BOLESTI ŽELUCA, AKUTNE I HRONIČNE UPALE

Želudac služi kao rezervoar hrane, omogućuje njeno miješanje i započinje razgradnju
proteina. Želučani sok započinje razgradnju nekih mineralnih supstanci kao što je željezo,
kalcijum i dr. i dezinfikuje sadržaj hrane.

Najčešće bolesti želuca su upalna oboljenja, ulkusna bolest, dijafragmalna hernija, ptoza i
tumori želuca.

Gastritis acuta

Akutni gastritis je dosta često oboljenje kojeg najčešće uzrokuje alimentarna intoksikacija i to
najčešće stafilokokama i salmonelama. Pored navedenih faktora u njegovom nastanku može
učestvovati velika količina unesene hrane i alkohola te ingestija kaustičnih sredstava (kiselina
i baza).

Klinička slika
Akutni gastritis počinje naglo i traje nekoliko dana. Manifestuje se smanjenjem apetita,
osjećajem nelagodnosti, pirozom, nauzejom, učestalim vomitusima koji su praćenim jakim
bolovima u vidu kolika i dijarejama ako je gastritis udružen sa akutnom upalom crijeva-
gastroenteritis. Tad se javljaju znaci izražene dehidracije tj. suhoća kože i sluznica,
hipotenzija, izražena malaksalost i pojačano žeđanje. Osjećaj gladi i apetita su jako smanjeni i
bolesnik osjeća odvratnost prema hrani. Ako osoba ima hematemezu znak je gastritisa
uzrokovanog kaustičnim sredstvima. Jedan od znakova akutnog gastritisa je i neprijatan zadah
iz usta.

Terapija
U periodu kad osoba povraća i ima dijareje, a sve je praćeno febrilnošću treba da ostane u
krevetu. Ukoliko je bakterijska etiologija nastanka gastritisa radi se ispiranje želuca u cilju što
bolje eliminacije uzročnika. Kod bakterijske infekcije ordiniraju se antibiotici. Osnova
liječenja je rehidratacija koja se postiže infuzionom primjenom izotoničnih rastvora, a kad
bolesnik prestane da povraća nadoknada izgubljene tečnosti se provodi oralnim unosom.

Gastritis chronica

Hronični gastritis je najčešće oboljenje želuca koje se javlja kod osoba starije dobi. Vrlo
rijetko prestavlja posljedicu akutnog oblika, jedino u slučaju akutnog gastritisa koji je nastao
dejstvom kaustičnih sredstava.

Etiologija
Hronični gastritis najčešće nastaje nepravilnom ishranom, koja podrazumjeva ingestiju suviše
toplih, začinjenih i hladnih jela i pića. Pojava gastritisa hroničnog oblika prati hronične
alkoholičare, zbog štetnog djelovanja alkohola na sluznicu želuca, kao i duže uzimanje
pojedinih lijekova npr. nesteroidni antiinflamatorni lijekovi, antituberkulostatici, salicilati itd.
Takođe se javlja u bolesnika sa hroničnom bubrežnom insuficijencijom, zastojnom srčanom
insuficijencijom.

Hronični gastritis se manifestuje zadebljanjem tj. hipertrofijom ili smanjenjem tj. atrofijom
sluznice. Tako izmjenjena sluznica uslovljava hiperaciditet, hipoaciditet ili anaciditet lučenja
hlorovodonične kiseline. Atrofični gastritis je najčešće uslovljen autoimunim procesima.

Klinička slika
Oko 50% bolesnika nema subjektivne tegobe ili su one pak jako markantne. Ostali bolesnice
se žale na gađenje, osjećaj nadimanja i punoće poslije objeda u gornjem dijelu abdomena.
Česti simptomi su piroza i ruktus. Piroza se najčešće javlja na prazan stomak i izvjesno
vrijeme nakon objeda, a podrigivanje se javlja nakon uzimanja hrane. Bolesnici su obično
umorni ujutro, s obloženim jezikom, neprijatnim zadahom. Najčešći simptomi su muka,
gađenje, nadutost, tupi bolovi u području želuca prije i poslije uzimanja hrane. Jutarnje
povraćanje je specifična pojava za hronični gastritis alkoholičara.

Dijagnoza
Radiološka pretraga ima za cilj vizualizaciju promjene sluznice želuca tj. hipertrofiju ili
atrofiju. Frakcionim pražnjenjem želučanog soka sa nadražajnim sredstvima (histamin,
pentagastrin) utvrđuje se normalna, smanjena, povećana kiselost želučanog soka ili prestanak
lučenja. Primat u dijagnostici je gastroskopija te histološki pregled bioptiranog materijala.

Terapija
Osnovni princip liječenja je otklanjanje nepravilnosti u ishrani tj. izbjegavanje hladnih i toplih
jela, začina, napitaka kao što je kahva, čaj, alkohol. Hiperaciditet se suzbija određenim
načinom ishrane i uzimanjem antacida.

ULKUSNA BOLEST

Ulkus je ograničeno oštećenje sluznice koje prodire kroz muskularis mukozu i može zahvatiti
sve strukture zida probavne cijevi. Pojavljuje se u onim područjima gdje postoji aktivnost
želučane kiseline i pepsina tj. jednjaka, želuca, dvanestopalačnog crijeva, gornjeg dijela
jejunuma.

ETIOLOGIJA
- Hipersekrecija hlorovodonične kiseline, pri čemu se češće javlja ulkus duodenuma
- Hiperaciditet može biti uzrok povećanog broja parijetalnih stanica koji luče HCL,
povećana osjetljivost na sekretorne podržaje ili oštećena inhibicija stimulatornih
mehanizama kao što je otpuštanje gastrina
- Poremećaj odbrambenih mehanizama gastroduodenalne sluznice: površinska sekrecija
sluzi s dovoljno bikarbonata, sposobnost regeneracije epitela, stvaranje prostaglandina,
uredna mikrocirkulacija sluznice.

Hiperaciditet, povećana aktivnost pepsina, infekcija s Helicobacter pylori, upotreba

nesteroidnih antiinflamatornih lijekova, oštećena sposobnost stvaranja sluzi i regeneracija
epitela te oštećenje mikrocirkulacije u sluznici predstavljaju agresivne snage. Poremećaj
odbrambenih i agresivnih faktora predisponiraju nastanak ulkusne bolesti. Od štetnih faktora
koji uvjetuju nastanak ulkusa su: pušenje, alkohol, prehrana i stres.

Klinička slika
Ulkus želuca se manifestuje bolom, mukom, gađenjem i povraćanjem. Bol se javlja u gornjem
dijelu abdomena, najčešće nakon pola do sat vremena po konzumaciji hrane, dok nauzeja i
vomitus se javljaju na prazan želudac. Povraćeni sadržaj je kiseo, a zbog bolova osobe manje
unose hranu te gube na tjelesnoj masi. Zbog okultnih krvarenja vremenom se razvija
sideropenična anemija, te bolesnici iz tog razloga postaju blijedi, brzo se zamaraju i malaksali
su. Prvi znak ulkusne bolesti može biti hematemeza. Za razliku od ulkusa želuca, ulkus
duodenuma je praćen bolom koji ima ponekad karakteristike kolika i javlja se na prazan
želudac tj. nakon 4-5 sati po konzumaciji hrane. To vremensko javljanje uslovljeno je
iritacijom sluznice bulbusa duodenoma od strane HCl. Bolovi se najčešće javljaju noću, kada
se želudac isprazni od hrane, s početkom u epigastriju ili okolini umbilikusa ili ispod desnog
rebarnog luka. Bolovi prestaju nakon uzimanja hrane. Takođe karakteristično je sezonsko
javljanje bolnosti i to najčešće u proljeće i jesen. Ulkusna bolest duodenuma se javlja u svim
životnim dobima i češće kod muškaraca. U osnovi nastanka bolesti jeste oštećenje sluznice
djelovanjem hlorovodonične kiseline. U nastanku bitnu ulogu imaju nasljedne sklonosti,
psihički status osobe, poremećaji cirkulacije i odbrambenih snaga sluznice.
Komplikacije ulkusa želuca

1. Krvarenje koje može biti okultno ili u formi melene. Melena se ispoljava pojavom
učestalih, neformiranih stolica. Treći oblik je hematemeza koja se ispoljava povraćanjem
tamnocrvenog ili mrkog želudačnog sadržaja koji ima boju taloga kafe. Jača krvarenja
praćena su tahikardijom, hipotenzijom, bljedilom, znojenjem, i izrazitom malaksalošću, te
mukom, uznemirenošću i drugim simptomima šoka.

2. Penetracija se ispoljava produbljivanjem ulkusne niše tj. grizlice te prodiranjem ulkusa u

okolne organe, jetru ili pankreas.

3. Perforacija je razaranje svih slojeva zida želuca i uspostavljanje komunikacije između

želuca i abdominalne duplje pri čemu se secernira sadržaj želuca u istu. Perforacija ide s
žestokim, naglim bolom, kao probod nožem u gornjem dijelu abdomena. Bolesnik ulazi u
stanje šoka, tj. uplašen je, uznemiren i brzo se razvija slika peritonitisa tj. upala trbušne
maramice. Peritonitis se manifestuje rigidnošu prednjeg abdominalnog zida, vomitusom,
tahikardijom, hipotenzijom te povišenom tjelesnom temperaturom. U daljem stadiju nastaje
paraliza crijeva s prekidom peristaltike, meteorizam je sve izražajniji. Bolesnik poprima
Hipokratovo lice tj. koža je blijedosiva, nos zašiljen, oči uvučene, ušne školjke postaju
prozračne. Jezik je suh i obložen, bolesnik diše kroz nos s lepršanjem nozdrva, svijest je
očuvana.

4. Stenoza pilorusa nastaje kao posljedica ožiljnih promjena na dijelu zida želuca na kojem je
lokaliziran ulkus. Stenoza se manifestuje povraćanjem uzete hrane i želudačnog soka vrlo
često i nakon 2 ili više dana po konzumaciji. Bolesnik je dehidriran i gubi na tjelesnoj masi.

Komplikacije duodenalnog ulkusa

1. Najčešća komplikacija je krvarenje, koje se ispoljava melenom, okultnim krvarenjem ili
hematemezom. Pored krvarenja može nastati penetracija u jetru ili gušteraču, stenoza pilorusa
i perforacija u abdominalnu duplju.

Dijagnoza
Osnovni laboratorijski testovi tj. kompletna krvna slika, biohemijski i koagulacijski testovi,
određivanje serumskog gastrina i pepsinogena I, mjerenje sekrecije želučane kiseline.
Ezofagogastroduodenoskopija (EGD) je osnovna dijagnostička metoda kojom se otkrivaju
upale i ulkusne lezije jednjaka, želuca i duodenuma, njihov smještaj i izgled. Biopsija uzorka
promijenjene sluznice za histološku analizu radi utvrđivanja prirode promjena tj. malignu ili
benignu kao i prisustvo Helicobacter pylori. Otkrivanje bakterije se provodi i serološkim
metodama, a radiološke pretrage se rade u nemogućnosti izvođenja EGD zbog stenotičnih
promjena ili kod sumnje na perforaciju i penetraciju ulkusa.

Terapija
Terapija se dijeli na konzervativnu i medikamentoznu. Konzervativna obuhvata higijensko-
dijetetske mjere tj. ne uzimanje kiselih, masnih i jako začinjenih jela, slatikša, gaziranih
sokova, kafe, čaja, alkohola, pušenje (stimulišu lučenje HCL).

Lijekovi se dijele na tri skupine:

- Antacidi (Gastal, Rupurut) neutraliziraju želučanu kiselinu i imaju citoprotektivno
djelovanje.
- Antagonisti H-2 receptora (Peptoran, Ranitidin, Cimetidin) koče sekreciju želučane
kiseline
- Inhibitori protonske pumpe (Controloc, Omeprazol, Pantoprazol, Lansoprazol) koji
koče enzimatski sistem vodonik-kalij-ATP-azu i dovode do potpunog prestanka
lučenja HCL.
Inhibitori protonske pumpe su lijekovi izbora u liječenju ulkusne bolesti jer dovode do brzog
prestanka boli, dvostruko bržeg cijeljenja ulkusa i inhibiraju metaboličke funkcije H. pylori.
Eradikacija ove bakterije provodi se trojnom terapijom tj. istovremenom primjenom tri lijeka:
jedan je inhibitor protonske pumpe (omeprazol, lansoprazol...), a druga dva su kombinacije
antibiotika (metronidazol + amoksicilin, klaritromicin + amoksicilin, metronidazol +
klaritromicin).

Pri izboru lijekova koji se koriste za eradikacionu terapiju potrebno je uzeti u obzir lokalnu
rezistenciju na antibiotike, potencijalna neželjena dejstva, kontraindikacije i individualne
karakteristike pacijenta. Terapija traje jednu ili dvije nedjelje, zatim se terapija nastavlja samo
inhibitorom protonske pumpe još 4 nedjelje, a provjera uspješnosti terapije radi se nakon 4
nedjelje po prestanku uzimanja antibiotika.
Hirurška terapija se provodi kod komplikacija ulkusne bolesti tj. upornih krvarenja,
perforacija, malignih alteracija i bolesnika koji ne reaguju na medikamentoznu terapiju.

Neoplasma ventriculi

Karcinom želuca se najčešće javlja između 40. i 60. godine života, dva puta češće kod
muškaraca i predstavlja najčešću neoplazmu u odraslih osoba. U nastanku karcinoma želuca
ima ulogu genetska predispozicija, stil života te atrofični gastritis.

Najčešći simptom je anoreksija, odvratnost prema mesu u kasnijem stadiju bolesti. Bolovi se
rijetko javljaju, dolazi do pada tjelesne mase, te okultnog krvarenja koje postepeno dovodi do
sideropenijske anemije. Karcinom želuca daje metastaze u mnoge organe kao što je jetra,
pluća, limfne žlijezde, kosti i dr.

U dijagnostici se pored kliničke slike izvodi endoskopija s biposijom sluznice koja se

obrađuje patohistološki. Ako nije došlo do metastaza provodi se hirurško liječenje u smislu
odstranjenja želuca, a kod metastaza palijativno liječenje te simptomatsko.