1.

Definicija neurologije i psihijatrije

Neurologija je grana medicine koja se bavi poremećajima nervnog sistema. Ona vodi porijeklo od
Interne medicine. Krajem 19.-og vijeka osnovana je na Medicinskom Fakultetu u Parizu prva katedra
za neurologiju. Posebno se bavi opisom i objašnjenjem kliničke slike bolesti prouzrokovane
patološkim procesima i lezijama u određenim strukturama nervnog sistema ili poremećajima u
njegovom funkcionisanju. Neurologija i psihijatrija se dijelom prepliću. Predmet interesovanja
neurologa su centralni nervni sistem (mozak i kičmena moždina), kao i njima bliske strukture krvnih
sudova, perifernih nerava i veza nerava sa muskulaturom.

Psihijatrija (grčki psyche - duša, iatrea - liječenje) klasično je određena kao medicinska struka koja se
bavi nastankom, razvojem, manifestacijama bolesti čovjekove ličnosti koji proizlaze iz subjektivnoga
individualnog života ili njegova odnosa s okolinom.

2. Senzibilitet

Ispitivanje osjeta zavisi od saradnje pacijenta, te se to ispitivanje teško vrši i ne može se objektivno
ocijeniti. Prilikom ovog ispitivanja pacijent mora da zatvori oči, a ispitivanje se mora vršiti simetrično
na obje strane tijela. Poremećaji senzibiliteta za dodir mogu biti: anestezija-odsustvo osjeta dodira,
hipestezija-snižen i hiperstezija-pojačan osjet dodira. Poremećaji senzibiliteta za bol mogu biti:
analgezija-odsustvo osjećaja bola, hipalgezija-oslabljen osjećaj bola, hiperalgezija-pojačan osjećaj
bola. Poremećaji osjeta temperature mogu biti:termanestezija-gubitak osjeta temperature,
termhipestezija-snižen osjet temperature i termhiperstezija-pojačan osjet temperature. Poremećaji
kada bolesnik drugačije doživljava primljene podražaje nazivamo disestezije. Nenormalni osjećaji u
odsustvu specifičnih draži nazivaju se parestezije, npr.trnjenje, mravinjanje.

Za ispitivanje dubokog senzibiliteta može se koristiti nekoliko testova. Veoma važan test je
Rombergov test. Bolesnik stoji sastavljenih stopala, ispruženih ruku i sa zatvorenim očima. Kada je
oštećen duboki senzibilitet, pri zatvorenim očima bolesnik ne može da stoji ( astazija), njiše se ili
pada, pa kažemo da je Romberg pozitivan. Sa otvorenim očima pacijent koriguje ovaj defekt jer vidi
položaj u prostoru, koriguje ga i stabilizira- Romberg negativan. Ako je oštećen mali mozak i
vestibularni sistem, stajanje je nesigurno i sa zatvorenim i sa otvorenim očima. Kod oštećenja
dubokog senzibiliteta pacijent ne može da vrhom prsta ruke precizno dodirne svoj nos ili petom
koljeno. Kod lezije parijetalnog korteksa mozga nastaju specifični ispadi senzibiliteta:

-grafanestezija-nesposobnost bolesnika da sa zatvorenim očima prepozna broj ili slovo koje smo mu
napisali na koži tupim predmetom.

-astereognozija-nemogućnost prepoznavanja predmeta pipanjem

-teškoće u procjeni pasivnih pokreta

-teškoće u lokalizaciji stimulusa

Ispitivanje senzibiliteta je veoma značajno kod oštećenja kičmene moždine. Kod nekih oboljenja
vratnog dijela kičmene moždine( multipla skleroza, tumori ), savijanjem glave možemo uzrokovati
senzacije slične širenju električne energije niz ekstremitete. Tada govorimo o pozitivnom Lermitovom
znaku.
3. Mišićni tonus

Tonus ( napetost), u fiziologiji, nevoljna djelimična, povremena ili stalna, napetost mišićnih vlakana,
koja kontrakcijom različitih mišićnih masa omogućuje određeni položaj tijela (ili jednoga njegova
dijela) u prostoru. Kod glatkoga mišića tonus uzrokuje istezanje mišićnih vlakana, a kod skeletnoga
(poprečnoprugastoga) mišića stalni impulsi iz kičmene moždine koji dolaze iz viših razina središnjega
živčanog sistema i iz mišićnih vretena. Kod različitih bolesti tonus može biti povišen (rigidnost) ili
smanjen (mlohavost). U normalnim okolnostima povišen je kod osjećajne napetosti i izlaganja
hladnoći, a smanjen u snu i u toplom okolišu. Neurovegetativni tonus označava stepen aktivnosti u
simpatičkom ili parasimpatičkom živčanom sistemu.

4. Refleksi

Refleks je stereotipni odgovor na podražaj. Može biti:

Monosinaptički, sastoji se od dva neurona i jedne sinapse, najjednostavniji je. Još se naziva i

miotatski (jer je mišićni), vlastiti (podražimo mišići taj mišić i odgovara), duboki (jer nije površni),

refleks na istezanje mišića (mišić se nakon podražaja – istezanja, vraća na početnu duljinu za vršenje
novih radnji),

proprioceptivni (zbog proprioceptivnih receptora koji reagiraju na promjene mišića)

Polisinaptički koji se sastoji od više sinapsi. On se još naziva:

fleksorni (jer nastaje kao odgovor mišića fleksora – reakcija je povlačenje uda od štetnog utjecaja i
ovo je obrambeni refleks)

strani (jer je podražena koža, a kontrahira se mišić)

površinski (jer je podražaj na površini)

refleks kože i sluznica

nociceptivni

obrambeni

Dijelovi monosinaptičkog refleksnog luka:

Receptor u mišićnom vretenu. Podražaj je naglo istezanje mišića (uglavnom se umjetno izaziva kod
kliničkog pregleda)

Aferentni neuron

Sinapsa

alfa – motoneuron

efektor (poprečno prugasti mišić)

Odgovor je kontrakcija mišića. Kad se mišić kontrahira on se opet vrati i malo izduži što ponavlja
podražaj, ali ublaženo i tako sve dok se ne vrati na početnu duljinu, sve dok se ne ugasi. Da se to ne bi
događalo, postoji povratna inhibicija – inhibicijski neuron je Renshawljeva stanica na koju vodi
kolaterala iz alfa- motoneurona, a ona zatim opet pristupa na alfa – motoneuron. Ova stanica blokira
daljnju aktivnost u motoneuronu i ta se radnja više ne ponavlja. Dok se ovaj refleks odvija, postoji i
recipročna inhibicija koja omogućuje relaksaciju antagonističke muskulature sa svrhom da se
nesmetano odvija kontrakcija podraženog mišića.

ALFA-MOTONEURON je pod kontrolom piramidnog sustava. Dio je i voljne motorike i kortikospinalni

put ga inhibira.

GAMA-MOTONEURON je pod kontrolom ekstrapiramidnog sustava i podraživanjem njega održava se

tonus muskulature.

5. i 6. Meningitis i encefalitis

Pod meningitisom se podrazumjeva upala mekih moždanih ovojnica ( pije i arahnoideje). Upala
meninga nastaje najčešće hematogenim širenjem iz nekog primarnog žarišta u tijelu, potom per
continuitatem ( upala sinusa, srednjeg uha) ili direktno nakon otvorene povrede mozga.Meningitis u
svojoj kliničkoj slici ima tzv.meningealni trijas: glavobolja, povraćanje bez prethodnog osjećaja muke i
odbrambeni pokreti u cilju smanjivanja bola izazvanog istezanjem korjenova kičmene moždine.

-Bakterijski gnojni meningitis je akutna gnojna upala moždanih ovojnica uzrokovana piogenim
bakterijama kada se u području subarahnoidalnog područja nakuplja gnojni eksudat. Najčešći
uzročnici bakterijskog meningitisa su:meningokok, Haemophilus influence i gram-negativne bakterije.
Simptomi bakterijskog meningitisa su: zimnica, tresavica, povišena temperatura, glavobolja, mučnina,
povračanje, zakočenost vrata, te pozitivni znakovi Brudžinskog i Kerninga. Likvor je pod povećanim
pritiskom, mutan ili gnojan, povećan je broj ćelija, povišeni proteini i snižena glukoza u likvoru.
Terapija cefalosporini treće generacije, a nakon antibiograma terapija se modificira.

Tuberkulozni meningitis nastaje hematogenim širenjem Mycobacterium tuberculosis. Bolesnici sa

tuberkuloznim meningitisom loše se osjećaju, gube apetit, mršave, katkad su konfuzni, imaju uporne
glavobolje, subfebrilnost i noćno znojenje.

Terapija: izonijazid, rifampicin, etambutol i pirizinamid.

Gljivični meningitis, spada u subakutne meningitise sa bistrim likvorom. Dijagnoza se postavlja

nalazom gljivica: Cryptococus, Sacharomyces u sedimentu likvora.

Aseptični meningitis-najčešće je uzrokovan virusima( varicella zoster, herpes simplex, mumps,

morbili, HIV. Likvor je bistar, povećane mononuklearne ćelije, nema bakterija, glukoza normalna,
virusi se nikada ne otkrivaju. Prognoza bolesti je povoljna.

Encefalitisi

Encephalitis označava upalu moždanog parenhima, nepurulentnog tipa, a veoma često je u

kombinaciji sa meningitisom.

Razlikujemo:

1.primarne encefalitise kod kojih je virus direktno oštetio moždane strukture

2-sekundarne koji su rezultat imunološke reakcije CNS-a na opću virusnu infekciju.

Bolest počinje naglo visokom temperaturom, glavoboljom, općom slabošću.

7. i 8. Epilepsija i podjela epilepsija

Epilepsije su teška neurološka oboljenja koja su praćena psihičkim poremećajima. Epilepsije u narodu
zvane padavice su kratkotrajna električna pražnjenja moždanih ćelije praćena većinom gubicima
svijesti i trzajima ruku i nogu. Ako su u napadu zahvaćeni veći prostori mozga nastaju tzv.
generalizirane epilepsije koje su praćene gubicima svijesti. Ako su zahvaćeni manji prostori nastaju
tzv. parcijalni napadi. Po ovom osnovu sve epilepsije dijelimo u 2 grupe:

1. Generalizirane

2. Parcijalne

Epilepsije mogu biti sa poznatim i nepoznatim uzrokom. Epilepsije sa poznatim uzrokom su

simptomatske a epilepsije nepoznatog uzroka su idiopatske epilepsije. Epilepsije sa poznatim
uzrokom su najčešće nastale u toku poroda ili neposredno poslije poroda zbog raznih povreda mozga
a uzroci mogu biti i razne povrede mozga nastale u odraslo doba kao što su razne povrede iz
saobraćajnih nesreća, padova i dr. Epilepsije mogu nastati kao posljedica moždanih udara, tumora,
infekcija itd. Kroz kliničku sliku gledano sve epilepsije dijelimo u 3 grupe:

1. generalizirane

2. parcijalne

3. status epilepticus

U generalizirane epilepsije spadaju Grand mal i Petit mal.

Grand mal predstavljaju u principu najdramatičnija stanja u medicini. Napad prolazi obično kroz 4
faze:

1. Tonična faza – ova faza obično počinje aurom.Aura dolazi od grčke riječi što znači lagani vjetrić.
Bolesnik osjeti blago strujanje po licu ili osjete poseban ukus ili miris a nekada određene zvukove ili
svjetlosne efekte. Tog trenutka obično nastane gubitak svijesti praćen krikom i padom bolesnika,
obično prema naprijed ili u stranu. Pri ovom padu često puta se povrijedi. Nastaje jaki spazam mišića
kada se bolesnik ukoči, ispruži noge i savije ruke u laktovima a stisne čvrsto pesnice. Bolesnik ne diše
zbog čega pomodri u licu i obično zabaci glavu prema natrag. Ova faza traje 20-30 s a nekada čak i do
1 min.

2. Tonično-klonička faza počinje sa početkom disanja bolesnika kada dubokim udisajem počinju trzaji
nogu i ruku kao i ritmično trzanje mišića ždrijela i usta. U tim trzajima bolesnik jako puno stvara
pljuvačke koja se nakuplja u ustima i prelazi preko usana. U ovim napadima bolesnik se često ugrize
za jezik, za usne ili sluznicu usta te pomenuta pjena na usnama postaje krvava. Pri ritmičnim trzajima
nogu i ruku bolesnik udara snažno o podlogu i okolne predmete kada može da se povrijedi i da
polomi noge i ruke. Ova faza traje obično 1-2 min. a nekada čak i do 5 min.

3. Faza zbunjeno-smetenog stanja. Onog trenutka kada se završi 2 faza odnosno faza tonično-
kloničkih grčeva bolesnik se podiže, pokušava da ode sa prostora gdje je imao napad. Dezorjentisan
je u vremenu, prostoru i obično prema drugim osobama. Veoma često bolesnik je psihički-motorno
uznemiren. Ima halucinacije, vizuelne i auditivne gdje su obično prijetećeg karaktera. U tim
halucinacijama bolesnik može da napadne i druge oko sebe ili da izvrši samoubistvo prolaskom kroz
prozor. Ovo vrijeme traje obično nekoliko min. do 10 min. Bolesnici su umorni, obično mokri od
umokravanja sa krvavom pjenom na usnama. Sa smirivanjem ove faze bolesnik zapada u 4 fazu koju
zovemo:
4. Faza sna – u ovoj fazi bolesnik zaspe i spava obično prirodnim snom. Faza traje 15-30 min. Prilikom
buđenja bolesnik ima amneziju za cijelo vrijeme napada i zbog osjećaja opšteg umora i prema svom
izgledu pretpostavlja da je imao napad.

Petit mal je po francuskim autorima mali napad, obično zbog toga što se češće javlja kod djece.
Napadi su praćeni gubicima svijesti, ali u gubitku svijesti dijete ne pada nego ostaje u onom položaju
u kojem se napad i desio. Napad se dešava naglo u vrijeme dok dijete jede, dok se igra, piše, čita,
razgovara i sl. Dijete naglo prekine radnju koju obavlja. Obično se zagleda u prazan prostor trepćući
očima, žvačući, mljackajući ili se oblizuju jezikom po usnama, lome ili previjaju prste na rukama i sl.
Napad obično traje 5-10 s, nekada i do pola min. Prestankom napada dijete počinje ponovo da
obavlja one radnje koje je radio i prije napada. U vrijeme samog napada postoji amnezija. Napade
obično registruju prvo braća i sestre, učenici, učiteljica i sl.

Ovi napadi se ponavljaju i više puta dnevno a nekada jednom dnevno, sedmično ili mjesečno. Rastom
djeteta i uz pomoć ljekara napadi se smiruju i nestaju.

Parcijalna epilepsija nastaje obično kao posljedica raznih povreda mozga nastalih u toku poroda, u
djetinstvu ili u odraslom dobu. Veoma često nastaju poslije ranjavanja vatrenim oružjem. Zbog
lokacije samog napada ove epilepsije se zovu nekada i žarišne ili fokalne epilepsije. Obično su
praćene odgovarajućim simptomima i bez gubitka svijesti. Ako se napadi prošire na drugu stranu tada
nastaju i gubici svijesti i generalizovane epilepsije. Ako se žarište nalazi u frontalnom režnju tada se
javljaju ritmični trzajevi ruke i noge suprotne polovine tijela. Ove napade zovemo motorni Džekson.
Ako se fokus nalazi u parijatalnom režnju onda se javljaju odgovarajuća trnjenje i drugi senzitivni
ispadi na suprotnoj polovini tijela. Ovu vrstu epilepsije zovemo senzitivni Džekson. Ako su napadi
praćeni svjetlosnim fenomenima obično kažemo da se epileptično žarište nalazi u okcipitalnom
režnju. Ako je fokus lociran temporalnom režnju onda se javljaju psihično-motorna epilepsija. Obično
idu sa burnim simptomima u vidu psihičko-motornog nemira sa sumračnim stanjima i sa dosta slušnih
halucinacija. Bolesnici su u napadu izrazito agresivni, ruše sve oko sebe, ubijaju a sami mogu da
poginu skačući kroz prozor, sa zgrade i sl. U ovakvom stanju su nekritični i neodgovorni za svoje
ponašanje. Uz psihičko-motornu epilepsiju javljaju se i druge epileptične manifestacije kao što su
somnabolizam i fuge.

Pod somnabolizmom podrazumjevamo mjesečarstvo koje se javlja u dječijem periodu a u odraslo

doba polako nestaje. Fuge su nastupi lutanja gdje bolesnici gubitkom svijesti ne gube potpuno
orjentaciju u prostoru niti motoričke funkcije. Bolesnici mogu odlutati ili se odvesti autom čak u
drugo mjesto i kada dođu svijesti postaju zbunjeno smeteni jer ne znaju gdje se nalaze i što se sa
njima desilo.

Pod status epilepticus podrazumjevamo ponavljanje epileptičkih napada gdje bolesnik ne dolazi
svijesti između napada. Epi napadi tipa Grand mal bivaju sve češći da bi na kraju napadi bili tako blizu
da prelazi faza u fazu, tonični – tonično-klonički grčevi. U takvim napadima bolesnikov život je
ugrožen i ako se napad ne prekine bolesnici umiru zbog edema mozga te zbog kardio-respiratorne
insuficijencije. Ove bolesnike moramo hitno upućivati u bolnicu gdje će se odgovarajućim lijekovima
pokušati prekinuti status epilepticus i time izbjeći smrtni ishod.

Terapiju provodimo kroz 3 osnovna pravca:

1. upoznavanje bolesnika sa bolesti

2. higijensko dijatetski režim

3. medikamentozna terapija
1. Podrazumjeva poslije postavljene dijagnoze obavještavanje bolesnika da boluje od epilepsije, da
bolesnik shvati koja vrsta epilepsije je u pitanju. Kako se epilepsija liječi. I koliko dugo traje. Bolesnika
ili rodbinu bolesnika obavještavamo šta bolesniku smeta i šta može dovesti do epi napada. Šta
bolesnik može, a šta ne može ili nesmije raditi. Skrenuti pažnju da bolesnik ne bi trebao da se bavi
određenim vrstama sportova posebno sportova na visini. Posebno treba skrenuti pažnju da bolesnici
nesmiju sami da se kupaju u dubokoj vodi. Bolesnici ne bi trebali da voze biciklo, automobil i druga
prevozna sredstva. Bolesnike treba zaštititi od rada na strojevima i mašinama rotirajućeg karaktera.

2. Bolesnike treba naučiti koju hranu mogu uzimati a neće im škoditi. Nesmiju uzimati alkohol,
smanjiti pušenje, ne uzimati suviše masnu i slanu hranu i ne uzimati velike količine tečnosti.
Bolesnicima a posebno djeci treba zabraniti boravak u disko klubovima, dugo gledanje tv-a, i rad na
kompjuteru. Mora se obezbjediti dovoljno sna i poželjno je to da bude spavanje noću.

3. Medikametozna terapija se provodi sa 2 grupe lijekova:

1. sedativi,

2. antiepileptici.

Od sedativa najčešće se koriste apaurin, borsilan, boram i dr. Antiepileptici su velika grupa lijekova
gdje spadaju fenobarbiton, tegretol, apilepsin, dilantin i dr. Ljekar određuje vrstu i dozu lijeka prema
vrsti epilepsije i prema dobu bolesnika. Liječenje traje obično 3-5 god. svakodnevno i bez prekida.
Ako bolesnik i poslije 3 god. uzimanja lijeka nema epi napada ljekar na osnovu kliničkog statusa i
nalaza na EEG-u odlučuje se za redukciju doze. Liječenje se i dalje provodi sa postepenim
smanjivanjem doza 1-2 god., te kada bolesnik i sa minimalnim dozama lijeka nema napada i na EEG-u
se ne pokazuju epi napadi ljekar se odluči na potpuno isključivanje lijeka. Epilepsija je izlječena onoga
trenutka kada bolesnik nema epi napade i onda kada je ljekar isključio sve lijekove. Ako bolesnik u
međuvremenu ponovo dobije epi napad sa procedurom se počinje iz početka. Bitno je napomenuti i
skrenuti pažnju roditeljima ili bolesniku da nesmiju samostalno da isključuju terapiju ili smanjuju dozu
lijeka, jer u tim situacijama bolesnik može da zapadne u epileptični status i može da umre. Takođe,
treba skrenuti pažnju da u jednom epi napadu izumire milion moždanih ćelija i da jedan epi napad
bolesniku više škodi nego sva 5 godišnja terapija.

9. Pažnja i poremećaji pažnje

Pažnja je psihička funkcija koja ima dvije osnovne komponente kojima je može opisivati i
procjenjivati: prva komponenta se odnosi na usmjeravanje i usredotočivanje psihičke energije na
određeni objekt (osobu, pojavu i sl.) - ta se komponenta pažnje naziva tenacitet, druga se važna
funkcija pažnje odnosi na sposobnost premještanja naše pažnje s jednog objekta na drugi objekt- to
se naziva vigilitet ili budnost pažnje.

Hiperviligna pažnja

Ovaj poremećaj se odnosi na pretjeranu budnost pažnje, tj. na naglašeno premještanje pažnje
(psihičke energije) s jednog sadržaja na drugi. Susreće se kod maničnih stanja, ali i kod nekih
anksioznih bolesnika.

Hipoviligna pažnja
Kod ovog stanja bolesnik teško, sporo i s poteškoćom pomjera pažnju s jednog sadržaja na drugi.
Razlog tome mogu biti oslabljenost psihičke aktivnosti ili zbog zaokupljenosti nekim psiho-patološkim
doživljajima. Stanje se uglavnom javlja kod različitih oštećenja CNS-a i kod depresivnih stanja.

Hipertenacitet pažnje

To je pojava snažnog fokusiranja i usredotočenja pažnje na samo jedan sadržaj. Ovaj poremećaj se
nalazi kod depresivnih bolesnika, ali i kod nekih shizofrenih pacijenata.

Hipotenacitet pažnje

Hipotenacitet pažnje, ili smanjena mogućnost fokusiranja i održavanja pažnje na nekom sadržaju
često je povezana uz poremećaj hipervigiliteta. To znači da je nemogućnost održavanja pažnje na
nekom objektu često posljedica jako izraženog premještanja pažnje s jednog sadržaja na drugi. Zbog
toga je ovaj poremećaj najčešći u maničnih bolesnika, ali i kod različitih organsko-funkcionalnih
oštećenja CNS-a.

10. Opžanje i poremećaji opažanja

Psihopatologija opažanja predstavlja neistinito saznanje, poremećaje opažanja, odnosno grupu

poremećaja psihičke funkcije opažanja.

Percepcija ili opažanje je psihička funkcija koja se sastoji iz prve faze - stvaranje osjećaja, i druge faze
- stvaranje opažaja, a konačni smisao ovog procesa je neposredno saznanje spoljnog svijeta i svog
sopstvenog bića. Preduslovi za normalno opažanje: postojanje izvora informacija, ispravno
funkcionisanje čula, čulnih puteva i mozga.

Poremećaji opažanja

Agnozije

Agnozije su posljedica oštećenja ili aktuelne nedostupnosti postojećih engrama. Agnozije karakteriše
očuvanosti čulnih organa, ali zbog organskog oštećenja (lezija) psihosenzitivnih centara u kori velikog
mozga, onemogućeno je prepoznavanje opaženog, jer izostaje povezivanje osjećaja sa iskustvom.

Iluzije

Iluzije su poremećaji opažanja nastali pogrešnom interpertacijom postojećih draži. Predmet

opažanja, draž, za razliku, od halucinacija postoji, ali se osećaj (fiziološki proces) na nivou njegove
psihičke obrade, transformiše ili kombinuje sa fantazmima u pogrešno opažane objekte stvarnosti.

Halucinacije

Halucinacije su bespredmetna opažanja, opažaji bez prisustva odgovarajuće draži. Samim tim ne
postoji osnova za fiziološki (osećaj), niti za psihološki proces (opažaj). Jedan broj duševnih bolesnika
ipak "vidi" (u okviru delirijuma, sumračnih i dr. psihotičnih stanja) elementarne fenomene (svjetlost,
svjetlucanje, varnice), formirane oblike (sitne životinje, figure i sl, ponekad u pretećem kontekstu) ili
složena zbivanja, "čuje" šumove, pucketanje glasove ili rečenice i dijaloge (najčešće prijeteće, rjeđe
ugodne), opisuje ih ili se ponaša shodno "opaženim" sadržajima. Halucinatorna iskustva imaju živost,
tjelesnost, realnost i subjekt koji ih doživljava odnosi se prema njima kao prema nečemu stvarno
prisutnom. Bolesnik nekada "dobija" kategorična naređenja ("impertativne halucinacije"). On iskazuje
strah, bježi ili postaje agresivan (u samoodbrani) do homocidnog ili suicidnog stepena. U takvom
slučaju psihijatar konstatuje da bolesnik ima pozitivan sud realnosti u odnosu na halucinacije.

Optičke halucinacije (vidne)

Optičke halucinacije se javljaju najčešće kod akutnih psihoza izazvanih infekcijom ili intoksidacijom,
kao i kod psihotičnih reakcija mentalno retardiranih. Mogu biti elementarne u vidu fotoma (bljeska)
ili složene, kada poprimaju scenski karakter. Neki autori u fenomene halucinatornih iskustava,
ubrajaju još i fenomene "ranije doživljeno" (deja vu), i fenomen "nikada viđeno" (jamais vu), mada se
u oba slučaja radi dovodi u vezu i uključenost nivoa fiziološke budnosti i pamćenja, pored percepcije.

Akustične halucinacije (čulo sluha)

Ispoljavaju se u elementarnom obliku kao akozmi (šum), ili u složenom, gdje pacijent čuje glasove koji
mu nešto govore i naređuju, prijete, komentarišu i sl. Izdvajamo izuzetno neprijatan fenomen
ozvučenja misli, kada bolesnik čuje sopstvene misli izgovorene tuđim glasom (psihičke halucinacije).
Ova vrsta halucinacija karakteristična je za psihotične poremećaje hroničnog toka, prije svega za
shizofreniju.

Vestibularne halucinacije (statičke, kinestetičke)

Vestibularne halucinacije su doživljaji pokreta cijelog tijela ili pojedinih njegovih dijelova, u vidu
ljuljanja, padanja, letenja, okretanja i sl. Neki pacijenti doživljavaju rušenje i obrušavanje zidova,
nešto slično kao u pravim zemljotresima.

Olfaktivne (mirisne) halucinacije

Olfaktivne (mirisne) halucinacije ispoljavaju se kao osjećaj čudnog, najčešće neprijatnog, mirisa koji
potiče iz tijela samomg bolesnika ili dolazi od "otrova kojim pokušavaju da ga otruju" (javlja se u
slučajevima paranoidne shizofrenije).

Gustativne halucinacije (čulo ukusa)

Gustativne halucinacije obično su povezane sa mirisom i često su praćene sumanutim idejama

trovanja kod paranoidnih shizofrenika, ali se viđaju i kao žarišni simptom oštećenja temporalnog
režnja mozga.

Taktilne (hapatičke) halucinacije

Taktilne halucinacije doživljavaju se kao mravinjanje, bodenje, dodirivanje i druge slične senzacije po
koži. Često se kod alkoholnog delirijuma (delirium tremens) kada bolesnik ima utisak kako mu sitni
insekti gmižu po tijelu, što je po pravilu, praćeno doživljajem velikog straha. Takođe intoksikacija
kokainom može dovesti do sličnog tipa halucinacija.

Cenestetičke halucinacije

Cenestetičke halucinacije dolaze iz unutrašnjosti tijela, odnose se na bizarne doživljaje u vezi sa

unutrašnjim organima bolesnika. Pacijent ima utisak da mu neko čupa crijeva, vadi spermu, elektriše
mozak, uvrtanje srca i slično. Zapažaju se kod shizofrenih i teških, psihotičnih formi depresije.
11. Mišljenje i poremećaji mišljenja

Mišljenje je psihička funkcija pomoću koje čovjek, koristeći misaone operacije, sagledava realne
odnose između predmeta i pojava i na osnovu toga donosi odgovarajuće zaključke (tzv. logičko
saznanje, za razliku od čulnog saznanja.

Poremećaji mišljenja po formi se karakterišu brzinom asocijacija, lingvističkom regularnošću,

usmjerenošću i kontinuitetom. Brzina asocijacija, može da varira od osobe do osobe, ali u normalnim
okvirima, sagovornik je uvijek u stanju da razumije izlagača. Kontinutiranost misaonog toka jeste
njegova neprekidnost sve do potpune realizacije ciljne predstave.

Pored poremećaja mišljenja po formi, patologiju misaonog sadržaja možemo razlikovati i po sadržaju.

Vrste poremećaja mišljenja po formi mogu biti:

Neuobičajna efikasnost mišljenja:

Bolesna opširnost

Bolesna opširnost ili opširno mišljenje, nastaje kao posljedica gubitka procjene informativne
vrijednosti misaonog sadržaja. Sporedne asocijacije postaju ciljne predstave. Iznosi se masa krajnje
beznačajnih informacija, pri iskazivanju željenog sadržaja i ključne misli. Viđa se kod intelektualno
deficitnih stanja, u vezi sa problemom odvajanja bitnog od nebitnog ili epilepsije, te kod demencije.

Usporeni misaoni tok

Zakočeno mišljenje ili usporeni misaoni tok se najčešće javlja kod depresivnih bolesnika i osoba sa
moždanim oštećenjem. Govor je rijetko spontan, oskudan je i vezan za uzak krug tema, smatra se da
nastaje u vezi sa prenaglašenim angažovanjem mentalne energije, na sopstveni unutrašnji misaoni
sadržaj. Alternativni pojmovi se sporo formiraju. Kod organskih oštećenja mozga ovakvo mišljenje je
praćeno Bradilalijom (usporenim govorom) i bradipsihijom (usporenost svih mentalnih procesa).

Ubrzani misaoni tok

Ubrzani misaoni tok je posljedica pojave velikog broja asocijacija. Ideje prosto sustižu i preskaču
jedna drugu, u toj mjeri da se gubi cjelovitost i zaokruženost misli. Ispoljava se bujicom riječi -
logorejom, a u ekstremnom stepenu nastaje tkz. bijeg ideja - fuga idearum. Razumjevanje slušaocu je
znatno otežano. Ovo stanje se sreće kod maničnih bolesnika.

Poremećaj asocijacija:

Blok u mišljenju

Blok u mišljenju se uočava kao prekid kontinuiranog izlaganja. Pojava se može zapaziti i kod psihički
zdravih osoba i oboljelih od shizofrenije. S razlikom što kod psihički zdravih osoba, koje na pitanje
"gdje sam ono stao" diskretna podrška sagovornika omogućava nastavak započete misli.
Psihopatološki prekid asocijacija se na ovaj način ne može prevazići ("krađa misli"). Pacijent poslije
iznenadnog zastoja u izlaganju, podrškom ipak ne može da nastavi izlaganje.

Konfuzno ili inkoherentno mišljenje

Konfuzno ili inkoherentno mišljenje se manifestuje očuvanošću rečenica, ali uz kidanje veza između
njih, zbog čega izlaganje postaje razbijeno i fregmentirano, pa je moguće shvatiti tek iz cjelokupnog
konteksta. Uvid bolesnika u probleme oštećenog asocijativnog povezivanja izostaje. Ovo stanje se
viđa kod shizofrenije.
Rasulo misli

Rasulom misli se predstavlja prekid asocijativnog, logičnog toka misli. Zapaža se neadekvatna
primjena riječi i formiranje sopstvenih, okolini nerazumljivih riječi (kombinacijom slova u
novoformiranim riječima, koje su možda razumljive samo bolesniku). Viđa se kod oboleljih od
shizofrenije.

Disocirano mišljenje

Disocirano mišljenje je poremećaj koji narušava sintaksičku strukturu rečenice.

Salata od riječi

Salata od riječi je najteži poremećaj mišljenja po formi. Karakteriše ga izgovaranje potpuno

besmislenih i nepovezanih riječi i rečenica, bez ikakve forme i smisla. Pacijenta nije moguće razumjeti
i ovo stanje se viđa kod shizofrenije.

Perseveracija

Perseveracija podrazumjeva pojavu nevoljnog ponavljanja određene riječi ili rečenica (verbalno ili
pismeno), uprkos nastojanja pacijenta da kaže nešto drugo, sa mogućom asocijativnom povezanošću,
ali samo po formi (rimovanje ili zvučnost). Viđa se kod moždanih lezija i shizohrenije.

12. Nagoni

Urođeno ponašanje ili instinkt (iz (lat.) = impuls, inspiracija, nagon) svojstven je nagon živog
organizma prema određenom ponašanju. Utječe na raspoloženje i na aktivnosti za postizanje cilja.
Urođena ponašanja su doslovno prirođeni, naslijeđeni obrasci koje postoje bez potrebe učenja.
Instinkt je složen i kompleksan lanac bezuslovnih refleksa.

Važni su u osiguravanju kritičnih potreba organizma primjerice u reprodukciji, dobivanju hrane,

odbrane od opasnosti, komunikacije itd.

Prema psihologiji, ljudska bića nemaju instinkte, već nagone. Razlika je u tome što instinkti, kao takvi,
motiviraju ponašanje na način da se ne mogu spriječiti, dok su nagoni podložni ljudskoj volji, npr.
ljudski nagon za spolnim odnosom, koji ljudi mogu voljom zatomiti, dovodeći do apstinencije. Nagoni
su urođeni, naslijeđeni i nenaučeni obrasci ponašanja, koji teže zadovoljenju. Zadovoljenje ima
vitalan značaj. Nagonske potrebe se zadovoljavaju na način koji ne ovisi o iskustvu individue, po
nenaučenim obrascima ponašanja. Nezadovoljenje izaziva unutrašnju napetost, dok je zadovoljenje
praćeno osjećajem ugode.

Vitalni nagoni:

za hranom,

za življenjem,

spolni nagon,

roditeljski nagon.

Socijalni nagoni:

afilijativni nagon - za životom u zajednici s drugim ljudima;

altruistički nagon - za pomaganje drugima bez potrebe za povratom;

nagon za igrom i razonodom, za radoznalosti i istraživanju novog;

nagon za autoafirmacijom - biti prihvaćen i priznat od drugih, naći svoje mjesto u grupi (poremećaj:
kompleks inferiornosti, superiornosti, dominacija ili moć);

nagon za samoaktualizacijom - ostvariti svoje mogućnosti i postati ono što jesmo po svojoj suštini
(poremećaj - krize identiteta).

Poremećaji nagona:

sklonost samoubojstvu

samoozlijeđivanje

poremećaji uzimanja hrane (anoreksija, bulimija),

poriomanija, dipsomanija…

kleptomanija, piromanija, patološko kockanje (kontrola impulsa)

nimfomanija, satirizam

13., 14., i 15. Cerebrovaskularni inzult, ishemijski i hemoragijski moždani udar

MOŽDANI UDAR( APOPLEKSIA CEREBRI)

To je bolest moždanog parenhima, koja je rezultat poremećaja moždane cirkulacije, bez obzira na to
da li je taj poremećaj rezultat procesa u samom mozgu ili je poremećena moždana cirkulacija rezultat
bolesti drugih organa ili organskih sistema, ili je pak uslovljena djelovanjem različitih fizičkih i
hemijskih agenasa.

Moždani udar je oštećenje dijela moždanog tkiva nastalo zbog začepljenja krvnog suda u mozgu
ugruškom ili zbog pucanja krvnog suda s posljedičnim krvarenjem u mozgu. Povišen krvni pritisak i
ateroskleroza su bitni faktori rizika za nastanak šloga. U zavisnosti od mjesta i veličine oštećenja doći
će do poremećaja različitih tjelesnih ili psihičkih funkcija koje taj dio mozga kontroliše.

Epidemiološki status

Moždani udar je treći uzrok smrtnosti u zemljama zapadne Europe, prvi uzrok invaliditeta u svijetu i
kod nas i vodeći uzrok demencije. . Incidenca se u Evropi kreće od 2 do 4 promila, u nekim zemljama i
do 8, a smrtnost od oko 25 odsto. I pored dijagnostičkih i terapeutskih napredaka, danas je
cerebrovaskularni insult bolest na trećem mjestu uzroka smrtnosti u svijetu (iza srčanih i malignih
bolesti), a na drugom mjestu uzroka invaliditeta (iza traume, povreda).

Klinička slika

Postoje dva tipa moždanog udara:

• ishemijski

• hemoragijski (krvareći).
Uzrok ishemijskog moždanog udara je začepljenje nekog od arterijskih krvnih sudova mozga najčešće
aterosklerotskim materijalom ili krvnim ugruškom koji potekne sa izmjenjene karotidne arterije.
Posljedica ovoga je da dio mozga ostaje bez snabdjevanja krvlju koja donosi kiseonik, što dovodi do
smrti ćelija sa posljedičnim neurološkim defektima ili smrtnim ishodom.

Kod krvarećeg moždanog udara dolazi do izliva krvi u neki od likvorskih prostora unutar lobanje ili u
moždano tkivo sa teškom kliničkom slikom zbog pritiska na moždano tkivo, otoka okolnog moždanog
tkiva i nepovoljnih efekata razgradnih produkata krvni na tonus krvnih sudova mozga. Do krvarenja
može doći iz neke od sitnijih arterijskih grana, nenormalne komunikacije arterija i vena (arterio-
venska malformacija) ili nenormalnog proširenja arterijskog krvnog suda (intrakranijalna aneurizma).
Rezultat pucanja (rupture) je intrakranijalno krvarenje koje se klinički manifestuje jakom glavoboljom
(najgora u životu) koja može, ali i ne mora biti praćena mukom, povraćanjem, ukočenošću vrata,
neurološkim promjenama. Nažalost, značajan broj (i do polovine bolesnika) ne bude na vreme
dijagnostikovan. Bez ispravnog liječenja krvarenje može dovesti do smrtnog ishoda u do 50%
bolesnika.

Liječenje

Moždani udar je hitno medicinsko stanje i zahtjeva hitan prevoz i zbrinjavanje bolesnika u adekvatno
opremljenoj zdravstvenoj ustanovi. Danas je moguće primjeniti i specifičnu terapiju za ishemijski
moždani udar: primjenjuju se lekovi koji mogu otopiti ugrušak koji je blokirao krvni sud. Na taj način
omogućuje se ponovno uspostavljanje krvotoka i sprečava se odumiranje nervnih ćelija. Ova terapija
može se primeniti unutar prva tri sata od nastanka ishemijskog moždanog udara nakon učinjene
potrebne dijagnostičke obrade u adekvatno opremljenim centrima.

Prevencija

U tretmanu cerebrovaskularnih bolesti prevencija ima ključno mjesto, i s pravom možemo da kažemo
da ove bolesti više nisu igra sudbine, već odraz naših zdravstvenih navika.

Primarna prevencija je borba protiv faktora rizika (godine, pol, pušenje, gojaznost i fizička
neaktivnost, povišen krvni pritisak, upotreba kontreceptiva, poremećaji srčanog ritma, šum nad
karotidnom arterijom na vratu, raniji insult, povećan hematokrit, socijalni problemi). Ova primarna
prevencija ima za cilj da spriječi razvoj bolesti kod osobe sa nekim ili više nabrojanih faktora rizika.

Sekundarna prevencija obuhvata liječenje od moždanog udara, dobru rehabilitaciju (uključuje timski
red neurologa, fizijatra, logopeda, psihologa, psihijatra, kardiologa], borbu protiv faktora rizika.

16. Poremećaji svijesti

Promijenjeno mentalno stanje (Altered Mental Status - AMS) je pojam koji se koristi za opis čitavog
niza poremećaja kognitivnih funkcija i/ili poremećaja stanja svijesti, a u literaturi je poznat pod
sinonimima kao što su konfuzno stanje, konfuzno-oneroidno stanje, subakutni delirijum, amentni
sindrom itd. To je oblik kvalitativnog poremećaja svijesti.

Karakteriše se:

-smetenošću,
-zbunjenošću,

-neprepoznavanjem osoba i predmeta u svojoj okolini,

-rasuđivanje je poremećeno,

- pacijent je sugestibilan, nesiguran, labilnog afekta, nesigurne orijentacije u vremenu, prostoru i

prema drugim osobama,

- vidi razne scene koje se odvijaju kao u snu (oneiros – san),.

Spoljašnji aspekt bolesnika je upadljiv, sa zbunjenim i zaplašenim izrazom lica. Osjeća se izgubljenim,
stalno zapitkuje šta se dešava, gdje se nalazi. Karakteristično je prisustvo straha, koji može biti jako
izražen i zavisi od trenutnog afektivnog stanja. Obično nema halicinacija, ponekad se javljaju iluzije.
Oštećena je aktivna pažnja kao i njeno održavanje (tenacitet). Također, poremećeno je pamćenje, te
je prisutna nepotpuna amnezija i pogrešno sjećanje za događaje u toku konfuzno-oneroidnog stanja.
Oštećenja navedenih psihičkih funkcija neminovno dovode do poremećaja mišljenja sa
nemogućnošću usmjeravanja i održavanja misaonog toka ka željenom cilju, govor je nepovezan, teme
se brzo mijenjaju. Bolesnik može biti pospan ili imati nesanicu sa inverzijom sna, tako da danju spava
a noću je budan. U zavisnosti od afekta izmjenjena je psihomotorna aktivnost, od snižene aktivnosti,
pa do jake uznemirenosti.

Uzrok ovog stanja mogu biti akutne stresne reakcije, organska oštećenja CNS-a (cerebrovaskularni
inzult, intracerebralno krvarenje, intracerebralna hipertenzija, konvulzije trauma, intoksikacija,
infekcija, vaskularnih obljenja, hipoksija), zatim oboljenja KVS-a (akutni srčani infarkt, kongestivno
zatajenje srca, aritmije, šok (kardiogeni, hipovolemijski, neurogeni), te neki poremećaji RS-a,
endokrinog sistema, GiT-a, itd.

Prioritetno zbrinjavanje bolesnika zahtijeva stabilizaciju vitalnih funkcija te zaštitu od daljnjih ozljeda
prije početka dijagnostičke obrade. Liječenje ovisi o vrsti i ozbiljnosti uzoka koji je izazvao konfuzno
stanje i usmjereno je na smanjenje ili eliminaciju tog uzroka.

17. Poremećaji ličnosti

Poremećaji ličnosti predstavljaju karakteristične i trajne obrasce ponašanja, mišljenja i osjećanja koji
prilično odudaraju od onog što je uobičajeno. Ove devijacije se obično javljaju u sferi volje, nagona i
emocija. Ispoljavaju se preko životnog stila pojedinca i načina na koji on komunicira s drugima.

Poremećaji ličnosti ne predstavljaju bolest u medicinskom smislu, već “hroničnu maladaptaciju”,

odnosno hroničnu neprilagodjenost uslovima svakodnevnog života, neprilagođenost u
interpersonalnim odnosima kao i postojanje disfunkcionalnih stavova i ponašanja.

Vrste

Granični poremećaj ličnosti - nestabilnost međuljudskih odnosa, identiteta i afekta, kao i naznačena
impulsivnost.

Antisocijalni poremećaj ličnosti - Zanemarivanje ili kršenje prava drugih ljudi.

Histrionični poremećaj ličnosti- prekomjerna emocionalnost i traženje pažnje.

Narcistički poremćaj ličnosti - grandioznost, potreba za divljenjem i nedostatak empatije.

Izbjegavajući poremećaj ličnosti - socijalna inhibicija, osjećanje neadekvatnosti i preosjetljivost na

negativno ocjenjivanje.

Zavisni poremćaj ličnosti - podređeno i zavisno ponašanje povezano sa prekomjernom potrebom da

o osobi neko brine.

Shizoidni poremećaj ličnosti - otuđenost od socijalnih relacija i ograničen raspon emocionalnog

ispoljavanja.

Paranoidni poremećaj ličnosti - nepovjerenje i sumnjičavost, pri čemu se motivi drugih ljudi tumače
kao zloćudni.

Opsesivno-kompulzivni poremećaj ličnosti - preokupiranost urednošću, perfekcionizmom i

kontrolom.

Shizotipalni poremećaj ličnosti - akutna nelagodnost u bliskim međuljudskim odnosima, kognitivne ili
perceptivne distorzije i ekscentričnosti u ponašanju.

18. i 19. Neuroze i psihoze

Blaže psihičke smetnje nazivamo NEUROZOM. One su rezultat intrapsihičkih konflikata unutar
ličnosti, te se zbog toga javljaju bez vanjskog povoda (iz čista mira). Osoba u pravilu vodi bitke sa
samim sobom, uz potpuno sačuvani realitet. Neupadljivog su ponašanja, pa šira okolina najčešće ne
primjećuje njihovu težinu. Tipična ponašanja neurotske ličnosti su pojačani oprez, emocionalna
nestabilnost i sumnjičavost. Tipična stanja su stalna napetost, anksioznost, smetnje koncentracije,
neodlučnost, zabrinutost, tjelesni nemir i fobični strahovi. Sve to osobu ometa i ograničava u
svakodnevnom životnom funkcioniranju (ono što realno mogu, zbog straha ne mogu, a u vlastitoj koži
im je tijesno i neudobno). Često je prisutno sniženo samopouzdanje, zatim znaci potištenosti i
depresije, te unutarnji nemir i napetost (anksioznost). Smetnje se uspješno liječe klasičnom
psihoterapijom (individualnom ili grupnom).

PSIHOZA je težak mentalni poremećaj zbog kojega bolesnik može biti prilično ograničen za život u
društvu. Kao primarni simptom prisutan je gubitak realiteta. U susretu s psihotičnom osobom često
ćemo čuti da on ili ona opisuje stvarnost koja se u potpunosti razlikuje od stvarnosti u kojoj se mi
nalazimo: oni čuju glasove koje drugi ne čuju i mogu imati čulne doživljaje koje drugi nemaju (slušne i
vidne halucinacije). Neki se osjećaju proganjanima, misli su im kaotične, imaju nerješive nesporazume
i neobjašnjive predstave. Psihotičnoj osobi često nedostaje uvid u vlastitu bolest.

Kod nekih dolazi i do rascjepa ličnosti, a kod nekih je bitno poremećena emocionalnost (teže
depresije). Postoji više vrsta psihoza, no dvije su najtipičnije: shizofrenija (rascjep ličnosti) i bipolarni
afektivni poremećaj (BAP) poznatiji kao manično-depresivna psihoza (periodične izmjene stanja teške
depresije i stanja pretjerana veselosti bez razloga, precijenjenih ideja o vlastitoj vrijednosti,
nekritičnih postupaka kao npr. trošenje novaca, prodaja, lutanja, megalomanskih ideja u koje
nekritično vjeruju).

Sve PSIHOZE su teški i vrlo često kronični psihički poremećaji koji zahtijevaju ozbiljno, disciplinirano i
dugotrajno psihijatrijsko liječenje, uzimanjem propisane terapije lijekovima (antipsihotici, stabilizatori
raspoloženja, antidepresivi). U fazama kada se osjećaju dobro (faza remisije-povlačenje simptoma),
nužno je nastaviti sa uzimanjem lijekova, jer povlačenje simptoma kod ovih bolesti ne znači i
izlječenje. Kao dodatak terapiji lijekova, korisne su psihoterapija, socioterapija, terapijska zajednica ili
radna terapija. Psihoterapije se kod tih bolesti ne rade klasičnim psihoterapijskim metodama koje se
koriste kod neuroza ili kriznih stanja, već su modificirane i prilagođene kapacitetima ličnosti
oboljelog.

Dakle glavna razlika između neuroza i psihoza je u tome što neuroze nemaju gubitak realiteta, dakle
uvijek posjeduju svjesnost i kritičnost o sebi i i o životu oko sebe. Zatim, razlika je vidljiva u intenzitetu
i učestalosti simptoma (npr. depresije ili anksioznosti), te u modulaciji emocija prilikom kontakta
(emocija odgovara vanjskom podražaju). Kod psihoza često zbog bolesti dolazi do propadanja ličnosti
(nekad su mogući i kognitivni deficit), a socijalno i radno funkcioniranje je bitno umanjeno nekada čak
i potpuno onesposobljeno ( što nije slučaj kod neuroza).

20. Shizofrenija

Šizofrenija je psihoza koja se javlja u šubovima odnosno napadima koji traju po nekoliko mjeseci i
prelaze u remisije. Bolest je relativno česta u psihijatrijskim ustanovama. Postoji izrazito genetska
uslovljenost tj. nasljednost. Dešava se da oboljela majka rodi 25-50% bolesne djece. U braku gdje su
oba bračna druga šizofreničari rađa se 70-90% djece koja obole od šizofrenije. Bolest je dobila ime po
osnovnoj karakteristici šizis tj. rascjep duše i tijela. Ove osobe vremenom propadaju na psihičkom
planu i zbog raznih simptoma izvrše ili samoubistvo, ili ubistvo drugih, te završavaju svoj život u
azilarnim psihijatrijskim ustanovama.

Pored osnovnog simptoma gdje nastaje derealizacija i depersonalizacija javljaju se i drugi simptomi sa
raznim emotivnim poremećajima sa pojavom halucinacija, sa poremećajem misli itd. Bolesnici imaju
poremećene misaone tokove i u formalnom i u sadržajnom smislu, imaju često puta pojavu
precjenjenih ideja veličine ili nihilističke ideje.

Ideje veličine obično idu kao ideje o velikim ljudima, bolesnici sebe vide kao velike muzičare,
pjesnike, naučnike, svece itd. Bolesnici se vremenom počinju ponašati prema svojim idejama. Obično
njihove ideje su nerealistične odnosno neostvarljive zbog čega počinju sumnjičati druge oko sebe da
im kradu ideje, da im podmeću klipove na radnom mjestu, da su se svi urotili protiv njih, da noću u
vrijeme spavanja drugi ulaze u njihove glave i čitaju misli. Zbog toga se razvijaju paranoidne ideje u
kojima nalaze svoje protivnike koje su u stanju i da ubiju da ih ne bi ometali u poslu. Bolesnici nekada
imaju nihilističke ideje, ideje propasti, besmisla života i obično se tada jave ideje na koji način izvršiti
samoubistvo, jer život nema smisla. Ovi bolesnici imaju često razne vrste halucinacija kao što su
vidne, slušne, mirisne, okusne, dodirne itd., i cenestetične, to su halucinacije gdje bolesnik osjeća
prisustvo stranih predmeta ili životinja u unutrašnjim organima.

Osjeća mučnu situaciju jer ga te životinje iznutra grizu, truju i da bi ih se riješio uzima nož i raspori
sopstveni trbuh da bi izvadio pomenutu životinju iz tijela. Bolesnici imaju poremećene misaone
tokove koje su i u suštinskom i formalnom smislu izmjenjene. Misli su rasute, nelogične, nepovezane,
a veoma često takav je i njihov govor, gdje u odmaklom periodu nastaje govor kao salata od riječi.

Bolesnici imaju poremećenu afektivnu i voljnu sferu života. Oni su obično hladni, skoro ne reaguju na
informacije koje dolaze sa polja ili reaguju neadekvatno. Tako da npr. na žalosne informacije počinju
da se smiju ili na veselu vijest grimasiraju tužno. Tada govorimo o paratimiji i paramimiji. Bolesnici su
neodmjereni u svojim voljnim aktivnostima. U isto vrijeme se javljaju dvije suprotne želje da se uradi
ili neuradi neki posao. Takva situacija je ambivalencija.

Bolesnici zbog raznih situacija zbog pojave halucinacija, zbog nihilističkih ideja ili paranoidnih ideja
mogu da izvrše samoubistvo ili ubistvo drugih. Šizofrenija kao bolest obično ide u šubovima koji idu
nekoliko mjeseci da bi se kasnije smirivala simptomatologija i prelatila u remisije. Bolest traje
godinalma i bolesnici završavaju život samoubistvom ili umiru u azilarnim psihijatrijskim ustanovama
ili nekim drugim domovima. Zavisno od vodećih simptoma koji se javljaju kod bolesnika, šizofrenije se
svrstavaju u 4 grupe:

1. Šizofrenija simplex počinje u mladosti sa simptomima koji se vremenom pojačavaju. Rijetko ide u
šubovima i remisijama a većinom ide progresivno.

2. Hebefrenija nastaje u vrijeme puberteta. Počinje sa simptomima šize tj. podvojenosti duševnog i
fizičkog kod bolesnika. Povlače se u sebe, zagledaju se u ogledalima a onda se razvija i sva duga
simptomatologija. Ide u šubovima i remisijama.

3. Paranoidna šizofrenija - uz obimnu simptomatologiju vodeći simptomi su paranoidne ideje. Obično

na ideje veličine javljaju se vremenom paranoidne ideje u kojima bolesnici često izvrše ubistvo drugih
i to češće nego samoubistvo.

4. Katatona šizofrenija – to je šizofrenija gdje dominiraju simptomi neodlučnosti, poremećene volje

uz istovremeno prisustvo mase halucinacija. Takođe imaju ideje veličine zbog izražene neodlučnosti u
voljnim aktivnostima. Bolesnici zapadaju u stanje stupora ili autizma gdje prekidaju kontakte sa
okolnim svijetom. Postaju usporeni u pokretima ili potpuno zakočeni. Nekada satima mogu stajati
nepomično u ćošku sobe ili gledajući kroz prozor. Nekada satima leže u krevetu sa podignutom
glavom iznad jastuka. I kada se izvuče jastuk ispod njihove glave, glava je i dalje uzdignuta. Pa
govorimo o psihijatrijskom jastučetu. Bolesnici nekada dozvoljavaju da im pokrećemo glavu i ruke čak
i u neprirodne položaje kada izgledaju kao lutke i tada govorimo o fleksibilitas cerea. Nekada
bolesnici iz katatornog stupora naglo skoče i uznemire se i postaju agresivni.

Bolesnici sa šizofrenijom godinama se liječe u više navrata i leže po psihijatrijskim ustanovama.

Liječenje se provodi medikamentozno, psihoterapija i socioterapija. Od lijekova dajemo obično
neuroleptike gdje spadaju: Nozinon, Mellenil, Haldol itd. Psihoterapija se provodi individualno i u
grupama a socioterapija uz pomoć socijalnog radnika, uz pokušaje da bolesnika u remisiji vratimo na
njegovo radno mjesto. Bolesnici u odmaklim fazama bolesti ili izvrše samoubistvo ili zbog pokušaja
ubistva drugih završavaju u psihijatrijskim ustanovama gdje najvećim dijelom ostaju do kraja života.

21. Narkomanija

Narkomanija predstavlja stanje periodičnog ili dugotrajnog korišćenja psihoaktivnih supstanci. Ovo
stanje prelazi u trovanje koje je prouzrokovano ponavljanim uzimanjem droga i koje je štetno za
pojedinca, ali i za društvo. Svjetska zdravstvena organizacija 1957. godine definisala je narkomaniju
kao ''stanje periodične ili hronične intoksikacije izazvano ponovljenim unošenjem droge ''.
Narkomanija se ispoljava kroz psihičku i fizičku zavisnost i veliku želju da se nastavi sa uzimanjem
droge.

U širem smislu pod terminom "droga" podrazumjevaju se materije biljnog, hemijskog ili životinjskog
porijekla koje služe za izradu lijekova. U užem smislu, koji se češće koristi, pod terminom droga
podrazumjeva se psihoaktivna supstanca, koja, kada je unijeta u organizam može da promjeni stanje
svijesti i utiče na psihičke i fizičke funkcije. Dejstvo droge je različito u zavisnosti od toga ko drogu
konzumira i na različiti način se manifestuje.

Iako o postojanju zavisnosti najčešće zaključujemo na osnovu pojava tolerancije i apstinencijalnog

sindroma ono što je najvažnije je odnos zavisnika prema drogi. Kažemo da je osoba zavisna od droge,
odnosno psihoaktivne supstance kada postoje barem tri od navedenih simptoma:

Neodoljiva želja da se nastavi sa uzimanjem droge i da se ona nabavi po svaku cjenu,

Fizički apstinencijalni sindrom kada se uzimanje droge prekine,

Postojanje tolerancije na dejstvo doza koje su ranije bile efikasne (potreba za većom količinom nego
ranije),

Žudnja za psihoaktivnom supstancom, zaokupljenost supstancom, zapostavljanje drugih

interesovanja,

Nastavak uzimanja uprkos štetnim posljedicama,

Izmjena ponašanja osobe koja je zavisna od droge (narkomana) sa svim štetnim posledicama.

Unošenje psihoaktivnih supstanci, kao i kod ostalih zavisnosti, izaziva kratkotrajnu nagradu, koja
može da uslovi da se ona stalno ponavlja uprkos znanju o štetnim posljedicama koje izaziva. Tamo
gdje ima nagrade postoji opasnost da se izgubi kontrola nad ponašanjem, pa želja za drogom počne
da dominira vremenom i pažnjom onoga ko je konzumira.

Kada je osoba zavisna od droge često je preokupirana supstancom i veliki dio vremena i energije troši
na razmišljanje o aktivnosti, na njeno planiranje, upražnjavanje i oporavak od posljedica. Osoba koja
je zavisna od droge nije u stanju da prestane da razmišlja o njoj, te ova preokupiranost ima opsesivni
karakter. Gubitak kontrole se ogleda u tome da osoba nije u stanju da se odupre svojoj želji, da ne
može da smanji uzimanje psihoaktivnih supstanci, niti da sa tim procesom prestane. Najčešći oblici
antisocijalnog ponašanja narkomana:

1. laganje i obmanjivanje

2. zapostavljanje lične higijene;

3. zapostavljanje ranijih interesovanja/školovanja;

3. otuđenje stvari;

4. krađa;

5. prosjačenje;

6. obijanje apoteka/prodavnica/trafika;

7. prostituisanje;

8. distribucija droge (dilovanje);

9. neovlašćena proizvodnja, prerada i prodaja droga;

10. krijumčarenje;

11. falsifikovanje recepata.

Najčešći mentalni poremećaji kod narkomana:

1. psihopatološke pojave (vizije, iluzije, halucinacije, strah, dezorijentisanost, panika,...);

2. depresija

3. pokušaji samoubistva

4. psihoze

5. karakterne promjene.

22. Alkoholizam

Alkohol ili etanol je lančani organski spoj ugljika, vodika i kisika. To je psiho aktivna tvar-droga koju
sadrže sva alkoholna pića. Psiho aktivne tvari mijenjaju duševno stanje osobe; isti učinak ima i pijenje
alkohola.

Alkoholna pića su:

pivo;

vino; i

žestoka pića.

Ovisnost o alkoholu, odnosno šire prihvaćen naziv alkoholizam, je bolest koja uključuje sljedećih šest
simptoma, a to su:

1. žudnja – snažna želja ili hitna potreba za pićem,

2. gubitak kontrole – nemogućnost prestanka pijenja jednom kad se s njime započelo,

3. fizička ovisnost – nakon prestanka pijenja javlja se pojačano znojenje, tremor (drhtanje), tjeskoba,
mučnina i drugi poremećaji,

4. tolerancija – potreba za pijenjem sve većih količina alkohola da bi se postiglo odgovarajuće stanje,
(učinak) u organizmu, koje se prije postizalo unosom manjih količina alkohola.

5. Zanemarivanje obitelji, radnih i drugih obveza i interesa

6. Nastavak pijenja unatoč spoznaji o njegovoj štetnosti

Alkoholizam zahvaća sve dobne strukture i društvene staleže. Počinje tzv. umjerenim, odnosno
društveno prihvatljivim pijenjem, pa se preko prekomjernog pijenja razvija alkoholizam.

Dakle, razvoj alkoholne bolesti ima određeni tok:

faza društvene potrošnje;

faza alkoholizma;

faza nepovratnih oštećenja.

Alkoholičarom se smatra osoba koja duže i prekomjerno pije alkoholna pića, kod koje se razvila
ovisnost o alkoholu i koja pokazuje najčešće poremećaje ponašanja, te dolazi do oštećenja duševnog i
tjelesnog zdravlja i gospodarskog stanja. U pojam alkoholičara uključuje se već i onaj tko pokazuje
početke poremećaja u tom smislu ( definicija alkoholičara Svjetske zdravstvene organizacije ). Prema
tipu ovisnosti alkoholičare dijelimo na:

psihičke ovisnike ( piju radi životnih i drugih teškoća; nemaju nadzor nad daljnjim pijenjem. To su ljudi
koji mogu ne piti neko vrijeme, ali popiju nekoliko pića više ne mogu stati dok se ne opiju );

fizičke ovisnike ( osjećaju «metaboličku potrebu» za alkoholom. Ti ljudi kada ne piju osjećaju
tjeskobu, nemir, znojenje, drhtanje ruku, mučnine, povraćanja, nesanicu, napadaje padavice, te
prolazna dodirna, slušna i vidna priviđenja ).

kombinirane ovisnike.

Alkohol djeluje veoma brzo i već nekoliko minuta nakon ispijanja pića alkohol krvotokom dospijeva u
različite organe i tkiva. Alkohol najviše resorbiraju jetra, mozak, bubrezi i mišići. O koncentraciji
alkohola u krvi očituje se akutno djelovanje alkohola na organizam:

lagana obuzetost alkoholom -od 0,3-0,5 promila; veselo raspoloženje, kritički stav slabi, a reakcije su
usporene;

pripito stanje -od 0,5-1,5 promila; slobodno ponašanje, bez straha i kočnica, usporeni refleksi,
smanjena snaga, moć rasuđivanja i pažnje;

pijano stanje -od 1,5-2,5 promila; nekontroliranost postupaka i ponašanja, nasilnost, otežan govor,
pospanost, pad tlaka;

teško pijano stanje -od 2,5-3,5 promila; kočenje pojedinih dijelova moždanog sustava, suženje
svijesti, pospanost, otežanost govora do nerazumljivosti;

duboko nesvjesno stanje -koncentracija iznad 3,5 promila; dolazi do nesvjestice i kome, te može
završiti smrću.