Professional Documents
Culture Documents
TAEK Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
KILAVUZU
RSGD-KLV-006
İÇİNDEKİLER
1. KILAVUZUN AMACI................................................................................................................................... 1
2. TANIMLAR .................................................................................................................................................. 1
3. ZIRHLAMA HESAPLAMALARINDA KULLANILAN PARAMETRELER ....................................................... 1
3.1. Tasarım Dozu (P) ............................................................................................................................... 1
3.2. Mesafe (d) ......................................................................................................................................... 2
3.2.1. Radyoloji, endüstriyel x-ışını radyografi / x-ışını radyoskopi cihazları ile yapılan
uygulamalarda; ................................................................................................................................... 2
3.2.2. Radyoterapi uygulamalarında;.............................................................................................. 3
3.2.3. Nükleer tıp ve yataklı tedavi uygulamalarında, araştırma/kalite kontrol/radyofarmasi
laboratuvarında, siklotron ve endüstriyel gamagrafi cihazında; ............................................... 3
3.3. Meşguliyet Faktörü (T)...................................................................................................................... 4
3.4. Kullanma Faktörü (U) ....................................................................................................................... 4
3.4.1. Radyoloji ve endüstriyel X-ışını radyografi uygulamalarında;........................................... 4
3.4.2. Nükleer tıp ve yataklı tedavi uygulamalarında, araştırma/kalite kontrol/radyofarmasi
laboratuvarında ve siklotron ve endüstriyel gamagrafi cihazında; .......................................... 4
3.4.3. Radyoterapi uygulamalarında;.............................................................................................. 4
3.5. Yarı Kalınlık Değeri (HVL) ve Onda Bir Kalınlık Değeri (TVL) ...................................................... 5
3.5.1. Radyoloji ve endüstriyel radyografi uygulamalarında; ..................................................... 5
3.5.2. Radyoterapi uygulamalarında;.............................................................................................. 5
3.6. Gama Sabitleri ve Hasta Doz Hızı (Г) ............................................................................................ 6
3.7. Uygulama Türüne Göre İkincil Engel Hesabında Kullanılan Parametreler ............................ 7
3.7.1. Radyoloji ve endüstriyel radyografi uygulamalarında; ..................................................... 7
3.7.2. Radyoterapi uygulamalarında;.............................................................................................. 7
3.8. İşyükü (W) ........................................................................................................................................... 7
3.8.1. Radyoloji uygulamalarında;.................................................................................................... 8
3.8.2. Endüstriyel radyografi ve skopi uygulamalarında; ............................................................. 8
3.8.3. Endüstriyel gamagrafi uygulamalarında; ............................................................................. 8
3.8.4. Radyoterapi uygulamalarında;.............................................................................................. 8
3.8.5. Nükleer tıp ve yataklı tedavi uygulamalarında; ................................................................. 9
3.8.6. Siklotron ile F-18 üretim uygulamalarında; ......................................................................... 10
3.9. Zayıflatma (geçiş) Faktörü (k) ...................................................................................................... 11
3.10. Zırh Malzemesi Yoğunlukları ........................................................................................................ 11
4. HESAPLAMALAR ..................................................................................................................................... 12
4.1. Tıbbi Radyoloji ve Endüstriyel Uygulamalarda Zırhlama Hesaplamaları .............................. 12
4.1.1. Birincil engel hesabı ................................................................................................................ 12
4.1.2. İşyükü hesabı ............................................................................................................................ 12
i
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
4.1.3. İkincil engel hesabı ................................................................................................................. 16
4.2. Nükleer Tıp, Yataklı Tedavi ve Endüstriyel Gamagrafi Uygulamalarında Zırhlama
Hesaplamaları ........................................................................................................................................ 17
4.2.1. TVL Yöntemi ile hesaplama [5] ............................................................................................. 17
4.3. Radyoterapi Uygulamalarında Zırhlama Hesaplamaları ........................................................ 21
4.3.1. Lineer hızlandırıcı, siberbıçak, gamabıçağı ve Co-60 teleterapi için hesaplama [2, 3]
.............................................................................................................................................................. 21
4.3.2. Brakiterapi için hesaplama [10] ........................................................................................... 23
4.3.3. Tomoterapi için hesaplama [11] .......................................................................................... 23
4.3.4. Simülatör ve CT-simülatör için hesaplama [3] ................................................................... 24
4.4. Hızlandırıcı, Radyoizotop Üretim veya Hazırlama Tesisleri Zırhlama Hesaplamaları ........... 24
4.4.1. Siklotron odası nötron hesabı [12] ........................................................................................ 24
4.4.2. FDG üretim ünitesi (hücreler, kalite kontrol lab, atık odası, vb) hesabı [5] .................. 28
4.4.3. Radyoizotop jeneratörü üretimi/radyofarmasötik hazırlama üniteleri (hücreler, kalite
kontrol lab., atık odası vb.) hesabı [5] ........................................................................................... 28
ii
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
1. KILAVUZUN AMACI
2. TANIMLAR
Bu kılavuzda geçen;
ç) İşyükü (W): Radyasyon kaynağından haftalık ışınlama süresince bir metre mesafede maruz
kalınan ışınlanma miktarını,
d) Kullanma faktörü (U): Birincil radyasyon demetinin ilgilenilen engele yönlendirilme oranını,
g) Onda bir kalınlık değeri (TVL): Radyasyon demeti şiddetini onda bir değerine düşüren
zırhlama malzemesine özgü kalınlığı,
h) Yarı kalınlık değeri (HVL): Radyasyon demeti şiddetini yarı değerine düşüren zırhlama
malzemesine özgü kalınlığı,
ı) Zayıflatma (geçiş) faktörü (Kux, Bn, k vb.): Hesaplanan işyükünün tasarım dozu miktarına
düşürülme oranını
ifade eder.
1
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
Toplum üyesi kişilerin (bölüm dışı hastalar, ziyaretçiler ve radyasyon uygulamaları ile ilgili
çalışmayan diğer personel) bulundukları alanlar radyasyon uygulaması yapılan ünitenin
çevresindeki ve/veya üniteden bağımsız alanlardır. Bu kişiler için etkin doz yılda 1 mSv’i
geçemediğinden bu alanlarda haftalık tasarım dozu 20 µSv alınır.
Nükleer tıp ünitelerindeki çekim odaları bir radyasyon kaynağının bulunduğu odaya bitişik ise
görüntüleme cihazının görüntü kalitesinin bozulmaması amacıyla bu odalarda haftalık tasarım
dozu 20 µSv alınır. Ünite içinde bulunan muayene, rapor, dinlenme, eğitim vb. odalarda bölüm
dışı hastanın/personelin bulunabileceği göz önüne alınarak haftalık tasarım dozu 20 µSv alınır.
Tüpe yakın olan duvar mesafesi tüpten itibaren, diğer duvarların mesafesi ise masa ortasından
itibaren alınır.
2
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
Tablo 2. Cihazlara göre birincil ve ikincil X-ışını demetine maruz kalan engeller
Birincil Engel İkincil Engel
Cihaz
Taban Tavan Duvarlar Taban Tavan Duvarlar
Grafi (tek tüplü/çift Tüplü) X - X* - X X
Akciğer grafi/ araç içi - - X* X X X
Mamografi - - - X X X
Kemik yoğ. ölçümü** X - - - X X
Anjiyografi X* X* - X X X
Skopi (C/O/U kollu) - - - X X X
Tomografi - - - X X X
Panoramik röntgen*** - - - X X X
Periapikal röntgen - - X* X X -
Endüstriyel radyografi X* - X* - X -
* Çekim pozisyonunda birincil ışına maruz kalırsa.
** Kemik yoğunluğu ölçümü cihazının “pencil beam” tipi olması durumunda zırhlama hesabı yapılmaz. Cihazın “fan”
tipi olması durumunda zırhlama hesabı yapılır. Hesaplamalar taban birincil, duvarlar ve tavan ikincil olarak yapılır.
*** Sefalometrik çekim yapılması durumunda sefalometrik çekim yapılan duvar birincil olarak hesaplanır.
Birincil engel hesaplarında duvardan izomerkeze (kolimatörün dönme ekseni ile gantrinin
dönme ekseninin kesim noktasına) olan mesafeye cihazın teknik kataloğunda verilen SAD
(kaynak-eksen mesafesi) değeri eklenir, verilmediği durumlarda SAD 1 m alınır. İkincil engel
hesaplarında ise izomerkezden meşgul edilen en yakın noktaya olan mesafe alınır.
Şaşırtma koridoru duvar kalınlığı hesabı yapılırken, izomerkez ile kapı girişine en yakın nokta
arasındaki mesafe alınır.
Tüm alanlarda duvar mesafeleri oda ortasından itibaren hesaplanır. Ancak aşağıdaki
durumlarda radyoaktif kaynağın bulunduğu duvarlara en yakın nokta göz önüne alınır.
Çekim odalarında; görüntüleme cihazının konumu belli ise hasta masasının duvara en
yakın olduğu noktadan, “gantri”nin arkasına gelen duvar hesabında ise “gantri” ortasına
olan mesafe kabul edilir.
Sıcak oda/radyofarmasi laboratuvarı/kalite kontrol laboratuvarında; bitişik alanların
meşguliyeti göz önüne alınarak çalışma tezgâhından veya oda ortasından itibaren alınır.
Yataklı tedavi odalarında hasta yataklarından, enjeksiyon odasında enjeksiyon
koltuğundan, radyoaktif hasta bekleme odası bekleme koltuklarından ve efor odasında
koşu bandından itibaren, bu pozisyonların belli olmaması durumunda duvara en yakın
konumdan alınır.
Radyoaktif atık bekletme odasında atıkların konulabileceği duvara en yakın konumdan
alınır.
Radyoaktif hasta tuvaletlerinde klozet ve lavabodan itibaren alınır.
Endüstriyel gamagrafi cihazında kaynaktan itibaren alınır.
Siklotron cihazında hedeften itibaren alınır.
3
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
Lineer hızlandırıcı, teleterapi, simülatör cihazlarında birincil ışının gördüğü alanlar için
kullanım faktörü U=1/4, ikincil ışının gördüğü alanlar için kullanım faktörü U=1 alınır.
Brakiterapi cihazında bütün alanlar birincil ışın demetine maruz kalır ve kullanım faktörü
U=1 alınır.
BT simülatör ve gamabıçağı cihazlarında bütün alanlar ikincil ışın demetine maruz kalır ve
kullanım faktörü U=1 alınır.
4
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
Siberbıçak cihazında birincil ışın demetine maruz kalan duvarlar, taban için kullanım
faktörü U=1/20 ve ikincil ışın demetine maruz kalan tavan için kullanım faktörü U=1 alınır
[2,3].
3.5. Yarı Kalınlık Değeri (HVL) ve Onda Bir Kalınlık Değeri (TVL)
5
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
6
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
7
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
3.8.1. Radyoloji uygulamalarında;
8
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
Intraoperatif lineer hızlandırıcı, Intraoperatif x-ışınlı tedavi cihazı vb. cihazlar için yerinde
yapılacak radyasyon ölçüm değerlerine göre zırhlama hesabı yapılır. Bu nedenle, bu tip
hareketli cihazlar için proje onayı aranmaz.
9
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
Tablo 8.9. Yataklı I-131, Lu-177, In-111 vb tedavi ünitelerinde radyasyon alanlarına göre
işyükleri
Kullanım
Aktivite İşyükü
Alan Süresi
A (MBq)* (µSv. m2/hafta)
(saat/hafta)
Sıcak oda 7400 1 437
40 14680 *
10
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
11
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
4. HESAPLAMALAR
Kuruluş tarafından cihazın maksimum tüp akımı, çekim başına ışınlama süresi, günlük veya
haftalık hasta sayısı ve hasta başına çekim sayısı verildiği takdirde işyükü aşağıdaki şekilde
hesaplanır.
W (mA.dak/hafta) = mak. tüp akımı (mA) x çekim başına ışınlama süresi (dak) x hasta başına
çekim sayısı x haftalık hasta sayısı
Kuruluş tarafından cihazın maksimum tüp akımı ve haftalık toplam ışınlama süresi verildiği
taktirde işyükü aşağıdaki şekilde hesaplanır.
Birincil engel kalınlıkları, hesaplanan Kux değeri Şekil 1, Şekil 2 ve Şekil 3’te verilen grafikte yerine
konularak kurşun ve beton cinsinden bulunur.
12
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
13
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
14
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
15
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
İkincil engel kalınlıkları, saçılan için hesaplanan K ux değeri Şekil 1, Şekil 2 veya Şekil 3’te verilen
grafikte yerine konularak kurşun ve beton cinsinden bulunur.
Şekil 4’den Blx değerine karşılık gelen HVL ve TVL sayıları okunur.
16
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
N: HVL sayısı ve n: TVL sayısı olmak üzere HVL ve TVL değerleri Tablo 5.1’den alınır. N ve n ile
çarpılarak sızıntı engel kalınlığı (SL) bulunur.
Bulunan sızıntı ve saçılan kalınlık değerleri arasındaki fark 1 TVL’den küçük ise büyük olan değere
1 HVL ilave edilir. İki değer arasındaki fark 1 TVL’e eşit veya 1 TVL’den büyük ise büyük olan
değer kullanılır.
İşyükü;
W . A.t
A: Alanlarda bulunacak bir seferde kullanılan aktivite miktarı (MBq)
t: Aktivitenin alanda haftalık bulunma süresi (saat)
: Gama sabiti (µSv.m2/MBq.saat). Tablo 6.1’den bakılır.
Kuruluş tarafından verilmediği durumlarda Tablo 8.3, 8.7, 8.8 ve 8.9’daki hesaplanmış işyükü
değerleri kullanılır.
Zayıflatma faktörü;
P.d 2
k
W .T .U
P: Tasarım dozu (µSv/hafta). Tablo 1’den bakılır.
d: Mesafe (m). 3. 2’de ifade edildiği şekilde alınır.
T: Meşguliyet faktörü. Tablo 3’den bakılır.
U: Kullanma faktörü. Madde 4.b’ye göre alınır.
İlgili radyoaktif kaynak için Tablo 5.5’de verilen kurşun ve beton TVL değerleri kullanılarak engel
kalınlığı hesaplanır. Bu hesaplama yöntemine ‘TVL Yöntemi’ denir.
17
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
Hem SPECT’te hem de CT’de zırh çıkması durumunda; nihai zırh kalınlığı aşağıda ifade edildiği
şekilde bulunur:
Kurşun hesabı: CT hesabında bulunan beton kalınlığı SPECT’te bulunan beton kalınlığından
çıkarılır. Çıkan beton değerinin ne kadar kurşuna karşı geldiğini bulmak için; CT’de bulunan
beton ve kurşun kalınlıklarından orantı kurularak kurşun kalınlığı bulunur. Bulunan değer SPECT
kurşun kalınlığına eklenir. Toplam kurşun kalınlığı zırh kalınlığını verir.
Beton Hesabı: SPECT ve CT hesabı sonucu çıkan en yüksek beton kalınlığı zırh kalınlığını verir.
Radyasyon alanında birden fazla radyoaktif kaynağın bulunması durumunda her bir
radyoizotopun zırh kalınlığına yapacağı katkı aşağıdaki şekilde hesaplanır.
U .T .H 0
1/ k F
P
A.
H0
d2
U= Haftalık açıkta kaldığı sürenin toplam çalışma saatine oranı
T=Yan alanın meşguliyet faktörü
d=1 m
Tasarım dozu= 0,5 µSv/saat
Haftalık
Kullanılan
Radyo açıkta
miktar U T H0 F
izotop kaldığı
(MBq)
süre (saat)
Tc-99m 18500 5 0,125 1 351,5 87,87
I-131 740 5 0,125 1 46,66 10,92
Tl-201 740 5 0,125 1 8,88 2,22
Örnek Hesap:
Fgerekli
Radyoizotop F U.T.H0 U.T.H0/F
(F x 2,53)
Tc-99m 131,82 43,93 0,33 µSv/saat 333,68
I-131 5,98 5,45 0,91 µSv/saat 15,13
Tl-201 56,23 1,11 0,02 µSv/saat 142,33
Toplam: 1,26 µSv/saat
18
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
Bulunan doz hızının izin verilen doz hızına orana 1,26 µSv/saat /0,5µSv/saat=2,53
En yüksek F’e göre kalınlık değeri bulunur.
Kalınlık=log(F)x TVL=log (333,68) x 6,6 cm=16,65 cm
Bulunan son kalınlık değeri 20 cm olması durumu aşağıdaki tablo ile test edilir.
Radyoizotop F U.T.H0/F
Tc-99m 1071 0,04
I-131 12,88 0,42
Tl-201 316 0,003513
Toplam 0,47 µSv/saat
Tablo 8.7’de verilen Tc-99m radyoaktivite miktarları saptanırken diğer radyoaktif kaynakların
katkıları da göz önüne alınmıştır.
Sıcak oda/radyofarmasi laboratuvarı ve atık odasında spesifik gama sabiti, diğer alanlarda
hasta doz hızı değerleri kullanılır.
İşyükü Hesapları:
a. Sıcak Oda;
İşyükü;
W . A.t
b. Görüntüleme Odası;
İşyükü;
W .N w . A0 .t I .RtI
19
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
Hem PET’te hem de CT’de zırh çıkması durumunda; nihai zırh kalınlığı aşağıda ifade edildiği
şekilde bulunur:
Kurşun hesabı: CT hesabında bulunan beton kalınlığı PET’te bulunan beton kalınlığından çıkarılır.
Çıkan beton değerinin ne kadar kurşuna karşı geldiğini bulmak için; CT’de bulunan beton ve
kurşun kalınlıklarından orantı kurularak kurşun kalınlığı bulunur. Bulunan değer PET kurşun
kalınlığına eklenir. Toplam kurşun kalınlığı zırh kalınlığını verir.
Beton Hesabı: PET ve CT hesabı sonucu çıkan en yüksek beton kalınlığı zırh kalınlığını verir.
c. Enjeksiyon Odası;
W .N w . A.t.Rt
Hasta tuvaletinin enjeksiyon odası dışında bulunduğu durumlarda aşağıdaki şekilde hesaplama
yapılır.
W .N w . A.t.Fu .Ru .0.80
Fu e0.693.t / T1/ 2
Eşitlikteki 0.80 çarpanı: Bir hastadaki aktivitenin vücuttan %15 veya 20’si atıldığı varsayılır.
İşyükü;
W . A.t
Bulunan k değeri Tablo 9’da yerine konarak kurşun ve beton kalınlıkları bulunur veya TVL sayısı,
ilgili radyoaktif kaynak için Tablo 5.5’de verilen kurşun ve beton TVL değerleri kullanılarak engel
kalınlığı hesaplanır.
Hastaya tedavi amaçlı verilecek olan I-131’in belirli bir süre veya hasta taburcu oluncaya kadar
ortalama µSv/h olarak hastanın çevreye yayacağı radyasyon doz şiddetinin hesaplanması;
t t
1 .
H 0 (0) H 0 (0).2 T1 / 2 dt
t0
20
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
Bir hastanın 4 günde taburcu olduğu kabul edilir. 4 günün ortalaması hastanın 1 metrede
yayacağı doz miktarı;
4 gün t
1
H 0 (0) H
T1 / 2
0
(0).2 dt
4 gün 0
4 gün
T1/ 2
H 0 (0) H 0 (0) (1 2 T1 / 2 )
4 gün. ln 2
4 gün
8 gün
H 0 (0) H 0 (0) (1 2 8 gün )
4 gün. ln 2
4 gün
8 gün
H 0 (0) H 0 (0) (1 2 8 gün )
4 gün. ln 2
H 0 (0) H 0 (0).0,84
4 günün ortalama azaltma oranı 0,84 bulunur [9]. Hastaya verilen 7400 MBq aktivite miktarı bu
oranla çarpıldığında 6220 MBq bulunur. İşyükü hesabında bu değer kullanılır.
Ayrıca yan alanın 24 saat kullanılan alan olması veya günde 8 saat kullanılan alan olması
dikkate alınarak işyükleri ayrı ayrı hesaplanır. Tablo 8.9’dan bakılır.
4.3.1. Lineer hızlandırıcı, siberbıçak, gamabıçağı ve Co-60 teleterapi için hesaplama [2, 3]
İşyükü Hesabı:
Kuruluş tarafından haftalık hasta sayısı ve hasta başına verilen maksimum fraksiyon dozu
belirtildiği taktirde işyükü aşağıdaki şekilde hesaplanır.
W (Gy/hafta) = haftalık hasta sayısı x hasta başına verilen maksimum fraksiyon dozu (Gy)
İşyükü kuruluş tarafından verilmediği durumlarda Tablo 8.4’deki hesaplanmış işyükü değerleri
kullanılır.
21
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
Soğrulan doz miktarı “Gy birimi” gama ışınları, x-ışınları ve beta parçacıkları için eşdeğer doz
miktarı “Sv birimi” ile aynı alınır.
n: TVL sayısı;
1
n log( )
Bbir
t: Zırh kalınlığı;
t n.TVL
Kalınlık hesabı yapılacak malzemenin iki farklı TVL değeri olması durumunda;
t TVL1 (n 1)TVLe
1
n log( )
Bsıı
t: Zırh kalınlığı;
t n.TVL
Kalınlık hesabı yapılacak malzemenin iki farklı TVL değeri olması durumunda;
t TVL1 (n 1)TVLe
22
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
n: TVL sayısı;
1
n log( )
Bsaç
t: Zırh kalınlığı;
t n.TVL
Kalınlık hesabı yapılacak malzemenin iki farklı TVL değeri olması durumunda;
t TVL1 (n 1)TVL2
TVL, TVL1 ve TVL2 değerleri Tablo 5.4’den bakılır.
Bulunan sızıntı ve saçılan kalınlık değerleri arasındaki fark 1 TVL’den küçük ise büyük olan değere
1 HVL ilave edilir. İki değer arasındaki fark 1 TVL’e eşit veya 1 TVL’den büyük ise büyük olan
değer kullanılır.
Zayıflatma faktörü;
P.d 2
B
W .T
d: kaynak ile meşgul edilen en yakın alana olan mesafe (m).
İşyükü (Gy/hafta);
W 106 . A.t
: Gama sabiti (µSv.m2/MBq.saat) Tablo 6.1’den bakılır.
A: Kaynak aktivitesi (MBq)
t: ışınlama süresi (saat/hafta);
1
n log( )
B
Zırh kalınlığı;
t n.TV
TVL değerleri Tablo 5.5’den bakılır.
Doz hesabı;
D2 / D1 (d1 )2 /( d2 )2
Zırhlanması istenen duvar yönünde d1 (m) mesafesindeki doz değeri D1 (Sv/s) Şekil 5’den
alınarak izomerkezden meşgul edilen en yakın alana olan d 2 (m) mesafesindeki doz değeri D2
(Sv/s) hesaplanır.
23
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
Şekil 5. Tomoterapi Cihazı Etrafında Değişik Noktalarda Ölçülen Doz Eşdeğeri Hızları [11]
Zayıflatma faktörü;
B P /( D2 .T )
P: Tasarım dozu (Sv/s);
1
n log( )
B
t: Zırh kalınlığı;
t n.TVL
Kalınlık hesabı yapılacak malzemenin iki farklı TVL değeri olması durumunda;
t TVL1 (n 1)TVLe
TVL, TVL1 ve TVLe değerleri Tablo 5.2’den bakılır.
7 H m .d 2
Bn 2.8 x10
0T
24
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
Sabit = 2.8x10-4 saat /s x 10-3 rem/mrem
d= Hedefin meşgul edilen alana olan uzaklığı
T= Meşguliyet faktörü;
Vn
0
4. .r 2
Vn = Nötron üretim hızı (n.s-1)
Ф0 = Nötron akım hızı: Kaynağın 1 cm yarıçapından 1 m uzakta 4 π’lik katı açıda nötron ışın
demetine 00 açıda nötron yayılma hızı (m2. cm-2.s-1)
r=100 cm
B değerleri Şekil 7’de yerine konarak beton plaka değerleri g/cm 2 cinsinden bulunur. Duvar
kalınlığı ise beton plaka değerinin kullanılan beton yoğunluğuna bölünmesi ile cm cinsinden
hesaplanır.
7 H m .d i2
Bnr 2.8 x10
so .T
so 0 . n . A / d 2
B değerleri Şekil 7’de yerine konarak beton plaka değerleri g/cm 2 cinsinden bulunur. Duvar
kalınlığı ise beton plaka değerinin kullanılan beton yoğunluğuna bölünmesi ile cm cinsinden
hesaplanır.
25
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
26
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
27
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
4.4.2. FDG üretim ünitesi (hücreler, kalite kontrol lab, atık odası, vb) hesabı [5]
İşyükü;
W . A.t
A: Alanlarda bulunacak bir seferde kullanılan aktivite miktarı (MBq)
t: Aktivitenin alanda haftalık bulunma süresi (saat)
: Spesifik gama sabiti (µSv.m2/MBq.saat). Tablo 6.1’den bakılır.
Radyasyon kaynağı içeren tüm hücreler ve odaların zırh kalınlıkları Tablo 5.5’de verilen kurşun
ve beton TVL değerleri kullanılarak hesaplanır.
28
Zırhlama Hesaplamaları Kılavuzu
TAEK RSGD-KLV- 006
KAYNAKÇA
[1] Structural Shielding Design for Medical X-Ray Imaging Facilities, NCRP Report No.147, 2004.
[2] Structural Shielding Design and Evaluation for Megavoltage X- and Gamma-Ray
Radiotherapy Facilities, NCRP Report No.151, 2005.
[3] Structural Shielding Design and Evaluation For Medical Use of X Rays and Gamma Rays of
Energies up to 10 MeV, NCRP Report No.49, 1976.
[4] Patton H. McGinley, Shielding Techniques Radiation Oncology Facilities, Medical Physics
Publishing, 1998.
[5] S. R. Cherry, J. A. Sorenson, M. E. Phelps, Physics in Nuclear Medicine, 3rd Edition, 2003.
[6] M. T. Matsen et al, AAPM Task Group 108:PET and PET/CT Shielding Requirements, 2005.
[7] Strahlenschutzregeln für den Umgang mid umcshlossenen radioaktiven Stoffen in der
Medizin – Therapaeutische Anwendung, DIN (Deutsches Institut für Normung) 6804, 1993.
[8] Berechnung der Abschirmung von I-131Therapie-Patientenzimmern, Merkblatt L-07–03,
Bundesamt für Gesundheit, Abteilung Strahlenschutz Sektion Aufsicht und Bewilligungen
[9] Nuklearmedizinische Betriebe - Regeln für die Errictung und Ausstattung, ÖNORM S 5224,
2005.
[10] Radiation Protection in the Design of Radiotherapy Facilities, IAEA Safety Report Series
No.47, 2006.
[11] Chester R. Ramsey, Rebecca Seibert, Stephen L. Mahan, Dharmin Desai, and Daniel
Chase, Out-of-field dosimetry measurements for a helical tomotherapy system, Journal of
Applied Clinical Medical Physics, Vol 7, No 3, 2006.
[12] Radiation Protection in the Design Guidelines for 0,1-100 MeV Particle Accelerator Facilities,
NCRP Report No.51, 1977.
29