FOTOELEKTRİK OLAYI

İlk defa 1887’de h Hertz tarafından gözlenmiş olan fotoelektrik olayın daha sonra
yapılan hassas deneylerle de saptanan önemli özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir.

 Metal yüzeyler ışık ile aydınlatıldıkları zaman elektron yayabilirler fakat pozitif
iyonlar yayamazlar.

 Metal yüzeylerin bu şekilde elektron yayıp yayamayacakları gönderilen ışığın

frekansına bağlıdır. Metalden metale değişen bir frekans eşiği vardır ve ancak
frekansı bu eşik değerden büyük olan ışık bir fotoelektrik akım oluşturur.

 Fotoakım oluştuktan kısa süre sonra kararlı değerine ulaşarak büyüklüğü

ışığın şiddeti ile doğru orantılı olarak artar.

 Fotoelektronların kinetik enerjisi ışık kaynağının şiddetinden bağımsız olup

gelen ışığın frekansı ile doğru orantılı olarak artar.

Fotoelektrik olayın varlığı klasik elektromagnetik teori ile anlaşılabilir, çünkü

metallerin elektron içerdikleri o zamanlar bilinmekte idi ve bunlar ışık soğurumu ile
ivmelendirilerek metalden koparılabilirler. Işık bir elektromagnetik dalgadır ve ışığın
elektrik alanı elektrona e.E/m ivmesini kazandırır. Fakat yukarıda değinilen şiddet
ve frekans bağımlılıkları klasik teori çerçevesinde kalınarak açıklanamaz. Işığın
şiddeti ε2 nin zaman ortalaması ile orantılıdır. Şiddetin artması ε 2 nin ve dolayısı ile
elektronların ivmesinin artması demektir. Bu ise sökülen fotoelektronların kinetik
enerjisini artırır. Üstelik bunun frekans ile ilişkisi yoktur. Bu klasik sonuçlar ise
gözlemlerle çelişmektedir.

Olayın doğru açıklaması, Planck varsayımını, ışık h.υ enerjili fotonlardan (enerji
kuantumlarından) oluşur şeklinde ele alan A.Einstein tarafından 1905’te yapıldı. Bir
fotonun soğurulması, bir elektronun enerjisini  h.υ kadar arttırır. Bunun W kadarlık
kısmı elektronu metalden ayırmaya harcanmalıdır. W ’ya metalin iş fonksiyonu denir
ve bu metalden metale değişir. h.υ< fakat olmayacak, sökümü elektron ise>h.υ>W
ise söküm olacak ve geriye kalan  h.υ-W enerjisi ise elektronun kinetik enerjisi
halinde kendini gösterecektir. Enerji korunumunun uygulanması, 1/2.m.v 2=h.υ-W
şeklinde elektronun kinetik enerjisi ile ışığın υ frekansı arasındaki çizgisel bağımlılığı
çok basit bir şekilde açıklar. Bu bağıntı υ0=W/h şeklinde υ0 eşik frekansı ile iş
fonksiyonu W arasındaki bağımlılığı da verir.
 Fotoelektronların kinetik enerjisinin ışığın υ frekansına göre değişimi.
Doğrunun uzantısının kinetik enerji eksenini kestiği nokta W iş fonksiyonunu verir.
Doğrunun eğimi de h sabitini verir.

Fotoelektrik akımın ışık şiddetine bağımlılığı da foton düşüncesi kullanılarak basitçe

açıklanabilir. Daha büyük ışık şiddeti, daha fazla sayıda foton ve bu da daha fazla
elektron yani daha büyük bir fotoakım demektir.