nverterler doru akm alternatif akma eviren dcac konverterlerdir.

Bir inverterin grevi giriindeki bir doru gerilimi (dc gerilim), knda istenen genlik ve frekansta simetrik bir alternatif gerilime (ac gerilim) dntrmektir. kta elde edilen gerilim ve frekans deerleri sabit veya deiken olabilir. Giriteki dc gerilim deitirilmek ve inverter kazanc sabit tutulmak suretiyle, deiken bir k gerilimi elde edilebilir. Dier taraftan giri geriliminin sabit olmas halinde, inverter kazanc deitirilmek suretiyle deiken bir k gerilimi elde edilebilir. nverter kazanc; ktaki ac gerilimin giriteki dc gerilime oran olarak tarif edilebilir Giriindeki dc gerilimin sabit olduu bu tr inverterlere Gerilim Beslemeli nverter ad verilir.

nverterler; ac makinelerin srlmesinde (beslenmesinde), regle (ayarl) gerilim ve frekansl g kaynaklarnda, kesintisiz g kaynaklarnda (UPS), endksiyonla stmada, ultrasonik dalga retiminde, statik var generatrlerinde, aktif g ebeke filtreleri ve buna benzer uygulama alanlarnda yaygn olarak kullanlrlar.

Sins inverter Yksek frekansl PWM inverter Solar g invertr

Basit bir inverter devresinde dc g kayna transformatrn birinci sargsnn ortasna baldr. Anahtar hzl ekilde ileri geri hareket ettirildiinde transformatrn kndan deiken bir akm elde edilir.

nverter basit blok diyagram

nverterleri 2 balk altnda inceliyeceiz

GERLM BESLEMEL NVERTER AKIM BESLEMEL

1. GERLM BESLEMEL NVERTERLER 1.1 Tek Fazl Yarm Kpr Montaj Gerilim beslemeli inverterin giriindeki dc gerilim; bir redresr zerinden mevcut ac ebekeden, bir ak bataryasndan, bir yakt pilinden, bir gne pilinden ve hatta bir magneto hidrodinamik (MHD) generatrden temin edilebilir. Beslenmek istenen ac ykn gcne ve cinsine gre inverterler, tek fazl veya fazl olabilirler.

ekilde Tek Fazl Yarm Kpr Montajndaki gerilim beslemeli bir inverterin balant emas verilmitir. Q1 ve Q2 transistrleri periyodik olarak iletime sokularak yk ularnda kare dalga eklinde bir ac gerilim elde edilir.

1.2 Tek Fazl Kpr Montaj

ekilde tek fazl kpr montajndaki bir inverterin balant emas verilmitir.

Q ve Q2 transistrteri birlikte iletime sokulurlarsa, ykn ularnda Ud giri gerilimi oluur. Dier yarm periyotta bu kez Q3 ile Q4 birlikte iletime geirilirse, yk gerilimi yn deitirerek Udye eit olur.

1.3 Tek Fazl Darbe Genilik Modlasyonlu (PWM ) nverter

Tek fazl kpr montajnda apraz kpr kollar gecikmeli olarak iletime sokularak, yarm periyoda ait kare dalgann genilii ayarlanmaktadr. Bu gerilim ayar metoduna Darbe Genilik Kontrol veya genel anlamda Darbe Genilik Modlasyonu ( PWM ) ad verilir.

Uygulamada daha ok ki Durumlu PWM kullanlr. Bu tr PWM dalgalar Ud ve Ud olmak zere sadece farkl iki deer alr. Bu amala ac yarm periyodu iinde apraz kollar, dnml olarak ok kez iletime sokulup karlrlar.

(a)

(b)

(c) (d)

(a)Tek fazl tam kpr PWM (b)Kare dalga PWM (c)Sins PWM (d)Karlatrma lojii

1.4 Performans Parametreleri Harmonik Faktr (HF): lgili harmoniin efektif deerinin, ana dalga efektif deerine oran olarak tarif edilir. HFn = Un / U1 Toplam Harmonik Distorsiyonu (THD): Bir dalga ekli ile ona ait ana dalga bileeni arasndaki yaknl ifade eder. Bir dalga eklinin toplam harmonik ierii ile ilgili bilgi verir.

Distorsiyon Faktr (DF): Bir dalga eklinin harmonikleri ikinci mertebeden bir zayflatlmaya tabi tutulduktan sonra, geriye kalan harmonik distorsiyonu, Distorsiyon Faktr (DF) ile belirtilir. Bu nedenle DF, ikinci mertebeden bir yk filtresinin deerlerini belirtir En Dk Mertebeden Harmonik (LOH) : Frekans ana dalga frekansna en yakn olan harmonik bileendir. Genlii ana dalga bileeni genliinin % 3ne eit veya daha fazladr.

 FAZLI NVERTERLER Byk gl uygulamalarda genellikle fazl inverterler kullanlr. adet tek fazl inverter aralarnda ekildeki gibi balanarak fazl bir inverter elde edilebilir.

fazl dengeli bir ana dalga gerilimi temin etmek iin, tek fazl inverterlerin anahtarlama sinyalleri arasnda 1200 faz fark bulunmaldr.

 Fazl Kpr nverter

ekilde grld gibi, transformatre gerek kalmakszn ve sadece 6 transistrle 6 diyot kullanarak fazl bir k elde edilebilir. Q1 Q3 Q5 on konumunda A B C pozitif, Q2 Q4 Q6 on konumunda ise A B C negatif olur.

Kare Dalga(Alt Basamakl) nverter fazl inverterler, kullanlan kontroln cinsine bal olarak kare dalga inverter ve PWM inverter olmak zere iki guruba ayrlr. Her iki inverter trnde de ana akm devresi ayndr.

Fazl Kare Dalga nverterin alma prensibi tek fazl kpr montajndaki inverterdeki gibidir. Orada olduu gibi her kontroll eleman, iletime sokulduktan sonra 1800 iletimde tutulur. Bylece her k ucu periyodik olarak yarm periyot sre ile, kaynan bir pozitif ve bir negatif baras ile irtibatlanr.

Yarm kprler birbirine gre 1200 faz fark ile iletime sokularak fazl bir sistem elde edilir. k gerilim dalgasnn bir periyodunu tamamlamak iin, buna gre transistrlerin 600lik eit aralklarla Q1 Q2, Q3, Q4, Q5 ve Q6 srasyla iletime sokulmas gerekir.

Kare dalga inverterde gerilimlerin deiimi

Fazlar aras gerilimler ekilde grld gibi her yarm dalgada 600 boyunca sfr olurlar.

Kollarn iletimde kalma aralklar(a), Fazlararas gerilimleri(b), Fazgerilimleri (c)Faznotr gerilimleri

 Fazl PWM nvertrler

fazl PWM inverterin ana akm devresi fazl kpr invertrdeki gibi olup, kare dalga inverterin ana akm devresinin ayndr. Fakat kollardaki elemanlarn anahtarlama sras daha karmaktr. k gerilimi dalga ekli deitirilerek gerilim kontrol inverterin kendi iinde yaplr Giriindeki dc gerilimin ayar gerekmedii iin ekildeki gibi diyot kprsnden oluan kontrolsz bir redresr kullanlabilir.

PWM inverterde yksek anahtarlama hzlar gerektiinden ekilde IGBT kullanlmtr. Insulated, Gate, Bipolar, Transistor, kelimesinin ba harflerinden oluan bu elektronik devre elemann srerken mosfet gibi, (voltaj kontroll) i yaparken bipolar transistr (yksek akm) gibi davranr.

Inverter ac klarndaki gerilim dalgalar birbirinin ayn olmal ve aralarnda 1200 faz fark bulunmaldr. Kare dalga inverterden farkl olarak burada bir kutuba ait gerilim, st veya alt kolun iletimde olmasna gre, ac yarm periyodu iinde ok kez Ud/2 ve Ud/2 deerlerini almaktadr.

TRSTRL NVERTERLER Paralel nverterler

Tristrl inverterlerin en eskilerinden biri olan paralel inverterin prensip balant emas ekil 1.30da grlmektedir. Doru gerilimin (+) ucu, L1 bobini zerinden transformatr primer sargsnn orta ucuna balanmtr. L1 bobininin endktans, Ud gerilimli kaynaktan ekilen ld akmnn sabit kald kabul edilebilecek kadar byk seilmitir. T1 ve T2 tristrleri periyodik olarak tetiklenir. T1 iletimde iken soldaki yarm sargdan, T2 iletimde iken ise sadaki yarm sargdan akm geer. Sekonder sargdaki akm yn iletimdeki tristre bal olarak deiir. Bylece ykten kare dalga eklinde bir akm geer. ekildeki C1, sndrme (komtasyon) kondansatr olup tristrlerden biri tetiklendiinde dierinin snmesini salar.

Seri nverterler Paralel inverterde komtasyon kondansatr, dorudan veya transformatr zerinden yke paralel balanmtr. Seri inverterde ise bu kondansatr yke seri baldr.

ekild iki tristrle gerekletirilmi olan basit bir seri inverter devresi grlmektedir. T1 tristrnn tetiklenmesi ile L1 C (R) ykten oluan rezonans devresinden i1 rezonans darbe akm geer. Bu akm t=t1m annda sfr olur ve T1 kendiliinden sner. t=Ta/2 annda T2 tetiklendiinde bu kez C L2 T2 ykten oluan rezonans devresi salnr ve ters ynde i3 darbe akmn geirir. T2 tristr de kendiliinden sner ve ykten periyodik olarak bir alternatif akm geer.

Genel olarak seri inverterler ykn sabit olduu uygulamalar iin elverilidir.

Mc Murray nverteri

Bu inverterin beslenmesinde kullanlacak dc kaynan orta ulu olmas veya birbirinin ayn olan iki ksmdan olumas gerekir. Mc Murray inverteri darbe komutasyonludur ve alma prensibi olduka basittir.

Bu inverterin en nemli avantaj, kondansatrn ana tristrlerden birini sndrrken ayn zamanda, dier ana tristr sndrmek zere hazr hale gelmesidir. Komtasyon olaynn darbeli ve salnml olmasndan ileri gelen bu zellik, normal glerde ok kullanlan frekanslarda inverterin yksek bir verimle almasn salar.

2. AKIM BESLEMEL NVERTERLER Akm beslemeli inverterler adndanda anlalaca gibi bir akm kaynandan beslenirler. k akm da ykten bamsz olarak sabittir. Bu akma gre ykn ularnda gerilim oluur.

ekilde BJTli tek fazl bir akm beslemeli inverter montaj grlmektedir.

Deiken gerilimli dc kaynak ile inverter giriindeki byk endktansl bobin, akm kaynan oluturmaktadr. Kaynaktan srekli bir akm gemesi zorunlu olduundan, biri alttan dieri stten olmak zere iki elemann mutlaka iletimde olmas gerekir.

Ykn fazl olmas halinde akm beslemeli inverterin de fazl olarak gerekletirilmesi gerekir.

Bykgleriinfazlakmbeslemeliinverterler ekildegrldgibi, tristrlerle gerekletirilebilir.

Akm beslemeli inverterlerin yararlar;

1 Giri akm snrl ve kontroll olduundan, hatal tetiklenmelere veya ksa devrelere neden olmaz. 2 G devresindeki anahtarlama elemanlarnn maruz kald tepe akmlar snrldr. 3Tristrl inverterlerde komtasyon devreleri daha basittir. 4Ters akm diyoduna ihtiya kalmadan reaktif veya kar gerilim retme zellii bulunan ykleri besleyebilir.