17 Çembersel Hareket 1

3.
Test 1’in Çözümleri
düşey eksen
~
m
1. yatay
v
tabla
3m 2m 2m
O
r r r m
Hareket sırasında m kütleli cismin kaymadan durabil-
yatay
mesi için; cismi kaydırmaya çalışan kuvvetle, cisme
Her üç cisim aynı ipe bağlı olduğundan periyotları etki eden sürtünme kuvveti eşit olmalıdır.
eşittir. Açısal hız bağıntısı;
fs = F
2r
~=
T kmg = m ~ 2 . r
dir. Bağıntısındaki 2r sabit bir değerdir. Ayrıca cisim-
k·g = ~2 .r
lerin T periyotları eşittir. O hâlde ~ açısal hızları da
eşittir. Merkezcil kuvveti veren bağıntı; 0, 8 · 10 = ~ 2 . 2 & ~ = 2 rad / s Yanıt B dir.
F=m· ~2 ·r

dir. Buna göre;

F3m = 3m · ~2 · r 4.
~
F2m = 2m · ~2 · 2r
Nihat Bilgin Yayıncılık©

r
Fm = m · ~2 · 3r X

olduğundan merkezcil kuvvetler eşit değildir.

3r
Y
Yanıt B dir.

2r Z

2.
3v
2v Ortasından geçen düşey eksen etrafında dönmekte
olan kürenin her noktasında ~ açısal hızı sabittir. Çiz-
gisel hız, v = ~ · r bağıntısı ile bulunur. Bağıntıdaki
P 2r 3r R
~ sabit olduğuna göre v ile r doğru orantılıdır. O hâlde
vY > vZ > vX dir.
2r r Yanıt E dir.
Çizgisel hız bağıntısı, v= dir. Bağıntıdaki T
T
2r r
yalnız bırakılırsa, T = v bulunur.
2r·2r rr
TP = = 2· v
2v 5. Arabanın v hızı;
2r·3r rr
TR = = 2· v mv 2
3v F r
tan a = mg = mg
Buna göre, P ve R noktalarından harekete başlayan
cisimlerin periyotları eşittir. Periyotları eşit olan cisim-
lerin devir sayıları da eşit olur. v= g · r · tan a
n1
bağıntısı ile bulunur. Bağıntıda m olmadığından v hızı
n2 = 1
m ye bağlı değildir.
Yanıt C dir.
Yanıt A dır.
 2 ÇEMBERSEL HAREKET

6. 8. ~2
~1

3r
, 2,
O1 2m O2 m
r
O

v v
Açısal hız ile çizgisel hız arasındaki ilişki ~ = r ile
K
verilir.
L ~1 = ~2
v
v1 v2
K cismi r yarı çaplı yörüngede, L cismi ise 3r yarıçaplı =
, 2,
yörüngede aynı çizgisel hızla dolanmaktadır. K cismi
3 1 v1
devir yaptığında L cismi ise bu süre içinde 1
Yanıt D dir.
2 2 v 2 = 2 bulunur .
devir yapar.
L cismine göre K cisminin hızı sorulmuş. L vektörünü
aynen alıp K vektörünü ters çevirip işlem yaptığımız-
da bileşke sıfır çıkar.
Yanıt E dir.

9. B
Nihat Bilgin Yayıncılık©

7. Çembersel hareket yapan bir cisme etki eden merkez-

v1
cil kuvvet vektörünün yönü dönme sırasında sürekli
değişir. Bu nedenle cismin hareketi sırasında F sabit
kalmaz.
r
O
v m

F v
v2
m
F A

B noktasında cisimle ray arasındaki tepki kuvveti sıfır

olduğuna göre, bu noktada merkezcil kuvvet ile cismin
Cisim çembersel hareket yaparken hız vektörünün
ağırlığı birbirine büyüklük olarak eşittir.
yönü de sürekli değişir. P = m v bağıntısına göre, v
değişeceğinden P de değişir. mv 12
r = mg
Açısal hız vektörü ile açısal momentum vektörü aynı
yönde olup, yönleri sağ el kuralı ile bulunur. Sağ elin v 12 = gr
dört parmağı dönme yönünde büküldüğünde, yana A ve B noktalarındaki enerji eşitliğinden;
açılan baş parmak açısal momentum vektörünün yö-
1
nünü gösterir. Cisim yatay düzlem üzerinde çembersel EK( A) = mv 12 + mg · h
2
hareket yaparken açısal momentum sayfa düzlemine
1 5
dik olup yönü bize doğrudur. Hareket sırasında yön EK ( A ) = mgr + mg · 2 r = mgr
2 2
değişmemektedir. Açısal momentumun büyüklüğü ise
Yanıt D dır.
L = mvr bağıntısıyla bulunur. m, v, r değerleri değişme-
diğinden L değişmez.

Yanıt B dir.
 ÇEMBERSEL HAREKET 3

10. ~ 12. Frekansı 0,5 s–1 olduğuna göre, periyodu T = 2 s olur.

Yani cisim, 2 s de 360° yi dolanmaktadır. O hâlde 0,5
s de 90° lik bir dönüş yapar.
K
yatay O m v1

R
1m x Dv
L
r=1+x v2

Fyay = Fmerkezcil – v1
v2
k·x=m· ~2 ·r

k · x = m · ~2 · (1 + x) Cisim t = 0 anında şekildeki yörüngenin K noktasında

ise, 0,5 s sonra L noktasından geçer. Ortalama ivme;
300 · x = 0,5 · 102 · (1 + x)
Dv v2 - v1
6x = 1 + x a ort = =
Dt Dt
1 bağıntısı ile bulunur. v 2 vektörü aynen alınırken, v 1
x= m = 20 cm bulunur.
5 vektörü ters çevrilerek vektörel işlem yapılır. Sayısal
Yanıt C dir. değer olarak v1 = v2 = 10 m/s dir.

Dv = v 21 + v 22 = 10 2 m/s
11.
∆t = 0,5 s
Nihat Bilgin Yayıncılık©

v1 değerleri yerine yazılırsa;

r1 10 2
m a ort = = 20 2 m/s2 bulunur.
0, 5
Yanıt D dir.
r2

v2
2m

Cisimlerin periyotları eşit olduğundan, açısal hızları

eşit demektir. Açısal hızları eşit olduğuna göre, çiz-
gisel hızları yarıçapla doğru orantılıdır. v2 = 2v1 ise,
r2 = 2r1 dir. Verilen değerleri merkezcil kuvvet bağıntı-
sında yerine yazalım;
13.
L v
m 1 · v 21 m · v 21
F1 r1 r1 r=1m
= = O K
F2 m 2 · v 22 2 m · ( 2 v 1) 2
r2 2 r1

m · v 21
F1 r1 Hareket yatay düzlemde olduğundan, bütün noktalar-
1
= = bulunur. da ipi geren kuvvet eşit olup, merkezcil kuvvet kadar-
F2 2 m · 4 v 21 4
dır.
2 r1
Yanıt E dir. mv 2 2 · 32
TK = TL = r = 1 = 18 N olur.
Yanıt C dir.