TS Iso 1996-2

ICS 13.140; 17.140.
01 TÜRK STANDARDI TS ISO 1996-2/Mart 2009
TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS ISO 1996-2
Mart 2009
ICS 13.140; 17.140.01
AKUSTİK - ÇEVRE GÜRÜLTÜSÜNÜN TARİFİ, ÖLÇÜLMESİ

VE DEĞERLENDİRİLMESİ -
BÖLÜM 2: ÇEVRE GÜRÜLTÜ SEVİYELERİNİN TAYİNİ
Acoustics - Description, measurement and assessment of

environmental noise - Part 2: Determination of environmental
noise levels
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
− Bu standardı oluşturan İhtisas Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 13.140; 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS ISO 1996-2/Mart 2009
Ön söz
− Bu standard; ISO tarafından kabul edilen ISO 1996-2: 2007 standardı esas alınarak, TSE Mühendislik
Hizmetleri İhtisas Gurubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 26 Mart 2009 tarihli toplantısında
Türk standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.
− Bu standardın kabulü ile TS 9798 iptal edilmiştir.
− Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
İçindekiler
1 Kapsam .................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar........................................................................................... 1
3 Terimler ve tarifler................................................................................................................................... 1
3.1 Alıcı konumu..................................................................................................................................... 1
3.2 Hesaplama metodu .......................................................................................................................... 2
3.3 Tahmin metodu ................................................................................................................................ 2
3.4 Ölçme zaman aralığı ........................................................................................................................ 2
3.5 Gözlem zaman aralığı ...................................................................................................................... 2
3.6 Meteorolojik pencere ........................................................................................................................ 2
3.7 Ses yolu eğrilik yarıçapı, R............................................................................................................... 2
3.8 Düşük frekanslı ses .......................................................................................................................... 2
4 Ölçme belirsizliği .................................................................................................................................... 2
5 Ölçme cihazları........................................................................................................................................ 3
5.1 Ölçme sistemi................................................................................................................................... 3
5.2 Kalibrasyon....................................................................................................................................... 3
6 Kaynağın çalışması................................................................................................................................. 3
6.1 Genel ................................................................................................................................................ 3
6.2 Karayolu trafiği ........................................................................................................................................ 3
6.3 Demiryolu trafiği ............................................................................................................................... 4
6.4 Hava trafiği ....................................................................................................................................... 4
6.5 Endüstriyel tesisler ........................................................................................................................... 4
6.6 Düşük frekanslı ses kaynakları ........................................................................................................ 5
7 Hava şartları............................................................................................................................................. 5
7.1 Genel ................................................................................................................................................ 5
7.2 Sesin yayılımına elverişli şartlar....................................................................................................... 5
7.3 Çeşitli hava şartları altında ortalama ses basınç seviyeleri ............................................................. 6
8 Ölçme işlemi ............................................................................................................................................ 6
8.1 Prensip ............................................................................................................................................. 6
8.2 Ölçme zaman aralığının seçilmesi ................................................................................................... 6
8.3 Mikrofon konumu.............................................................................................................................. 6
8.4 Ölçmeler ........................................................................................................................................... 7
8.4.1 Genel ................................................................................................................................................ 7
8.4.2 Eşdeğer daimi ses basınç seviyesi, LeqT .......................................................................................... 7
8.4.3 Sese maruz kalma seviyesi, LE ........................................................................................................ 7
8.4.4 Yüzde N aşma seviyesi, LNT ............................................................................................................. 8
9 Ölçme sonuçlarının değerlendirilmesi.................................................................................................. 9
9.1 Genel ................................................................................................................................................ 9
9.2 Zamanda integrali alınmış seviyeler, LE ve LeqT ............................................................................... 9
9.3 Azami seviye, Lmax ............................................................................................................................ 9
9.4 Aşma seviyeleri, LN,T ...................................................................................................................... 10
9.5 İç ortam ölçümleri ........................................................................................................................... 10
9.6 Artık ses ......................................................................................................................................... 11
10 Diğer durumlar için dış değer kestirimi .............................................................................................. 11
10.1 Konum ............................................................................................................................................ 11
10.2 Diğer zaman ve çalıştırma şartları ................................................................................................. 11
11 Hesaplama ............................................................................................................................................. 11
11.1 Genel .............................................................................................................................................. 11
11.2 Hesaplama metotları ...................................................................................................................... 12
12 Kaydedilecek ve raporda verilecek bilgiler ........................................................................................ 12

Ek A (Bilgi için) - Meteorolojik pencere ve havadan kaynaklanan ölçme belirsizliği ............................. 13
Ek B (Bilgi için) - Yansıtıcı yüzeylere göre mikrofon konumları ............................................................... 19
Ek C (Bilgi için) - Gürültü içindeki tonların işitilebilirliğinin değerlendirilmesi için nesnel metot-
Referans metot............................................................................................................................................... 23
Ek D (Bilgi için) - Gürültü içerisindeki işitilebilir tonların değerlendirilmesi için nesnel metot -
Basitleştirilmiş metot .................................................................................................................................... 31
Ek E (Bilgi için) - Kaynağa özgü milli hesaplama metotları....................................................................... 32
Kaynaklar........................................................................................................................................................ 34
Akustik - Çevre gürültüsünün tarifi, ölçülmesi ve değerlendirilmesi -

Bölüm 2: Çevre gürültü seviyelerinin tayini
1 Kapsam
Bu standard, çevre gürültüsünün değerlendirilmesi için bir temel oluşturmak amacıyla ses basınç
seviyelerinin, doğrudan nasıl ölçülebileceği, ölçme sonuçlarının dış değer kestirimi yoluyla (ekstrapolasyon)
nasıl hesaplanabileceği veya sadece hesaplama ile nasıl tayin edilebileceğine yönelik metotları kapsar. Bu
standardda, diğer regülasyonların uygulanmadığı durumlarda, ölçme veya hesaplama için tercih edilen
şartlar hakkında tavsiyeler yer almaktadır. Bu standard, bütün frekans ağırlıklandırmalarında veya herhangi
bir frekans bandındaki ölçmeler için kullanılabilir. Bu standardda, gürültü değerlendirmesi sonucundaki
belirsizliklerin değerlendirmesi için rehber bilgiler verilmektedir.
Not 1 – Bu standardın gerçek çalıştırma şartları altındaki ölçmeleri kapsaması sebebiyle, bu standard ile
belirli çalışma şartları altında emisyon ölçmelerini belirleyen diğer ISO standardları arasında bir ilişki
yoktur.
Not 2 – Genelleme amacıyla, bu standardın her yerinde frekans ve zaman ağırlıklandırması alt indisleri
ihmal edilmiştir.
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Aşağıda verilen, atıf yapılan standard ve/veya dokümanın hükümleri bu standardın hükümleri sayılır. Tarih
belirtilen atıflarda, daha sonra yapılan tadil ve revizyonlar uygulanmaz. Bununla birlikte, bu standarda dayalı
anlaşmalarda taraflara, aşağıda verilen standard ve/veya dokümanın en yeni baskılarını uygulama imkanını
araştırmaları önerilir. Tarih belirtilmeyen atıflarda, ilgili standard ve/veya dokümanın en son baskısı kullanılır.
Bütün standard ve/veya dokümanların yürürlükte bulunan baskıları TSE’den temin edilebilir.
EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

vb. No (İngilizce) (Türkçe)
ISO 1996-1 : Acoustics - Description, measurement and TS 9315 ISO Akustik – Çevre gürültüsünün tarifi,
2003 assessment of environmental noise - Part 1996-1 ölçülmesi ve değerlendirilmesi -
1: Basic quantities and assessment Bölüm 1: Temel büyüklükler ve
procedures değerlendirme işlemleri
ISO 7196 Acoustics – Frequenc y- weighting
characteristic for infrasound measurements
IEC 60942 : Electroacoustics - Sound calibrators TS EN 60942 Elektroakustik - Ses kalibratörleri
2003
IEC 61260 : Electroacoustics-Octave-Band and TS EN 61260 Elektroakustik-Oktav Band ve
1995 fractional-Octave-Band filters Kesirli Oktav Band Süzgeçleri
IEC 61672-1 : Electroacoustics ― Sound level meters ― TS EN Elektroakustik - Ses seviye ölçerler
2002 Part 1: Specifications 61672-1 - Bölüm 1: Teknik özellikler
GUM Guide to the expression of uncertainity in
measurement
BIPM/IEC/IFCC/ISO/IUPAC/IUPAP/OIML,
1993 (corrected and reprinted, 1995)
3 Terimler ve tarifleri
Bu standardın amacı bakımından, ISO 1996-1’de verilenlerle birlikte aşağıda verilen terimler ve tarifler
uygulanır.
3.1 Alıcı konumu

Gürültünün değerlendirildiği konum.
1)
TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli
olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.
1
3.2 Hesaplama metodu

Ölçülen veya tahmin edilen ses emisyonu ve ses zayıflaması verilerinden faydalanılarak herhangi bir
noktadaki ses basınç seviyesinin hesaplanması için kullanılan bir algoritma dizini.
3.3 Tahmin metodu

Gelecekteki gürültü seviyelerinin hesaplanması için tasarlanmış, hesaplama metodu altkümesi.
3.4 Ölçme zaman aralığı

Tek bir ölçmenin gerçekleştirildiği süre.
3.5 Gözlem zaman aralığı

Bir seri ölçmenin gerçekleştirildiği süre.
3.6 Meteorolojik pencere

Hava şartlarındaki değişiklikler nedeniyle ölçmelerin kısıtlı ve bilinen bir sapmayla yapılabileceği hava şartları
kümesi.
3.7 Ses yolu eğrilik yarıçapı, R

Atmosferik kırılma nedeniyle ses yolu eğriliğinin yaklaşık olarak ifade edildiği yarıçap.
3.8 Düşük frekanslı ses

16 Hz ile 200 Hz arasında 1/3 oktav bant aralığında ilgilenilen frekansları içeren ses.
4 Ölçme belirsizliği
Bu standardda tarif edildiği şekilde belirlenen ses basınç seviyelerindeki belirsizlik, sesin kaynağına ve ölçme
zaman aralığına, hava şartlarına, kaynağa olan mesafeye, ölçme metoduna ve ölçme cihazlarına bağlıdır.
Ölçme belirsizliği GUM’e göre belirlenmelidir. Ölçme belirsizliğinin tahmin edilmesine ilişkin bazı rehber
bilgiler Çizelge 1’de verilmiştir. Bu çizelgede ölçme belirsizliği, birleştirilmiş ölçme belirsizliğinin kapsama
olasılığını yaklaşık olarak % 95 veren 2 kapsama faktör değeri ile çarpılmasına dayanan, genişletilmiş
belirsizlik olarak ifade edilmektedir. Çizelge 1’de yalnızca A-ağırlıklı eşdeğer sürekli ses basınç seviyelerine
atıf yapılmaktadır. Daha yüksek belirsizlikler, en yüksek seviyelerde, frekans bandı seviyelerinde ve
gürültünün ton bileşeni seviyelerinde beklenebilir.
Not 1 – Çizelge 1 tam değildir. Bu standard hazırlanırken, yeterli bilgi mevcut değildi. Bir çok durumda, daha
fazla belirsizlik birleşenlerinin, örneğin mikrofon konumunun seçimiyle ilgili olanlar gibi, eklenmesi
uygun olur.
Not 2 – Uzman kişiler başka güvenlik seviyeleri belirleyebilirler. Örneğin 1,3’lük kapsama faktörü % 80
güvenilirlik seviyesi, 1,65’lik kapsama faktörü, %90 güvenilirlik seviyesi sağlar.
Deney raporlarında, her zaman genişletilmiş belirsizlikle birlikte kapsama olasılığı verilmelidir.
Çizelge 1 – LAeqr için ölçme belirsizliğine genel bakış
Standard belirsizlik Birleştirilmiş standard Genişletilmiş
Ölçme Çalışma Hava ve zemin Artık sesten belirsizlik ölçme
cihazlarından şartlarından şartlarından kaynaklanand σ belirsizliği
t
kaynaklanana kaynaklananb kaynaklananc Z
1,0 X Y dB 1,0 + X + Y 2 + Z 2
2 2
± 2,0 σt
dB dB dB dB dB
a
IEC 61672-1’e göre Sınıf 1 ölçme cihazları için geçerlidir. Diğer ölçme cihazları kullanılacaksa (IEC
61672-1 Sınıf 2 veya IEC 60651/IEC 60804 Tip 1 ses seviyesi ölçme cihazları) veya yönlü mikrofonlar
kullanıldığında bu değer daha büyük olacaktır)
b
. Tekrarlanabilirlik şartları altında (aynı ölçme işlemi, aynı ölçme cihazı, aynı operatör, aynı yer), en az üç
olmak üzere tercihen, 5 ölçme ile meteorolojik şartlarındaki sapmaların sonuç üstündeki etkisinin az olduğu
tayin edilmelidir. Uzun dönemli ölçmelerde, tekrarlanabilirliğin standard sapmasını tayin etmek için daha
fazla ölçme gereklidir. Yol-trafik gürültüsü için, X değeriyle ilgili rehber bilgiler Madde 6.2’de verilmektedir.
c
Bu değer ölçme mesafesine ve hakim olan meteorolojik şartlara bağlı olarak değişir. Basitleştirilmiş
meteorolojik penecere kullanan bir metot Ek A’da verilmiştir (bu durumda Y= σm). Uzun dönemli ölçmelerde,
farklı hava kategorileri ayrı ayrı ele alınmalı, daha sonra birleştirilmelidir. Kısa dönemli ölçmelerde, zemin
şartlarındaki farlılıklar azdır, ancak uzun dönenli ölçmelerde, bu farklılıklar ölçme belirsizliğine kayde değer
katkı yapabilir.
d
Ölçülen toplam değerler ile artık ses arasındaki farka bağlı olarak bu değer değişir.
2
5 Ölçme cihazları
5.1 Ölçme sistemi
Mikrofon, kablo, rüzgar siperi ve kayıt cihazları (bulunduklarında) dahil ölçme sistemleri aşağıdaki
kurallardan birine uygun olmalıdır:
– IEC 61672-1’de belirtilen Sınıf 1 cihaz kuralları,
– IEC 61672-1’de belirtilen Sınıf 2 cihaz kuralları.
Rüzgar siperi dış ortamlarda yapılan ölçmelerde her zaman kullanılmalıdır.
Uzman kişiler IEC 61672-1 Sınıf 1’e uygun cihaz kullanılmasını isteyebilir.
Not 1 – IEC 61672-1’e göre Sınıf 1 cihazlar için hava sıcaklığı aralığı -10 ºC - +50 ºC ve IEC 61672-1 Sınıf
2 cihazlar için hava sıcaklığı aralığı 0 ºC - +40 ºC’dir.
Not 2 – IEC 60651 ve IEC 60804 kurallarını sağlayan ses seviyesi ölçme cihazların çoğu IEC 61672-1’in
akustiğe ilişkin kurallarını da sağlar.
Oktav veya 1/3 oktav bantlarındaki ölçmelerde, Sınıf 1 ve Sınıf 2 ölçme sistemleri, sırasıyla IEC 61260’da
belirtilen Sınıf 1 veya Sınıf 2 filtre kurallarını karşılamalıdır.
5.2 Kalibrasyon
Her bir ölçme serisinin hemen öncesinde ve sonrasında, bir veya daha fazla frekansta ölçme sistemlerinin
tümünün kalibrasyonu, IEC 60942’ye uygun Sınıf 1 veya Sınıf 2 cihazlarda, Sınıf 2 ses kalibratörü mikrofona
uygulanarak doğrulanmalıdır.
Ölçmeler uzun süreler için yapılacaksa (örneğin bir gün veya daha uzun bir süre), ölçme sistemi akustik
olarak veya elektriksel olarak düzenli aralıklarla (örneğin günde bir veya günde iki defa) kontrol edilmelidir.
Kalibratörün IEC 60942’nin kurallarına uygunluğu yılda en az bir defa, ölçme sistemin IEC standardlarına
uygunluğu en az iki senede bir ulusal standardlarla izlenebilen bir laboratuarda doğrulanmalıdır.
Son kontrol tarihi ve ilgili IEC standardlarına uygunluğunun teyidi raporlanmalıdır.
6 Kaynağın çalışması
6.1 Genel
Kaynağın çalışma şartları incelenen gürültülü ortamı istatistiksel olarak temsil etmelidir. Eşdeğer sürekli ses
basınç seviyesi ile birlikte azami ses basınç seviyesinin güvenilir bir kestirimini elde etmek amacıyla, ölçme
zaman aralığı asgari sayıda gürültü olayını kapsamalıdır. Yaygın gürültü kaynak tipleri için rehber bilgiler
Madde 6.2 ile Madde 6.5’de verilmektedir.
Not – Bu standarddaki çalışma şartları daima fiili durumlardaki çalışma şartlarıdır. Bundan dolayı bu çalışma
şartlarındaki gürültü emisyonu ölçmeleri, uluslararası standardlarda belirtilenlerden doğal olarak
farklılık gösterir.
Demiryolu ve havayolu trafiğine ilişkin eşdeğer sürekli ses basınç seviyeleri (LeqT) belirli bir sayıda tek olay
sese maruz kalma seviyelerinin (LE) ölçülmesi ve bu verilerden eşdeğer sürekli ses basınç seviyelerinin
hesaplanması ile en etkin şekilde tayin edilebilir. Eşdeğer sürekli ses basınç seviyesinin (LeqT) doğrudan
ölçülmesi, yol gürültüsünde ve endüstriyel tesis gürültüsünde olduğu gibi, gürültü durağan ise veya zamana
göre değişiyorsa mümkündür. Karayolu araçlarına ait tek olay, sese maruz kalma seviyesi, LE, yalnızca
yollarda ve düşük trafik hacimlerinde ölçülebilir.
6.2 Karayolu trafiği

6.2.1 Leq ‘nin ölçülmesi
Leq ölçülürken ölçme zaman aralığı boyunca gelip geçen araçlar sayılmalıdır. Ölçme sonucu diğer trafik
şartlarına çevrilecekse, en az “ağır” ve “hafif” olmak üzere iki araç kategorisinde ayrım yapılmalıdır. Trafik
şartlarının gerçeği temsil edip etmediğini saptamak amacıyla ortalama trafik hızı ölçülmeli ve yol yüzeyinin
tipi kayıt edilmelidir.
Not – Ağır araçların genel tanımı kütlesel olarak 3500 kg’yi geçen araçlardır. Genellikle ağır araçlar aks
sayılarına göre alt kategorilere ayrılırlar.
3
Münferit araçların gürültü emisyonlarındaki farklılıklarının ortalamasının alınması için gerekli araç sayısı
ölçülen Leq için istenen doğruluğa bağlıdır. Daha iyi bir bilgi mevcut değilse, Çizelge 1’de X ile belirtilen
standart belirsizlik (1) nolu eşitlikten hesaplanabilir:
10
X ≅ dB (1)
n
Burada;
n : gelip geçen toplam araç sayısıdır.
Not – Eşitlik (1) karışık araç trafiğiyle ilgilidir. Yalnızca bir kategoride araç bulunuyorsa, standart belirsizlik
daha düşük olacaktır.
Münferit geçen araçlardan LE kayıt edilip, trafik istatistikleri ile birlikte referans bir zaman aralığı üzerinden
L eg ‘nin hesaplanması için kullanılacağı zaman her bir kategorideki asgari araç sayısı 30 olmalıdır.
6.2.2 Lmax’ın ölçülmesi

ISO 1996-1’de tanımlanan azami ses basınç seviyeleri araç kategorilerine göre değişiklik gösterir. Her bir
araç kategorisi içinde de araçlardaki farklılıklar ile hız ve sürüş tarzlarındaki farklılıklar nedeniyle, azami ses
basınç seviyelerinde belirli bir yayılma gözlenir. Azami ses basınç seviyesi, dikkate alınan araç kategorisi için
en az 30 araçın geçişi sırasında ölçülen ses basınç seviyesi esas alınarak tayin edilmelidir.
6.3 Demiryolu trafiği

Ölçmeler en az geçip giden 20 trenin gürültüsünden oluşmalıdır. Toplam Leg’ine eşdeğere belirgin olarak
katkıda bulunması muhtemel her tren kategorisi en az 5 tren geçişi ile temsil edilmelidir. Gerekli ise
ölçmelere bir sonraki gün de devam edilmelidir.

Belirli bir tren kategorisi için azami ses basınç seviyesinin tayini için, en az 20 tren geçişinin azami ses
basınç seviyesi kayıt edilmelidir. Bu sayıda kayıt yapılması mümkün değilse, raporda kaç adet trenin
geçişinin dikkate alındığı belirtilmeli ve standart belirsizlik üzerindeki etkisi değerlendirilmelidir.
6.4 Hava trafiği

Ölçmeler tayin edilecek ses basınç seviyesine belirgin olarak katkıda bulunan her bir uçak tipinden 5 veya
daha fazla uçağın geçiş gürültüsünden oluşmalıdır. İncelenen konuyla ilgili trafik şeklinin (pist kullanımı,
kalkış ve iniş yöntemleri, uçak filosunda bulunan uçak çeşitleri, günün saatlerine göre trafiğin dağılımı).uygun
olup olunmadığından emin olunmalıdır.

Amaç belirli bir yerleşim bölgesinde hava trafiğinden kaynaklanan azami ses basınç seviyesinin ölçülmesi ise,
ölçme periyodunun, bölgeye en yakın geçen uçuş yollarını kullanan en fazla gürültü yayan uçak tiplerini
içerdiğinden emin olunmalıdır. Azami ses basınç seviyesi en az beş olmak üzere tercihen 20 veya daha fazla en
gürültülü uçak operasyonundan tayin edilmelidir. Azami ses basınç seviyelerinin dağılımının yüzdelik değerleri
tahmin edilirken, en az 20 ilgili olay kayıt edilmelidir. Bu sayıda kayıtın elde edilmesi mümkün değilse raporda kaç
adet uçak geçişin incelendiği belirtilmeli ve standart belirsizlik üzerindeki etkisi değerlendirilmelidir.
Not – Geçiş gürültüsü uçak uçarken veya yerde, örneğin taksi yaparken, meydana gelebilir.
6.5 Endüstriyel tesisler

Ses kaynağının oluşturan çalışma şartları sınıflara ayrılmalıdır. Her bir sınıfta, tesisin ses emisyonunun
zamana göre değişimi stokastik açıdan kabul edilebilecek şekilde sabit olmalıdır. Bu değişim, değişen hava
şartları nedeniyle (Madde 7) iletimdeki zayıflamadaki değişimden daha az olmalıdır. Belirli bir çalışma
şartında, tesisten yayılan ses emisyonunun zamana göre değişimi, tüm ana ses kaynaklardan yayılan
gürültü katkılarını içerecek kadar uzak, ancak hava şartlarının etkilsini (Madde 7) en aza indirecek kadar
yakın bir mesafede ölçülen 5 dakikalık- 10 dakikalık Leq değerlerinden saptanmalıdır. Ses kaynağı çevrimli
ise, ölçme zamanı, çevrimlerin tamamını içermelidir. Kriter aşılmışsa çalışma şartları için yeniden bir
sınıflandırma yapılmalıdır. Kriter karşılanmışsa, her bir çalışma şartı sınıfı sırasında Leg ölçülmeli ve frekans
ve her bir çalışma şartı sınıfının süresi hesaba katılarak, nihai Leg hesaplanmalıdır.
4

Amaç sanayi tesisinden kaynaklanan azami ses basınç seviyesinin ölçülmesi ise, ölçme periyodunun alıcıya
en yakın en yüksek gürültü emisyonuna neden olan tesis çalışma şartını içerdiğinden emin olunmalıdır.
Azami ses basınç seviyeleri, en fazla gürültüye neden olan çalışma şartında en az beş olaydan tayin
edilmelidir.
Not – Çalışma şartı, incelenen olay ve olayın faaliyetin konumu ile tanımlanır.
6.6 Düşük frekanslı ses kaynakları

Düşük frekanslı ses kaynaklarına örnek olarak helikopterler, köprülerin titreşiminden kaynaklanan sesler,
yeraltı trenleri (metro), presleme tesisleri, pnömatik inşaat makinaları vb.leri verilebilir. ISO 1996-1 Ek C’de
düşük frekanslı seslere ilişkin daha fazla bilgi mevcuttur. Düşük frekanslı gürültüleri ölçme işlemleri, Madde
8.3.2 ve Madde 8.4.9’da verilmiştir.
7 Hava şartları
7.1 Genel
Hava şartları, incelenmekte olan gürültüye maruz kalma durumunu temsil etmelidir.
Bu hava şartları araştırılmıyorsa, yol veya demir yolu yüzeyi kuru olmalı ve zemin kar veya buz ile kaplı ya da
donmuş veya aşırı miktarda su emmiş olmamalıdır.
Ses basınç seviyeleri hava şartlarına bağlı olarak değişir. Yumuşak zeminler için Eşitlik (2) uygulandığında
bu değişimler küçüktür:
hs + hr
≥ 0,1 (2)
r
Burada;
hs : kaynağın yüksekliği,
hr : alıcının yüksekliği,
r : kaynak ile alıcı arasındaki mesafedir.
Sert zeminlerde daha büyük mesafeler kullanılabilir.
Ölçme sırasındaki hava şartları tarif edilmeli veya gerekli ise, izlenmelidir. Eşitlik(2)’deki şartlar
sağlanmadığında, hava şartları ölçme sonuçlarını önemli ölçüde etkileyebilir. Genel rehber bilgiler Madde 7.2
ve Madde 7.3’de verilmekle birlikte daha ayrıntılı rehber bilgiler Ek A’da verilmiştir. Kaynak rüzgara karşı ise,
ölçmeler büyük belirsizlikler içerir ve bu şartlar kısa süreli çevre gürültüsü ölçmeleri için genelde uygun
değildir.
7.2 Sesin yayılımına elverişli şartlar

Sonuçların karşılaştırılabilmesini kolaylaştırmak için, ölçümleri belirli meteorolojik şartlar altında yürütmek
uygundur ve böylece sonuçların uyarlığı sağlanır. Bu husus, oldukça kararlı ses yayılımı şartları altındaki
durumdur.
Bu gibi şartlar; ses yolları aşağı doğru kırıldığında (örneğin kaynağın rüzgarla aynı yönde olması
durumunda), başka bir deyişle yüksek ses basınç seviyelerinde ve orta düzeyde değişimlerde oluşur. Ses
yolu eğrilik yarıçapı, R, pozitiftir ve değeri, yere yakın rüzgar hızına ve sıcaklık değişimine bağlı olup, eşitlik
(A.1)’de olduğu gibi ifade edilir.
Bir baskın kaynak bulunduğunda, ses dalga eğrisi, kaynaktan alıcıya doğru aşağı yönde olacak şekilde
meteorolojik şartlar seçilir ve Ek A’da verilen şartlara , örneğin R <10 km, karşılık gelen ölçme zaman
aralıkları uygulanır.
Bir rehber bilgi olarak, R<10 km şartı,

– Rüzgar baskın kaynaktan alıcıya doğru eserken (gündüz ± 60°, gece ± 90°’lik açıyla),
– Yerden 3 m ile11m yükseklikte ölçülen rüzgar hızı gündüz 2 m/s -5 m/s aralığında ve gece 0,5 m/s’den
daha fazla olduğunda,
– Yer seviyesine yakın güçlü negatif bir sıcaklık değişimi oluşmadığında, gündüz vakti güneş ışığı parlak
olmadığında,
geçerlidir.
5
7.3 Çeşitli hava şartları altında ortalama ses basınç seviyeleri

Bir hava şartları aralığında ortalama çevre gürültüsü seviyesinin tahmin edilmesi uzun Ölçme zaman aralığı,
genellikle bir kaç ay, gerektirir. Buna alternatif olarak, farklı hava şartlarını temsil eden kısa süreli, iyi
gözlenmiş,ölçmeler, uzun dönemli ortalamaların tayini için havaya ilişkin istatistikler hesaba katılarak
birleştirilebilir.
Ölçme sonuçlarında maruz kalınan sesin bütün önemli birleşenlerinin temsil edilebilmesi için, kaynağın
çalışma şartlarının birleşimi ve havaya bağlı ses yayılımı hesaba katılmalıdır.
Bir yılda meydana gelen uzun dönem ortalama gürültü seviyesinin tayini için, bir yıl boyunca kaynak
emisyonunda ve ses yayılmasında meydana gelen değişmeler hesaba katılmalıdır
8 Ölçme işlemi
8.1 Prensip
Uygun gözlem ve ölçme zaman aralıklarının belirlenebilmesi için, nispeten uzun zaman periyotları üzerinden
araştırma ölçmelerinin yapılması gerekebilir.
8.2 Ölçme zaman aralığının seçilmesi

Ölçme zaman aralığı gürültü emisyonu ve yayılmasındaki bütün anlamlı sapmaları kapsayacak şekilde
seçilmelidir. Gürültü periyodikler içeriyorsa, ölçme zaman aralığı en az üç tam periyodu içermelidir. Böyle bir
periyot boyunca sürekli ölçme yapılamıyorsa, ölçme zaman aralıkları, her bir zaman aralığı çevrimin bir
bölümünü temsil edecek şekilde ve hepsi birlikte tüm çevrimi temsil edecek şekilde seçilmelidir.
Gürültü tek olaydan (örneğin, bir uçağının bir yerin üzerinden gelip geçmesi, bu durumda geçiş sırasında gürültü
değişir, fakat referans zaman aralığının önemli bir bölümünde gürültü yoktur) ölçüldüğünde, ölçme zaman
aralıkları, tek olaydan kaynaklanan sese maruz kalma seviyesi (LE) tayin edilebilecek şekilde seçilmelidir.
8.3 Mikrofon konumu

8.3.1 Dış ortamlar
Belirli bir konumda durumu değerlendirmek için, mikrofon söz konusu konumda kullanılmalıdır.
Diğer amaçlar için aşağıdaki konumlardan biri kullanılmalıdır:
a) Serbest alan konumu (referans durum)

Bu durum ya fiili durum ya da binaya yakın mesafede [Madde 8.3.1 b) ve Madde 8.3.1 c)] yapılan ölçmelerin
sonuçlarından hesaplanan binanın dışındaki anlık ses alanının ses basınç seviyesi üzerinden farazi serbest
alanın yer aldığı teorik durumdur. Anlık alan gösterimi, mikrofonun arkasındaki bütün yansımaların
(mevcutsa) ortadan kaldırıldığını göstermektedir. Binanın arkasında bir engel teşkil eden bir konum da anlık
alan konumu olarak kabul edilmektedir, ancak bu durumda Madde 8.3.1 b) ve Madde 8.3.1 c)’de konumlar
geçerli olmayıp binanın arka tarafından olan yansımalar dahil edilir.
b)Yansıtıcı yüzeye mikrofonun bitişik yerleştirildiği konum

Bu durumda, anlık ses alanını elde etmek için uygulanacak düzeltme -6dB’dir. Sağlanması gerekli şartlar
hakkında rehber bilgiler Ek-B’de verilmektedir. Diğer şartlar için farklı düzeltmelerin kullanılması gereklidir.
Not 1 – İdeal durumda cepheye monte edilmiş mikrofon ile serbest alan şartlarındaki mikrofon arasındaki
fark+ 6 dB’dir. Uygulamada bu değerlerde küçük sapmalar meydana gelir.
c) Mikrofonun yansıtıcı yüzeyin 0,5 m ila 2 m önünde olduğu konum

Bu durumda, anlık ses alanını elde etmek için uygulanacak düzeltme -3dB’dir. Sağlanması gerekli şartlar
hakkında rehber bilgiler Ek-B’de verilmektedir. Diğer şartlar için farklı düzeltmelerin kullanılması gereklidir.
Not 2 – Çalışma yapılan alıcıya sesin yayılımını engelleyecek diğer bir düşey yansıtıcı engelin bulunmadığı
ideal durumda cephenin 2 metre önüne monte edilmiş mikrofon ile serbest alan şartlarındaki
mikrofon arasındaki fark yaklaşık olarak 3 dB’dir. Karmaşık durumlar için, örneğin bölgede bina
yoğunluğunun fazla olduğu durumlarda, iki tarafında yüksek binaların bulunduğu yollarda (kanyon
sokak) vb.lerinde bu fark çok daha fazla olabilir. İdeal durumda bile bazı sınırlamalar olabilir.
Yaklaşık olarak açık alanlarda, bu konum çok büyük sapmalar olabileceği için tavsiye edilmez. Daha
ayrıntı bilgi için Ek B’ye bakılmalıdır.
6
Prensip olarak bu maddede tarif edilen bütün konumlar, referans duruma göre herhangi bir düzeltme yapılıp
yapılmadığını belirten bir ifade ile raporlanmaları kaydıyla kullanılabilir. Bazı özel durumlarda, bu maddede
tarif edilen konumlar daha fazla sınırlamalara tabidir. Daha ayrıntı bilgi için Ek B’ye bakılmalıdır.
Daha genel adresleme için, çok katlı konut bölgelerinde mikrofon yüksekliği olarak (4,0 m ± 0,5) m
kullanılmalıdır. Tek katlı konut bölgelerinde mikrofon yüksekliği olarak (1,2 m ± 0,1) m veya (1,5 m ± 0,1) m
kullanılmalıdır.
Gürültülerin sürekli izlenmesi için, diğer mikrofon yükseklikleri kullanılabilir.
Gürültünün adreslenmesi için genellikle grid noktalarındaki gürültü seviyeleri hesaplanır. Özel durumlar için
ölçümler, bir alanda seçilen grid noktalarının yoğunluğu, araştırma konusu için gerekli mekansal çözünürlüğe
(hassasiyete) ve gürültüdeki ses basınç seviyelerinin mekansal değişimine bağlı olarak, yürütülür. Bu
değişim kaynağa yakın bölgelerde ve büyük engellerin etrafında en fazladır. Bu nedenle grid noktalarının
yoğunluğu bu bölgelerde daha fazla olmalıdır. Genelde, komşu iki grid noktası arasındaki ses basınç
seviyesi farkı 5 dB’den fazla olmamalıdır. Belirgin olarak daha büyük farklar ile karşılaşıldığında, ara grid
noktaları eklenmelidir.
8.3.2 İç ortamlar
Odada eşit aralıklarla dağıtılmış, sesten etkilenen kişilerin muhtemelen zaman geçireceği, en az üç ayrık
mikrofon konumu veya alternatif olarak sürekli gürültüler için döner mikrofon sistemi kullanılmalıdır.
Düşük frekanslı gürültünün baskın olduğu düşünülüyorsa (Madde 6.6), üç mikrofon konumun biri odanın
köşesinde olmalı ve döner mikrofon kullanılmamalıdır. Köşe mikrofonun konumu, tamamen duvar olan ve en
yakın duvar açıklığına en az 0,5 metre mesafede olan bir köşenin bütün çevre yüzeylerinden 0,5 metre
mesafede olmalıdır.
Diğer mikrofonlar duvarlardan, tavandan veya döşemeden en az 0,5 metre ve pencereler veya hava girişleri
gibi belirgin olarak ses ileten elemanlardan 1 metre mesafede konumlandırılmalıdır. İki komşu mikrofon
arasındaki mesafe en az 0,7 metre olmalıdır. Sürekli hareket eden bir mikrofon kullanılıyorsa, mikrofonun
süpürme yarıçapı en az 0,7 metre olmalıdır. Müsaade edilen oda alanının büyük bir bölümünün kapsanması
için katediş düzlemi eğimlendirilmiş olmalı ve odanın herhangi bir yüzey düzleminin 10º içerisinde yer
almamalıdır. Ayrık mikrofonlar için duvarlar, tavan, döşeme ve ses ileten elemanlara olan mesafelerle ilgili
kurallar hareketli mikrofon konumları için de uygulanır. Katediş süresi 15 saniyeden az olmamalıdır.
Not 1 – Yalnızca A-ağırlıklı ölçümlerin yapılacağı ve düşük frekanslardan A-ağırlıklı ses seviyesine küçük
katkıların olduğu durumlarda, tek bir mikrofon konumunun kullanılması yeterli olabilir.
Bu maddede yer alan işlemler, ana olarak 300 m3’ten küçük hacimli odalar için tasarlanmıştır. Daha büyük
odalarda daha fazla mikrofon konumu uygun olabilir. Bu gibi durumlarda, ilave mikrofon konumlarının üçte
biri, düşük frekanslı gürültüler için, köşelerde yer almalıdır.
8.4 Ölçmeler
8.4.1 Genel
Not 1 – Değişkenler ve yıllık ortalama olarak derecelendirme seviyeleri (Lday, Levening ve Lden ) ISO 1996-1 de
tanımlanmıştır.
8.4.2 Eşdeğer daimi ses basınç seviyesi, LeqT

Leq’nin normal ölçümü: Trafik yoğunluğu düşük veya artık ses basınç seviyesi yüksek ise, Leq seviyeleri,
mümkün ise, gelip geçişin LE ölçümlerinden tayin edilmelidir. Bu durum sıklıkla demiryolu ve hava trafik
gürültüleri için geçerlidir, sırasıyla Madde 6.3.1 ve Madde 6.4.1’e bakılmalıdır. Kısa süreli ortalama
almalarda, Eşitlik (2)’deki şartlar sağlanmıyorsa, ses yayılma yolundaki havadan kaynaklanan değişimlerin
ortalamalarınıak için en az 10 dakika ölçme yapılmalıdır. Eşitlik (2)’deki koşul sağlanıyorsa 5 dakika
genellikle yeterlidir. Kaynağın çalışma şartlarını (Madde 6) temsil eden bir numune elde edebilmek için bu
asgari sürelerin artırılması gerekebilir
8.4.3 Sese maruz kalma seviyesi, LE

Leg’nin istenen olay sayısında ölçülmesi uygulanabilir değilse, her bir olay LE ölçülür. Madde 6’da belirtildiği
şekilde asgari sayıda kaynak çalışma olayı ölçülür. Her bir olay bütün önemli gürültü katkılarını içermeye
yetecek kadar süre boyunca ölçülmelidir. Her bir gelip-geçiş için, ölçme, ses basınç seviyesi azami seviyenin
en az 10 dB altına düşünceye kadar sürdürülmelidir.
7
8.4.4 Yüzde N aşma seviyesi, LNT

Ölçme zaman aralığı boyunca, kısa dönem LeqT (Burada T≤ 1 s) veya ses basınç seviyesi, zaman
ağırlıklandırması için kullanılan zaman sabitinden daha az bir örnekleme süresi ile kayıt edilmelidir. Kayıt
edilen sonuçların yerleştirileceği sınıf aralıkları 1,0 dB veya daha az olmalıdır. Parametrelerin hangi temele
dayandığı ve uygulanabildiğinde, zaman ağırlıklandırması (kayıt süresinin) ve LNT tayin edilirken kullanılan
sınıf aralığı rapor edilmelidir. Örneğin; sınıf aralığı 0,2 dB ile 10 ms’lik LF örneklemesine dayanan, veya sınıf
genişliği 1 dB ile Leq1s’ye dayanan durumlar.
8.4.5 Zaman ve frekans ağırlıklı azami ses basınç seviyesi, LFmax, LSmax
F veya S zaman ağırlıklandırması kullanılarak, belirtildiği şekilde Madde 6’da belirtildiği şekilde kaynağın
çalışma şartlarında asgari sayıda olay için LFMax veya LSmax ölçülür. Her bir sonuç kayıt edilir.
Not – F zaman ağırlıklandırması, S zaman ağırlıklandırmasına göre insan algılaması için daha uygundur. S
zaman ağırlıklandırmasının kullanılması, genelde, uyarlığı arttırır.
8.4.6 Ses basınç seviyesi tepe noktası

Sonik patlamalar, infilaklar ve benzerleri için ISO 10843’e bakılmalıdır.
Not – IEC 61672-1 yalnızca C-ağırlıklandırması kullanan bir tepe detektörünün doğruluğunu belirler.
8.4.7 Ton sesi

Alıcının konumundaki gürültü karaktersistikleri işitilebilir ses tonu/tonları içeriyorsa, bu tonların belirgenliğinin
nesnel ölçmesi yapılmalıdır. İşitilebilir tonların en fazla bulunduğu mikrofon konumları seçilmeli ve analiz, Ek
C de tarif edildiği gibi standard metot ile ve Ek D’ de tarif edildiği gibi basitleştirilmiş metot ile yapılmalıdır.
Not – Genelikle, iç ortamlarda gürültünün ton analizinin yapılması, tonların odalardaki modal davranışı
nedeniyle tavsiye edilmez. Bazı frekans bantlarında, cephe önündeki mikrofonlarda bu analizin
yapılması sorunludur.
8.4.8 Darbeli ses

Nesnel ölçmelerle darbeli sesi tespit etmek için genel kabul görmüş bir metot yoktur. Darbeli ses meydana
gelirse, kaynak tanımlanmalı ve ISO 1996-1’de yer alan darbeli ses kaynakları listesi ile karşılaştırılmalıdır.
Ayrıca, ölçme zaman aralığı içinde darbeli sesi temsil eden en az bir unsurun bulunduğundan emin
olunmalıdır.
8.4.9 Düşük frekanslı ses

Düşük frekanslı sesler, iç ortamlarda Madde 8.3.2’de belirtildiği şekilde üç mikrofon konumunda ölçülmelidir.
Dış ortamlarda serbest alanda veya doğrudan cephe üzerinde ölçülmelidir (Ek B).
Bu standardda yer alan metotlar, genellikle, aşağıya yönde 16 Hz oktav bandı kadar geçerlidir. Ancak, bu
düşük frekans ölçmelerinde mikrofon, serbest alan ölçümü için (anlık ses alanı) zemin hariç herhangi bir
yansıtıcı yüzeyden en az 16 metre uzakta olmalıdır.
Not – Madde 8.3.1 c)’de bahsi geçen yansıtıcı yüzeyin önündeki mikrofon konumu, düşük frekanslı ses
ölçümleri için tanımlanmamıştır.
8.4.10 Artık ses

Çevresel gürültü ölçülürken, ISO 1996-1’de tanımlandığı şekilde artık ses, incelenen belirli sesler dışındaki
diğer sesler her zaman problemlidir. Bunun bir sebebi düzenlemelerin genellikle farklı ses kaynağı tiplerinden
kaynaklanan gürültülerin ayrı ayrı ele alınmasını gerektirmesidir. Uygulamada bu ayrımın yapılması, örneğin
endüstriyel gürültüden trafik gürültüsünün ayrılması gibi, genellikle zordur. Diğer bir sebep ise ölçümlerin
genellikle dış ortamlarda yapılmasıdır. Ayrıca, rüzgardan kaynaklanan gürültüsünün doğrudan ya da dolaylı
olarak ağaçlar, binalar,vb.ler üzerinden mikrofona gelmesi sonuçları etkileyebilir. Bu gürültü kaynaklarının
doğası herhangi bir düzeltme yapılmasını zorlaştırır, hatta imkansız hale getirebilir. Ancak, artık sesin
ölçülmesi gerekiyorsa, düzeltmelerin nasıl yapılacağının öğrenilmesi için Madde 9.6’ya bakılmalıdır.
8.4.11 Ölçümün frekans aralığı

Gürültünün frekans içeriğinin saptanması gerekiyorsa, aksi belirtilmedikçe, ses basınç seviyeleri merkez orta
bant frekansları aşağıdaki frekanslar olan oktav bant filtreleri kullanılarak ölçülmelidir:
63 Hz, 125 Hz, 250 Hz, 500 Hz, 1000 Hz, 2000 Hz, 4000 Hz, 8000 Hz.
8
İsteğe bağlı olarak, Ölçmeler 50 Hz’den 10000 Hz’e kadar 1/3 oktav bantlarında yapılabilir.
A-ağırlıklı ses basınç seviyesine önemli etkisi olmayan (< 0,5 dB) frekans bantları hariç tutulabilir, bu
muhafiyet husus raporda belirtilmelidir.
Düşük frekanslı sesler için, ilgilenilen frekans bandı aralığının 5 Hz ila 100 Hz olduğu görülmektedir. Sesin
değerlendirilmesi için bazı ülkelerde, 20 Hz’in altındaki aralıklarda ISO 7196’ya göre G-ağırlıklandırması
kullanılır. Muhtelif ülkelerde, yaklaşık 15 Hz’in üzerinde oktav bandı, veya 16-100 Hz aralığında 1/3 oktav
bandı analizleri kullanılır. Düşük frekanslı ses için, bu standardda genişletilmiş frekans aralığını, 12 Hz-200
Hz (16 Hz, 31 Hz, 63 Hz, 125 Hz ve 160 Hz 1/3 oktav bantları) kapsar ve değerlendirme ISO 7196’ya göre
yapılmalıdır.
9 Ölçme sonuçlarının değerlendirilmesi

9.1 Genel
Ölçülen tüm dış ortam değerleri referans duruma göre düzeltilmeli, uygulanabildiğinde, referans durum
zemin hariç bütün yansımaların hariç tutulduğu serbest alan seviyesi olmalıdır.
9.2 Zamanda integrali alınmış seviyeler, LE ve LeqT

Her bir mikrofon konumu ve her bir kaynak çalışma durumu kategorisi için ölçülen LE veya LeqT değerlerinin
enerji ortalamaları belirlenir.
Not – LRdn ve LRden gibi derecelendirme seviyelerinin elde edilmesine ilişkin rehber bilgiler ISO 1996-1’de
verimektedir.
9.3 Azami seviye, Lmax

Her bir mikrofon konumu ve her bir kaynak çalışma durumu kategorisi için aşağıdaki değerler, ilgili
olduğunda tayin edilmelidir.
– Azami seviye
– Aritmetik ortalama
– Enerji ortalaması
– Standart sapma
– Ölçülen Lmax değerlerinin istatistiksel dağılımı.
Azami ses basınç seviyelerin Gauss dağılımına uygun olduğu tek olayların homojen grupları için azami ses
basınç seviyelerinin yüzdelik dağılımının kestriminde eşitlik (3) ve Şekil 1 kullanılmalıdır.
_
Lmax, p = L max + y.s (3)
Burada;
Lmax, p olayların yüzde p’si kadar azami aşma seviyesi;
_
L max bütün olayların Lmax’larının aritmetik ortalaması;
s olayların azami ses seviyelerinin standart sapması (Gauss dağılımının standart sapmasının bir
kestrimi);
y Şekil 1’de verilen standart sapmalarının sayısı
dır.
9
Şekil 1 - Ses basınç seviyelerinin normal dağılımının (aritmetik) ortalamasını belirli sayıda (y) standart
sapma ile aşan azami ses basınç seviyesine sahip tek olayların yüzdesi (p)
Örnek: Geçen 500 araçtan en yüksek beşinci azami ses basınç seviyesi için, istenilen yüzde (5/500)x 100 =
% 1 ve Şekil 1’den Eşitlik (3)’e girilecek faktör y = 2,33 ≅ 2,3 bulunur.
_
Lmax(5inci _ enyüksek ) = L max( aritmatikortalama ) + 2.3.s
Burada s azami seviyelerin standart sapmasıdır.
9.4 Aşma seviyeleri, LN,T

% N için LN,T istatistiksel seviyesini elde etmek için örneklenen değerler analiz edilir.
9.5 İç ortam ölçümleri

Tarayıcı mikrofon veya ayrık konumlu mikrofonlar kullanılmalıdır. Ayrık konumlu mikrofonlar kullanıldığında,
eşdeğer daimi ses basınç seviyesinin mekansal ortalaması aşağıda verilen Eşitlik (4) ile hesaplanır:
1 n
Leq = 10 lg ∑
n j =1
10 Leqj / 10 (4)
Burada;
n 3 veya daha fazla mikrofon konumu sayısı
Leqj j konumunda eşdeğer basınç seviyesi, desibel
dir.
Değişik trafik durumlarındaki farklı ölçme zaman aralıklarında ölçmeler yapılmışsa, her bir gürültü seviyesi,
Leqj, uygun hesaplama metodu kullanılarak aynı referans trafik durumuna çevrilmelidir (Madde 11.2).
Ölçme odası normal şekilde tefriş edilmiş veya tavana akustik bir işlem uygulanmışsa, ölçülen değerlerde hiç
bir düzeltme yapılmaz. Oda boşsa ve akustik işlem uygunlanmamışsa, ölçülen değerlerden 3 dB düşülür.
Not – Tefriş edilmiş ve tefriş edilmemiş odalar arasındaki farkı hesaba katmak amacıyla kullanılan 3 dB
düzeltmesi yansıma sürelerinin ölçülmesinden kaçınmak için basitleştirilmiş bir uygulamadır.
Mevzuat aksini gerektiriyorsa, yansıma sürelerinin ölçülmesi ve ölçülen ses basınç seviyelerinin
mevzuatta istenen referans duruma normalize edilmesi gerekebilir.
10
9.6 Artık ses

Artık ses basınç seviyesi, ölçülen ses basınç seviyesinden 10 dB veya daha fazla düşük ise, hiç bir düzeltme
yapılmaz. Ölçülen değer deneye tabi tutulan kaynak için geçerlidir.
Artık ses basınç seviyesi, ölçülen ses basınç seviyesinden 3 dB veya daha az düşük ise, hiçbir düzeltmeye
müsaade edilmez. Bu durumda, ölçme belirsizliği fazladır. Ancak sonuçlar, halen rapor edilebilir ve deneye
tabi tutulan ses kaynağının ses basınç seviyesinin üst sınırının tespitinde yararlı olabilir. Böyle bir veri rapor
edilmişse, rapor metninde, sonuçları gösteren grafik ve çizelgelerde, rapor edilen değerden artık ses
etkisinin giderilmesi için düzeltme yapılamayacağı açık şekilde belirtilmelidir.
Artık ses basınç seviyesinin ölçülen ses basınç seviyesinden 3 ila 10 dB daha düşük olduğu durumlarda
Eşitlik (5)’e göre düzeltme yapılır:
( )
Lcorr = 10 lg 10 Lmeas /10 − 10 Lresid /10 dB (5)
Burada;
Lcorr düzeltilmiş ses basınç seviyesi;
Lmeas ölçülen ses basınç seviyesi;
Lresid artık ses basınç seviyesi
dir.
10 Diğer durumlar için dış değer kestirimi

10.1 Konum
Ölçme sonuçlarının dış değer kestirimi genellikle başka bir konumdaki ses basınç seviyesinin kestriminde
kullanılır. Bu tip bir dış değer kestirimi, örneğin alıcı konumunda artık ses doğrudan ölçümü engelliyorsa,
yararlıdır.
Gürültü ölçmeleri, kaynağa ne çok yakın (kaynağın bazı bölümlerinin yakın alanında değil) ne de çok uzak
(iletimde hava etkisinin asgari düzeyde olması arzu edilir) mesafede olmak üzere iyi tanımlanmış bir
konumda yapılmalıdır. Kaynaktan ölçme noktasına sesin yayılması sırasında zayıflama hesaplanarak,
kaynak gürültü emisyonunun bir kestirimi elde edilebilir. Bu kestrim daha sonra ara ölçme konumuna göre
ses kaynağından daha uzakta bir alıcıdaki ses basınç seviyesinin hesaplanmasında kullanılır.
Ses iletimindeki zayıflamayı hesaplamak için bir hesaplama metodunun kullanımı gereklidir (Madde 11). Ara
ölçme konumu güvenilir ölçmeyi ve hesaplamayı kolaylaştıracak şekilde seçilmelidir. Örneğin, kaynak ile
mikrofon arasında perdeleyici bir engel olmamalı ve ölçme sırasında hava şartlarının etkisini asgariye
indirmesi nedenliyle yüksek bir mikrofon konumu tercih edilmelidir.
10.2 Diğer zaman ve çalıştırma şartları

Sıklıkla ölçmeler referans zaman aralığından daha kısa sürelerle yürütülür ve sonuçların diğer zaman ve
çalıştırma şartlarına ayarlanması gerekir. Uzun dönem ortalamaları, diğer trafik akışları, diğer araç
kompozisyonları, diğer hava şartları ve benzer etkiler hesaba katılarak kısa dönem ölçmelerinden
hesaplanır. Bazı durumlarda günün farklı zamanları farklı ağırlıklandırılır. Bu ayarlamaların bir çeşit
hesaplama metoduna dayandırılması gerekir (Madde 11).
11 Hesaplama
11.1 Genel
Çoğu durumda ölçmelerin yerine hesaplamalar kullanılır veya ölçmeler hesaplamalar ile desteklenir.
Hesaplamalar, uzun dönem ortalamalarının tayin edilmesi gerektiğinde ve aşırı artık ses basınç seviyeleri
nedeniyle ölçmelerin yapılmasının imkansız olduğu durumlarda tek bir kısa dönem ölçmesinden genellikle
daha güvenilirdir. Aşırı artık ses basınç seviyeleri nedeniyle ölçmelerin yapılmasının imkansız olduğu
durumlarda bazen, kaynaktan kısa bir mesafede ölçmenin yapılması ve daha uzak mesafedeki sonuçların
hesaplanması için bir hesaplama metodunun kullanılması uygundur.
Ses basınç seviyeleri ölçme yerine hesaplama ile saptandığında, kaynağın gürültü emisyonu hakkında,
tercihen kaynağın ses güç seviyesi (kaynağın yönlülüğü dahil) ve gerçek kaynağın çevresinde yarattığı ses
basınç seviyeleri ile aynı ses basınç seviyelerini oluşturan noktasal kaynağın/kaynakların konumu gibi
verilere sahip olunması gereklidir. Trafik gürültüsü için, ses güç seviyeleri yerine genellikle tanımlanmış
şartlar altında tayin edilen ses basınç seviyeleri kullanılır. Sıklıkla bu tür veriler kabul görmüş hesaplama
modelleriyle verilir, ancak diğer durumlarda bu verilerin her bir münferit durum için tayin edilmeleri gerekir.
11
Kaynaktan alıcıya sesin yayılması için uygun bir model kullanarak, değerlendirme yapılan noktadaki ses
basınç seviyesi hesaplanabilir. Sesin yayılmasını iyi tanımlanmış meteorolojik ve zemin şartlarıyla
ilişkilendirmek önemlidir. Çoğu hesaplama modeli, diğer yayılma şartlarının öngörümü güç olduğu için nötr
veya elverişli ses yayılma şartlarını kullanır. Zeminin akustik empedansı da, özellikle kısa mesafelerde ve
kaynak ile alıcı alçak seviyede ise önemlidir. Modellerin çoğu yalnızca sert ve yumuşak zemin ayrımı yapar.
Genelde yüksek kaynak ve alıcı konumlarında doğru hesaplama yapmak daha kolaydır.
Hesaplamanın amacına göre değişik doğruluk dereceleri gereklidir. Bir alandaki gürültü seviyelerinin
adreslenmesi için temel olarak kullanılan grid noktaları için gerekli yoğunluk, adreslemenin amacına bağlıdır.
Gürültü seviyesindeki değişkenlik kaynağın ve büyük engellerin çevresinde en fazladır. Grid noktaların
yoğunluğu bu nedenle bu bölgelerde daha fazladır. Genelde gürültüye maruz kalma durumlarının
tamamında, adreslemede, iki komşu grid noktası arasındaki ses basınç seviyeleri farkı 5 dB’den fazla
olmamalıdır. Gürültü kontrol donanımı veya ekonomik dengeleme şeklinde gürültü azaltma tedbirlerinin
seçiminde, grid- nokta yoğunluğu komşu noktalar arasındaki değişkenlik 2 dB’yi geçmeyecek şekilde
belirlenmelidir.
11.2 Hesaplama metotları

11.2.1 Genel
ISO 9613-1, ISO 9613-2 ve ISO/TS 13474 gibi ses çıkış güçleri bilinen kaynaklara uygulanabilen bazı
uluslararası standardlar olmasına rağmen, uluslararası kabul görmüş tam bir hesaplama metodu mevcut
değildir. Ulusal hesaplama metotlarının listesi Ek E’de verilmektedir.
11.2.2 Özel işlemler

Karayolu, demiryolu ve hava trafiği gürültülerinin değerlendirilmesi için geliştirilmiş ayrı hesaplama metotları
vardır. Çoğu ülkelerde milli metotlar kullanılır. Bir çok metot A-ağırlıklı ses basınç seviyelerinin
hesaplanmasıyla sınırlıdır ve belirli bir frekans spektrumunda uygulanabilir. Normal olarak, LAeq temelli bir
metrik hesaplanır ve bazen bu metriğe Lmax eklenir. Ancak istisnalar mevcuttur.
12 Kaydedilecek ve raporda verilecek bilgiler

Ölçmelerde aşağıdaki bilgiler (ilgiliyse) kayıt edilmeli ve raporlanmalıdır:
a) Ölçmenin saati, günü ve yeri.
b) Ölçme aletleri ve kalibrasyonu.
c) Ölçülen ve varsa düzeltilen ses basınç seviyeleri (LeqT, LE, LMax), A-ağırlıklı (tercihe bağlı olarak C-
ağırlıklı dahi) ve tercihe bağlı olarak frekans bantlarında.
d) Ölçülen Yüzde N aşma seviyesi(LN,T), hesaplamanın dayandığı parametreler dahil (örnekleme oranı ve
diğer parametreler).
e) Kapsama olasılığı ile birlikte ölçme belirsizliğinin kestrimi.
f) Ölçmeler sırasındaki artık ses basınç seviyeleri hakkında bilgi.
g) Ölçme zaman aralıkları.
h) Zemin döşemesi ve durumu, mikrofonların ve kaynağının zeminden yükseklikleri dahil konumlarının yer
aldığı ölçme alanının tam tarifi.
i) Her uygun kategori için belirlenmiş sayıda araç/tren/havaaracı geçişi dahil çalışma şartları.
j) Rüzgar hızı, rüzgar yönü, bulutluluk, sıcaklık, barometrik basınç, nem, yağmur olup olmadığı, rüzgar ve
sıcaklık algılayıcılarının konumu dahil metereolojik şartların tarifi.
k) Ölçülen değerlerin diğer şartlara dış kestrimi için kullanılan metot/metotlar.
Hesaplamalar için a) ila k) bentlerindeki ilgili bilgiler, hesaplamalardaki belirsizliklerle birlikte verilmelidir.
12
Ek A
(Bilgi için)
Meteorolojik pencere ve havadan kaynaklanan ölçme belirsizliği

A.1 Hava şartları ve ölçme belirsizliği
Ölçmeler sırasında gürültü seviyelerindeki değişkenlik hava şartlarından etkilenir. Bu ekte hava şartları ses
yolu eğrilik yarıçapı ile nitelendirilmektedir. Hava şartları nedeniyle ses yayılımının zayıflamasındaki
değişkenlikten kaynaklanan standart sapma, σm, için verilen değerler belirli ses yayılma şartları için
geçerlidir. Bu değerler, çeşitli şartlar altında yayılan seslerden kaynaklanan katkıları içeren gürültü
seviyelerinin uzun dönem ortalamaları için verilemez. Bu ek, tipik olarak, 10 dakikadan birkaç saate kadar
olan ölçme zaman aralıkları için geçerlidir.
A.2 Havanın nitelendirilmesi

Yaklaşık olarak yatay ses yayılmasında, atmosferik kırılımdan kaynaklanan ses yolu eğriliğini yaklaşık olarak
veren yarıçap, R, Eşitlik (A.1) kullanılarak tayin edilebilir:
c(τ )
R= (A.1)
kconst ∂τ ∂u
+
τ ∂z ∂z
Burada;
c(τ) : c0√τ’e eşit (c0=20,05 m/s√K) sesin havadaki hızı, m/s.
U : sesin yayıldığı yöndeki rüzgar hızı bileşeni, m/s.
kconst 10 m/s√K’e eşit sabit.
τ : havanın mutlak sıcaklığı, kelvin.
Z : zeminden olan yükseklik, m.
dir.
Zeminden 10 metre ve 0,5 metre yükseklikteki sıcaklık ve rüzgar hızındaki farklılığa dayanan kilometre
cinsinden ifade edilen R’nin sayısal değeri Eşitlik (A.2)’den yaklaşık olarak bulunulabilir:
3,2
R= (A.2)
0,6∆τ + ∆u cos θ
Burada;
∆τ Zeminden 10 metre ve 0,5 metre yükseklikteki hava sıcaklıkları arasındaki farkın sayısal değeri,
kelvin;
∆u Zeminden 10 metre ve 0,5 metre yükseklikteki rüzgar hızlarındaki farkın sayısal değeri, m/s;
θ Rüzgar yönü ile kaynak-alıcı doğrultusu arasındaki açı.
dır.
Küçük sıcaklık farklılıklarını ölçerken özen gösterilmelidir. Sıklıkla, küçük sıcaklık farkları termometrenin
kalibrasyon belirsizliğinden küçüktür.
A.3 Elverişli ses yayılım şartları

Ses yolu eğrilik yarıçapı, R, rüzgar hızı ve sıcaklığın ortalama gradyanına bağlı olup sesin yayılma şartlarının
belirlenmesinde en enemli faktördür. R’nin positif değerleri aşağı eğimli ses ışını eğrisine (örneğin sesin
yayılması rüzgar yönünde veya sıcaklık inverziyonu) karşılık gelmektedir. Bu gibi ses yayılım şartları ses
basınç seviyeleri yüksek olduğundan genellikle “elverişli” olarak tanımlanmaktadır.
Not 1 – Sıcaklık inverziyonu, örneğin bulutluluk %70’den az olduğu gece vakitleri oluşur.
Not 2 – R=∞ doğru hat ses yayılımına (“rüzgarsız”, homojen atmosfer) karşılık gelirken, R’nin negatif
değerleri yukarı eğimli ses ışını eğrisine karşılık gelir (örneğin; rüzgara karşı veya sakin birdurgun
yaz günü).
13
A.4 Elverişli ses yayılımı için gerekli eğrilik yarıçapı için rehber bilgiler ve ilgili
havaya bağlı belirsizlik
Eşitlik (2), herhangi bir hava şartında ölçme yapmak için kaynaktan yaklaşık 50 m ila 100 m mesafede 5 m
veya 10 m yükseklikte mikrofon konumlarını gerektirir. Genellikle kullanılan mikrofon yüksekliklerinde
ölçmeler için, Şekil A.1 “elverişli” ses yayılım şartları için gerekli eğrilik yarıçapını ve çim alan gibi gözenekli
arazi üzerinde ses yayılımında hava şartlarındaki değişiklik nedeniyle beklenen ölçme sonuçlarındaki
belirsizlik ile ilgili standart sapmayı, σm ,verir. Şekil-1 uzun dönemli ölçmeler için geçerli değildir.
Şekil A.1’de, kaynağın yüksekliği hs ve alıcının hr yüksekliğine göre “yüksek” ve “alçak” diye adlandırılan
durumlar için ayrım yapılmıştır. Kaynak ve mikrofon yerden 1,5 metreden daha fazla yukarıda ise durum
“yüksek” olarak adlandırılır. Kaynak yerden 1,5 m’den daha az yükseklikte ise, durumun “yüksek” olarak
nitelendirilebilmesi ,için mikrofonun 4 metre veya daha fazla yükseklikte olması gereklidir. Kaynak zeminden
1,5 metreden daha az yukarıda ve mikrofon yüksekliği 1,5 metreden daha düşük ise durum “alçak” olarak
nitelendirilir. “Alçak” durumda ölçme için hava şartları için kurallar “yüksek” durumlara göre daha sıkıdır.
– Yüksek durum hs ≥ 1,5 m ve hr ≥ 1, 5 m veya

hs < 1,5 m ve hr ≥ 4 m
– Alçak durum hs < 1,5 m ve hr ≤ 1,5 m
Kaynak ile ölçme konumu arasındaki arazinin tamamı sert ise, havadan kaynaklanan standart sapma gölge
oluşmadığı sürece ihmal edilebilir. Bir başka ifadeyle 25 metreye kadar “alçak durumda” ve 50 metreye kadar
“yüksek” durumda σm ≅0,5 dB’dir.
Not 1 – Madde A.3’teki rehber bilgiler ölçme verilerine dayanmaktadır. Bu veriler 1,5 metre veya 2 metre
yüksekliklerdeki alıcılardan kaynaklanmıyorsa 4 m veya daha yüksekteki alıcılarla ilgilidir.
Not 2 – Şekil A.1’de negatif eğrilik yarıçapı, yayılım mesafesinin 200 metrenin altında olduğu “ yüksek”
konum olarak kabul edilir.
Şekil A.1 perdelenmemiş düz arazi için geçerlidir. Perdelenmiş alıcı konumları veya karmaşık topolojiye
sahip araziler için nicel bilgiler mevcut değildir. Bu tür bilgiler hazır oluncaya kadar, perdelenmiş durumlar için
de Şekil A.1’in kullanılması ve perdelenmiş konumların “ alçak” konum olarak tanımlanması tavsiye edilir.
Açıklama
A Yüksek
B Alçak
C Sınırlama yok
Şekil A.1 - Ses yolu eğrilik yarıçapı, R ve ilgili havadan kaynaklanan, gözenekli zemin üzerinde çeşitli
kaynak/alıcı yükseklikleri (A ila C) kombinasyonu için ilgili ölçme belirsizliği katkısı, σm.
14
Metre cinsinden ifade edilen, d mesafesi 400 metreden daha fazla uzaklıkta olduğunda, eğrilik yarıçapı 10
km’den daha az olduğunda, ölçme belirsizliği, σm, (1+d/400) dB’ye eşittir.
Karayolları veya diğer uzayan kaynaklar için eğrilik, yolun merkez hattına dik (veya, uygulanabildiğinde,
kaynağın karakteristik büyük boyutuna dik) mikrofon konumundan geçen düşey düzlem içinde tayin
edilmelidir. Rüzgarın ortalama yönü, yoldan mikrofona olan normalin ±60 derece çevre aralığında olmalıdır.
Etkin kaynak-alıcı mesafesi, ortalama rüzgar hızı vektörü ile yoldan mikrofon konumuna olan normal
arasındaki açının açı ortayı boyunca tayin edilmelidir (Şekil A.2).
Açıklama
1 Ortalama rüzgar yönü
2 Merkez hattı
3 Ölçme konumu
Şekil A.2 - Yoldan elverişli yayılım şartları ve etkin kaynak-alıcı mesafesi, d
A.5 Ses yolu eğriliğinin Şekil A.1’deki kuralları sağladığı durumlar için rehber bilgiler
Şekil A.3 ve Şekil A.4 güneşin yüksekliğini ve buradan yılın her ayı için (yatay eksen üzerinde) günün zaman
dilimlerine göre (düşey eksen üzerinde) sıcaklık gradyanını göstermektedir.
– A alanı, güneşin ufuk çizgisinin 40° ila 60° açısıyla yukarısında olduğu zamanlara karşılık gelmektedir.
– B alanı, güneşin ufuk çizgisinin 25° ila 40° açısıyla yukarısında olduğu zamanlara karşılık gelmektedir.
– C alanı.
– D alanı.
– AA alanı (Şekil A.4), güneşin ufuk çizgisinin 60°’den daha fazla bir açıyla yukarısında olduğu zamanlara
karşılık gelmektedir.
Şekil A.3 ve Şekil A.4, örneğin, çimen, ağaçların tek tek olduğu şehirlerdeki ve evlerin birbirinden ayrı olduğu
kentsel veya kırsal yerleşimlerdeki ses yayılımı için uygundur.
Çizelge A.1, sırasıyla yüksek ve alçak durumlar; ses yolu eğrilik yarıçapının “yüksek” durumda -10 km’den
daha az, “alçak” durumda 10 km’den daha az olmasını sağlamak üzere, sesin yayıldığı yönde kabul
edilebilir en küçük rüzgar hızı bileşenini (rüzgar yönü bileşenini) göstermektedir. Rüzgar yönündeki bileşenin
nasıl olması gerektiği bulutluluk ve gerekli olan eğrilik yarıçapı, R’ye bağlıdır.
15
Çizelge A.1 - Eğrilik yarıçapı R’yi etkileyen özellikler
Günün zaman dilimi Bulutluluk Yerden 10 metre yukarı mesafede en küçük rüzgar
hızı bileşeni (m/s)
R < -10 km R < 10 km
(yüksek, d> 50m) (alçak, d>25m)
A 8/8 kalınlıkta ve yoğun 0,4 1,3
6/8 -8/8 1,2 2,0
<6/8 2,0 2,7
B 8/8 kalınlıkta ve yoğun 0,2 1,2
6/8 -8/8 0,9 1,7
<6/8 1,6 2,3
C 8/8 kalınlıkta ve yoğun 0 0,9
6/8 0,3 1,3
<4/8 0,8 1,7
Gece 6/8 -8/8 0,1 > 0,5
<6/8 Rüzgar hızı > 2 m/s; bileşen ≥ 0,1
D Yalnızca kaynağa yakın ölçme
Bu kurallar, günün çeşitli zamanlarında ve bulutluklarda eğrilik yarıçapının “yüksek” durumda -10 km’den
daha az, “alçak” durumda 10 km’den daha az olmasını sağlar
“A” ile işaretli alan “ yazın gün ortasına” karşılık gelir. R < 10 km kriterinin sağlanması için kalın ve yoğun
bulutlarda rüzgar yönü bileşeninin hızı 1,3 m/s olmalıdır. Az bulutlu veya açık havada R < 10 km olması için
rüzgar yönü bileşeninin 2,7 m/s veya daha fazla olması gerekir ki, bu kaynak-alıcı arasındaki mesafenin 25
m’yi geçtiği “alçak” durum şartıdır.
“B” ile işaretli alan yazın sabah ve öğleden sonrayı, bahar aylarında öğlen vaktini temsil etmektedir. Örneğin,
R<10 km kriteri rüzgar hızı 2,3 m/s, bulutluluk 6/8 olduğunda sağlanabilir.
“C” ile işaretli alan gün içinde “A” ve “B” ile belirlenen zamanlar haricindeki saatleri kapsar. Örneğin, Bu koşul
R<10 km kriteri rüzgar hızı 1,7 m/s, hafif bulutlu (4/8) havada sağlanabilir.
“D” ile işaretlelen saatler güneşin doğuşu ile bunu takip eden 1,5 saati ve güneşin batışı ve bundan önceki
1,5 saati gösterir. Bu saatlerde sıcaklıkta büyük yerel değişimler meydana gelebilir, bu şartlar özel durumlar
için sonuca ulaştıran bir husus değilse, bu saatlerde havaya duyarlı ölçümlerin yapılmaması önerilir.
Geceleyin (Şekil A.3 ve Şekil A.4’de siyah renkle gösterilmiştir), bulutluluk 6/8’den fazla olduğunda yalnızca
küçük bir rüzgar yönü bileşeni gereklidir. Geceleyin bulutluluk 6/8’den az ise, büyük yerel sıcaklık gradyanları
oluşabilir ve sesin inverziyon şartlarında odaklanması gibi özel ses yayılımı etkilerinden kaçınmak için rüzgar
hızının 2 m/s veya daha büyük olması gereklidir.
16
Açıklama
X Yılın ayları (Ocak ayı için 1’den başlanarak)
Y Saat olarak günün zaman dilimleri.
Not 1 – Şekil A.3 ve Çizelge A.1 hazırlanırken kullanılan veriler yaklaşık olarak 56º kuzey enlemde elde
edilmiştir.
Not 2 – Diğer enlemlerdeki veriler için Şekil A.4’e bakılmalıdır.
Şekil A.3 - 56º kuzey enleminde güneşin yüksekliğinin ve dolayısıyla sıcaklık gradyanının belirli sınırlar
dahilinde olduğu zaman dilimleri
17
Açıklama
X1 Yılın ayı (Ocak ayı için 1’den başlanarak), Ekvatorun kuzeyi
X2 Yılın ayı (Temmuz ayı için 7’den başlanarak), Ekvatorun güneyi.
Y saat olarak günün zaman dilimleri
Not – Şekil A.4 hazırlanırken kullanılan veriler yaklaşık olarak 56º kuzey enleminde elde edilmiş ve diğer
enlemlerde kullanılabilmesi için genelleştirilmiştir. “”AA” alanı için rüzgar yönü kurallarına ilişkin veriler
yetersizdir.
Şekil A.4 - Çeşitli enlemlerde güneşin yüksekliğinin ve dolayısıyla sıcaklık gradyanının belirli sınırlar
dahilinde olduğu zaman dilimleri
18
Ek B
(Bilgi için)
Yansıtıcı yüzeylere göre mikrofon konumları
B.1 Serbest alan konumu
Bu konum, yakında zemin dışında ses basınç seviyesini etkileyecek herhangi bir yansıtıcı yüzeyin olmadığı
bir konumdur. Mikrofon ile zemin dışında herhangi bir ses yansıtıcı yüzey arasındaki mesafe mikrofon ile ses
kaynağının baskın bölümü arasındaki mesafenin en az iki katı olmalıdır.
Not – Yansımanın önemli bir etkisinin olmadığı gösterildiği takdirde küçük ses yansıtıcı yüzeyler istisna
tutulabilir. Bu husus yansıtıcı yüzeyinin ana boyutları ve dalga uzunluğunu dikkate alan
hesaplamalara dayanabilir.
B.2 Yansıtıcı yüzeyin tam üzerindeki mikrofon

Aşağıda anahatları verilen sınırlamalara ve kurallara tabi olarak, bu konum anlık ses basınç seviyesinde
(serbest alan seviyesi) iyi tanımlanmış + 6 dB artışa ulaşmayı hedeflemektedir.
Bu konum yansıtıcı bir yüzey üzerinde olup, bu konumda doğrudan ve yansıyan ses belirli bir frekansın (f)
altında aynı fazladır. Anlık sesin bir çok açıdan geldiği genişbant trafik gürültüleri için, yansıtıcı yüzeye
takılmış 13 mm çapında mikrofon için f yaklaşık olarak 4 kHz’dir. Ses baskın olarak teğet olarak geliyorsa
(grazing incidence) bu konumdan kaçınılmalıdır.
Mikrofondan 1 metre mesade içinde bulunan cephe ± 0,05 m tolerans dahilinde düz olmalıdır. Mikrofon ile
cephe yüzeyinin kenarları arasındaki mesafe 1 m’den fazla olmalıdır. Mikrofon, Şekil B.1’de gösterildiği gibi
veya bağlama plakası ile mikrofon membranı üstüste olacak şekilde monte edilmelidir. Bağlama plakası 25
mm’den kalın olmamalı ve boyutları 0,5 m x 0,7 m’den az olmamalıdır. Mikrofonun plakanın kenarlarından
ve simetri eksenlerinden olan mesafesi, plaka kenarlarında ses kırılımının azaltılması için 0,1 m’den fazla
olmalıdır.
Bağlama plakası, sesin absorbsiyonunu ve ilgilenilen frekans aralığında rezonansı engellemek üzere duvara
bakan kısmında asgari 3 mm sönümleyici malzeme olan yaklaşık 19 mm kalınlığında boyanmış yonga levha
veya 5 mm kalınlığında alüminyum levha gibi akustik açıdan sert ve sıkı malzemeden olmalıdır.
Not – Şekil B.1’deki plaka cephedeki pürüzlükleri telafi etmek üzere esnek kauçuk bir şerit üzerinde yer
almaktadır.
Plaka ile kaba cephe yüzeyi arasında rahatsız edici aerodinamik gürültü oluşmaması için önlem alınmalıdır.
Duvar beton, taş, cam, ahşap veya benzeri sert malzemeden imal edilmiş ise mikrofon bağlama plakası
olmadan da kullanılabilir. Bu durumda, duvar yüzeyi, mikrofondan 1 m yarı çap mesafe içerisinde ± 0,01 m
tolerans dahlinde düz olmalıdır. Oktav-bant ölçmeleri için 13 mm veya daha küçük çaplı mikrofon
kullanılmalıdır. Frekans aralığı 4 kHz’in üzerine genişletidiğinde 6 mm çapında mikrofon kullanılmalıdır.
19
Açıklama
1 Kauçuk şerit
2 Mikrofon
3 Rüzgar siperi
4 Bağlama plakası
5 Duvar veya yansıtıcı yüzey
Şekil B.1 - Yansıtıcı yüzey üzerine bağlanmış mikrofon
20
B.3 Yansıtıcı yüzey yakındaki mikrofon

Aşağıda anahatları verilen sınırlamalara ve kurallara tabi olarak, bu konum anlık ses basınç seviyesinde
(serbest alan seviyesi) iyi tanımlanmış 3 dB’lik artışa ulaşmayı hedeflemektedir.
Mikrofon yansıtıcı düzlemden belirli bir mesafedeyken doğrudan ses ve yansıyan ses eş derecede kuvvetlidir
ve ilgilenilen frekans bandı yeteri kadar geniş ise, bu yansıma doğrudan ses alanı enerjisini ikiye katlar ve
ses basınç seviyesinde 3 dB’lik artışa neden olur.
Cephe ± 0,3 m’lik bir tolerans dahilinde bir düzlem olmalı ve mikrofon, çıkıntı yapan bina yüzeyleri arasında
sesin çoklu yansımalarından etkilenecek bir ses alanı içindeki bir konuma yerleştirilmemelidir.
Pencereler cephenin bir parçası olarak kabul edilmelidir. Pencereler ölçmeler sırasında kapalı olmalıdır,
ancak mikrofon kablosu için küçük bir açıklığa müsaade edilebilir.
B.1 ila B.3 maddelerindeki kriterler toplamda ölçülen eşdeğer veya azami ses seviyelerinin, anlık ses
seviyesi artı 3 dB’den 1 dB’den daha fazla sapmamasını sağlamaya yöneliktir. İki farklı durum belirlenmiştir
(Şekil B.2):
a) Genişletilmiş kaynak, yani kaynağın görüş açısı, α, 60º veya daha fazla;
b) Noktasal kaynak, yani, α, 60º’den daha küçük.
Dar bantlı kaynakların ölçmelerinde veya frekans bandı ölçmelerinde serbest alan veya +6 dB konumlarının
kullanılması tavsiye edilir.
“d”, M noktasındaki mikrofondan, yansıtıcı yüzeye dik O noktasına kadar olan mesafedir (Şekil B.2). Görüş
açısı , α’nın tayininde O noktasının mikrofon konumunu temsil ettiği düşünülür. a’ ve d’ mesafeleri, α
açısınını ikiye bölen hat boyunca ölçülür. M’, yansıtıcı yüzeyden dik olarak d mesafede, açı ortay üzerinde bir
noktadır.
O noktasından yansıtıcı düzlemin en yakın kenarına olan mesafeler b (yatay doğrultuda ölçülür), c (düşey
doğrultuda ölçülür)’dir. 125 Hz ila 4 kHz oktav bantlarını içeren frekans bantlarında kenar etkilerininden
kaçınmak için, yatay ölçmelerde Eşitlik (B.1) ve düşey ölçmelerde Eşitlik (B.2)’ deki kriterler sağlanmalıdır.
b≥4d (B.1)
c≥2d (B.2)
Genişletilmiş kaynak için Eşitlik (B.3) veya noktasal kaynak için Eşitlik (B.4) deki kriterler, anlık ve yansıtılmış
seslerin eşit kuvvette olmalarını sağlar:
d’ ≤ 0,1 a’ (B.3)
d’ ≤ 0,05 a’ (B.4)
Eşitlik (B.5) ila Eşitlik (B.8)’deki kriterler mikrofonun, cephenin yakınındaki + 6 dB bölgesinden yeterli mesafe
konumlandırılmasını sağlar.
– Eşitlik (B.5)’e uygun, genişletilmiş kaynak için A-ağırlıklı toplam ses basınç seviyeleri:
d’ ≥ 0,5 m (B.5)
– Eşitlik (B.6)’e uygun, genişletilmiş kaynak için oktav bandı ses basınç seviyeleri:
d’ ≥ 1,6 m (B.6)
– Eşitlik (B.7)’ye uygun, noktasal kaynak için A-ağırlıklı toplam ses basınç seviyeleri:
d’ ≥ 1,0 m (B.7)
– Eşitlik (B.8)’e uygun noktasal kaynak için oktav bandı ses basınç seviyeleri:
d’ ≥ 5,4 m. (B.8)
21
Açıklama
1 Bina cephesi veya diğer bir yansıtıcı yüzey
2 Uzatılmış kaynak
M Mikrofon konumu
d Mikrofon konumundan yansıtıcı yüzey üzerindeki O noktasına dik mesafe.
RO α açı ortayı
Şekil B.2 - Yansıtıcı yüzey yakınındaki mikrofon
22
Ek C
(Bilgi için)
Gürültü içindeki tonların işitilebilirliğinin değerlendirilmesi için nesnel

metot- Referans metot
C.1 Giriş
Bu ek, mevcudiyetleri tartışma konusu olduğunda işitilebilir tonların varlığını doğrulamak için bir ölçme
işlemini sağlar. Bu işlem tonların önem derecelerine göre, tavsiye edilen ayar seviyelerini de sağlar. Bu
nesnel metodun amacı, dinleyicilerin ortalama olarak yaptığı şekilde bu tonların önem derecelerinin
değerlendirilmesini sağlamaktır. Bu metot, bant dışındaki seslerin, bant içindeki işitilebilir seslere önemli
etkisi olmayacak şekilde tanımlandığı kritik bantların psikoakustik kavramına dayanmaktadır.
Bu metot, sabit veya değişen tonlara, dar bant gürültü, düşük frekans tonları ve sonucun 0 dB-6 dB arasında
derecelendirilmesi için işlemleri kapsar.
C.2 Nesnel metot

C.2.1 Genel
Bu metot üç basamaktan oluşur:
a) Dar bant frekans analizi (tercihen FFT-analizi);
b) Tonun/tonların ve tonları çevreleyen kritik bant içerisindeki maskeleme gürültüsünün ortalama ses
basınç seviyesinin tayini;
c) Tonun işitilebilirliğinin, ∆Lta ve ayarlamanın Kt’nin hesaplanması.
C.2.2 Frekans analizi

Dar bant A-ağırlıklı spektrum doğrusal ortalama alınarak en az 1 dakika süreyle ölçülür (“uzun dönemli
ortalama”).
Etkin analiz bant genişliği, ton bileşenlerini sahip kritik bantların bant genişliğinin % 5’inden daha az
olmalıdır. Kritik bant genişlikleri Çizelge C.1’de gösterilmiştir.
Frekans analiz edici dahil ölçme düzeneğinin dB cinsinden 20µPa’ya kalibre edilmesi ve pencere fonksiyonu
olarak Hanning ağırlıklandırmasının kullanılması önerilir.
Not 1 – Önerilen Hanning zaman penceresi için etkin analiz bant genişliği, frekans çözünürlüğünün 1,5
katıdır. Frekans çözünürlüğü spektrumdaki çizgiler arasındaki mesafedir.
Not 2 – Kritik bandın % 5’i kadar etkin analiz bant genişliği için, ortalama spektrada maskeliyeci çevre
gürültüsünün en az 8 dB üstünde yerel maksimumda yalnızca işitilebilir tonlar bulunur.
Not 3 – Nadir durumlarda, birbirine çok yakın ton bileşenlerinin bulunduğu karmaşık tonlarda, daha iyi bir
çözünürlük maskeleme gürültünün doğru tayin edilmesi için gerekli olabilir.
Not 4 – Spektrumdaki işitilebilir tonların frekansları, ortalalama alınan zamanın kritik bandın frekans
aralığının % 10’undan daha fazla değişiyorsa, uzun dönemli ortalamanın daha kısa ortalalama
sürelerine bölünmesi gerekebilir.
C.2.3 Ses basınç seviyelerin tayini
C.2.3.1 Tonların ses basınç seviyeleri, Lpt

Gözle muayenede dar bant frekans spektrumu içinden tonlar ayırt edilebilir. Tonların ses basınç seviyeleri
spektrumdan tayin edilir.
Fiili kritik band genişliğinin % 10’undan 3 dB band genişliği kadar daha olan küçük bütün yerel maksimumlar
ton olarak kabul edilir.
Aynı kritik bant içindeki bütün Lpti seviyeleri, ilgili bandın toplam ton seviyesini, Lpt, vermek üzere, Eşitlik
(C.1)’de olduğu gibi, enerji cinsinden toplanmalıdır:
23
Lpti
L pt = 10 lg ∑ 10 10
dB (C.1)
Not – Ton dar bant gürültü ise veya tonun frekansı değişken ise, ton ortalama spektrumda birkaç çizgi
olarak görülür. Bu durumda, ton seviyesi, Lpti, yerel maksimum seviyenin 6 dB üzerindeki ve
uygulanan pencere fonksiyonun etkileri için düzeltme yapılmış bütün çizgilerin enerjilerinin
toplamıdır. (Hanning ağırlıklandırması için bu seviye söz konusu çizgilerin enerji toplamından 1,8 dB
çıkarılarak bulunur).
Tonların düşük frekanslarda görüldüğü durumlarda, toplam ton seviyesinin işitme eşiğinin üzerinde olup
olmadığının araştırılması önerilir (ISO 389-7). Kritik banttaki toplam ton seviyesi işitme eşiğinin altında ise, bu
kritik bant, tonun işitiebilirliğinin değerlendirilmesinde göz ardı edilmelidir.
C.2.3.2 Kritik bantların bant genişliği ve merkez frekansı

Kritik bandların bant genişlikleri Çizelge C.1’de gösterilmiştir:
Çizelge C.1 - Kritik bant genişlikleri
Merkez frekansı, fc, Hz 50-500 500’ün üzeri

Bant genişliği 100 Fc’nin % 20’si
Kritik bant, ton frekansında, merkez frekansı, fc, ile konumlandırılmalıdır. Kritik bant aralığında birkaç ton
bulunuyorsa, kritik bant, en belirgin tonlar etrafında simetrik olarak toplam ton seviyesi Lpt ve maskeleme
gürültü seviyesi Lpn (Madde C.2.3.3) fark azami olacak şekilde yerleştirilmelidir.
Kritik bandın merkez frekansının tanımlanmasında, yalnızca azami ton seviyesinin 10 dB veya daha az
altındaki tonlar önemli olarak kabul edilir.
Not – Kritik bantların merkez frekansları, fc, ilgilenilen frekans aralığında sürekli olarak değişebilir. En düşük
kritik bant 0-100 Hz’dir.
C.2.3.3 Kritik banttaki maskeleme gürültünün ses basıncı seviyesi, Lpn

Kritik banttaki ortalama gürültü seviyesi Lpn,avg, merkez frekansı fc’den her iki yönde yaklaşık olarak ±0,5 kritik
bant genişliği ila 1 kritik bant genişliği kadar bir aralıktaki dar bant frekans spektrumundaki “gürültü
çizgilerinin” seviyelerinin görsel olarak ortalamsı alınarak bulunabilir. “Gürültü çizgileri” tonlardan ve bu
tonların sözkonusu aralıktaki yan bantlarından kaynaklanan spektrumdaki bütün maksimumların göz ardı
edilmesi suretiyle bulunur.
Maskeleme gürültünün toplam ses basınç seviyesi, Lpn, kritik banttaki ortalama gürültü seviyesinden, Lpn,
avg’den aşağıda verilen Eşitlik (C.2) kullanılarak hesaplanır:
Bcrit
L pn = L pn ,avg + 10 lg dB (C.2)
Beff
Burada;
Bcrit Kritik bant genişliği, Hertz;
Beff Etkin analiz bandı, Hertz .
C.2.4 Ton işitebilirliğinin, ∆Lta ve ayarlamanın, Kt’nin hesaplanması

Maskeleme eşiğinin (MT) üzerindeki ton işitebilirliği ∆Lta desibel olarak ifade edilir (Şekil C.1). Ayarlama, Kt
ise,zaman aralığı için, o aralık için ton düzeltilmiş seviyeyi vermek için Laeq değerine eklenmesi gereken
değerdir. Ton seviyesi ile kritik banttaki gürültü seviyesi arasındaki farktan (Lpt-Lpn), hem ∆Lta, hem de Kt
Şekil C.1 kullanılarak tayin edilebilir. Kritik bandın merkez frekansı (fc) ve seviye farkı (Lpt-Lpn) verilmişse,
Şekil C.1’den bir nokta belirlenebilir. Ton işitilebilirliği, ∆Lta , Şekil C.1’den seviye farkı (Lpt-Lpn) ve maskeleme
eşiği ile bulunabilir. Kt, şekildeki farklı Kt değerleri ile işaretlenen çizgilerin iç kestirimi ile okunabilir. Alternatif
olarak ∆Lta Eşitlik (C.3), Kt ise Eşitlik (C.4) kullanılarak hesaplanabilir.
24
Açıklama
X Lpt - Lpn, desibel

Y Kritik bant merkez frekansı, Hertz
Not – Lpt kritik banttaki tonların toplam ses basınç seviyesi ve Lpn kritik banttaki maskeleme gürültünün
toplam ses basınç seviyesidir.
Şekil C.1 - Maskeleme eşiği, MT, ve Kt’nin tayin edilmesi için eğriler
  f c  2,5 
∆Lta = L pt − L pn + 2dB + lg 1 +    dB (C.3)
  502  
Burada;
Lpt kritik banttaki tonların toplam ses basınç seviyesi;
Lpn kritik banttaki maskeleme gürültüsünün toplam ses basınç seviyesi;
fc kritik bant merkez frekansıdır, hertz cinsinden ifade edilir.
Ayarlama Kt, desibel cinsinden ifade edilir ve Eşitlik (C.4) ila Eşitlik (C.6)’dan tayin edilir:
– Kt, 10 dB < ∆Lta durumunda Eşitlik (C.4)’den bulunur:
Kt = 6 dB (C.4)
– Kt, 4 dB ≤ ∆Lta ≤ 10 dB durumunda Eşitlik (C.5)’den bulunur:
Kt = ∆Lta – 4 dB (C.5)
– Kt, ∆Lta < 4 dB durumunda Eşitlik (C.6)’dan bulunur:
Kt = 0 dB (C.6)
Not – K tam sayı değerleri ile sınırlı değildir.
Farklı kritik bantlarda bir kaç ton (veya ton grubu) aynı anda meydana geldiğinde, bu bantların her biri için
ayrı değerlendirme yapılmalıdır. En baskın tonu/tonları (yani, en yüksek ∆Lta değerini veren) içeren kritik
bant, ∆Lta değeri ve Kt ayarlaması için belirleyicidir.
25
C.3 Dokümantasyon
Analizin dokümantasyonu olarak aşağıdaki bilgiler verilmelidir:
a) Analiz için;
– Ortalaması alınan spektrumların sayısı, ölçme zaman aralığı, etkin analiz bant genişliği,
– Zaman penceresi (örneğin: Hanning), zaman ağırlıklandırması (Lin) ve frekans ağırlıklandırması (A),
– Kritik bandın ve bu banttaki ortalama gürültü seviyesinin konumunu gösteren en az bir tipik spektrum.
b)Belirleyici kritik bantta hesaplamalar için;

– Sonuçların gözle muayene ile mi yoksa otomatik hesaplama ile mi elde edildiğine ilişkin ifade;
– Kritik bandın frekans sınırları ve görsel ortalamanın veya doğrusal regresyonun aralığı (Madde C.4.3);
– Tonların frekansları ve seviyeleri ve toplam ton seviyesi (desibel cinsinden Lpti ve Lpt referans 20 µPa
desibel cinsinden);
– Kritik banttaki maskeleme gürültüsü seviyesi (desibel cinsinden Lpn referans 20 µPa);
– Ayarlama büyüklüğü (Kt desibel cinsinden).
c) Diğer kritik bantlardaki düzenlemeye neden olabilecek tonlar frekansları ile birlikte verilmelidir.
C.4 Ton ve maskeleme gürültü seviyelerinin ayrıntılı tanımlanması
C.4.1 Genel
Metodun bilgisayar ortamında uygulanacağı düşüncesiyle bu maddede tonlar ve maskeleme gürültüsü daha
kapsamlı tanımlanmaktadır.
Not – Sonuçların doğruluğu konusunda nihai sorumluluk analizi gerçekleştiren teknisyene aittir. Bu
nedenle, sonuçların bilgisayar programı ile görsel olarak incelenmesi önemlidir. En azından
belirtilen tonları gösteren çizgiler ile birlikte karşılık gelen kritik bantlar ve regresyon çizgilerinin
gösterildiği bir spektrum bulunmalıdır. Ayrıca, gürültü, gürültü duraklamaları ve tonları karakterize
eden spektrum çizgilerinin ayrı renklerle gösterilmesi yararlıdır.
26
Açıklama
1 3 dB bant genişliği kritik bandın % 10’undan daha az olduğunda ton

2 Ton enerjisi
3 Gürültü seviyesinin doğrusal regresyonu
4 Gürültü-duraklaması başlangıcı
5 Gürültü-duraklaması sonu
6 Ton veya gürültü değil
7 Ton
CB Kritik bant
Şekil C.2 - Ton, gürültü ve gürültü duraklamalarının (gürültü veya ton değil) tanımlamaları. ∆ ton arama
kriteri olup genellikle 1 dB seçilir.
27
C.4.2 Gürültü duraklamaları

Gürültü duraklamaları ton olasılığı olan yerel maksimumlardır. Gürültü duraklamaları aşağıdaki prensibe göre
tanımlanır ve bulunur:
Gürültü duraklamasının başlangıcı, s doğrusunda yerel maksimumum pozitif eğiminde, Eşitlik (C.7) ve Eşitlik
(C.8)’deki şartlar sağlandığında bulunur:
Ls − Ls −1 ≥ ∆dB (C.7)
Ls −1 − Ls − 2 < ∆dB (C.8)
Ls, s sayılı çizginin seviyesi, Ls-1, s-1 sayılı doğrunun seviyesi,vb’dir. ∆, ton arama kriteri olup genellikle 1 dB
alınır.
Normal ve düzgün bir spektrum için ton arama kriteri, ∆= 1 dB, problem olmadan kullanılır. Düzgün olmayan
bir spektrum (örneğin, Madde C.2.2’de belirtildiği gibi kısa süreli ortalamalı spektrum) için 3 dB veya 4 dB’e
kadar değerler daha iyi sonuç verir. Metodun yazılımla gerçeklenmesinde bu parametrenin kullanıcı
tarafından tanımlanması önerilir.
Gürültü duraklamasının sonu, e doğrusunda, yerel maksimumum negatif eğiminde, Eşitlik (C.9) ve Eşitlik
(C.10)’daki şartlar sağlandığında bulunur:
Le − Le+1 ≥ ∆dB (C.9)
Le +1 − Le + 2 < ∆dB (C.10)
Başlangıç için gürültü duraklama aralığı s ve e dahil s’den e’ye kadar tüm çizgiler olarak tanımlanır.
Bir sonraki gürültü duraklaması araması başlangıcı e+1 sayılı çizgiden başlatılır.
Bir gürültü duraklaması bir gürültü duraklaması başlangıcı ve bir gürültü duraklaması sonunu içerir. Yukarıda
belirtilen işleme benzer bir işlem spektrumdaki doğruları incelemek için yüksek frekanstan düşük frekanslara
doğru uygulanır.
Son gürültü duraklaması aralıkları, ileri doğru ve geriye doğru işlemler sırasında başlangıç gürültü
duraklamalarındaki çizgiler olarak tanımlanır ve bu çizgiler son gürültü duraklaması aralıklarına dahil edilir.
C.4.3 Tonlar
Tonlar gürültü duraklamaları içinde bulunur. Gürültü duraklaması içindeki herhangi bir çizgi, s-1 ve e+1
doğrularının seviyelerinden 6 dB veya daha fazla olduğunda ton bulunabilir.
Tonlar Madde C.2.3.1’de tanımlanmaktadır. Bu tanım tonlar ile birlikte dar bantlı gürültüleri de
kapsamaktadır. Spektrumda saptanan tepe noktasının bant genişliği gürültü duraklamasındaki en yüksekm
çizgiye göre 3 dB bant genişliği olarak tanımlanır.
3 dB bant genişliği kritik bant genişliğinin % 10’undan daha küçük ise, maksimum seviyeden 6 dB içerisinde
yer alan seviyelerdeki bütün çizgiler ton olarak sınıflandırılır. Ton frekansı gürültü duraklaması içerisindeki
maksimum seviyedeki çizginin frekansı olarak tanımlanır.
Not – Bu 3 dB bant genişliği, kritik bant genişliğinin % 10’undan daha büyük olduğunda, doğrular ne ton ne
de dar bant gürültü olarak kabul edilir. Bu durum, daha kısa bir ortalama alma süresinin gerekli
olduğu değişken frekanslı bir ton tarafından oluşturulmuyorsa, bu durum için hiçbir ayarlama
yapılmaz.
Değişken frekanslı tonler uzun dönem ortalamalı spektrumda geniş maksimum olarak görülebilir. Bu
maksimumların genişliğii tondaki frekans değişim aralığına ve ortalama alınan süreye bağlıdır. Ortalama
alınan sürede tondaki frekans değişikliği kritik bant genişliğinin % 10’undan daha fazla ise, % 10 bant
genişliği kriteri (Madde C.2.3.1) geçersiz kabul edilmeli ve geniş maksimumdaki bütün çizgiler ton olarak
sınıflandırılmalı veya daha kısa ortalama alma süreleri kullanılmalıdır.
28
C.4.4 Maskeleme gürültüsü

Gürültü duraklaması olarak karakterize edilmeyen bütün çizgiler, maskeleme gürültüsü olarak tanımlanır ve
Madde C.2.3.3’deki gibi “ gürültü çizgileri” olarak gösterilir.
Bir kritik banttaki maskeleme gürültüsü, gürültü olarak tanımlanan bütün çizgiler üzerinden birinci dereceden
doğrusal regresyon yapılarak tanımlanır. Regresyon aralığı, genellikle kritik bandın merkez frekansı
etrafında kritik bant genişliğinin ±0,75’i olarak seçilir.
Düzgün olmayan spektrum veya geniş ton maksimumunun bulunduğu spektrum için doğrusal regresyon
aralığı artı veya eksi bir veya iki kritik bant genişliği kadar genişletilebilir. Bu uygulama regresyon
doğrusunun, gürültü tabanının genel biçimine daha iyi karşılık gelmesini sağlar. Yazılım uygulmasında
regresyon analiz aralığının kullanıcı tarafından tanımlanması önerilir.
Gürültü seviyesi, Ln, fiili kritik bandın her bir spektrum çizgisine regresyon doğrusunda tahmin edildiği şekilde
atanmalıdır. Kritik banttaki toplam maskeleme gürültü seviyesi, Lpn, uygulanan pencere fonksiyonu için
düzeltme uygulanmış olarak kritik banttaki tüm çizgiler için atanmış Ln seviyelerinin enerji cinsinden
toplanması ile bulunur. Toplam maskeleme gürültüsü seviyesi, Lpn, Eşitlik (C.11)’den tayin edilebilir:
 Ln
 ∆f
L pn = 10 lg ∑10 10 dB + 10 lg dB (C.11)
  Beff
Burada;
∆f Frekans çözünürlüğü, Hertz.

Beff Etkin analiz bant genişliği, Hertz.
C.5 Örnekler
Bu maddeki örnekler otomatik işlem ile 350 spektruma ve 2 dakika Ölçme zaman aralığına dayalı olarak
analiz edilmiştir.
29
Örnek 1 (Şekil C.3):
– Kritik bant 3,6 kHz – 4,4 kHz

– Tonlar, 4 kHz 46,7 dB
– Ton seviyesi, Lpt 46,7 dB
– 3 dB ton bant genişliği 0,5 % of 800 Hz
– Kritik banttaki Lpn 37,3 dB
– Ton işitilebilirliği, ∆Lta ref. MT 13,7 dB
– Ayarlama, Kt 6 dB
Şekil C.3
– Kritik bant 380 Hz – 480 Hz

– Tonlar 395 Hz: 53,1 dB
468 Hz, 47,0 dB
– Ton işitilebilirliği, ∆Lta ref. MT 11,1 dB
Not – En yüksek frekanslara sahip iki ton en yüksek ∆Lta

değerini vermektedir.
Şekil C.4

– Tonlar 278 Hz: 33,3 dB
299 Hz, 38,4 dB
319 Hz, 54,3 dB
334 Hz, 37,1 dB
– Ton duyulabilirliği, ∆Lta ref. MT 10,6 dB
Şekil C.5

– Tonlar 680 Hz ile 758 Hz
arasında değişken
– Ton duyulabilirliği, ∆Lta ref. MT 10,7 dB
Şekil C.6
Not – Şekil C.6 hem ortalama spektrumu hem de anlık spektrumu göstermektedir. Madde C.2.3.1 ve Madde
C.4.2’e göre ton seviyesi geniş maksimumdaki çizgilerin enerjilerin toplanması ile veya aynı toplam
ortalama alma süresini veren kısa ortalama alma süreleri ile ölçülen birkaç spektrumdaki ton
seviyelerinin ortalamaları alınarak bulunabilir.
30
Ek D
(Bilgi için)
Gürültü içerisindeki işitilebilir tonların değerlendirilmesi için nesnel
metot - Basitleştirilmiş metot
Önemli ayrık frekanslı spektrum bileşeninin (ton) mevcudiyetinin tespiti için deney, tipik olarak, 1/3 oktav
bandının bir kısmındaki zaman ortalamalı ses basınç seviyesi ile iki komşu 1/3 oktav bantlarındaki zaman
ortalamalı ses basınç seviyelerinin karşılaştırılması suretiyle yapılır. Önemli ayrık frekanslı spektrum
bileşeninin mevcudiyetini göstermek için ilgilenilen 1/3 oktav bandındaki zaman ortalamalı ses basınç
seviyesi iki komşu 1/3 oktav bandlarındaki zaman ortalamalı ses basınç seviyelerini belirli bir sabit seviye
farkı ile aşmalıdır.
Sabit seviye farkı frekansa göre değişebilir. Seviye farkları için muhtemel seçenekler aşağıda verilmiştir:
– Düşük frekanslı 1/3 oktav bantlarında (25 Hz -125 Hz) 15 dB.

– Orta frekans bantlarında (160 Hz - 400 Hz) 8 dB.
– Yüksek frekans bantlarında (500 Hz-10000 Hz) 5 dB.
Not – Bu ekteki bant sınırları Madde 8.4.11’dekilerle tam olarak aynı değildir. Çünkü Madde 8.4.11 sese
karşı insan tepkisini ele almakta olup, bu ekteki bant sınırları ise fiziksel etkileri (filtre bant
genişliğinden etkilenen atmosferden kaynaklanan dalgalanmalar gibi) temel alır.
31
Ek E
(Bilgi için)
Kaynağa özgü milli hesaplama metotları
E.1 Karayolu trafiği
Avusturya: RVS 04.02.11 Lärmschutz, March 2006.
Danimarka, Finlanda, İzlanda, Norveç, İsveç:
− Road Traffic Noise — Nordic Prediction Method, TemaNord 1996:525, ISBN 92
9120 836 1, ISSN 0908-6692.
− Nord 2000. New Nordic Prediction Method for Road Traffic Noise.
Not: Bu doküman www.delta.dk adresinden yüklenebilir, ancak henüz resmi olarak
kabul edilmemiştir.
Avrupa Birliği: Harmonoise Model.
Not: Bu doküman www.imagine-project.org adresinden yüklenebilir, ancak henüz
resmi olarak kabul edilmemiştir.
Fransa : NMPB, 1997.
Not: Kısmen ISO 9613-2 ve yıllık 1/3 oktav bandı ortalama hava istatistiklerine
dayanmaktadır.
Almanya: RLS-90.
Japonya: ASJ RTN-Model 2003.
Hollanda: Reken- en Meetvoorschrift Wegverkeerslawaai 2002, temel metot (Standaard
Rekenmethode I) ve ileri metot (Standaard Rekenmethode II) olmak üzere iki metot
yer almaktadır.
İsviçre: StL-86. Swiss road traffic noise model, 1986.
Not: Yeni metot, SonRoad, İsviçre yol trafiği gürültü modeli, 2004, bu standardın
basılmasının hemen ardından yürürlüğe girecektir.
Birleşik Krallık: CRTN-88.
Not: 18 saat gün, L10, hesaplanır, ISBN 0115508473.
ABD: TNM 1998: Geometric ray theory and diffraction theory — one-third-octave-band
spectra
E.2 Demiryolu trafiği

Avusturya: Berechnung der Schallimmission durch Schienenverkehr, Zugverkehr, Verschub-
und Umschlagbetrieb.
− Railway Traffic Noise — Nordic Prediction Method, TemaNord 1996:524,
ISBN 92 9120 837 X, ISSN 0908-6692,
− Nord 2000 Road. New Nordic Prediction Method for Traffic Noise.
Not: Bu doküman www.vejdirektoratet.dk/dokument.asp?page= document&

objno=89873.org adresinden yüklenebilir, ancak henüz resmi olarak kabul
edilmemiştir.
Avrupa Birliği: Harmonoise Propagation Model

Not: : Bu doküman www.vejdirektoratet.dk/dokument.asp?page=document&objno=
89873.org adresinden yüklenebilir, ancak henüz resmi olarak kabul edilmemiştir.
Fransa : NMPB-fer, French standard S 31-133
Not: Bu standardın basım tarihinde taslak standard Pr S31-133.
Almanya: Schall 03, Richtlinie zur Berechnung der Schallimmisionen von Schienenwegen.
Japonya: K.Nagakura & Y. Zenda, Prediction model of wayside noise level of Shinkansen,
Wave 2002, 237-244, BALKEMA PUBLISHERS.
Hollanda: Reken- en Meetvoorschrift Railverkeerslawaai '96, specifying a basic method
(Standaard Rekenmethode I) and an advanced method (Standaard Rekenmethode
II).
İsviçre: Schweizerisches Emissions- und Immissionsmodell für die Berechnung von
Eisenbahnlärm (SEMIBEL).
Birleşik krallık: Calculation of Railway Noise (CRN), ISBN 0115517545, ISBN 0115518738.
E.3 Air traffic
32
E.3 Hava trafiği

Kanada: Transport Canada NEF 1.8.
Danimarka: DANSIM based on ECAC doc 29.
Avrupa Birliği: ECAC doc 29: Standard Method of Computing Noise Contours around Civil Airports.
İsviçre: FLULA2 , Swiss aircraft noise program.
ABD: FAA INM 6.0 for Fixed Wing Civilian Aircraft; FAA HNM 2.2 for Civilian Helicopters.
ABD Hava Kuvvetleri NOISEMAP for Military Aircraft.
E.4 Endüstriyel gürültü

Avusturya: ÖAL-Richtlinie 28 Schallabstrahlung und Schallausbreitung, 1987.
Environmental noise from industrial plants. General Prediction method.
Not: Endüstriyel Gürültü — Kuzey Avrupa Tahmin metodu ISO 9613-2’a benzer.
Almanya: VDI-Richtlinie: VDI 2714 Schallausbreitung im Freien (Outdoor sound propagation),
1988.
Japonya: Construction noise prediction model of ASJ CN-Model 2002, Acoustical Society of
Japan, 2002.
Hollanda: Handleiding Meten en rekenen industrielawaai 1999, specifying a basic method
(Methode I) and an advanced method (Methode II).
33
Kaynaklar
[1] ISO 389-7, Acoustics - Reference zero for the calibration of audiometric equipment - Part 7:
Reference threshold of hearing under free-field and diffuse-field listening conditions
[2] ISO 6190, Acoustics - Measurement of sound pressure levels of gas turbine installations for
evaluating environmental noise - Survey method
[3] ISO 5725 (all parts), Accuracy (trueness and precision) of measurement methods and results
[4] ISO 9613-1, Acoustics - Attenuation of sound during propagation outdoors - Part 1: Calculation of
the absorption of sound by the atmosphere
[5] ISO 9613-2, Acoustics - Attenuation of sound during propagation outdoors - Part 2: General method
of calculation
[6] ISO 10843, Acoustics - Methods for the description and physical measurement of single impulses or
series of impulses
[7] ISO/TS 13474, Acoustics - Impulse sound propagation for environmental noise assessment
[8] IEC 60651:2001, Sound level meters
[9] IEC 60804:2000, Integrating-averaging sound level meters
[10] STOREHEIER, S.Å., Measurement of noise emmission from road traffic (in Norwegian), SINTEF
Report No. STF44 A78025, Trondheim, 1978
[11] FISK, D.J., Statistical sampling in community noise measurement, J. SVib, 39 (2) (1973)
[12] Danish Environmental Protection Agency, Guidelines for Measurements of Environmental Noise,
6/1984 (in Danish), Nov. 1984
[13] ZWICKER, E. and FASTL, H., Psycho-acoustics - Facts and models, Springer, Jan. 1999
[14] SØNDERGAARD, M., HOLM PEDERSEN, T. and KRAGH, J., Method for Assessing Tonality of Wind
Turbine Noise, DELTA Acoustics & Vibration, Dec. 1999
34

TS Iso 1996-2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS Iso 1996-2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ICS 13.140; 17.140.

01 TÜRK STANDARDI TS ISO 1996-2/Mart 2009

ICS 13.140; 17.140.01

AKUSTİK - ÇEVRE GÜRÜLTÜSÜNÜN TARİFİ, ÖLÇÜLMESİ

Acoustics - Description, measurement and assessment of

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Kalite Sistem Belgesi

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

− Bu standardın kabulü ile TS 9798 iptal edilmiştir.

12 Kaydedilecek ve raporda verilecek bilgiler ........................................................................................ 12

Akustik - Çevre gürültüsünün tarifi, ölçülmesi ve değerlendirilmesi -

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

3.1 Alıcı konumu

3.2 Hesaplama metodu

3.3 Tahmin metodu

3.4 Ölçme zaman aralığı

3.5 Gözlem zaman aralığı

3.6 Meteorolojik pencere

3.7 Ses yolu eğrilik yarıçapı, R

3.8 Düşük frekanslı ses

Rüzgar siperi dış ortamlarda yapılan ölçmelerde her zaman kullanılmalıdır.

6.2 Karayolu trafiği

6.2.2 Lmax’ın ölçülmesi

6.3 Demiryolu trafiği

6.3.2 Lmax’ın ölçülmesi

6.4 Hava trafiği

6.4.2 Lmax’ın ölçülmesi

6.5 Endüstriyel tesisler

6.5.2 Lmax’ın ölçülmesi

6.6 Düşük frekanslı ses kaynakları

Sert zeminlerde daha büyük mesafeler kullanılabilir.

7.2 Sesin yayılımına elverişli şartlar

Bir rehber bilgi olarak, R<10 km şartı,

7.3 Çeşitli hava şartları altında ortalama ses basınç seviyeleri

8.2 Ölçme zaman aralığının seçilmesi

8.3 Mikrofon konumu

Diğer amaçlar için aşağıdaki konumlardan biri kullanılmalıdır:

a) Serbest alan konumu (referans durum)

b)Yansıtıcı yüzeye mikrofonun bitişik yerleştirildiği konum

c) Mikrofonun yansıtıcı yüzeyin 0,5 m ila 2 m önünde olduğu konum

8.4.2 Eşdeğer daimi ses basınç seviyesi, LeqT

8.4.3 Sese maruz kalma seviyesi, LE

8.4.4 Yüzde N aşma seviyesi, LNT

8.4.6 Ses basınç seviyesi tepe noktası

8.4.7 Ton sesi

8.4.8 Darbeli ses

8.4.9 Düşük frekanslı ses

8.4.10 Artık ses

8.4.11 Ölçümün frekans aralığı

9 Ölçme sonuçlarının değerlendirilmesi

9.2 Zamanda integrali alınmış seviyeler, LE ve LeqT

9.3 Azami seviye, Lmax

Burada s azami seviyelerin standart sapmasıdır.

9.4 Aşma seviyeleri, LN,T

9.5 İç ortam ölçümleri

9.6 Artık ses

10 Diğer durumlar için dış değer kestirimi

10.2 Diğer zaman ve çalıştırma şartları

11.2 Hesaplama metotları

11.2.2 Özel işlemler