Νεοελληνική Λογοτεχνία Β΄

Γυμνασίου (9) – Πάσχα τ’

Απρίλη
25 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2020  ΑΠΟ ΤΗΝ/ΟΝ ΜΕΝΤΕΚΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ·0 ΣΧΟΛΙΑ

Η Πόβλα (σημερινό όνομα Αμπελώνας). Στο βάθος το όρος Μουργκάνα. [πηγή:  Ήπειρος, Θεσπρωτία,
Μουργκάνα]

Σωτήρης Δημητρίου, Πάσχα τ’ Απρίλη

 
Πρόκειται για ένα διήγημα που αποκλίνει από την τυπική παραδοσιακή
μορφή, αφού η υπόθεσή του δεν εξελίσσεται με βάση το δομικό σχήμα
πλοκή – δέση – κορύφωση – λύση, αλλά υπάρχει μια χαλαρή δομή που
συνδέει τα επιμέρους, δηλαδή τις αναμνήσεις του αφηγητή. Η ενότητα του
αφηγηματικού πλαισίου διαρρηγνύεται συχνά από σχόλια και αναφορές στη
σύγχρονη εποχή (π.χ. όταν ο αφηγητής αναφέρεται στη μαθητική ζωή και
στα φοιτητικά του χρόνια). Στο σύνολό του λειτουργεί σαν μνημονική
ανάκληση του αφηγητή στην παιδική του ηλικία και στις πασχαλινές
διακοπές στο χωριό του. Ο τόνος είναι τρυφερός, νοσταλγικός,
απολογητικός. Ο συγγραφέας-αφηγητής θυμάται με συγκίνηση τα
συγγενικά του πρόσωπα, νοσταλγεί την άδολη αγάπη των απλών
ανθρώπων του χωριού και ιδίως της γιαγιάς του, η μορφή της οποίας έχει
καθαγιαστεί στη συνείδησή του.

βιβλίο του καθηγητή, σελ.70

 

Βασικά σημεία
 

Ενότητες
 

Η παιδική ηλικία

– διαδρομή για το χωριό

Το πρώτο μέρος του αφηγήματος αφιερώνεται στη διαδρομή που πρέπει να

καλύψει κανείς για να φτάσει στο χωριό, την Πόβλα. Ο αφηγητής σημειώνει
τα κύρια σημεία και τις δυσκολίες της διαδρομής: έλεγχος στη γέφυρα του
Καλαμά, λίγες ώρες υποχρεωτική στάση στο Φιλιάτι και μετά δρόμος
ανηφορικός, στριφογυριστός, χωρίς άσφαλτο, που περνάει από διάφορα
χωριά. Το ταξίδι κρατά μια ολόκληρη μέρα. Σίγουρα η ταλαιπωρία θα ήταν
μεγάλη, αλλά στα μάτια του αφηγητή η διαδρομή είναι μαγευτική –τότε και
τώρα:
 Αϊ-Νικόλας, Άγιοι Πάντες, Παλιοχώρι, ανηφόρες, στροφές, μια στροφή
ακόμα και να το χωριό μου, η Πόβλα. Μαγευτικός δρόμος, μαγευτικά
χωριά. Λες και οι πλαγιές οι ντυμένες με κουμαριές, τσέρα, χελιδρονιές,
δάφνες, οι χείμαρροι που ξεπηδούσαν εδώ και κει, τα λιθάρια και τα
μονοπάτια ενσωμάτωσαν ό,τι ομορφότερο και ευγενέστερο από τις
ανθρώπινες ζωές αιώνων.
Ακόμα και σήμερα, αυτή η διαδρομή, αυτά τα χωριά είναι για μένα μια
διαδρομή πνευματική, μια διαδρομή νοσταλγίας και καημού.
 

– πασχαλινές διακοπές στο χωριό

Οι ξένοιαστες μέρες στο χωριό δίνονται με μια σειρά εικόνων, όλων των
τύπων: οπτικές, ακουστικές, οσφρητικές, απτικές:
 

Οπτικές

 Φτάναμε με τα ποδάρια στο σχολειό, κατόπι μια απότομη κατηφοριά μάς

έβγαζε στην πλατεία του Νικόπλου, όπου ήταν το περίπτερο του μπαρμπα-
Μήτση μας. Μας καρτέραγε με ζαχαρωτά και φιλιά.
 Στο πατρικό μας. Τόπος θαλπωρής. Ένα μικρό σπιτάκι με δυο
κάμαρες, κατώι για τις αίγες, μπλατσαριό, ένας μικρός κηπάκος
και η επιβλητική και συγχρόνως γλυκύτατη παρουσία της γιαγιάς
μου.
 Τρεχαλητά με τ’ άλλα παιδιά, επισκέψεις στις θείες, βόλτες στους
κήπους του Μαμά, στ’ αμπέλια της Φέρας, στην Αϊ-Παρασκευή.
Άρχιζαν δειλά να κοκκινίζουν οι πρώτες κουτσουπιές.
 Χαρούμενα, απλά παιδιά, μας άφηναν να δούμε και με τα κιάλια
μέσα στο Αλβανικό. Φέρναμε κοντά μας εικόνες από ανθρώπους,
κυρίως γυναίκες να σκάβουν εν σειρά ή να κάνουν άλλες
δουλειές, πάντα σε ομάδες. Είχαν κατασκευάσει και μια τεχνητή
λίμνη για την άρδευση. Παρ’ όλο που με τα κιάλια είχα απτό το
αντικείμενο της περιέργειάς μου, η έλξη και το μυστήριο
βάθαιναν.
 

Ακουστικές

 Το πρωί μάς ξυπνούσαν πετεινοί, γομάρια, αίγες, βετούλια· φωνούλες απ’

τις γυναίκες που φούρνιζαν, σκούπιζαν, έκοβαν κλαρί. Μαζεμένο το χωριό,
αμφιθεατρικά χτισμένο, δημιουργούσε τέλεια ηχητική.
 Από την Ανάσταση θυμάμαι κάπως τις στρακαστρούκες, που τις
πιέζαμε με τις σόλες.
  Όταν αναχωρούσαμε, χαράματα, για την Ηγουμενίτσα ήταν για
μας Μεγάλη Παρασκευή. Πονούσαμε και τα τρία, λες και μας
ξερίζωναν. Η αδερφή μου με κλάματα και φωνές, «γιαγιά
μουουου», ξύπναγε το χωριό.
 

Οσφρητικές

 Σε όλη αυτήν τη διαδρομή η μύτη μας είχε πανηγύρι. Φρέσκια, ξάστερη

ανάσα ανακατεμένη με τ’ αγριολούλουδα του Απριλιού -φράξο, μανούσια,
ζουμπούλια, μοσφακίδια. Τον τόνο τον έδιναν όμως οι καβαλίνες, η κοπριά,
το νοτισμένο χώμα.
 Μας μάζευε με πατάτες γιαχνί. Μοσκοβόλαγε ο τόπος.
 Τα τριαντάφυλλα, πυκνόφυλλα και μοσχομυριστά, ροζ άσπρα,
ήταν παντού. Στις αυλές και στους φράχτες. Σου έσπαιναν τη
μύτη. [και οπτική]
 

Απτικές

 Στη Θελεσουριά, κατεβαίνοντας απ’ το λεωφορείο, μας χτύπαγε ευχάριστα

ένα ψυχρό αεράκι που -Κύριος οίδε πώς- το ‘χα συνδέσει με τη Βόρειο
Ήπειρο, με την Αλβανία. Μήνυμα από μια άλλη ζωή, πιο ενδιαφέρουσα,
πιο πλούσια, πιο αινιγματική.
 Κατόπι κοιμόμασταν όλοι μαζί στρωματσάδα κι αυτή στη μέση.
 Όλες οι εικόνες μαζί συγκροτούν ένα σύνολο που αποτυπώνει τις
ευτυχισμένες και ξένοιαστες μέρες της αθωότητας, της παιδικής
ηλικίας.
 

Η ωριμότητα

Ώριμος πλέον ο αφηγητής ξαναβρίσκεται για λίγο στο χωριό του. Στο
σύντομο τελικό τμήμα δίνονται όλες οι αλλαγές που έχουν επέλθει στο
μεταξύ: η γιαγιά έχει πεθάνει εδώ και χρόνια και το σπίτι εγκαταλείφθηκε·
μόνο η ταυτότητά της έχει μείνει και δίνει αφορμή στον αφηγητή να
σημειώσει την πιο συγκινητική ίσως φράση του διηγήματος:

Απ’ τη μικρή φωτογραφία με κοιτούσε πάλι μ’ εκείνη την αγάπη της,

που μας έθρεψε και μας εφοδίασε για μια ολόκληρη ζωή.
Δεν είναι όμως μόνο το σπίτι του αφηγητή εγκαταλειμμένο. Το χωριό έχει
σχεδόν ερημώσει και μια νέα πραγματικότητα επικρατεί στην περιοχή. Μετά
τις πολιτικές μεταβολές στη γειτονική Αλβανία πολλοί Αλβανοί έρχονται με
όποιον τρόπο μπορούν στην Ελλάδα, για να εργαστούν. Το διήγημα
ολοκληρώνεται με ένα σχετικό επεισόδιο: κάποιοι στρατιώτες έχουν
συλλάβει Αλβανούς λαθρομετανάστες και τους έχουν φέρει στο μαγαζάκι
του χωριού. Ένας στρατιώτης, πρωτευουσιάνος, που υπηρετεί πολύ μακριά
από τον τόπο του, αντιδρά με τρόπο προσβλητικό όχι μόνο για τους
Αλβανούς, αλλά και για τον τόπο όπου τον έστειλε ο στρατός να υπηρετήσει
τη θητεία του. Αντίθετα, ο ντόπιος μαγαζάτορας τους αντιμετωπίζει με
σεβασμό: του φιλεύει λουκούμια, ξέροντας πόσο ταλαιπωρημένοι είναι.
 

Χάρτης των ηπειρώτικων χωριών νοτίως της Μουργκάνας. Το χωριό του αφηγητή σημειώνεται με το
σημερινό του όνομα, Αμπελώνας. [πηγή: Ήπειρος, Θεσπρωτία, Μουργκάνα]

Αφηγηματική τεχνική
 

Ο τύπος του αφηγητή και αφηγηματικοί τρόποι

Στο διήγημα έχουμε έναν αφηγητή που αφηγείται τη δική του ιστορία,
δηλαδή περιστατικά τα οποία έζησε ο ίδιος. Κυριαρχεί η πρωτοπρόσωπη
αφήγηση και ο διάλογος εμφανίζεται μόνο σε ένα σημείο, για να δώσει με
πιστότητα και ζωντάνια μια σύντομη και χαρακτηριστική συζήτηση ανάμεσα
σε δυο γειτόνισσες: τη γιαγιά Αγγελούδω και τη θεία Λόλα. Αντίθετα, τα
περιγραφικά κομμάτια είναι αρκετά, μια και ο αναγνώστης πρέπει να
εξοικειωθεί με την τοπογραφία της περιοχής και του χωριού:

Μαγευτικός δρόμος, μαγευτικά χωριά. Λες και οι πλαγιές οι ντυμένες

με κουμαριές, τσέρα, χελιδρονιές, δάφνες, οι χείμαρροι που ξεπηδούσαν
εδώ και κει, τα λιθάρια και τα μονοπάτια ενσωμάτωσαν ό,τι
ομορφότερο και ευγενέστερο από τις ανθρώπινες ζωές αιώνων.
Ο όγκος της Μουργκάνας μπροστά μας. Στην κορφή το βουνό είχε
ακόμα χιόνια, που άστραφταν από ένα χιλιόχρωμο ηλιοβασίλεμα. Εκεί
που χανόταν ο ήλιος ήταν ένας τόπος αγαπημένος, μυστηριακός,
αβάδιστος. Ήταν η Βόρειος Ήπειρος.
Στο πατρικό μας. Τόπος θαλπωρής. Ένα μικρό σπιτάκι με δυο κάμαρες,
κατώι για τις αίγες, μπλατσαριό, ένας μικρός κηπάκος και η επιβλητική
και συγχρόνως γλυκύτατη παρουσία της γιαγιάς μου.
Πέρσι πήγα στο χωριό μου, μετά τη Λαμπρή, για ολιγόωρη επίσκεψη.
Το πατρικό μου χορταριασμένο, ετοιμόρροπο. Ο κηπάκος του πνιγμένος
στην άγρια βλάστηση.
 

Θέλω κι άλλο!

 Σωτήρης Δημητρίου / «ο λόγος τής γραφής»: συνέντευξη στον Γιάννη

Αναστασίου.

 Πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του Σωτήρη Δημητρίου μπορείτε

να βρείτε στην ιστοσελίδα του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ), στη
βάση δεδομένων της Βιβλιονέτ και στη Βικιπαίδεια.

 Για τα χωριά της περιοχής της Μουργκάνας, στα σύνορα με την

Αλβανία, δείτε τη σελίδα Ήπειρος, Θεσπρωτία, Μουργκάνα.
 
   ΔΟΜΗΜΕΝΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ                                       
Α.ΥΠΟΜΝΗΣΕΙΣ:

1)Διαβάστε το εισαγωγικό σημείωμα και το  ποίημα εδώ  .

2)Κ.Π.ΚΑΒΑΦΗΣ:
Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια το 1863. Ο πατέρας του  ήταν εύπορος έμπορος και η
μητέρα του γόνος καλής οικογένειας από την Κωνσταντινούπολη. ΄Υστερα από τον πρόωρο θάνατο του πατέρα
του η οικογένεια έφυγε για την Αγγλία το 1872 κι έμεινε ως το 1878. Εκεί ο Καβάφης έμαθε τέλεια την Αγγλική
γλώσσα. ΄Οταν γύρισε στην Αλεξάνδρεια, συμπλήρωσε τις σπουδές του σ' ένα ελληνικό λύκειο.
Η οικογένεια αναγκάστηκε για δεύτερη φορά να εγκαταλείψει την Αλεξάνδρεια το 1882 ως το 1885, εξαιτίας
των πολιτικών αναταραχών. Από την επιστροφή του και ύστερα ο ποιητής δε θα εγκαταλείψει την Αλεξάνδρεια
παρά μόνο για μερικά σύντομα ταξίδια στο Παρίσι, στο Λονδίνο, στην Αθήνα. Η ζωή του κυλά ήσυχα, έχει μια
μόνιμη δουλειά στη δημόσια υπηρεσία, κατοικεί στην αρχή μ' έναν αδερφό του, ύστερα μόνος ως τα τελευταία
χρόνια, τριγυρισμένος από την συμπάθεια και την εκτίμηση των Αλεξανδρινών φίλων του. Πέθανε το 1933 την
ημέρα των γενεθλίων του από καρκίνο του λάρυγγα. Ενώ στην Αθήνα, μετά το 1880, μεσουρανεί η ισχυρή
ποιητική φυσιογνωμία του Παλαμά, σε μιαν απομονωμένη περιοχή του ελληνισμού, την Αλεξάνδρεια,
δημιουργεί το έργο του ένας ποιητής ,ο Κων/νος Καβάφης, που έμελλε αργότερα να πάρει κεντρική θέση στη
νεοελληνική ποίηση και να επηρεάσει αποφασιστικά όλη τη νεότερη εξέλιξή της. Η ποιητική του Καβάφη
ξάφνιασε με την ιδιοτυπία της, τόσο διαφορετική από ό,τι ήταν ως τότε καθιερωμένο. Ποιήματα σύντομα,
γραμμένα ούτε σε δημοτική γλώσσα ούτε σε καθαρεύουσα, με στίχο χαλαρό κι ελεύθερο και κάποτε
ομοιοκατάληκτο που ηχεί σαν παιχνίδι ή ειρωνεία. 

3) Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΘΕΡΜΟΠΥΛΩΝ : O Ξέρξης, ο βασιλιάς των Περσών, οργάνωσε εκστρατεία εναντίον της
Ελλάδος. Oι Έλληνες έκαναν σύσκεψη στον Ισθμό της Κορίνθου και αποφάσισαν να αντιμετωπίσουν τους
Πέρσες ενωμένοι. Αρχηγοί θα ήταν οι Σπαρτιάτες. Η μεγάλη στρατιά των Περσών ξεκίνησε την άνοιξη του 480
π.Χ. σκορπίζοντας τον φόβο σε όλα τα μέρη από όπου περνούσε. Ποτέ ξανά οι άνθρωποι δεν είχαν δει τόσο
πολύ στρατό. Oι Πέρσες, αφού πέρασαν τον Ελλήσποντο, κινήθηκαν προς την Ελλάδα. O ελληνικός στρατός με
αρχηγό τον βασιλιά της Σπάρτης ,Λεωνίδα κατευθύνθηκε προς τις Θερμοπύλες. Στο στενό αυτό πέρασμα
7.000 Έλληνες παρατάχθηκαν, για να εμποδίσουν τους Πέρσες. O Ξέρξης, όταν έφτασε στις Θερμοπύλες,
ζήτησε από τους Έλληνες να παραδώσουν τα όπλα. Η απάντηση του Λεωνίδα ήταν: «Μολών λαβέ» (έλα να τα
πάρεις). Κι η μάχη άρχισε. Oι Πέρσες δεν μπορούσαν στο στενό να πολεμήσουν πολλοί μαζί. Όσοι
προσπαθούσαν να περάσουν έπεφταν νεκροί. Από τη δύσκολη αυτή θέση τούς έβγαλε ο
Εφιάλτης. Ντόπιος, από την Τραχίνα καθώς ήταν, ήξερε την περιοχή καλά.  Oδήγησε τους Πέρσες από
το άλλο μέρος του βουνού και τους έφερε πίσω από τους Έλληνες. O Λεωνίδας κατάλαβε ότι θα κυκλωθεί ο
στρατός του. Είπε τότε σ' όσους ήθελαν να φύγουν. Έμειναν 700 Θεσπιείς και 300 Σπαρτιάτες. Oι Έλληνες
αναγκάστηκαν να δώσουν τη μάχη σε δύο μέτωπα. Και σκοτώθηκαν όλοι. O θάνατός τους όμως έμεινε στην
ιστορία ως απόδειξη μεγάλης φιλοπατρίας. O ποιητής Σιμωνίδης τιμώντας τη θυσία τους έγραψε το
παρακάτω επίγραμμα: «Διαβάτη, πες στους Λακεδαιμονίους ότι εδώ είμαστε θαμμένοι, πιστοί στις
εντολές τους». (http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGYMA105/29/158,916/ )

4)Ανάλυση του ποιήματος:Ο Καβάφης χρησιμοποιεί το ιστορικό γεγονός της μάχης των Θερμοπυλών και
συνθέτει ένα ποίημα ,για να επαινέσει όσους θέτουν στη ζωή τους «Θερμοπύλες», όσους έχουν ,δηλαδή,
κάποιον σημαντικό σκοπό και τον υπερασπίζονται μέχρι τέλους. Αναφέρεται με συμβολικό τρόπο
(«Θερμοπύλες») στους ανθρώπους που, παρά τις δυσκολίες, μένουν πιστοί στις αξίες τους και υπερασπίζονται
τα ιδανικά τους. Η σημασία της μάχης των Θερμοπυλών είναι μεγάλη. Οι υψηλές ηθικές αξίες που
εκφράζουν οι μαχητές(«τιμή», «χρέος», «γενναίοι», «δίκαιοι κ’ίσοι») συνδυάζονται με την ανθρώπινη
φύση («λύπη κ’ ευσπλαχνία», «αλήθεια ομιλούντες», «προβλέπουν»).Φιλοπατρία και γενναιότητα είναι οι
σπαρτιατικές αρχές με τις οποίες έχουν διαπαιδαγωγηθεί. Ενώ γνωρίζουν ότι η μάχη είναι άνιση ,επιλέγουν
να θυσιαστούν στις Θερμοπύλες και αυτός ο τόπος να γίνει το σύμβολο των ανθρώπων που μένουν
πιστοί στις αξίες τους (πατρίδα, τιμή ,αγώνας) και παρά τα εμπόδια και την προδοσία, αγωνίζονται για
να τις προστατεύσουν.

ΘΕΜΑΤΙΚΑ   ΚΕΝΤΡΑ :

α)Τιµή σε αυτούς που αγωνίστηκαν και πέθαναν ηρωικά.

β)Το ήθος και η υψηλή συναίσθηση του χρέους .     

γ)Η σθεναρή αντίσταση παρά την πλήρη επίγνωση για τις  µοιραίες  εξελίξεις.

Συμβολισμοί
α) Οι Θερμοπύλες  συμβολίζουν το καθήκον που ορίζει για τον άνθρωπο  κάθε εποχής όχι ο νόμος αλλά οι
αρχές του. Αυτό τον οδηγεί  στην εκπλήρωση του χρέους του ,ακόμη κι όταν γνωρίζει ότι θα ηττηθεί.
β)Ο Εφιάλτης συμβολίζει την προδοσία  που αναγκάζει τον άνθρωπο να απομακρυνθεί από τις αξίες και τα
ιδανικά του .Συμβολίζει ,ακόμα, τους υλικούς πειρασμούς  και τις συνθήκες που οδηγούν στη μη τήρηση του
χρέους μας.
γ) Οι Μήδοι συμβολίζουν τον εχθρό,  την βαρβαρότητα που έρχεται, τα εμπόδια  που υψώνονται μπροστά στον
άνθρωπο κατά την προσπάθειά του να πραγματώσει τους ιερούς στόχους του (αγώνας για ελευθερία,
δικαιοσύνη, τιμή, πατρίδα, οικογένεια) 

Μορφή του ποιήματος: Το ποίημα αποτελείται από 14 ιαμβικούς ενδεκασύλλαβους στίχους χωρίς
ομοιοκαταληξία χωρισμένους σε δύο στροφές.. Η γλώσσα είναι η δημοτική με λέξεις της καθαρεύουσας  (μη
κινούντες) και  ιδιωματισμούς (φυλάγουν).

5)Τι ήταν το αρχαίο επίγραμμα: Το επίγραμμα είναι λογοτεχνικό είδος που γεννήθηκε από
την ανάγκη να κρατηθεί ζωντανή η μνήμη του νεκρού με την έμμετρη επιγραφή που
χαρασσόταν στους τάφους και τα αναθήματα (= αφιερώματα στους θεούς). Τα
επιγράμματα, αποτελούμενα συνήθως από έναν ή δύο στίχους, είχαν ως σκοπό να
απαθανατίσουν το κλέος(=δόξα) των μεγάλων ανδρών και των νεκρών των πολέμων.
Μεγάλη αρετή στη συγγραφή επιγραμμάτων θεωρούνταν η συντομία και η εκφραστική
δύναμη του περιεχομένου .Έτσι, διαμορφώθηκαν επιγράμματα: επιτύμβια,
αναθηματικά, σκωπτικά. Μεγάλος επιγραμματοποιός υπήρξε ο Σιμωνίδης ο Κείος.
Περίφημα επιγράμματά του είναι εκείνα που αναφέρονται σε όσους έπεσαν στις
μεγάλες μάχες των Ελλήνων. Για όσους έπεσαν στις Θερμοπύλες-  δείτε το επίγραμμα
στο τέλος του φύλλου εργασίας.  

6) Πώς αντιλαμβάνεστε εσείς τη σημασία της λέξης «χρέος» σήμερα; Ποιο είναι ,κατά τη γνώμη σας, το «χρέος»
των σύγχρονων ανθρώπων; Ποια «αγαθά» οφείλουμε να προστατεύουμε ,για να έχει νόημα η ζωή μας;
 Β.ΔΡΑΣΕΙΣ (διαβάστε τις υπομνήσεις ,πριν απαντήσετε):

1)Σε ποιους αναφέρεται ο πρώτος στίχος;

2)Να δώσετε έναν σύντομο τίτλο στην καθεμία ενότητα του ποιήματος:

α) στίχοι 1-3:…………………………………………………………………………………. 
                                  
  β)Στ. 4-10: ……………………………………………………………………………                                                   
γ)Στ. 11-14: ……………………………………………………………………………………                                         

3)Να σχολιάσετε το νόημα των φράσεων:  

 -όρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες   

    
-Ποτέ από το χρέος μη κινούντες    
                
-πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες, πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους 

   -Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει 

όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος..   

4)Βρείτε τις μετοχές του ποιήματος και εξηγήστε τον συντακτικό και σημασιολογικό ρόλο τους.(γιατί τις
χρησιμοποιεί ο ποιητής;)

5)Ποιο είναι το   ήθος των ανθρώπων που υμνεί ο Καβάφης στο ποίημα του; Να απαντήσετε με λέξεις  και
φράσεις του ποιήματος.

6)α)Ποια σχήματα λόγου χρησιμοποιεί ο ποιητής; Ποιος ο λειτουργικός τους ρόλος; (θυμηθείτε τα σχήματα

λόγου ΕΔΩ )
β)Ποια σύμβολα υπάρχουν στο ποίημα; Τι συμβολίζουν; 
γ)Συζητήστε τις εντυπώσεις σας από τη γλώσσα που χρησιμοποιεί ο ποιητής ,αφού επιλέξετε τις λέξεις που
ξεχωρίζουν, κατά τη γνώμη σας. 
(Διαβάστε για την ποίηση του Καβάφη στο τέλος του φύλλου εργασίας)

7)α)Στο ποίημα τονίζεται η σημασία της τιμής που οφείλουμε προς αυτούς που αγωνίστηκαν για την πατρίδα
και την ελευθερία αλλά και σε αυτούς που αγωνίζονται, γενικά, και που «φυλάγουν» Θερμοπύλες. Ποια είναι η
έννοια της τιμής εδώ; Να τη συγκρίνετε με την αντίστοιχη έννοια στην Ιλιάδα του Ομήρου.
(https://filologikaek.blogspot.com/2019/11/131-306.html#more ) Βρίσκετε κοινά στοιχεία μεταξύ τους; Γράψτε
πρώτα τα χαρακτηριστικά τους στον παρακάτω πίνακα:

Η ΤΙΜΗ ΣΤΗΝ ΙΛΙΑΔΑ                                        Η ΤΙΜΗ ΣΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ

β)Να συζητήσετε στην τάξη τις σημασίες της λέξης «  τιμή » σήμερα.

Γ.ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ:

1)Δημιουργική γραφή: να μεταφέρετε τα νοήματα του ποιήματος σε ένα πεζό κείμενο 15-20 σειρών :αφήγηση
του περιεχομένου σε συμμαθητή σας που έλειπε από το μάθημα.

2)Αναφερθείτε σε ένα άλλο γεγονός από την ελληνική ή την παγκόσμια ιστορία και εξηγήστε τους λόγους για
τους οποίους αξίζουν τιμές όσοι έλαβαν μέρος σε αυτό.

3)Αναζητήστε και άλλα έργα (ζωγραφικής,λογοτεχνικά,κινηματογραφικά..) που είναι εμπνευσμένα από τη

μάχη των Θερμοπυλών.

ΟΙ 300 ΣΠΑΡΤΙΑΤΕΣ(1962)

4)Εμπνευστείτε  από τον Καβάφη και δημιουργήστε ένα δικό σας ποιητικό ή πεζό κείμενο με σχετικό θέμα.

5)Να διαβάσετε το  παρακάτω απόσπασμα από τον  «΄Υμνον εις την ελευθερίαν» του Διονυσίου
Σολωμού και να βρείτε κοινά στοιχεία και διαφορές από το ποίημα που αναλύσαμε:  

77      
Τρέχουν άρματα χιλιάδες
Σαν το κύμα εις το γιαλό·
Αλλ' οι ανδρείοι παλληκαράδες
Δεν ψηφούν τον αριθμό.

78.
Ω τρακόσιοι! σηκωθήτε
Και ξανάλθετε σ' εμάς·
Τα παιδιά σας θέλ' ιδήτε
Πόσο μοιάζουνε με σας.

6)Διαβάστε και άλλο ποίημα του Καβάφη με την ανάλυσή του

στο: https://filologikaek.blogspot.com/2019/04/blog-post_10.html
 Ὦ ξεῖν', ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις, ὅτι τῇδε  
κείμεθα τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι.(Σιμωνίδης
ο Κείος) 
                                                           
(Διαβάτη, μήνυμα να πας στους Λακεδαιμόνιους ότι  σ' αυτήν εδώ τη γη πέσαμε και κειτόμαστε
στον νόμο τους πιστοί.)

Διαβάστε για τον Κ.Π.Καβάφη και εδώ

Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Κ.Π.ΚΑΒΑΦΗ

Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ: ο πρόδροµος του µοντερνισµού. Ο Καβάφης αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση ποιητή.
Δεν ακολούθησε πιστά κανένα ρεύµα. Στην αρχή της καλλιτεχνικής του δηµιουργίας επηρεάστηκε από
το ροµαντισµό, στη συνέχεια υιοθέτησε στοιχεία του παρνασσισµού (θέµατα εµπνευσµένα από την
αρχαιότητα). Από το 1893 στρέφεται στο συµβολισµό και από το 1911 διαµορφώνει το προσωπικό του
ύφος (περίοδος ωριµότητας). Ο ίδιος θεωρούσε ως κύριο σώµα του έργου τα 129 ποιήµατα που
δηµοσίευσε από το 1911 έως το 1933. 
Κατηγορίες καβαφικών ποιηµάτων :1. Ιστορικά 2. Φιλοσοφικά 3. Αισθησιακά ή ηδονικά 
Βασικά χαρακτηριστικά 

Θέµατα: ο Καβάφης εµπνέεται από την ιστορία (κυρίως η ελληνιστική και η ρωµαϊκή εποχή, αλλά και η
βυζαντινή περίοδος) και τη µυθολογία.

 Γλώσσα: ιδιότυπη µε πολλά στοιχεία καθαρεύουσας αλλά και δηµοτικής και µε πολλούς ιδιωµατισµούς
της Κωνσταντινούπολης. 

Στίχος: ελευθερωµένος (οι στροφές δεν έχουν ίσο αριθµό στίχων, οι στίχοι είναι ανισοσύλλαβοι, το
µέτρο είναι ιαµβικό, απουσιάζει η οµοιοκαταληξία).

 Τόνος: διδακτικός (β´ πρόσωπο, προτροπές) 

Ύφος: λιτό, πυκνό (χωρίς πολλά διακοσµητικά επίθετα και πλούσια εκφραστικά µέσα) 
Ειρωνεία: τραγική και λεκτική 

Δραµατικότητα (θεατρικότητα): στα ποιήµατά του υπάρχουν πρόσωπα που δρουν σε συγκεκριµένο
χώρο, διάλογος, εικόνες που διαδέχονται η µια την άλλη σαν σκηνές θεατρικού έργου. 

Υπαινικτικότητα: χρησιµοποιεί κάποια ιστορικά ή µυθολογικά πρόσωπα ως σύµβολα ή προσωπεία, για

να µιλήσει για το παρόν. 

Ρεαλισµός (η αφήγηση και οι περιγραφές του είναι ρεαλιστικές) Η ποίησή του εξαιτίας της γλώσσας,
του στίχου και του ύφους της χαρακτηρίζεται ως πεζολογική.
(https://www.4lykzografou.gr/wp-content/uploads/2014/05/Reymata.pdf  )