‫احداث جنگل‪Afforestation‬‬

‫جنگلکاری ‪ :‬بر پا کردن جنگل بطور مصنوعی از سوی انسان بروی زمین که ازقبل پوشش نباتی داشته یا بدون پوشش جنگلی بوده است‪.‬‬

‫از نظر فنی جنگلکاری ‪:‬همه فعالیت های هستند که برای احیا و توسعه کمی و کیفی و زیست محیطی جنگل از سوی انسان باکاشت نهال یا بذر‬
‫انجام میشود‪.‬‬

‫ایکوسیستم جنگلی ‪ :‬یک نظام خود پایدار است که جامعه های زیست متنوع تشکیل میشود و یک اشتراک زیستی میان اعضای جامعه آن وجود‬
‫دارد‪.‬‬

‫احیای جنگل ‪ Reforestation‬عملیات جنگلکاری در زمینکه قبال جنگل داشته است‪.‬‬

‫احداث جنگل ‪ Afforestation‬مجموعه فعالیتهای است که به ایجاد پوشش جنگلی در عرصه ای می انجامد که درسابق نشانه ای از حضور‬
‫جنگل در آن نبوده است‪.‬‬

‫اهداف جنگلکاری‬
‫‪ .1‬احدات جنگلکاری تولیدی یا اقتصادی استقرار اجتماع های درختی بصورت مصنوعی با هدف برداشت و فروش محصوالت جنگلی‪.‬‬

‫فواید جنگلکاری تولیدی با یک جنگل طبیعی‬

‫‪‬تولید کیفی چوب‬
‫‪‬تولید کمی چوب‬
‫‪‬مدیریت آسان تر‬

‫‪ .1‬بمنظور چوب و محصوالت دیگر فرعی‬

‫‪ .2‬احیای جنگلهای تخریب شده‬
‫‪ .3‬احداث جنگلهای جدید‬
‫‪ .4‬جنگلکاری مصنوعی درساحه جنگلهای کم ارزش صنعتی و ساختمانی‬
‫‪ .5‬تبدیل جنگلهای قامت کوتاه به جنگلهای قامت بلند‬
‫‪ .6‬تولید چوب دریک زمان کوتاه‬
‫‪ .7‬برای تولید محصوالت خام فرعی مانند ریزین و تانین‬

‫‪ .2‬احداث جنگلهای محافظوی هر گونه فعالیت جنگلکاری یا درختکاری برای حفظ جان‪ ،‬تاسیسات انسانی و محصوالت انسانی انجام گیرد‪.‬‬
‫‪1.‬جنگلکاری زیست محیطی‬
‫‪2.‬جنگلکاری تفرجی‬

‫‪ .1‬مبارزه علیه فرسایش ولغزش خاک‬

‫‪ .2‬حفاظت زمینهای زراعتی‬
‫‪ .3‬حفاظت راه ها‬
‫‪ .4‬در مقابل خطر حریق‬
‫‪ .5‬بمنظور تثبیت ریگهای روان‬

‫‪ .3‬احداث جنگل بمنظور فضای سبز‬

‫‪ .1‬احداث پارک و زونهای سبز‬
‫‪ .2‬ایجاد فضای سبز درمناطق صنعتی‬
‫‪ .3‬غرس درختان بزرگ‬
‫‪ .4‬غرس درختان جنگلی در کنار راه ها و جاده ها‬

‫اصول جنگلکاری‬
‫‪ .1‬استفاده انواع بومی‬
‫‪ .2‬ایجاد جنگل پیشاهنگ‬
‫‪ .3‬مقابله با آفات و بیماری‬
‫‪ .4‬تطابق با شرایط وطن اصلی‬
‫‪ .5‬تطابق با خاک نهالستان‬
‫‪ .6‬استفاده از توده های آمیخته‬
 ‫معیار های انتخاب نوع‬
‫‪ .1‬انتخاب نوع با توجه به هدف جنگلکاری‬
‫‪ .2‬انتخاب نوع با توجه به شرایط اکولوژیک } اقلیم‪ ،‬منابع آب‪ ،‬خاک‪ ،‬عوامل زنده‪ ،‬سرشت نوع{‬
‫‪ .3‬انتخاب نوع با توجه به شرایط اجتماعی اقتصاد–‬
‫‪ .4‬انتخاب نوع بومی‬
‫‪ .5‬سرشت اکولوژیک نوع ها‬

‫‪‬استقرار کشت مقایسه ای بصورت آزمایشی‬

‫‪‬مرحله حذف‬
‫‪‬مرحله کشت بصورت توده جنگلی‬
‫‪‬جنگلکاری با مقیاس بزرگ‬

‫عوامل محدود کننده جنگلکاری‬

‫‪ .1‬حرارت‬
‫‪ .2‬خاک‬
‫‪ .3‬رطوبت‬
‫‪ .4‬باد‬

‫نواقص باد‬
‫‪ .1‬شکستاندن شاخ وبرگ درختان‬
‫‪ .2‬ریشه کن کردن نهال ها‬
‫‪ .3‬تغیر شکل تنه درخت‬
‫‪ .4‬آسیب به شاخه ها‬
‫‪ .5‬درختانیکه به مناطق باد خیزمیرویند و رشد ساالنه آن کم است‬
‫‪ .6‬خم کردن دایم درختان‬
‫‪ .7‬بوجود آمدن خشکی موضعی‬

‫دالیل ریزش میوه و تخم درختان جنگلی‬

‫‪ .1‬حذف میوه های صدمه دیده‬
‫‪ .2‬برقراری تعادل بین اعضای شاخ‬
‫‪ .3‬تقویت و اصالح بسترخاک‬
‫‪ .4‬توسعه قلمروی نبات‬
‫‪ .5‬حفاظت نبات از هجوم آفات و امراض‬

‫نکات مهم قبل از جمع آوری تخم ازجنگل‬

‫‪ .1‬تعداد تخم ها در هرمیوه‬
‫‪ .2‬ویژه گی های میوه‬
‫‪ .3‬ویژه گی های درخت‬
‫‪ .4‬ویژه گی ها رویشگاه‬
‫‪ .5‬ویژه گی های ناحیه جمع آوری‬

‫روشهای جمع آوری میوه و تخم‬

‫‪ .1‬جمع آوری میوه از کف جنگل‬

‫‪ ‬استفاده از طناب‬
‫‪ ‬جمع آوری تخم از النه حشرات و جوندگان‬
‫‪ ‬جمع آوری تخم از درختان قطع شده‬
‫‪ ‬جمع آوری تخم بشکل دستی‬
‫‪ ‬استفاده از تفنگ‬
‫‪ ‬جمع آوری تخم از طریق باال رفتن به درخت‬
‫‪‬باال رفتن به درخت با کمترین تجهیزات‬
‫‪‬باال رفتن به درخت با استفاده از بوت آهنی خاردار‬
‫‪‬باال رفتن به درخت با استفاده از زینه‬
‫‪‬باال رفتن به درخت از بامولو‬
‫‪ .2‬جمع آوری میوه از تاج درختان افتیده‬
‫‪ .3‬جمع آوری میوه از درختان ایستاد‬
‫‪ .4‬جمع آوری میوه از طریق باال رفتن به درختان یا درختان مجاور‬
‫‪ .5‬جمع آوری میوه از تاالب ها آبروی های جنگلی‬
 ‫استخراج تخم‬
‫‪ .1‬استخراج تخم از میوه های گوشتی‬
‫‪ .2‬استخراج تخم از میوه های چرمی و نیمه خشک‬
‫‪ .3‬استخراج تخم از میوه های خشک بالدارو غالفدار‬
‫‪ .4‬جمع آوری تخم های ریزه و میوه های خشک شگوفه‬

‫خشک کردن میوه و تخم درختان جنگلی‬

‫‪ .1‬خشک کردن میوه و تخم در فضای سرپوشیده و سایه‬
‫‪ .2‬خشک کردن میوه و تخم در آفتاب‬
‫‪ .3‬خشک کردن میوه و تخم با دستگاه خشک کن‬

‫تقسیمات تخم درختان جنگلی از نظر عمر‬

‫‪ Microbiotic .1‬طول عمر این نوع تخم از ‪ 3‬سال تجاوز نمیکند‬
‫‪ Mesobiotic .2‬طول عمر این نوع تخم ‪ 15 -3‬سال‬
‫‪ Macrobiotic .3‬طول عمر این نوع تخم ‪ 111-3‬سال‬
‫از نظر طبقه بندی جدید تخم ها به ‪ 3‬دسته تقسیم میشود‬
‫‪ .1‬تخم های با عمر بلند‪Orthodox‬‬
‫‪ .2‬تخم های با عمر متوسط‪Inthermediate‬‬
‫‪ .3‬تخم های با عمر کوتاه ‪Recalcitrant‬‬

‫ویژه گی های تخم که در حفظ و نگهداری آن نقش اساسی دارند‬

‫‪ .1‬رطوبت تخم‬
‫‪ .2‬سالمتی تخم‬
‫‪ .3‬تشخیص تخم های سالم از فاسد‬
‫‪ .4‬درجه حرارت‬
‫‪ .5‬تهویه‬

‫مهمترین دوره های نگهداری تخم‬

‫‪ .1‬نگهداری کوتاه مدت برای چند هفته تا حد اکثر ‪ 2‬سال‬
‫‪ .2‬نگهداری میانه مدت تا حد اکثرا ‪ 5‬سال‬
‫‪ .3‬نگهداری طویل المدت برای بیش از ‪ 5‬سال‬

‫هدف از نهالستان های جنگل چیست؟‬

‫‪‬تامین نهال برای عمل واکاری در نقاط های خالی‬
‫‪‬ایجاد فضای سبز‬

‫انواع نهالستان های جنگلی‬

‫‪.1‬نهالستان های موقت‬
‫‪.2‬نهالستان های دایمی‬

‫استقرار نهالستان‬
‫‪ .1‬موقعیت و آب و هوای نهالستان‬
‫‪ .2‬خاک نهالستان‬
‫‪ .3‬تامین آب نهالستان ) آبیاری نهالستان (آبیاری بطریق استقراق شیار یا نهری زیرزمینی بارانی‬
‫‪ .4‬محل نهالستانهای دایمی‬
‫‪ .5‬مساحت و شکل زمین نهالستان‬
‫‪ .6‬کرت بندی و تنظیم قسمتهای داخلی‬
‫‪ .7‬احداث جاده های داخل نهالستان‬
‫‪ .8‬دیوار باد شکن‬
‫‪ .9‬احداث انبار برای لوازم‬
‫‪. 10‬گودال جهت تهیه کود و خاک برگ‬
‫‪ .11‬پناگاه داخل نهالستان‬
‫‪ .12‬سایبان نهالستان‬
 ‫بذر پاشی در نهالستان‬
‫‪ .1‬بذوریکه رشد بطی دارند در اوایل خزان‬
‫‪ .2‬بذوریکه رشد سریع دارند در بهار‬
‫‪ .3‬بذوریکه سریع الرشد اند فقط کافی است که ‪ 8‬ماه در نهالستان باقی بماند‬

‫انواع بذر پاشی‬

‫‪ .1‬سرتاسری‬
‫‪ .2‬خطی‬
‫‪ .3‬نواری‬
‫‪ .4‬بخشی‬
‫‪ .5‬کپه ای‬

‫روشهای مختلف باز کاشت‬

‫‪ .1‬بازکاشت حفره ای‬

‫‪ .2‬بازکاشت نهری یا داخل جوی‬
‫‪ .3‬بازکاشت با وسایل موتوری‬
‫‪ .4‬طریقه خطی یا شیاری‬

‫عملیات داشت بذورجنگلی‬

‫‪ .1‬مواظبت های کلی‬
‫‪ .2‬مواظبت های قبل از جوانه زدن‬
‫‪ .3‬مواظبت های بعد از جوانه زدن دو موضوع آبیاری بموقع عملی گردد‪ - - - - -‬تامین سایبان بذوریکه به سایبان ضرورت دارد‪-----‬‬
‫‪ .4‬مواظبت در مقابل خشکی و جذب رطوبت‬
‫‪ .5‬مواظبت در مقابل یخبندان‬
‫‪ .6‬مواظبت در مقابل پرندگان‬
‫‪ .7‬مواظبت در مقابل حیوانات و جوندگان‬
‫‪ .8‬مواظبت در مقابل حشرات‬
‫‪ .9‬مواظبت در مقابل حمله قارچها‬
‫‪ .11‬دفع علف های هرز نهالستان‬

‫طرق جنگلکاری با بذر‬

‫‪ .1‬بذر افشانی سرتاسری‬
‫‪ .2‬جنگلکاری با بذر پاشی خطی‬
‫‪ .3‬جنگلکاری با بذر روی نوار‬
‫‪ .4‬جنگلکاری با بذر پاشی بخشی‬
‫‪ .5‬جنگلکاری با بذر پاشی کپه ای‬

‫روشهای جنگلکاری یا نهالکاری‬

‫‪ .1‬نهالکاری در گودال‬
‫‪ .2‬نهالکاری در شیار‬
‫‪ .3‬نهالکاری با وسایل کاشت‬
‫‪ .4‬نهالکاری بوسیله بیل‬
‫‪ .5‬نهالکاری با وسایل ماشینی‬
‫‪ .6‬نهالکاری روی پشته‬
‫‪ .7‬نهالکاری با خاک اطراف ریشه‬

‫در چه مناطقی نباید بانکت هاللی ایجاد کرد‬

‫‪‬مناطقیکه شیب عمومی آن بیشتر از ‪ 61‬کمتر از ‪ 15‬باشد‬
‫‪‬مناطقیکه بارندگی آن بیشتر از ‪ 611‬ملی متر و کمتر ‪ 21‬ملی متر درسال باشد‬
‫‪‬مناطقیکه خطر بروز زمین لغزش وجود دارد‬
‫‪‬مناطقیکه خاک سطحی آن دارای شوری زیادی باشد‬

‫تکنیکهای ذخیره رطوبت در خاک‬

‫‪ .1‬چاله کشت‬
‫‪ .2‬عمیق کاری‬
‫‪ .3‬استفاده از ذخیره کننده های رطوبت در خاک‬
‫‪ .4‬انواع بومی و سازگار‬
‫‪ .5‬مبارزه با تبخیر‬
 ‫برخی از انواع جنگلی‬

Ailanthus Altissima ‫بید روسی‬ Heavan Tree

Cercis Siliquastrum L ‫ ارغوان‬Judas Tree

Robinia Pseudoacacia ‫اقاقیا‬ Blak Locust

Eucalyptus Camaldulensis ‫اکالیپتوس‬ River Red Gum

Amygdalus Communis L ‫ بادام معمولی‬Common Almond

Haloxylon Spp ‫ تاغ‬E.Saxaul

Fraxinus Excelsior L ‫ بنوش‬Ash Tree

Cupressus Sempervirens ‫ زره بین‬Cypress

Cupressus Arizonica ‫ سرو نقره ای‬Arizona Cypress

Elaegnus Angustifolia ‫ سنجد‬Oleaster

Populous Alba ‫ سفیدار‬White Poplar

C Colurna ، C Pontica ،Corylus Avellana ‫ فندق‬Common Hazel

Pinus Halipenis ‫ کاج حلب‬Aleppo Pine

Pinus Nigra ‫ کاج سیاه‬Austrian Pine

Ziziphus Spina-Christi ‫ عناب‬Nubk Tree

Juglans Regia L ‫ چهار مغز‬Common Walnut

Tamarix Aphylla ‫ گزشاهی‬Desert Athel

 ‫تکنالوژی چوب‪Wood Technology‬‬

‫‪3‬تعریف از چوب‬
‫نبات شناسی ‪ :‬مجموعه از بافتهای ثانویه لینینی شده نباتات آوندی که دربین مغز زاینده ساقه‪ ،‬ریشه و شاخه قراردارد‪.‬‬

‫تجارتی ‪ :‬قسمتهای داخلی ساقه‪ ،‬ریشه و شاخه درختان و درخچه ها که قابل تبدیل برای استفاده در مصارف گوناگون میباشد‪.‬‬

‫صنعتی } فنی ‪ { :‬ماده جامد متخلخل فیبری شکل که دارای ساختمان حجره ای سازمان یافته از هرسو نا یکسان و ناهمگن میباشد‪.‬‬
‫خواص ویژه چوب‬

‫‪‬چوب ناهمگن‪Thetrogene‬‬
‫‪‬چوب نا یکسان‪Antisotrope‬‬

‫ساختمان داخلی چوب ‪ 2‬قسمت‬

‫‪ .1‬فوقانی ساقه ‪ Stem‬و تاج } ‪ Crown‬چوبیکه در موارد صنعتی و ساختمانی استفاده میشود{‬
‫‪ .2‬تحتانی ریشه } ‪ Root‬چوبیکه به عنوان مواد سوخت یا صنایع کیمیاوی استعمال میشود{‬

‫تراکید ها ‪ :‬درچوبهای بهاری سوراخهای بزرگ و جدارهای نازک داشته وظیفه انتقال مواد معدنی‬
‫تراکید ها ‪ :‬در چوبهای تابستانی سورا خهای کوچک و جدارهای ضخیم داشته وظیفه مخانیکی‬

‫جدول ساختمان اناتومیکی درختان پهن برگ‬

‫حداکثر‬ ‫حدمتوسط‬ ‫حداقل‬ ‫عناصر اناتومیکی‬

‫‪50‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪5‬‬ ‫تراکی و تراکیدها‬
‫‪21‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪3‬‬ ‫پارانشیم‬
‫‪21‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪6‬‬ ‫اشعه مرکزی‬
‫‪78‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪26‬‬ ‫ریشته های چوبی‬

‫جدول ساختمان اناتومیکی درختان سوزنی برگ‬

‫حدمتوسط حداکثر‬ ‫عناصر اناتومیکی حداقل‬

‫‪95‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪87‬‬ ‫تراکیدها‬
‫‪2‬‬ ‫‪1.5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫پارانشیم‬
‫‪10‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪4‬‬ ‫اشعه مرکزی‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫کانالهای ریزین‬

‫عناصر اناتومیکی چوب‬

‫الف ‪ :‬تراکیدها ‪:‬حجرات مرده هستند که ضخامت جدارهای آنها نا هماهنگ و غیرمساوی میباشد‪.‬‬
‫ب ‪ :‬ویسل}تراکی {رگ‪ ،‬جوف ‪:‬جوفهای میان تهی انتقالی بوده که در امتداد طولی نبات آوندی موجود میباشد‪.‬‬
‫ج ‪ :‬اشعه مرکزی‪:‬‬

‫فایبر‬
‫‪.1‬پانشیم چوبی‬
‫‪.2‬حلقه های سالیانه‬
 ‫درختانیکه چوب زنده و رسیده دارند‬ ‫درختانیکه ساقه آنها دارای هسته و چوب زنده اند‬
‫‪ .1‬سرپ‪Picea Excels‬‬ ‫‪ .1‬کاج‪Pinus Lcucodermis‬‬
‫‪ .2‬راش‪Fogus Sylvatica‬‬ ‫‪ .2‬کاج سرخ‪P.Sylvestris‬‬
‫‪ .3‬کاج سیاه‪P.Nigra‬‬
‫‪ .4‬سرخدار‪Taxus Bacacate‬‬
‫درختانیکه فاقد هسته ای چوبی اند‬ ‫‪ .5‬سوگاه‪Pseudotsuga Taxifolia‬‬
‫سیاه چوب‪Acer Pseudoplatanus‬‬ ‫‪ .6‬الرچ‪Larix Deciduas‬‬
‫یمه‪Betula Incana‬‬ ‫‪ .7‬بیجور‪Abices Alba‬‬
‫‪Tilia Argentia‬‬ ‫‪ .8‬بلوط ها‪Quercus Spp‬‬
‫‪Alnus Incana‬‬ ‫‪ .9‬کستانیا‪Castanea Spp‬‬
‫‪ .10‬بید ها‪Salix Spp‬‬
‫خواص فزیک چوب‬ ‫‪ .11‬پشه خانه‪Ulmus Spp‬‬
‫‪ 1 .‬رنگ طبیعی‬ ‫‪ .12‬پنجه چنار‪Platanus Occidentalis‬‬
‫‪ 2 .‬جال‬ ‫‪ .13‬چهار مغز‪Juglans Regia‬‬
‫‪ 3 .‬نقش چوب‬ ‫‪ .14‬چنار ها‪Populous Spp‬‬
‫‪ 4 .‬بوی چوب‬ ‫‪ .15‬پنجه چنار‪Platanus Orientalis‬‬
‫‪ 5 .‬رطوبت چوبهای جدید القطع‬
‫‪ 6 .‬رطوبت متعادل‬
‫‪7 .‬خشکی و پندگی چوب‬
‫خواص حراتی چوب‬ ‫خواص مخانیکی چوب‬
‫الف ‪ :‬عادی بودن حرارت چوب و حرارت مخصوص‬ ‫‪ 1 .‬قوه اشتقاق چوب‬
‫ب ‪:‬هدایت برقی و خواصیت انتقالی چوب‬ ‫‪ 2 .‬سختی چوب‬
‫‪ 3 .‬تاثیر ‪ Management‬روی خواص فزیکی و مخانیکی چوب‬

‫معایب ظاهری چوب ‪:‬معایب که در ساختمان ساقه درخت بروز نموده و ارزش کیفی آنرا تقلیل دهد‪.‬‬
‫‪ .1‬کجی‬
‫‪ .2‬کم چوبی‬
‫‪ .3‬بزرگی کنده‬
‫‪ .4‬قطر غیر نورمال ریشه های قاعده تنه‬
‫‪ .5‬تنه های دو شاخه ای‬
‫‪ .6‬پندبدگی‬

‫معایب داخلی چوب‬

‫‪ .1‬هسته دوتایی‬
‫‪ .2‬سفیدی داخلی‬
‫‪ .3‬فشردگی‬
‫‪ .4‬ساختمان موج دار‬
‫‪ .5‬حلقه های سالیانه‬
‫‪ .6‬خشکی اطراف ساقه‬
‫‪ .7‬بند های شاخچه های خریطه های ریزین‬

‫‪ ‬کاج بحری‪Pinus Maritiama‬‬

‫‪ ‬کاج سرخ‪P.Sylvestris‬‬
‫‪ ‬جلغوزه‪P.Gerardina‬‬
‫‪ ‬سرپ‪Picea Smithiana‬‬

‫کفیدگی‬
‫‪ .1‬کفیدگی درختان ایستاده } کفیدگی هستوی‪ ،‬کفیدگی حلقه های ساالنه‪ ،‬کفیدگی برودت{‬
‫‪ .2‬کفیدگی درختان افتیده } کفیدگی خشک شدن{‬
 ‫ظهور معایب چوب در هنگام بهره برداری از جنگل‬
‫‪‬پوست کردن درختان ایستاده‬
‫‪‬زخم های سطحی یا عمیق‬
‫‪‬کفیدگی یا پاریگی ساقه‬

‫ضرر و خسارات حشرات (‬ ‫پوپنک چوب‬ ‫هسته کاذب‬ ‫پوسیدگی چوب )‬

‫چوب ها در رابطه به دوام ‪ 3‬گروپ‬

‫‪ .3‬دوام کمتر‬ ‫‪ .2‬دوام متوسط‬ ‫‪ .1‬دوام نسبتا زیاد‬

‫بید ‪Salix Spp‬‬ ‫سرپ‬ ‫چهار مغز ‪Juglans Regi‬‬
‫ریمه ‪Betula Alba‬‬ ‫راش ‪Fagus Silvatica‬‬ ‫اکاسی ‪Robinia Pseudoaca‬‬
‫چنار ‪Populous Spp‬‬ ‫شنگ ‪Fraxinus Spp‬‬ ‫کستن ‪Castanea Sativa‬‬
‫کاج سرخ ‪Pinus Silvestris‬‬ ‫بلوط ‪Quercus Spp‬‬
‫بجور ‪Abis Spectabilis‬‬ ‫الرچ ‪Larix Decidauas‬‬

‫کانال ریزین‬
‫‪ .1‬درچوب درخت‬
‫‪ .2‬در پوست اولی ساقه‬
‫‪ .3‬در ستون برگهای درخت‬

‫‪ 4‬نوع مختلف موریانه‬

‫‪ .1‬موریانه زیرزمین یا ساکن درخاک‬
‫‪ .2‬موریانه چوب خشک‬
‫‪ .3‬موریانه چوب تر‬
‫‪ .4‬موریانه دهقان یا غیر چوبخوار‬
 ‫مبادی جنگلداری‬
‫‪Fundamental Of Forestry‬‬
‫تعریف جنگل ‪:‬جای موجودات زنده مخصوصا درخت بوده که در رابطه با جریان زیست خود یکی با دیگری ارتباط داشته و از طریق این‬
‫ارتباط یک فضای مطمئن زیست را برای خود و موجودات زنده دیگر مانند حیوانات و نباتات فراهم میسازد‪.‬‬

‫اهمیت جنگالت‬
‫‪ )1‬کنترول فرسایش خاک‬
‫‪ )2‬کاهش گاز های گلخانه ای‬
‫‪ )3‬آلودگی هوا‬
‫‪ )4‬آب‬
‫‪ )5‬توازن‪O‬‬
‫‪ )6‬محافظت تنوع زیستی‬

‫شرایط محیطی جنگل ‪ :‬مجموع شرایط زیستی که جنگل و اجزای آن مانند حیوانات و نباتات در آن رشد و انکشاف مینمایند محیط جنگل یاد‬
‫میگردد‪.‬‬

‫‪ . ۱‬خاک ‪ :‬عناصریکه برای امور حیات درختان جنگلی مهم است‪N,P,K,Cl,Mg,Fe‬‬

‫هیگروسکوپیک ‪ :‬در شرایط جوی مرطوب‪ ،‬جذب رطوبت و در شرایط جوی خشک دفع رطوبت میکند‪.‬‬

‫‪. ۲‬آب ‪ ۵۵ :‬الی ‪ ۶۶‬فیصد وزن هر نبات تشکیل میدهد‪.‬‬

‫‪ . ۳‬روشنی‬
‫‪ .4‬حیوانات‬
‫‪ .5‬انسانها‬
‫‪ .6‬نباتات علوفه ای‬
‫‪ . 7‬حرارت‪ :‬نباتات عملیه فوتوسنتز ‪۵‬درجه آغاز مینمایند‪ ۵۵ ،‬الی ‪ ۳۳‬درجه حد اعظیمی همچنان به حرارت ‪ ۳۳‬الی ‪ ۵۳‬درجه میشود‬

‫حرارت به ‪ ۳‬نوع است‬

‫‪ )1‬حرارت اعظیمی ‪ :‬حرارتیکه تحت تاثیر آن رشد و نموی نباتات متوقف میشود‪.‬‬
‫‪ )2‬حرارت اصغری ‪:‬در جریان آن یکی از فعالیت های حیاتی نباتات آغاز میگردد‪.‬‬
‫‪ )3‬حرارت معتدل ‪:‬در جریان آن تمام فعالیتهای حیاتی نباتات بشکل نورمال اجرا میشود‪.‬‬

‫‪ .8‬هوا‬

‫ترکیب گازات هوا به حساب فیصدی حجم هوای اتموسفیر هوای خاک‬
‫هوای خاک‬ ‫هوای اتموسفیر‬ ‫نام‬

‫‪80-78‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪N‬‬

‫‪20-10‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪O‬‬

‫‪0.1-15‬‬ ‫‪0.03‬‬ ‫‪Co2‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0.01‬‬ ‫‪H‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪ 1.2‬و ‪1‬‬ ‫بخار آب و گازات نجیبه‬

 ‫قوریه ‪ :‬قطعه زمین را میگویند که در آن تخم زیاد گیاهان یا نباتات بطور موقتی کاشته میشود‬
‫‪.‬‬
‫هدف از کاشت قوریه ‪:‬برای رشد و انکشاف سر سبزی در جهت بهبود محیط زیست میباشد‪.‬‬
‫بهترین رنگ صنعت قالین و گلیم بافی ریشه های درختان‪.‬‬
‫بهترین رنگ مو از درخت حنا‬
‫بهترین مواد خوشبو کننده ریشه درخت جوز‪.‬‬
‫بهترین عطر برای خستگی از چوب عرعر‪ ،‬کاج و صنوبر‪.‬‬
‫بهترین عطر از گل مریم‪ ،‬میخک‪ ،‬یاس و گل گالب‪.‬‬

‫انتخاب موقعیت قوریه‬

‫‪. ۱‬نوع زمین ‪:‬زمینهای قوی و غنی زمین های را میگویند که برای رشد نموی نهال ها دارای مواد ضروری مانند آب‪ ،‬هوا‪ Ph ،‬خاک و‬
‫مایکروارگانیزم ها باشد‪.‬‬

‫زمینهای سخت رسی و اراضی ریگی برای احداث یک قوریه جنگلی غیر مناسب میباشد‪.‬‬

‫سوزنی برگها‬

‫پهن برگها‬

‫انواع چنار ها‬

‫کاج سفید ‪Pinus Sylvesters‬‬

‫نشتر ‪Pinus Wallichana‬‬
‫الرچ اروپائی ‪Larix Decidus‬‬
‫بلوط ‪Quercus Robra‬‬

‫سرپ ‪Picea Smithiana‬‬

‫بجور ‪Abies Alba‬‬
‫ریمه ‪Betula Alba‬‬

‫راش ‪Fagus Silvatica‬‬

‫سیاه چوب ‪Acer Negonda‬‬

‫چنار ‪Populous Nigra‬‬
‫پشه خانه ‪Ulmus Montana‬‬

‫‪ . 2‬ارتفاع زمین‬
‫‪ .3‬موقعیت قوریه‬
‫‪ . 4‬آب قوریه‬
‫‪ . 5‬سمت و شکل قوریه ‪:‬سمت جنوب مساعد و سمت شرقی خودداری شود‬
‫‪ .6‬اطراف ساحه قوریه‬

‫قوریه به دو نوع است‬

‫‪ . ۱‬قوریه دایمی ‪ :‬قوریه را گویند که چندین قرن بمنظور تربیه و تولید نهالها مورد استفاده قرار میگیرد‪.‬‬

‫نواقص‬
‫‪ )a‬تجهیزات تعمیراتی و ساختمانی آن فوق العاده قیمت تمام میشود‬
‫‪ )b‬مثمریت خاک کاسته میشود‬
‫‪ )c‬زمینه را برای امراض قارچی و حیوانی مهیا می سازد‬

‫‪ .2‬قوریه موقت ‪:‬قوریه را میگویند که برای مدت کوتاهی بمنظور جنگلکاری یک ساحه معین تاسیس گردیده و باالخره از بین میروند‪.‬‬

‫نهال های مولده آنها نسبتا گران تمام میشود‪.‬‬

 ‫قوریه از لحاظ تولید نهال ‪۲‬قسم‬
‫‪. ۱‬تولید نهال در ظرف‪Container Nurseries‬‬
‫‪. ۵‬تولید نهال در خاک ‪Bare Root Nurseries‬‬

‫طرز احداث قوریه‬

‫‪ )1‬آماده ساختن بستر های بذری‬
‫‪ )2‬تقسیمات ساحه قوریه‬
‫‪ )3‬هموار کاری ساحه‬
‫‪ )4‬حصار قوریه‬
‫‪ )5‬کلبه رهایشی مامور و کاریگران قوریه‬
‫‪ )6‬پالن قوریه‬
‫‪ )7‬بزرگی قوریه‬

‫در پالن عملیات بذر نوع تخم‪ ،‬مقدار تخم‪ ،‬زمان تخم پاشی‪ ،‬عمق پوشش‪ ،‬نهالهای قابل بازکاشت‪ ،‬عمر نهالهای بازکاشت شده‪ ،‬تعداد نهالها درج و‬
‫نشانی میشود‬
‫‪.‬‬
‫کود در رابطه به محتوای مواد غذائی به ‪ ۳‬گروپ تقسیم میشود‬
‫‪ )1‬کود های ساده ‪:‬کود های فاسفورس دار‪ ،‬نایتروجن‪ ،‬پتاشیمی‬
‫‪ )2‬کود های مکمل ‪:‬کود های حیوانی و نباتی‪ ،‬منرالی و عضوی‬
‫‪ )3‬کود های مغلق یا ترکیبی ‪:‬کود های ‪Kno3-Npk‬‬

‫نوجستها در دوره یکساله خود ‪۴‬دوره رشد را سپری مینمایند‬

‫‪ )1‬آغاز نمو ‪:‬مرحله که نوع جستها سر زده و ایجاد برگهای اولیه را مینمایند‪.‬‬
‫‪ )2‬نموی سریع ‪:‬مرحله نهالهای برگهای خود را تکمیل و آغاز به تجمع مواد غذایی مینمایند‪.‬‬
‫‪ )3‬نموی بطی ‪:‬اواخر فصل نمو‬
‫‪ )4‬انجام نمو ‪:‬اسراحت زمستانی‬

‫طرز ایجاد جنگلهای مصنوعی‬

‫‪ . ۱‬طرز تخم پاشی‬

‫فوائید‬
‫سیستم ریشه به نحو بهتر انکشاف مینمایند‬ ‫‪)1‬‬
‫شاخه بری خود به خودی و پر چوبی ساقه ها به نحو بهتر تامین میگردد‬ ‫‪)2‬‬
‫اقتصادی تر است‬ ‫‪)3‬‬
‫هنگامیکه اراضی جنگلکاری خیلی خشک بوده و در بین آن امکانات نهال شانی محدود باشد‬ ‫‪)4‬‬

‫نواقص‬
‫‪ )1‬تخم ها مورد حمله حیوانات و پرندگان قرار میگیرد‬
‫‪ )2‬متضرر ساختن نوع جستها در اثر سردی‪ ،‬نور خورشید‪ ،‬خشکی‬
‫‪ )3‬نا مساعد بودن شرایط محیطی‬

‫طرز نهالشانی‬
‫فوائید‬
‫‪ )1‬مقاومت در برابر شرایط نا گوار محیطی‬
‫‪ )2‬اهداف روی ساحه به نحو مطلوب بر آورده میشود‬
‫‪ )3‬ضرورت به یکه کاری نمیباشد‬

‫نواقص‬
‫‪ )1‬خشک شدن ریشه ها بزودترین فرصت‬
‫‪ )2‬کاسته شدن سرعت نموی نهال‬
‫‪ )3‬نهالها قیمت تمام میشود‬
 ‫طرز العمل نهال شانی‬
‫‪. ۱‬غرس نهالها در بین چقورک‬
‫‪. ۵‬غرس نهالها در بین چاکها‬

‫وقت نهال شانی‬

‫‪ . ۱‬بهار ‪:‬بعد از آب شدن یخها‪ ،‬بیدار شدن نهال ها‬
‫‪ . ۵‬خزان ‪:‬بعد از ریختن برگها الی یخبندان خاک‬

‫احداث جنگل از طریق بذر افشانی‬

‫‪ . ۱‬بذر افشانی مکمل یا آزاد ‪:‬در زمینهای که قبال قلبه و آماده گردیده‪.‬‬
‫‪ . ۵‬بذر افشانی غیر مکمل ‪:‬به ‪ ۵‬دسته تقسیم میشود‬
‫‪ )a‬بذر تخم در بین خطوط شدیار‬
‫‪ )b‬بذر تخم در بین کردها‬

‫طبقه بندی جنگل از نظر پیدایش و خصوصیات ساختاری‬

‫‪. 1‬جنگل بکر یا دست نخورد ‪:‬جنگلی است که بدون دخالت انسان بوجود آمده است و ترکیب گونه های درختی و درخچه ای و علفی آن طوری‬
‫است که وضعیت کامال طبیعی را نشان دهد‪.‬‬
‫‪ .2‬جنگل طبیعی ‪:‬جنگلی است که بدون دخالت انسان بوجود آمده است ولی انسان بطور مستقیم یا غیر مستقیم در آن دخالت کرده است‪.‬‬
‫‪ .3‬جنگل مصنوعی ‪:‬معموال بصورت نهالکاری بوجود میآید هر چند این جنگل را میتوان با کاشت بذر نیز بوجود آورد‪.‬‬

‫طبقه بندی جنگل از نظر اقلیم و عرض جغراافیائی‬

‫‪ . ۱‬جنگلهای گرمسیری یا حاره ای ‪:‬در نزدیکی استوا در ناحیه محدود شده به عرضهای جغرافیائی ‪ 5.32‬شمالی و ‪ 5.32‬جنوبی واقع‬
‫شده اند‪.‬‬
‫‪ .۲‬جنگلهای معتدله ‪:‬در شرق امریکا شمالی‪ ،‬شمال شرقی آسیا و غرب مرکز اروپا به چشم میخورد‪.‬‬
‫‪ . ۳‬جنگلهای شمالی یا تایگاه ‪:‬در بین عرضهای جغرافیایی ‪ 25‬تا ‪ 05‬شمالی در در کمربندی پهن در اوراسیا ( اروپا‪ ،‬آسیا ) و امریکا شمالی‬
‫یافت میشود‪.‬‬

‫جنگلهای مرطوب گرم و خیلی متراکم هستند‪ ،‬آنها پناهگاه میلیونها نبات و جانور هستند‪.‬‬ ‫جنگلهای بارانی استوایی چگونه هستند؟‬

‫جنگلهای بارانی در کجا هستند؟‬

‫جنگهای گرمسیری در نوار گرداگرد استوا قرار دارند‪ ،‬اکثر در منطقه بین مدار راس السرطان ) ‪ 5.32‬عرض جغرافیایی (و مدار راس‬
‫الجدی ) ‪ 5.32‬عرض جغرافیایی (قرار دارند‪.‬‬

‫جنگلهای برگریز معتدل دارای ‪ ۵‬الیه میباشد‬

‫‪. ۱‬الیه درختان ‪:‬بلند ترین منطقه جنگل ‪ 055‬تا ‪ 05‬پا بلندی و درختان بلوط بزرگ‪ ،‬افرا‪ ،‬راش‪ ،‬شاه بلوط‪ ،‬گردو‪ ،‬نارون قرمز‪ ،‬الله درختی‪،‬‬
‫زیرفون یا درختان صمغی شیرین وجود دارد‪.‬‬

‫‪. ۲‬الیه درختان کوچک یا الیه نهالها ‪:‬انواع درختان کوتاه و درختان جوان‪.‬‬

‫‪. ۳‬الیه بوته ها ‪:‬گل صد تومانی‪ ،‬گیاه ازالیا‪ ،‬برگ بوی کوهی‪ ،‬زغال اخته امریکایی‬

‫‪ .۴‬الیه علف ‪:‬نباتات کوتاه‪.‬‬

‫‪ .۵‬الیه زمین ‪ :‬گلسنگها و خزه های ثابت‬

‫از جمله ‪ 0250.555‬هکتار مساحت افغانستان در حدود ‪ .‬فیصد منجملو ‪ 1.97‬ملیون ىکتار جنګليای طبیعی پوشانیده است‪3‬‬
‫‪ 95‬جنگالت طبیعی‬
‫‪ 5‬جنگالت مصنوعی‬

‫فرشهای بته ای که در چوکات منطقه افقی گنجانیده شده اند ‪ 6‬فارمیشن بوده که بترتیب در جنوب‪ ،‬شمال‪ ،‬جنوب غرب ‪ Af‬دریافت میگردد‬
‫‪Zygophil Eta )1‬‬
‫‪Artemis Eta )2‬‬
‫‪Caligon Eta )3‬‬
‫‪Halophil Eta )4‬‬
‫‪Haloxilon Eta )5‬‬
‫‪Tamarixta )6‬‬
 ‫انواع جنگلهای طبیعی اففانستان‬

‫الف‪:‬جنگهای سوزنی برگ‬

‫جلغوزه ‪ Pinus Gerardiana‬تمام ساحه جنگلزار افغانستان در ارتفاعات بلند کنرها ‪ 2111-1811‬با جمعیت لمنز بلوط های مارو‬ ‫‪)1‬‬
‫تشکیل جمعیت میدهد‪.‬‬
‫اوبخت ‪ 2611 Juniperus Semiglobosa‬متر از سطح بحر در مواضع خشک منطقه جنگلزار والیات جنوب شرقی کشور انتشار‬ ‫‪)2‬‬
‫یافته است‪.‬‬
‫نشتر ‪ Pinus Wallichana‬درنواحی غربی لغمان(دره النگار)‪ ،‬در نواحی شمالی و مرکزی کنر‪.‬‬ ‫‪)3‬‬
‫ناجو ‪ Pinus Helepensis‬وطن اصلی بحیره مدیترانه‪ ،‬سوریه‪ ،‬ترکیه‪ ،‬سالهای ‪ 1331‬و ‪ 1341‬به کابل‪ ،‬قندهار‪ ،‬هرات‪ ،‬جالل آباد‬ ‫‪)4‬‬
‫معرفی گردید‪.‬‬
‫بجور ‪ Abies Spectabilis‬در کشور ما خیلی محدود میباشد در کنر ندرتا‪ ،‬سرحد شرقی لغمان‪ ،‬جنوب الی منطقه جاجی پکتیا‪.‬‬ ‫‪)5‬‬
‫کاج سفید ‪Pinus Silvestris‬وطن اصلی قاره اروپا در ‪ 1331‬و ‪ 1341‬به شهر کابل معرفی گردید‪.‬‬ ‫‪)6‬‬
‫کاج سیاه ‪Pinus Nigra‬در شهر کابل بطور محدود‪.‬‬ ‫‪)7‬‬
‫سرپ ‪Picea Smithiana‬پکتیا‪ ،‬کنر‪ ،‬ننگرهار‪ ،‬لغمان‪.‬‬ ‫‪)8‬‬
‫لمنز ‪ Cedrus Deodara‬در نواحی شمال غربی همالیا‪ ،‬شمال بلوچستان‪ ،‬مناطق جنوب غرب افغانستان‪.‬‬ ‫‪)9‬‬

‫در کشور ما به ارتفاع ‪ 2511 – 2111‬و ‪ 2811 - 2311‬متر از سطح بحر در والیت پکتیا‪ ،‬لغمان و ننگرهار‬

‫ب‪ :‬جنگلهای پهن برگ‬

‫‪ .1‬چهار مغز ‪ : Juglans Regia‬وطن اصلی کوه های بالکان یک عده کشور های آسیائی منجمله افغانستان میباشد‪.‬‬

‫‪ .2‬چنار یا عرعر‪ Populus Pyramidalis‬اغلب قسمتهای کشور‬

‫چنار ‪P.Cilita‬‬ ‫سپیدار ‪P.Alba‬‬ ‫پده چنار ‪P.Euphratica‬‬

‫‪ .3‬اکاسی گلدار سفید ‪Robinia Pseudoacacia‬وطن اصلی امریکا شمالی در کشور ما وسیعا انتشار یافته است‪.‬‬

‫‪ .4‬ارغوان ‪Cercis Griffithii‬در دامنه های کوه خواجه صفا و گل غندی والیت پروان وسیعا انتشار یافته است‪.‬‬

‫‪ .5‬پشه خانه مزرعه ای ‪ Ulmus Campestris‬بطور پراکنده در ساحات جنگلی و خارج از آن در بین پارکهای شهری و کنار جاده ها بنظر‬
‫پشه خانه کوهی ‪ U.Montana‬پشه خانه همالیائی ‪U.Wallichiana‬‬ ‫میرسد‪ .‬در کشور ما عالوه بر آن ‪ ۵‬نوع دیگر هم یافت میگردد‬

‫‪ .6‬پسته ‪Pistacia Vera‬مراکز اصلی ترکیه‪ ،‬ایران‪ ،‬هند‪ ،‬افغانستان همچنان در ارتفاع ‪۱۰۶۶- ۶۶۶‬متر از سطح بحر در صفحات شمال و شمال‬
‫غرب کشور‪.‬‬

‫‪ .7‬سکساول ‪Haloxylon Ammodendron‬چهار نوع سکساول‬

‫سکساول منطقه بامیان ‪H.Multiflorum‬‬ ‫تاغ ‪H.Salicornicum‬‬ ‫سفید ‪H.Pirsicum‬‬ ‫سیاه ‪H.Ammodendron‬‬

‫‪ .8‬سنجد‪ Elaeagnus Angustifolia‬درخت روشنی پسند بوده مقابل خشکی و گاز های فابریکه ها مقاومت زیاد دارد‪.‬‬
 ‫‪ .9‬بلوط ‪ Quercus Balout‬در کنر به ارتفاع ‪۱۵۶۶‬متر در پکتیا پائینتر ‪۱۵۶۶‬متر قابل مالحضه‬

‫‪ .11‬بید روسی ‪Ailanthus Glandolosa‬در کنار جاده ها‪ ،‬پارکهای شهری و زونهای سبز به مالحضه میرسد‪.‬‬

‫‪ .11‬بید معمولی ‪Salix Aemophyla‬‬

‫زرد بید ‪ S.Angustifolia‬سرخ بید ‪ S.Elegan‬مجنون بید ‪S.Baby Lonica‬‬ ‫بید همالیایی ‪S.Wallichiana‬‬

‫‪ .12‬بادام کوهی ‪Amygdalus Communus‬در ارتفاع ‪۵۰۶۶- ۱۰۶۶‬متر از سح بحر در نواحی غربی‪ ،‬جنوب و شرق افغانستان انتشار دارد‪.‬‬

‫ترخ ‪Artemesia Maritima‬شامل میباشند‪.‬‬ ‫‪Fraxinus Xantholoides‬‬ ‫درترکیب گالب کوهی ‪Rosa Webbiana‬‬

‫‪ .13‬زیتون ‪ Olea Ferruginea‬به ارتفاع ‪ ۱۳۶۶- ۰۵۶‬امتر از سطح بحر کنرهار و پکتیا‪.‬‬

‫‪ .14‬مارو ‪ Quercus Dilatata‬به ارتفاع ‪۵۳۶۶‬از سطح بحر در کنرهار و پکتیا‪.‬‬

‫‪ .15‬کچو ‪ Quercus Semicarpifolia‬به ارتفاع ‪۵۵۶۶- ۵۶۶۶‬متر از سطح بحر به کنرهار و پکتیا‪.‬‬

‫‪ .16‬یو کالیپتوس‪Ecalyptus Camaldolesis‬وطن اصلی قاره استرالیا‬

‫به تعداد ‪ ۱۶‬نوع یوکالیپتوس در لغمان‪ ،‬جالل آباد‪ ،‬کنرهار معرفی گردیده که ‪ ۳‬نوع نتیجه خوبتر داده است‪.‬‬

‫‪ E .Camaldolesis‬به ارتفاع ‪۶۶۶-۳۶‬متر در تمام قاره استرلیا‬

‫اوسط بارندگی ساالنه ‪ ۶۵۵ -۵۵۶‬ملیمتر‬

‫درجه حرارت اصغری ساالنه ‪۱۱‬‬

‫درجه حرارت اعظیمی ‪۳۵‬‬

‫‪E.Glabululus‬وطن اصلی مناطق کوهستانی وکتوریا در ارتفاع ‪۱۶۶۶‬متر از سطح بحر رشد میکند‪.‬‬

‫اوسط بارندگی ساالنه ‪ ۱۵۵۶- ۷۵۶‬ملیمتر‬

‫درجه حرارت اصغری ساالنه ‪۷-۵‬‬

‫درجه حرارت اعظیمی ‪۵۷-۵۱‬‬

‫موعد خشکسال بین ‪۰- ۳‬ماه‬

‫‪ E.Rodis‬وطن اصلی قاره استرلیا به ارتفاع ‪ ۵۵۶‬متر از سطح بحر انتشار یافته است‪.‬‬

‫اوسط بارندگی ساالنه ‪۹۶۶ -۳۵۶‬ملیمتر‬

‫درجه حرارت اصغری ساالنه ‪۱۱-۳‬‬

‫درجه حرارت اعظیمی‪۳۵-۵۰‬‬

‫موعد خشکسال بیش از ‪ ۵‬ماه‬

 ‫جنگلداری اجتماعی‪Social Forestry‬‬

‫جنگلداری اجتماعی ‪ Social Forestry‬به کلیه برنامه ها و اقدامات جمعی مرتبط با درخت کاری که بمنظور فایده رساندن بمردم در زمینه‬
‫های اقتصادی و محیط زیست صورت میگیرد‪.‬‬

‫اهداف اصلی ‪ :‬تامین سوخت‪ ،‬تامین علوفه‪ ،‬تولید چوب‪ ،‬حفاظت فرسایش آبی و بادی‪ ،‬ایجاد فرصتهای تفرجی‪.‬‬

‫ویژه گی های جنگلداری اجتماعی‬

‫‪. ۱‬دیدگاه از پائین به بال‬
‫‪. ۵‬توسعه روستائی‬
‫‪. ۳‬کوچکتر بودن مقیاس و اندازه‬
‫‪. ۳‬تنوع استفاده‬
‫‪. ۵‬استفاده از دانش بومی در مدیریت جنگل‬
‫‪. ۶‬سرمایه گذاری محدود و بهره گیری بیشتر از نیروی کار انسانی و امکانات محلی‬

‫فوائید جنگلداری اجتماعی‬

‫‪. ۱‬گسترش ارتباط با جوامع‬
‫‪. ۵‬ارایه طرحها و برنامه ریزی های اجتماعی‬
‫‪. ۳‬اشاعه سالمتی و تندرستی‬
‫‪. ۳‬توسعه بخش خصوصی و ترویج فرهنگ محلی جنگل‬
‫‪. ۵‬ایجاد فرصتهای شغلی برای مردم محلی‬
‫‪. ۶‬ایجاد فرصتهای جدید برای مردم بمنظور تامین معیشت و اشتغال تولیدات جنگل‬
‫‪. ۵‬آموزش و تعلیم‬
‫‪. ۶‬توسعه جنگلداری روستایی‬
‫‪. ۷‬حمایت جوامع محلی در راستای انجام اقدامات محیط زیستی‬

‫مفهوم جنگلداری جمعی ‪ :‬به هر موقعیتی که در آن مردم جوامع محلی در کلیه سطوح از فعالیتهای جنگلداری‪ ،‬از تصمیم گیری تا اجرا مانند‬
‫زراعت چوب در مناطق دارای کمبود چوب‪ ،‬تولید محصوالت چوبی مورد استفاده در کارهای خانگی و یا در سطوح صنایع کوچک مشارکت‬
‫داشته باشند‪.‬‬

‫‪ Social‬مفهومی است مشتمل بر مجموعه ای بهم پیوسته از نهادها‪ ،‬سازمانها و تاسیسات اجتماعی‪ ،‬افراد و گروه ها که هر یک نقش خود ایفا‬
‫کرده و بر دیگران نیز تاثیر میگذارند‪.‬‬

‫‪ Community‬مفهومی است مشتمل بر گروه های کوچک و همگن محلی با صفات مشترک و شرایط حیاتی یکسان‪.‬‬

‫تحول جنگلداری اجتماعی در کشور فیلیپین در ‪ ۳‬مرحله گرفته است‬

‫‪. ۱‬مدیریت جنگل توسط جنگل نشینان‬
‫‪. ۵‬توسعه جنگلکاری توسط خانواده‬
‫‪. ۳‬درختکاری مجتمعی‬

‫اهداف جنگلداری اجتماعی در کامرون‬

‫‪. ۱‬ایجاد شغل و در آمد زائی برای جوامع روستایی‬
‫‪. ۵‬ارتقای شرایط زندگی مردم‬
‫‪. ۳‬مدیریت پایدار محیط زیست‬

‫اهداف طرحهای جنگلداری اجتماعی‬

‫‪ . ۱‬تامین معشیت مردم محلی‬
‫‪. ۵‬تامین هیزم‬
‫‪. ۳‬تامین علوفه‬
‫‪. ۳‬اهمیت منابع جنگلی برای فقرا‬
‫‪. ۵‬غذاهای حاصل از محصوالت جنگلی‬
‫‪. ۶‬در آمد های حاصل از منابع جنگلی‬
‫‪. ۵‬کاشت گیاهان دارویی و معطر‬
‫‪. ۶‬محصوالت غیر چوبی جنگل‬
 ‫اثرات طرحهای جنگلداری اجتماعی‬
‫‪. ۱‬کاهش سرعت تخریب جنگلها و احیای جنگلهای تخریب شده‬
‫‪. ۵‬تقویت روحیه مشارکت و همکاری در جامعه محلی‬
‫‪. ۳‬بهبود وضعیت محیط زیست‬

‫انواع مشارکت‬
‫‪. ۱‬فردی‬
‫‪. ۵‬گروهی‬

‫مراحل مشارکت مردم در مدیریت منابع طبیعی‬

‫‪. ۱‬ایجاد انگیزه و عل‬
‫‪. ۵‬اعتماد سازی و ایجاد ارتباط‬
‫‪. ۳‬آموزش‬
‫‪. ۳‬سازماندهی‬
‫‪. ۵‬پشتیبانی و حمایت‬
‫‪. ۶‬استمرار و مداومت‬
‫‪. ۵‬ارزشیابی‬
‫‪. ۶‬تحقق مشارکت‬

‫عوامل موثر بر مشارکت در جنگلداری اجتماعی‬

‫‪. ۱‬فردی‬
‫‪. ۵‬اجتماعی‬
‫‪. ۳‬اقتصادی‬
‫‪. ۳‬ترویجی‬
‫‪. ۵‬حقوقی و قانونی‬
‫‪. ۶‬سایر عوامل موثر بر مشارکت‬
‫الف ‪:‬اعتقاد به مشارکت‬
‫ب ‪:‬بعد از سازمانی مشارکت وجود موسسات مشارکتی‬
‫ج ‪:‬فراهم نمودن اطالعات کافی و ایجاد شبکه اطالع رسانی‬
‫د ‪:‬دسترسی به منابع فنی و اعتباری‬

‫‪Social Forestry‬‬

‫) ‪1. Rural Forestry ( Community Forestry Agroforestry‬‬

‫‪2. Urban Forestry‬‬
‫‪3. Farm Forestry‬‬
‫فرایند ترویج‪Agroforestry‬‬
‫‪ .1‬جستجوی نیاز ها‬
‫‪ . 5‬تولید یک برنامه ترویجی اگروفارستری‬
‫‪ . .‬حمایت آموزشی‬
 ‫اداره و پالیسی جنگل‬

‫عوامل موثر در تخریب جنگلها‬

‫‪ )1‬تبدیل بسیاری از جنگلهای کشور به زمینهای زراعتی‬
‫‪ )2‬تخلیه زباله های شهری در مناطق جنگلی‬
‫‪ )3‬تغیرات اقلیمی‬
‫‪ )4‬چرای برویه دام‬
‫‪ )5‬استفاده برویه از شیره برخی نباتات‬
‫‪ )6‬قطع نادرست درختان‬
‫‪ )7‬ورود توریسم در جنگل‬
‫‪ )8‬وجود دام در جنگل‬
‫‪ )9‬بارانهای شدید‬
‫‪ )10‬آتش سوزی از طریق انسان و رعد و برقها و خشکسالیها‬
‫‪ )11‬رشد جمعیت و نیاز روز افزون به منابع جنگلها‬

‫تخریب جنگلها چه مشکالتی را در آینده بوجود میآورد؟‬

‫‪. 0‬به هم خوردن تعادل زیست محیطی‬
‫‪. 5‬کاهش آب رودخانه‪ ،‬جویبارها‪ ،‬چشمه ها‪ ،‬نباتات دارویی‪ ،‬تولیدات زراعتی‪ ،‬انرژی الکتریکی‪ ،‬بارانهای محلی‬
‫‪. .‬کاهش علوفه برای حیوانات‪ ،‬حاصلخیزی خاک‪ ،‬میزان بارندگی‪ ،‬در آمد اقتصادی‪،‬‬
‫‪. 4‬از بین رفتن پناگاه جانوران‬
‫‪. 2‬افزایش بیماریهای تنفسی‪ ،‬قلبی‪ ،‬روانی‬
‫‪. 0‬فرسایش خاک‬
‫‪. 7‬افزایش گازهای گلخانه ای‬

‫راهکارهای مناسب جهت حفظ منابع طبیعی‬

‫‪ )1‬حفظ منابع جنگلی بین مردم‬
‫‪ )2‬احیای و توسعه منابع طبیعی‬
‫‪ )3‬احیای اراضی بیابانی‬
‫‪ )4‬ایجاد بادشکن در حاشیه مزارع‬
‫‪ )5‬استفاده تفرجگاه های طبیعی‬
‫‪ )6‬جلوگیری از ورود دام به جنگل‬
‫‪ )7‬جلوگیری از قاچاق چوب‬
‫‪ )8‬جاگزینی پائین آوردن مصرف چوب‬
‫‪ )9‬تشکیل گروه های حمایت از جنگل‬
‫‪ )10‬رساندن انواع سوخت به روستاها‬

‫انواع منابع طبیعی‬

‫‪ . ۱‬منابع طبیعی اتمام پذیر مانند ذغال سنگ‪ ،‬نمک‪ ،‬تیل‪ ،‬گاز و سایر معادن جامد‪ ،‬مایع و گاز‬
‫‪ . ۵‬منابع طبیعی اتمام نا پذیر آب و هوا و انرجی آفتاب‬
‫‪ . ۳‬منابع طبیعی تجدید شونده مانند منابع جنگل‪ ،‬چراگاه‪ ،‬حیات وحش‪ ،‬منابع آبزی‬

‫استراتیژیک منابع طبیعی ‪:‬عبارت از تقویه پایدار و متداوم معیشت روستائی و تقلیل فقر‬

‫مدیریت مشارکتی ‪ :‬این یک روش دسته جمعی برای اداره و تنظیم منابع طبیعی است که بازیگران متنوع را در نقش های مختلف‬
‫غرض حفظ محیط زیست‪ ،‬استفاده پایدار از منابع طبیعی و شراکت مساویانه در مفاد و مسولیت های آنها‪ ،‬متحد میسازد‪.‬‬

‫استفاده پایدار از منابع طبعیی ابتکار بر اساس روشهای اجتماعی‬ ‫انصاف و عدالت اجتماعی‬ ‫اساس مدیریت مشارکتی‬

‫پالیسی ها‬
‫‪. ۱‬پالیسی های حفاظت منابع طبیعی‬
‫‪ )a‬کمپاین نهالشانی ملی‬
‫‪ )b‬احیای جنگلهای و فرش های نباتی‬
‫‪ )c‬جزا در برابر تخریب منابع طبیعی‬

‫‪. ۲‬پالیسی های استفاده از منابع طبیعی‬

‫‪ )a‬کنترول قطع و بهره برداری‬
‫‪ )b‬اداره و تنظیم کتگوریهای مختلف جنگلها‬
‫‪ )c‬استفاده همه جانبه از منابع طبیعی‬
‫‪ )d‬ایجاد یک سیستم مسولیت ها‬
 ‫مدیریت چیست؟‬
‫لغت ‪ :‬اداره کردن و کار گردانی در اداره و امثال آن میباشد‪.‬‬
‫اصطالح‪ :‬هماهنگ ساختن نیروی مادی و انسانی جهت رسیدن به هدف با حد اقل مصرف در کوتاترین زمان‪.‬‬

‫مهمترین اقدامات در جنگلداری پایداد‬

‫علل آتش سوزی‬ ‫‪ )1‬تهیه برنامه ملی جنگل توسط کشور ها‬
‫‪ )1‬آتشهای فتنه انگیز) عمدی)‬ ‫‪ )2‬توسعه یکپارچه و تلفیقی کوهستانها‬
‫‪ )2‬آتش سوزی متفرقه‬ ‫‪ )3‬توسعه جنگلداری اجتماعی‬
‫‪ )3‬ذرات بجا مانده از آتش‬ ‫‪ )4‬آب خیز داری مشارکتی و جامعه‬
‫‪ )4‬رعدوبرق) صاعقه(‬ ‫‪ )5‬احیای جنگلهای مخروبه‬
‫‪ )5‬سیگاریها‬ ‫‪ )6‬مدیریت مناطق حفاظت شده‬
‫‪ )6‬بچه ها‬ ‫‪ )7‬مدیریت انواع جنگلها‬
‫‪ )7‬ماشینهای میکانیکی‬ ‫‪ )8‬مدیریت جامع آفات و امراض جنگلی‬
‫‪ )9‬گواهی جنگل‬
‫‪ )10‬بهره گیری اصول کاهش اثرات مخرب بر جنگل‬

‫اشکال مختلف آتش سوزی‬

‫‪. ۱‬آتشهای تک درختی‬
‫‪. ۵‬آتشهای زمینی‬
‫‪۳.‬‬
‫‪۳.‬‬

‫نواقص آتش سوزی‬ ‫فوائید آتش سوزی‬

‫کاهش ارزش تجاری درختان‬ ‫‪)1‬‬ ‫از بین بردن الیه ضخیم که مانع جوانه زدن میشود‬ ‫‪)1‬‬
‫ازبین بردن نهالهای جوان‬ ‫‪)2‬‬ ‫از بین بردن درختان ناخواسته و نامرغوب جنگلی‬ ‫‪)2‬‬
‫صدمه به نیروی مولد جنگل‬ ‫‪)3‬‬ ‫از بین بردن حیوانات جونده‬ ‫‪)3‬‬
‫صدمه به ارزش تفریحی‬ ‫‪)4‬‬ ‫سبب از بین رفتن گیاهان هرزه‬ ‫‪)4‬‬
‫صدمه به حیوانات وحشی‬ ‫‪)5‬‬ ‫اصالح خواص فزیکی خاک‬ ‫‪)5‬‬
‫صدمه به حیات انسان‬ ‫‪)6‬‬

‫کشف آتش سوزی در جنگل‪Prevent And Discover Of Fire In Forest‬‬

‫‪. ۱‬برج های دیدبانی‬
‫‪. ۵‬گشت زمینی‬
‫‪. ۳‬گشت هوائی‬

‫پیشگیری و وقایه آتش سوزی در جنگل‬

‫‪. ۱‬اقدامات تربیتی و تعلیماتی سخنرانی در رادیو‪ ،‬تلویزیون‪ ،‬نمایش‪ ،‬چاپ و توزیع هشدار نامه ها و تصاویر و ایجاد نمایشگاه و تماس‬
‫مستقیم نام برد‪.‬‬
‫‪. ۵‬منع کلی ورود اشخاص در جنگل‬
‫‪. ۳‬اجرای قاطعنامه مقررات مربوطه برای مرتکبان آتش سوزی قصدی یا غیر قصدی‬
‫‪. ۳‬منع بکاربرن اصلحه گرم‬

‫طرق مبارزه با آتش سوزی در جنگل‬

‫‪. ۱‬روش مستقیم ‪:‬در موقعی که سرعت انتشار آتش پائین و حرارت آنقدر زیاد نباشد انجام گردد‪.‬‬
‫‪ )a‬خاک ریختن روی آتش‬
‫‪ )b‬تراشیدن و صاف کردن‬
‫‪ )c‬جمع کردن مواد قابل اشتعال‬
‫‪. ۲‬روش غیر مستقیم ‪:‬با ایجاد مسیر های آتش بر و تکیه بر موانع طبیعی مانند مرداب ها و رود خانه ها انجام میشود‪.‬‬
‫این در مقابل آتش سوزی های شدید و بزرگ کاربرد دارد‪.‬‬
 ‫سروی و اندازه گیری جنگل‬
‫‪Forest Survey And Mensuration‬‬

‫اندازه گیری جنگل ‪:‬در واقع ارزیابی زمین جنگل و محصوالت تولیدی آن میباشد‪.‬‬

‫انواع اندازه گیری درختان‬

‫‪. ۱‬اندازه گیری قطر درخت ‪ ۳‬کار انجام داد‬

‫‪ .A‬نوار قطر سنج‪Diameter Tape‬‬
‫محاسن ) وزن سنگینی ندارد‪ ،‬به آسانی حمل و نقل صورت میگیرد‪ ،‬به آسانی اندازه گیری میشود(‬
‫معایب ) درختانیکه مقطع دایره ندارد به مشکل اندازه گیری میشود(‬
‫‪ .B‬خطکش دوبازو‪Caliper‬‬
‫‪ .C‬خطکش بیلتمر‪Biltmore Stick‬‬
‫محاسن ) سبک وزن است‪ ،‬راحت قابل حمل و انتقال است( معایب ) از دقت باالی برخوردار نیست(‬

‫‪. ۲‬اندازه گیری ارتفاع درخت با دستگاه های زیر صورت میگیرد‬
‫‪ .A‬دستگاه های که به اساس روابط هندسی کار میکنند مثل چوب دست جنگلبانان‪ ،‬کریستن و ‪ Jal‬خطکش مریت‪.‬‬
‫‪ .B‬دستگاه های که به اساس روابط مثلثاتی کارمیکنند مثل سونتو‪ ،‬آبنه لول‪ ،‬بلوم الیس‪ ،‬و هاگا‬

‫‪. ۳‬اندازه گیری سن و رشد درخت ‪ :‬روشهای متداول عبارتند از‪..‬‬

‫‪. ۱‬رشد حلقه های سالیانه‬
‫‪. ۵‬شاخه های پیرامونی در برخی انواع‬
‫‪. ۳‬ظواهر عمومی مانند پوست‬
‫‪. ۳‬اندازه گیری حجم توده‬

‫تعین سن درختان‬

‫الف ‪:‬سن درختان زنده‬

‫‪. ۱‬استفاده از مته سال سنج‬
‫‪. ۵‬اندازه گیری جوانب درخت‬
‫‪. ۳‬اندازه گیری محیط بدنه درخت ‪:‬وسایل الزم ) طناب‪ ،‬متر یا خطکش‪ ،‬دفترچه یاد داشت و مداد(‬
‫ب ‪:‬تعین سن درختان غیر زنده‬
‫‪. ۱‬حلقه های سالیانه‬
‫‪. ۵‬تعین سن بروش کربن ‪۱۳‬‬

‫سامان و آالت برای البراتوار اندازه گیری جنگل‬

‫‪.1‬نشیب سنج‪Clinometer Suunto‬‬

‫‪.2‬ارتفاع سنج‪Haga Altimeter‬‬
‫‪.3‬ارتفاع سنج‪Altimeter Blume Leiss‬‬
‫‪.4‬عمر سنج‪Increment Borer‬‬
‫‪.5‬قطر سنج‪Caliper‬‬
‫‪Relaskop Biterlich. 6‬‬
‫‪.7‬منشور‪Prism‬‬
‫‪.8‬فیته متری فلزی‪Measurement‬‬
‫‪.9‬جهت یاب‪Hand Compass‬‬
‫‪Digital Level. 10‬‬
‫‪Gps Receiver. 11‬‬
‫‪Theodolite .12‬‬
‫‪Ph Meter. 13‬‬
‫‪.14‬آله تعین کننده انبوهی جنگل‪Densiometer‬‬
‫‪.15‬قطر سنج پوست درخت‪Bark Gauge‬‬
‫‪.16‬فیته متری مخصوص تعین قطر‪Diameter Tape‬‬
‫‪.17‬عدسیه دستی‪Hand Lens / Field Microscope‬‬
‫‪.18‬نمونه گیر خاک‪Soil Sampler‬‬
‫‪.19‬جعبه امتحان نمودن خاک‪Soil Test Kit‬‬
 ‫پارکهای ملی و حیات وحش افغانستان‬
‫‪Afghanistan National Park And Wildlife‬‬

‫‪ 025‬نوع پستاندار در افغانستان ثبت شده از جمله‬

‫ببر کسپینی‪: Panthera Tigris Virgata‬‬
‫تازی پلنگ‪ : Acinonyx Jubatus Venaticus‬به سبب اینکه شکار طبیعی آهو یا غزال جاغور دار ‪ Gazella Subgutturosa‬به کلی نابود‬
‫گردید تازی پلنگ روبه فرار نهاده و بکلی از بین رفت ‪ .‬در دشتها و تپه های هموار زندگی نموده غذای اصلی آنرا آهوی دشتی‪.‬‬
‫آهوی ختن ‪ Moschiferus Moschus‬منقرض‬

‫پلنگ معمولی‪Panthera Pardus‬‬

‫پلنگ برفی‪Panthera Unica‬‬
‫روباه دشتی‪Vulpus Rueppelli‬‬
‫روباه خاکی‪Cana Valpus‬‬
‫غزال خالدار‬
‫آهوی مار خور‪ : Capra Falconert‬زمانیکه جنگالت بلوط‪ ،‬بجور‪ ،‬نشتر‪ ،‬جلغوزه‪ ،‬سرپ و ارچه پکتیا‪ ،‬کنر تخریب گردیده آهوی مارخو از‬
‫بین رفت‪.‬‬
‫گوزن باختری ‪ Crevus Elaphus Bacterianus‬شرف انقراض‬

‫‪ Flora‬مجموعه فامیلهای گیاهی که در یک منطقه زندگی میکنند‪.‬‬

‫‪ Funna‬مجموعه فامیلهای حیوانات که در منطقه زندگی میکنند‪.‬‬

‫خرس نصواری رنگ ‪ : Arctos Ursus‬تعداد محدودی در مناطق خشک الپاین‪ ،‬کوه سارهای هندوکش موجود است‪.‬‬
‫پلنگ‪ ،‬پلنگ برفی‪ ،‬پلنگ معمولی‪ ،‬سیاه گوش همالیایی بیرحمانه شکار بکلی نابود گردید‪.‬‬

‫پلنگ بحیره کسپین یا بحیره خزر‬

‫در مناطق شمال غرب دریا آمو و کناره غربی دریا مرغاب یافت به سبب کلی سرپناه و شکار شدید کامال نابود‪.‬‬

‫گوسفند مارکوپولو‪ :‬با متحد نزدیکش بز کوهی سایبریایی در تنگنای دور دست واخان قبل ‪ 0771‬یافت میگردید‪.‬‬
‫در ساحات دور دست بلند پامیر ‪ .255‬متر از سطح بحر و بلند تر آن وجود دارد‪.‬‬

‫انواع شادی‬
‫به کثرت در جنگلهای سوزنی برگ کنر و پکتیا یافت میشود‪.‬‬

‫گرگ و روباه سرخ پوست‬

‫در اکثر دره های کوهستانی کشور یافت میشوند‪.‬‬

‫پرندگان‬
‫‪ 425‬نوع در افغانستان ثبت‪ 25 ،‬فیصد در دامنه سنگزار کوهستانها امرار حیات‬

‫لگ لگ سایبریایی‪Siberian Stork‬‬

‫موسوم بهار از باشگاه زمستانی) هند (بطرف سر زمین تکثیری خود دریا ‪ Ob‬روسیه بازگشت نموده در راه سفر از آب ایستاده غزنی‬
‫دیدن و چندی متوقف مینماید‪.‬‬

‫قاز حسینی‪Hossini Goose‬‬

‫قبل ‪ 0771‬در حدود ‪ 55555‬در آب ایستاده و دشت ناور غزنی ‪) 3200‬متر از سطح بحر(تخمگذاری مینمودند‪.‬‬

‫پارک ملی‪National Park‬‬

‫عبارت از ساحه معین حاوی اهمیت ملی است که نمایندگی از میراث طبیعی کشور نموده و بعد از تاسیس سرحدات آن جز اینکه توسعه‬
‫یابد تغیر نمیکند‪.‬‬

‫پناگاه حیات وحش‪Fe Shelter)Of Wild Li ) Refuge‬‬

‫عبارت از ساحه معین جغرافیایی است که بمنظور نگهبانی‪ ،‬حفظ و حمایه کامل زندگی حیوانات و نباتات در محیط زیست شان تثبیت‬
‫میگردد و مشتمل بر ساحه است که حیوانات فعالیتهای تغذیه وی تولید نسل‪ ،‬تخمگذاری‪ ،‬استراحت و حرکات نمایی بصورت آزاد در‬
‫آنجا انجام میدهد‪.‬‬

‫ساحه حفاظت شده‪Zones Protected‬‬

‫ساحه وسیع جغرافیایی است بخاطر حفظ و حمایه حیوانات و پرندگان از هر گونه عملیات تخریبی محافظت میگردد در چنین نقاط کلیه‬
‫فعالیت و پروگرام های شکار و تفریحی تحت برنامه مشخص در جهت توسعه و حفاظت منطقه بمنظور ایجاد پارک ملی صورت‬
‫میگیرد‪.‬‬
‫سیاه خروس ‪ Lyrurus Mlokosiewiczi‬درقد تخار و مناطق دیگر کشور بقسم پراکنده مشاهده در ایران نیز پیدا میشود‪.‬‬

‫مرغ دشت به فامیلی ‪: Phasianidea‬جنگالتیکه انبوه نبوده دارای لوخ‪ ،‬نی و آب جاری باشد زندگی‪.‬‬
‫درقد تخار‪ ،‬ولسوالی امام صاحب کندوز‪ ،‬وادی هلمند یافت میگردد‪.‬‬

‫‪ : Eng.Great Bustard‬در ریگستانهای فراه و هلمند زندگی‬ ‫میش مرغ ‪Otis Trada‬‬

‫دراج ‪ Francolinus Francolinus‬و مرغ زری ‪ Lissotis Melanogaster‬دشتهای گرم سیر هلمند و فراه‬
‫‪Melannoperdix Niger‬در دشتهای گرمسیر فراه و هلمند یافت‬

‫گوره خر ‪ Equues Hemionus‬از جمله پستانداران یک شنگله در دشتهای دالرام و اسالم قلعه زندگی‬

‫ببر ‪ Panthera Tigris‬در درقد‪ ،‬باطالق ها‪ ،‬نیزارها و مرداب ها زندگی و غذای اصلی آن آهوی باختری‪.‬‬

‫در دشتهای فراه و هلمند یافت‬ ‫آهوی دشتی‬

‫ماهی خالدار‪ Salmonidae Family -- -- -- Rainbow Trout‬بقسم بومی در دریا های زردیو بدخشان و تخار یافت‪.‬‬
‫‪Oncorphynchus Mykiss‬‬
 ‫پستانداران مولد پوست ‪Mammaallia Produced Skin‬‬

‫حالت‬ ‫بود و باش‬ ‫ساحه انتشار‬ ‫‪Name‬‬ ‫‪No‬‬

‫موجوده‬
‫خطر انقراض‬ ‫کمتر ‪ ۱۰۱۱‬بستر لوخها‬ ‫بگرام‪ ،‬باال مرغاب‪ ،‬دریا آمو‪ ،‬درقد‬ ‫ببر کسپینی‬ ‫‪1‬‬
‫تایگاهی کوهستانی‬ ‫ولسوالی امام صاحب‬ ‫‪P Tigris Virgata‬‬
‫جبه زارها‬
‫جنگلهای مخلوط و نیمه استوایی‬
‫خطر انقراض‬ ‫‪ ۳۶۶۶‬یا‪۵۶۶۶‬متر‬ ‫سلسله کوه های مرکزی هندوکش‪،‬‬ ‫پلنگ برفی‬ ‫‪2‬‬
‫وادی ها و چمنزارهای آلپی‬ ‫جهیل زرکو پامیر بزرگ‪،‬‬ ‫‪P Unica‬‬
‫و جنگلهای همیشه بهار سوزنی‬ ‫برکت آباد پامیر خورد‬
‫برگ مخروطیان‬ ‫غازی ده دهلیز‪ ،‬قندوز‪ ، ،‬نقاط‬
‫برفگیر لغمان‪ ،‬نورستان و حصص‬
‫جنوبی بدخشان و تندرای الپی‬
‫زیباک‪.‬‬
‫معرض‬ ‫‪۳۶۶۶-۱۵۶۶‬متر در جنگلهای‬ ‫تمام سلسه کوه های افغانستان‬ ‫پلنگ معمولی‬ ‫‪3‬‬
‫انقراض‬ ‫همیشه بهار سوزنی برگ‪،‬‬ ‫هندوکش‪ ،‬کوه بابا‪ ،‬کوه پغمان‪،‬‬ ‫‪P Pardus‬‬
‫جلگه ها‪،‬‬ ‫دهلیز واخان‬
‫مناطق نیمه دشتی و استیپ های‬ ‫شبه جزیره دروازه بدخشان‪.‬‬
‫تپه ای‪.‬‬

‫فراوان‬ ‫‪۱۶۶۶-۳۶۶‬متر‬ ‫وادی هریرود هرات‪ ،‬هلمند‪ ،‬قندهار‪،‬‬ ‫سمونچه‬ ‫‪4‬‬

‫مناطق نیمه دشتی‪،‬‬ ‫میمنه‪ ،‬ننگرهار‪ ،‬لغمان‬ ‫‪Felis Chaus‬‬
‫جلگه های دست خورده‪،‬‬
‫بستر لوخها‬
‫کاهش‬ ‫‪ ۱۶۶۶ -۵۶۶‬متر‬ ‫سرپل‪ ،‬هرات‪ ،‬دریا آمو‬ ‫پشک قرقاول‬ ‫‪5‬‬
‫مناطق نیمه دشتی‪،‬‬ ‫ترکمنستان‪ ،‬مرز ایران‪،‬‬ ‫‪Felis Caracal‬‬
‫استپ های تپه ای‪،‬‬ ‫جنوب بلوچستان‪.‬‬
‫نواحی کوهستانی‪.‬‬
‫کاهش‬ ‫‪ ۳۵۶۶-۱۵۶۶‬متر‬ ‫سلسله کوه های هندوکش‪،‬‬ ‫سیاه گوش‬ ‫‪6‬‬
‫چمنزار های آلپی‪،‬‬ ‫واخان پامیر خورد و بزرگ‪،‬‬
‫جنگلهای پسته‪.‬‬ ‫وادی زیباک‪،‬‬
‫بته زارها‪،‬‬ ‫مناطق جنگلی نورستان‪،‬‬
‫درخچه زارها‪،‬‬ ‫غوربند و کوتل شیبر‪.‬‬
‫خارج از کشور پامیر شوروی‪،‬‬
‫کوه های کویت داگ ترکمنستان‪،‬‬
‫گلگت کشمیر‪،‬‬
‫علیای وادی سند‪.‬‬

‫کاهش جمعیت‬ ‫‪۳۶۶۶- ۱۶۶۶‬متر‬ ‫جالل آباد‪ ،‬کنر‪ ،‬نورستان‬ ‫پشک جنگلی‬ ‫‪7‬‬
‫جنگلهای مناطق کوهستانی‬ ‫‪Prionailurus Bengalensis‬‬
‫تپه ها‬

‫کاهش‬ ‫‪ ۵۶۶۶- ۵۶۶‬متر‬ ‫کوتل شیبر‪،‬‬ ‫پشک دشتی‬ ‫‪8‬‬

‫استپها‪ ،‬وادیهای گل رس‬ ‫استپهای سنگالخی هرات و بامیان‪،‬‬ ‫‪Felis Lybica‬‬
‫جلگه های ریگی‬ ‫وادی وایگل نورستان‬

‫کاهش جمعیت‬ ‫‪ ۱۵۶۶ -۵۶۶‬متر‬ ‫کوتل سالنگ‪ ،‬وادی پنجشیر‪،‬‬ ‫پشک کوهی‬ ‫‪9‬‬
‫جلگه های خشک‪،‬‬ ‫سلسله کوه های مرتفع مرکزی‪،‬‬ ‫‪Felis Manul‬‬
‫سنگالخی فاقد درخت‪،‬‬ ‫بدخشان‪ ،‬دهلیز واخان‪ ،‬وادی زیباک‪.‬‬
‫استپها و دشت ها‬
 ‫انقراض‬ ‫‪ ۱۶۶۶ -۵۶۶‬متر‬
‫مناطق دشتی‪ ،‬نیمه دشتی‬
‫و خشک‬
‫باقیمانده‬ ‫‪ ۳۶۶۶- ۱۶۶۶:‬متر‬
‫وادیهای آلپی‪ ،‬استپها‪،‬‬
‫بته زارها‪ ،‬درخچه زارها‬
‫اکثر حصص‬ ‫‪ ۳۵۶۶- ۳۶۶۶‬متر‬
‫جریان های آب‪ ،‬جویها‪،‬‬
‫استپها‪ ،‬دشت های سنگالخی‬
‫کاهش جمعیت‬ ‫‪ ۳۵۶۶-۳۶۶۶‬متر‬
‫وادیهای کوهستانی‪،‬‬
‫نشیبهای صخره ای‪،‬‬
‫مناطق نیمه دشتی‪،‬‬
‫جویها‪ ،‬جریان های آب‪،‬‬
‫سواحل‪ ،‬جهیل ها‪ ،‬مزارع‬
‫محالت مسکونی انسانها‬
‫کاهش جمعیت‬ ‫پائین تر از ‪۱۶۶۶‬متر‬
‫استپهای خشک‬
‫کاهش‬ ‫‪ ۵۶۶-۳۶۶‬متر دشتها و مناطق‬
‫نیمه دشتی‬
‫شرف انقراض‬ ‫‪۱۶۶۶‬متری‬
‫مناطق نیمه دشتی و استپها‬
‫باقیمانده‬ ‫‪۱۵۶۶ -۵۶۶‬متری‬
‫مناطق نیمه دشتی‪،‬‬
‫استپهای خشک‪،‬‬
‫برآمدگی و نشیبهای تند‬
‫معمول‬
‫نامعلوم‬ ‫کمتر ‪۱۶۶۶‬متری بته زارها‪،‬‬
‫جنگلهای‪ ،‬مزارع‬
‫قابل مالحضه‬ ‫‪۳۵۶۶- ۱۶۶۶‬متری‬
‫دره های تنگ‪ ،‬چقریها‪،‬‬
‫مغاره ها‬
‫نشیبهای کوهستانی پوشیده از‬
‫بته ها‬
‫نادر‬ ‫‪۵۵۶۶-۵۶۶‬متری‬
‫جنگلهای مونسونی‪ ،‬نشیبهای تند‬
‫افغانستان منقرض گردیده‬ ‫تازی پلنگ‬ ‫‪11‬‬
‫ابتدا وادیهای هلمند‪ ،‬هرات‬ ‫‪Acinonyx Jubatus Venaticus‬‬
‫فراه‪ ،‬مرغاب‪،‬‬
‫سراسر کشور‪،‬‬ ‫گرگ‬ ‫‪11‬‬
‫پامیرها‪ ،‬دهلیز واخان‪،‬‬ ‫‪Canis Lupus‬‬
‫زیباک بدخشان‪ ،‬هزاره جات‪،‬‬
‫غزنی‪ ،‬حومه شهر کابل‬
‫تمام استپها و مناطق کم ارتفاع ‪Af‬‬ ‫شغال‬ ‫‪12‬‬
‫‪Canis Aureus‬‬
‫از دشتهای صفحات جنوبی کشور‬ ‫روباه سرخ‬ ‫‪13‬‬
‫گرفته تا تندرای آلپی پامیر هامیرسد‬ ‫‪Vulpes Vulpes‬‬
‫همچنان مراکز پر جمعیت‬
‫استپهای کم ارتفاع‪،‬‬ ‫روباه قرسوق‬ ‫‪14‬‬
‫صفحات شمال کشور‪،‬‬ ‫‪Vulpes Corsac‬‬
‫جلگه های ترکستان‪،‬‬
‫بخصوص میمنه و دشت لیلی‬
‫به دشت بیرنگ والیت فراه‬ ‫روبا دشتی‬ ‫‪15‬‬
‫خارج‪....‬بشکل پراکنده‬ ‫‪Vulpes Rueppelli‬‬
‫در بلوچستان و شرقی ایران‬
‫قندهار‬ ‫روباه خاکی‬ ‫‪16‬‬
‫خارج‪......‬جنوب غرب ترکستان‪،‬‬ ‫‪Vulpes Cana‬‬
‫شمال شرق ایران و بلوچستان‬
‫نیمه دشتی جنوبی و غربی‬ ‫کفتار‬ ‫‪17‬‬
‫استپهای شمال غربی قندهار‪،‬‬ ‫‪Hyaena Hyaena‬‬
‫قالت‪ ،‬هرات‪ ،‬قلعه نو‬
‫‪۱۶۶۶-۵۶۶‬متری‬ ‫موش خرما‬ ‫‪18‬‬
‫جویها‪ ،‬استپها و مزارع‬ ‫‪Herpestes Auropunctatus‬‬
‫وادی جالل آباد‪،‬‬ ‫موش خرما نصواری‬ ‫‪19‬‬
‫نورستان‪ ،‬کنر‪ ،‬پکتیا‬ ‫‪Herpestes Ewardsi‬‬
‫تمام مناطق کوهستانی‬ ‫دله خفک یا سمور کوهی‬ ‫‪21‬‬
‫سطوح مرتفع مرکزی ‪Af‬‬ ‫‪Martes Foina‬‬
‫جنگلهای نورستان وهمالیایی‪،‬‬ ‫دله خفک طوق زرد‬ ‫‪21‬‬
‫گزالک‪ ،‬وامه‬ ‫‪Martes Flavigula‬‬
‫قابل مالحضه‬ ‫‪۵۵۶۶-۵۶۶‬متری‬ ‫تمام استپهای ‪،Af‬‬ ‫موش پلنگ‬ ‫‪22‬‬
‫مناطق نیمه دشتی‪،‬‬ ‫حومه قندهار‪،‬‬ ‫‪Vormela Peregusna‬‬
‫استپها و تپه ها‬ ‫دشت لیلی‪ ،‬دشت شادیان مزار‬
‫نزدیک شبرغان‪ ،‬تاشفرغان‪ ،‬خلم‪،‬‬
‫قابل مالحضه‬ ‫‪۳۵۶۶-۵۵۶۶‬متری‬ ‫مناطق آلپی‪ ،‬شمال بدخشان‪،‬‬ ‫موش تازی یا قاقم‬ ‫‪23‬‬
‫وادیهای آلپی‪،‬‬ ‫وادی دره زیباک‪،‬‬ ‫‪Mustela Erminea‬‬
‫جریان آب درسطوح مرتفع‪،‬‬ ‫تولی باتی‪ ،‬شبه جزیره‬
‫صخره ها‪ ،‬چقریها‪ ،‬نشیبهای تند‬
‫تقلیل جمعیت‬ ‫‪۳۵۶۶-۱۵۶۶‬متری‬ ‫کوه های پغمان‪،‬‬ ‫راسو‬ ‫‪24‬‬
‫سطوح مرتفع‪،‬‬ ‫وادی نیمه آلپی هندوکش‪،‬‬ ‫‪Mustela Nivalis‬‬
‫فرورفتگیها‪،‬‬ ‫چمنزارهای شکر دره‪،‬‬
‫چقریها‬ ‫کوتل شیبر‪ ،‬غوربند‬
‫معلوم نیست‬ ‫پائین تر ‪۱۶۶۶‬متری‬ ‫صفحات شمال بخصوص هریرود‪،‬‬ ‫سمور‬ ‫‪25‬‬
‫تپه ها‪ ،‬کناره های دریاها‪،‬‬ ‫مرغاب و کناره دریا آمو‬ ‫‪Mellivora Capensis‬‬
‫استپها‬

‫دانسته نشده‬ ‫‪۳۶۶۶ -۱۶۶۶‬متری‬ ‫بدخشان‪ ،‬میمنه‪،‬‬ ‫گور کاو ‪Meles Meles‬‬ ‫‪26‬‬
‫استپها‪ ،‬دامنه ها‪ ،‬تپه ها‬ ‫صفحات مرکزی بخصوص بهسود‬

‫کاهش جمعیت‬ ‫‪۳۶۶۶- ۱۶۶۶‬متری‬
‫جویبارها کوهستانی‪،‬‬
‫دریا ها‪ ،‬جویها‪ ،‬آبشارها‪،‬‬
‫حوضها‬
‫نادر‬ ‫‪۵۶۶۶-۵۵۶۶‬متری‬
‫وادی های آلپی‪ ،‬نیمه آلپی‬
‫جنگلهای کوهستانی‬
‫در امتداد دریا ها و جویبارها‬ ‫سگ آبی ‪Lutra Lutra‬‬ ‫‪27‬‬
‫صفحات جنوبی شمالی‬
‫مرکزی ‪Af‬‬
‫وادی آلپی و مناطق جنگلی‪،‬‬ ‫خرس نصواری‪Ursus Arctos‬‬ ‫‪28‬‬
‫پامیر بزرگ و خورد‪،‬‬
‫نورستان‪.‬‬

‫کم‬ ‫‪۳۶۶۶-۱۵۶۶‬متری‬ ‫جنگلهای مونسونی‬ ‫خرس سیاه‬ ‫‪29‬‬

‫جنگلها‪،‬‬ ‫صفحات شرقی ‪Af‬‬ ‫‪Splenarctos Thibetanus‬‬
‫وادیهای نیمه آلپی‬ ‫بخصوص وادی الینگار‪،‬‬
‫چمنزارهای آلپی‬ ‫لغمان‪ ،‬کامو‪ ،‬برگ میتال‪،‬‬
‫وام پشکی‪ ،‬وادیهای پارون‪ ،‬ویگل‬
‫نورستان‪ ،‬درونته جالل آباد‬

‫جلگه‪ :‬زمینکه کمر از ‪ ۵۶‬متر ارتفاع دارد‪.‬‬

‫استپ‪ :‬ممکن است جلگه از سطح دریا پست تر باشد‪.‬‬

 ‫ضایعات حیات وحش‬
‫‪. ۱‬شکار بیرحمانه و بدون تشخیص‬
‫‪. ۵‬تخریب محالت بود و باش طبیعی‬
‫‪. ۳‬تبدیل چراگاه های طبیعی به للمی زارها و زمینهای زراعتی‬
‫‪. ۳‬قاچاق حیوانات وحشی به خارج‬
‫‪. ۵‬رقابت بین شان‬
‫‪. ۶‬بهره برداری منابع طبیعی حیات وحش فاقد تدابیر و منجمنت علمی‬

‫اهمیت حیات وحش ‪The oi ftropmi fl Wild efil‬‬

‫‪ .1‬میراث ایکولوژیکی و طبیعی تمام نسلهای کشور را تشکیل میدهد‪.‬‬

‫‪.2‬اکثر حیوانات اهلی ‪ Af‬از نژاد وحشی ‪ Af‬میباشد‪.‬‬
‫‪.3‬جز زنجیره غذایی بوده در حفظ تعادل طبیعت رول دارند‬
‫‪. 4‬دارای ارزشهای تفریحی میباشد‬
‫‪. 2‬تشکیل البراتوار طبیعی برای مطالعات و تحقیقات علمی دانشمندان‬
 ‫پستانداران ‪Nammalia‬‬

‫‪119‬نوع حیوانات وحشی شناخته شده است‪.‬‬

‫‪ .A‬حیوانات یک شنگله ‪Ungulate‬‬

‫‪.1‬گوره خر ‪Eguus Hemiones Onager‬‬

‫ساحه انتشار‪ :‬کابل‪ ،‬غزنی دشتهای کتواز‬

‫بود و باش‪500-100 :‬متر در مناطق نیمه صحرائی و دشت های خشک‬

‫حالت موجوده‪ :‬شرف انقراض‬

‫‪.B‬حیوانات دو شنگله‪ :‬به فامیل ‪Bovidea‬شامل آهو ها‪ ،‬بزها‪ ،‬گاو ها‪ ،‬گوسفندان‪.‬‬

‫‪.1‬غزال خالدار ‪Gazalla Subgutturosa‬‬

‫ساحه انتشار‪ :‬در مناطق استپ و نیمه صحرایی‪.‬‬

‫بود و باش‪ :‬پائین تر ‪1000‬متر درمناطق نیمه دشتی پوشیده از درخچه ها و بته ها جلگه های خشک و مناطق فاقد درخت‬

‫حالت موجوده‪ :‬خطر‬

‫‪.2‬آهو رنگ ‪Capra Ibex‬‬

‫ساحه انتشار‪:‬‬

‫دو ایکوتایپ‬

‫آهوی رنگ هندوکش ‪ Capra xebI Ibex‬هزاره جات‪ ،‬دره آجر‪ ،‬تنگ غاره‪ ،‬کوتل لته بند‪ ،‬کوتل خوست‪ ،‬فرنگ بغالن‪ ،‬کوه بابا‪.‬‬

‫آهوی رنگ سایبریایی (بدخشی) ‪Capra Ibex Sibricns‬در پامیر کالن‪ ،‬و خورد‪ ،‬شبه جزیره دروازه‪ ،‬وادی های آلپی زیباک‪،‬‬
‫مناطق آلپی بدخشان و نورستان‪.‬‬

‫بود و باش‪3000 :‬تا‪5000‬متری وادی های آلپی‪ ،‬نواحی یخچالهای دائمی‪ ،‬نشیبهای تند‪ ،‬سنگالخها‪.‬‬

‫حالت موجوده‪ :‬دره آجر والیت بامیان ‪5000‬درسال ‪1356‬اما در پامیر بیش ‪4000‬راس بوده است‪.‬‬

‫‪ .3‬آهوی تیری‪ Capra Aegagrus‬یا بز وحشی‬

‫ساحه انتشار‪ :‬ترین کت‪ ،‬هلمند‪ ،‬گیزاب‪ ،‬گلران‪ ،‬شهرک فراه‪ ،‬غور و ارغنداب قندهار‬

‫بود و باش‪2500-3500 :‬متر کوه های سنگالخی‪ ،‬تپه های لوچ‪ ،‬غارها‬

‫حالت موجوده‪ :‬خطر انقراض‬

 ‫‪ .4‬آهوی مار خور‪ Capra Falconert‬چهار ایکوتایپ‬

‫الف‪ :‬کشمیری ‪Capra Falconeai Cashmiriensis‬در مناطق سر چشمه علیشنگ و علینگار لغمان‬

‫ب‪ :‬کابلی‪ Capra Falconeri Megaceros‬از کوه صافی گرفته تا تنگه غار و کوتل لته بند امتداد‬

‫ج‪ :‬بدخشان یا دروازی ‪Capra Falconeri Heptneri‬تنها در شبه جزیره دروازه بدخشان‬

‫د‪ :‬پکتیا ‪ Capra Falconeri Jerdoni‬تنها در جنگلهای اسپین غر پکتیا‬

‫بود و باش‪ 4000-1000 :‬متر جنگلهای سوزی برگ کالیفرنیا‪ ،‬دره های تنگ‪ ،‬سنگالخی‪ ،‬نشیبهای تند‬

‫حالت موجوده‪ :‬قلیل‬

‫‪ .5‬گوسفند مارکوپولو ‪Ovis Ammon Poli‬بنام های آهوی مارکوپولو‪ ،‬قچ مارکوپولو‬

‫ساحه انتشار‪ :‬وادی های پامیر و دهلیز واخان‬

‫مارکوپولو جهانگرد ایتالوی ‪1273‬م در راه مسافرت از ناحیه بام دنیا(پامیر) برای اولین بار غول پیکرترین گوسفند وحشی جهان را‬
‫مشاهده کرد‪.‬‬

‫وزن ‪250kg‬و ‪ 28‬سیر‬

‫عمر ‪10‬تا‪14‬سال‬

‫طول شاخها ‪124‬تا ‪ 170‬سانتی متر‬

‫‪4000- 6200‬متر در پامیر مخصوصا دهلیز واخان همچنان در ‪1356‬حدود ‪2500‬راس داده شده است‪.‬‬

‫‪ .6‬گوسفند یورال یا آهوی نیکسیر‪Ovis Orientalis‬‬

‫ساحه انتشار‪ :‬زیباک بدخشان تا سلسله سیاه کوه جنوب غرب‬

‫بود و باش‪500-4500 :‬در مناطق آلپی‪ ،‬نیمه آلپی‪ ،‬استپها‬

‫حالت موجوده‪ :‬نامعلوم‬

‫‪ .7‬گوزن باختری ‪Cervus Elaphus‬‬

‫ساحه انتشار‪ :‬درقد‪ ،‬ولسوالی امام صاحب‬

‫بود و باش‪1000 :‬متر دلدلزارها‪ ،‬نیزارها‪ ،‬جبه زارها‬

‫حالت موجوده‪ :‬خطر انقراض‬

 ‫‪ .8‬آهوی ختن‪Moschus Moschiferus‬‬

‫ساحه انتشار‪ :‬وادی پاورن واقع نورستان‬

‫بود و باش‪300- 1500 :‬متر جنگلهای بلوط و همیشه بهار سوزنی برگ‬

‫حالت موجوده‪ :‬منقرض‬

‫مشخصات عمومی ‪:‬‬

‫طول بدن ‪86-100cm‬‬

‫ارتفاع شانه ها ‪52-55cm‬‬

‫طول دم ‪4-6cm‬‬

‫وزن ‪11-18kg‬‬

‫مدت بارداری ‪5-6 Monthd‬‬

‫تولید نسل ‪2-3‬چوچه‬

‫مدت شیر دهی ‪3-4 Monthd‬‬

‫طول عمر ‪10-14 Years‬‬

‫در صورت اسارت ‪20 Years‬‬

‫‪.9‬خوک وحشی ‪Sus Scrofa‬‬

‫ساحه انتشار‪ :‬در تمام استپها و مناطق نیمه دشتی کشور‬

‫بود و باش‪500-2000 :‬متری باطالق ها‪ ،‬جعبه زارها‪ ،‬جنگلزار ها‪ ،‬بستر لوخها‬

‫حالت موجوده‪ :‬قابل مالحضه‬

‫ذخیره گاه دره آجر از نظر جیولوجی دارای ‪4‬ساختمان‬

‫‪ .1‬فارمیشن گازک‬

‫‪ .2‬فارمیشن باجا‬

‫‪ .3‬فارمیشن اجر‬

‫‪ .4‬فارمیشن سیغان‬

‫اهداف ایجاد پارکهای ملی‬

‫‪ .1‬حفظ و بهره برداری از طبیعت و منابع طبیعی‬

‫‪ .2‬حفظ شکل طبیعی و زیبایی منطقه‬

‫‪ .3‬حفاظت از آثار طبیعت و منابع طبیعی‬

‫‪ .4‬ایجاد مناطق تفریحی و تفرجگاها‬

‫‪ .5‬جلوگیری از تخریب بیشتر منطقه‬

‫‪ .6‬حمایت از حیوانات وحشی‬

‫‪ .7‬جلب سیاحان و جهانگردان‬

‫‪ .8‬مساعد ساختن زمینه تحقیقات و مطالعات علمی‬

‫‪ .9‬کمک و به سازی محیط زیست‬

‫‪ .10‬معلومات در مورد ایکالوژی منطقه‬

‫ساحات برجسته ایکالوژی افغانستان‬

‫‪ .1‬کول حشمت خان‬

‫‪ .2‬بند امیر‬

‫‪ .3‬دره حاجر‬

‫‪ .4‬آب ایستاده غزنی‬

‫‪ .5‬ارتفاعات پامیر‬

‫‪ .6‬دشت ناور‬

‫‪ .7‬جنگالت نورستان‬

‫‪ .8‬باغ لطیف‬