You are on page 1of 55

SMK PAYA RUMPUT

KM 12.8, PAYA RUMPUT


76450 MELAKA

MODUL PDPR
TINGKATAN 3
SAINS
BAB 1 : RANGSANGAN DAN GERAK
BALAS
[STIMULI AND RESPONSES]

NAMA : ………………………………………………………………………………….

TINGKATAN : ……………………………………………………..

DISEDIAKAN OLEH :
PN. SITI NOOR HAMIDAH BINTI AZIHI
PANITIA SAINS
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Indeks / Index

Bil / Tajuk / Title Tarikh / Tandatangan


No Date / Signature
1 1.1 Sistem Saraf Manusia
1.1 Human nervous system
2 1.2 Rangsangan dan gerak balas dalam manusia
1.2 Stimuli and responses in human
3 1.3 Rangsangan dan gerak balas dalam tumbuhan
1.3 Stimuli and responses in plants
4 1.4 Kepentingan Gerak Balas terhadap Rangsangan
dalam Haiwan Lain
1.4 Importance of Responses to Stimuli in Animals
5 Latihan PT3
PT3 Exercise
6 Penghantaran PBL
Submit PBL

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 2
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Standard Kandungan 1.1 Sistem Saraf Manusia


Standard Content Human nervous system
Standard Pembelajaran 1.1.1 Memerihalkan dengan lakaran struktur dan fungsi
Learning Standard sistem saraf manusia.
Describe the structures and functions of
human nervous system through drawings.
1.1.2 Membuat urutan aliran impuls dalam tindakan
terkawal dan luar kawal.
Make a sequence to show the pathway of
impulses in voluntary and involuntary
actions.
1.1.3 Mewajarkan kepentingan rangkaian sistem saraf
manusia dalam kehidupan.
Justify the importance of human nervous
system in life.
Objektif Pembelajaran 1.1.1.1 Melabel struktur sistem saraf manusia
Learning Objective Label the structure of the human nervous system
1.1.2.1 Membezakan Tindakan terkawal dengan
Tindakan tidak terkawal
Differentiate between Voluntary actions and
Involuntary actions
1.1.2.2 Melengkapkan urutan aliran impuls dalam
Tindakan terkawal dan luar kawal
Complete the sequence to show the pathway of
impulses in voluntary and involuntary
actions.
1.1.3.1 Menerangkan kepentingan rangkaian sistem saraf
manusia
Explain the importance of human nervous system.

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 3
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

1.1 Sistem Saraf Manusia [Human Nervous System]


Struktur Sistem Saraf Manusia [Structure of the Human Nervous System]
Labelkan sistem saraf manusia di bawah [Label the human nervous system below] (6m)

TP 2
Otak Saraf kranium
Sistem
saraf Sistem
Saraf tunjang saraf
pusat Saraf spina
periferi

Fungsi Sistem Saraf Manusia [Functions of the Human Nervous System]


1. Sistem saraf manusia mengawal dan mengkoordinasi organ dan bahagian badan.
The human nervous system ……………….. and ……………… organs and parts of
the body. (2m)

Mengesan
rangsangan

Menghantar
maklumat dalam Sistem saraf Mentafsir
bentuk impuls manusia impuls
[sends [Human nervous [Interprets
information in the system] impuls]
form of impulses]

Menghasilkan
gerak balas

(2m)
TP 2

Tindakan Terkawal dan Tindakan Luar Kawal [Voluntary and Involuntary Actions] TP 4

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 4
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Gerak balas manusia [The response of human body]

Tindakan terkawal Tindakan luar kawal


………………………. actions ………………………. actions
Tindakan yang disedari dan dilakukan Tindakan yang berlaku secara serta merta-
mengikut kehendak seseorang. tanpa disedari atau difikirkan.
Conscious actions and conducted under Actions that occur immediately without
one’s will. conscious control or prior thoughts.
Dikawal oleh otak Melibatkan medulla oblongata (denyutan
Controlled by …………….. jantung, pernafasan, peristalsis)
Involving ………………………
(heartbeat, respiration, peristalsis)
Melibatkan saraf tunjang (menarik tangan
apabila tersentuh benda panas)
Involving …………………………………….
(withdrawing hand when it accidentally
touches a hot object)

Rangsangan [Stimulus] Rangsangan [Stimulus]

Impuls saraf Impuls saraf


Afektor [Nerve impulse] Afektor [Nerve impulse]

Otak [Brain] Saraf tunjang


Efektor Efektor
[Effector] Impuls saraf [Effector] Impuls saraf
[Nerve impulse] [Nerve impulse]

Gerak balas Gerak balas

(10m)

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 5
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Kepentingan Rangkaian Sistem Saraf Manusia dalam Kehidupan Harian TP 3

[Importance of the Network of Human Nervous System in Daily Life]


Gariskan jawapan yang betul.

Underline the correct answer.

1. Sistem saraf yang terjejas menyebabkan seseorang (lumpuh, lesu)


Affected nervous system causes a person (paralysis, fatigue)
2. Seseorang yang mengalami masalah system saraf yang lebih serius perlu bergantung
kepada (ubat, mesin) untuk melakukan proses fisiologi seperti pernafasan.
A person with more serious nervous system problems should rely on (drugs, machines)
to perform physiological processes such as breathing.
3. Rangkaian sistem saraf manusia berfungsi untuk (mengawal, mengarah) dan
(mengatur, mengkoordinasi) organ dan bahagian badan supaya dapat menjalankan
proses dalam badan dan aktiviti harian.
The network of the human nervous system functions to (control, direct) and (organize,
coordinate) organs and parts of the body in order to carry out processes in the body
and daily activities.
(3m)

13

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 6
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Standard Kandungan 1.2 Rangsangan dan gerak balas dalam manusia


Standard Content Stimuli and responses in human
Standard Pembelajaran 1.2.1 Melakar struktur organ deria dan menerangkan
Learning Standard fungsi serta kepekaannya terhadap rangsangan.
Draw the structures of sensory organs and explain
their functions and sensitivities towards stimuli.
1.2.2 Menerangkan mekanisme pendengaran dan
penglihatan dengan lakaran.
Explain the mechanism of hearing and sight
through drawings.
1.2.3 Menghubungkaitkan organ deria manusia dengan
kepekaan terhadap pelbagai kombinasi
rangsangan.
Relate the human sensory organs to the sensitivity
towards various combination of stimuli.
1.2.4 Menjelaskan melalui contoh bagaimana had deria,
kecacatan organ deria dan proses penuaan
mempengaruhi pendengaran dan penglihatan
manusia.
Explain through examples how the limitation of
senses, defect in sensory organs and aging affect
human hearing and sight.
1.2.5 Mewajarkan bagaimana inovasi dan teknologi
boleh meningkatkan keupayaan organ deria.
Justify how innovations and technologies can
improve the ability to sense in sensory organs
Objektif Pembelajaran 1.2.1.1 Melabel struktur organ deria manusia
Learning Objective Label the structure of the sensory organs
1.2.1.2 Menerangkan fungsi dan kepekaan organ deria
manusia.
Explain the function and sensitivities of the
sensory organ
1.2.2.2 Melengkapkan urutan mekanisme pendengaran
dan penglihatan.
Complete the sequence of hearing and sight
mechanism.

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 7
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

1.2.3.1 Menerangkan kombinasi antara deria rasa


dengan deria bau.
Explain the combination of the sense of taste and
the sense of smell.
1.2.4.1 Menerangkan ilusi optic, titik buta dan kecacatan
penglihatan dan kecacatan pendengaran.
Explain optical illusions, blind spots and visual
and hearing impairments.
1.2.5.1 Mengenal pasti cara membetulkan kecacatan
penglihatan dan pendengaran.
Identify ways to correct vision and hearing
impairments.
1.2.5.2 Menerangkan cara mensyukuri anugerah
pancaindera.
Explain how to be grateful for the gift of the
senses.

1.2 Rangsangan dan Gerak Balas dalam Manusia


[Stimuli and Responses In Human]
Lengkapkan peta titi di bawah [Complete the bridge map below] TP 2

Deria Penglihatan as Pendengaran as Bau as Rasa as Sentuhan


Organ Mata Telinga Hidung Lidah Kulit
Deria

Sense Sight as as Smell as as Touch


Sensory Ear Tongue
organs

(5m)

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 8
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Mata [Eye]
Lengkapkan label bagi bahagian mata manusia [Complete the labels for the human eye]

Otot silia Kanta mata Sklera Koroid


Ciliary muscle Choroid

Retina
Ligamen Penggantung
Suspensory Ligaments

Bintik kuning
Kornea Yellow spot

Saraf optik
Iris Optic nerve
Iris
Bintik buta
Pupil
Blind spot

Gelemair Konjunktiva Gelemaca


Aqueous humour Conjunctiva
TP 2

(6m)
Padankan fungsi dengan bahagian mata yang betul. [Match the function with the correct part
of the eye.]
Bahagian mata Fungsi
Parts of eye Function
Kanta mata Mengekalkan bentuk bola mata dan memfokuskan
Eye lens cahaya ke atas retina.
Maintains the shape of the eyeball and focuses light
onto retina.

Retina Mengesan cahaya dan menghasilkan impuls saraf


Retina Detects lights and produces nerve impulses.

Gelemaca Memfokuskan cahaya ke retina.


Vitreous humour Focuses light onto the retina
TP 2
(3m)

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 9
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Telinga [Ear]
Lengkapkan label bagi bahagian telinga manusia [Complete the labels for the human ear]

Telinga luar Telinga tengah Telinga dalam


Outer ear Middle ear Inner ear

Osikel Salur separuh bulat


Semicircular canals

Saraf auditori
Auditory nerve

Koklea

Cuping telinga

Salur telinga Gegendang Jendela bujur Tiub Eustachio


Ear canal telinga Eustachian tube

TP 2
(5m)
Tuliskan BENAR atau PALSU bagi pernyataan berikut
Write TRUE or FALSE for following statements
Pernyataan BENAR /PALSU
Statements TRUE / FALSE
Koklea mengesan dan menukar getaran bunyi kepada impuls saraf.
BENAR
Cochlea detects and convert sound vibrations into nerve impulses.
Gegendang telinga menghantar gelombang bunyi ke osikel.
PALSU
Eardrum directs sound waves to the ossicles.
Osikel menguatkan getaran bunyi dan memindahkannya ke jendela
bujur.
BENAR
Ossicles amplify sound vibrations and transfer them to the oval
window

TP 3
(2m)

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 10
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Hidung [Nose]
Lengkapkan label bagi bahagian hidung manusia [Complete the labels for the human nose]
Saraf
Nerve
Saraf ke otak

Rongga hidung
Nasal cavity

Sel deria bau


(reseptor bau)

Sel deria bau Lidah


Mukus
Sensory cells for Lubang Tongue
Mucus
smell Hidung
Nostrils

(2m)

TP 2

Gariskan jawapan yang betul.


Underline the correct answer.
1. Sel deria bau terletak di bahagian (tengah, atas) rongga hidung.
The sense of smell is located in the (middle, upper) part of the nasal cavity.
2. Sel deria bau diselaputi lapisan (mukus, bulu) yang berfungsi untuk (menguraikan,
melarutkan) bahan kimia dalam udara.
Sensory cells are covered with a layer of (mucus, hair) that function to (decompose,
dissolve) chemicals in the air.
(2m)

TP 3

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 11
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Tongue [Lidah]
Liang
Pore

Sel penyokong
Supporting cell
Reseptor rasa
Taste receptor

Saraf ke otak
Nerves to the brain
Papila pada lidah Tunas rasa pada papila
Lidah
Papillae on the tongue Taste bud on papillae
Tongue

Lengkapkan label bagi bahagian lidah manusia [Complete the labels for the human tongue]

A Manis

B Masin

C Masam

D Umami

E Pahit

TP 2 (5m)

Lengkapkan pernyataan di bawah dengan menggunakan perkataan yang sesuai.


Complete the statement below using a suitable words.
1. Sebahagian atau semua bahan kimia dalam makanan yang dikunyah melarut dalam
air liur.
Some or all of the chemicals in chewed food dissolve in ………………….
2. Bahan kimia akan meresap ke dalam tunas rasa dan merangsang reseptor rasa
menghasilkan impuls saraf.
Chemicals will diffuse into ………………. and stimulate ……………………. produce
……………………….
3. Impuls saraf dihantar ke otak dan ditafsirkan. TP 3

Nerve impulses are sent to ………………. and interpreted. (5m)

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 12
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Kulit [Skin]
Lengkapkan label bagi bahagian kulit manusia [Complete the labels for the human skin]

Reseptor Rambut Kelenjar minyak


Reseptor sakit sejuk Hair Oil gland

Epidermis

Reseptor
haba

Dermis
Dermis

Reseptor
sentuhan
Lapisan lemak
Fat layer

Reseptor
Saraf
tekanan
Nerve TP 2

(6m)
Mekanisme Pendengaran [Mechanism of Hearing]
Lengkapkan peta alir di bawah dengan perkataan yang betul.
Complete the flow chart below with the correct word.

Sumber bunyi Cuping telinga Salur telinga Gegendang


Source of sound Earlobe Ear canal telinga

Saraf auditori Koklea Jendela bujur Tulang osikel


Auditory nerve Oval window Ossicle bones

Otak Bunyi ditafsirkan

TP 2
(4m)

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 13
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Mekanisme Penglihatan [Mechanism of Sight]


Lengkapkan peta alir di bawah dengan perkataan yang betul.
Complete the flow chart below with the correct word.

Cahaya Kornea Gelemair Anak mata


Light Cornea Pupil

Saraf optik Retina Gelemaca Kanta mata


Retina

Otak
Brain
TP 2
(4m)
Kepekaan Kulit pada Bahagian Badan yang Berlainan Terhadap Rangsangan
[Sensitivity of the Skin on Different Parts of the Body towards Stimuli]

Bilangan Ketebalan
reseptor epidermis kulit

Faktor yang
mempengaruhi
kepekaan kulit
Factor that affect the
sensitivity of the skin

Bahagian badan yang paling peka terhadap Bahagian badan yang kurang peka
rangsangan terhadap rangsangan
The part of the body that is most sensitive The part of the body that is less sensitive to
to stimuli stimuli
1. Hujung jari 1. Siku
2. Bibir 2. Tapak kaki
3. Lidah 3. Belakang tangan

TP 3 (8m)

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 14
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Kajian Kes [Case Study]


1. Suzy dan anaknya, Adam memasak seperti yang
ditunjukkan dalam Rajah menggunakan beberapa jenis
deria.
Suzy and her son, Adam cook as shown in Figure using
several types of senses.
(a) Nyatakan jenis deria yang digunakan oleh Suzy
dan Adam semasa memasak? State the type of senses
used by Suzy and Adam while cooking?
Deria bau dan rasa.
TP 2 (2m)
(b) Apakah jenis deria yang dihubungkaitkan dengan deria rasa?
What kind of senses are associated with the sense of taste?
Deria bau.

TP 3 (1m)

2. Pernahkah anda melakukan aktiviti harian seperti yang ditunjukkan dalam rajah di
bawah?
Have you ever carried out the daily activities as shown in the diagram below?

(a) Apakah kombinasi deria yang diaplikasikan dalam aktiviti ini?


What is the combination of senses used in this activity?
Deria sentuhan dan deria penglihatan
TP 3 (1m)
(b) Apakah kepentingan kepekaan kombinasi organ deria untuk melakukan aktiviti ini?
What is the importance of the combination of sensory organs in carrying out this
activity?
- Mengesan rangsangan
- Menghasilkan gerak balas yang sesuai
TP 3
(2m)

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 15
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Bagaimanakah Had Deria, Kecacatan Organ Deria dan Proses Penuaan


Mempengaruhi Pendengaran dan Penglihatan Manusia?
[How do Limitation of Senses, Defect in Sensory Organs and Ageing Affect Human
Hearing and Sights?]
Lengkapkan peta pokok dan peta buih berikut [Complete the following tree map and bubble
map]

Had Deria Penglihatan


Limitations of Sight

Ilusi optik Titik Buta (Bintik


buta)

TP 2 (2m)

Binokular

Alat mengatasi had deria


Mesin penglihatan Mikroskop
sinar - X [Devices to overcome
limitations of sight]

Mesin
ultrabunyi

TP 3 (4m)

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 16
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Kecacatan Penglihatan dan Cara Membetulkannya [Defects of Sight and Ways to


Correct Them]
Lengkapkan tempat kosong dengan perkataan yang tepat [Fill in the blanks with the correct
word]
Kecacatan Penglihatan [Defect of Sight] Cara Membetulkan [How it is Corrected]
1. Rabun jauh [Short-sightedness]
Objek jauh kelihatan kabur kerana imej
difokuskan di hadapan retina.
Distant objects appear blurry because the
image is focused
…………………………………… Kanta cekung Imej terbentuk pada retina
Kanta mata Image formed on the retina
terlalu tebal

Objek jauh
Distant object Imej terbentuk di hadapan retina
Bebola mata Image formed in front of retina
terlalu panjang

Objek jauh
Distant object

2. Rabun dekat [Long-sightedness]


Objek dekat kelihatan kabur kerana imej
difokuskan di belakang retina.
Near objects appear blurry because the
image is focused …………………………
Kanta cembung Imej terbentuk pada retina
Kanta mata
Image formed on the retina
terlalu nipis
Objek dekat
Near object
Imej terbentuk di belakang
retina
Bebola mata Image formed behind retina
terlalu pendek

Objek dekat
Near object

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 17
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Kecacatan Penglihatan [Defect of Sight] Cara Membetulkan [How it is Corrected]


3. Astigmatisme [Astigmatism]
Sebahagian objek lebih jelas daripada
bahagian lain
Permukaan lengkungan kornea / kanta
tidak sekata.
Some objects are clearer than others
Kanta silinder
The surface of the cornea / lens curve is
……………………..

TP 4
(10m)
Had Deria Pendengaran [Limitations of Hearing]
Lengkapkan tempat kosong [Fill in the blanks]
1. Had keupayaan telinga untuk mendengar bunyi. [Limitation the ear's ability to hear
sound]
2. Frekuensi antara julat 20 Hz hingga 20 000 Hz [Frequency between
……………………………]
3. Semakin meningkat usia, semakin kecil julat frekuensi kerana gegendang telinga
kurang kenyal. [The older you get, the more …………………… the frequency range
due to the eardrum ……………………….] (3m) TP 2

Stetoskop

Alat mengatasi had


deria pendengaran
[Devices to Mikrofon
overcome limitations
of hearing]

Pembesar TP 3
suara
(3m)

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 18
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Kecacatan Pendengaran dan Cara Membetulkannya [Defects of Hearing and Ways to


Correct Them]
Lengkapkan peta sebab dan akibat berikut [Complete the following cause and effect map]

Jangkitan mikroorganisma
Infection by microorganisms

Deria pendengaran tidak


Kecederaan
berfungsi dengan
Kecacatan pendengaran
sempurna
Defects of hearing
Proses penuaan Sense of hearing does
not function well

Bunyi yang kuat berlarutan

TP 2 (3m)

Lengkapkan jadual berikut [Complete the following table]

Bahagian Telinga [Parts of ear] Cara Membetulkan [How it is Corrected]


Kerosakan pada telinga luar atau tengah 1. Pembersihan bendasing yang
[Damages to the outer or middle ear] tersumbat di dalam salur telinga
[The clearing of foreign objects in
the ear canal]
2. Menggunakan ubat atau
pembedahan

Kerosakan pada telinga dalam 1. Menggunakan implan koklea


[Damages to the inner ear]
2. Tiada kaedah membetulkan saraf
auditori rosak

TP 3 (3m)

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 19
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Mensyukuri Anugerah Pancaindera [The Five-Senses – a Gift]


Berdasarkan Rajah 1, 2 dan 3 di bawah [Based on Figures 1, 2 and 3 below] :

Rajah 1 Rajah 2 Rajah 3


Figure 1 Figure 2 Figure 3

1. Nyatakan organ deria yang kepekaannya akan terjejas dalam setiap situasi
State the sensory organs whereby the sensitivity is affected in each situation
- Mata
- Kulit
- Telinga TP 2
(3m)
2. Huraikan bagaimana setiap situasi tersebut boleh menjejaskan kepekaan organ deria
Describe how each situation can affect the sensitivity of the sensory organs
- Pendedahan terhadap cahaya berlebihan dengan jarak yang terlalu dekat
akan merosakkan struktur mata.
- Haba yang terlalu tinggi akan merosakkan reseptor pada kulit.
- Bunyi yang terlalu kuat akan merosakkan gegendang telinga. TP 3
(3m)
3. Apakah alat atau langkah berjaga-jaga yang diambil untuk menjaga keselamatan dan
kesihatan organ deria dalam setiap situasi tersebut?
What are the devices or safety measures taken to maintain the safety and health of
the sensory organs in each of these situations?
- Mengurangkan penggunaan gajet atau memakai cermin mata anti silau
- Memakai pakaian khas untuk perlindungan ahli bomba
- Memakai penutup telinga untuk mengelakkan kerosakan gegendang telinga
TP 4 (3m)

100
SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 20
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Standard Kandungan 1.3 Rangsangan dan gerak balas dalam tumbuhan


Standard Content Stimuli and responses in plants
Standard Pembelajaran 1.3.1 Memerihalkan bahagian tumbuhan yang peka
Learning Standard terhadap rangsangan.
Describe the parts of a plant that are sensitive
towards stimuli.
1.3.2 Mewajarkan bagaimana tumbuhan bergerak balas
terhadap rangsangan untuk mendapatkan
keadaan terbaik bagi tumbesaran.
Justify how responses in plants ensure their
sustainability and survival.
1.3.3 Menjalankan eksperimen mengkaji gerak balas
tumbuhan terhadap pelbagai rangsangan..
Carry out experiments to study responses in
plants towards various stimuli.
Objektif Pembelajaran 1.3.1.1 Mengenal pasti bahagian tumbuhan yang peka
Learning Objective dan bergerak balas terhadap rangsangan.
Identify parts of the plant that are sensitive and
respond to stimuli.
1.3.1.2 Menyatakan arah gerak balas bahagian tumbuhan
terhadap rangsangan.
State the direction of response of plant parts to
stimuli.
1.3.2.1 Menerangkan kepentingan tumbuhan bergerak
balas untuk tujuan tumbesaran.
Explain the importance of plants responding for
growth purposes.
1.3.3.1 Menjalankan aktiviti pembelajaran kendiri untuk
mengkaji gerak balas tumbuhan terhadap
pelbagai rangsangan.
Carry out self-study activities to study plant
responses to various stimuli.

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 21
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

1.3 Rangsangan dan Gerak Balas dalam Tumbuhan


[Stimuli and Responses In Plants]
Lengkapkan peta pokok di bawah [Complete the tree map below]

Gerak balas tumbuhan


Responses of plants

Tropisme Gerak balas nastik


Tropism

Gerak balas terarah Gerak balas terhadap sentuhan tetapi tidak

……………………… response bergantung pada arah rangsangan

Fotoropisme positif - pucuk


Fototropisme Positive phototropism - …………….
Fototropism
Fotoropisme negatif - akar
Negative phototropism - …………

Hidrotropisme positif - akar


Positive hidrotropism - …………….
Hidrotropisme

Hidrotropisme negatif - pucuk


Negative hidrotropism - …………

Geotropisme positif - akar


Geotropisme Positive geotropism - …………….
Geotropism
Geotropisme negatif - pucuk
Negative geotropism - …………

Tigmotropisme Gerak balas terhadap sentuhan.


Sulur paut atau batang melilit

TP 3 (12m)

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 22
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Lengkapkan jadual di bawah [Complete the table below]

Gerak balas [Response] Kepentingan [Importance]


Fototropisme Memastikan pusuk dan daun tumbuhan memperoleh cahaya
Fototropism matahari untuk membuat makanan melalui fotosintesis.
Hidrotropisme Membolehkan akar tumbuhan mendapatkan air untuk
Hidrotropism menjalankan fotosintesis dan garam mineral terlarut untuk
terus hidup.
Geotropisme Membolehkan pucuk dan daun tumbuh tegak ke atas bagi
Geotropism mendapatkan cahaya matahari untuk proses fotosintesis.
Tigmotropisme Membolehkan tumbuhan tumbuh secara menegak untuk
Thigmotropism memperoleh cahaya matahari dan mencengkam objek untuk
sokongan.
Gerak balas Nastik Sebagai pertahanan.
Nastic movement

TP 3 (5m)

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 23
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

PBL BAB 1 [PBL CHAPTER 1] 20%


1. Murid dikehendaki menjalankan penyiasatan gerak balas tumbuhan, anak benih
kacang hijau terhadap cahaya, air dan graviti berdasarkan eksperimen 1.1 (buku teks
muka surat 30 hingga 33)
2. Murid perlu mengubah suai radas makmal kepada alat yang ada di rumah.
3. Murid perlu merakam foto atau video aktiviti atau melukis aktiviti yang dilaksanakan.
4. Murid perlu membuat laporan dan pembentangan kepada guru mata pelajaran
masing-masing sama ada dalam bentuk folio, persembahan power point, rakaman
video, panggilan video atau bentuk lain yang dibenarkan oleh guru.
5. Laporan dan pembentangan murid mesti merangkumi:
• Bahan dan alat yang digunakan
• Hipotesis
• Keputusan (Gambar atau lukisan)
• Kesimpulan
6. Murid perlu menghantar dan membuat pembentangan mengikut ketetapan guru mata
pelajaran.

1. Students are required to investigate the reaction of plants, green bean seedlings to
light, water and gravity based on experiment 1.1 (textbook pages 30 to 33)
2. Students need to modify the laboratory apparatus to the tools available at home.
3. Students need to record photos or videos of activities or draw the activities
performed.
4. Students need to make a report and presentation to the teacher of their respective
subjects whether in the form of folios, power point presentations, video recordings,
video calls or other forms allowed by the teacher.
5. Student reports and presentations must include:
• Materials and tools used
• Hypothesis
• Results (Pictures or drawings)
• Conclusion
6. Pupils need to submit and make a presentation according to the decision of the
subject teacher.

37

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 24
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Standard Kandungan 1.4 Kepentingan Gerak Balas terhadap Rangsangan


Standard Content dalam Haiwan Lain
Importance of Responses to Stimuli in Animals
Standard Pembelajaran 1.4.1 Menjelaskan dengan contoh jenis penglihatan dan
Learning Standard pendengaran haiwan.
Explain with examples the types of sight and
hearing in animals.
1.4.2 Berkomunikasi mengenai bagaimana organ deria
menjamin kesinambungan haiwan di Bumi.
Communicate how sensory organs ensure the
survival of animals on Earth.
Objektif Pembelajaran 1.4.1.1 Membezakan penglihatan stereoskopik dan
Learning Objective penglihatan monocular dengan contoh.
Differentiate stereoscopic vision and monocular
vision by using example.
1.4.1.2 Menerangkan pendengaran stereofonik.
Explain the stereophonic hearing.
1.4.1.3 Menyenaraikan pelbagai julat frekuensi
pendengaran haiwan.
List the various ranges of animal hearing
frequency.
1.4.2.1 Menerangkan mengenai gerak balas pada
beberapa haiwan lain.
Explain about the reaction on some other animals.

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 25
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

1.4 Kepentingan Gerak Balas terhadap Rangsangan dalam Haiwan Lain

[Importance of Responses to Stimuli in Animals]


Penglihatan Stereoskopik dan Monokular [Stereoscopic and Monocular Vision]
Lengkapkan jadual berikut [Complete the following table]
Penglihatan Stereoskopik Penglihatan Monokular
[Stereoscopic Vision] [Monocular Vision]
Sepasang mata di hadapan kepala Sepasang mata di sisi kepala
Pair of eyes located …………. of their head. Pair of eyes located ………………… of their
head.

Pertindihan besar
Large overlap

Keluasan medan penglihatan kecil Keluasan medan penglihatan besar


A ………………. field of vision. A ………………. field of vision.
Imej tiga dimensi terbentuk, membolehkan Imej dua dimensi terbentuk, menyebabkn
jarak, saiz, dan kedalaman objek dianggar jarak, saiz, dan kedalaman objek tidak
lebih tepat dapat dianggar dengan tepat.
………… dimensional images formed, allow Two dimensional images formed, cause the
the distance, size and depth of objects to distance, size and depth of objects
be estimated …………….. ……………… be estimated accurately.
Membantu haiwan memburu Membolehkan haiwan mengesan musuh
Helps animals to hunt yang mungkin dating dari mana-mana arah
Manusia dan haiwan pemangsa Haiwan mangsa
Humans and ……………………. …………………………..
Arnab
Singa Rabbit
(12m)
TP 4

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 26
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Pendengaran Stereofonik [Stereophonic Hearing]


Lengkapkan peta bulatan di bawah untuk menerangkan maksud, kelebihan dan kepentingan
pendengaran stereofonik
[Complete the circle map below to explain the meaning, advantages and importance of
stereophonic hearing]

Menggunakan kedua-dua belah


telinga

Pendengaran
Stereofonik
[Stereophonic
Hearing]

Arah bunyi dapat ditentukan


dengan tepat

TP 3 (3m)

Frekuensi Pendengaran Haiwan [Hearing Frequencies of Animals]

Kelawar [Bat]
2000 -
110000 Hz

Frekuensi
Dolfin Pendengaran Anjing
40-100000 Haiwan [Hearing
Frequencies of 67-45000 Hz
Hz
Animals]

Tikus
200-80000 Hz
TP 2
(3m)

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 27
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Organ Deria Menjamin Kesinambungan Haiwan di Bumi [Sensory Organs Ensure the
Survival of Animals on Earth]
Lengkapkan jadual berikut untuk mengkaji organ deria dan gerak balas pada beberapa
haiwan yang lain.
Complete the following table to investigate the sensory organs and responses in some other
animals.
Gerak balas / Organ deria
Haiwan [Animals]
Response / Sensory Organ

Ikan [Fish] Garis lateral

Kumbang [Beetle] Pengeluaran hormone

Belut elektrik [Electric eel] Penghasilan medan elektrik

Landak [Hedgehogs] Misai

Belalang [Grasshopper] Penderia tubuh

TP 4
(5m)

23

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 28
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Latihan PT3 [PT3 Exercise]


Arahan [Instructions]: Jawab semua soalan [Answer all questions]
Bahagian A [Section A]
1 Antara berikut, yang manakah merupakan komponen sistem saraf pusat manusia?
Which of the following is a component of the central nervous system of human?
A Saraf periferi [Peripheral nerve]
B Saraf tunjang [Spinal cord]
C Saraf soma [Somatic nerve]
D Saraf kranium [Cranial nerve]

2 Rajah 1 menunjukkan peta alir impuls dalam satu gerak balas.


Diagram 1 shows the flow map of impulse in a response.

Rangsangan Reseptor Saraf tunjang Efektor


Stimulus Receptor Spinal cord Effector

Rajah 1 [Diagram 1]
Gerak balas yang manakah mempunyai laluan yang sama?
Which response has a similar pathway?
A Sentakan lutut [Knee jerk]
B Menyanyi [Singing]
C Melompat [Jumping]
D Membaca [Reading]

3 Antara berikut, organ deria yang manakah dapat mengesan bahan kimia?
Which of the following sensory organs can detect chemical subtances?
A Mata [Eye]
B Kulit [Skin]
C Hidung [Nose]
D Telinga [Ear]

4 Antara berikut, struktur mata yang manakah mengandungi fotoreseptor?


Which of the following eye structures contains the photoreceptor?
A Sklera [Sclera]
B Koroid [Coroid]
C Retina [Retina]
D Kornea [Cornea]

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 29
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

5 Jadual 1 menunjukkan struktur dan fungsi mata manusia.


Table 1 shows the structure and function of the human’s eye.
Struktur Fungsi
Structure Function
Mengandungi sel-sel reseptor cahaya yang akan
menghasilkan impuls.
X
Contains photoreceptor cells that will produce
impulses.
Mengandungi kapilari darah untuk membekalkan
oksigen dan nutrien.
Y
Contains blood capillaries to supply oxygen and
nutrient.
Jadual 1 [Table 1]

Apakah yang diwakili oleh X dan Y?


What is represented by X and Y?
X Y
A Iris [Iris] Kornea [Cornea]
B Kornea [Cornea] Iris [Iris]
C Retina [Retina] Koroid [Choroid]
D Koroid [Choroid] Retina [Retina]

6 Antara berikut, yang manakah merupakan Tindakan luar kawal yang melibatkan
medulla obolongata?
Which of the following is an example of involuntary action which involves the medulla
oblongata?
A Kedipan mata secara tiba-tiba apabila seekor serangga terbang mendekati
mata
Sudden blinking when an insect flies very near to the eyes
B Bersin apabila butir debunga memasuki hidung
Sneezing when pollen grains enter the nose
C Menarik tangan apabila terkena seterika yang panas
Withdrawal of the hand when it accidentally touches the hot iron
D Peristalsis
Peristalsis

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 30
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

7 Rajah 2 di bawah menunjukkan keratan rentas mata manusia.


Diagram 2 below shows the cross section of the eye.

Rajah 2 [Diagram 2]
Apakah fungsi bahagian yang berlabel X?
What is the function of the part labelled X?
A Mengawal jumlah cahaya yang memasuki mata
Controls the quantity of light entering the eye
B Menghalang pantulan cahaya di dalam mata
Prevents the reflection of light in the eye
C Membantu mengekalkan bentuk bola mata
Maintains the shape of the eye
D Menghasilkan impuls saraf
Produces nerve impulses

8 Rajah 3 menunjukkan struktur telinga manusia.


Diagram 3 shows the structure of the human ear.

Rajah 3 [Diagram 3]

Bahagian yang manakah, A, B, C atau D, tidak mempengaruhi mekanisme


pendengaran sekiranya mengalami kerosakan?
Which part A, B, C or D, if damaged, does not affect the hearing mechanism?

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 31
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

9 Antara berikut, haiwan yang manakah mempunyai penglihatan dalam dua dimensi?
Which of the following animals has vision in two dimensions?
A Ikan [Fish]
B Singa [Lion]
C Helang [Eagle]
D Burung hantu [Owl]

10 Apakah kepentingan hidrotropisme dalam tumbuhan?


What is the importance of hydrotropism in plants?
A Membolehkan akar tumbuhan menyerap air untuk menjalankan fotosintesis
dan juga menyerap garam mineral terlarut untuk terus hidup
Enables roots to absorb water to carry out photosynthesis and also absorbs
dissolved minerals salts to survive
B Melindungi tumbuhan daripada musuh atau persekitaran yang berbahaya
To protect the plants from enemies or harmful environment
C Menguatkan lagi posisi tumbuhan di dalam tanah
To strengthen the position of plants in the soil
D Meningkatkan cengkaman tanah
To increase soil grip

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 32
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Bahagian B [Section B]
1. (a) Rajah di bawah menunjukkan empat gerak balas badan manusia.
Tandakan (√) pada aktiviti manusia yang menunjukkan tindakan terkawal.
The diagram below shows four responses of the human body.
Mark (√) for the human activities that show the voluntary actions.

[2 markah / 2 marks]
(b) Rajah di bawah menunjukkan aliran impuls dalam suatu tindakan terkawal
semasa Sara menunggu ketibaan komuter di stesen kereta api.
The diagram below shows the pathway of impulse in a voluntary action when
Sara waited for the commuter train at the train station.

Rangsangan (Nampak komuter tiba) X:


Stimulus (saw the commuter train
arriving)
Otak
Brain
Gerak balas (Berjalan menuju Y:
komuter)
Response (walk towards the commuter

Namakan X dan Y dengan menggunakan perkataan yang diberi.


Name X and Y using the words given.
Efektor (otot kaki) Afektor (dalam mata) Afektor (dalam kulit)
Effector (leg muscle) Affector (in the eye) Affector (in the skin)

[2 markah /2 marks]

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 33
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

2. (a) (Rabun jauh / Rabun dekat ) adalah tidak dapat melihat objek jauh dengan
jelas dan dapat dibetulkan dengan menggunakan kanta (cembung / cekung)
(Short-sightedness / Long-sightedness) is an inability to see distant objects
clearly and can be corrected using (convex / concave) lens.
[2 markah / 2 marks]
(b) Rajah 1 menunjukkan keratan rentas kulit.
Diagram 1 shows the structure of the human skin.

X:

Y:

Rajah 1 / Diagram 1
Label X dan Y dalam rajah menggunakan perkataan yang diberi.
Label X and Y in the diagram using the following words.

Reseptor sakit Reseptor sentuhan Reseptor haba Reseptor tekanan


Pain receptor Touch receptor Heat receptor Pressure receptor

[2 markah /2 marks]

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 34
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

3. (a) Lengkapkan mekanisme penglihatan yang berikut:


Complete the following mechanism of sight.

Cahaya (a) Gelemair Anak mata


Light Aqeous humour Pupil

(b) Gelemaca (c)


Vitreous humour

Saraf optik (d)


Optic nerve

[2 markah / 2 marks]
(b) Rajah di bawah menunjukkan contoh alat-alat.
Bulatkan alat untuk mengatasi had deria penglihatan
The diagram below shows examples of devices.
Round the devices that used to overcome limitation of sight.

[2 markah /2 marks]

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 35
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

4. (a) Tandakan (√) pada petak di bawah yang mewakili rangsangan yang dikesan
oleh tumbuhan
Mark (√) in the box given to represent stimulus detected by plants.
Graviti
Gravity
Haba
Heat
Sentuhan
Touch
Tekanan
Pressure

[2 markah / 2 marks]
(b) Rajah 2 menunjukkan haiwan yang mempunyai penglihatan stereoskopik.
Diagram 2 shows an animal with a stereoscopic vision.

Rajah 2 / Diagram 2
Tulis BENAR atau PALSU bagi pernyataan mengenai penglihatan stereoskopik.
Write TRUE or FALSE for the statement about stereoscopic vision
Pernyataan BENAR / PALSU
Statement TRUE / FALSE
Keluasan medan penglihatan sempit.
A narrow field of vision.
Keupayaan menganggar jarak yang baik membantu
haiwan memburu
The ability to estimate distance accurately helps animals
to hunt.
Kebanyakan haiwan mangsa mempunyai penglihatan
stereoskopik.
Most prey have stereoscopic vision.

[2 markah /2 marks]

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 36
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

5. (a) Padankan had penglihatan berikut dengan penerangan yang betul.


Match the following limitation of sight with their correct explanation.

Had penglihatan Penerangan


Limitation of sight Explanation

Objek yang dilihat berbeza


daripada keadaan yang
sebenar.
An object that is seen differs
from its actual state.
Ilusi optik
Optical illusion
Imej yang jatuh pada bitnik
buta tidak dapat dilihat.
Image that fall on the blind
Titik buta spot invisble.
Blind spot

Melihat sebahagian objek


lebih jelas daripada
bahagian yang lain.
Seeing part of an object
clearer than the rest of the
object.

[2 markah / 2 marks]
(b) Kecacatan pendengaran berlaku apabila deria pendengaran seseorang tidak
berfungsi dengan sempurna. Tandakan () pada pernyataan yang betul dan (X)
pada pernyataan yang salah.
Defects of hearing occur when the sense of hearing of a person does not function
well. Mark () for the correct statement and (X) for the wrong statement.
Infection by microorganisms cannot caused the defects of hearing.
Jangkitan mikroorganisma tidak menyebabkan kecacatan
pendengaran.
A damaged cochlea cannot be corrected.
Koklea yang rosak tidak dapat dibetulkan.
Hearing aid is a technology to correct defects of hearing.
Alat bantuan pendengaran adalah teknologi membetulkan kecacatan
pendengaran.

[2 markah /2 marks]

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 37
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Section C / Bahagian C
6. (a) Petikan di bawah adalah mengenai deria bau
The passage below is about the sense of smell.

Bahan-bahan yang mengeluarkan bau membebaskan bahan kimia ke


udara. Hidung merupakan organ deria bagi bau. Apabila udara disedut,
arus udara memasuki rongga hidung. Bahan-bahan kimia dalam udara
melarut di dalam mukus dan merangsang reseptor bau yang kemudiannya
menghantar impuls saraf ke otak. Otak mentafsirkan maklumat dan
mengenal pasti bau itu.
Substances that give out smells release chemicals into the air. The nose
is a sensory organ for smell. When air is breathed in, the air current passes
through the nasal cavity. The chemicals in the air dissolve in the mucus
and stimulate the smell receptors which then send out nerve impulses to
the brain. The brain interprets the messages and identifies the smell.

(i) Lengkapkan peta alir di bawah untuk menunjukkan laluan bau.


Complete the flow map below to show the pathway of smell.

Bahan kimia dalam udara 1.


Chemicals in the air Merangsang
Stimulate

2. Otak
Brain
Menghantar
Send

[2 markah / 2 marks]
(ii) Namakan bahagian hidung yang menerima rangsangan bau
Name part of the nose that receives the stimuli of smell.
………………………………………………………………………………………..
[1 markah / 1 mark]

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 38
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

(iii) Shima menghidap selsema. Dia megadu kepada ibunya bahawa dia tidak
boleh menghidu dengan baik.
Terangkan mengapa.
Shima is having a cold. She complains to her mum that she cannot smell
properly.
Explain why.
………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………..

[2 markah /2 marks]

(b) Rajah 6 menunjukkan keratan rentas kulit manusia. Kulit merupakan organ paling
besar dalam badan kita.
Diagram 6 shows a cross section of the human skin. The skin is the largest organ
in our body.

Rajah 6 / Diagram 6

(i) Nyatakan satu sebab kulit dapat mengesan rangsangan.


State one reason why the skin can detect stimuli.
………………………………………………………………………………………..
[1 markah / 1 mark]

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 39
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

(ii) Alia sedang membuat kerongsang buatan tangan. Dia tercucuk jarinya
dengan satu pin yang tajam dan menjerit kesakitan. Terangkan mengapa.
Alia is making a handmade brooch. She accidentally pricked her finger on a
sharp pin and screamed painfully.
Explain why?
………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………..

[2 markah /2 marks]

7. Suzanne mengikut ibunya ke lapangan terbang untuk menjemput sepupunya, Maya


yang baru tiba dari kampung. Di lapangan terbang dia mendapati seorang kakitangan
sedang memberi isyarat kepada kapal terbang yang selamat mendarat di landasan.
Kakitangan itu dilihat sedang memakai fon telinga seperti yang ditunjukkan dalam
Rajah 7.
Suzanne follows her mother to the airport to pick up her cousin, Maya that arrived from
the village. At the airport, she found out that the airport ground staff is signalling to the
airplane that was safely landed on the runway. The ground staff is seen wearing an ear
muff as shown in Diagram 7.

Rajah 7 / Diagram 7

(a) (i) Pada pendapat anda, mengapakah kakitangan di lapangan terbang itu
memakai fon telinga? Terangkan jawapan anda.
In your opinion, why does the airport ground staff shown above wearing an
ear muff. Explain your answer.
………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………..
[2 markah / 2 marks]

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 40
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

(ii) Berikan satu contoh pekerjaan lain yang memerlukan pekerjanya memakai
fon telinga.
Give one other example of the job that required their worker to wear an ear
muff.
………………………………………………………………………………………..
[1 markah /1 mark]

(b) Suzanne membawa Maya melawat zoo berhampiran. Di zoo, mereka melihat
seekor burung helang yang sedang menangkap mangsanya.
Suzanne brings Maya to visit the nearest zoo. At the zoo, they see an eagle is
catching its prey.

(i) Nyatakan jenis penglihatan bagi burung helang dan bagaimana penglihatan
tersebut membolehkannya menangkap mangsa dengan mudah.
State the type of vision the eagle has and how it enables the eagle to catch
its prey easily.
………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………..
[2 markah / 2 marks]
(ii) Nyatakan satu contoh haiwan lain yang mempunyai penglihatan seperti
burung helang.
State one other example of an animal that has the same type of vision as an
eagle.
………………………………………………………………………………………..
[1 markah / 1 mark]

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 41
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

(iii) Kebanyakan haiwan mangsa seperti lembu, arnab dan ayam mempunyai
penglihatan monokular. Penglihatan monokular mempunyai medan
penglihatan yang besar berbanding penglihatan stereoskopik. Apakah
kelebihan mempunyai medan penglihatan yang besar kepada haiwan ini?
Most preys such as cows, rabbit and chicken have monocular vision.
Monocular vision has a large field of vision compared to stereoscopic vision.
What is the advantage of having a large field of vision to the animal?
………………………………………………………………………………………..
[1 markah /1 mark]

(c) Semasa di zoo, mereka membaca artikel seperti berikut:


While in the zoo, they read an article as following:

Organisma yang hidup di darat atau dalam laut boleh beradaptasi untuk
bergerak balas terhadap rangsangan. Sebagai contoh, belut elektrik
dalam air, dan kumbang di darat.
Organism that live on land or in the sea can adapt in response to stimuli.
For example, electric eels in the water, as well as beetle on land.

Berdasarkan pernyataan di atas, terangkan secara ringkas bagaimana haiwan


yang dinyatakan di atas bergerak balas terhadap rangsangan.
Based on the above statement, explain briefly how animals mentioned above
respond towards stimuli.
………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………..
[2 markah / 2 marks]

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 42
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

(d) Di rumah, mereka berdua cuba untuk menunjukkan beberapa gambar haiwan yang
diambil di zoo kepada datuknya, En. Patrick. Walau bagaimanapun, En. Patrick yang
mengalami rabun dekat terlupa tempat dia menyimpan cermin matanya. Anda
dikehendaki untuk mereka bentuk satu kanta bagi membolehkan En. Patrick melihat
gambar-gambar tersebut. Reka bentuk tersebut hendaklah menggunakan bahan-
bahan berikut.
At home, both of them are trying to show a few pictures of animals they captured at
the zoo to their grandfather, Mr. Patrick. However, Mr. Patrick who is long-sighted
forgot where he kept his glasses. You are required to invent a lens to enable Mr.
Patrick to see the pictures. Your invention must make use of the following materials.

Botol plastik lutsinar Air


Transparent plastic bottle Water

Lakarkan model tersebut di bawah


Sketch the model below.
.

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 43
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Terangkan bagaimana alat itu berfungsi.


Explain how it works.
………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………….
[3 markah / 3 marks]

50

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 44
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Section B
Bahagian B

Sub Total
No Marking Scheme
Marks Marks
1(a) Able to Mark () in the box given 2
Answers

Hiking 1
Mendaki

Eating
Makan 1

(b) Able to name X and Y 2

Answers

X: Affector (in the eye)


Afektor (dalam mata) 2

Y: Effector (leg muscle)


Efektor (otot kaki)

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 45
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Sub Total
No Marking Scheme
Marks Marks
2(a) Able to underline the correct answer 2

Answers

Short-sightedness 1
Rabun jauh

concave 1
cekung

(b) Able to label X and Y in diagram 2

Answers

X : Pain receptor 1
Reseptor sakit

Y : Pressure receptor
Reseptor tekanan 1

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 46
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

No Marking Scheme Sub Total


Marks Marks
3(a) Able to complete the mechanism of sight 2
Answers

(a) Cornea / Kornea 1


(b) Eye lens / Kanta mata
(c) Retina / Retina
(d) Brain / Otak
1
Note : 3 correct 2m
2 correct 1m
1-0 correct 0m

(b) Able to circle the devices that used to overcome 2


limitation of sight

Answers

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 47
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

No Marking Scheme Sub Total


Marks Marks
4(a) Able to Mark () in the box given 2
Answers

Gravity
Graviti 1

Touch
Sentuhan 1

(b) Able to write whether the statements is TRUE or 2


FALSE

Answers

TRUE 2
BENAR
TRUE
BENAR
FALSE
PALSU

Note : 3 correct 2m
2 correct 1m
1-0 correct 0m

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 48
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

No Marking Scheme Sub Total


Marks Marks
5(a) Able to match the limitation of sight with their 2
explanation

Answers

Limitation of Explanation
sight Penerangan
Had penglihatan

An object that is
seen differs from its
actual state.
Objek yang dilihat
berbeza daripada 1
keadaan yang
sebenar.
Optical illusion
Ilusi optik
Image that fall on
the blind spot
invisble.
Blind spot
Imej yang jatuh 1
Titik buta
pada bitnik buta
tidak dapat dilihat.

Seeing part of an
object clearer than
the rest of the
object.
Melihat sebahagian
objek lebih jelas
daripada bahagian
yang lain.

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 49
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

No Marking Scheme Sub Total


Marks Marks
(b) Able to mark () for the correct statement and 2
(X) for the wrong statement

Answers

X
X 2

Note : 3 correct 2m
2 correct 1m
1-0 correct 0m

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 50
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Section C
Bahagian C
Sub Total
No Marking Scheme
Marks Marks
6(a) (i) Able to complete the flow map 5

Answer

1. Smell receptors 1
Reseptor bau
2. Nerve impulses
Impuls saraf 1

(ii) Able to name part of the nose that receives the


stimuli of smell.

Answers

Sensory cells of smell


Sel-sel deria bau 1

(iii) Able to explain why Shima cannot smell properly.


Answers

F The nose secretes thick layer of mucus when a person 1


is having a cold.
Hidung akan merembeskan lapisan mucus yang tebal
semasa seseorang menghidap selesema.
E This mucus covers the smell receptors thus blocking
1
any chemical vapour from reaching them.
Lapisan mucus ini meliputi reseptor bau dan
menghalang wap kimia daripada sampai ke reseptor
tersebut.

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 51
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

(b) (i) Able to state one reason why the skin can detect stimuli 3
Answers

There are many receptors on the skin that can detect stimuli 1
Terdapat banyak reseptor pada kulit yang dapat mengesan
rangsangan

Able to explain why Alia feels pain


(ii)
Answers

F The skin in this area is so sensitive 1


Kulit di bahagian ini sangat peka
E It has many receptors and thin epidermis. 1
Kulit di bahagian ini mempunyai banyak reseptor dan
epidermis yang nipis

10

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 52
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Sub Total
No Marking Scheme Marks Marks
7(a)(i) Able to explain why airport ground staff wearing an ear 2
muff
Answers

F The sound produces from aeroplane too loud that can 1


cause hearing loss
Bunyi yang dihasilkan oleh kapal terbang adalah
sangat kuat menyebabkan kehilangan pendengaran.
E The ear muff functions as an ear protection to protect 1
his ear from loud sound.
Fon telinga itu berfungsi untuk melindungi telinganya
daripada bunyi yang kuat.

7(ii) Able to state one other example of the job 1

Answer

Construction worker / Formula 1 circuit crew / 1


Manufacturer worker
Pekerja pembinaan / Kru litar Formula 1 / Pekerja
kilang

(b)(i) Able to state the type of vision and how it enables the 1+1 2
eagle to catch its prey easily

Answers

F Stereoscopic vision 1
Penglihatan stereoskopik
E Enable to estimate the distance accurately to 1
hunt for its prey easily
Membolehkan anggar jarak dengan tepat untuk
memburu mangsa dengan mudah

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 53
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Sub Total
No Marking Scheme Marks Marks
(ii) Able to state another example 1

Sample answers

Owl 1
Burung hantu

(iii) Able to state advantage of having a large field of vision 1


to the animal

Sample answers

Enables the animal to see its surroundings and to detect 1


predators.
Membolehkan haiwan ini melihat persekitarannya dan
mengesan haiwan pemangsa.

2
(c) Able to explain how animals respond towards stimuli

Answers
P1 Electric eels have an electric charged in their body to 1
hunt for their prey and to protect itself from the
predators.
Belut elektrik mempunyai cas elektrik pada badannya
untuk memburu mangsa dan melindungi dirinya
daripada pemangsa.
P2 Male bettle secretes pheromone to attract female 1
pheromone for reproduction.
Kumbang jantan menghasilkan feromon untuk
menarik perhatian kumbang betina bagi pembiakan.

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 54
BAB 1: RANGSANGAN DAN GERAK BALAS [STIMULI AND RESPONSES]

Sub Total
No Marking Scheme Marks Marks
(d) (i) Able to sketch the model 1+2 3

Answer :

1
Plastic bottle

water

(ii) Able to explain how it works

Answer :

P1 Transparent plastic bottle is filled with water 1


Botol plastic jernih diisi dengan air.
1
P2 Its function as a convex lens
Ia berfungsi sebagai kanta cembung
P3 Place it on top of the newspaper 1

Letakkan atas suratkhabar

Note : 1 mark for sktech and 2 marks for explanation 12

Total Marks 50

SITINOORHAMIDAH@PANITIASAINS 55

You might also like