Elektrik-Elektronik

Mühendisliğine Giriş-1
Hazırlayan: Doç. Dr. Fatih Kaburcuk
Doğru Akım (DC-direct current)
• Akım zamanla değişmez ancak sabit kalırsa, buna doğru akım (dc) diyoruz.
• Doğru akım (dc), zamanla sabit kalan bir akımdır.
• Geleneksel olarak I sembolü böyle sabit bir akımı temsil etmek için kullanılır.
Alternatif Akım (AC-alternating current)
• Alternatif akım (AC), zamanla sinüzoidal olarak değişen bir akımdır.
• Zamanla değişen akım, i sembolü ile temsil edilir.
• Zamanla değişen akımın yaygın bir biçimi sinüzoidal akım veya alternatif
akımdır.
• Böyle bir akım evinizde klima, buzdolabı, çamaşır makinesi ve diğer elektrikli
aletleri çalıştırmak için kullanılır.
AKIM
• Akımı yükün hareketi olarak tanımladığımızda, akımın ilişkili bir akış yönüne
sahip olmasını bekliyoruz.
• Daha önce belirtildiği gibi, akım akışının yönü geleneksel olarak pozitif yük
hareketinin yönü olarak alınır.
• Bu sözleşmeye dayanarak, 5 A'lık bir akım, Şekilde gösterildiği gibi pozitif veya
negatif olarak temsil edilebilir.
• Başka bir deyişle, Şekil'de gösterildiği gibi bir yönde akan −5 A'lık bir negatif
akım, ters yönde akan +5 A'lık bir akımla aynıdır.
Örnek-1
Örnek-2
• İki milyon protonun temsil ettiği yük miktarını hesaplayın.

1.602 × 10 −19 C / proton × 2 × 106 proton = +3.204 × 10−13 C

Örnek-3
• Bir telin terminaline giren toplam yük q = 5t sin 4πt mC ile verilir. t = 0,5 s'deki
akımı hesaplayın.
Örnek-4
VOLTAJ
• Elektronu bir iletkende belirli bir yönde hareket ettirmek biraz iş veya enerji
transferi gerektirir.
• Bu, pil ile temsil edilen harici bir elektromotor kuvvet (emf) tarafından
gerçekleştirilir.
• Bu emf, ayrıca voltaj olarak da bilinir veya potansiyel fark.
• Bir elektrik devresindeki iki nokta a ve b arasındaki voltaj vab, bir birim yükünü
a'dan b'ye taşımak için gereken enerjidir (veya iştir).

1 volt = 1 joule/coulomb = 1 newton meter/coulomb

AKIM ve VOLT
• Akım ve gerilim, elektrik devrelerindeki iki temel değişkendir.
• Sinyal, bilgi iletmek için kullanıldığında akım veya voltaj (hatta elektromanyetik
dalga) gibi bir elektrik miktarı için kullanılır.
• Mühendisler, iletişim ve diğer disiplinlerdeki önemleri nedeniyle zamanın
matematiksel işlevleri yerine bu tür değişkenlere sinyaller demeyi tercih ederler.
• Elektrik akımı gibi, sabit bir voltaja dc voltajı denir ve V ile temsil edilirken,
sinüzoidal olarak zamanla değişen voltaj, ac voltajı olarak adlandırılır ve v ile
temsil edilir.
• Bir DC voltajı genellikle bir pil tarafından üretilir; AC voltajı bir elektrik
jeneratörü tarafından üretilir.
GÜÇ ve ENERJİ
• Akım ve gerilim, bir elektrik devresindeki iki temel değişken olmasına rağmen,
tek başına yeterli değildir.
• Pratik amaçlar için, bir elektrikli cihazın ne kadar gücü kaldırabileceğini bilmemiz
gerekir.
• Hepimiz deneyimlerimizden 100 watt'lık bir ampulün 60 watt'lık bir ampulden
daha fazla ışık verdiğini biliyoruz.
• Elektrik hizmet şirketlerine faturalarımızı ödediğimizde, belirli bir süre boyunca
tüketilen elektrik enerjisinin bedelini ödediğimizi de biliyoruz.
• Bu nedenle güç ve enerji hesaplamaları devre analizinde önemlidir.
GÜÇ ve ENERJİ
• Güç, watt (W) cinsinden ölçülen, enerji harcama veya
tüketme zaman oranıdır.

• Denklemdeki güç (p) zamanla değişen bir miktardır ve anlık

güç olarak adlandırılır.
• Bu nedenle, bir eleman tarafından emilen veya sağlanan güç,
elemandaki gerilimin ve içinden geçen akımın ürünüdür.
• Gücün + işareti varsa, güç elemana verilir veya bu eleman
tarafından emilir. Öte yandan, gücün bir - işareti varsa, güç
element tarafından sağlanır.
GÜÇ ve ENERJİ
• Aslında, herhangi bir elektrik devresinde enerjinin korunumu yasasına
uyulmalıdır. Bu nedenle, herhangi bir anda bir devrede bulunan gücün cebirsel
toplamı sıfır olmalıdır:
GÜÇ ve ENERJİ
• Enerji, joule (J) cinsinden ölçülen iş yapma kapasitesidir.
• Elektrik enerjisi sağlayan şirketler, enerjiyi watt-saat (Wh) cinsinden ölçer.
1 Wh = 3,600 J
Örnek-1
• Bir enerji kaynağı, 10 saniye boyunca 2 A'lik sabit bir akımı bir ampulün içinden
akmaya zorlar. Işık ve ısı enerjisi şeklinde 2,3 kJ verilirse, ampul boyunca voltaj
düşüşünü hesaplayın.
Örnek-2
• Yükü a noktasından b noktasına taşımak için −30 J gerekir. Bu durumda voltaj
düşüşünü bulun: (a) q = 2 C, (b) q = −6C.
Örnek-3
• Pozitif terminaline giren akım i = 5 cos 60πt A ise, bir elemana t = 3 ms'de iletilen
gücü (a) v = 3i, (b) v = 3 di/dt iken bulunuz.
Örnek-4
• 100 W'lık bir elektrik ampulü iki saatte ne kadar enerji tüketir?