1

ΑΝΟΔΟΣ – ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ – ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ (21-3-21)

Α1. Το προσφυγικό ζήτημα κατά την περίοδο 1821-1862: να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις
που ακολουθούν ως σωστές(Σ) ή λανθασμένες(Λ):

α. Στις Βόρειες Σποράδες και το Τρίκερι της Μαγνησίας κατέφυγαν αρχικά κάτοικοι της

Θεσσαλομαγνησίας και της Κεντρικής Μακεδονίας.

β. Μετά την καταστροφή της Χίου(1822) πολλοί κάτοικοι κατέφυγαν στα Ψαρά.

γ. Στους Χίους πρόσφυγες παραχωρήθηκε το 1835 ο δεξιός τομέας της σχεδιαζόμενης

πόλης του Πειραιά.

δ. Οι Ψαριανοί πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν το 1836 στην Αταλάντη.

ε. Το 1837 οι Σουλιώτες εγκαταστάθηκαν στο Αντίρριο.

[Μονάδες 10]

Α2. Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β.

Α (πολιτική θέση) Β (κόμμα)

1. Εθνικοποίηση μεγάλων πλουτοπαραγωγικών πηγών α. Φιλελευθέρων

2. Ενάντια στην ισχυρή εκτελεστική εξουσία β. Νεωτερικόν- Χ.

Τρικούπης

3. Πολιτισμική εξάπλωση στην Οθωμ. Αυτοκρατορία γ. Εθνικόν Κομιτάτον

4. Ανάπτυξη του συγκοινωνιακού δικτύου δ. Ραλλικό

5. Διανομή γης στη Θεσσαλία ε. Σ.Ε.Κ.Ε

Β1. Ο Εθνικός Διχασμός της δεκαετίας του 1910: α) ποιό ήταν το βασικό αίτιο που τον
προκάλεσε; (μονάδες 5) β) τι στάθηκε αφορμή για να εκδηλωθεί και με ποια
επιχειρήματα η κάθε πλευρά υποστήριξε τη θέση της; (μονάδες 10) γ) ποια ήσαν τα
βασικά γεγονότα που εκτυλίχθηκαν από το 1915 έως τον Ιούλιο του 1920;(μονάδες 10).
Για την απάντηση να αξιοποιηθούν και τα κείμενα που ακολουθούν. [Μονάδες 25]

Κείμενο Ι

Ζαβιτζιάνος προς Βενιζέλο: «Γνωρίζεις, κ. Πρόεδρε, τον ενθουσιασμόν που είχα διά την
εξωτερικήν πολιτικήν την οποίαν εχάραξες, αλλά και την πίστιν με την οποίαν
παρηκολούθησα ταύτην, εφαρμοζομένην εις όλας τας λεπτομερείας της. Παράλληλος προς
τα συναισθήματα ταύτα ήτο η λύπη, που εδοκίμαζα όταν το στέμμα περιστοιχιζόμενον από
κακούς συμβούλους, αντέδρα κατά πάσης προσπαθείας, που υπεδείκνυε τον καλόν
 2

δρόμον. […] Είμαι και εγώ εξ εκείνων οι οποίοι έχουν απελπισθή εκ της πορείας του
Κωνσταντίνου, ο οποίος επήρε την απόφασιν να μη πολεμήση οπωσδήποτε μέχρι λήξεως
του Ευρωπαϊκού πολέμου. Εκ τούτου βεβαίως δεν έπεται ότι οφείλομεν και ημείς να
σταυρώσωμεν τα χέρια μας. Σκέπτομαι ποία εθνική συμφορά ήθελεν ενσκήψη, εάν το
τέλος του πολέμου ήθελε μάς εύρη μόνους μας, χωρίς συμμάχους, χωρίς φίλους και με τα
εδάφη μας κατειλημμένα από τους εχθρούς μας. Αυτό θα εσήμαινεν εθνικόν διαμελισμόν.
[…] Και προς τούτο το κόμμα των φιλελευθέρων και όλοι οι πονούντες την χώραν πρέπει να
διαθέσουν όλας τας δυνάμεις των, παρακάμπτοντες τα διάφορα εμπόδια και εν ανάγκη και
αυτήν ακόμη την νομιμότητα. Η ιδέα της σωτηρίας της πατρίδος πρέπει να κατισχύση. Το
ζήτημα που απομένει είναι μόνον τούτο, πώς δηλαδή θα διατεθώσιν αι δυνάμεις αύται. Θα
κάμουμε κίνημα απαντούν όλοι. Ναι, θα έλεγα και εγώ, να κάνουμε κίνημα, αλλά μόνον
εάν εγνώριζα τι είδους κίνημα είναι αυτό, που πρόκειται να γίνη. Διότι ομολογώ που δεν θα
ήμουν σύμφωνος για κάθε κίνημα. Δεν θα συνεβούλευα λ.χ. κίνημα, που θα διήρει την
Ελλάδα εις δύο στρατόπεδα, το ένα έτοιμο να κατασπαράξη το άλλο».

Κωνσταντίνος Ζαβιτζιάνος, Αι αναμνήσεις του εκ της ιστορικής διαφωνίας Βασιλέως

Κωνσταντίνου κι Ελευθερίου Βενιζέλου όπως την έζησε(1914-1922), Αθήναι, 1946, τ. Α΄, σ.
184.

Κείμενο ΙΙ

«Με βάση το γεωπολιτικό σκεπτικό, ο Βενιζέλος θεωρούσε ότι οι Άγγλοι και οι Γάλλοι ήταν
‘‘φυσικοί φίλοι της Ελλάδος’’. Για τον Βενιζέλο, ‘‘η επικράτησις της Αγγλίας εις την λεκάνην
της Μεσογείου ήτο αναντίρρητος’’ λόγω της ναυτικής ισχύος, ακόμη κι αν αυτή ηττάτο στον
Μεγάλο Πόλεμο. Στην άλλη πλευρά του πολιτικού φάσματος, ο Κωνσταντίνος και το
περιβάλλον του αντιλαμβάνονταν βεβαίως καλά ότι, σε περίπτωση που η Ελλάδα ετίθετο
ως σύμμαχος στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων (όπως ακριβώς είχε ζητήσει μες στην
κρίση του Ιουλίου του 1914 ο Κάιζερ), ‘‘η Ελλάς θα διέτρεχε τους μεγαλυτέρους των
κινδύνων εκ μέρους του αγγλικού και του γαλλικού στόλου ηνωμένων, οίτινες θα ηδύναντο
να καταστρέψουν τον πολεμικόν και τον εμπορικόν στόλον της, να καύσουν τας ακτάς
αυτής και να καταλάβουν νήσους άς δυσκόλως θα απέδιδον αργότερον’’. Ωστόσο, ο
βασιλιάς της Ελλάδος και οι ακόλουθοί του αγνόησαν πλήρως τον παράγοντα της ανωτέρας
βίας και εν προκειμένω την απόλυτη δυνατότητα των ισχυρών Δυνάμεων της Μεσογείου να
παραβιάσουν την ελληνική εθνική κυριαρχία διά της ναυτικής ισχύος και να αποκτήσουν
τον πλήρη στρατιωτικό έλεγχο της επικράτειάς της, και μάλιστα χωρίς ανταλλάγματα».

Σπυρίδων Γ. Πλουμίδης, Μεταξύ Επανάστασης και Μεταρρύθμισης: Ελευθέριος Κ.

Βενιζέλος και Βενιζελισμός, 1909-1922, Πατάκης, 2020, σ. 156.

Β2. Το προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα: βάσει των κάτωθι ιστορικών
πηγών και των γνώσεών σας να αναφερθείτε στο προσφυγικό πρόβλημα που
δημιουργήθηκε: α. με τους Χιώτες μετά την καταστροφή του νησιού τους το 1822 αλλά
και στη συμβολή τους στην ανάπτυξη της Ερμούπολης (μονάδες 15). β. με τον Κριμαϊκό
πόλεμο αλλά και τις πολιτικές συνέπειες που είχε (μονάδες 10).

Κείμενο Ι

«Όσοι[Χίοι]δ’ επρόλαβον να σωθώσιν εις τα Ψαρά, ήσαν δε περίπου είκοσι χιλιάδες,

πεινώντες και γυμνητεύοντες ηναγκάσθησαν παρά των Ψαριανών(οίτινες άλλως τους
 3

εδέχθησαν φιλανθρώπως διότι και εις το νοσοκομείον περιέθαλπον 150 περίπου

πληγωμένους Χίους) να αναχωρήσωσιν αλλαχού διότι είχον καταδαπανήσει όλας τας
τροφάς της νήσου. Ανεχώρησαν λοιπόν και διασπαρέντες[…]οι μεν απέμειναν εις την Τήνον
και Σύρον και άλλας τινας νήσους του Αιγαίου πελάγους, οι δε έφθασαν εις την
Πελοπόννησον και εις τας Αθήνας, αι οποίαι κατ’ αγαθήν τύχην είχον παραδοθή κατ’
εκείνας τας ημέρας εις τους Έλληνας».

Αλέξανδρος Βλαστός, Χιακά, ήτοι Ιστορία της νήσου Χίου. Από των αρχαιοτάτων χρόνων
μέχρι της έτει 1822 γενομένης καταστροφής αυτής παρά των Τούρκων, εν Ερμουπόλει,
1840, τ. Β΄, σ. 204.

Πληθυσμός Ερμούπολης

Έτος Κάτοικοι

1821 150

1828 13.805

1832 15. 469

1841 12.446

Κείμενο ΙΙ

«Οι Χιώτες υπήρξαν αναμφισβήτητα η πολυαριθμότερη μερίδα των προσφύγων[στη Σύρο].

Ο Τιμ. Αμπελάς ανεβάζει τον αριθμό τους σε 4.500, δηλαδή το 30% περίπου του συνολικού
πληθυσμού της πόλης[…]ήταν η πλειοψηφία των εμπόρων. Η εξέλιξη της Ερμούπολης σε
μεγάλο εμπορικό κέντρο σχετίζεται απόλυτα με την παρουσία του χιώτικου προσφυγικού
πληθυσμού στο νησί. Η κοινότητά τους περιελάμβανε τους σημαντικότερους εκπροσώπους
του εμπορικού κόσμου. Οι Ράλληδες, οι Σκαραμαγκάδες, ο Αμβρόσιος Δαμαλάς, ο
Παντολέων Ψύχας, ο Θεόδωρος Ροδοκανάκης, ο Ιωάννης Κασσαβέτης κ.ά. είναι ορισμένα
μόνο από τα ονόματα χίων μεγαλεμπόρων».

Βασίλης Καρδάσης, Σύρος: σταυροδρόμι της Ανατολικής μεσογείου(1832-1857), Μ.Ι.Ε.Τ.,

1987, σ. 30- 32.

Κείμενο ΙΙΙ

«Το άδοξο τέλος που είχε η πρώτη απόπειρα αλυτρωτικής πολιτικής [το 1854]και, κυρίως,
η ωμή επέμβαση των δυτικών Δυνάμεων εις βάρος των εθνικών θεμάτων ακολούθησε
περίοδος σχετικής εσωτερικής νηνεμίας. Βασικά όμως σήμανε το τέλος των
ψευδαισθήσεων για τον ρόλο των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Άμεσο αποτέλεσμα αυτών
των οδυνηρών εξελίξεων ήταν η «εξάντλησις» των ξενικών κομμάτων, τα οποία μετά από
μία τριαντάχρονη πορεία δεν είχαν πλέον πειστικές απαντήσεις σε ουσιαστικά ζητήματα
της χώρας και διαλύθηκαν. Αυτή ήταν η μόνη ουσιαστική εσωτερική μεταβολή. Και αν τα
γεγονότα του κριμαϊκού πολέμου ανέστειλαν τη φθοροποιό για τον μονάρχη εξέλιξη, αυτή
επανήλθε, και μάλιστα δριμύτερα, στο αμέσως επόμενο διάστημα».
 4

Δημήτρης Μαλέσης, ‘’…ν’ ανάψη η επανάστασις’’. Μεγάλη Ιδέα και Στρατός τον 19ο αιώνα,
Ασίνη, 2018, σ. 158

Κείμενο ΙV

«Αλλά διαρκούντος έτι του υπουργείου [Μαυροκορδάτου], συνέπεσε και έκτακτόν τι

συμβάν, η νόσος χολέρα, διασπαράξασα και την διοικητικήν ενέργειαν και των πολιτών τα
έργα.[…] Οικτρόν δε θέαμα παρίστα η πόλις της Αθηνάς, καθ’ όσον, διά το καινοφανές της
νόσου, μέγας αριθμός έφυγον εκ της πρωτευούσης, τινές δε και τους φιλτάτους των
οικείων παλαίοντας προς τον θάνατον εγκατέλιπον άνευ παραμυθίας, ίνα ζητήσωσι δι’
εαυτούς ζωήν. Και κατ’ αρχάς μεν άλλο δεν έβλεπες, ειμή οχήματα και υποζύγια
μετακομίζοντα εις τους λιμένας και τους αγρούς σωρούς ανδρών, γυναικών και
παιδίων·[…]Μετ’ ολίγον δε αι οδοί μετεβλήθησαν εις ερήμους, τα εργαστήρια εκλείσθησαν,
[…] και η πόλις από άκρου εις άκρον εσίγησεν· μόνον ο ήχος των ιδίων σου βημάτων
ανέβαινεν εις τας ακοάς σου και εξήγειρε τον τρόμον σου».

Νικόλαος Δραγούμης, Ιστορικαί Αναμνήσεις, Εστία, 1973, τ. Β’, σ. 168-169.

ΚΑΛΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ!!!!