Elektri̇ksel Ölçü Aletleri̇-II

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ
Mechanical Engineering
MKM 210-ELEKTRİKSEL ÖLÇÜ ALETLERİ-II
Dersin Adı: MKM 210– Elektrik Elektronik Bilimi

Dersin Hocası: Prof. Dr. Ayhan ÇELİK
Manyetik alan yönleri aynı ise teller birbirine çeker. B indüksiyonuna sahip
bir manyetik alan içine l uzunluğunda bir iletken konulup V hızıyla hareket
ettirilirse bu iletkenin uçları arasında bir gerilim indüklenir.
U=B.V.l
28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 2

 Manyetik alan içinde bulunan bir iletkenden akım geçirildiğinde bu iletkene bir kuvvet etki eder. Bir nokta
baz alınırsa moment oluşur.
 Değişken manyetik alan içine bir iletken konursa bu iletkenin uçları arasında bir gerilim indüklenir.

DÖNER ÇERÇEVELİ ÖLÇÜ ALETLERİ

 Döner bobinli ölçme aletleri ölçme işlemini içinden ölçü akımı geçen ve kuvvetli bir tabi mıknatısın alanı
içinde dönen bir bobinin sayesinde yapar.
 Akım bobine bakır ya da bronzdan yapılmış iki spiral yay üzerinden verilir ve aletler iki kısımdan oluşur.
Birincisi, sabit kısım(doğal mıknatıs), ikincisi ise aletin dönen kısmını oluşturan bakır ve ya alüminyum
çerçeve üzerine ince bakır telle sarılmış bir bobin, kutu pabuçları arasına kurulmuştur.
 Düzgün ve kuvvetli bir manyetik alan sağlayabilmek için bu bobinin ortası yumuşak demirden bir göbek
tutturulmuştur.
 İtme ve ya çekme kuvvetinin ortaya çıkması için iki mıknatısa (manyetik alana) ihtiyaç vardır. Bunlardan
birincisi U mıknatısıdır. İkincisi ise alüminyum ve ya bakır sarılmış bobindir. Bobinin içinden geçen akıma
göre bobinin gösterdiği mıknatıs etkisinin kutupları değişir.

 Bobinde ortaya çıkan elektromanyetik alan kuvveti ile daimi mıknatısta bulunan manyetik alan kuvveti
birbirini etkileyerek sabit bir mil üzerinde bulunan bobinde dönme kuvveti meydana getirirler.
 Söz konusu dönme kuvvetinin büyüklüğü, bobinden geçen akımın şiddetine, dönme kuvvetinin yönü ise
bobinin içinden geçen akımın yönüne bağlıdır.
 Eğer akım ters yönde geçerse, bobin ve buna bağlı ibrenin sapması aksi yönde olur. Bu nedenle, bu döner
bobinli ölçü aletlerinin değer göstermesi akım yönüne bağlıdır.
 Döner bobinin ölçü aletleri yalnızca doğru akımı ölçebilir.
 Göstergenin dengeye çabuk ulaşması için, gösterge ibresine bir kanatçık ve ya piston bağlanmıştır. Bu
kanatçık hava ile sürtünerek salınım hareketlerini önler. İkinci olarak, ibreye bağlı bir alüminyum çerçeve
mıknatısın kutupları arasında sürekli hareket eder. Döner bobinli ölçü aletleri diğer ölçü aletlerine göre
en yüksek duyarlılığa sahiptir.
Döner Demirli Ölçü Aleti
Döner demirli ölçü aleti

Döner Demirli Ölçü Aleti
 Bu aletin bobini içinde birisi sabit, diğeri ibre eksenine bağlı hareketli demir parça bulunur. Her parça da
yumuşak demirden yapılmıştır.
 Bobinden akım geçmesiyle göbekte, N ve S kutupları olan bir manyetik alan oluşur ve demir parçalar
aynı manyetik işaretlerle mıknatıslanır. Bunun sonucu demir parçalar birbirlerini iter. İtme kuvveti
nedeniyle, hareketli parça eksene bağlı spiral (helezonik) yayın izin verdiği kadarıyla döner ve ibreyi de
döndürür.
 Her iki demir parça bobinden geçen akımın yönüne bağlı olmaksızın aynı manyetik işaretlerle
mıknatıslandığından döner demirli ölçme aletleri hem doğru hem de alternatif akımda kullanılabilirler.
Döner demirli ölçü aletleri uygulamada doğru gerilim ve 300 Hz e kadar alternatif gerilimler için
voltmetre ve ampermetre olarak kullanılırlar.

Döner Bobinli Ölçü Aletlerinin Ampermetre ve Voltmetre Olarak Kullanılması
Döner bobinli ölçü aleti

1. Akımın Ölçülmesi: Elektrik akımını ölçmek için ampermetre kullanılır.
Ampermetreler devreye seri bağlanır. Ampermetre gerilimi düşürür.
E=U (Bağlanmadan önce)
U= E - UA
Bu gerilimin düşümü ne kadar az olursa ampermetrenin hassasiyeti o kadar artır. Yani ampermetrenin iç
direnci küçük olmalıdır. Ampermetreler belirli bir akıma kadar ölçme yaparlar.

Daha yüksek akımlar ölçmek için aletin uçlarına belirli değerlerde dirençler bağlanır. Bu dirençlere şönt denir. Şönt direnç
aletin ölçme alanını genişletir. Alete bağlanan bu şönt direnç ölçme esnasında akımın büyük bir kısmını üzerinden geçirir.
Şönt dirençler 30 ampere kadar ölçümlerde aletin içinde, daha yüksek ölçümlerde ise aletin dışında kullanılır. Bu tip
aletlerle 100.000 ampere kadar ölçüm yapılabilir.
I=IŞ+IA IŞ=I-IA RŞ=IA*RA/I-IA
N=I/IA Dönüştürme alanı RŞ=IA*RA/n*IA-IA; RŞ=RA/n-1

UAB=IA*RA=IŞ*RŞ
RŞ=IA*RA/IŞ I=n*IA

Soru: Bobin direnci 30 Ω olan 1 miliamperlik döner bobinli bir ölçü aleti ile 3Amper
ölçmek için alete bağlanacak paralel şönt direncin değeri ne olur?
n=I/IA=3/1*10-3=3000 RŞ=30/3000-1=0,01 Ω

2. Gerilim Ölçme: Voltmetre adı verilen aletler kullanılır. Bu aletler gerilim ölçmesi istenen iki nokta arasına
paralel bağlanır. Voltmetre bağlandıktan sonra voltmetre üzerinden geçen akımın küçük olması istenir.
Döner bobinli ölçü aletinin voltmetre olarak kullanılması için alete seri ön direnç bağlanır. Her ölçü alanı
için değer bilinen bir seri direnç devreye sokulur.

U=UÖ+UV
I=UV/RV=UÖ/RÖ
RÖ=UÖ*RV/UV
UÖ=U-UV
RÖ=(U-UV)RV/UV
n=U/UV
RÖ=(n*UV-UV)RV/UV
RÖ=RV(n-1)

Ohmmetre (Direnç Ölçme):

Doğrudan doğruya direnç ölçen ölçü
aletlerine denir. Bunlar esas olarak akım
ölçen döner bobinli ölçü aletleridir. Ancak
skalası akım yerine direnci gösterir. Ω, k Ω, M
Ω olarak bölümlendirilmişlerdir.

1) Seri Tip Ohm metreler:

Fazla doğruluk istenmeyen orta değerdeki dirençlerin ölçülmesinde, kısa ve açık
devre kontrollerinde, elektrikli cihazların arıza tespitinde kullanılır. Bir pil
bataryası (E), bir seri reosta (ayarlı direnç) ve döner bobinli bir mikro
ampermetreden oluşmuştur. Bunlarda kullanılan gerilin kaynağı genelde dört
beş voltluk bir pil bataryasıdır. Devrede R2 ayarlı direnci sıfır yapmaya yarar.
Ölçülecek direnç A ve B uçları arasına bağlanır. Devreden geçen akım, devre
direnciyle ters orantılıdır. R2 direncinin değeri ayardan sonra serbest
bırakıldığında aletin göstergesi Rx direncine bağlı olarak sapar. Ölçme yapmadan
önce aletin uçları kısa devre edilir ve ayarlı direnç ile alet sıfırlanır. Daha sonra
kısa devre uçları açılarak ölçülecek Rx direnci bağlandığında geçecek akıma göre
gösterge sapacaktır ve Rx ‘in değeri direkt olarak görülür.

2) Paralel Tip Ohm metreler: Genellikle küçük devrelerde dirençlerin ölçülmesinde kullanılır.

MULTİMETRELER (AVOMETRE)
Multimetre, akım, gerilim ve direncin birlikte bulunduğu cihazlara denir. Bu cihazların içinde farklı değerlere sahip
şöntlerle ön dirençler mevcuttur. Akım, gerilim ve direnç skalaları ayrı ayrı gösterilmiştir. Bu cihazları çalıştırırken dikkat
edilmesi gereken en önemli husus, ölçülecek olan büyüklüğün değerini tahmin ederek o aralıkta ölçüm yapabilecek
şöntler ve ön dirençler devreye sokmaktır.

DİRENÇ ÖLÇME YÖNTEMLERİ

Wheatstone Köprüsü (Veston)
Bilinen dirençlerle bilinmeyen direnç bulunur.
I1=IX, I2=I3 UBC=UDC
UAB=UAD, U1=U2 IX*RX=I3*R3

I1*R1=I2*R2 I1*IX/R1*RX=I2*R2/I3*R3
R1/RX=R2/R3
RX=R1*R3/R2

S1 ve S2 anahtarları kapatıldığında devreden akım geçecektir. Akımın geçişine bağlı olarak ortadaki
galvanometre sağa ve ya sola sapacaktır. Eğer kollardaki direnç değerleri birbirine eşit ise
galvanometreden akım geçmeyecektir. Bu durumu sağlamak için R1, R2 ve R3 dirençleri değiştirilir. Köprü
dengeye geldiğinde akım eşit olarak iki koldan geçer. Bu durumda galvanometre sıfırı gösterir. Sabit olan
ve ya konstrüksiyondaki parçaların ölçülmesi Veston köprüsüyle veya diğer işlemler ölçülmesi mümkün
olmayabilir. Bu yüzden endirekt ölçüm ohm kanunundan faydalanılarak yapılır:
V=I×R


1) Ampermetre – Voltmetre Metodu:

Bu metot ile direnç ölçerken devreye bir ampermetre bir de voltmetre bağlanır. Ampermetreden akım,
voltmetreden de gerilim okunarak değeri bilinmeyen Rx direnci ohm kanundan faydalanılarak bulunur. Bu
metotta, iki çeşit bağlantı kullanılır. Ampermetre voltmetreden önce bağlanmışsa önce bağlama, sonra
bağlanmışsa sonra bağlama olarak adlandırılır.
a. Önce bağlama;
RX=U/IX
IToplam=IX+IV
IX=I-IVoltmetre
Rx=U/I-IV
IV=A Cihazın hassasiyetini verir.
RX=U/I
Bu yöntem küçük dirençlerin ölçümünde
b. Sonra bağlama;
RX=Ux/ I
U=UA+UX
UX=U-UA
UA=I*RA
RX=(U-I*R)/I=U/I-RA
Ampermetrenin iç direnci ne kadar küçükse hassasiyet o kadar artar.

2)Voltmetre ve Standart Direnç Ölçme:

Değeri bilinen standart direnç üzerine düşen gerilimin değeri bilinmeyen direnç üzerine düşen gerilime
bağlıdır. Anahtarın 1 durumuna getirilmesiyle gerilim tespit edilir, 2 durumunda ise Rs kaydedilir.
I=UX/RX
I=US/RS
UX/RX=US/RS
RX=RS*UX/US

Ampermetre ve Standart Ölçme Yöntemi ile Direnç Ölçme:
Anahtar 2 durumunda IX=0’dır. Anahtar 1 durumunda

IS=20 durumunu ayarlarız, RK=RX oluncaya kadar
potansiyometre ayarlanır ve aynı akım geçer.

Güç Ölçme: Elektrik enerjisi bir iş yaptığı sürece bir güce sahiptir. Bu güç akım çeşidine göre iki şekilde
ölçülür.
1. Doğru akım devrelerinde güç ölçme

2. Alternatif akım devrelerinde güç ölçme
a) Ampermetre- Voltmetre yöntemi
b) Voltmetre metoduyla güç ölçme

Ampermetre Voltmetreden önce bağlanmışsa; Ampermetre Voltmetreden sonra bağlanırsa;
P=U*I1 U*I1=P-IV*U U=U1+U2
I=IV+I1 P= U*I1 P=U*I
P=U(IV+I1) Ölçüm hassassa; P=I(U1+U2)=I*U1+I*U2
P=U*IV+I*I1 UI1=P-U2/R*V (Lambalarda harcanan güç) Ölçüm hassassa,
U1*I=P-I2/RA

Redresörlü Döner Bobinli Ölçü Aletleri
Redresörlü döner bobinli ölçü aletleri ile alternatif akım ölçmek için yan devrelere ihtiyaç vardır. Döner bobinli ölçü aleti
sadece tek yönlü (zamana göre değişmeyen akım ve gerilim) ölçülebilir. Alternatif akım (zamana göre değişen, yön değişir)
ölçülebilmesi için doğrultmaç dediğimiz redresörlere ihtiyaç vardır.
 Yarım dalga  Tam dalga( kullanışlı değildir.

 Köprü
Kaçak manyetik akı vardır.)

Duyarlı bir döner bobinli ölçü aleti alternatif gerilimleri

ölçebilmek için ölçü aletinin bir redresör devresine ihtiyacı
vardır. Ölçme devresinde bir redresör bulunan döner bobinli
ölçü aletleri genellikle çok ölçme sahası bulunan
voltmetrelerde ve ampermetrelerde kullanılır. Bu tür ölçme
aletlerinde ölçme sahaları şönt ve ön dirençlerle
çoğaltılmıştır. Doğrultmaçla tek yönlü hale getirilen alternatif
akım döner bobinli ölçü aletine verilir. Döner ölçü aletinden
geçen akım bobinde döndürme momenti meydana getirerek
sapmaya neden olur. Frekans okuma yanlışlığı olur.

Termokupullu Döner Bobinli Ölçme Aleti
Cinsleri ayrı ayrı iki metalin bağlanması ve ya birbirine değmesi ile (bu
değmenin sürekli olması gerekir – daimi kontankt) elektromotor
(emk) doğar, çünkü elektronca zengin olan metalden elektronca fakir
olan metala doğru bir potansiyel fark gelişir. Eğer iki ayrı metal bir
noktada birleştirilip ısıtılacak olursa aralarındaki potansiyel fark daha
da büyür. Isı ile gelişen bu potansiyel farka e.m.k. ve bu sisteme de
termokupul denir. Bu metallerden yapılan termokupullarda santigrat
derece başına 45 mikrovoltluk bir termo elektromanyetik kuvvet
kullanılır.

Termokupul iki termo elemandan ve bir direnç telinden oluşmuştur. Ölçülecek akım bu direnç teli üzerinden
akarak teli ve buna bağlı termo elemanı ısıtır. Bunun sonucu termo elemanlarının her iki ucunda bir gerilim
oluşur. Bu gerilim ölçme devresinde bir akım ortaya çıkarak döner bobinli ölçü aletinin bu akım değerinde
sapmasına neden olur. Direnç telinin ısınması doğru ve ya alternatif akımla olabilir. Yüksek frekanslı akımların
ölçülmesinde kullanılmaktadır. Ancak bunun da bir sınırı vardır. Özellikle en direkt olan ölçü aletleri oldukça
gecikmeli değer gösterir, çünkü ölçülecek akımın önce direnç telini ısıtması ve ısınan telin termokopulu ısıtarak
ölçme akımını oluşturması zorunludur. Direkt ısıtmalı tipte direkt ısıtıcı olarak kullanılır. Termokupulun kendisi
direnç telidir. Isıtıcıdan geçen yüksek frekanslı akımların bir kısmı ölçü aletinden geçerek onun bozulmasına
sebep olabilir. Bu nedenle en direkt ölçüm yapılmaktadır.

Direnç teli termokopuldan oluşur. Yüksek sıcaklıktan etkilenir. Bunu ortadan kaldırmak için direnç teline tek noktadan
temas ettirilir.
I geçti, tel ısındı, cam ısındığı zaman gecikme olur. Yüksek frekansa çıkılabilir. A’nın sıfırlanması da zaman alır.

Titreşimli Ölçü Aleti (Vibratörmetre) (Frekansmetre)
Bu alet bir elektro mıknatıs ve bunun kuvvet alanı içinde bulunan çeşitli boylardaki birçok çelik parçadan oluşmuştur.
Aletin elektromıknatıs bobininden bir alternatif akım geçtiğinde değişken manyetik alan oluşur. Bu değişken manyetik
alanı saniyedeki yön değiştirme miktarı hangi çelik parçanın öz frekansına uyarsa o çelik parça rezonansa gelerek
titreşmeye başlar.

Osiloskop (Katot Işınlı Tüp) (Braun Tüpü)

Bir katıdan elektron emisyonu dört türlüdür.
 Mekanik
 Elektrik alanı
 Isıtarak
 Bombardıman (ışık)
Elektrik enerjisini ışık enerjisine çeviren ve elektrik

enerjisinin davranışını görünür hale getiren elemana
katot ışınlı lamba denir.

Katot yüksek ergime sıcaklığına sahip tungsten ve ya volframdan yapılmıştır. Katot ısıtıldığı zaman elektron yaymaya
başlar. Katot yakınlarında çeşitli gerilimler uygulandığı birçok elektrot bulunur. Tungstenden elektronlar çıktığı zaman
her yöne rastgele dağılır. Bizim amacımız bunları bir elektron demeti haline getirerek ekran üzerine bir demet halinde
düşürmektir. Bu toplama işlemini Wehnelt elektrot adı verilen bir bobin yapar. Sistemin içinin havası boşaltılmıştır. Yani
vakum ortamı vardır. Bunun sebebi katottan çıkan elektronların hava atomlarına çarparak enerjisinin azalmamasıdır.
Anot ile katot arasına 1500 – 2000 voltluk uygulandığında, burada bir elektrik alanı oluşur. Elektrik alanın içerisinde
bulunan yüklü parçacıklara lorentz kuvveti etki eder. Bu kuvvet nedeniyle yüklü parçacıklar katottan anoda doğru hızla
hareket ederler. Işınlanma sistemi ile ekran arasında birbirine paralel duran ve arka arkaya tertiplenmiş iki plaka çifti
bulunur. Bunlar birbirlerine 90 derecelik açık ile konulmuştur. Bu çiftlere elektrik gerilimi uygulandığında plaka aralığında
geçen elektron ışını yatay ve ya düşey yönde saptırabilir.

Negatif elektrikle yüklenmiş plaka ışın içindeki elektronları iter. Buna karşın pozitif elektron yüklü plaka elektronları çeker.
Bunun sonucu elektron ışını pozitif yüklü plakaya saptırılmış olur. Elektron ışınını dikey yönde saptırma işlemine düşey
saptırma yada y saptırma, yatay yönde saptırma işlemine x saptırma denir. Örneğin yatay saptırma işleminde x1 ve x2
plakası aynı potansiyelde ise merkeze, x1 plakası x2 plakasından daha pozitif ise elektron demeti üstteki plaka tarafından
çekilecek ve ekranın daha üst bir noktasında çarpma olacaktır. Aynı işlem düşey saptırıcılar ile de oluşturulur. x ve y
saptırıcılarına uygulanan gerilime süpürme gerilimi denir. Işınlama sistemi tarafından üretilmiş, hızlandırılmış ve
odaklandırılmış elektronlar saptırma plakalarını geçtikten sonra büyük bir hızla ekrana çarparlar ve ekran üzerinde bir ışıklı
nokta oluştururlar. Elektronlar ekrana çarptığı zaman ekrandan sekonder elektron çıkarırlar. Böylece devre tamamlanmış
olur. Bu yolla elektron enerjisi ışık enerjisine çevrilir. Işın tüpünün ekranı tüpün ön tarafının iç kısmına sürülmüş florasan
maddeden oluşmuştur. Florasan maddeler bakır, gümüş, mangan, çinkodan oluşmuştur.

 Çinko otosiliikat: yeşil ışık

 Çinko oksit: mavi ışık
 Çinko beriliyum: sarı ışık
 Çinko sülfat, kadminyum çinko sarımsı renk verir.

Beslenme katında şebeke gerilimi bir trafo ile transfer edilir ve doğrultulduktan sonra sisteme verilir. Ekran üzerine
düşen elektron ışının keskinliği katottan sonra gelen elektrotların gerilimini değiştirmek suretiyle ayarlanır. Saptırma
plakalarına ayrıca uygulanan gerilimler ile de ekran şekli yatay ve dikey yönlerde kaydırılabilir. Ekran üzerinde ışıklı
noktayı 1 cm kaydırabilmek için saptırma plakalarına 10-25 volt arasında bir gerilim uygulanması gerekir. Osiloskopla
ölçüm yapılırken ölçülecek gerilim y yükselticisinde büyütülür ve elektron ışın tüpünün y plakalarına uygulanır. Aynı
zaman aralıklarında sürekli olarak aynı değerler kadar artan bir gerilim x plakalarında da ektili olur. x plakalarında bu
testere dalga gerilimi üreten bir jeneratör tarafından ayarlanır ve bu x plakalarına uygulanır. Plakaların üzerinden
elektron ışını uyarılarak ışıklı noktanın sağa veya sola hareketi sağlanır. Eğer testere dalga geriliminin frekansı ölçülen
gerilimin frekansına eşit yapılırsa ekran üzerinde gerilimin tam bir periyodu görülür. Bu ikisi arasında oluşabilecek kayma
senkranizatör tarafından sağlanmaktadır. Bu ise y yükselticisinden veya dışarıdan aldığı (dıştan eşleme) komutlarla olur.

Osiloskop şu amaçlar için kullanılır:
 Zaman fonksiyonu olarak değişen elektrik çoklukların dalga biçimini incelemek

 İki alternatif gerilim arasındaki faz açısını ölçmek
 Bilinmeyen frekansı ölçmek
 Bir kondansatörün şarj ve deşarj eğrisini incelemek
 Elektron tüplerinin ve yarı iletkenlerin karakteristik eğilimlerini incelemek
 Histerisiz eğrilerini incelemek

Termik Öçlü Aletleri
Bu aletin çalışma prensibi içinden akım geçen telin ısınıp soğuma

özelliğine dayanır. Şekilde A B noktaları arasına ergime derecesi
yüksek olan platin iridyumlu bir tel gergin olarak konuşmuştur. Bu
telin C noktasına fosforlu bronz teli gerilidir. Bu telde bir makara
üzerinden çelik yaya bağlanmıştır.

Ölçülmesi istenen akım AB telinden geçince bu tel ısınır ve uzar. Telin ısınıp uzaması fosforlu bronz telin
gevşemesine neden olur. Buna bağlı olarak makaraya bağlı olan gösterge döner.
Telin sürekli olarak ısınıp uzaması ve sıcaklığa karşı hassasiyetinden dolayı gösterge her zaman 0 noktasında
durmaz. Bu nedenle her ölçmeden sonra sıfıra ayarlamak gereklidir.
Termik ölçü aletinde göstergenin hareketi diğer ölçü aletine göre daha yavaştır, çünkü telin ısınma zamanı
duyarlılığı aşırı ve ani yüklere dayanıksızdır.
Ölçmedeki duyarlılığı düşüktür. Ancak yüksek frekansların ölçülmesinde kullanılır. Telin ısınması içinden
geçen akımın cinsine bağlı olmadığından hem doğru hem de alternatif akımda kullanılır.

Wattmetre ile Güç Ölçme
Doğrudan doğruya devreye bağlanmakla güç ölçen alete wattmetre denir. Üç tip wattmetre vardır.
 Elektrodinamik wattmetre
 İndüksiyon tipi wattmetre
 Elektrostatik wattmetre

Elektrodinamik Wattmetre: İçinde iki ayrı tür bobin vardır. Bunlardan akım bobinleri sabit gerilim bobini ise
hareketlidir. Sabit olan akım bobinler birbirlerine seri bağlıdır. Gerilim bobini iki akım bobininin ortasındaki
çerçeve üzerine yerleştirilmiş, üzerine gösterge takılmıştır. Rö ön direnç olup gerilim bobininin ölçme alanını
genişletir. Gücü ölçülecek devreye şekildeki gibi bağlanan wattmetrenin akım bobinlerinden yük akımı geçer.
Geçen bu akım manyetik alan oluşturur. Aynı anda gerilim bobininden de akım geçeceğinden bu bobin
üzerinde de manyetik alan oluşur. Bunların birbirini etkilemesinden dolayı bir döndürme momenti oluşur.
Akım bobinleri sabit olduğundan gerilim bobini dönmeye zorlanır. Bu bobin üzerindeki gösterge hareket
edecektir. Elektrodinamik ölçü aletleri doğru ve alternatif akımda güç ölçümü için kullanılır.

Transformatörler (Ölçme Trafoları)
Transformatörler, birbirini manyetik olarak kapalı bir devre

oluşturarak bağlayan bir demir çekirdek ile iki bobinden oluşur.
Demir çekirdek %4 silisyumlu saçtan yapılmış, bir yüzleri boya, lak
(yalıtıcı bir madde), kâğıt ve ya oksit tabakası oluşturulmuş saçlardan
meydana gelmiştir. Transformatör akım üretmez, sadece alternatif
Primer kısım için; Sekonder için;
akım şebekesinden aldığı elektriğin akım ve geriliminin büyüklüğünü
P1=U1*I1*CosQ1 P2=U2*I2*CosQ2 ihtiyaç olan değerlere getirir. Sekonder kısmındaki ihtiyaca göre işlem
U1=W*N1*Q1; U2=W.N2*Q2 görür. Trafonun diğer bir görevi ise tüketiciyi şebekeden elektriki olan
ayırır. İkisi arasında manyetik bir bağ vardır.
Q1=Q2; W1=W2
U1/U2=N1/N2

Ölçme Transformatörleri
Alternatif akımda büyük gerilimlerin ve yüksek akımların ölçü aletleri ile ölçülmesi çok zor ve tehlikelidir, çünkü ölçü
aletlerinin yüksek değerdeki akım ve gerilimlere göre uygun olarak yalıtılması zordur. Bu nedenle ölçü transformatörleri
kullanılır. Ölçü transformatörlerinin yardımı ile yüksek gerilimler ve büyük akımlar transformatörün ikinci devresinde ölçü
aletlerinin ölçebileceği değerlere indirilir.
Akım Trafosu (Akım Ölçü Transformatörleri)
Akım transformatörünün primer sargısında ölçülmesi istenen yük akımı sekonderde ise ölçü aletleri ve benzeri aygıtların
akımları geçer.
I1/I2=N2/N1=k

Elektri̇ksel Ölçü Aletleri̇-II

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Elektri̇ksel Ölçü Aletleri̇-II

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ

MKM 210-ELEKTRİKSEL ÖLÇÜ ALETLERİ-II

Dersin Adı: MKM 210– Elektrik Elektronik Bilimi

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 2

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 3

DÖNER ÇERÇEVELİ ÖLÇÜ ALETLERİ

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 4

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 5

 Döner bobinin ölçü aletleri yalnızca doğru akımı ölçebilir.

Döner Demirli Ölçü Aleti

Döner demirli ölçü aleti

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 7

Döner Demirli Ölçü Aleti

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 8

Döner Bobinli Ölçü Aletlerinin Ampermetre ve Voltmetre Olarak Kullanılması

Döner bobinli ölçü aleti

1. Akımın Ölçülmesi: Elektrik akımını ölçmek için ampermetre kullanılır.

Ampermetreler devreye seri bağlanır. Ampermetre gerilimi düşürür.

E=U (Bağlanmadan önce)

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 10

I=IŞ+IA IŞ=I-IA RŞ=IA*RA/I-IA

N=I/IA Dönüştürme alanı RŞ=IA*RA/n*IA-IA; RŞ=RA/n-1

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 11

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 12

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 13

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 14

Ohmmetre (Direnç Ölçme):

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 15

1) Seri Tip Ohm metreler:

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 16

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 17

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 18

DİRENÇ ÖLÇME YÖNTEMLERİ

I1=IX, I2=I3 UBC=UDC

UAB=UAD, U1=U2 IX*RX=I3*R3

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 19

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 20

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 21

1) Ampermetre – Voltmetre Metodu:

Ampermetrenin iç direnci ne kadar küçükse hassasiyet o kadar artar.

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 23

2)Voltmetre ve Standart Direnç Ölçme:

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 24

Ampermetre ve Standart Ölçme Yöntemi ile Direnç Ölçme:

Anahtar 2 durumunda IX=0’dır. Anahtar 1 durumunda

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 25

1. Doğru akım devrelerinde güç ölçme

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 26

Ampermetre Voltmetreden önce bağlanmışsa; Ampermetre Voltmetreden sonra bağlanırsa;

P=U*I1 U*I1=P-IV*U U=U1+U2

I=IV+I1 P= U*I1 P=U*I

P=U(IV+I1) Ölçüm hassassa; P=I(U1+U2)=I*U1+I*U2

P=U*IV+I*I1 UI1=P-U2/R*V (Lambalarda harcanan güç) Ölçüm hassassa,

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 27

Redresörlü Döner Bobinli Ölçü Aletleri

 Yarım dalga  Tam dalga( kullanışlı değildir.

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 28

Duyarlı bir döner bobinli ölçü aleti alternatif gerilimleri

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 29

Termokupullu Döner Bobinli Ölçme Aleti

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 30

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 31

28.09.2020 MKM 210-Elektrik Elektronik Bilimi 32

Titreşimli Ölçü Aleti (Vibratörmetre) (Frekansmetre)

N=I/IA Dönüştürme alanı RŞ=IARA/nIA-IA; RŞ=RA/n-1

UAB=UAD, U1=U2 IXRX=I3R3

P=UI1 UI1=P-IV*U U=U1+U2

I=IV+I1 P= UI1 P=UI

P=U(IV+I1) Ölçüm hassassa; P=I(U1+U2)=IU1+IU2

P=UIV+II1 UI1=P-U2/R*V (Lambalarda harcanan güç) Ölçüm hassassa,