BÖLÜM:31

FARADAY YASASI

▪ Faraday’ın İndüksiyon Yasası

▪ Hareketsel emk
▪ Lenz Yasası
▪ İndüksiyon emk’leri ve Elektrik Alanlar
▪ Maxwell Denklemleri

1
 Şimdiye kadar durgun
yüklerden meydana gelen
elektrik alanları, hareketli
yüklerden meydana gelen
manyetik alanlarla
ilgilendik. Bu bölümde
değişen manyetik
alanlardan ileri gelen
elektik alanları
inceleyeceğiz.

2
 FARADAY’IN
İNDÜKSİYON
KANUNU
Halka şeklindeki devreye mıknatısın
yaklaştırılıp uzaklaştırılması sırasında
ölçü aletinde meydana gelen
değişimler gözlenir.

3
FARADAY’IN İNDÜKSİYON KANUNU (2.deney)

4
5
Faraday Kanunu

Kapalı bir halkadan

geçen manyetik alan
çizgilerinin sayısı
değişirse halkada bir
elektromotor kuvvet
(emk)oluşur. (emk
indüklenir).

6
7
8
HAREKETSEL EMK
(Hareketten doğan elektromotor kuvvet)

Önceki bölümde manyetik alan değiştiğinde

durgun bir devrede bir emk’nın meydana getirdiği
durumları inceledik. Bu bölümde sabit bir
manyetik alan içinde hareket eden bir iletkende
oluşan hareketsel emk’yı tanıyacağız.

9
Hareketsel emk

10
• İletken V hızıyla sağa doğru hareket edince bir aşağıya
doğru bir manyetik kuvvet oluşur. FB =qvxB

• FB kuvvetinin etkisi ile elektronlar aşağı doğru hareket

eder ve orada birikirler. İletkenin yukarı ucunda pozitif
aşağı ucunda negatif yük fazlalığı oluşur.

• Bu yük ayrışması sonucunda iletken içinde bir elektik

alan meydana gelir.

• qE=qvB olana kadar elektron akışı devam eder.

• İletkende oluşan E=vB elektrik alanı iletkenin uçları

arasındaki potansiyel farkına ΔV=E.L=vBL şeklinde
bağlıdır.

• İletken düzgün manyetik alanda hareket ettiği sürece

iletkenin uçları arasında bir potansiyel farkı oluşur.

11
Hareketli iletken, kapalı bir iletken devrenin parçası olursa ne olur?

Değişen manyetik akı kapalı devrede

indüklenmiş akım oluşturur.

Fuyg İki paralel iletken ray boyunca kayan iletken çubuğu

içeren devreyi inceleyelim.
Hareketli çubuğun sıfır dirençte, devrenin durgun
kısmının R direncine sahip olduğunu varsayalım.

Uygulanan dış kuvvet etkisi (Fuyg) ile çubuk hareket edince indüksiyon akımı
oluşur.
Çubuğun hareketiyle geometrik alan artar dolayısıyla manyetik akı da artar.
İndüksiyon akımı akıyı azaltacak yönde dolayısıyla dış manyetik alana zıt yönde
manyetik alan oluşturur. Yani indüksiyon manyetik alanı dışa doğru olmalıdır.

Çubuk hareket ettiği sürece indüksiyon akımı oluşur.

12
Herhangi bir anda devrenin çevrelediği alan L.x olduğundan; bu alandan geçen akı:

İndüksiyon akımının büyüklüğü;

13
 Çubuk düzgün B alanı içinde hareket ettikçe ILB
büyüklüğündeki FB manyetik kuvvetinin etkisi
altında kalır. Bu kuvvetin yönü çubuğun
Fuyg hareketine terstir.

Fuyg =- FB
Fuyg =ILB
Fuyg = FB

Çubuk sabit hızla hareket ettiği için uygulanan kuvvet manyetik kuvvete
büyüklük bakımından eşit fakat yön bakımından zıt olmalıdır.

Fuyg.v=

14
Uygulanan kuvvet tarafından sağlanan güç:

15
Lenz Yasası:

Lenz Yasası:

16
17
18
19
Lenz Kanunu Biçe
Bind
Dış manyetik alan Biçe
içindeki çubuk sağa doğru
hareket ettikçe halkanın
geometrik alanı arttığı için akı
da zamanla artar. Lenz kanunu
indüksiyon akımının yönünün
akıdaki bu artışa karşı
olacağını ifade eder. O zaman
indüksiyon akımı aşağı doğru
olur ki Bind dışa doğru
olsun ve artan akıyı azaltsın.
Biçe
Bind
Çubuk sola hareket ederse alan
azalır yani manyetik akı azalır.
Azalan akıyı arttırmak için
indüksiyon akımı içe doğru Bind
manyetik alan oluşturacak şekilde
yukarı doğru akmalıdır.
20
Örnek: Uzunluğu L olan iletken bir çubuk yatay bir ray üzerinde sürtünmesiz olarak sabit
bir v hızıyla hareket etmektedir. Çubuğun hareket ettiği bölgede, düşey doğrultuda
düzgün bir manyetik alan etkindir. çubuğun boyu L=10 cm hızı v=5 m/s ve Manyetik
alanın büyüklüğü B=1,2 T olarak verilmiştir.
a) Çubukta oluşan indüksiyon emk sının değeri nedir?
b) İletken devrede oluşan akımın şiddeti nedir? Çubuğun direnci 0,40 ohm dur.
c) Çubukta birim zamanda üretilebilen ısı miktarı nedir?
d) Çubuğun sabit hızla hareketinin korunabilmesi için çubuğa uygulanması gereken dış
kuvvetin yönü ve büyüklüğü ne olmalıdır?
e) Dış kuvvetin çubuk üzerinde birim zamanda yaptığı iş nedir?

L
v Iind

X= çubuğun, rayın sabit ucuna 21

olan uzaklığı
L=10 cm ∅ = 𝐵. 𝐴Ԧ = 𝐵𝐿𝑋
V=5m/s
B=1,2 T

𝒂) 𝜀 = −𝐵𝐿𝑣 = −1,2.0,1.5 = −0,6 𝑉 = −600 𝑚𝑉

𝐵𝐿𝑣 0,6
𝒃) 𝐼 = = = 1,5𝐴
𝑅 0,40
2 2 2
2
𝐵 𝐿 𝑣
𝒄) 𝑃 = 𝐼 𝑅 = veya 𝑃 = 𝜀. 𝐼 = 0,6.1,5 = 0,9 𝑊
𝑅

𝒅) 𝐹𝐵 = 𝐼𝐿𝐵. 𝐶𝑜𝑠 0 Çünkü L // B 𝐹𝐵 = 1,5.10.0,01.1,2 = 0,18 𝑁

𝐹𝑑𝚤ş = −𝐹𝐵 𝐹𝑑𝚤ş = 0,18 𝑁

Dış kuvvetin birim zamanda

𝒆) 𝑃 = 𝐹. 𝑉 = 𝐹. 𝑉 = 0,18.5 = 0,90 𝑊
yaptığı iş güç kaybına eşittir.

22
İki kuvvet eşitlenirse

23
24
 İndüksiyon emk’ları ve Elektrik Alanlar
B’nin etkin olduğu her noktasında dB/dt gibi sabit hızla arttığını
düşünelim.

25
26
27
Değişen manyetik alan bir elektrik alan indükler.

Faraday Yasasının genel biçimi

28
29
30
31
 Maxwell Denklemleri
Maxwell denklemleri şu ana kadar şu ana kadar tartışılmış elektrik ve manyetizma
kanunlarını temsil eder.

Gauss Yasası

Manyetizmada Gauss Yasası

Faraday Yasası

Ampere-Maxwell Yasası

32
 • Fen ve Mühendislik İçin Fizik 2 (Ders
Kitabı)
(Raymond A. SERWAY ve Robert J.
BEICHNER)
• Üniversite Fiziği (Yardımcı Kitap)

Yararlanılan (Hugh D. YOUNG ve Roger A.FREEDMAN)

• Fiziğin Temelleri (Yardımcı Kitap)
Kaynaklar (David HALLIDAY, Robert RESNICK, Jearl
WALKER)
• Üniversiteler için Fizik (Yardımcı Kitap)
(Bekir KARAOĞLU)
• http://yunus.hacettepe.edu.tr/~polat/
• http://www.fzk.yildiz.edu.tr