Machine Translated by Google

EE6503 GÜÇ ELEKTRONİĞİ

AC GERİLİM KONTROL CİHAZLARI

1. Giriş.

RMS değerini değiştirmek için AC voltaj kontrolörleri (ac hat voltajı kontrolörleri) kullanılır

bir yük devresine uygulanan alternatif voltajın bir ölçüsüdür. Bir ac voltaj kontrolörü bir tür tristördür

Sabit voltajı, sabit frekanslı ac giriş kaynağını dönüştürmek için kullanılan güç dönüştürücü

değişken voltajlı bir ac çıkışı elde edin. AC çıkış voltajının ve ac gücünün RMS değeri

yüke akış tetikleme açısı ' ' değiştirilerek (ayarlanarak) kontrol edilir

V0(RMS)

AC AC
Vs Değişken AC
Giriş Gerilim RMS Ç/P Gerilimi
Gerilim fs Denetleyici
fs FS

Şekil 1

2. AC GERİLİM KONTROL CİHAZLARININ TİPİ

AC voltaj kontrolörleri, ac giriş tipine göre iki tipte sınıflandırılır.

Devreye uygulanan besleme.

Tek Fazlı AC Kontrolörleri.

Üç Fazlı AC Kontrolörleri.

Tek fazlı ac kontrolörler 230V RMS tek fazlı ac besleme gerilimi ile çalışır.

Ülkemizde 50Hz. Üç fazlı ac kontrolörler, 3 fazlı 400V RMS ac beslemesi ile çalışır.

50Hz besleme frekansı.

Her kontrolör türü alt bölümlere ayrılabilir

Tek yönlü veya yarım dalga ac denetleyici.

Çift yönlü veya tam dalga ac denetleyici.

Kısaca farklı tipte ac voltaj kontrolörleri vardır.

Tek fazlı yarım dalga ac voltaj kontrolörü (tek yönlü kontrolör).

Tek fazlı tam dalga ac voltaj kontrolörü (çift yönlü kontrolör).

Machine Translated by Google

Üç fazlı yarım dalga ac voltaj kontrolörü (tek yönlü kontrolör).

Üç fazlı tam dalga ac voltaj kontrolörü (çift yönlü kontrolör).

3. AC GERİLİM KONTROL CİHAZLARININ UYGULAMALARI

AC güç devrelerinde aydınlatma / aydınlatma kontrolü.

İndüksiyonla ısıtma.

Endüstriyel ısıtma ve Evsel ısıtma.

Transformatör kademe değişimi (yük transformatör kademe değişiminde).

Asenkron motorların hız kontrolü (tek fazlı ve çok fazlı ac endüksiyon)

motor kontrolü).

AC mıknatıs kontrolleri.

4. AC GERİLİM KONTROL TEKNİKLERİ

AC güç akışını kontrol etmek için pratikte kullanılan iki farklı tip tristör kontrolü vardır.

1. Faz kontrolü

2. Açma-Kapama kontrolü

Bunlar iki ac çıkış voltajı kontrol tekniğidir.

Açma-Kapama kontrol tekniğinde Tristörler yük devresini yük devresine bağlamak için anahtar olarak kullanılır.

Giriş ac kaynağının birkaç döngüsü için ac kaynağı (kaynak) ve ardından birkaç giriş için bağlantısını kesmek

döngüler. Tristörler bu nedenle yüksek hızlı bir kontaktör (veya yüksek hızlı ac anahtarı) görevi görür.

4.1 FAZ KONTROL TEKNİĞİ

Faz kontrolünde Tristörler yük devresini faza bağlamak için anahtar olarak kullanılır.

Her giriş döngüsünün bir kısmı için giriş ac kaynağı. Bu, ac besleme voltajının kullanılarak kesilmesidir.

Her giriş döngüsünün bir bölümünde tristörler.

Tristör anahtarı her yarım çevrimin bir kısmında açılır, böylece giriş beslemesi sağlanır.

yük boyunca voltaj belirir ve ardından giriş yarım döngüsünün geri kalan kısmında kapatılır

AC beslemesini yükten ayırmak için.

Faz açısını veya tetikleme açısını ' ' (gecikme açısı) kontrol ederek RMS çıkışı

Yük üzerindeki voltaj kontrol edilebilir.

Machine Translated by Google

Tetikleme gecikme açısı ' ', faz açısı ( t'nin değeri) olarak tanımlanır.

tristör açılır ve yük akımı akmaya başlar.

TEK FAZLI TAM DALGA AC VOLTAJ KONTROL CİHAZI (AC REGÜLATÖR) VEYA

DİRENÇLİ YÜKLÜ RMS GERİLİM KONTROL CİHAZI

Aşağıdaki şekilde dirençli yüke sahip tek fazlı tam dalga ac voltaj kontrol cihazı gösterilmektedir.

Her iki yarım döngüde de yüke giden ac güç akışını kontrol etmek mümkündür.

tetikleme açısı '' . Bu nedenle tam dalga ac voltaj kontrolörüne aynı zamanda bir

çift yönlü denetleyici.

Devre şeması:

OPERASYON

Mod-1- 0'dan π'ye

Tristör T1, girişin pozitif yarı döngüsü sırasında ileri yönde öngerilimlidir.

besleme gerilimi. Tristör T1, (0 ) gecikme açısında tetiklenir.

AÇIK tristör T1 ideal bir kapalı anahtar olarak giriş besleme voltajı

yük direnci RL ve çıkış voltajı vo=vs.

t ile radyan arasında. Yük akımı ON tristör T1'den akar

ve iletim süresi boyunca yük direnci RL boyunca aşağı yönde

T1 t ila radyan arası

Mod-2- 0'dan π'ye

t 'de , Giriş voltajı sıfıra düştüğünde tristör akımı (bu

yük direncinden (RL ) geçen akım sıfıra düşer ve dolayısıyla T1 doğal olarak kapanır. HAYIR

t ila sırasında devrede akım akar. Tristör T2 ileri yönlüdür

Machine Translated by Google

giriş beslemesinin negatif döngüsü sırasında ve tristör T2 bir gecikmeyle tetiklendiğinde

açısı , çıkış voltajı girişin negatif yarı döngüsünü t ) takip eder

2 'ye kadar. T2 AÇIK olduğunda yük akımı ters yönde (yukarı yönde) akar.

t ila 2 radyan sırasında T2'den. Kapı arasındaki zaman aralığı (boşluk)

T1 ve T2'nin tetikleme darbeleri radyan veya 1800'de tutulur . t 2 'de giriş beslemesi

gerilim sıfıra düşer ve dolayısıyla yük akımı da sıfıra düşer ve tristör T2 kapanır

doğal olarak.

İki SCR'yi paralel kullanmak yerine, tam dalga ac voltajı için bir Triyak kullanılabilir

kontrol400Hz'e kadar uygulamalar için.

Nispeten ucuz olan faz kontrollü Tristörler, dönüştürücü sınıfı Tristörler

hızlı anahtarlamalı invertör sınıfından daha yavaş olan Tristörler normalde kullanılır.

AC hattı komütasyon veya doğal komütasyon nedeniyle ekstra bir ihtiyaç yoktur

Komütasyon devresi veya bileşenleri ve ac voltaj kontrolörleri için devreler çok basittir.
DALGA ŞEKİLLERİ
Machine Translated by Google

RL YÜKLÜ TEK FAZLI TAM DALGA AC GERİLİM KONTROL CİHAZI (ÇİFT YÖNLÜ KONTROL
CİHAZI)
tek fazlı bir ac endüksiyon motorunun hızını kontrol eden tek fazlı bir tam dalga ac voltaj kontrol
cihazını düşünürsek, endüksiyon motor sargısı olan yük, RL tipi bir yüktür; burada R, motor sargı
direncini ve L, motor sargısını temsil eder. indüktans.

Paralel bağlı iki tristör T1 ve T2 (T1 ve T2 iki SCR'dir) kullanan RL yüküne sahip tek fazlı tam dalga ac voltaj
kontrol devresi (çift yönlü kontrol cihazı) aşağıda gösterilmiştir.

Tristör T1, giriş beslemesinin pozitif yarı döngüsü sırasında ileri yönde öngerilimlidir. Giriş
beslemesinin pozitif yarı döngüsü sırasında T1'e uygun bir kapı tetikleme darbesi uygulanarak T1'in t
'de tetiklendiğini varsayalım. Yük üzerindeki çıkış voltajı, T1 AÇIK olduğunda giriş besleme voltajını
takip eder. Yük akımı io, tristör T1'den ve yükten geçer.
Machine Translated by Google

aşağı yönde. T1 üzerinden akan bu yük akımı darbesi, pozitif akım darbesi olarak düşünülebilir.
Yükteki endüktanstan dolayı, T1 üzerinden akan yük akımı, giriş besleme gerilimi negatif olmaya
başladığında t anında sıfıra
, düşmeyecektir. Tristör T1, yük indüktörü L'de depolanan tüm
endüktif enerji tamamen kullanılıncaya ve T1'den geçen yük akımı t 'de sıfıra düşene kadar yük
akımını iletmeye devam edecektir; burada , Sönme açısı olarak adlandırılır, ( Yük akımının sıfıra
düştüğü t değeri. Sönme açısı , giriş beslemesinin pozitif yarım döngüsünün başlangıcından yük
akımının sıfıra düştüğü noktaya kadar ölçülür. Tristör T1 t ile arasında iletim yapar. T1'in
iletim açısı ( olup, gecikme açısına bağlıdır.

ve yük empedans açısı . Giriş besleme voltajının dalga formları, T1 ve T2'nin kapı tetikleme
darbeleri aşağıdaki , tristör akımı, yük akımı ve yük voltajı dalga formları
şekilde gösterildiği gibi görünür.

için RL yüklü tek fazlı tam dalga ac voltaj kontrol cihazının dalga biçimleri.
ve için süreksiz yük akımı çalışması meydana gelir; yani, - , iletim
açısı .
Machine Translated by Google

• Çıkış voltajının ve yük akımının RMS değeri, tetikleyici değiştirilerek değiştirilebilir.

açı . • Bu devre, AC RMS voltaj kontrolörü, RMS voltajını düzenlemek için kullanılabilir.

Bir AC motorun (endüksiyon motoru) terminalleri boyunca. Sıcaklığı kontrol etmek için kullanılabilir

RMS çıkış voltajını değiştirerek bir fırının. • Çok büyük yük endüktansı 'L' için SCR

Tetiklendikten sonra yön değiştirme başarısız olabilir ve yük voltajı tam sinüs dalgası olacaktır (benzer)

uygulanan giriş besleme gerilimine bağlı olarak çıkış kontrolü kaybolacaktır) geçitleme devam ettiği sürece

sinyaller T1 ve T2 tristörlerine uygulanır. Yük akımı dalga formu tam olarak görünecektir

Sürekli sinüs dalgası ve yük akımı dalga biçimi, çıkış sinüs dalgasının gerisinde kalır.

yük güç faktörü açısı .

Machine Translated by Google

TEK BİRİN RMS ÇIKIŞ GERİLİMİ O RMS V İÇİN BİR İFADE ÇIKARMAK İÇİN

RL YÜKLÜ FAZLI TAM DALGA AC GERİLİM KONTROL CİHAZI.

Yük boyunca RMS çıkış voltajı, tetikleme açısı değiştirilerek değiştirilebilir. bir için

tamamen dirençli yük L 0 , dolayısıyla yük güç faktörü açısı 0

Machine Translated by Google

4.2 AÇMA-KAPAMA KONTROL TEKNİĞİ İLKESİ (INTEGRAL ÇEVRİM)

KONTROL)

Devre şeması:

Ücretli Ücret
L = Yük Direnci

Şekil 2: Tek fazlı tam dalga AC voltaj kontrol devresi

Açma-kapama kontrol tekniğinin temel prensibi tek fazlı tam devre referans alınarak anlatılmıştır.

dalga ac voltaj kontrol devresi aşağıda gösterilmiştir. Tristör anahtarları T1 ve T2 açık

'n' için giriş ac kaynağını yüke bağlamak için uygun geçit tetikleme darbeleri uygulayarak

zaman aralığı boyunca giriş döngüsü sayısı T

AÇIK . Tristör anahtarları T1 ve T2 döndürülür

zaman aralığı boyunca 'm' sayıda giriş döngüsü için kapı tetikleme darbelerini bloke ederek kapatılır

T
KAPALI
. Ac kontrol cihazının AÇIK kalma süresi
AÇIK t genellikle tam sayıda giriş döngüsünden oluşur.

Dalga formları:
Machine Translated by Google

Örnek

Yukarıdaki şemada ON-OFF kontrol tekniğinin dalga formlarına atıfta bulunarak,

n İki giriş döngüsü. Tristörler t sırasında iki giriş döngüsü için

AÇIKAÇIK konuma getirilir .

m Bir giriş döngüsü. Tristörler sırasında KAPALI T

KAPALI bir giriş döngüsü için
Machine Translated by Google

Şekil 4: Güç Faktörü

Operasyon:

Tristörler, giriş kaynağının sıfır voltaj geçişlerinde tam olarak AÇIK konuma getirilir.
Mod-1

Tristör T1, her pozitif yarı çevrimin başında kapı uygulanarak açılır.

AÇIK kalma süresi boyunca gösterildiği gibi T1'e darbeleri tetikleyin T

AÇIK . Yük akımı pozitif yönde akar

T1 iletime geçtiğinde devre şemasında gösterildiği gibi aşağı yöndür .

Mod-1

Tristör T2 , her negatif yarı çevrimin başında geçitleme uygulanarak açılır.

sırasında T2 kapısına sinyal T

AÇIK . Yük akımı ters yönde akar, bu da

T2 iletilirken yukarı yön . Böylece çift yönlü bir yük akımı akışı elde ederiz

(alternatif yük akımı akışı), tristörleri tetikleyerek bir ac voltaj kontrol devresinde

dönüşümlü olarak.

Bu tip kontrol, yüksek mekanik atalet ve yüksek değere sahip uygulamalarda kullanılır.

termal zaman sabiti (Endüstriyel ısıtma ve ac motorların hız kontrolü).Sıfır voltaj ve

Tristörlerin sıfır akımla anahtarlanması sayesinde anahtarlama eylemlerinin oluşturduğu harmonikler azalır.

Sinüs dalgası giriş besleme voltajı için,

günah
sm
vVtV 2 günah
S T
Machine Translated by Google

VM
VS Giriş ac kaynağının RMS değeri = = RMS faz besleme gerilimi.
2
Giriş ac kaynağı 'n' sayıda giriş döngüsü için yüke bağlıysa ve
'm' sayıda giriş döngüsü boyunca bağlantı kesildi, ardından

tn T tm T ,
AÇIK KAPALI

Nerede
T =1 giriş çevrim süresi (zaman periyodu) ve
F
f = giriş besleme frekansı.

tAÇIK
= kontrolörün açık kalma süresi = n T
.

t KAPALI
= kontrolörün kapalı kalma süresi = m T
.

TO = Çıkış zaman periyodu = tAÇIK KAPALI

t nT mT .

Bunu gösterebiliriz,

Çıkış RMS voltajı 'da

T
AÇIK
T
AÇIK
RMS S
İÇİNDE İÇİNDE

ben RMS
_
TÖ TÖ

Burada V, RMS giriş besleme voltajıdır = VS.

i RMS

5. Türetme
Machine Translated by Google
Machine Translated by Google
Machine Translated by Google

5. Sonuç:

Tristör bazlı ac voltaj kontrolörleri yüksek verimliliğe, kontrolde esnekliğe ve

daha az bakım gerektirir. AC voltaj kontrolörlerinin dezavantajı,

Özellikle düşük çıkış geriliminde besleme akımı ve yük gerilimi dalga formlarındaki harmonikler
seviyeleri.
Machine Translated by Google

Güç Faktörü Kontrolü

Güç faktörünün düzeltilmesi olarak da bilinen güç faktörü kontrolü, güç faktörünün azaltılması işlemidir.

reaktif güç miktarı. Bu durumda kullanılan güç elektroniği cihazına güç faktörü denir.

denetleyici (PFC). Güç üçgeninden (reaktif, gerçek ve görünür gücü içeren),

reaktif güç gerçek güce dik açıdadır (90°) ve manyetik güce enerji vermek için kullanılır

alan. Her ne kadar elektronik ekipmanlarda reaktif gücün gerçek bir değeri olmasa da, fatura

elektrik, gerçek ve reaktif güç maliyetlerinden oluşur. Bu, güç faktörüne sahip olmayı gerekli kılar

Elektronik cihazlarda kontrolörler.

Güç faktörü (k), gerçek gücün (kVAr cinsinden) reaktif güce (kVAr cinsinden) oranı olarak tanımlanır.

Değeri 0 ile 1 arasında değişmektedir. Bir cihazın güç faktörü 0,8 ve üzerinde ise kullanılıyor denir.

verimli bir şekilde güç sağlar. Bir PFC'nin dahil edilmesi, güç faktörünün 0,95 ile 0,99 arasında olmasını sağlar. Güç

Faktör kontrolörleri esas olarak endüstriyel ekipmanlarda, üretilen reaktif gücü en aza indirmek için kullanılır.

floresan aydınlatma ve elektrik motorları.

Harmonik bozulmaya neden olmadan güç faktörünün iyileştirilmesini sağlamak için geleneksel

kapasitörler kullanılmamalıdır. Bunun yerine filtreler (kapasitör ve reaktörlerin kombinasyonu)

harmonik bastırma kullanılır. Aşağıdaki şekil harmonik filtreyi göstermektedir.

Yukarıdaki harmonik filtre tipine tek ayarlı filtre denir. Bunun bir kalite faktörü Q

filtre , Q'nun verildiği Q'da (ayar frekansı) reaktansının (XL) kalite faktörü olarak tanımlanır.

(nXL/R) tarafından .

Çok aşamalı sıra kontrolü

İki veya daha fazla sıra kontrol aşaması bağlandığında, güç faktöründe bir iyileşme ve THD'de (toplam
harmonik bozulma) daha fazla azalma elde etmek mümkündür. N aşamalı bir dizi
Machine Translated by Google

kontrol dönüştürücünün, transformatörün ikincil kısmında her biri es/n (kaynak voltajı) nominal değerine
sahip n sargısı vardır.
İki AC dönüştürücü birbirine paralel yerleştirildiğinde sıfır dizi yolu oluşturulur. İki dönüştürücü
arasındaki küçük bir fark, dolaşım akımında büyük bir sıfır dizisine neden olur.
Aşağıdaki şema bir dönüştürücünün paralel sistemini göstermektedir. Akımın yönü gerilim sistemine
göre saat yönünün tersinedir.
Siklo dönüştürücü, AC gücünü bir frekanstan başka bir frekanstaki AC gücüne değiştirebilen bir frekans
değiştiriciyi ifade eder. Bu işlem AC-AC dönüşümü olarak bilinir. Esas olarak elektrikli çekişte,
değişken hızlı AC motorlarda ve endüksiyonla ısıtmada kullanılır.
Bir siklokonvertör frekans dönüşümünü tek aşamada gerçekleştirebilir ve voltajın ve frekansların kontrol
edilebilir olmasını sağlar. Ayrıca, doğal komütasyon kullanıldığı için komütasyon devrelerinin
kullanılmasına gerek yoktur. Bir siklokonvertörde güç aktarımı iki yönde (çift yönlü) gerçekleşir.

Siklo-dönüştürücülerle ilgili en büyük sorun, küçük akımlarda çalışırken ateşleme gecikmesiyle

oluşan verimsizliklerin ortaya çıkmasıdır. Ayrıca işlemler yalnızca yarım frekans giriş değerlerine eşit
olmayan frekanslarda düzgündür. Bu doğrudur çünkü siklokonvertör faz kontrollü bir AC-AC
dönüştürücüdür. Bu nedenle gerekli AC çıkış gerilimini verebilmesi için hat (doğal) komütasyon
uygulayarak gerilim giriş bölümlerinin seçimini yapması gerekir. Bu, çıkış frekansının neden frekans
girişinden daha düşük olduğunu açıklar.
Bir siklo-dönüştürücüdeki harmonikler temel olarak kontrol yöntemlerinden, örtüşme etkisinden,
belirli bir döngüdeki darbe sayısından, çalışma modundan ve iletim modundan etkilenir.
İki tür siklo dönüştürücü vardır;
• Step Up siklo-dönüştürücü – Bu türler doğal komütasyon kullanır ve giriş frekansından daha
yüksek frekansta bir çıkış verir.
• Kademeli Döngü Dönüştürücü – Bu tür zorunlu komutasyon kullanır ve bir çıktıyla sonuçlanır
giriş frekansından daha düşük bir frekansla.
Siklo dönüştürücüler ayrıca üç kategoriye ayrılır:
• Tek fazdan tek faza – Bu tip siklo dönüştürücüde arka arkaya bağlanan iki tam dalga dönüştürücü
bulunur. Dönüştürücülerden biri çalışıyorsa diğeri devre dışı kalır, üzerinden akım geçmez.

• Üç fazdan tek faza – Bu siklo-dönüştürücü dört çeyrekte çalışır;

(+V, +I) ve ( V, I) düzeltme modlarıdır ve (+V, I) ve ( V, +I) ters çevirme modlarıdır.

• Üç fazdan üç faza – Bu tip siklo dönüştürücü çoğunlukla AC'de kullanılır.

Üç fazlı asenkron ve senkron makinelerde çalışan makine sistemleri.

MATRİS DÖNÜŞTÜRÜCÜ

Matris dönüştürücü, tek aşamalı dönüşüme sahip bir dönüştürücü olarak tanımlanır.
Gücün AC'den AC'ye otomatik olarak dönüştürülmesini sağlamak için çift yönlü kontrollü
anahtar kullanır. PWM gerilim doğrultucuya (çift taraflı) alternatif sağlar.
Matris dönüştürücüler, giriş ve çıkış anahtarlama frekanslarını gösteren sinüzoidal
dalga biçimleriyle karakterize edilir. Çift yönlü anahtarlar kontrol edilebilir bir güç faktörü
girişine sahip olmayı mümkün kılar. Ayrıca DC bağlantılarının olmaması kompakt bir
tasarıma sahip olmasını sağlar. Matris dönüştürücülerin dezavantajı, ikili bağlantı eksikliğidir.
Machine Translated by Google

Tamamen kontrol edilen ve yüksek frekanslarda çalışabilen anahtarlar. Çıkış voltajının

giriş voltajına oranı sınırlıdır.
Matris dönüştürücü kontrolünün üç yöntemi vardır –
• Uzay vektör modülasyonu
• Darbe genişliği modülasyonu
• Venturi – fonksiyon transferinin analizi
Matris Dönüştürücü Devresi
Aşağıda verilen diyagram tek fazlı bir matris dönüştürücüyü göstermektedir.

Her bir anahtarın hem ileri engelleme hem de ters gerilimde iletme yeteneğine sahip olduğu
dört adet çift yönlü anahtar içerir.
Uzay Vektör Modülasyonu (SVM)
SVM, PWM'yi kontrol etmek için kullanılan bir algoritma yöntemini ifade eder. AC motorları
çeşitli hızlarda çalıştıran AC dalga formları oluşturur. DC besleme gücüne sahip üç fazlı bir
eviricinin çıkıştaki üç ana ayağı bir 3 fazlı motora bağlanır.

Aynı bacaktaki iki anahtarın aynı anda AÇIK olmamasını sağlamak için anahtarlar kontrol
altındadır. Eş zamanlı AÇIK durumları DC beslemesinin kısa devre yapmasına neden olabilir.
Bu, ikisinin sıfır ve altısının anahtarlama için aktif vektör olduğu sekiz anahtarlama vektörüne
yol açar.