elektronisch codeslot

Dit eenvoudig te
bouwen codeslot is
in principe voor van
alles en nog wat te
gebruiken en heeft
het voordeel dat er
geen "moeilijke"
onderdelen in zitten.
De code bestaat uit
zes zelf te kiezen cij-
fers die door middel
van een toetsen- Elektronische codesloten kunnen op gebeurt met behulp van een uit een
verschillende manieren worden opge- speciaal bed raad IC-voetje bestaande
bordje worden inge- zet. De laatste tijd duiken steeds vaker "codeermodule". Deze module kan op
geven. Alleen als de met een microcontroller uitgeruste elk moment vervangen worden door
varianten op, maar helaas heeft lang een ander exemplaar, hetgeen hel wis-
ingetoetste code niet iedereen de mogelijkheid om deze selen van code heel eenvoudig maakt.
te programmeren. Ook zijn er voor Een pluspunt van de schakeling is ten-
juist is, kan de uit- codesloten speciale IC's ontwikkeld, slotte het lage stroomverbruik. Door de
gang met de ont- die weliswaar een eenvoudige toepassing van CM05-IC's loopt er in
opbouw garanderen maar doorgaans rust een stroom van niet meel' dan
grendeltoets worden moeilijk te krijgen zijn. O,6'IA, zodat het codeslot probleem-
geactiveerd. Om dit soort moeilijkheden te omzei- loos met een batterijtje gevoed kan
len, is bij de hier beschreven versie worden.
uitsluitend gebruik gemaakt van
standaard-componenten. Als code MET SLECHTS EEN
fungeert een zescijferig getal, waarbij PAAR IC's
de cijfers niet alleen volledig vrij kun- Het complete schema van het codeslot
nen worden gekozen maar ook meer is afgebeeld in figuur 1. De code wordt
dan eens in het getal mogen voorko- ingegeven met de toetsen 51...512.
men; met name dat laatste is lang Daarvoor kunnen gewone drukknop-
niet altijd het geval. Na het intoetsen pen of een standaard toetsenbordje
van de code kan direct de ontgren- worden gebruikt. In het laatste geval
deltoets worden gedrukt om de uit- fungeert #-toets S4 als ontgrendeltoets;
gang te activeren. zoals te zien, is 54 daartoe vanuit de
Vermeldenswaardig is verder nog dat toetsenbord-connector rechtstreeks
ontwerp H Kulzer (0) het programmeren van de code doorverbonden met uitgangspoort

Elektuur 9/97
60
IC2d. De toetsen worden van elkaar I 3b bezit een tijdconstante van ca. 20 dat op zijn beurt de deuropener in
ontkoppeld met behulp van de dioden milliseconden. De interne uitgangs- werking stelt. Twee seconden na het
01 ...012. De • -toets (512) kan als extra weerstand van deze monoflop op pen drukken van de laatste toets wordt de
cijfertoets worden gebruikt, of als 10 vormt samen met C3 een laagdoor- schakeling door IC3a weer gereset.
reset-toets (door ze met AR te verbin- laatfilter. Hierdoor wordt het kloksig-
den). naal van de twee tellers vertraagd ten BEVEILIGING
De eerdergenoemde codeermodule is opzichte van het eerdergenoemde vrij- Nu de principiële werking van het
in het schema gemerkt met "socket I". gavesignaal, zodat na het intoetsen codeslot eenmaal bekend is, vermei-
Afhankelijk van de desbetreffende van het eerste cijfer uitgang Q1 van den we ter aanvulling nog een paar
code worden hiermee de ingangen IC4 "hoog" wordt. Indien het ingege- niet onbelangrijke details van de scha-
0...9 en • doorgelust met de uitgangen ven cijfer het juiste is, dan is uitgang keling. Deze zijn zeer bewust toege-
A 1...A6. Alle niet gebruikte cijfers wor- A 1 van de codeermodule (socket 1) voegd teneinde ongewenste manipu-
den met AR verbonden. eveneens "hoog". Als gevolg daarvan laties door onbevoegden zo goed als
Hoe gaat het herkennen van de inge- ontstaat op de uitgang van de met Al onmogelijk te maken.
geven code nu in zijn werk? Wel, het verbonden NAND IC2a een "Iaag"- • Wanneer er een cijfer wordt ingege-
draait bij deze schakeling met name impuls en op de uitgang van IC1 een ven dat niet in de ingestelde code
om vier componenten, te weten twee "hoog"-impuls. Laatstgenoemde wordt voorkomt, dan wisselt het niveau op
monoflops (IC3a en IC3b) en twee met behulp van het laagdoorlaatfilter uitgang AR van "soeketl" van laag

~.v
1
'q
-- ."
"

le2 • 4093
IC3 • 4538
rciËt I ff &
(;)~.r.
- -,1,0;:.1"

~.r"
ln:!'

'0
"~, 'h~
'4

4" rJ
IC'.
A
•
15
- --212~
~~ , .

t[jl~"tL
+
ev T
.. ACXCX,
nr-

ice • 4(t9J
l'
*~'2
0---, 'C1
5
1 ,"
~.
"068
121 I IN4.4'
S ,g .. 11 '2

Ó S a ! 8 ! Ei ! 8 ~ o 0

S:~l11~~
'1]-' -".. -".. -,.. -
o 0 0 u 0 u
li
~
't>--
7'

.
,"
SOCKET,
11 0 o
....
tONC ..
, ..
'11'11'1']1
lil r. ..D. '. ""
" t C'JllDlVUII CTADlY1D1

"" .'
,
•

.
H

.."
u
~ • 15 2' Il • , I , 2~J
" o 0
IC'
,,~ "
IC.
ot!-
......~. "
• 0

,'~1"
'0 I. C1o0
·•
1 '1.$'
o 0
" ,,
""f ~"" . .
'
"
'5
'1
I.
o 0
, ,
o
.,. " 11
o
0
0 "u ,, ,' '
•t'
o 0
lAl'
.......2 •
,, '
'1"
'I-
"
211
o
o
0
0
~
u.z, ." ". ~- ~~~~
-r
,'
'" 0"
lé.v
'~j " J:"~J:"~J: CiC
I sv
;; I:::j IC2d
I

'" •
:I 1 • I •

I
I ~ 11 11 IV ~

f-tl-W
o • •
f-tl-W
I
lOOn 100" lOOn 1 lOG .. 7 lOOn ' 100.. OUT
I
I "'.l hl'" ~..I.
"OOlJ· 11

Flfluur 1. De aclMk ..
11"" ba ... t uit .. n
toetHnbonlje •.. n
decimale tellers (IC4 en ICS). R2/C4 van stoorsigna- code.""odu,. raoc- naar hoog, waardoor
Wanneer de schakeling zich in rust-
toestand bevindt, is de Q-uitgang van
len ontdaan - iets dat
zonder enig bezwaar
kM 1"J M wat
logica om de In"."..
de beide
onmiddellijk
monoflops
ge reset
.'m"."
monoflop IC3a (pen 7) hoog, zodat de mogelijk is, aangeóen nn MI""..,.,. worden.
beide tellers ge reset zijn. Zodra er op de klok-ingang van een codefIetltllen met • Om te zorgen dat tel-
een van de toetsen wordt gedrukt, 4017 een Schmitt-trig- .,leur ta ".,.".,,/kan. ler IC4 niet verder loopt
komt er een eind aan deze reset-toe- ger-gedrag bezit. op ongewenste
stand, aangezien dan beide monoflops Voor de volgende cij- momenten (als bijvoor-
getriggerd worden. Condensator Cl fers van het codegetal is de procedure beeld een cijfer dat wél in de code
onderdrukt hierbij eventuele contact- identiek. Indien alle ingegeven cijfers voorkomt steeds opnieuw wordt inge-
dender. IC3a bezit een tijdconstante juist zijn, dan zal na het zesde cijfer geven), is Q7 (pen 6) verbonden met
van ong('veer 2 seconden. Gedurende uitgang Q6 van ICS "hoog" worden. de enable-ingang (pen 13) van I 4.
deze tijd worden beide tellers via pen Wanneer daarna op ontgrendeltoets S4 • Doordat bij IC3b pen 9 is terugge-
15 vrijgegeven. Bij elke volgende toets (#) wordt gedrukt, zal het niveau op koppeld naar pen 11, is hertriggercn
die wordt ingedrukt, wordt deze tijd de uitgang van IC2d ("OUT") van van deze monoflop (door bijvoorbeeld
weer met 2 seconden verlengd - de "hoog" naar "laag" gaan. Deze niveau- het zeer snel herhaald indrukken van
schakeling bevindt zich nu in de wisseling kan bijvoorbeeld worden een toets) onmogelijk gemaakt.
"ingeef-toesta nd". gebruikt om een relais te bekrachtigen, • De weerstanden van array R3 zorgen

Elektuur 9/97 61

.~r.l~
11°
I 01
0 Hoe de schakeling verder wordt afge-
1 0
er tenslotte voor dat de niveaus op de
ingangen van de acht NAND's van IC2
en IC6 to alien tijde gedefinieerd zijn .
TWEE PRINTE N
Om het geheel een beetje overzichte-
lijk en handzaam to houden, zijn voor
het codeslot twee aparte printen ont-
worpen (figuur 2 ) . De ene bevat uit-
sluitend de 12 drukknoppen en kan
eventueel ook door een kant-en-klaar
toetsenbordje worden vervangen (zie
onderdelenlijst) . De tweede print
bevat de eigenlijke schakeling .
62
Flg u ur 2. De printen voor de fefteiljke e/ektronica en
voor het toetsenbord zljn volledig geschePden en Kun -
nen door middel van yen stukje 13-aderige flatcable
onderling warden verbonden.
V Cl = 1 x 2n2
l -EZOOL6
0 1
Het opbouwen is bij beide printen
eigenlijk een "makkie" . Het monteren
van de drukknoppen voor het toet-
senbordje vergt hooguit lien minuten,
maar ook de "elektronica-print" zal niet
al to veel tijd in beslag nemen . Behalve
de zes IC's en het voetje voor de
codeermodule zitten er eigenlijk niet
zo gek veel onderdelen op . Zolang u
de draadbruggen niet vergeet en de
IC's en elco C5 niet verkeerd-om mon-
teert, zal het allemaal wel goedkomen .
Let er wel op dal het merktekentje op
array R3 de gemeenschappelijke leant
van de weerstanden aanduidt en die
dient op de print aan de kant van C6
to komen liggen . Figuur 3 toont hoe de
printen er in opgebouwde toestand
uitzien . N.B . om ongewenste trigge-
ring van IC3b tegen to gaan, kan het
nuttig zijn om parallel aan Cl een
weerstand van 100 kQ toe to voegen!
Het verbinden van beide printen met
elkaar kan het beste gebeuren door op
de elektronica-print een verlengde 13-
pens SIL-connector to monteren en
het toetsenbord to voorzien van een
stukje 13-aderige flatcable met aan he t
Onderd elenlijst
Weerstande n :
R 1, R 2 = 2 x 1 00 k
R4 =7 X10M
R3 = array 8 x 1 M (m et common-
aansluiting)
Condensatoren :
C2,C12 = 2 x 220 n
C3,C4,C6 . . .G11 = 8 x 100 n
C5=1X1y116 V
Halfgeleiders :
D1 . . .D12 = 12 x 1N4148
IG1 = 1 x 406 8
IC2 1IC6 = 2 x 4093
IC3 = 1 x 4538
IC41IC5 = 2 x 401 7
Diversen:
Bt1 = 1 x 9V batteriJ
Soc ket 1 = 2 x DIL20 IC-voet
5 4 . . . 51 2 = 12 x drukknop (b ijv. Mul -
ti me c CTL3) ; of stan daard t oetsen -
bord 12+ c4m m4n (Velleman)
uiteinde eveneens een SIL-connector
(die weer in de eerste past) . Op de
printen is bovendien plaats ingeruimd
voor een stel afstandsbussen (van
minimaal 10 mm lang), zodat beide
printen tot een sandwich kunnen
worden gecombineerd .
werkt en wat voor behuizing men
kiest, zal uiteraard afhangen van de
aard van de toepassing. Zoals gezegd
kan vanuit uitgang "OUT" via een
geschikte schakeltrap bijvoorbeeld een
relais worden gestuurd, waarmee het
mechanische gedeelte van het slot
wordt bediend .
Voor de voeding van de schakeling
kan zonder enig bezwaar met een
gewone 9-V-batterij worden volstaan .
De geconsumeerde stroom is in rust
met 0,6,uA bijna verwaarloosbaar
klein, terwijl tijdens de (korte) active-
ringsperioden de stroom niet hoger
wordt dan 1,6 mA .
El ektu u r 9 /9 7
 !fipinsels ...
TechlWlog!e m/v
Van de week belde mijn vrouw mij op het
werk op. Ze wilde thuis een CD'tje draaien,
maar kreeg geen geluid uit de installatie.
Welke knoppen ze moest indrukken, was
haar vraag.
Natuurlijk was het probleem snel genoeg
opgelost, maar tegelijk deed het mij met enig
schuldgevoel terugdenken aan een lezing van
Dr. Oudshoorn. ongeveer een jaar geleden.
Die was getiteld ''genderscripts in technolo-
gie" en daarin werd onder andere gesteld dat
ten onrechte nog altijd het beeld bestaat dat
technologie een domein is van mannen. Dat
komt, volgens Dr. Oudshoom, omdat appa-
raten bijna uitsluitend door mannen worden
ontworpen en gemaakt, waardoor het "man-
nelijk denken" er als het ware ingebouwd zit.
"Zou dat echt waar zijn", vroeg ik me nu at
Zouden wij mannen bij het ontwerpen van
apparaten en maken van bedieningspanelen
soms fundamentele fouten maken die met
enige vrouwelijke inbreng voorkomen had-
den kunnen worden? Ik had destijds niet zo
veel aandacht besteed aan die "genderge-
voeligheid" van technologie, maar de vrlUJg
Figuur 3. De belde van mijn vrouw riep twijfels bij me op.
printen In opge- Warel/ die symbolen op de knoppen van een
CODEERI\10DULE bouwde vorm. De CD-speler en een versterker eigenlijk wel zo
Tot slot nog even iets over het "hart" tltelloto toont de com- duidelijk voor iedereen? Mocht je wel ver-
van het codeslot. namelijk de codeer- bln.tIe met .. n k.nt- wachten dat iedereen zomaar kan onthou-
module. Indien men van plan is Om en-lr/•• r toetsen-
den wat de functie is van een tape-monitor-
vaak van code te wisselen, is het ver- bordJe.
of mute-knop? Misschien was de tijd wel rijp
standig om bij de hiervoor bestemde
voor een landelijke brainstorm onder tech-
IC-voet op de print te kiezen voor een
'leuten over dit onderwerp, wie weet.
stevige uitvoering met liefst gedraaide met de respectievelijke uitgangen ver-
's Avonds spoedde ik me met gemengde
vattingen. bonden.
De module zelf bestaat uit een dood- In figuur 4 is een willekeurig voor- gevoelens huiswaarts, terwijl ik in mijn
gewone 20-pens IC-voet, waarbij op beeld geschetst. Als code is hier het gedachten de stapel apparaten zog groeien
de bovenkant met draadverbindingen getal "322761"genomen. Zoals te zien waarvan het ontwerp waarschijnlijk com-
het codegetal wordt ingesteld. Uit is het cijfer 3 (pen I) verbonden met pleet op de gendergevoelige helling moest.
praktisch oogpunt is het bij het uit- uitgang A I (pen 3), het cijfer 2 (pen Thuisgekomen begon ik gelijk mijn vrouw te
voeren hiervan het beste om eerst de 17) met A2 èn A3 (pennen 4 en 5), het ondervragen. Waaraan het lag dat ze de
bij de niet-gebruikte cijfers behorende cijfer 7 (pen 11) met A4 (pen 6). het audio-installatie niet goed kon bedienen en
ingangen met pen 9 te verbinden; dit cijfer 6 (pen 20) met A5 (pen 7), en of ze kon aangeven welke typisch mannelijke
ka n gebelI ren met gewone man tagc- tenslotte hel cijfer 1 (pen 13) met A6 fouten er bij het concept van de apparatuur
draad. Daarna worden met dunne geï- (pen 8). De cijfers 0, 4, 5, 8, 9 en • waren gemaakt. Ze keek me bevreemd aan.
soleerde draad (gelakte (koper)wikkel- komen in het hier gekozen codegetal "Ik geloof dat het niet echt aan die appa-
draad van 0,1 à 0,2 mrn doorsnee is niet voor en deze ingangspennen zijn raten ligt" zei ze, "die zijn wel okee, denk ik.
hiervoor heel geschikt) de codecijfers dan ook alle doorverbonden met uit- Het komt gewoon omdat ik er te weinig mee
gang AR (pen 9). omga en die dingen me eigenlijk geen snars
Aan de hand van dit voorbeeld zal interesseren. u
iedereen vrij snel in staat zijn om zijn "Maar wat zou je dan gedaan hebben als je
4 Code = 322761 eigen individuele codeermodule(s) op mij niet als vraagbaak had gehad', drong ik
de juiste manier te bedraden. aan. want ik wilde deze kwestie nu eens goed
rr uitspitten. "Nou, dan had ik een leuk
'4' 'AR' muziekje op de draagbare radio opgezocht",
'1 ' 'A6' deelde ze laconiek mee. "En zou je daar
tevreden mee zijn geweest", probeerde ik nog.
'Q' 'A5'
Figuur 4. Voor het "Ja hoor, ik zie het probleem niet', klonk het
'8' 'A4' bed",den van de beslist.
'5' 'A3' cotNermodu/e WOI'cIen Ik moet bekennen dat ik de zaak er daarna
• clJfw-lngangen In maar bij heb laten zitten. Maar moet er nu
'2' 'A2'
• Jul.te volgorde met wèl of juist géén doorbreking komen van het
'#' 'Al' • uitgangen A 1••.A6 rollenpatroon in de technologie? Wie het
'g'
nmonden. Niet- weel, mag het zeggen.
'*' fl8brulkte cIJfw-lng.n-
'6' '3' 118ft worden aan AR
Sjef van Rooij
fl81egd.
970023 - 12
(975060)

Etektuur 9/97
63