AC-AC Dönüştürücüler

Power Electronics 1
 AC-AC Dönüştürücüler

AC voltaj dönüştürücüler statik bir anahtar ile çıkış AC

voltajın rms değerini 0 ile giriş voltajının rms değeri arasında
ayarlanmasını sağlarlar. AC ayarlayıcı yada AC kıyıcı olarak
ta isimlendirilirler.
Enerjinin kontrolü değil de sadece anahtarlanması veya
açılıp-kapatılması amaçlandığında ise, devreye Statik AC
Şalter denilmektedir.
Power Electronics 2
 Başlıca Uygulama Alanları

• Bütün omik yüklerde (fırın, ısıtıcı, lamba gibi) güç

kontrolü
• Vantilatör karakteristikli küçük güçlü AC motorlarda
(fan, pompa, kompresör gibi) hız kontrolü
• Statik AC regülatörlerde gerilim kontrolü
• Statik AC şalterlerde devreyi açma ve kapama
• Statik reaktif güç kompanzasyonu

Power Electronics 3
 Tek Faz AC Voltaj Dönüştürücü

Devre ters bağlı iki tristör yada her iki yönde de akımı
kontrol edebilecek şekilde triyak ile gerçeklenebilir.
Yukarıdaki devrede T4 tristörü yerine bir diyot
kullanılırsa devre yarı kontrollü olarak adlandırılır.
Power Electronics 4
Resistif Yük Durumunda

Yüke aktarılan güç, α

tetikleme gecikmesi ile
(0 - 180° ) sıfır ile
maksimum değer
arasında ayarlanabilir.

Power Electronics 5
Resistif Yük Durumunda

Çıkış voltajının RMS değeri:

Çıkış Gücü:
2
𝑃 𝑜𝑢𝑡 =𝑉 𝑟𝑚𝑠 / 𝑅

Power Electronics 6
RL Yük Durumunda

Yüke aktarılan güç, α

tetikleme gecikmesi ile
(0 - 180° ) sıfır ile
maksimum değer
arasında ayarlanabilir.

Power Electronics 7
Farklı Tek faz AC Kıyıcı Topolojileri

Mikrodenetleyiciler 8
 Örnek: 220V ve 2.2 kW ısıtıcı bir tek faz AC kıyıcı ile 220V AC
şebekeye bağlıdır.
a) Isıtıcının direncini hesaplayınız.
b) α=90 için yük voltajının rms değerini ve gücünü bulunuz.

Power Electronics 9
 AC Anahtarlar
On-off kontrol yöntemi de denilen bu yapıda tristörler, belirli bir periyot
boyunca açılır ve yüke AC gerilim uygularlar ve daha sonra yine belirli bir
süre susturularak gerilimi keserler. Bu şekilde yük mekanik bir anahtar gibi
devreye alınıp çıkarılabilir. Tristörlerin tetikleme açıları 0 derece olarak
uygulanır.

Power Electronics 10
 Tristör Anahtarlamalı Kapasitör (TSC)
Özellikle kompanzasyon sisteminde kapasitör bloklarının devreye alınıp çıkarılması
amacıyla kullanılırlar. Tristörün üzerindeki gerilim düşümü sıfır olduğu durumlarda
kapasitörler devreye alınıp çıkarılmaktadır.

uVT 1 us
uC t
iC
VT1
uC t
C
us uVT 1
VT2 t
VT1
iC t
VT2
t1 t2

Power Electronics 11
 Tristör Kontrollü Reaktör (TCR)
Tristörlere seri bağlı endüktansın değerini tetikleme açısı ile değiştireren güç
elektroniği yapısıdır.

Devrenin süseptansı alfa cinsinden:

Power Electronics 12
 Tristör Kontrollü Reaktör (TCR)
Tetikleme açısı 90-180 derece arasında kontrol edilir. Akım bu aralıklar için pozitif ve
negatif bölgede simetrik ve süreksizdir.
Tetikleme açısı 90 derece için tamamen endüktif çalışma gözlenir. TCR ın eşdeğer
endüktansı, kullanılan endüktans değerine eşittir. Akım sinüzoidal formdadır.

Power Electronics 13
 Statik VAR kompanzasyonu
TCR, TSC ve sabir kapasitör blokları ile gerçekleştirilen kompanzasyon sistemidir.
Sürekli devrede bulunan yükün reaktif gücü miktarınca kapasitif gücü
karşılayabilecek sabit kapasitör bağlanır. Değişken yükler için kademeli TSC yapısı,
Kapasitelerin ürettiği kapasitif reaktif gücü silmek için ayarlı endüktans olan TCR
devresi eklenir.

Power Electronics 14
 Dimmer Devresi
Bir AC kıyıcı devredir. Aydınlatma ve ısıtıcı gibi yüklerin ayarlanmasında kullanılır.
Tetikleme palsi, giriş geriliminden R,C ve Diyak elemanları ile oluşturulur. Ayarlı
direnç ile Kapasitör üzerindeki gerilimin şarj deşarj süresini değiştirilir. Kapasitör
üzerindeki gerilim diyak gerilimine (28-42V) şarj olduğunda diyak iletime girer ve
triyak iletime sokulur. Bu şekilde R direncini değiştirerek alfa açısı kontrol edilir.

Power Electronics 15
 3 Faz AC Konvertörler

=60 İçin yük gerilimi

• Güç elemanları AC şebeke faz girişlerine bağlıdır.

• Yükün Y bağlı olduğu genel devre şemasıdır.
• Y noktası N ile bağlı değildir.
• Kontrol faz gerilimlerine göre yapılır.
• Elemanlar fazlar arası gerilimlere maruz kalır.
Power Electronics 16
 3 Faz AC Konvertörler

• Güç elemanları AC şebeke faz girişlerine bağlıdır.

• Her bir fazın negatif elemanları olarak diyotlar kullanılmıştır.
• Fazlar arası geçmek zorunda olan akımlar ancak tristörler üzerinden devreyi
tamamlayabileceğinden, aynı kontrol sağlanır.
• Burada amaç, maliyetin azaltılmasıdır.
• Kontrol faz gerilimlerine göre yapılır.
• Elemanlar fazlar arası gerilimlere maruz kalır.
Power Electronics 17
 3 Faz AC Konvertörler

• Güç elemanları AC şebeke faz girişlerine bağlıdır.

• Y noktası N ile bağlıdır.
• Her bir faz kolu, bağımsız olarak tek fazlı bir AC kıyıcı gibi çalışır.
• Kontrol faz gerilimlerine göre yapılır.
• Elemanlar faz gerilimlerine maruz kalır.

Power Electronics 18
 3 Faz AC Konvertörler

• Güç elemanları AC şebeke faz girişlerine bağlıdır.

• Herhangi bir fazın elemanları olarak diyotlar kullanılmıştır.
• Fazlar arası geçmek zorunda olan akımlar ancak tristörler üzerinden devreyi
tamamlayabileceğinden, aynı kontrol sağlanır.
• Burada da amaç, maliyetin azaltılmasıdır.
• Kontrol faz gerilimlerine göre yapılır.
• Elemanlar fazlar arası gerilimlere maruz kalır.
Power Electronics 19
 3 Faz AC Konvertörler

• Güç elemanları AC şebeke faz girişlerine bağlıdır.

• Yükün Δ bağlı olduğu genel devre şemasıdır.
• Kontrol faz gerilimlerine göre yapılır.
• Elemanlar fazlar arası gerilimlere maruz kalır.

Power Electronics 20
 3 Faz AC Konvertörler

• Güç elemanları AC şebeke faz girişlerine bağlıdır.

• Her bir fazın negatif elemanları olarak diyotlar kullanılmıştır.
• Fazlar arası geçmek zorunda olan akımlar, ancak tristörler üzerinden devreyi
tamamlayabileceğinden, aynı kontrol sağlanır.
• Burada amaç, maliyetin azaltılmasıdır.
• Kontrol faz gerilimlerine göre yapılır.
• Elemanlar fazlar arası gerilimlere maruz kalır.
Power Electronics 21
 3 Faz AC Konvertörler

• Güç elemanları Δ yükün fazlarına seri bağlıdır.

• Her bir faz kolu, fazlar arası gerilim ile fakat
bağımsız olarak tek fazlı bir AC kıyıcı gibi çalışır.
• Kontrol fazlar arası gerilimlere göre yapılır.
• Elemanlar fazlar arası gerilimlere maruz kalır.
Power Electronics 22
 3 Faz AC Konvertörler

• Güç elemanları AC şebeke faz girişlerine bağlıdır.

• Herhangi bir fazın elemanları olarak diyotlar kullanılmıştır.
• Fazlar arası geçmek zorunda olan akımlar, ancak tristörler üzerinden devreyi
tamamlayabileceğinden, aynı kontrol sağlanır.
• Burada da amaç, maliyetin azaltılmasıdır.
• Kontrol faz gerilimlerine göre yapılır.
• Elemanlar fazlar arası gerilimlere maruz kalır.
Power Electronics 23
 Bölüm Kaynakça

[1] ‘Güç Elektroniği’, Ned Mohan

[2] "Güç Elektroniği Ders Notları", Hacı BODUR

Power Electronics 24