GÜÇ ÖLÇÜMÜ

Birim zamanda yapılan işe güç denir.Gü cü n birimi watt’tır.Wattmetre tarafından ö lçü lmektedir.

Elektriksel gü ç:
P = U . I şeklinde ifade edilir.
P = Elektriksel gü ç (Watt)
U = Gerilim (Volt)
I = Akım (Amper)

Alternatif akımda omik dirençlerin çektikleri gü ç aktif, bobin ve kondansatö rlerin çektikleri gü ç
reaktiftir. Gü cü n hesaplanması, DC devrelerde ve omik dirençli AC devrelerde kullanılır.
Alternatif akım devrelerinde gö rü nü r, aktif ve reaktif gü çler vardır.

Gö rü nü r gü ç hesaplama: S = U. I formü lü ile bulunur.

Aktif gü ç hesaplama: P = U. I Cosφ’dir.
Reaktif gü ç hesaplama: Q = U. I Sinφ formü lü ile bulunur.

Görünür Güç
Alıcının şebekeden çektiğ i gü ce görünür güç denir. Gö rü nü r gü ç devrelerinde gü ç, akım ile
gerilimin çarpımına eşittir .Alıcının çektiğ i reaktif ve aktif gü çlerin vektö riyel toplamlarına
denktir. S harfi ile gö sterilir.

Aktif Güç
Faydalı olan gü cü n ortalama değ erine alternatif akımda aktif gü ç (etkin gü ç) denir.Birimi watt
ve P harfi ile gö sterilmektedir.

Reaktif Güç
Alternatif akım devrelerinde voltaj ve akım senkronize olmadığ ı için reaktif gü ç oluşur ve
sadece AC sistemler için tanımlanmıştır. Q harfi ile gö sterilir. Reaktif gü ç bobinli ve
kondansatö rlü devrelerde gü ç çeker. Ö rneğ in neon lamba transformatö rleri, flü oresan lamba,
ark fırınları, metal buharlı lamba balastları, kaynak makineleri.

Güç Vektörleri

Şekil: Güç vektörü

Üçgene göre;
Gö rü nü r Gü ç 𝑆2= 𝑃2+ 𝑄2S = 𝑃2+𝑄2
Aktif Gü ç 𝑃2= 𝑆2-𝑄2 P= 𝑆2−𝑄2
Reaktif Gü ç 𝑄2=𝑆2-𝑃2Q = 𝑆2−𝑃2
Bir elektrik devresinde güç iki şekilde ölçülebilir;
1) DC devrelerinde gü ç ö lçme,
2) AC devrelerinde gü ç ö lçme.

1.DOĞRU AKIM DEVRELERİNDE GÜÇ ÖLÇME

a) Ampermetre-Voltmetre ile gü ç ö lçme.
b) Wattmetre ile gü ç ö lçme.
a. Ampermetre-Voltmetre ile güç ölçme
DC devrelerde P = U. I formü lü nden yararlanılarak watt cinsinden devrenin gü cü nü
hesaplarız.
i. Ampermetreyi önce bağlama

a) Ampermetre önce bağlı.

Şekil: Ampermetre-voltmetre metodu ile güç ölçme.

Devrenin gü cü : P = U. I dır.
Alıcının gü cü : Pr = U. IR dir.
I = IV+ IR olduğ una gö re IR = I- IV dir. Bu değ eri PR formü lü nde yerine koyarsak:
PR = U. IR = U. (I- IV) = U. I- U. IV bulunur.
PR = Alıcının çektiğ i gü ç (W)
IR = Alıcının çektiğ i akım (A)
P = Devreden çekilen toplam gü ç (W)
I = Devreden çekilen toplam akım (A)
IV = Voltmetrenin çektiğ i toplam akım (A)

Bu ö lçe metodunda; gerilim sabit kaldığ ı sü rece bü tü n değ işiklik ö lçmelerde gü ç kaybı daima
sabit kalacağ ı için devrenin gü cü hassas olarak tayin edilmektedir. Bu tü r bağ lantılar yü ksek
akımlı alıcılarının gü çlerinin ö lçü lmesinde kullanılmaktadır.
 ii. Ampermetreyi sonra bağlama

b) Ampermetre sonra bağlı

Şekil: Ampermetre-voltmetre metodu ile güç ölçmek.

Ampermetrenin gö sterdiğ i değ er alıcıdan geçen akıma eşittir. Fakat voltmetrenin gö sterdiğ i
değ er alıcı uçlarındaki gerilim değ erinden UA kadar fazladır.
U = U A + UR

Devrenin gü cü : P = U. I
Alıcının gü cü : PR = UR. I
U = UA + UR ‘ye gö re UR = U- UA ‘dır.
Formü lleri yerine koyarsak;
PR = UR. I = (U- UA). I = U. I- UR. I olur.

U = Devre gerilimi (V)

UA = Ampermetre ü zerinde dü şen gerilim (V)
UR = Direnç uçlarındaki gerilim (V)
PR = Direncin harcadığ ı gü ç (W)

Bu ö lçme şeklinde, meydana gelen hatanın kü çü k olabilmesi için çekilen akımın kü çü k olması
gerekir. Yani kü çü k gü çlü devrelerinin gü cü nü n ö lçü mü nde kullanılır.
 Şekil: Ampermetre-voltmetre metodu ile güç ölçme.

Akım ö lçmek için S1 anahtarı kapalı iken S2 ve S3 anahtarı açık olmalıdır. Okunan akıma I adını
verelim. UR gerilimi ise S1, S2 ve S3 anahtarı kapalı iken voltmetreden ö lçü len değ er olduğ una
gö re akıcının gü cü ;
P = PR = IR. UR

b. Wattmetre ile güç ölçme

Gü ç ö lçen aletlere wattmetre denir.AC ve DC devrelerde gü ç ö lçü lebilir. Seviye olarak W ve KW
seviyelerinde kullanılmaktadır.AC ve DC gü ç ö lçebilen wattmetrelerde kademeleri doğ ru
seçilmelidir. Wattmetrenin akım bobini gü ç ö lçü mü yapılacak devreye seri, gerilim bobini
paralel olacak şekilde bağ lanarak karşılanır. Wattmetrelerde kü çü k gü ç ö lçü lecekse akım
bobininin sonra, bü yü k gü ç ö lçü lecek ise akım bobininin ö nce bağ lanması ö lçme hatasını
azaltacaktır.

Şekil: Wattmetre’nin devreye bağlanması.

 Şekil: Güç faktörü.
Gü ç faktö rü saf olmayan elemanlar 0 ile 1 arasındadır.

Kondansatö rler elektrik enerjisini elektrik yü kü olarak, bobinler manyetik alan olarak
depolayan elemanlardır. Bu nedenle saf bir bobin (self) veya kondansatö rde gü ç kaybı
olmamaktadır. Bu elemanlarda şarj ve deşarjlarında az da olsa bir gü ç kaybı olur.

Şekil: Seri RLC devreleri

Endü ktif ve kapasitif reaktanslar;

XL = 2 . π . f . L ile XC = 1 / 2 . π . f . C ile bulunur.

f = Hz
L = Henry
C = Farad

Ü ç gü ç arasındaki bağ ıntı;

S2 = P2 + Q2
Ql = Endü ktif reaktif gü ç
Qc = Kapasitif reaktif gü ç
Q = QL - QC (Bü yü k olandan kü çü k olanı çıkar.)
Varmetre :

Bir fazlı ve ü ç fazlı wattmetrelerde devrenin iş gö ren gü cü nü n (faydalı-aktif gü ç) ö lçü mleri

yapılmaktadır.

Wattmetreler, alternatif akımın, akımla geriliminin aynı fazda olan kısmının çarpımını gö sterir.

Alıcıların endü ktif ve kapasitif durumlarında devrede reaktif gü ç (kö r gü ç = iş yapmayan gü ç)

oluşturmaktadır. Bu gü cü ö lçen aletlere varmetre denir.

Yapısı:

Wattmetreye bobin bağ lanarak varmetrenin yapılması

Wattmetrelerde kü çü k değ işiklikler yapılarak varmetreler imal edilmektedir. Bu değ işiklik

hareketli bobin olan gerilim bobinine seri bir (self) bobin ilave edilerek yapılmaktadır. Bö ylece
gerilim bobinindeki akım 90ºlik bir açı ile kaydırılmış olur. Artık bu ö lçü aleti sadece reaktif gü ç
ö lçer.

Bir ve ü ç fazlı devrelerde reaktif gü ç ö lçmek amacı ile varmetreler, wattmetrelerde olduğ u gibi
devreye bağ lanır.

Ü ç fazlı alternatif akım devreleri dengeli sistemlerde bir hattın reaktif gü cü ö lçü lü p 3 ile
çarpımından toplam gü ç bulunur.
2.ALTERNATİF AKIM DEVRELERİNDE GÜÇ ÖLÇME

a.Bir fazlı alternatif akım devrelerinde güç ölçmek

Akım ve gerilim arasındaki faz farkı fazmetre ile ö lçü lü r. Bir fazlı AC devrelerinde wattmetre,
DC deki gibi bağ lanır.

Tü keticinin çektiğ i akımın meydana getirdiğ i aktif gü ç, tü ketici tarafından faydalı hâ le getirilir.
Yani aktif akımın meydana getirdiğ i aktif gü ç, faydalı gü ce çevrilebilir.

Wattmetre : Elektrik devrelerinde alıcının aktif gü cü nü ö lçmek için kullanılan ö lçü aletleridir.
Wattmetreler her şartta alıcıların aktif gü çlerini gö sterir.

Yapısı: Wattmetreler ampermetre ve voltmetrenin ö zelliğ ini bir arada gö steren ö lçü aletleridir.
Alıcının gü cü nü Watt , Kilowatt , Megawatt ve Gigawatt olarak ö lçer. Wattmetreler, biri akım
bobini diğ eri ise gerilim bobini olmak ü zere iki bobinli ö lçü aletleridir. Akım bobini kalın kesitli
az sarımlıdır ve ampermetre ö zelliğ i gö stermektedir. Gü cü ö lçü lecek alıcıya seri bağ lanır.
Gerilim bobini ise ince kesitli iletkenden çok sarımlı olarak yapılır ve voltmetre ö zelliğ i
gö stermektedir. Gü cü ö lçü lecek alıcıya paralel bağ lanır.
1 kW= 1000 W
1 MW= 1000000 W
1 MW= 1000 kW
1 GW= 1000 MW

Çeşitleri: Wattmetreler , bir fazlı ve ü ç fazlı olmak ü zere iki çeşit ü retilmektedir. Gü nü mü zde
dijital wattmetreler kullanılmaktadır.

b. Üç fazlı alternatif akım devrelerinde güç ölçmek

Ü ç fazlı sistem de bir fazlı bir adet wattmetre ile ü ç fazın gü cü nü ö lçme, bu sistem dengeli ü ç
fazlı devrelerde kullanılmaktadır. Yani ü ç fazdan çekilen akımın eşit olmasıdır. Devrede alıcı
olarak eşit gü çlü lambalar veya motor kullanılabilir.Ü ç fazlı ve dengeli yü klü sistemlerde her
fazdan çekilen gü ç aynı olduğ undan, bir fazlı wattmetre ü ç fazlı alıcının fazlarından herhangi
birine bir fazlı devrelerdeki gibi bağ lanır. Bu yö ntemle sadece bir faz gü cü ö lçü lü r. Elde edilen
gü ç ile çarpılarak devrenin toplam gü cü bulunur.
PTOPLAM= 3 x P
 Şekil : Dengeli 3 fazlı sistemlerde bir wattmetre ile güç ölçme.

c. İki Wattmetre Metodu (Aron Bağlantı)

Akım bobinleri iki faza, gerilim bobinleri bobininin bağ lı olduğ u faz ile boşta kalan ü çü ncü faz
arasına bağ lanır. Aron bağ lanacak wattmetrelerin gerilim bobinleri 380 Voltluk olmalıdır.
Sistemin gü ç faktö rü (Cosφ) 0,5’ten kü çü k ise wattmetrelerde ö lçü len gü çlerin farkı alınarak
toplam gü ç bulunur. Eğ er 0,5’ten bü yü k ise wattmetrelerde ö lçü len gü çlerin toplamı alınarak
sistemin toplam gü cü bulunur. Bu şekilde yapılan bağ lantıya aron bağ lantı denir.

Şekil: Üç fazlı sistemlerde aron bağlantılı wattmetreler ile güç ölçme

KAYNAKÇA
http://www.solar-academy.com/menuis/Endustriyel-Sayaclar.015928.pdf
http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller/Elektriksel%20B
%C3%BCy%C3%BCkl%C3%BCkler%20ve%20%C3%96l%C3%A7%C3%BClmesi.pdf
https://hbogm.meb.gov.tr/MTAO/1ElektrikMakLab/unite18.pdf