You are on page 1of 115

ANALOG

ELEKTRONİK
BÖLÜM 5 (BJT’lerin AC ANALİZİ )
BJT TRANSİSTÖR MODELLEMESİ

• Bir model, transistörün AC özelliklerini gösteren eşdeğer bir


devredir.
• Bir model, transistörün davranışına benzer devre elemanlarını
kullanır.
• Bir transistörün küçük sinyal AC analizinde yaygın olarak kullanılan
iki model vardır:
➢re modeli
➢Hibrid eşdeğer modeli

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 2


DEVRENİN AC EŞDEĞERİ ELDE EDİLİRKEN

1. Bütün DC kaynaklar sıfıra eşitlenir ve kısa devre eşdeğeri konulur


2. Bütün kapasiteler kısa devre edilir
3. 1. ve 2. adımdaki elemanlar devreden kaldırılır
4. Devre tekrar çizilir

AC eşdeğer

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 3


BİR DEVRENİN PARAMETRELERİNİ TANIMLANMASI

Giriş Empedansı : Zi
Çıkış Empedansı : Zo
𝑉𝑜
Gerilim kazancı : 𝐴𝑣 =
𝑉𝑖

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 4


"re" MODELİ

• BJT'ler temelde akım kontrollü cihazlardır; bu nedenle re modeli, transistörün


davranışını elde etmek için bir diyot ve bir akım kaynağı kullanır.
• Bu modelin bir dezavantajı, DC seviyesine duyarlılığıdır. Bu model belirli devre
koşulları için tasarlanmıştır.

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 5


"re" MODELİ

Ortak Emiterli devre:


Bu devrenin karakteristiği birkaç yaklaşım ile oluşturulabilir.
• Girişe uygulanan Vi gerilimi VBE’ ye eşit olur. Bu durumda giriş akımı IB’dir.

Girişin eşdeğeri

Devrenin giriş karakteristiğindeki akımın IE emiter akımı olduğu


hatırlanırsa devreye IE akımını oluşturacak bir bileşen eklenmelidir

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 6


"re" MODELİ

Ortak Emiterli devre:


Devreye IE akımını oluşturacak bir bileşen eklemek: (IE ve IB arasında IB = IC ≅ 𝛃 IE
eşitliği göz önüne alınırsa)

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 7


"re" MODELİ

Ortak Emiterli devre:


Diyot için daha önceki bölümlerde kullandığımız direnç ifadesi kullanılırsa

diyot için kullanılan

« re » modeli için kullanılacak

olur.

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 8


"re" MODELİ

Ortak Emiterli devre:


Giriş empedansı da bulunduğuna göre IE akımını oluşturacak bileşenle beraber yerine
yazılırsa

Ortak emiterli devre için geliştirilmiş BJT eşdeğer devresi elde edilmiş olur

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 9


"re" MODELİ (ro)

Ortak Emiterli devre:


Gerçekte, özellikler şekildeki gibi
ideal görünüme sahip değildir.
Aksine, cihazın çıkış empedansını
tanımlayan bir eğime sahiptirler.

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 10


"re" MODELİ (ro)

Ortak Emiterli devre:


• Eğim ne kadar dik olursa, çıkış
empedansı o kadar az ve
transistör o kadar ideal olur.
• Genel olarak, bir tasarımın bir
sonraki aşamasını yüklemekten
kaçınmak için büyük çıkış
empedanslarına sahip olması
istenir.

Eğrilerin eğimi yatay eksene


ulaşana kadar uzatılırsa,
hepsinin «Early gerilimi»
adı verilen bir voltajda
kesişeceği görülür.

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 11


"re" MODELİ (ro)

Ortak Emiterli devre:


Early voltajı (VA), uygulanan kollektör-emiter voltaj ile karşılaştırıldığında yeterince
büyüktür.
Açıkça, VA sabit bir voltaj olduğundan kolektör akımı ne kadar büyük olursa, çıkış
empedansı o kadar az olur.

Early voltajının mevcut olmadığı durumlarda, çıkış empedansı, aşağıdaki denklem


kullanılarak herhangi bir baz veya kollektör akımındaki özelliklerden bulunabilir:

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 12


"re" MODELİ

ro ile beraber ortak emiterli devrenin re modeli

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 13


"re" MODELİ

Ortak bazlı devre:


ortak emiterli devrede kullanılan giriş, çıkış devresi yaklaşımı kullanılarak re modeli
elde edilebilir. Fakat kullanılacak bağımlı akım kaynağının yönünün ortak emiterli
devreye göre ters olacağı unutulmamalıdır.

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 14


"re" MODELİ

Ortak bazlı devre:


ortak emiterli devrede kullanılan giriş, çıkış devresi yaklaşımı kullanılarak re modeli
elde edilebilir. Fakat kullanılacak bağımlı akım kaynağının yönünün ortak emiterli
devreye göre ters olacağı unutulmamalıdır.

Giriş empedansları çok düşüktür. Çıkış empedansları ro ise birkaç mega ohm seviyesindedir.
ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 15
"re" MODELİ

Ortak kollektölü devre:


Model olarak genellikle ortak emiterli devre kullanılmaktadır

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 16


"re" MODELİ

Ortak emiterli sabit ön gerilimlemeli devre:

Kaynaklar ve kapasiteler
çıkarıldıktan sonra

• Giriş baza uygulanır


• Çıkış Emiterden
• Yüksek giriş empedansı
• Düşük çıkış empedansı
• Yüksek voltaj ve akım kazancı
• Giriş ve çıkış arasındaki faz kayması 180

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 17


"re" MODELİ

Ortak emiterli sabit ön gerilimlemeli devre:

Giriş
empedansı

Çıkış
ise empedansı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 18


"re" MODELİ

Ortak emiterli sabit ön gerilimlemeli devre:

Gerilim
Kazancı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 19


"re" MODELİ

Ortak emiterli sabit ön gerilimlemeli devre:

İfadedeki « – » işaret giriş ile


çıkış arasında 180o faz farkı
olduğu anlamına gelmektedir

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 20


"re" MODELİ

Ortak emiterli sabit ön gerilimlemeli devre:

Akım
Kazancı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 21


"re" MODELİ

Ortak emiterli gerilim bölücü ön gerilimlemeli devre:

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 22


"re" MODELİ

Ortak emiterli gerilim bölücü ön gerilimlemeli devre: Zi, Zo, Av, Ai

Çıkış
Giriş empedansı
empedansı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 23


"re" MODELİ

Ortak emiterli gerilim bölücü ön gerilimlemeli devre: Zi, Zo, Av, Ai

Gerilim
Kazancı

Akım
Kazancı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 24


"re" MODELİ

Ortak emiterli «emiter dirençli (emiter)» ön gerilimlemeli devre:


Bu devre emiterinde direnç bulunduğu halde by-pass kapasitörü olan ve olmayan iki
devre şeklinde incelenir. İlk olarak by-pass kapasitörü olmayan devre için;

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 25


"re" MODELİ

Ortak emiterli «emiter dirençli (emiter)» ön gerilimlemeli devre:


devrenin giriş kısmından yola çıkarak Zi;

Olur ve 𝛽 1’den çok büyük olduğundan

ve RE değeri re’den büyük olduğundan

yazılabilir ve sonuç olarak giriş empedansı elde edilir.

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 26


"re" MODELİ

Ortak emiterli «emiter dirençli (emiter)» ön


gerilimlemeli devre:
devrenin çıkışı empedansı ise Vi’nin 0’a eşitlenip
Ib=0 durumu için çözülür ve ro etkisi ihmal
edilirse 𝛽Ib kaynağı açık devre olur böylece;

olarak elde edilir.

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 27


"re" MODELİ

Ortak emiterli «emiter dirençli (emiter)» ön gerilimlemeli devre:


Gerilim kazancı ifadesi

Zb’nin durumuna göre

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 28


"re" MODELİ

Ortak emiterli «emiter dirençli (emiter)» ön gerilimlemeli devre:


Akım kazancı ifadesi

Gerilim kazancına bağlı akım kazancı ifadesi

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 29


"re" MODELİ

Ortak emiterli «emiter dirençli (emiter)» ön gerilimlemeli devre:


Eğer «ro» dahil edilseydi «giriş empedansı»;

olurdu. ama

RC/ro değerinin 𝛽+1’den çok küçük olduğu durum

ve durumları dikkate alınırsa

daha önce elde ettiğimiz Zb değerine ulaşılabilir.

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 30


"re" MODELİ

Ortak emiterli «emiter dirençli (emiter)» ön gerilimlemeli devre:


Eğer «ro» dahil edilseydi «çıkış empedansı»;

olurdu.

ro ≫ re olduğundan

Şeklinde düzenlenebilir. Ve RC’nin ro’dan çok küçük olduğu


dikkate alınırsa
elde edilebilir

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 31


"re" MODELİ

Ortak emiterli «emiter dirençli (emiter)» ön gerilimlemeli devre:


Eğer «ro» dahil edilseydi «gerilim kazancı»;

olurdu.

ro ≫ re olduğundan

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 32


"re" MODELİ

Ortak emiterli «emiter dirençli (emiter)» ön


gerilimlemeli devre:
Eğer «ro» dahil edilseydi «akım kazancı»; daha
önce elde edilen akım kazancı ifadesinde Zb
yerine ro’ın dahil edildiği Zb değeri yazılır

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 33


"re" MODELİ

Emiter izleyici (ortak kollektörlü) yapı:

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 34


"re" MODELİ

Emiter izleyici (ortak kollektörlü) yapı:


Giriş empedansı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 35


"re" MODELİ

Emiter izleyici (ortak kollektörlü) yapı:


Çıkış empedansı

ya da

Vi sıfıra çekilirse elde edilir

RE ≫ re
ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 36
"re" MODELİ

Emiter izleyici (ortak kollektörlü) yapı:


Gerilim kazancı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 37


"re" MODELİ

Emiter izleyici (ortak kollektörlü) yapı:


Akım kazancı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 38


"re" MODELİ

Emiter izleyici (ortak kollektörlü) yapı:


Parametreler (Zi, Zo, Av ve Ai) üzerine «ro» etkisi

ve
ve

ro’ın akım kazancını oluşturan diğer


bileşenlere olan ektisi dolaylı olarak akım
kazancını da etkiler

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 39


"re" MODELİ

Ortak Bazlı yapı:

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 40


"re" MODELİ

Ortak Bazlı yapı:

Giriş empedansı

Çıkış empedansı

Akım kazancı

Gerilim
kazancı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 41


"re" MODELİ

Ortak Bazlı yapı:


«ro» etkisi

Ortak bazlı yapıda ro mega ohm seviyesindedir ve ro//RC=RC olacak şekilde bir katkıda bulunur

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 42


"re" MODELİ

Kollektör geri beslemeli yapı:

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 43


"re" MODELİ
Kollektör geri beslemeli yapı:
Giriş empedansı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 44


"re" MODELİ
Kollektör geri beslemeli yapı:
Giriş empedansı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 45


"re" MODELİ
Kollektör geri beslemeli yapı:
Çıkış empedansı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 46


"re" MODELİ
Kollektör geri beslemeli yapı:
Gerilim kazancı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 47


"re" MODELİ
Kollektör geri beslemeli yapı:
Akım kazancı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 48


"re" MODELİ
Kollektör geri beslemeli yapı:
«ro»’ın Giriş empedansına etkisi

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 49


"re" MODELİ
Kollektör geri beslemeli yapı:
«ro»’ın Giriş empedansına etkisi

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 50


"re" MODELİ
Kollektör geri beslemeli yapı:
«ro»’ın Çıkış empedansına etkisi

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 51


"re" MODELİ
Kollektör geri beslemeli yapı:
«ro»’ın Gerilim kazancına etkisi

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 52


"re" MODELİ
Kollektör geri beslemeli yapı:
«ro»’ın Akım kazancına etkisi eklenecek
(ödev)

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 53


"re" MODELİ
Emiter dirençli Kollektör geri beslemeli yapı:
Ortak emiterli emiter öngerilimlemeli devrenin eşdeğerine ek olarak baz ve kollektör
terminalleri arsında bir RF geri besleme direnci eklenir.

- RF +

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 54


"re" MODELİ
Emiter dirençli Kollektör geri beslemeli yapı:
Av, Zi, Zo

- RF +

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 55


"re" MODELİ
Kollektör DC geri beslemeli yapı:

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 56


"re" MODELİ
Kollektör DC geri beslemeli yapı:
Giriş ve çıkış empedansı

Giriş empedansı

Çıkış empedansı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 57


"re" MODELİ
Kollektör DC geri beslemeli yapı:
Gerilim kazancı (Av)

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 58


"re" MODELİ
Akım kazançlarının belirlenmesi:
Şimdiye kadar olan kısımlarda bazı devreler için akım kazançları verilse de bazı devreler
için bu ifadelere yer verilmedi. Bunun nedeni Akım kazancı gerilim kazancı ile tanımlı
yük ve giriş direnci ile doğrudan hesaplanabilir olmasıdır.

Gerilim kazancı kullanılarak Akım kazancının belirlenmesi

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 59


"re" MODELİ
Akım kazançlarının belirlenmesi:

𝑉𝑖 𝑉𝑜
𝐼𝑖 = 𝑣𝑒 𝐼𝑜 = −
𝑍𝑖 𝑅𝐶

𝑉𝑜
𝐼𝑜 𝑅𝐶 𝑉𝑜 𝑍𝑖
𝐴𝑖 = = =− .
𝐼𝑖 𝑉𝑖 𝑉𝑖 𝑅𝐶 Gerilim kazancı kullanılarak Akım kazancının belirlenmesi
𝑍𝑖

𝑍𝑖
𝐴𝑖 = −𝐴𝑣 şeklinde elde edilebilir.
𝑅𝐶

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 60


RL ve RS’nin ETKİSİ

Bu kısma kadar yükseltece ait olan bütün parametreler yüksüz yükselteç için ve giriş
geriliminin doğrudan transistör terminaline bağlı olduğu durumda belirlendi.
• Şimdi ise transistörün girişine iç dirence sahip bir kaynak çıkışına bir yük eklenmesi
durumu dikkate alınacak

Yüksüz kazanç

RL yükü olması durumunda ki kazanç

Hem RL yükü hem de RS yükü olması durumunda ki kazanç

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 61


RL ve RS’nin ETKİSİ

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 62


RL ve RS’nin ETKİSİ

• RL yüklü durumdaki kazanç her zaman yüksüz durumdaki kazançtan küçüktür.


• Kaynak direnci Rs’nin varlığında elde edilen direnç hem yüklü hem yüksüz
durumdaki kazançtan küçüktür. AVNL > AVL > AVS
• Bir devre için RL ne kadar büyük olursa AC kazanç o kadar büyük olur. (RL’nin
büyük olması demek devrenin çıkışının açık devreye yaklaşması demektir)
• Benzer şekilde Rs ne kadar küçükse AC kazanç o kadar büyük olur. (Rs’nin küçük
olması demek devrenin girişinin kısa devreye yaklaşması demektir)

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 63


RL ve RS’nin ETKİSİ

Sabit ön gerilimlemeli devre:

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 64


RL ve RS’nin ETKİSİ

Sabit ön gerilimlemeli devre:

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 65


DARLİNGTON BAĞLANTI

• İki tane eklem transistörün, daha yüksek bir akım kazancına sahip tek bir transistör
gibi davranabileceği bağlantıdır.
• Bu bağlantı türü ile elde edilen kazanç her bir transistörün kazançlarının çarpımı
şeklindedir

Eğer 𝛽1 = 𝛽2 ise

𝛽D = 𝛽 2

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 66


DARLİNGTON BAĞLANTILI EMİTER İZLEYİCİ DEVRE

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 67


DARLİNGTON BAĞLANTILI EMİTER İZLEYİCİ DEVRE

• Giriş empedansı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 68


DARLİNGTON BAĞLANTILI EMİTER İZLEYİCİ DEVRE

• Akım kazancı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 69


DARLİNGTON BAĞLANTILI EMİTER İZLEYİCİ DEVRE

• Gerilim kazancı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 70


DARLİNGTON BAĞLANTILI EMİTER İZLEYİCİ DEVRE

• Çıkış empedansı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 71


DARLİNGTON BAĞLANTILI EMİTER İZLEYİCİ DEVRE

• Çıkış empedansı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 72


DARLİNGTON BAĞLANTILI EMİTER İZLEYİCİ DEVRE

• Çıkış empedansı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 73


DARLİNGTON BAĞLANTILI SABİT ÖN GERİLİMLEMELİ DEVRE

• Giriş empedansı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 74


DARLİNGTON BAĞLANTILI SABİT ÖN GERİLİMLEMELİ DEVRE

• Akım kazancı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 75


DARLİNGTON BAĞLANTILI SABİT ÖN GERİLİMLEMELİ DEVRE

• Gerilim kazancı ve Çıkış empedansı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 76


GERİ BESLEME ÇİFTİ

Darlington bağlantısına benzer çalışan iki transistörlü bir devredir.


• npn transistörünü bir pnp transistörü sürer
• Her ikisi beraber bir pnp transistörü gibi çalışır.
• Çok yüksek akım kazancı sağlar.

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 77


GERİ BESLEME ÇİFTİ

Dc ön gerilimleme

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 78


GERİ BESLEME ÇİFTİ

Giriş empedansı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 79


GERİ BESLEME ÇİFTİ

Giriş empedansı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 80


GERİ BESLEME ÇİFTİ

Akım kazancı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 81


GERİ BESLEME ÇİFTİ

Gerilim kazancı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 82


GERİ BESLEME ÇİFTİ

Çıkış empedansı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 83


İKİ KAPILI SİSTEM YAKLAŞIMI

Bir önceki kısma alternatif olarak


• Yüksüz yapıdaki bileşenlere sahip bir yükselteç içerir.
• Kazanç, giriş ve çıkış empedansları bilinir.
• Uygulanan yük ve kaynak direncinin etkisi kolaylıkla hesaplanır.

İki kapılı sistemin iç elemanlarının


İki kapılı sistem
yerleştirilmesi

ZTh = Zo = Ro

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 84


İKİ KAPILI SİSTEM YAKLAŞIMI

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 85


İKİ KAPILI SİSTEM YAKLAŞIMI (RL Etkisi)

İki kapılı bir sistemin Zi ve AVNL parametreleri Rs


Her zaman 1’de küçüktür.
kaynak direncinden etkilenmez. Ama çıkış
empedansı Zo etkilenebilir.

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 86


İKİ KAPILI SİSTEM YAKLAŞIMI (RS Etkisi)

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 87


İKİ KAPILI SİSTEM YAKLAŞIMI (RL ve RS Etkisi)

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 88


KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• re modeli gerçek çalışma koşullarınca tanımlanırken


• karma eşdeğer devrenin parametreleri, herhangi bir çalışma koşulunun terimleriyle
tanımlanır. Başka bir deyişle karma parametreler gerçek çalışma koşullarını yansıtmayabilir
fakat hangi çalışma koşullarında olursa olsun parametrelerin beklenen seviyeleri hakkında
bir bulgu sağlar.
• re modelinin eksikliği çıkış empedansı ve geri besleme elemanları gibi parametrelerin
kullanılabilir olmamasıdır.
• karma eşdeğer transistör belirtim sayfalarındaki bütün parametreleri üretmektedir.

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 89


KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• İki kapılı sistem

Hem Vi Giriş gerilimini hem de Çıkış akımını Giriş akımı ve Çıkış gerilimi ile ilişkilendirmek için
kullanılan parametrelere Karma (hybrid) yada h parametreleri denmektedir.

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 90


KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• h parametreleri

Çıkış kısa devre yapılırsa (Vo = 0) Çıkış kısa devre yapılırsa (Vo = 0)
kısa devre giriş empedansı elde açık devre ileri aktarım akım
edilir oranı elde edilir

ohm birimsiz

Giriş açık devre yapılırsa (Ii = 0) Giriş açık devre yapılırsa (Ii = 0)
açık devre geri aktarım gerilim açık devre çıkı admitansı elde
oranı elde edilir edilir

birimsiz siemens

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 91


KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• h parametreleri
İfadesindeki bütün terimlerin birimi volt olduğu için bu denkleme uyan
bir devre bulunabilir. bu kısımda h11’in birimi ohm olduğu için ve h12
birimsiz olduğundan devre şekildeki gibi tasarlanabilir.

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 92


KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• h parametreleri
Benzer şekilde ifadedeki bütün terimlerin birimi akım biriminde olduğu
için bu denkleme uyan bir devre de bulunabilir. h22’in birimi siemens ve
h22 birimsiz olduğundan devre şekildeki gibi tasarlanabilir.

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 93


KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• h parametreleri
Bu iki devre birleştirilir ve parametreler tekrar isimlendirilirse
h11 giriş (input) direnci ……………………………→ hi
h12 geri (reverse) aktarım gerilim oranı….............→ hr
h21 ileri (forward) aktarım akım oranı…………...→ hf
h22 çıkış (output) iletkenliği……………………….→ ho

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 94


KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• Ortak emiterli devre

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 95


KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• Ortak bazlı devre

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 96


YAKLAŞIK KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• Ortak emiter ve ortak bazlı devre için:


• hr ve ho parametrelerinin kullanılmaması Zi,Zo,Av,Ai değerlerini pek fazla etkilemez.
• hr kısa devre
• ho açık devre yapılabilir

Elde edilen yaklaşık karma eşdeğer model

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 97


KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• re ve karma eşdeğer modeller arasında geçiş

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 98


YAKLAŞIK KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• Sabit ön gerilimlemeli yapı:

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 99


YAKLAŞIK KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• Sabit ön gerilimlemeli yapı: Zi, Zo, Av, Ai

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 100


YAKLAŞIK KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• Gerilim bölücü yapı: Zi, Zo, Av, Ai

Sabit ön gerilimlemeli yapının karma modelinde RB direnci yerine R’= R1//R2 direnci gelecek

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 101


YAKLAŞIK KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• Gerilim bölücü RE direnci by-pass edilmemiş yapı: Zi, Zo, Av, Ai


Otrak emiterli RE direnci by-pass edilmemiş devrenin re
modelinin aynısı olacak sadece 𝛽re yerine hie ve 𝛽Ib yerine hfeIb
olacak.

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 102


YAKLAŞIK KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• Emiter izleyici yapı: Zi, Zo, Av, Ai


Devrenin re modelinde 𝛽re yerine hie ve 𝛽 yerine hfe
yazılması ile elde edilebilir

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 103


YAKLAŞIK KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• Emiter izleyici yapı: Zi, Zo, Av, Ai

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 104


YAKLAŞIK KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• Ortak bazlı yapı: Zi, Zo, Av, Ai

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 105


TAM KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• Ortak Emiterli, Ortak Bazlı ve Ortak Kollektörlü yapılar için aynı olduğundan elde
edilen ifadeler herhangi bir yapıya uygulanabilir:

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 106


TAM KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• Akım kazancı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 107


TAM KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• Gerilim kazancı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 108


TAM KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• Giriş Empedansı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 109


TAM KARMA (hybrid) EŞDEĞER MODEL

• Çıkış Empedansı

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 110


KARMA 𝜋 MODELİ

• Yüksek frekans etkilerini modelleyen ve diğer iki modelde bulunmayan parametreleri içerir
• Kapasiteler aygıtın eklemleri arsındaki kaçak parazitik kapasitanslardır. Düşük ve orta
frekanslarda açık devredirler. Pikofarad mertebesindedirler.

• rb direnci; bazın gerçek bağlantı direnci, dış terminalden aktif bölgeye olan, aktif baz
bölgesinin dirençlerini ihtiva eder.
• r𝜋, ru ve ro ; aygıt aktif bölgedeyken belirtilen terminaller arsındaki dirençlerdir.

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 111


TRANSİSTÖR PARAMETRELERİNİN DEĞİŞİMİ

Kollektör akımının değişimine karşı çizilen transistör parametrelerinde en az değişen


hfe (𝛽)

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 112


TRANSİSTÖR PARAMETRELERİNİN DEĞİŞİMİ

Kollektör – Emiter eklem geriliminin değişimine karşı çizilen transistör parametrelerinde en


az değişen hfe (𝛽)

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 113


TRANSİSTÖR PARAMETRELERİNİN DEĞİŞİMİ

Transistörün karma eşdeğer devresinin bütün parametreleri sıcaklıkla birlikte artar

ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 114


ANALOG ELEKTRONİK- ÖMER ÇOBAN & TEVHİT KARACALI 5.10.2020 115

You might also like