DENEY -VIII

DENEYİN ADI: İNDÜKSİYON AKIMI

DENEYİN AMACI: İndüksiyon akımı nasıl oluşur?İndüksiyon akımını değiştiren faktörler
nelerdir? Bunları öğrenme.
ARAÇ VE GEREÇLER: 300,600 ve 1200 sarımlı akım makarası,güç kaynağı,bağlantı
kabloları,mili ampermetre, iki adet mıknatıs ve demir çekirdek.

DENEY BİLGİSİ:
Daha önceki derslerimizde magnetik alan kuvvet çizgilerinin demir tozlarına ve
pusulaya etkilerini görmüştük. Magnetik alanın maddelerin içinden geçişini basit nir deneyle
gösterebilirsiniz.Bu magnetik alan kuvvet çizgileri demir tozlarını ve pusula yı saptırdığı gibi
acaba metaller üzerindeki serbest é larıda hareket ettirebilir mi?
İletken bir metal ani bir şekilde magnetik alan içerisine bırakılırsa; magnetik alan
kuvvet çizgileri é ları birden bire bir yönde harekete geçirir.Magnetik alanın şiddeti
değişmezse é lar tekrar eski konumlarına geri dönerler.Bu olayı otobüs içerisinde ayakta
duran insanların ani bir firen hareketiyle sarsılmalarına benzetebiliriz.Zamanla insanlar
dengelerini sağlarlar ve eski konumlarına geri dönerler.
Magnetik alan nedeniyle meydana gelen akıma indüksiyon akımı denir. Bu akımın
yönünü sağ el kuralı ile şu şekilde belirliyoruz.

I Şekil VIII-1

Şekil VIII- Şekil VIII-3

2
Şekil VIII-2 de düzgün magnetik alan içerisinde hareket eden telde oluşan akımın
yönünün bulunuşu gösterilmiştir.
Şekil VIII-3 de ise içinden magnetik alan geçen kangalın akımı gösterilmiştir.
İndüksiyon akımının temelinde magnetik akı değişimi yatar. Bir yüzeyden geçen magnetik
akı değişirse indüksiyon akımı oluşur. İndüksiyon akımının yönü kendisini doğuran sebebe
karşı koyacak yöndedir. Bu kurala LENZ yasası denir.
Magnetik akı arttığında akım azalır. Magnetik akı azaldığında akım ters yönde artar.
İndüksiyon akımı bobinin sarım sayısına, mıknatısın gücüne ve mıknatısın yaklaşım
hızına bağlıdır.

1
 Hareket yönü

MIKNATIS

Şekil VII-4
V

Şekildeki mıknatıs bobine ok yönünde yaklaştırılırsa; lenz yasasına göre bobin

içerisinde bu magnetik alana zıt yönde bir magnetik alan oluşur. Oluşan bu magnetik alan
bobinde bir indüksiyon akımına sebep olur. Bobin üzerinde şekildeki gibi bir akım luşur.
Hareket yönü

MIKNATIS

Şekil VIII-5
mA

Mıknatıs ok yönünde uzaklaştırılırken magnetik alanın etkisi azalacağından dolayı

bu sefer bobin içerisinde ters yönde bir magnetik alan oluşur. Bu magnetik alan öncekine zıt
yöndedir.

İndüksiyon akımı sarım sayısıyla doğru orantılıdır. Bobinin sarım sayısı artarsa
indüksiyon akımının şiddeti artar. Sarım sayısı azalırsa akımın şiddeti azalır.

İndüksiyon akımı mıknatısın gücüyle doğru orantılıdır. Mıknatısın büyüklüğü(gücü)

artarsa akımın şiddeti artar. Azalırsa azalır. İndüksiyon akımı hareketin frekansıyla doğru
orantılıdır. Mıknatısın yaklaşım hızı artarsa akımın şiddeti artar. Azalırsa azalır.

2
 DENEYİN YAPILIŞI:

MIKNATIS

Şekil VIII -6
V

Şekil VIII-6 daki devreyi 1200 sarımlı akım makarasını kullanarak kurunuz.Çubuk
mıknatısı ok yönünde aniden makaranın içine doğru hareket ettiriniz.Ampermetrede herhangi
bir değişme gözlemlediniz mi? Bu akımın ismi nedir? Mıknatısı bobin içerisine
bırakınız.Şimdi ampermetre de herhangi bir değişiklik var mı? Bunun sebebi
sizce nedir?
Mıknatısı sabit tutarak makarayı hareket ettiriniz. Ampermetre de herhangi bir değişiklik
odumu?
Demek ki indüksiyon akımının oluşması için magnetik alan şiddetinin sürekli
değişmesi gerekir.Bunun içinde ya mıknatısın hareket etmesi yada bobinin hareket etmesi
gerekir.
Acaba indüksiyon akımının gücü nelere bağlı?Bunu aşağıdaki deneyle ispatlayabiliriz.

1- 300 sarımlı bir bobinle Şekil VIII-3 de ki devreyi kurunuz.Çubuk mıknatısı bobine
yaklaştırınız. Ampermetreyi dikkatlice gözleyiniz. Aynı deneyi 600 ve 1200 sarımlı
bobinleri kullanarak çubuk mıknatısı aynı hızla yaklaştırınız. İndüksiyon akımının gücü
artımı?
2- 1200 sarımlı bobini kullanarak şekilVIII-3 de ki devreyi kurunuz. Önce bir adet
mıknatısı bobine yaklaştırınız. Daha sonra iki adet mıknatısı bobine yaklaştırınız.İndüksiyon
akımının gücü artımı?
Elinizdeki malzemelerle çok daha güçlü bir mıknatıs yapabilir misiniz?
Şimdi de yapmış olduğunuz mıknatısla deneyi tekrarlayınız.
3- 1200 sarımlı bobini kullanarak çubuk mıknatısı yavaşça bobine yaklaştırınız. Sonra
mıknatısı hızla yaklaştırınız. İki akım arasında fark var mı?
Bu üç deneyle gördüğünüz gibi indüksiyon akımı ;
Makaranın sarım sayasıyla doğru orantılı.
Mıknatısın gücüyle doğru orantılı.
Magnetik alanın hızıyla doğru orantılı.

Fizik Öğretmeni
Özcan DÜZENLİ
HENDEK LİSESİ 2002-2003 Ö.Y.