‫ٓ‬

‫اسانعلمالصرف‬
‫امترنی‬

‫اماہہنٓانالنئوکرس‪2021‬‬

‫دمرس‪:‬حممد منصور بن عبدالباری ماتُریدی‬

‫‪Page 1 of 84‬اجہعمونرارقلٓان‪،‬داراولعل مکااتسن‬
‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬
 ‫حروف اصلیہ‪ :‬ف‪ ،‬ت‪ ،‬ح‬
‫ِ‬ ‫باب فَ َتحَ ۔ َی ْف َتح (فع ِل مایض)۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬
‫رگدان‬ ‫اچہپن‬ ‫ہغیص‬
‫وھکالاُساکیرمدےن‬
‫فَ َتحَ‬ ‫ٓارخںیم ھچکںیہن‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬
‫فَ َت َحا‬ ‫ٓارخںیم افلِہینثت‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬
‫فَ َتح ْو‪۱‬‬ ‫ٓارخںیم واوےعمج‬ ‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬
‫فَ َت َح ْت‬ ‫ٓارخںیم ت اسنک‬ ‫ہغیصوادحؤمثناغبئ‬ ‫‪4‬‬
‫فَ َت َح َتا‬ ‫ٓارخںیم تَ‬ ‫ہغیصہینثتؤمثناغبئ‬ ‫‪5‬‬
‫فَ َت ْح َن‬ ‫وننعمج‬
‫ِ‬ ‫ٓارخںیم‬ ‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬
‫فَ َت ْح َت‬ ‫ٓارخںیم ت‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫فَ َت ْحت َما‬ ‫ٓارخںیم ت َما‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫فَ َت ْحت ْم‬ ‫ٓارخںیم ت ْم‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫ت‬‫فَ َت ْح ِ‬ ‫ٓارخںیم ِت‬ ‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫فَ َت ْحت َما‬ ‫ٓارخںیم ت َما‬ ‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫فَ َت ْح َ‬
‫ت‬ ‫ٓارخںیم ت َن‬ ‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬
‫متکل ّ‬
‫فَ َت ْحت‬ ‫ٓارخںیم ت‬ ‫‪ 13‬ہغیصوادح م‬
‫م ت کل ّ‬
‫فَ َت ْح َنا‬ ‫ٓارخںیم َنا‬ ‫‪ 14‬ہغیصعمج م‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 2 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬ذ‪ ،‬ھ‪ ،‬ب‬
‫ِ‬ ‫باب فَ َتحَ ۔ َی ْف َتح (فع ِل مایض)۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬
‫رگدان‬ ‫ہغیص‬
‫ایگوہاکیرمد‬
‫ب‬
‫ذَ َھ َ‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬
‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬
‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬
‫ہغیصوادحؤمثناغبئ‬ ‫‪4‬‬
‫ہغیصہینثتؤمثناغبئ‬ ‫‪5‬‬
‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬
‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬
‫متکل ّ‬
‫‪ 13‬ہغیصوادح م‬
‫م ت کل ّ‬
‫‪ 14‬ہغیصعمج م‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 3 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬م‪ ،‬ن‪ ،‬ع‬
‫ِ‬ ‫باب فَ َتحَ ۔ َی ْف َتح (فع ِل مایض)۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬ ‫رگدان‬ ‫ہغیص‬

‫عنمایکاساکیرمدےن‬ ‫َم َن َع‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬
‫َم َن َعا‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬
‫َم َنع ْوا‬ ‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬
‫َم َن َع ْت‬ ‫ہغیصوادحؤمثناغبئ‬ ‫‪4‬‬
‫َم َن َع َتا‬ ‫ہغیصہینثتؤمثناغبئ‬ ‫‪5‬‬
‫َم َن ْع َن‬ ‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬
‫َم َن ْع َت‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫َم َن ْعت َما‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫َم َن ْعت ْم‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫ت‬‫َم َن ْع ِ‬ ‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫َم َن ْعت َما‬ ‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫َم َن ْع َ‬
‫ت‬ ‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬
‫متکل ّ‬
‫َم َن ْعت‬ ‫‪ 13‬ہغیصوادح م‬
‫م ت کل ّ‬
‫َم َن ْع َنا‬ ‫‪ 14‬ہغیصعمج م‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 4 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫اک میکابںیت‪(:‬رحوفاہیلصیکدعتادےکاابتعرےسہملکیکااسق م)‬
‫مُ‬ ‫ُ‬
‫ت‬‫َ‬ ‫ف‬
‫ثم یثردےتہکںیہ‪ ،‬ثلَ‪َ :‬حَ‬
‫ً‬ ‫رحوفاہیلصوہںاےس ُ َ‬
‫‪ )1‬سجہملکںیمرصف‪ِ 3‬‬
‫ر‬ ‫مُ‬
‫ً‬ ‫ث‬
‫رحوفاہیلصوہںاوروکیئزادئرحوفیھبوہں‪،‬اُےسالثم یثزمدیہیفےتہکںیہ‪ ،‬لَ‪:‬اَْ م‬ ‫‪ )2‬سجہملکںیم‪ِ 3‬‬
‫ُ‬
‫رحوفاہیلصوہںاےس ُرابیعردےتہکںیہ‪،‬مث ًلَ‪َ :‬زل َْز َل‬
‫‪ )3‬سجہملکںیمرصف‪ِ 4‬‬
‫ُ‬
‫رحوفاہیلصوہںاوروکیئزادئرحوفیھبوہں‪،‬اُےس ُرابیعزمدیہیفےتہکںیہ‪،‬مثلَ‪ً:‬‬ ‫‪ )4‬سجہملکںیم‪ِ 4‬‬
‫مُ‬ ‫ُ‬
‫رحوفاہیلصوہںاےس ُخَیسردےتہکںیہ‪ ،‬ث ًلَ‪:‬‬
‫‪ )5‬سجہملکںیمرصف‪ِ 5‬‬
‫ُ‬ ‫ُ‬
‫رحوفاہیلصوہںاوروکیئزادئرحوفیھبوہں‪،‬اُےس ُخَیسزمدیہیفےتہکںیہ‪،‬مثلَ‪ً:‬‬ ‫‪ )6‬سجہملکںیم‪ِ 5‬‬

‫ُ‬
‫ُثَم یثردےکھچاوباب‪:‬‬
‫‪ )1‬فَ َتحَ ۔ َی ْف َتح‬
‫ض ِرب‬
‫‪َ )2‬ض َر َب ۔ َی ْ‬
‫‪َ )3‬ن َص َر ۔ َی ْنصر‬
‫‪َ )4‬س ِم َعَ۔َیَ ْس َمعَ‬
‫ب ۔ َی ْح ِسب‬
‫‪َ )5‬ح ِس َ‬
‫‪ )6‬کَر َم ۔ َی ْ‬
‫ک رم‬

‫اک میکابںیت‪(:‬ارعاب)‬

‫‪ ‬وجرحاکتہملکےکٓارخںیمٓایتںیہاںیہنارعابےتہکںیہ‬
‫‪ ‬الثم‪:‬رعف‪،‬بصناوررج‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 5 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫‪ ‬وجرحاکتہملکےکرشوعایدرایمنںیمٓایتںیہاںیہنرحاکتیہےتہکںیہ‬
‫‪ ‬الثم‪:‬شیپ‪،‬زرباورزری‪،‬ایہّمض‪،‬ہحتفاوررسکہ‬

‫بصن رج‬ ‫رعف‬

‫م َح َمد م َح َمد م َح َمد‬
‫م َح َمد م َح َم َد م َح َم ِد‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 6 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫امیضےساضمرعانبےناکرطہقی‪:‬فَ َتحَ‬

‫ی َف َتحَ‬ ‫‪1‬۔رشوعںیمایءاگلےتںیہ۔‬
‫َی َف َتحَ‬ ‫‪2‬۔ایءرپزرباگلےتںیہ۔‬
‫َی ْف َتحَ‬ ‫‪3‬۔افءےملکوکزج مدےتیںیہ۔‬
‫َی ْف َتح‬ ‫‪4‬۔ٓارخوکرعفدےتیںیہ‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 7 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬ف‪ ،‬ت‪ ،‬ح‬
‫ِ‬ ‫باب فَ َتحَ ۔ َی ْف َتح (فع ِل مضار ع)۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬
‫رگدان‬ ‫اچہپن‬ ‫ہغیص‬
‫وھکاتلےہایوھکےلاگوہاکیرمد‬ ‫َی ْف َتح‬ ‫ٓارخںیمھچکںیہن‬ ‫رشوعںیمایء‬
‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬
‫وھکےتلںیہایوھکںیلےگوہدورمد‬ ‫ان‬
‫َی ْف َت َح ِ‬ ‫ان‬
‫‪ِ -‬‬ ‫ایء‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬
‫وھکےتلںیہایوھکںیلےگوہبسرمد‬ ‫َی ْف َتح ْو َن‬ ‫‪ ُ-‬رون‬ ‫ایء‬ ‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬
‫َت ْف َتح‬ ‫ھچکںیہن‬
‫اتء‬ ‫ہغیصوادحؤمثناغبئ‬ ‫‪4‬‬
‫َت ْف َت َحا ِن‬ ‫ان‬
‫‪ِ -‬‬ ‫اتء‬ ‫ہغیصہینثتؤمثناغبئ‬ ‫‪5‬‬
‫َی ْف َت ْح َن‬ ‫ن‬ ‫ایء‬ ‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬
‫َت ْف َتح‬ ‫ھچکںیہن‬
‫اتء‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫َت ْف َت َحا ِن‬ ‫ان‬
‫‪ِ -‬‬ ‫اتء‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫َت ْف َتح ْو َن‬ ‫‪ ُ-‬رون‬ ‫اتء‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫ی‬
‫َت ْف َت ِح ْ َ‬ ‫‪ْ ِ-‬نَ‬ ‫اتء‬ ‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫َت ْف َت َحا ِن‬ ‫ان‬
‫‪ِ -‬‬ ‫اتء‬ ‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫َت ْف َت ْح َن‬ ‫ن‬ ‫اتء‬ ‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬
‫ا َفْ َتح‬ ‫ھچکںیہن‬
‫زمہہ‬
‫متکل ّ‬
‫‪ 13‬ہغیصوادح م‬
‫َن ْف َتح‬ ‫ھچکںیہن‬
‫ونن‬
‫م ت کل ّ‬
‫‪ 14‬ہغیصعمج م‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 8 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬ض‪ ،‬ر‪ ،‬ب‬
‫ِ‬ ‫ض ِرب (فع ِل مضار ع)۔۔۔۔‬
‫باب َض َر َب۔ َی ْ‬

‫رتہمج‬ ‫رگدان‬ ‫ہغیص‬

‫امراتےہوہ‬ ‫ض ِرب‬
‫َی ْ‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬
‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬
‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬
‫ہغیصوادحؤمثناغبئ‬ ‫‪4‬‬
‫ہغیصہینثتؤمثناغبئ‬ ‫‪5‬‬
‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬
‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬
‫متکل ّ‬
‫‪ 13‬ہغیصوادح م‬
‫م ت کل ّ‬
‫‪ 14‬ہغیصعمج م‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 9 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬ن‪ ،‬ص‪ ،‬ر‬
‫ِ‬ ‫باب نَ َص َر۔ َی ْنصر (فع ِل مضار ع)۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬
‫رگدان‬ ‫ہغیص‬
‫َی ْنصر‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬
‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬
‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬
‫ہغیصوادحؤمثناغبئ‬ ‫‪4‬‬
‫ہغیصہینثتؤمثناغبئ‬ ‫‪5‬‬
‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬
‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬
‫متکل ّ‬
‫‪ 13‬ہغیصوادح م‬
‫م ت کل ّ‬
‫‪ 14‬ہغیصعمج م‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 10 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬ع‪ ،‬ل‪ ،‬م‬
‫ِ‬ ‫باب َس ِم َع۔ َی ْس َمع (فع ِل مضار ع)۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬
‫رگدان‬ ‫ہغیص‬
‫َی ْعل َم‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬
‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬
‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬
‫ہغیصوادحؤمثناغبئ‬ ‫‪4‬‬
‫ہغیصہینثتؤمثناغبئ‬ ‫‪5‬‬
‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬
‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬
‫متکل ّ‬
‫‪ 13‬ہغیصوادح م‬
‫م ت کل ّ‬
‫‪ 14‬ہغیصعمج م‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 11 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬ح‪ ،‬س‪ ،‬ب‬
‫ِ‬ ‫ب۔ َی ْح ِسب (فع ِل مضار ع)۔۔۔۔‬
‫باب َح ِس َ‬
‫رتہمج‬
‫رگدان‬ ‫ہغیص‬
‫َی ْح ِسب‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬
‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬
‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬
‫ہغیصوادحؤمثناغبئ‬ ‫‪4‬‬
‫ہغیصہینثتؤمثناغبئ‬ ‫‪5‬‬
‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬
‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬
‫متکل ّ‬
‫‪ 13‬ہغیصوادح م‬
‫م ت کل ّ‬
‫‪ 14‬ہغیصعمج م‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 12 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬ک‪ ،‬ر‪ ،‬م‬
‫ِ‬ ‫کرم (فع ِل مضار ع)۔۔۔۔‬
‫باب کَر َم۔ َی ْ‬

‫رتہمج‬
‫رگدان‬ ‫ہغیص‬
‫َی ْ‬
‫کرم‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬
‫ان‬ ‫َی ْ‬
‫کر َم ِ‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬
‫َی ْ‬
‫کرم ْو َن‬ ‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬
‫َت ْ‬
‫کرم‬ ‫ہغیصوادحؤمثناغبئ‬ ‫‪4‬‬
‫ان‬ ‫َت ْ‬
‫کر َم ِ‬ ‫ہغیصہینثتؤمثناغبئ‬ ‫‪5‬‬
‫کر ْم َن‬
‫َی ْ‬ ‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬
‫َت ْ‬
‫کرم‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫ان‬ ‫َت ْ‬
‫کر َم ِ‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫َت ْ‬
‫کرم ْو َن‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫ی‬ ‫َت ْ‬
‫کر ِم ْ َ‬ ‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫ان‬ ‫َت ْ‬
‫کر َم ِ‬ ‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫کر ْم َن‬
‫َت ْ‬ ‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬
‫ا َ کْرم‬ ‫متکل ّ‬
‫‪ 13‬ہغیصوادح م‬
‫َن ْ‬
‫کرم‬ ‫م ت کل ّ‬
‫‪ 14‬ہغیصعمج م‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 13 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 14 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬
‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 15 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬
 ‫ُ‬
‫ُثَم یثزمدیہیفےکاوباب‬
‫ال‪َ ،‬ت ْف ِع ْیل‪ ،‬م َفاعَل َ ْۃ‪،‬‬
‫اِفْ َع ْ‬
‫َت َفع ْل‪َ ،‬ت َفاع ْل‪،‬‬
‫ال‪،‬‬
‫ال‪ ،‬اِ ْس ِت ْف َع ْ‬ ‫اِفْ ِت َع ْ‬
‫ال‪ ،‬اِ ْن ِف َع ْ‬
‫اِفْ ِع ََل ْل‪ ،‬اِفْ ِع ْی ََل ْل‪ ،‬اِفْ ِع ْی َع ْ‬
‫ال‪،‬‬
‫اِفْ ِع َو ْ‬
‫ال‪،‬‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫اِف ْل‪ ،‬اِفا ْل‬
‫ع‬ ‫ع‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 16 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫باب اِفعال (فع ِل مایض)۔۔۔۔ ح ِ‬
‫روف اصلیہ‪ :‬ر س ل‬
‫رتہمج‬
‫رگدان‬ ‫ہغیص‬
‫اجیھباساکیرمدےن‬
‫ا َ ْر َس َل‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬
‫ا َ ْر َس ََل‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬
‫ا َ ْر َسل ْوا‬ ‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬
‫ا َ ْر َسل َْت‬ ‫ہغیصوادحؤمثناغبئ‬ ‫‪4‬‬
‫ا َ ْر َسل َ َتا‬ ‫ہغیصہینثتؤمثناغبئ‬ ‫‪5‬‬
‫ا َ ْر َس ْ َ‬
‫ل‬ ‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬
‫ا َ ْر َسل َْت‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫ا َ ْر َسل ْت َما‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫ا َ ْر َسل ْت ْم‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫ا َ ْر َسل ِْت‬ ‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫ا َ ْر َسل ْت َما‬ ‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫ا َ ْر َسل َ‬
‫ْت‬ ‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬
‫متکل ّ‬
‫ا َ ْر َسل ْت‬ ‫‪ 13‬ہغیصوادح م‬
‫م ت کل ّ‬
‫ا َ ْر َسل ْ َنا‬ ‫‪ 14‬ہغیصعمج م‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 17 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬ر س ل‬
‫ِ‬ ‫باب اِفعال (فع ِل مضار ع)۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬
‫رگدان‬ ‫ہغیص‬
‫اتجیھبےہ‪،‬ایےجیھباگ‪،‬وہاکیرمد‬ ‫ی ْر ِسل‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬
‫ی ْر ِس ََل ِن‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬
‫ی ْر ِسل ْو َن‬ ‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬
‫ت ْر ِسل‬ ‫ہغیصوادحؤمثناغبئ‬ ‫‪4‬‬
‫ت ْر ِس ََل ِن‬ ‫ہغیصہینثتؤمثناغبئ‬ ‫‪5‬‬
‫ل‬‫ی ْر ِس ْ َ‬ ‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬
‫ت ْر ِسل‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫ت ْر ِس ََل ِن‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫ت ْر ِسل ْو َن‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫ت ْر ِسلِ ْ َ‬
‫ی‬ ‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫ت ْر ِس ََل ِن‬ ‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫ل‬‫ت ْر ِس ْ َ‬ ‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬
‫متکل ّ‬
‫ا ْر ِسل‬ ‫‪ 13‬ہغیصوادح م‬
‫م ت کل ّ‬
‫ن ْر ِسل‬ ‫‪ 14‬ہغیصعمج م‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 18 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫َن ْعبد‬
‫ُ ُ‬
‫رحوفاہیلص(ع‪،‬ب‪،‬د)‪،‬لعفِاضمرع‪،‬ہغیصعمجملکتم‪،‬ازابب َ َ‬
‫‪1‬‬
‫ن رُُ‬
‫یَ‪،‬رتہمج‪:‬ابعدترکےتںیہمہبس‬ ‫ِ‬

‫ا َ ْن َع ْم َ‬
‫ت‬
‫‪2‬‬

‫ی ْن ِفق ْو َن‬
‫‪3‬‬

‫َر ِب َح ْت‬
‫‪4‬‬

‫َی ْج َعل ْو َن‬

‫‪5‬‬

‫َی ْر ِجع ْو َن‬

‫‪6‬‬

‫ا َ ْظل َ َم‬
‫‪7‬‬

‫َع ِملوا‬
‫‪8‬‬

‫ڪَ َفر ْوا‪،‬‬

‫‪9‬‬

‫ی ْف ِسد‬
‫‪10‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 19 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫ی ْفلِح‬
‫‪11‬‬

‫ی ْفلِح ْو َن‬
‫‪12‬‬

‫ت ْفلِح ْو َن‬
‫‪13‬‬

‫َی ْغ ِفر‬
‫‪14‬‬

‫ت ْب ِصر ْو َن‬
‫‪15‬‬

‫یق ِْرض‬
‫‪16‬‬

‫ا َ ْع َج َ‬
‫ب‬
‫‪17‬‬

‫ا َ ْش َهد‬
‫‪18‬‬

‫ك ََس َب ْت‬
‫‪19‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 20 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 21 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬
 ‫لعفِارماحرضانبےناکرطہقی‪َ :‬ت ْف َتح‬
‫‪ .1‬العِتماضمرعوکذحفرکںی‪ :‬فْ َتح‬
‫‪ .2‬رشوعںیمزمہہاگلںیئ‪:‬افْ َتح‬
‫‪.3‬ارگنیعےملکرپ(زربایزری)وہوتزمہہوکزریدںی‪:‬اِفْ َتح‬
‫‪ٓ .4‬ارخوکزج مدںی‪:‬اِفْ َتحْ‬
‫‪ .5‬ارگنیعےملکرپ(شیپ)وہوتزمہہوکشیپدںی‪:‬ا ْنص ْر‬
‫وننارعایبوہوتاُےسذحفرکدںی‬
‫‪ .6‬ارگٓارخںیم ِ‬

‫ارم‬ ‫اضمرع‬
‫اِفْ َتحْ‬ ‫َت ْف َتح‬ ‫‪1‬‬
‫وتوھکل‬ ‫وتوھکاتلےہ‬
‫اِ ْض ِر ْب‬ ‫ض ِرب‬
‫َت ْ‬ ‫‪2‬‬
‫وتامر‬ ‫وتامراتےہ‬
‫ا ْنص ْر‬ ‫َت ْنصر‬ ‫‪3‬‬
‫وتدمدرک‬ ‫وتدمدرکاتےہ‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 22 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫اِ ْس َم ْع‬ ‫َت ْس َمع‬ ‫‪4‬‬
‫وتنس‬ ‫وتاتنسےہ‬
‫َت ْح ِسب‬ ‫‪5‬‬
‫وتوساتچےہ‬
‫َت ْش َرح‬ ‫‪6‬‬
‫وتواضتحرکاتےہ‬
‫َت ْسکت‬ ‫‪7‬‬
‫وتاخومشوہاتےہ‬
‫َتقْرب‬ ‫‪8‬‬
‫وترقبیوہاتےہ‬
‫َت ْبعد‬ ‫‪9‬‬
‫وتدوروہاتےہ‬
‫َت ْش َرب‬ ‫‪10‬‬
‫وتکایناتیپےہ‬
‫قطع‬
‫َت َ‬ ‫‪11‬‬
‫وتاکاتٹےہ‬
‫َتذْ َھب‬ ‫‪12‬‬
‫وتاجاتےہ‬
‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 23 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬
 ‫حروف اصلیہ‪ :‬ف‪ ،‬ت‪ ،‬ح‬
‫ِ‬ ‫باب فَ َتحَ ۔ َی ْف َتح (فع ِل امر احرض) ۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬ ‫ارم‬ ‫اضمرع‬ ‫ہغیص‬

‫وتوھکل‬ ‫اِفْ َتحْ‬ ‫َت ْف َتح‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫متدوونںوھکول‬ ‫اِفْ َت َحا‬ ‫َت ْف َت َحا ِن‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫متبسوھکول‬ ‫َت ْف َتح ْو َن اِفْ َتح ْوا‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫وتوھکل‬ ‫ی اِفْ َت ِ ْ‬
‫ح‬ ‫َت ْف َت ِح ْ َ‬ ‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫متدوونںوھکول‬ ‫اِفْ َت َحا‬ ‫َت ْف َت َحا ِن‬ ‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫متبسوھکول‬ ‫اِفْ َت ْح َن‬ ‫َت ْف َت ْح َن‬ ‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬
‫وننعمج‬
‫وننارعایباور ِ‬
‫اتین‪:‬انیت‪:‬العِتماضمرع‪،‬ن‪ِ :‬‬
‫حروف اصلیہ‪ :‬ذ ھ ب (جانا)‬
‫ِ‬ ‫باب فَ َتحَ ۔ َی ْف َتح (فع ِل امر احرض)۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬ ‫ارم‬ ‫اضمرع‬ ‫ہغیص‬

‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 24 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬ج ع ل ۔ بنانا‬
‫ِ‬ ‫باب فَ َتحَ ۔ َی ْف َتح (فع ِل امر احرض) ۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬ ‫ارم‬ ‫اضمرع‬ ‫ہغیص‬

‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬

‫حروف اصلیہ‪ :‬ج ل س (بیٹهنا)‬

‫ِ‬ ‫ض ِرب (فع ِل امر احرض) ۔۔۔۔‬
‫باب َض َر َب َی ْ‬

‫رتہمج‬ ‫ارم‬ ‫اضمرع‬ ‫ہغیص‬

‫وتھٹیب‬ ‫اِ ْجلِ ْس‬ ‫َت ْجلِس‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫ان اِ ْجلِ َسا‬
‫َت ْجلِ َس ِ‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫متبسھٹیباجؤ‬ ‫َت ْجلِس ْو َن اِ ْجلِس ْو‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫وتھٹیب‬ ‫ی اِ ْجل ِ ْ‬
‫ِس‬ ‫َت ْجلِ ِس ْ َ‬ ‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫ان اِ ْجلِ َسا‬
‫َت ْجلِ َس ِ‬ ‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫اِ ْجلِ ْس َن‬ ‫َت ْجلِ ْس َن‬ ‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 25 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬س ک ت‪ ،‬خاموش رہنا‬
‫ِ‬ ‫باب نَ َص َر (فع ِل امر احرض) ۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬ ‫ارم‬ ‫اضمرع‬ ‫ہغیص‬

‫وتاخومشرہ‬ ‫ا ْسک ْت‬ ‫َت ْسکت‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫متدوونںاخومشروہ‬ ‫ان ا ْسک َتا‬
‫َت ْسک َت ِ‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫متبساخومشروہ‬ ‫َت ْسکت ْو َن ا ْسکت ْوا‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫ی ا ْسک ِ ْ‬
‫ت‬ ‫َت ْسک ِت ْ َ‬ ‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫ان ا ْسک َتا‬
‫َت ْسک َت ِ‬ ‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫ا ْسک ْ َ‬
‫ت‬ ‫َت ْسک ْ َ‬
‫ت‬ ‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬

‫حروف اصلیہ‪ :‬ش ر ب ‪ ،‬پاین پینا‬

‫ِ‬ ‫باب َس ِم َع (فع ِل امر احرض) ۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬ ‫ارم‬ ‫اضمرع‬ ‫ہغیص‬

‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 26 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬ب ع د ‪ ،‬دور ہونا‬
‫ِ‬ ‫باب کَر َم (فع ِل امر احرض) ۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬ ‫ارم‬ ‫اضمرع‬ ‫ہغیص‬

‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬

‫حروف اصلیہ‪ :‬ق ر ب ‪ ،‬قریب ہونا‬

‫ِ‬ ‫باب کَر َم (فع ِل امر احرض) ۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬ ‫ارم‬ ‫اضمرع‬ ‫ہغیص‬

‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 27 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬د خ ل ‪ :‬داخل ہونا‬
‫ِ‬ ‫باب نَ َص َر َی ْنصر (فع ِل امر احرض) ۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬ ‫ارم‬ ‫اضمرع‬ ‫ہغیص‬

‫ا ْدخ ْل‬ ‫َت ْدخل‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫َت ْدخ ََل ِن ا ْدخ ََل‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫َت ْدخل ْو َن ا ْدخل ْوا‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫ی ا ْدخ ِ ْ‬
‫ل‬ ‫َت ْدخلِ ْ َ‬ ‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫َت ْدخ ََل ِن ا ْدخ ََل‬ ‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫ا ْدخ ْ َ‬
‫ل‬ ‫َت ْدخ ْ َ‬
‫ل‬ ‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬

‫حروف اصلیہ‪ :‬ع ب د ‪ :‬عبادت کرنا‬

‫ِ‬ ‫باب نَ َص َر َی ْنصر (فع ِل امر احرض) ۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬ ‫ارم‬ ‫اضمرع‬ ‫ہغیص‬

‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫متبسابعدترکو‬ ‫َت ْعبد ْو َن ا ْعبد ْوا‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 28 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬ع ل م ‪ِ :‬سکهانا‬
‫ِ‬ ‫باب َت ْف ِع ْیل (فع ِل امر احرض) ۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬ ‫ارم‬ ‫اضمرع‬ ‫ہغیص‬

‫وتملع ِسکھاَ‬ ‫عَلِ ْم‬ ‫ت َعلِم‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫عَلِ َما‬ ‫ان‬
‫ت َعلِ َم ِ‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫عَلِم ْوا‬ ‫ت َعلِم ْو َن‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫عَل ِ ْ‬
‫ِم‬ ‫ی‬
‫ت َعلِ ِم ْ َ‬ ‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬
‫عَلِ َما‬ ‫ان‬
‫ت َعلِ َم ِ‬ ‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬
‫عَلِ ْم َن‬ ‫ت َعلِ ْم َن‬ ‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 29 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬ف‪ ،‬ت‪ ،‬ح‪ ،‬کهولنا‬
‫ِ‬ ‫باب فَ َتحَ ۔ َی ْف َتح ےس مضار ع منیف بنائیں۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬ ‫یفنم‬ ‫اچہپن‬ ‫اضمرع‬ ‫ہغیص‬

‫رشوعںیم‬
‫ںیہنوھکاتلےہوہاکیرمد‬ ‫َل َی ْف َتح‬ ‫َل‬ ‫َی ْف َتح‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬
‫ان ںیہنوھکےتلںیہوہدورمد‬
‫َل َی ْف َت َح ِ‬ ‫َی ْف َت َحا ِن َل‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬
‫َل َی ْف َتح ْو َن‬ ‫َی ْف َتح ْو َن َل‬ ‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬
‫َل َت ْف َتح‬ ‫َل‬ ‫َت ْف َتح‬ ‫ہغیصوادحؤمثناغبئ‬ ‫‪4‬‬
‫َل َت ْف َت َحا ِن‬ ‫َت ْف َت َحا ِن َل‬ ‫ہغیصہینثتؤمثناغبئ‬ ‫‪5‬‬
‫َل َی ْف َت ْح َن‬ ‫َی ْف َت ْح َن َل‬ ‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬
‫َل َت ْف َتح‬ ‫َل‬ ‫َت ْف َتح‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫َل َت ْف َت َحا ِن‬ ‫َت ْف َت َحا ِن َل‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫َل َت ْف َتح ْو َن‬ ‫َت ْف َتح ْو َن َل‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫ی‬
‫َل َت ْف َت ِح ْ َ‬ ‫ی َل‬ ‫َت ْف َت ِح ْ َ‬ ‫ہغیصوادحؤمثناحرض‬ ‫‪10‬‬
‫َل َت ْف َت َحا ِن‬ ‫َت ْف َت َحا ِن َل‬ ‫ہغیصہینثتؤمثناحرض‬ ‫‪11‬‬
‫َل َت ْف َت ْح َن‬ ‫َت ْف َت ْح َن َل‬ ‫ہغیصعمجؤمثناحرض‬ ‫‪12‬‬
‫م تک ل ّ‬
‫َل ا َفْ َتح‬ ‫َل‬ ‫ا َفْ َتح‬ ‫ہغیصوادح م‬ ‫‪13‬‬
‫م تک ل ّ‬
‫َل َن ْف َتح‬ ‫َل‬ ‫َن ْف َتح‬ ‫ہغیصعمج م‬ ‫‪14‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 30 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫رحوفاج ِزہم‪:‬‬
‫ِ‬
‫لم ا َ َم ْر‪ ،‬لےئ نہی‪ ،‬اِ ْن شرطیہ‬
‫ل َْم‪ ،‬ل ََما‪ِ ،‬‬
‫ہیرحوفلعفِاضمرعوکزج مدےتیںیہ‬

‫ل َْم ‪ :‬ہیلعفِاضمرعوکامیضیفنمانبداتیےہ‪،‬ہیامیضںیمیسکاک میکیفنےکےئلٓااتےہ‬

‫لم ا َ َم ْر‪ :‬ہیلعفِاضمرعوکارمانبداتیےہ‪،‬ہییسکاک ماکمکحدےنیےکےئلٓااتےہ‬

‫ِ‬
‫لےئ نہی‪ :‬ہیلعفِاضمرعوکیہنانبداتیےہ‪،‬ہییسکاک مےسروےنکےکےئلٓااتےہ‪َ ،‬ل َت ْف َتحْ‬

‫اِ ْن شرطیہ‪ :‬ہیلعفِاضمرعوکرشطانبداتیےہ‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 31 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬ج ع ل ۔ بنانا‬
‫ِ‬ ‫باب فَ َتحَ ۔ َی ْف َتح (فع ِل امر)۔۔۔۔‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 32 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬د خ ل ‪ :‬داخل ہونا‬
‫ِ‬ ‫باب َن َص َر َی ْنصر (فع ِل امر)۔۔۔۔‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 33 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬ع ل م ‪ِ :‬سکهانا‪.‬‬
‫ِ‬ ‫باب َت ْف ِع ْیل (فع ِل امر)۔۔۔۔‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 34 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬ف‪ ،‬ت‪ ،‬ح‪ ،‬کهولنا‬
‫ِ‬ ‫باب فَ َتحَ ۔ َی ْف َتح ےس فع ِل امر بنائیں۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬ ‫ارم‬ ‫ارم یکاچہپن‬ ‫اضمرع‬ ‫ہغیص‬

‫اچ ہئتےہکوہوھکےل‬ ‫لِ َی ْف َتحْ‬ ‫ٓارخوکزج مدںی‬ ‫َی ْف َتح‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬
‫اچ ہئتےہکوہدووھکںیل‬ ‫وننارعایبوکذحف لِ َی ْف َت َحا‬
‫َی ْف َت َحا ِن ِ‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬
‫اچ ہئتےہکوہبسوھکںیل‬ ‫وننارعایبوکذحف لِ َی ْف َتح ْوا‬
‫َی ْف َتح ْو َن ِ‬ ‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬
‫اچ ہئتےہکوہوھکےل‬ ‫لِ َت ْف َتحْ‬ ‫ہغیصوادحؤمثناغبئ َت ْف َتح ٓارخوکزج مدںی‬ ‫‪4‬‬
‫اچ ہئتےہکوہدووھکںیل‬ ‫وننارعایبوکذحف لِ َت ْف َت َحا‬
‫ہغیصہینثتؤمثناغبئ َت ْف َت َحا ِن ِ‬ ‫‪5‬‬
‫اچ ہئتےہکوہبسوھکںیل‬ ‫لِ َی ْف َت ْح َن‬ ‫َی ْف َت ْح َن ‪------‬‬ ‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬
‫وتوھکل‬ ‫اِفْ َتحْ‬ ‫ٓارخوکزج مدںی‬ ‫َت ْف َتح‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫متدوونںوھکول‬ ‫اِفْ َت َحا‬ ‫َت ْف َت َحا ِن ِ‬
‫وننارعایبوکذحف‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫متبسوھکول‬ ‫اِفْ َتح ْوا‬ ‫َت ْف َتح ْو َن ِ‬
‫وننارعایبوکذحف‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫وتوھکل‬ ‫وننارعایبوکذحف اِفْ َت ِ ْ‬
‫ح‬ ‫ی ِ‬‫َت ْف َت ِح ْ َ‬ ‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬

‫متدوونںوھکول‬ ‫اِفْ َت َحا‬ ‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض َت ْف َت َحا ِن ِ‬

‫وننارعایبوکذحف‬
‫متبسوھکول‬ ‫اِفْ َت ْح َن‬ ‫ن ‪------‬‬‫َت ْف َت ْح َ‬ ‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬
‫متکل ّ‬
‫اچ ہئتےہکںیموھکولں‬ ‫ِل َفْ َتحْ‬ ‫ٓارخوکزج مدںی‬ ‫ا َفْ َتح‬ ‫‪ 13‬ہغیصوادح م‬
‫متکل ّ‬
‫اچ ہئتےہکمہبسوھکںیل‬ ‫لِ َن ْف َتحْ‬ ‫ٓارخوکزج مدںی‬ ‫َن ْف َتح‬ ‫‪ 14‬ہغیصعمج م‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 35 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬ف‪ ،‬ت‪ ،‬ح‪ ،‬کهولنا‬
‫ِ‬ ‫باب فَ َتحَ ۔ َی ْف َتح ےس فع ِل نہی بنائیں۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬ ‫یہن‬ ‫یہن یکاچہپن‬ ‫اضمرع‬ ‫ہغیص‬

‫رشوعںیم ٓارخںیم‬
‫اچ ہئتےہکوہہنوھکےل‬ ‫َل َی ْف َتحْ‬ ‫ٓارخوکزج مدںی‬ ‫َل‬ ‫َی ْف َتح‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬
‫َل َی ْف َت َحا‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫َی ْف َت َحا ِن َل‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬
‫َل َی ْف َتح ْوا‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫َی ْف َتح ْو َن َل‬ ‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬
‫َل َت ْف َتحْ‬ ‫ٓارخوکزج مدںی‬ ‫َل‬ ‫َت ْف َتح‬ ‫ہغیصوادحؤمثناغبئ‬ ‫‪4‬‬
‫َل َت ْف َت َحا‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫َت ْف َت َحا ِن َل‬ ‫ہغیصہینثتؤمثناغبئ‬ ‫‪5‬‬
‫َل َی ْف َت ْح َن‬ ‫‪------‬‬ ‫َی ْف َت ْح َن َل‬ ‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬
‫وتتموھکل‬ ‫َل َت ْف َتحْ‬ ‫ٓارخوکزج مدںی‬ ‫َل‬ ‫َت ْف َتح‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫متدوتموھکول‬ ‫َل َت ْف َت َحا‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫َت ْف َت َحا ِن َل‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫متبستموھکول‬ ‫َل َت ْف َتح ْوا‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫َت ْف َتح ْو َن َل‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫وتتموھکل‬ ‫َل َت ْف َت ِ ْ‬
‫ح‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫ی َل‬ ‫َت ْف َت ِح ْ َ‬ ‫ہغیصوادحؤمثناحرض‬ ‫‪10‬‬
‫متدوتموھکول‬ ‫َل َت ْف َت َحا‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫َت ْف َت َحا ِن َل‬ ‫ہغیصہینثتؤمثناحرض‬ ‫‪11‬‬
‫متبستموھکول‬ ‫َل َت ْف َت ْح َن‬ ‫‪------‬‬ ‫َت ْف َت ْح َن َل‬ ‫ہغیصعمجؤمثناحرض‬ ‫‪12‬‬
‫م تک ل ّ‬
‫َل ا َفْ َتحْ‬ ‫ٓارخوکزج مدںی‬ ‫َل‬ ‫ا َفْ َتح‬ ‫ہغیصوادح م‬ ‫‪13‬‬
‫م تک ل ّ‬
‫َل َن ْف َتحْ‬ ‫ٓارخوکزج مدںی‬ ‫َل‬ ‫َن ْف َتح‬ ‫ہغیصعمج م‬ ‫‪14‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 36 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬ف‪ ،‬ت‪ ،‬ح‪ ،‬کهولنا‬
‫ِ‬ ‫باب فَ َتحَ ۔ َی ْف َتح ےس فع ِل نیف ِج َهد بلم بنائیں۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬ ‫یفن ِجھدملب‬ ‫یفن ِجھدملب یکاچہپن‬ ‫اضمرع‬ ‫ہغیص‬

‫رشوعںیم ٓارخںیم‬
‫ںیہنوھکالاُساکیرمدےن‬ ‫ل َْم َی ْف َتحْ‬ ‫ٓارخوکزج مدںی‬ ‫ل َْم‬ ‫َی ْف َتح‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬
‫ل َْم َی ْف َت َحا‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫ل َْم‬ ‫َی ْف َت َحا ِن‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬
‫ل َْم َی ْف َتح ْو‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫ل َْم‬ ‫َی ْف َتح ْو َن‬ ‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬
‫ل َْم َت ْف َتحْ‬ ‫ٓارخوکزج مدںی‬ ‫ل َْم‬ ‫َت ْف َتح‬ ‫ہغیصوادحؤمثناغبئ‬ ‫‪4‬‬
‫ل َْم َت ْف َت َحا‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫َت ْف َت َحا ِن ل َْم‬ ‫ہغیصہینثتؤمثناغبئ‬ ‫‪5‬‬
‫ل َْم َی ْف َت ْح َن‬ ‫‪------‬‬ ‫َی ْف َت ْح َن ل َْم‬ ‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬
‫ل َْم َت ْف َتحْ‬ ‫ٓارخوکزج مدںی‬ ‫ل َْم‬ ‫َت ْف َتح‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫ل َْم َت ْف َت َحا‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫َت ْف َت َحا ِن ل َْم‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫ل َْم َت ْف َتح ْو‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫َت ْف َتح ْو َن ل َْم‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫ل َْم َت ْف َت ِ ْ‬
‫ح‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫ی ل َْم‬ ‫َت ْف َت ِح ْ َ‬ ‫ہغیصوادحؤمثناحرض‬ ‫‪10‬‬
‫ل َْم َت ْف َت َحا‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫َت ْف َت َحا ِن ل َْم‬ ‫ہغیصہینثتؤمثناحرض‬ ‫‪11‬‬
‫ل َْم َت ْف َت ْح َن‬ ‫‪------‬‬ ‫َت ْف َت ْح َن ل َْم‬ ‫ہغیصعمجؤمثناحرض‬ ‫‪12‬‬
‫م تک ل ّ‬
‫ل َْم ا َفْ َتحْ‬ ‫ٓارخوکزج مدںی‬ ‫ل َْم‬ ‫ا َفْ َتح‬ ‫ہغیصوادح م‬ ‫‪13‬‬
‫م تک ل ّ‬
‫ل َْم َن ْف َتحْ‬ ‫ٓارخوکزج مدںی‬ ‫ل َْم‬ ‫َن ْف َتح‬ ‫ہغیصعمج م‬ ‫‪14‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 37 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫حروف اصلیہ‪ :‬ف‪ ،‬ت‪ ،‬ح‪ ،‬کهولنا‬
‫ِ‬ ‫باب فَ َتحَ ۔ َی ْف َتح ےس فع ِل نیف ِج َهد ِبل َمَا بنائیں۔۔۔۔‬

‫رتہمج‬ ‫یفن ِجھدبِلَّّاَ‬ ‫یفن ِجھد ِبل َمَا یکاچہپن‬ ‫اضمرع‬ ‫ہغیص‬
‫رشوعںیم ٓارخںیم‬
‫ایھبکتںیہنوھکالاُساکیرمدےن‬ ‫لَمَا َی ْف َتحْ‬ ‫ٓارخوکزج مدںی‬ ‫لَمَا‬ ‫َی ْف َتح‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬
‫لَمَا َی ْف َت َحا‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫َی ْف َت َحا ِن لَمَا‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬
‫لَمَا َی ْف َتح ْوا‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫َی ْف َتح ْو َن لَمَا‬ ‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬
‫لَمَا َت ْف َتحْ‬ ‫ٓارخوکزج مدںی‬ ‫لَمَا‬ ‫َت ْف َتح‬ ‫ہغیصوادحؤمثناغبئ‬ ‫‪4‬‬
‫لَمَا َت ْف َت َحا‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫َت ْف َت َحا ِن لَمَا‬ ‫ہغیصہینثتؤمثناغبئ‬ ‫‪5‬‬
‫لَمَا َی ْف َت ْح َن‬ ‫‪------‬‬ ‫َی ْف َت ْح َن لَمَا‬ ‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬
‫لَمَا َت ْف َتحْ‬ ‫ٓارخوکزج مدںی‬ ‫لَمَا‬ ‫َت ْف َتح‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫لَمَا َت ْف َت َحا‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫َت ْف َت َحا ِن ل ََما‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫لَمَا َت ْف َتح ْوا‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫َت ْف َتح ْو َن لَمَا‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫لَمَا َت ْف َت ِ ْ‬
‫ح‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫ی لَمَا‬ ‫َت ْف َت ِح ْ َ‬ ‫ہغیصوادحؤمثناحرض‬ ‫‪10‬‬
‫لَمَا َت ْف َت َحا‬ ‫وننارعایبوکذحف‬
‫ِ‬ ‫َت ْف َت َحا ِن لَمَا‬ ‫ہغیصہینثتؤمثناحرض‬ ‫‪11‬‬
‫لَمَا َت ْف َت ْح َن‬ ‫‪------‬‬ ‫َت ْف َت ْح َن لَمَا‬ ‫ہغیصعمجؤمثناحرض‬ ‫‪12‬‬
‫م تک ل ّ‬
‫لَمَا ا َفْ َتحْ‬ ‫ٓارخوکزج مدںی‬ ‫لَمَا‬ ‫ا َفْ َتح‬ ‫ہغیصوادح م‬ ‫‪13‬‬
‫م تک ل ّ‬
‫لَمَا َن ْف َتحْ‬ ‫ٓارخوکزج مدںی‬ ‫لَمَا‬ ‫َن ْف َتح‬ ‫ہغیصعمج م‬ ‫‪14‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 38 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫فع ِل نہی اور مضار ع منیف میں فرق‬
‫مضار ع منیف‬ ‫فع ِل نہی‬
‫َل َی ْف َتح‬ ‫َل َی ْف َتحْ‬
‫ںیہنوھکاتلےہ‪،‬ںیہنوھکےلاگوہاکیرمد‬ ‫اچےئہہکوہاکیرمدہنوھکےل‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 39 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫رتہمج‬ ‫ح ِ‬
‫روف اصلیہ‪ ،‬اعمین‬ ‫صیغہ‬ ‫لء یک‬
‫باب‬ ‫ِقسم‬
‫‪ 1‬ل ِء نہی َل تف ِْسدوا ف س د‪ ،‬اِفعال اسفدالیھپان‬
‫لقعرانھک‬ ‫‪ 2‬ل ِء نیف َل َی ْشعر َ‬
‫ون ش ع ر‪ ،‬ن‬
‫ملعرانھک‬ ‫ون ع ل م ‪ ،‬س‬
‫َل َی ْعل َم َ‬ ‫‪3‬‬
‫واسپولانٹ‬ ‫َل َی ْر ِجع َ‬
‫ون ر ج ع‪ ،‬ض‬ ‫‪4‬‬
‫انبان‬ ‫َل َت ْج َعلوا ج ع ل ‪ ،‬ف‬ ‫‪5‬‬
‫ابعدترکان‬ ‫ون ع ب د‪،‬ن‬
‫َل َت ْعبد َ‬ ‫‪6‬‬
‫ابعدترکان‬ ‫ع ب د‪،‬ن‬ ‫َل َت ْعبدوا‬ ‫‪7‬‬
‫ف ر ق‪ ،‬تفعیل رفقرکان‬ ‫َل نف َِرق‬ ‫‪8‬‬
‫ب ط ل‪ ،‬اِفعال انقحرکان‬ ‫َل ت ْب ِطلوا‬ ‫‪9‬‬
‫مغرکان‬ ‫ح ز ن‪،‬ن‬ ‫َل َی ْحز ْن‬ ‫‪10‬‬
‫مغرکان‬ ‫ح ز ن‪،‬ف‬ ‫َل َت ْح َز ْن‬ ‫‪11‬‬
‫َل ت َح ِرموا ح ر م ‪ ،‬تفعیل رحا مرقاردانی‬ ‫‪12‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 40 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫َل َتقْتلوا‬ ‫‪13‬‬
‫َل َت ْدخلوا‬ ‫‪14‬‬
‫َل أعَ ِذب‬ ‫‪15‬‬
‫َل أ َ ْش َهد‬ ‫‪16‬‬
‫ون‬ ‫َل ی َ‬
‫ك ِذب َ‬ ‫‪17‬‬
‫َل ی ْفلِح‬ ‫‪18‬‬
‫َل نكَلِف‬ ‫‪19‬‬
‫َل َت ْج َع ْل‬ ‫‪20‬‬
‫َل َت ْس َمع ْو َن‬ ‫‪21‬‬
‫َل َت ْس َمع ْوا‬ ‫‪22‬‬
‫َل َی ْعل َم‬ ‫‪23‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 41 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫ریمض وصنمب لصتم یکرِگدان‪:‬ہیریمضںیوعفملیتنبںیہ‬
‫ریمض رتہمج‬ ‫ہغیص‬
‫اُس (اکیرمدوک)‬ ‫ہ‘‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬

‫ھ َما اُن (دورمدوںوک)‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬

‫ھ ْم اُن (بسرمدوںوک)‬ ‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬

‫َھا اُس (اکیوعرتوک)‬ ‫ہغیصوادحؤمثناغبئ‬ ‫‪4‬‬

‫ھ َما اُن (دووعروتںوک)‬ ‫ہغیصہینثتؤمثناغبئ‬ ‫‪5‬‬

‫ھ َن اُن (بسوعروتںوک)‬ ‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬

‫ک ھجت (اکیرمدوک)‬
‫َ‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬

‫ک َما مت (دورمدوںوک)‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬

‫ک ْم مت (بسرمدوںوک)‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬

‫ک ھجت (اکیوعرتوک)‬
‫ِ‬ ‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬

‫ک َما مت (دووعروتںوک)‬ ‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬

‫ک َن مت (بسوعروتںوک)‬ ‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬
‫متکل ّ‬
‫ھجم وک‬ ‫ِینْ‬ ‫‪ 13‬ہغیصوادح م‬
‫م ت کل ّ‬
‫مہ وک‬ ‫َنا‬ ‫‪ 14‬ہغیصعمج م‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 42 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫ریمض وصنمب لصتم یکاثمںیل(‪)1‬‬
‫اضمرع‬ ‫ریمض رتہمج‬ ‫ہغیص‬
‫دمدرکاتےہوہ‪،‬اُسیک‬ ‫َینصر ہ‘‬ ‫(اکیرمدوک)‬ ‫ہ‘ اُس‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬
‫دمدرکاتےہوہ‪،‬اندوونںیک‬ ‫َینصر ھ َما‬ ‫(دورمدوںوک)‬ ‫ھ َما اُن‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬
‫دمدرکاتےہوہ‪،‬انبسیک‬ ‫َینصر ھ ْم‬ ‫(بسرمدوںوک)‬ ‫ھ ْم اُن‬ ‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬
‫دمدرکاتےہوہ‪،‬اُساکیوعرتیک‬ ‫َینصر َھا‬ ‫(اکیوعرتوک)‬ ‫َھا اُس‬ ‫ہغیصوادحؤمثناغبئ‬ ‫‪4‬‬
‫دمدرکاتےہوہ‪،‬اندووعروتںیک‬ ‫َینصر ھ َما‬ ‫(دووعروتںوک)‬ ‫ھ َما اُن‬ ‫ہغیصہینثتؤمثناغبئ‬ ‫‪5‬‬
‫دمدرکاتےہوہ‪،‬انبسوعروتںیک‬ ‫َینصر ھ َن‬ ‫(بسوعروتںوک)‬ ‫ھ َن اُن‬ ‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬
‫دمدرکاتےہوہ‪،‬ھجتاکیرمدیک‪،‬ایریتی‬ ‫ک‬
‫َینصر َ‬
‫(اکیرمدوک)‬ ‫ک ھجت‬
‫َ‬
‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫دمدرکاتےہوہ‪،‬متدورمدوںیک‬ ‫َینصر ک َما‬ ‫(دورمدوںوک)‬ ‫ک َما مت‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫دمدرکاتےہوہ‪،‬متبسرمدوںیک‬ ‫َینصر ک ْم‬ ‫(بسرمدوںوک)‬ ‫ک ْم مت‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫دمدرکاتےہوہ‪،‬ھجتاکیوعرتیک‪،‬ایریتی‬ ‫ک‬
‫َینصر ِ‬ ‫(اکیوعرتوک)‬ ‫ک ھجت‬ ‫ِ‬ ‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬

‫دمدرکاتےہوہ‪،‬متدووعروتںیک‬ ‫َینصر ک َما‬ ‫(دووعروتںوک)‬ ‫ک َما مت‬ ‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬

‫دمدرکاتےہوہ‪،‬متبسوعروتںیک‬ ‫َینصر ک َن‬ ‫(بسوعروتںوک)‬ ‫ک َن مت‬ ‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬

‫متکل ّ‬
‫َینصر ِینْ‬ ‫ِینْ ھجم‬
‫دمدرکاتےہوہ‪ ،‬ھجماکیرمدیکایریمی‬ ‫وک‬ ‫‪ 13‬ہغیصوادح م‬
‫متکل ّ‬
‫دمدرکاتےہوہ‪،‬امہری‬ ‫َینصر َنا‬ ‫وک‬ ‫َنا مہ‬ ‫‪ 14‬ہغیصعمج م‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 43 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫ریمض وصنمب م َت ِص ْل یکاثمںیل(‪)2‬‬
‫ع‪،‬ل‪ ،‬م‪،‬امیض‪،‬ازاببلیعفت‬ ‫ریمض رتہمج‬ ‫ہغیص‬
‫ملعاھکسایاُسےن‪،‬اُساکیرمدوک‬ ‫عَل َ َمہ‘‬ ‫(اکیرمدوک)‬ ‫ہ‘ اُس‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬
‫عَل َ َم‬ ‫(دورمدوںوک)‬ ‫ھ َما اُن‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬
‫(بسرمدوںوک) عَل َ َم‬ ‫ھ ْم اُن‬ ‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬
‫(اکیوعرتوک) عَل َ َم‬ ‫َھا اُس‬ ‫ہغیصوادحؤمثناغبئ‬ ‫‪4‬‬
‫عَل َ َم‬ ‫(دووعروتںوک)‬ ‫ھ َما اُن‬ ‫ہغیصہینثتؤمثناغبئ‬ ‫‪5‬‬
‫(بسوعروتںوک) عَل َ َم‬ ‫ھ َن اُن‬ ‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬
‫عَل َ َم‬ ‫ک ھجت‬
‫َ‬
‫(اکیرمدوک)‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫عَل َ َم‬ ‫(دورمدوںوک)‬ ‫ک َما مت‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫(بسرمدوںوک) عَل َ َم‬ ‫ک ْم مت‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫(اکیوعرتوک) عَل َ َم‬ ‫ک ھجت‬ ‫ِ‬ ‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬

‫عَل َ َم‬ ‫(دووعروتںوک)‬ ‫ک َما مت‬ ‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬

‫(بسوعروتںوک) عَل َ َم‬ ‫ک َن مت‬ ‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬

‫َ‬ ‫متکل ّ‬
‫عَل َم ِینْ‬ ‫وک‬ ‫ِینْ ھجم‬ ‫‪ 13‬ہغیصوادح م‬
‫متکل ّ‬
‫عَل َ َم‬ ‫وک‬ ‫َنا مہ‬ ‫‪ 14‬ہغیصعمج م‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 44 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫َخل َ ْق َت ِِن‪ ،‬دیپاایکوتےنھجموک‬
‫مفعول‬ ‫فاعل‬ ‫فعل‬
‫سجرپاک موہا‬ ‫اک مرکےنواال‬ ‫اک م‬
‫ِین‬ ‫َت‬ ‫َخل َ َق‬
‫ھجموک‬ ‫وتےن‬ ‫دیپاایک‬
‫َخل َ ْق َنا ک ْم‪ ،‬دیپاایکمہےنمتبسوکوک‬
‫مفعول‬ ‫فاعل‬ ‫فعل‬
‫سجرپاک موہا‬ ‫اک مرکےنواال‬ ‫اک م‬
‫ک ْم‬ ‫َنا‬ ‫َخل َ َق‬
‫متبسوک‬ ‫مہےن‬ ‫دیپاایک‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 45 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫ریمض رموفع لصفنم ‪ :‬ہی ریمضںی افلع یتنب ںیہ‬
‫رتہمج‬ ‫ریمض‬ ‫ہغیص‬
‫‪He‬‬ ‫اُس (اکیرمدےن)‬ ‫ھ َو‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬

‫‪They two‬‬ ‫اُن (دورمدوںےن)‬ ‫ھ َما‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬

‫‪They All‬‬ ‫اُن (بسرمدوںےن)‬ ‫ھ ْم‬ ‫‪ 3‬ہغیصعمجذمرکاغبئ‬

‫‪She‬‬ ‫اُس (اکیوعرتےن)‬ ‫‪ 4‬ہغیصوادحؤمثناغبئ ِھَ‬

‫‪They two‬‬ ‫اُن (دووعروتںےن)‬ ‫‪ 5‬ہغیصہینثتؤمثناغبئ ھ َما‬
‫‪They All‬‬ ‫اُن (بسوعروتںےن)‬ ‫ھ َن‬ ‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬

‫‪You‬‬ ‫ھجت (اکیرمدےن)‬ ‫ا َ ْن َ‬

‫ت‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬

‫‪You two‬‬ ‫مت (دورمدوںےن)‬ ‫ا َ ْنت َما‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬

‫‪You all‬‬ ‫مت (بسرمدوںےن)‬ ‫ا َ ْنت ْم‬ ‫‪ 9‬ہغیصعمجذمرکاحرض‬

‫‪You‬‬ ‫ھجت (اکیوعرتےن)‬ ‫ت‬‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض ا َ ْن ِ‬

‫‪You two‬‬ ‫مت (دووعروتںےن)‬ ‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض ا َ ْنت َما‬
‫‪You all‬‬ ‫مت (بسوعروتںےن)‬ ‫ا َ ْن َ‬
‫ت‬ ‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬
‫متکل ّ‬
‫‪I‬‬ ‫ںیم ےن‬ ‫ا َ َنا‬ ‫‪ 13‬ہغیصوادح م‬
‫م ت کل ّ‬
‫‪We‬‬ ‫مہ ےن‬ ‫َن ْحن‬ ‫‪ 14‬ہغیصعمج م‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 46 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫ریمض رموفع م َت ِص ْل ‪:‬‬

‫‪ ‬ہی ریمضںی یھب افلع یتنب ںیہ‬

‫‪ ‬ریمض رموفع م َت ِص ْل یک دوںیمسق ںیہ ۔‬

‫ریمض رموفع لصتم‬

‫ت‬
‫م ْس َت َ ْ‬ ‫بارز‬
‫ِ‬

‫بارز‪:‬‬
‫ِ‬
‫بارر اک ینعم ےہ ظاہر ‪،‬اس ےس رماد وہ ریمض ےہ وج یھکل اور ڑپیھ اجےکس۔‬

‫‪ ‬ےسیج فَ َت ْحت ںیم ت ریمض (مرفو ع م َت ِص ْل ِ‬

‫بارز) اس اک افلع ےہ۔‬
‫‪ ‬اور فَ َت ْح َنا ںیم نَا ریمض (مرفو ع م َت ِص ْل ِ‬
‫بارز) اس اک افلع ےہ۔‬

‫ت‪:‬‬
‫م ْس َت َ ْ‬
‫رتتسم اک ینعم ےہ وپدیشہ ‪ ،‬اس ےس رماد وہ ریمض ےہ وج یھکل اور ڑپیھ ہن اجےکس۔‬
‫‪ ‬ےسیج َی ْف َتح ںیم ھ َو ریمض (مرفو ع م َت ِص ْل م ْس َت َ ْ‬
‫ت) اس اکافلع ےہ ۔‬

‫‪ ‬اور ا َفْ َتح ںیم ا َ َنا ریمض (مرفو ع م َت ِص ْل م ْس َت َ ْ‬

‫ت) اس اکافلع ےہ ۔‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 47 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫ریمض رموفع م َت ِص ْل یکرِگداناورلعفِامیضیکاثمںیل‪،‬ہی ریمضںی افلع یتنب ںیہ‬
‫امیضیکاثمںیل‬ ‫ریمض‬ ‫ہغیص‬
‫(اکیرمدےن)‬ ‫وھکال اُس‬ ‫فَ َتحَ‬ ‫ریمضرتتسم‬ ‫ھ َو‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬

‫(دورمدوںےن)‬ ‫وھکال اُن‬ ‫فَ َت َحا‬ ‫ریمضاب ِرز‬ ‫ا‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬

‫(بسرمدوںےن)‬ ‫وھکال اُن‬ ‫فَ َتح ْو‪۱‬‬ ‫ریمضاب ِرز‬ ‫و‬ ‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬

‫فَ َت َح ْت‬
‫(اکیوعرتےن)‬ ‫وھکال اُس‬ ‫ریمضرتتسم‬ ‫ِھَ‬ ‫ہغیصوادحؤمثناغبئ‬ ‫‪4‬‬

‫(دووعروتںےن)‬ ‫وھکال اُن‬ ‫فَ َت َح َتا‬ ‫ریمضاب ِرز‬ ‫ا‬ ‫ہغیصہینثتؤمثناغبئ‬ ‫‪5‬‬

‫(بسوعروتںےن)‬ ‫وھکال اُن‬ ‫فَ َت ْح َن‬ ‫ریمضاب ِرز‬ ‫َن‬ ‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬

‫(اکیرمدےن)‬ ‫وھکال ھجت‬ ‫فَ َت ْح َت‬ ‫ریمضاب ِرز‬ ‫َت‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬

‫(دورمدوںےن)‬ ‫وھکال مت‬ ‫فَ َت ْحت َما‬ ‫ریمضاب ِرز‬ ‫ت َما‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬

‫(بسرمدوںےن)‬ ‫وھکال مت‬ ‫فَ َت ْحت ْم‬ ‫ریمضاب ِرز‬ ‫ت ْم‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬

‫(اکیوعرتےن)‬ ‫وھکال ھجت‬ ‫ت‬

‫فَ َت ْح ِ‬ ‫ریمضاب ِرز‬ ‫ِت‬ ‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض‬

‫(دووعروتںےن)‬ ‫وھکال مت‬ ‫فَ َت ْحت َما‬ ‫ریمضاب ِرز‬ ‫ت َما‬ ‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض‬

‫(بسوعروتںےن)‬ ‫وھکال مت‬ ‫فَ َت ْح َ‬

‫ت‬ ‫ریمضاب ِرز‬ ‫ت َن‬ ‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬
‫متکل ّ‬
‫ےن‬ ‫وھکال ںیم‬ ‫فَ َت ْحت‬ ‫ریمضاب ِرز‬ ‫ت‬ ‫‪ 13‬ہغیصوادح م‬
‫م ت کل ّ‬
‫ےن‬ ‫وھکال مہ‬ ‫فَ َت ْح َنا‬ ‫ریمضاب ِرز‬ ‫َنا‬ ‫‪ 14‬ہغیصعمج م‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 48 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫ریمض مرفو ع م َت ِص ْل م ْس َت َ ْ‬
‫ت یکرِگداناورلعفِاضمرعیکاثمںیل‬
‫اضمرعیکاثمںیل‬ ‫ریمض‬ ‫ہغیص‬
‫وہ (اکیرمد)‬ ‫وھکاتلےہ‬ ‫َی ْف َتح‬ ‫ریمضرتتسم‬ ‫ھ َو‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬

‫وہ (دورمد)‬ ‫َی ْف َت َحا ِن وھکےتلںیہ‬ ‫افلِہینثتریمضاب ِرز‬ ‫ا‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬

‫وہ (بسرمد)‬ ‫َی ْف َتح ْو َن وھکےتلںیہ‬ ‫واوےعمجریمضاب ِرز‬ ‫و‬ ‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬

‫َت ْف َتح‬
‫وہ (اکیوعرت)‬ ‫وھکیتلےہ‬ ‫ریمضرتتسم‬ ‫‪ 4‬ہغیصوادحؤمثناغبئ ِھَ‬
‫وہ (دووعرںیت)‬ ‫وھکیتلںیہ‬ ‫َت ْف َت َحا ِن‬ ‫افلِہینثتریمضاب ِرز‬ ‫‪ 5‬ہغیصہینثتؤمثناغبئ ا‬
‫وہ (بسوعرںیت)‬ ‫وھکیتلںیہ‬ ‫َی ْف َت ْح َن‬ ‫وننعمجریمضاب ِرز‬
‫ِ‬ ‫ن‬ ‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬

‫وت (اکیرمد)‬ ‫وھکاتلےہ‬ ‫َت ْف َتح‬ ‫ا َ ْن َ‬

‫ت ریمضرتتسم‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬

‫مت (دورمد)‬ ‫وھکےتلوہ‬ ‫َت ْف َت َحا ِن‬ ‫افلِہینثتریمضاب ِرز‬ ‫ا‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬

‫مت (بسرمد)‬ ‫وھکےتلوہ‬ ‫َت ْف َتح ْو َن‬ ‫واوےعمجریمضاب ِرز‬ ‫و‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬

‫وت (اکیوعرت)‬ ‫وھکیتلےہ‬ ‫ی‬

‫ایےئومثنریمضاب ِرز َت ْف َت ِح ْ َ‬ ‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض ی‬
‫مت (دووعرںیت)‬ ‫وھکیتلوہ‬ ‫َت ْف َت َحا ِن‬ ‫افلِہینثتریمضاب ِرز‬ ‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض ا‬
‫مت (بسوعرںیت)‬ ‫وھکیتلوہ‬ ‫َت ْف َت ْح َن‬ ‫وننعمجریمضاب ِرز‬
‫ِ‬ ‫ن‬ ‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬
‫متکل ّ‬
‫وھکاتلوہں ںیم‬ ‫ا َفْ َتح‬ ‫ریمضرتتسم‬ ‫ا َ َنا‬ ‫‪ 13‬ہغیصوادح م‬
‫م ت کل ّ‬
‫وھکےتلںیہ مہ‬ ‫َن ْف َتح‬ ‫َن ْحن ریمضرتتسم‬ ‫‪ 14‬ہغیصعمج م‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 49 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫ریمض مرفو ع م َت ِص ْل م ْس َت َ ْ‬
‫ت یکرِگداناورلعفِارمیکاثمںیل‬
‫ارمیکاثمںیل‬ ‫ریمض‬ ‫ہغیص‬
‫(اکیرمد)‬
‫وہ‬ ‫اچےئہہکوھکےل‬ ‫لِ َی ْف َتحْ‬ ‫ریمضرتتسم‬ ‫ھ َو‬ ‫ہغیصوادحذمرکاغبئ‬ ‫‪1‬‬
‫(دورمد)‬
‫وہ‬ ‫اچےئہہکوھکںیل‬ ‫لِ َی ْف َت َحا‬ ‫افلِہینثتریمضاب ِرز‬ ‫ا‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاغبئ‬ ‫‪2‬‬
‫(بسرمد)‬
‫وہ‬ ‫اچےئہہکوھکںیل‬ ‫لِ َی ْف َتح ْوا‬ ‫واوےعمجریمضاب ِرز‬ ‫و‬ ‫ہغیصعمجذمرکاغبئ‬ ‫‪3‬‬

‫لِ َت ْف َتحْ‬
‫‪ 4‬ہغیصوادحؤمثناغبئ ِھَ‬
‫(اکیوعرت)‬ ‫اچےئہہکوھکےل‬
‫وہ‬ ‫ریمضرتتسم‬
‫(دووعرںیت)‬
‫وہ‬ ‫اچےئہہکوھکںیل‬ ‫لِ َت ْف َت َحا‬ ‫افلِہینثتریمضاب ِرز‬ ‫‪ 5‬ہغیصہینثتؤمثناغبئ ا‬
‫(بسوعرںیت)‬
‫وہ‬ ‫اچےئہہکوھکںیل‬ ‫لِ َی ْف َت ْح َن‬ ‫وننعمجریمضاب ِرز‬
‫ِ‬ ‫ن‬ ‫ہغیصعمجؤمثناغبئ‬ ‫‪6‬‬
‫(اکیرمد)‬
‫وت‬ ‫وھکل‬ ‫اِفْ َتحْ‬ ‫ا َ ْن َ‬
‫ت ریمضرتتسم‬ ‫ہغیصوادحذمرکاحرض‬ ‫‪7‬‬
‫(دورمد)‬
‫مت‬ ‫وھکول‬ ‫اِفْ َت َحا‬ ‫افلِہینثتریمضاب ِرز‬ ‫ا‬ ‫ہغیصہینثتذمرکاحرض‬ ‫‪8‬‬
‫(بسرمد)‬
‫مت‬ ‫وھکول‬ ‫اِفْ َتح ْوا‬ ‫واوےعمجریمضاب ِرز‬ ‫و‬ ‫ہغیصعمجذمرکاحرض‬ ‫‪9‬‬
‫(اکیوعرت)‬
‫وت‬ ‫وھکل‬ ‫ایےئومثنریمضاب ِرز اِفْ َت ِ ْ‬
‫ح‬ ‫‪ 10‬ہغیصوادحؤمثناحرض ی‬
‫(دووعرںیت)‬
‫مت‬ ‫وھکول‬ ‫اِفْ َت َحا‬ ‫افلِہینثتریمضاب ِرز‬ ‫‪ 11‬ہغیصہینثتؤمثناحرض ا‬
‫(بسوعرںیت)‬
‫مت‬ ‫وھکول‬ ‫اِفْ َت ْح َن‬ ‫وننعمجریمضاب ِرز‬
‫ِ‬ ‫ن‬ ‫‪ 12‬ہغیصعمجؤمثناحرض‬
‫متکل ّ‬
‫ںیم‬ ‫اچےئہہکوھکولں‬ ‫ِل َفْ َتحْ‬ ‫ریمضرتتسم‬ ‫ا َ َنا‬ ‫‪ 13‬ہغیصوادح م‬
‫م ت کل ّ‬
‫مہ‬ ‫اچےئہہکوھکںیل‬ ‫لِ َن ْف َتحْ‬ ‫َن ْحن ریمضرتتسم‬ ‫‪ 14‬ہغیصعمج م‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 50 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫مفعول‪ :‬کس کو؟‬ ‫فاعل ‪ :‬کس ےن؟‬ ‫ےغیص‬
‫َنا ضمری مرفو ع متصل بارز‪ ،‬ھ ْم ضمری منصوب متصل‪،‬‬ ‫َر َز ْق َنا ھ ْم‬ ‫‪1‬‬
‫(مفعول)‪ ،‬ان سب کو‬ ‫(اس کا فاعل)‪ ،‬ہم ےن‬
‫َت ضمری مرفو ع متصل بارز‪،‬‬ ‫ا َ ْنذَ ْر َته ْم‬ ‫‪2‬‬
‫(اس کا فاعل)‪ ،‬تو ےن‬
‫ت ضمری مرفو ع متصل‬
‫ل َْم ت ْن ِذ ْرھ ْم ا َ ْن َ‬ ‫‪3‬‬
‫مستت‪( ،‬اس کا فاعل)‪،‬توےن‬
‫ھ َو ضمری مرفو ع متصل‬ ‫َی ْنفَعه ْم‬ ‫‪4‬‬
‫مستت ‪( ،‬اس کا فاعل)‪ ،‬وہ‬

‫ی َعلِمهم‬ ‫‪5‬‬

‫ھ َما ضمری منصوب متصل‪،‬‬ ‫ھ َو ضمری مرفو ع متصل‬ ‫ا َ ْخ َر َجه َما‬ ‫‪6‬‬
‫(مفعول)‪ ،‬ان دونوں کو‬ ‫مستت ‪( ،‬اس کا فاعل)‪ ،‬اس‬
‫ےن‬
‫ت ضمری مرفو ع متصل‬
‫ا َ ْن َ‬ ‫اِ ْر َح ْمه َما‬ ‫‪7‬‬
‫مستت‪( ،‬اس کا فاعل)‪،‬تو‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 51 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫َن َج ْی ٰنه َما‬ ‫‪8‬‬

‫ک ْم ضمری منصوب متصل‪،‬‬ ‫َخل َ َقك ْم‬ ‫‪9‬‬

‫(مفعول)‪ ،‬تم سب کو‬

‫َی ْخلقك ْم‬ ‫‪10‬‬

‫َر َزقَك ْم‬ ‫‪11‬‬

‫ی ْخ ِرجك ْم‬ ‫‪12‬‬

‫َی ْنصرك ْم‬ ‫‪13‬‬

‫ِین ضمری منصوب متصل‪،‬‬

‫َیـ ْنصر ِینْ‬
‫‪14‬‬
‫(مفعول)‪ ،‬مجھ کو‬

‫َر َزقَ ِ ْ‬
‫ِن‬ ‫‪15‬‬

‫عَل َ َم ِْ‬
‫ِن‬ ‫‪16‬‬

‫َج َعل َ ِ ْ‬
‫ِن‬ ‫‪17‬‬

‫اِ ْج َعل ْ ِ ْ‬
‫ِین ضمری منصوب متصل‪،‬‬ ‫ِن‬ ‫‪18‬‬
‫(مفعول)‪ ،‬مجھ کو‬

‫ا َ ْخ َر َج ِ ْ‬
‫ِن‬ ‫‪19‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 52 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫ی َعلِمكم‬ ‫‪20‬‬

‫ھ َن ضمری منصوب متصل‪،‬‬ ‫ا َ َجل َه َن‬ ‫‪21‬‬

‫(مفعول)‪ ،‬ان سب عورتوں کو‬

‫عَل َ ْم َت ِْ‬
‫ِن‬ ‫‪22‬‬

‫َج َعل ْ ٰنه َن‬ ‫‪23‬‬

‫ہ ضمری منصوب متصل‪،‬‬ ‫َح ِس َبـ ْته‬ ‫‪24‬‬

‫(مفعول)‪ ،‬اس ایک مرد کو‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 53 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫َم ْن َتف ََق َہ ِِف ِد ْی ِن اللٰ ِہ‪،‬‬
‫ایل م ِه َمہ‘‬ ‫ٰ‬
‫َکفَاہ الل َ ٰ‬
‫ع‬ ‫ت‬
‫َ‬ ‫ہ‬
‫َو َر َزقَہ‘ ِم ْن َح ْیث َل َی ْح َت ِسب۔‬
‫(الحدیث)‬
‫وجصخشاہللےکدنیاکملعےنھکیسںیمگلاجاتےہوت‬
‫اہللاعتٰیلاسےکامت ماکومںےکےئلاکیفوہاجاتےہاور‬
‫اسوکایسیہگجےسرزقاطعرفاماتےہاہجںےساساکامگنیھبںیہن‬
‫وہات۔‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 54 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫ُ‬
‫ُثَم یثردےکاوباب‪:‬‬

‫اسم فَاعِل‬
‫ِ‬ ‫فَه َو‬ ‫َمصدر‬ ‫مضار ع‬ ‫مایض‬
‫فَه َو فَاتِح‬ ‫فَ ْتحا‬ ‫َی ْف َتح‬ ‫فَ َتحَ‬ ‫‪1‬‬
‫وھکےنلواال‬ ‫وھکانل‬ ‫وھکاتلےہ‬ ‫وھکال‬
‫ارب‬‫فَه َو َض ِ‬ ‫َض ْربا‬ ‫ض ِرب‬
‫َی ْ‬ ‫َض َر َب‬ ‫‪2‬‬
‫امرےنواال‬ ‫امران‬ ‫امراتےہ‬ ‫امرا‬
‫اصر‬
‫فَه َو َن ِ‬ ‫َن ْصرا‬ ‫َی ْنصر‬ ‫َن َص َر‬ ‫‪3‬‬
‫دمدرکےنواال‬ ‫دمدرکان‬ ‫دمدرکاتےہ‬ ‫دمدیک‬
‫فَه َو َسا ِمع‬ ‫َس ْم ًعا َ‬ ‫یَ ْس َمعَ َ‬ ‫َس ِم َعَ‬ ‫‪4‬‬
‫ُُ‬
‫َ‬ ‫ےننسواال‬ ‫ُسَ َ‬ ‫اتنسےہ‬ ‫انُس‬

‫اسب‪،‬‬
‫فَه َو َح ِ‬ ‫َح ْسبا‬ ‫َی ْح ِسب‬ ‫ب‬‫َح ِس َ‬ ‫‪5‬‬
‫ُ‬ ‫ُ‬
‫امگنرکےنواال‬ ‫گَّاَنرکان‬ ‫امگنرکاتےہ‬ ‫گَّاَنایک‬
‫َارم‬
‫فَه َو ک ِ‬ ‫ک ََرامۃ‬ ‫َی ْ‬
‫کرم‬ ‫کَر َم‬ ‫‪6‬‬
‫زعتداروہےنواال‬ ‫زعتداروہان‬ ‫زعتداروہاتےہ‬ ‫زعتداروہا‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 55 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫باب فَ َتحَ َی ْف َتح‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 56 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫ض ِرب‬
‫باب َض َر َب َی ْ‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 57 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫باب َن َص َر َی ْنصر‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 58 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫باب َس ِم َع َی ْس َمع‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 59 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫ب َی ْح ِسب‬
‫باب َح ِس َ‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 60 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫باب کَر َم َی ْ‬
‫ک رم‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 61 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫ثَلثی مزید فیہ‪ِ :‬‬
‫باب اِفعال‬
‫اسم فَاعِل‬
‫ِ‬ ‫فَه َو‬ ‫َمصدر‬ ‫مضار ع‬ ‫مایض‬
‫فَه َو مک ِْرم‬ ‫اِ ک َْراما‬ ‫ی ْ‬
‫ک ِرم‬ ‫ا َ ک َْر َم‬ ‫‪1‬‬
‫زعترکےنواال‬ ‫زعترکان‬ ‫زعترکاتےہوہ‬ ‫زعتیکاُسےن‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 62 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫اسم فَاعِل‬
‫ِ‬ ‫فَه َو‬ ‫َمصدر‬ ‫مضار ع‬ ‫مایض‬ ‫باب‬
‫فَه َو مک ِْرم‬ ‫اِ ک َْراما‬ ‫ی ْ‬
‫ک ِرم‬ ‫ا َ ک َْر َم‬ ‫ال‬
‫اِف َْع ْ‬ ‫‪1‬‬
‫زعترکےنواال‬ ‫زعترکان‬ ‫زعترکاتےہوہ‬ ‫زعتیکاُسےن‬
‫اَفْلَحَ‬ ‫‪2‬‬
‫ا َ ْن َع َم‬ ‫‪3‬‬
‫ا َ ْدخ َ‬
‫َل‬ ‫‪4‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 63 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫باب َت ْف ِع ْیل‬
‫ِ‬
‫اسم فَاعِل‬
‫ِ‬ ‫فَه َو‬ ‫َمصدر‬ ‫مضار ع‬ ‫مایض‬
‫فَه َو م َعلِم‬ ‫َت ْعلِیما‬ ‫ی َعلِم‬ ‫عَل َ َم‬ ‫‪2‬‬
‫ملعاھکسےنواال‬ ‫ملعاھکسان‬ ‫ملعاھکساتےہوہ‬ ‫ملعاھکسایاُسےن‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 64 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫فَه َو م َعلِم‬ ‫َت ْعلِیما‬ ‫ی َعلِم‬ ‫َت ْف ِع ْیل عَل َ َم‬

‫ق ََد َر‬ ‫‪1‬‬

‫َنز َ‬
‫َل‬ ‫‪2‬‬

‫َص َر َ‬
‫ف‬ ‫‪3‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 65 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫باب مفَاعَل َہ ‪ :‬ق‪ ،‬ب ل‬
‫ِ‬
‫اسم فَاعِل‬
‫ِ‬ ‫فَه َو‬ ‫َمصدر‬ ‫مضار ع‬ ‫مایض‬
‫فَه َو مقَا ِبل‬ ‫مقَا َبل َۃ‬ ‫یقَا ِبل‬ ‫قَا َب َل‬ ‫‪3‬‬
‫روربووہےنواال‬ ‫روربووہان‬ ‫روربووہاتےہوہ‬ ‫روربووہاوہ‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 66 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫اسم فَاعِل‬
‫ِ‬ ‫فَه َو‬ ‫َمصدر‬ ‫مضار ع‬ ‫مایض‬ ‫باب‬
‫فَه َو مقَا ِبل‬ ‫مقَا َبل َۃ‬ ‫یقَا ِبل‬ ‫مفَاعَل َہ قَا َب َل‬ ‫‪3‬‬

‫ار َب‬
‫َض َ‬
‫َخا ل ََف‬
‫َتا َب َع‬
‫ک‬
‫ار َ‬
‫َب َ‬
‫ک‬‫ار َ‬
‫َش َ‬
‫َجا لَ َس‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 67 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫باب َتفَعل‬
‫ِ‬
‫اسم فَاعِل‬
‫ِ‬ ‫فَه َو‬ ‫َمصدر‬ ‫مضار ع‬ ‫مایض‬
‫فَه َو م َتق َِبل‬ ‫َتقَبَل‬ ‫َی َتقَبَل‬ ‫َتقَبَ َل‬ ‫‪4‬‬
‫وبقلرکےنواال‬ ‫وبقلرکان‬ ‫وبقلرکاتےہوہ‬ ‫وبقلایکاُسےن‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 68 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫باب َتفَاعل‬
‫ِ‬
‫اسم فَاعِل‬
‫ِ‬ ‫فَه َو‬ ‫َمصدر‬ ‫مضار ع‬ ‫مایض‬
‫ازع‬
‫فَه َو م َت َن ِ‬ ‫َت َنازعا‬ ‫َی َت َنا َزع‬ ‫‪َ 5‬ت َنا َزعَ‬
‫ڑگھجارکےنواال‬ ‫ڑگھجارکان‬ ‫ڑگھجارکاتےہوہ‬ ‫ڑگھجاایکاُسےن‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 69 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫باب اِفْ ِت َع ْ‬
‫ال‬ ‫ِ‬
‫اسم فَاعِل‬
‫ِ‬ ‫فَه َو‬ ‫َمصدر‬ ‫مضار ع‬ ‫مایض‬
‫فَه َو م ْج َت ِنب‬ ‫اِ ْج ِت َنابا‬ ‫َی ْج َت ِنب‬ ‫ب‬
‫‪ 6‬اِ ْج َت َن َ‬
‫رپزیہرکےنواال‬ ‫رپزیہرکان‬ ‫رپزیہرکاتےہوہ‬ ‫رپزیہایکاُسےن‬

‫ق‬ ‫انلمایڑُجان‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 70 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫باب اِ ْن ِف َع ْ‬
‫ال‬ ‫ِ‬
‫اسم فَاعِل‬
‫ِ‬ ‫فَه َو‬ ‫َمصدر‬ ‫مضار ع‬ ‫مایض‬
‫فَه َو م ْن َقلِب‬ ‫اِ ْن ِق ََلبا‬ ‫َی ْن َقلِب‬ ‫‪ 7‬اِ ْن َقل ََب‬
‫دبلاجےنواال‬ ‫دبلاجان‬ ‫دبلاجاتےہوہ‬ ‫دبلایگوہ‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 71 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫‪ .1‬ن ف ع ‪ :‬اِ ْن َت َف َع‬
‫‪ .2‬ن ش ر ‪ :‬اِ ْن َت َش َر‬
‫ب‬
‫‪ .3‬ن خ ب ‪ :‬اِ ْن َت َخ َ‬
‫‪ .4‬ن ق ل ‪ :‬اِ ْن َت َق َل‬
‫‪ .5‬ن ظ ر ‪ :‬اِ ْن َت َظ َر‬
‫یہ بتائیں کہ یہ الفاظ کون ےس باب ےس ہیں؟‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 72 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫باب اِ ْس ِتف َْع ْ‬
‫ال‬ ‫ِ‬
‫اسم فَاعِل‬ ‫ِ‬ ‫فَه َو‬ ‫َمصدر‬ ‫مضار ع‬ ‫مایض‬
‫فَه َو م ْس َت ْع ِمل‬ ‫اِ ْس ِت ْع َمال‬ ‫َی ْس َت ْع ِمل‬ ‫‪ 8‬اِ ْس َت ْع َم َل‬
‫اامعتسلرکےنواال‬ ‫اامعتسلرکان‬ ‫اامعتسلرکاتےہوہ‬ ‫اامعتسلایکاسےن‬

‫‪8‬۔ ش‪ ،‬ر‪ ،‬ب (کاینامانگن)‬

‫‪9‬۔ ک‪ ،‬ب‪ ،‬ر (ربکترکان)‬
‫‪10‬۔ ع‪ ،‬ج‪ ،‬ل (دلجیاچمان)‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 73 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫َن ْعبد‬
‫ُ ُ‬
‫رحوفاہیلص(ع‪،‬ب‪،‬د)‪،‬لعفِاضمرع‪،‬ہغیصعمجملکتم‪،‬ازابب َ َ‬
‫‪1‬‬
‫ن رُُ‬
‫یَ‪،‬رتہمج‪:‬ابعدترکےتںیہمہبس‬ ‫ِ‬

‫عَا َھ ْدت ْم ۔۔۔ عہد کرنا‪ ،‬باب مفاعلۃ‬

‫‪2‬‬

‫َت َول َ ْیت ْم ۔۔۔ پیٹھ پهریلینا‪ ،‬باب تفعل‬

‫‪3‬‬

‫اِ ْن َسل َ َخ ۔۔۔ گزر جا نا‬

‫‪4‬‬

‫نف َِصل۔۔۔ تفصیل بیان کرنا‬

‫‪5‬‬

‫ون ۔۔۔ جہاد کرنا‬

‫تقَا ِتل َ‬
‫‪6‬‬

‫ون ۔۔۔ حرام قرار دینا‬

‫ی َح ِرم َ‬
‫‪7‬‬

‫لِ َی ْعبدوا ۔۔۔ عبادت کرنا‬

‫‪8‬‬

‫ی ْن ِفقو َن َها ۔۔۔ خرچ کرنا‬

‫‪9‬‬

‫یقَا ِتلو َنك ْم ۔۔۔ لڑنا‬

‫‪10‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 74 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫ون ۔۔۔ ہَلک کرنا‬
‫ی ْهلِك َ‬
‫‪11‬‬

‫َی َت َب َی ۔۔۔ صاف صاف بیان کرنا‬

‫‪12‬‬

‫اِ ْس َت ْم َت َع ۔۔۔ فائدہ اٹها نا‬

‫‪13‬‬

‫اِ ْس َت ْم َت ْعت ْم ۔۔۔ فائدہ اٹها نا‬

‫‪14‬‬

‫َت ْس َت ْغ ِفر ۔۔۔ مغفرت طلب کرنا‬

‫‪15‬‬

‫َل َت ْس َت ْغ ِف ْر۔۔۔ مغفرت طلب کرنا‬

‫‪16‬‬

‫ون ۔۔۔ کمانا‬ ‫َی ْ‬

‫ك ِسب َ‬
‫‪17‬‬

‫َجا َھدوا ۔۔۔ جہاد کرنا‬

‫‪18‬‬

‫ون ۔۔۔ بہاےن بنا نا‬

‫َی ْع َت ِذر َ‬
‫‪19‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 75 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫َل َت ْع َت ِذروا ۔۔۔ بہاےن بنا نا‬
‫‪20‬‬

‫اِ ْن َقل َْبت ْم ۔۔۔ پلٹ جانا‬

‫‪21‬‬

‫تبَُ ۔۔۔ انتظارکرنا‬

‫َ َی َ َ‬
‫‪22‬‬

‫تفوا ۔۔۔ اعتاف کرنا‬

‫اِ ْع َ َ‬
‫‪23‬‬

‫ت َط ِهرھ ْم ۔۔۔ پا ک ہونا‬

‫‪24‬‬

‫َتق ََط َع ۔۔۔ ٹکڑے ٹکڑے ہوجا نا‬

‫‪25‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 76 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫ثَلثی مزید فیہ ےک ابواب یک ص ِ‬
‫رف صغری‬
‫اسم فَاعِل‬
‫ِ‬ ‫فَه َو‬ ‫َمصدر‬ ‫مضار ع‬ ‫مایض‬ ‫ابواب‬
‫فَه َو مک ِْرم‬ ‫اِ ک َْراما‬ ‫ی ْ‬
‫ک ِرم‬ ‫ا َ ک َْر َم‬ ‫ال‬
‫‪ 1‬اِف َْع ْ‬
‫زعترکےنواال‬ ‫زعترکان‬ ‫زعترکاتےہوہ‬ ‫زعتیکاُسےن‬
‫فَه َو م َعلِم‬ ‫َت ْعلِیما‬ ‫ی َعلِم‬ ‫عَل َ َم‬ ‫‪َ 2‬ت ْف ِع ْی ْل‬
‫ملعاھکسےنواال‬ ‫ملعاھکسان‬ ‫ملعاھکساتےہوہ‬ ‫ملعاھکسایاُسےن‬
‫فَه َو مقَا ِبل‬ ‫مقَا َبل َۃ‬ ‫یقَا ِبل‬ ‫قَا َب َل‬ ‫‪ 3‬مفَاعَل َہ‬
‫روربووہےنواال‬ ‫روربووہان‬ ‫روربووہاتےہوہ‬ ‫روربووہاوہ‬
‫فَه َو م َتق َِبل‬ ‫َتقَبَل‬ ‫َی َتقَبَل‬ ‫َتقَبَ َل‬ ‫‪َ 4‬تفَع ْل‬
‫وبقلرکےنواال‬ ‫وبقلرکان‬ ‫وبقلرکاتےہوہ‬ ‫وبقلایکاُسےن‬
‫ازع‬
‫فَه َو م َت َن ِ‬ ‫َت َنازعا‬ ‫َی َت َنا َزع‬ ‫َت َنا َزعَ‬ ‫‪َ 5‬تفَاع ْل‬
‫ڑگھجارکےنواال‬ ‫ڑگھجارکان‬ ‫ڑگھجارکاتےہوہ‬ ‫ڑگھجاایکاُسےن‬
‫فَه َو م ْج َت ِنب‬ ‫اِ ْج ِت َنابا‬ ‫َی ْج َت ِنب‬ ‫ب‬
‫اِ ْج َت َن َ‬ ‫‪ 6‬اِفْ ِت َع ْ‬
‫ال‬
‫رپزیہرکےنواال‬ ‫رپزیہرکان‬ ‫رپزیہرکاتےہوہ‬ ‫رپزیہایکاُسےن‬
‫فَه َو م ْن َقلِب‬ ‫اِ ْن ِق ََلبا‬ ‫َی ْن َقلِب‬ ‫اِ ْن َقل ََب‬ ‫ال‬
‫‪ 7‬اِ ْن ِف َع ْ‬
‫دبلاجےنواال‬ ‫دبلاجان‬ ‫دبلاجاتےہوہ‬ ‫دبلایگوہ‬
‫اِ ْس ِت ْع َمال فَه َو م ْس َت ْع ِمل‬ ‫َی ْس َت ْع ِمل‬ ‫اِ ْس َت ْع َم َل‬ ‫ال‬
‫‪ 8‬اِ ْس ِتف َْع ْ‬
‫اامعتسلرکےنواال‬ ‫اامعتسلرکان‬ ‫اامعتسلرکاتےہوہ‬ ‫اامعتسلایکاسےن‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 77 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫اسم فاعل‬
‫ِ‬
‫ترجمہ‬ ‫مثا لیں‬ ‫اسم فاعل ےک اوزان‬
‫ِ‬ ‫‪ )1‬فَ َتحَ ۔ َی ْف َتح‬

‫وھکےنلواال‬ ‫فَاتِح‬ ‫فَاعِل‬ ‫ہغیصوادحذمرک‬ ‫‪1‬‬

‫وھکےنلواےلدو‬ ‫ی‬
‫ان ۔ فَاتِ َح ْ ِ‬
‫فَاتِ َح ِ‬ ‫َی‬
‫فَاعِ ََل ِن ۔ فَاعِل ْ ِ‬ ‫ہغیصہینثتذمرک‬ ‫‪2‬‬
‫وھکےنلواےلبس‬ ‫ی‬
‫فَاتِح ْو َن۔ فَاتِ ِح ْ َ‬ ‫ی‬
‫فَاعِل ْو َن۔ فَاعِلِ ْ َ‬ ‫ہغیصعمجذمرک‬ ‫‪3‬‬
‫وھکےنلوایل‬ ‫فَاتِ َحۃ‬ ‫فَاعِل َۃ‬ ‫ہغیصوادحؤمثن‬ ‫‪4‬‬
‫وھکےنلواایلںدو‬ ‫ی‬
‫ان۔ فَاتِ َح َت ْ ِ‬
‫فَاتِ َح َت ِ‬ ‫ی‬
‫ان۔ فَاعِل َ َت ْ ِ‬
‫فَاعِل َ َت ِ‬ ‫ہغیصہینثتؤمثن‬ ‫‪5‬‬
‫وھکےنلواایلںبس‬ ‫فَاتِ َحات۔ فَاتِ َحات‬ ‫فَاعِ ََلت۔ فَاعِ ََلت‬ ‫ہغیصعمجؤمثن‬ ‫‪6‬‬

‫اسم فاعل‬
‫ِ‬
‫ترجمہ‬ ‫مثا لیں‬ ‫اسم فاعل ےک اوزان‬
‫ِ‬ ‫ض ِرب‬
‫‪َ )2‬ض َر َب ۔ َی ْ‬

‫فَاعِل‬ ‫ہغیصوادحذمرک‬ ‫‪1‬‬

‫َی‬
‫فَاعِ ََل ِن ۔ فَاعِل ْ ِ‬ ‫ہغیصہینثتذمرک‬ ‫‪2‬‬
‫ی‬
‫فَاعِل ْو َن۔ فَاعِلِ ْ َ‬ ‫ہغیصعمجذمرک‬ ‫‪3‬‬
‫فَاعِل َۃ‬ ‫ہغیصوادحؤمثن‬ ‫‪4‬‬
‫ی‬
‫ان۔ فَاعِل َ َت ْ ِ‬
‫فَاعِل َ َت ِ‬ ‫ہغیصہینثتؤمثن‬ ‫‪5‬‬
‫فَاعِ ََلت۔ فَاعِ ََلت‬ ‫ہغیصعمجؤمثن‬ ‫‪6‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 78 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫اسم فاعل‬
‫ِ‬
‫ترجمہ‬ ‫مثا لیں‬ ‫اسم فاعل ےک اوزان‬
‫ِ‬ ‫‪َ )3‬ن َص َر ۔ َی ْنصر‬

‫فَاعِل‬ ‫ہغیصوادحذمرک‬ ‫‪1‬‬

‫َی‬
‫فَاعِ ََل ِن ۔ فَاعِل ْ ِ‬ ‫ہغیصہینثتذمرک‬ ‫‪2‬‬
‫ی‬
‫فَاعِل ْو َن۔ فَاعِلِ ْ َ‬ ‫ہغیصعمجذمرک‬ ‫‪3‬‬
‫فَاعِل َۃ‬ ‫ہغیصوادحؤمثن‬ ‫‪4‬‬
‫ی‬
‫ان۔ فَاعِل َ َت ْ ِ‬
‫فَاعِل َ َت ِ‬ ‫ہغیصہینثتؤمثن‬ ‫‪5‬‬
‫فَاعِ ََلت۔ فَاعِ ََلت‬ ‫ہغیصعمجؤمثن‬ ‫‪6‬‬

‫اسم فاعل‬
‫ِ‬
‫ترجمہ‬ ‫مثا لیں‬ ‫اسم فاعل ےک اوزان‬
‫ِ‬ ‫‪َ )4‬س ِم َع ۔ َی ْس َمع‬

‫فَاعِل‬ ‫ہغیصوادحذمرک‬ ‫‪1‬‬

‫َی‬
‫فَاعِ ََل ِن ۔ فَاعِل ْ ِ‬ ‫ہغیصہینثتذمرک‬ ‫‪2‬‬
‫ی‬
‫فَاعِل ْو َن۔ فَاعِلِ ْ َ‬ ‫ہغیصعمجذمرک‬ ‫‪3‬‬
‫فَاعِل َۃ‬ ‫ہغیصوادحؤمثن‬ ‫‪4‬‬
‫ی‬
‫ان۔ فَاعِل َ َت ْ ِ‬
‫فَاعِل َ َت ِ‬ ‫ہغیصہینثتؤمثن‬ ‫‪5‬‬
‫فَاعِ ََلت۔ فَاعِ ََلت‬ ‫ہغیصعمجؤمثن‬ ‫‪6‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 79 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫اسم فاعل‬
‫ِ‬
‫ترجمہ‬ ‫مثا لیں‬ ‫اسم فاعل ےک اوزان‬
‫ِ‬ ‫ب ۔ َی ْح ِسب‬
‫‪َ )5‬ح ِس َ‬
‫فَاعِل‬ ‫ہغیصوادحذمرک‬ ‫‪1‬‬
‫َی‬
‫فَاعِ ََل ِن ۔ فَاعِل ْ ِ‬ ‫ہغیصہینثتذمرک‬ ‫‪2‬‬
‫ی‬
‫فَاعِل ْو َن۔ فَاعِلِ ْ َ‬ ‫ہغیصعمجذمرک‬ ‫‪3‬‬
‫فَاعِل َۃ‬ ‫ہغیصوادحؤمثن‬ ‫‪4‬‬
‫ی‬
‫ان۔ فَاعِل َ َت ْ ِ‬
‫فَاعِل َ َت ِ‬ ‫ہغیصہینثتؤمثن‬ ‫‪5‬‬
‫فَاعِ ََلت۔ فَاعِ ََلت‬ ‫ہغیصعمجؤمثن‬ ‫‪6‬‬

‫اسم فاعل‬
‫ِ‬
‫ترجمہ‬ ‫مثا لیں‬ ‫اسم فاعل ےک اوزان‬
‫ِ‬ ‫‪ )6‬کَر َم ۔ َی ْ‬
‫ک رم‬
‫فَاعِل‬ ‫ہغیصوادحذمرک‬ ‫‪1‬‬
‫َی‬
‫فَاعِ ََل ِن ۔ فَاعِل ْ ِ‬ ‫ہغیصہینثتذمرک‬ ‫‪2‬‬
‫ی‬
‫فَاعِل ْو َن۔ فَاعِلِ ْ َ‬ ‫ہغیصعمجذمرک‬ ‫‪3‬‬
‫فَاعِل َۃ‬ ‫ہغیصوادحؤمثن‬ ‫‪4‬‬
‫ی‬
‫ان۔ فَاعِل َ َت ْ ِ‬
‫فَاعِل َ َت ِ‬ ‫ہغیصہینثتؤمثن‬ ‫‪5‬‬
‫فَاعِ ََلت۔ فَاعِ ََلت‬ ‫ہغیصعمجؤمثن‬ ‫‪6‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 80 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫اسم فاعل‬
‫ِ‬
‫ترجمہ‬ ‫مثا لیں‬ ‫اسم فاعل ےک اوزان‬
‫ِ‬ ‫‪ )7‬اِف َْع ْ‬
‫ال‬
‫م ْفعِل‬ ‫ہغیصوادحذمرک‬ ‫‪1‬‬
‫َی‬
‫م ْف ِع ََل ِن ۔ م ْف ِعل ْ ِ‬ ‫ہغیصہینثتذمرک‬ ‫‪2‬‬
‫ی‬
‫م ْف ِعل ْو َن۔ م ْف ِعلِ ْ َ‬ ‫ہغیصعمجذمرک‬ ‫‪3‬‬
‫م ْف ِعل َۃ‬ ‫ہغیصوادحؤمثن‬ ‫‪4‬‬
‫ی‬
‫ان۔ م ْف ِعل َ َت ْ ِ‬
‫م ْف ِعل َ َت ِ‬ ‫ہغیصہینثتؤمثن‬ ‫‪5‬‬
‫م ْف ِع ََلت۔ م ْف ِع ََلت‬ ‫ہغیصعمجؤمثن‬ ‫‪6‬‬

‫اسم فاعل‬
‫ِ‬
‫ترجمہ‬ ‫مثا لیں‬ ‫اسم فاعل ےک اوزان‬
‫ِ‬ ‫‪َ )8‬ت ْف ِع ْی ْل‬
‫م َف ِعل‬ ‫ہغیصوادحذمرک‬ ‫‪1‬‬
‫َی‬
‫م َف ِع ََل ِن ۔ م َف ِعل ْ ِ‬ ‫ہغیصہینثتذمرک‬ ‫‪2‬‬
‫ی‬
‫م َف ِعل ْو َن۔ م َف ِعلِ ْ َ‬ ‫ہغیصعمجذمرک‬ ‫‪3‬‬
‫م َف ِعل َۃ‬ ‫ہغیصوادحؤمثن‬ ‫‪4‬‬
‫ی‬
‫ان۔ م َف ِعل َ َت ْ ِ‬
‫م َف ِعل َ َت ِ‬ ‫ہغیصہینثتؤمثن‬ ‫‪5‬‬
‫م َف ِع ََلت۔ م َف ِع ََلت‬ ‫ہغیصعمجؤمثن‬ ‫‪6‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 81 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫اسم فاعل‬
‫ِ‬
‫ترجمہ‬ ‫مثا لیں‬ ‫اسم فاعل ےک اوزان‬
‫ِ‬ ‫‪ )9‬م َفاعَل َہ‬
‫م َفاعِل‬ ‫ہغیصوادحذمرک‬ ‫‪1‬‬
‫َی‬
‫م َفاعِ ََل ِن ۔ م َفاعِل ْ ِ‬ ‫ہغیصہینثتذمرک‬ ‫‪2‬‬
‫ی‬
‫م َفاعِل ْو َن۔ م َفاعِلِ ْ َ‬ ‫ہغیصعمجذمرک‬ ‫‪3‬‬
‫م َفاعِل َۃ‬ ‫ہغیصوادحؤمثن‬ ‫‪4‬‬
‫ی‬
‫ان۔ م َفاعِل َ َت ْ ِ‬
‫م َفاعِل َ َت ِ‬ ‫ہغیصہینثتؤمثن‬ ‫‪5‬‬
‫م َفاعِ ََلت۔ م َفاعِ ََلت‬ ‫ہغیصعمجؤمثن‬ ‫‪6‬‬

‫اسم فاعل‬
‫ِ‬
‫ترجمہ‬ ‫مثا لیں‬ ‫اسم فاعل ےک اوزان‬
‫ِ‬ ‫‪َ )10‬ت َفع ْل‬
‫م َت َف ِعل‬ ‫ہغیصوادحذمرک‬ ‫‪1‬‬
‫َی‬
‫م َت َف ِع ََل ِن ۔ م َت َف ِعل ْ ِ‬ ‫ہغیصہینثتذمرک‬ ‫‪2‬‬
‫ی‬
‫م َت َف ِعل ْو َن۔ م َت َف ِعلِ ْ َ‬ ‫ہغیصعمجذمرک‬ ‫‪3‬‬
‫م َت َف ِعل َۃ‬ ‫ہغیصوادحؤمثن‬ ‫‪4‬‬
‫ان۔‬
‫م َت َف ِعل َ َت ِ‬ ‫ہغیصہینثتؤمثن‬ ‫‪5‬‬
‫ی‬
‫م َت َف ِعل َ َت ْ ِ‬
‫م َت َف ِع ََلت۔ م َت َف ِع ََلت‬ ‫ہغیصعمجؤمثن‬ ‫‪6‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 82 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫اسم فاعل‬
‫ِ‬
‫ترجمہ‬ ‫مثا لیں‬ ‫اسم فاعل ےک اوزان‬
‫ِ‬ ‫‪َ )11‬ت َفاع ْل‬
‫م َت َفاعِل‬ ‫ہغیصوادحذمرک‬ ‫‪1‬‬
‫َی‬
‫م َت َفاعِ ََل ِن ۔ م َت َفاعِل ْ ِ‬ ‫ہغیصہینثتذمرک‬ ‫‪2‬‬
‫ی‬
‫م َت َفاعِل ْو َن۔ م َت َفاعِ ِل ْ َ‬ ‫ہغیصعمجذمرک‬ ‫‪3‬‬
‫م َت َفاعِل َۃ‬ ‫ہغیصوادحؤمثن‬ ‫‪4‬‬
‫ی‬
‫ان۔ م َت َفاعِل َ َت ْ ِ‬
‫م َت َفاعِل َ َت ِ‬ ‫ہغیصہینثتؤمثن‬ ‫‪5‬‬
‫م َت َفاعِ ََلت۔ م َت َفاعِ ََلت‬ ‫ہغیصعمجؤمثن‬ ‫‪6‬‬

‫اسم فاعل‬
‫ِ‬
‫ترجمہ‬ ‫مثا لیں‬ ‫اسم فاعل ےک اوزان‬
‫ِ‬ ‫‪ )12‬اِفْ ِت َع ْ‬
‫ال‬
‫م ْف َت ِعل‬ ‫ہغیصوادحذمرک‬ ‫‪1‬‬
‫َی‬
‫م ْف َت ِع ََل ِن ۔ م ْف َت ِعل ْ ِ‬ ‫ہغیصہینثتذمرک‬ ‫‪2‬‬
‫ی‬
‫م ْف َت ِعل ْو َن۔ م ْف َت ِعلِ ْ َ‬ ‫ہغیصعمجذمرک‬ ‫‪3‬‬
‫م ْف َت ِعل َۃ‬ ‫ہغیصوادحؤمثن‬ ‫‪4‬‬
‫ی‬
‫ان۔ م ْف َت ِعل َ َت ْ ِ‬
‫م ْف َت ِعل َ َت ِ‬ ‫ہغیصہینثتؤمثن‬ ‫‪5‬‬
‫م ْف َت ِع ََلت۔ م ْف َت ِع ََلت‬ ‫ہغیصعمجؤمثن‬ ‫‪6‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 83 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬

 ‫اسم فاعل‬
‫ِ‬
‫ترجمہ‬ ‫مثا لیں‬ ‫سم فاعل ےک اوزان‬
‫ا ِ‬ ‫‪ )13‬اِ ْن ِف َع ْ‬
‫ال‬
‫م ْن َف ِعل‬ ‫ہغیصوادحذمرک‬ ‫‪1‬‬
‫َی‬
‫م ْن َف ِع ََل ِن ۔ م ْن َف ِعل ْ ِ‬ ‫ہغیصہینثتذمرک‬ ‫‪2‬‬
‫ی‬
‫م ْن َف ِعل ْو َن۔ م ْن َف ِعلِ ْ َ‬ ‫ہغیصعمجذمرک‬ ‫‪3‬‬
‫م ْن َف ِعل َۃ‬ ‫ہغیصوادحؤمثن‬ ‫‪4‬‬
‫ی‬
‫ان۔ م ْن َف ِعل َ َت ْ ِ‬
‫م ْن َف ِعل َ َت ِ‬ ‫ہغیصہینثتؤمثن‬ ‫‪5‬‬
‫م ْن َف ِع ََلت۔ م ْن َف ِع ََلت‬ ‫ہغیصعمجؤمثن‬ ‫‪6‬‬

‫اسم فاعل‬
‫ِ‬
‫ترجمہ‬ ‫مثا لیں‬ ‫سم فاعل ےک اوزان‬
‫ا ِ‬ ‫‪ )14‬اِ ْس ِت ْف َع ْ‬
‫ال‬
‫م ْس َت ْف ِعل‬ ‫ہغیصوادحذمرک‬ ‫‪1‬‬
‫َی‬
‫م ْس َت ْف ِع ََل ِن ۔ م ْس َت ْف ِعل ْ ِ‬ ‫ہغیصہینثتذمرک‬ ‫‪2‬‬
‫ی‬
‫م ْس َت ْف ِعل ْو َن۔ م ْس َت ْف ِعلِ ْ َ‬ ‫ہغیصعمجذمرک‬ ‫‪3‬‬
‫م ْس َت ْف ِعل َۃ‬ ‫ہغیصوادحؤمثن‬ ‫‪4‬‬
‫ی‬
‫ان۔ م ْس َت ْف ِعل َ َت ْ ِ‬
‫م ْس َت ْف ِعل َ َت ِ‬ ‫ہغیصہینثتؤمثن‬ ‫‪5‬‬
‫م ْس َت ْف ِع ََلت۔ م ْس َت ْف ِع ََلت‬ ‫ہغیصعمجؤمثن‬ ‫‪6‬‬

‫‪03166010911‬‬ ‫دمحموصنمرنبدبعاابلریامرتدیی‬ ‫‪Page 84 of 84‬‬ ‫علم الصرف کورس‪2021 ،‬‬