Professional Documents
Culture Documents
γράφει ο Πολυποίτης
Ένα από τα έθιμα των ημερών του Πάσχα που διαδραματίζεται σε πολλές
περιοχές του τόπου μας είναι «οι Λαζαρίνες».
Το έθιμο έχει διπλό χαρακτήρα, είναι αφιερωμένο στην ανάσταση του Λαζάρου και
ταυτόχρονα στην Άνοιξη. Στον διπλό εορτασμό η συμμετοχή των νέων είναι
καθολική και γι’ αυτό το λόγο ονομάζονται οι μεν νέοι Λάζαροι, οι δε νέες
Λαζαρίνες.
Σε κάθε περιοχή το έθιμο διαφέρει………αλλού τραγουδούν μονάχα τα κορίτσια,
αλλού οι κοπέλες που ετοιμάζονταν για παντρειά, σε άλλα μέρη ομάδες αγοριών.
Όσο για το ομοίωμα του Λαζάρου που κρατούν τα παιδιά, αλλού είναι πάνινο
κουκλάκι, αλλού έχει τη μορφή τσολιά (Κόρινθος), σε άλλες περιοχές αντιστοιχεί σε
ένα σταυρό, ένα στεφάνι ή ακόμα και μια τρυπητή κουτάλα (Σκύρος) ή μια σκούπα
(Ξάνθη) ντυμένη με λουλούδια. Σε χωριά της Ηπείρου, από την άλλη, τ’ αγόρια
τραγουδούν μασκαρεμένα κρατώντας κουδούνια και γιαταγάνια, ενώ στην Κύπρο
γίνεται κανονική αναπαράσταση με ένα από τα παιδιά της ομάδας να παριστάνει το
Λάζαρο στολισμένο με κίτρινα άνθη. Πρόκειται λοιπόν για έθιμο που αναβιώνει σε
όλη την ελληνική γη, με εντυπωσιακές ιδιαιτερότητες – παραλλαγές σε κάθε τόπο.
Στην παρούσα ανάρτηση θα αναφερθούμε στο έθιμο όπως αναβιώνει σήμερα
στην επαρχία Ελασσόνας. Ενδεικτικά «Λαζαρίνες» αναβιώνουν σήμερα στο
Μικρό Ελευθεροχώρι όπου καταγράφηκαν τα όσα ακολουθούν, αλλά και στην
Κοκκινόγη, στα Γεράνεια, στην Δολίχη, στον Δρυμό, στα Γιαννωτά και αλλού.
Το έθιμο το βρήκαν οι γυναίκες που συναντήσαμε, συνεχίζοντας την παράδοση
από τις μάνες και τις γιαγιάδες τους «πάππου προς πάππου» όπως
χαρακτηριστικά λέγεται. Στην περίοδο της κατοχής και του εμφυλίου σταμάτησε
να γίνεται και ξανάρχισε μετά το ’50. Πρέπει να τονισθεί ότι τα τελευταία χρόνια
πολλοί φορείς καταβάλλουν προσπάθεια προκειμένου να μην χαθεί, διατηρώντας
ταυτόχρονα τις τοπικές ιδιαιτερότητες – παραλλαγές του εθίμου.
Οι ελεύθερες γυναίκες, λοιπόν, του χωριού, από την Παρασκευή παραμονή «του
Λαζάρου», βράζουν το ρύζι το οποίο στην συνέχεια θα μοιράσουν στα σπίτια αντί
κόλλυβα, για τον θάνατο του Λάζαρου. Στην συνέχεια όλες μαζί παντρεμένες και
ελεύθερες βγαίνουν στους αγρούς για να μαζέψουν «τσάκνα» δηλαδή ψιλά
κλαράκια με τα οποία το βράδυ θα ανάψουν φωτιά, να τις συντροφεύει που θα
ξενυχτάνε τον νεκρό. Μέχρι αυτό το σημείο δεν ακούγονται τραγούδια, ούτε
φυσικά γίνονται χαρές. Η ατμόσφαιρα είναι πένθιμη.
Το Σάββατο το πρωί και αφού προηγηθεί η ανάσταση του Λάζαρου, το σκηνικό
αλλάζει, αρχίζουν τα τραγούδια και οι χοροί και κλίμα αισιοδοξίας καλύπτει τα
διαδραματιζόμενα. Μετά την εκκλησία οι «Λαζαρίνες» γυρίζουν στα σπίτια του
χωριού σε όσα έχουν ανύπαντρες κοπέλες και τραγουδούν για να είναι καλότυχες.
Δω σε τούτη τη γειτονιά
φύτρωσε μια λεμονιά
απόλκει ρίζες κι κλαριά
κι σκέπασε τη γειτονιά.
Τούτες οι γειτόνισσες
βάζουν σαν τις μέλισσες
σαν τις ζεβρομέλισσες.
Βάζουν τα τσικρίκια τους
βάζουν τα λανάρια τους
Αυτό γίνεται όλο το πρωινό και αφού μεσημεριάσει μαζεύονται όλες στην πλατεία
κι εκεί χορεύουν και τραγουδούν. Ορισμένα από τα τραγούδια που λένε χωρίς
φυσικά την συνοδεία μουσικών οργάνων είναι:
ΤΑ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΑ
Τα περιστέρια πετουνται
Στους ουρανούς απάνω
Τα δυο πανούν παρά ψηλά
Κι τ άλλο χαμηλώνει
Κι αυτό που εχαμήλωνε
Τον Γιάννη παραγγέλνει
Τα ακούς Γιάννη μ καλό Γιάννη μ
Το τι σου παραγγέλνουν
Να πας να πεις στις όμορφες
κι αυτές τις μαυρομάτες
τον Μάη κρασί μην πίνουνε
κι όξω μην κοιμηθούνε
τρελάθηκαν τρία παιδιά
και γκυζηρνουν τις νύχτες
σέρνουν ψωμί για τα σκυλιά
κρέας για τα λιοντάρια
σέρνουν και υπνοβότανο
υπνώνουν τα κορίτσια
«ΗΡΘΕ Η ΧΕΛΙΔΟΝΑ»
Ήρθε η χελιδόνα,
έφερε χαμπέρι.
Πήραν τον καλό μου,
και τον αδελφό μας.
Πάνε να τον κρεμάσουν,
στο καρφί της πόρτας,
και τα παραθύρια.
«ΣΤΙΣ ΕΒΔΟΜΗΝΤΑ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ»
«Αγγελίνα»
Όλες οι νύφες στο χορό, Αγγελίνα μου,
χορεύουν στα σαιάρια, Αγγελίνα μου,
μωρέ μαυρομάτα μου.
Και η Αγγελίνα ορφανή,
χορεύει στο γιλέκι, Αγγελίνα μου,
μωρέ μαυρομάτα μου.
Κι ο βασιλιάς αγνάντευε, Αγγελίνα μου
απ τον γυαλένιο πύργο, Αγγελίνα μου
μωρέ μαυρομάτα μου.
Να’μαν πουλί, να’ μαν πουλί, να πέταγα,
μπροστά στην Αγγελίνα, Αγγελίνα μου,
μωρέ μαυρομάτα μου.
Να πιάσω χε-λελε χέρια παχουλά,
γιομάτα μπιλιτζίκια, Αγγελίνα μου,
μωρέ μαυρομάτα μου.
Να τα’ βαζα-λε να τα’βαζα προσκέφαλα,
τρεις μέρες και τρεις νύχτες, Αγγελίνα μου,
μωρέ μαυρομάτα μου.
Στην συνέχεια όλες μαζί πηγαίνουν στο σπίτι του παπά του χωριού, τραγουδώντας
καθ’ οδόν:
«ΛΑΖΑΡΙΑΤΙΚΟ»
(για το μικρό παιδί στο σπίτι του παπά)
Χρυσιά μανα μ’, αργυριά μανα μ’
μάνα μ’ μαλαματένια,
χρυσόν υγιόν από’ κάνες
χρυσόν μαλαματένιο.
Χρυσιά ήταν η εικονίτσα του,
κι αργυριά η φασκιά του,
το γάλα που κατάπινε,
αγνί μαργαριτάρι.
Αφού πάρουν οι Λαζαρίνες τα βάγια από το σπίτι του παπά, πάλι τραγουδώντας τα
τραγούδια του δρόμου ξεκινάνε για την εκκλησία. Εκεί ο παπάς τις περιμένει στην
πόρτα. Την ώρα που παραδίνουν στον παπά τα βάγια τραγουδάνε:
«ΚΑΤΩ ΣΤ ΑΡΓΥΡΟΣΤΟΛΙΣΜΑ»
ε- κάτω στ αργυροστόλισμα
και στων κεριών τον τόπο
λε- τρεις λυγερές ανέβαιναν
το χάρο προσκυνούσαν
λε- ανέβαιναν κατέβαιναν
και πάλι προσκυνούσαν
λε- δείξε μας χάρε δείξε μας
το πότε θα μας πάρεις
λε- την κυριακίτσα το πρωί
την άλλη παραπάνω.
Ο παπάς βάζει το καλάθι με τα βάγια στη μέση της αυλής της εκκλησίας και οι
γυναίκες χορεύουν γύρω από αυτά τραγουδώντας:
«ΒΓΑΙΝΟΥΝ ΤΑ ΙΤΣΙΑ»
Βγαίνουν τα ίτσια από τη γη
λουλούδια από τους κάμπους.
Βγαίνει κι ένα τριαντάφυλλο
πολύ ήταν πεσμένο.
Βασιλικός σαν τα ‘κουσει
πολύ τον κακοφάν’κει.
Εγώ είμαι ένας βασιλικός
στον κόσμο δεν πενιούμαι.
Στην συνέχεια με τα βάγια στολίζουν την εκκλησία για να είναι έτοιμη για την άλλη
μέρα Κυριακή των Βαΐων.
Ο χορός των γυναικών, ειδικά αυτή την εποχή που πλησιάζει το Πάσχα, δεν έχει μόνο
διασκεδαστικό χαρακτήρα. Στον χορό, νέοι του χωριού θα δούνε τις κοπέλες θα τις
καμαρώσουν και στην συνέχεια θα αρχίσουν τα προξενιά ώστε το Πάσχα να
έχουμε χαρμόσυνα νέα.