Robakiewicz Do Audytow I Swiadectw

BIBLIOTEKA FUNDACJI POSZANOWANIA ENERGII
Maciej Robakiewicz
OCENA
JAKOŚCI ENERGETYCZNEJ
BUDYNKÓW
WYMAGANIA - DANE - OBLICZENIA
ZRZESZENIE AUDYTORÓW ENERGETYCZNYCH

Warszawa 2004
1
Biblioteka Fundacji Poszanowania Energii
OCENA JAKOŚCI ENERGETYCZNEJ BUDYNKÓW
Wymagania - Dane - Obliczenia
WYDANIE I
Autor: dr inż. Maciej Robakiewicz
W książce zestawiono podstawowe wymagania i dane z przepisów i norm oraz przykłady

obliczeń dotyczące oceny jakości energetycznej budynków.
Książka przeznaczona jest dla audytorów energetycznych i projektantów jako podręczna
pomoc przy wykonywaniu audytów, ekspertyz i projektów.
2
OCENA JAKOŚCI ENERGETYCZNEJ BUDYNKÓW
Wymagania - Dane - Obliczenia
SPIS TREŚCI
PRZEDMOWA ...................................................................................................................................................... 5
I. DANE I INFORMACJE OGÓLNE................................................................................................................... 5
1.Jednostki. Przeliczanie jednostek.............................................................................................................. 5
2.Wartość energetyczna paliw ........................................................................................................................ 6
3.Przepisy, normy, podręczniki ...................................................................................................................... 6
4.Instytucje związane z oceną jakości energetycznej budynków.......................................................... 7
II. DANE KLIMATYCZNE I UŻYTKOWE .......................................................................................................... 8
5.Obliczeniowe temperatury wewnętrzne .................................................................................................... 8
6. Obliczeniowe temperatury zewnętrzne .................................................................................................... 9
7. Dane klimatyczne i stopniodni ................................................................................................................... 9
8. Wartości do obliczenia zysków ciepła ................................................................................................. 10
III. CECHY ENERGETYCZNE BUDYNKU................................................................................................... 12
9. Jakość energetyczna budynków wg roku oddania do użytkowania............................................. 12
10. Wartości obliczeniowe współczynników przewodzenia ciepła niektórych materiałów i

komponentów budowlanych ......................................................................................................................... 12
11 . Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła .............................................................................. 15
12. Opór cieplny gruntu.................................................................................................................................. 17
13. Współczynniki przenikania ciepła U dla okien................................................................................... 17
14. Obliczanie strat ciepła przez przenikanie przez przegrody budowlane ...................................... 19
15.Kondensacja pary wodnej........................................................................................................................ 19
16. Wartości graniczne wskaźnika E0 dla budynków mieszkalnych oraz wartości maksymalne
współczynnika U dla przegród budowlanych i okien ............................................................................. 21
17. Wymagania dotyczące izolacyjności podłóg na gruncie ................................................................ 24
18. Maksymalna powierzchnia okien........................................................................................................... 24
19.Obliczanie strat ciepła na ogrzanie powietrza wentylacyjnego..................................................... 25
3
IV. JAKOŚĆ ENERGETYCZNA INSTALACJI C.O.................................................................................... 26
20. Wymagania dotyczace instalacji grzewczej ....................................................................................... 26
21. Współczynniki sprawności systemu grzewczego oraz przerw w ogrzewaniu ........................ 27
V. ZAPOTRZEBOWANIE NA CIEPŁO I MOC ORAZ KOSZTY OGRZEWANIA .................................... 30
22. Obliczanie sezonowego zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania Qh (energii użytkowej)

.............................................................................................................................................................................. 30
23. Obliczanie zapotrzebowania ciepła z uwzględnieniem sprawności systemu grzewczego

(energii końcowej) ............................................................................................................................................. 31
24. Obliczanie zapotrzebowania mocy ...................................................................................................... 32
25. Zapotrzebowanie energii na ogrzanie c.w.u. ...................................................................................... 33
26. Obliczenie kosztu energii cieplnej ........................................................................................................ 34
VI. TERMOMODERNIZACJA........................................................................................................................... 35
27. Warunki ustawowe .................................................................................................................................... 35
28. Audyt energetyczny .................................................................................................................................. 35
29. Wymagania dla budynku po termomodernizacji ............................................................................... 39
30. Wymagania dotyczące technologii wykonania ociepleń ............................................................... 40
4
PRZEDMOWA
Jakość energetyczna budynku – to zespół jego właściwości, od których zależy wielkość rocznego zapotrzebowania energii
związanej z jego użytkowaniem . Określona jest przez cechy ochrony cieplnej budynku oraz cechy systemów ogrzewania,
wentylacji i zaopatrzenia w ciepła wodę użytkową.
Od jakości energetycznej zależą koszty użytkowania budynku, a zatem dążenie do wysokiej jakości (niskiego zużycia
energii) jest problemem o zasadniczym znaczeniu dla zarządców i użytkowników budynków.
Ocena jakości energetycznej dokonywana jest w projektach budynków i w audytach energetycznych przygotowujących
termomodernizację, a w najbliższych latach stanie się podstawą certyfikacji energetycznej budynków.
Niniejsze opracowanie zawiera wybrane przepisy, dane i metody obliczeń najczęściej potrzebne przy dokonywaniu oceny
jakości energetycznej budynku, czyli cech budynku związanych z użytkowaniem energii.
Metody oceny związane z dokonywaniem obliczeń są ilustrowane przykładami.
Należy podkreślić , że opracowanie zawiera fragmenty przepisów i wybrane dane z norm i że pełnych informacji należy
szukać w tekstach przepisów i norm.
Opracowanie jest pierwszą próbą utworzenia zbioru materiałów pomocniczych do oceny jakości energetycznej budynków.
Autor wdzięczny będzie za wszelkie uwagi krytyczne i nowe propozycje, które w miarę możliwości będą wykorzystane w
następnym wydaniu
I. DANE I INFORMACJE OGÓLNE
1. Jednostki. Przeliczanie jednostek.
Przeliczanie ilości energii wyrażonej w różnych jednostkach
1 W = 1 J/s ( 1 Wat = 1 dżul na sekundę)

1 Wh = 3600 J
1 kWh = 3600 000 J = 3,6 MJ
1 MJ = 1/3,6 kWh = ok.0,278 kWh
1 GJ = 1000/3,6 kWh = ok. 278 kWh
Tablica 1-1 . Przeliczanie jednostek

Wartość
Nazwa jednostki Oznaczenie
MJ Mcal kWh kg p.u. kg o.e.
Megadżul MJ 1 0,239 0,278 0,034 0,023
Megakaloria Mcal 4,186 1 1,163 0,143 0,035
Kilowatogodzina kWh 3,6 0,860 1 0,123 0,082

Kilogram paliwa umownego
kg p.u. 29,3 7,0 8,14 1 0,667
(ekwiwalent węglowy)
Kilogram paliwa umownego
kg o.e. 44,0 10,5 12,21 1,5 1
(ekwiwalent olejowy)
Tablica 1-2. Przedrostki jednostek miar

Przedrostek Symbol Mnożnik
kilo k 103 = 1 000
mega M 106 = 1 000 000
giga G 109 = 1 000 000 000
tera T 1012 = 1 000 000 000 000
peta P 1015 = 1 000 000 000 000 000
eksa E 1018 = 1 000 000 000 000 000 000
5
2. Wartość energetyczna paliw
Tablica 2-1. Orientacyjna wartość energetyczna paliw

Wartość opałowa
L.p. Rodzaj paliwa Jednostka
MJ/jednostkę
1 Węgiel kamienny kg 24
2 Węgiel brunatny kg 8,5
3 Koks kg 27
3 Drewno kg 8-12
4 Olej opałowy m3 31
5 Gaz ziemny wysokometanowy m3 33,2
6 Gaz propan-butan m3 45,6
7 Paliwo umowne kg 29,3
3. Przepisy, normy, podręczniki
3.1. Przepisy
[1] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 w sprawie warunków technicznych jakim powinny
odpowiadać budynki i ich usytuowanie. (Dz.U.75, poz. 690).
[2}Ustawa z 18.12.98 o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych (Dz.U. 162 poz. 1121) ze zmianami wg ustawy z
21 czerwca 2001 (Dz.U. Nr 76, poz. 808).
[3] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 15.01.2001 w sprawie szczegółowego zakresu i formy audytu
energetycznego (Dz.U. nr 12, poz. 114).
[4] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 14.01.2002 w sprawie określenia przeciętnych norm zużycia wody. 9Dz.U. 8
poz.70).
3.2. Normy i instrukcje
[11] PN-EN ISO 6946:1999 Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła. Sposób obliczania
[12] PN-82/B-02402 Temperatury ogrzewanych pomieszczeń w budynkach
[13] PN-82/ B-02403 Temperatury obliczeniowe zewnętrzne
[14] PN-83/B-03430 Wentylacja w budynkach mieszkalnych i użyteczności publicznej. Wymagania oraz Zmiana A do tej
normy.
[16] PN-B- 02025:1999 Obliczanie sezonowego zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania budynków mieszkalnych
[17] PN-B-03406 (grudzień 1994). Obliczanie zapotrzebowania na ciepło pomieszczeń o kubaturze do 600 m3.
[18] PN-92/B-01706 Instalacje wodociągowe. Wymagania w projektowaniu.
[19} PN-EN ISO 10077-1 :2000 Właściwości cieplne okien, drzwi i żaluzji. Obliczanie współczynnika przenikania ciepła.
Metoda uproszczona.
3.3. Instrukcje
[21] Instytut Techniki Budowlanej. Instrukcja nr 334/2002. Bezspoinowy system ocieplania ścian zewnętrznych budynków.
4.4. Podręczniki i poradniki

[31] Górzyński J.: Audyting energetyczny. Wyd. NAPE SA, Warszawa 2000.
[32] Audyt energetyczny . Praca zbiorowa pod red. J. Norwisza. Wyd. NAPE S.A. Gliwice 1999.
[33] Mańkowski S.: Projektowanie instalacji ciepłej wody użytkowej. Arkady, Warszawa 1981.
6
4.Instytucje związane z oceną jakości energetycznej budynków
Nazwa Adres, tel,fax,mail Działalność
Materiały i pomoce dla audytorów,

Zrzeszenie Audytorów
00-611 Warszawa, ul.Filtrowa 1 Lista audytorów w internecie,
Energetycznych
tel.(22) 825 52 85. 825 16 02, fax 825 86 70 Udzielanie wyjaśnień w ramach forum
www.zae org.pl, e-mail zae@zae.org.pl dyskusyjnego w internecie
Organizacja szkoleń audytorów

00-611 Warszawa, ul.Filtrowa 1
Fundacja Poszanowania Wydawanie książek – pomocy dla
tel.(22) 825 52 85. 825 16 02, fax 825 86 70
Energii audytorów
www.fpe.org.pl
Prace studialne dot. użytkowania energii,

00-611 Warszawa, ul.Filtrowa 1
Narodowa Agencja sprzedaż programów komputerowych i
tel.(22) 825 52 85. 825 16 02, fax 825 86 70
Poszanowania Energii SA wydawnictw
www.nape.pl e-mail nape@nape.pl
04-706 Warszawa, ul.Pożaryskiego 28 bud.

Krajowa Agencja Sekretariat audytorów, listy audytorów w
Nr. 6, tel.(22) 812 76 74,
Poszanowania Energii SA internecie, weryfikacja audytów dla BGK
fax 812 76 75, www.kape.gov.pl
Instytut Techniki 00-950 Warszawa, ul. Filtrowa 1 Prace badawcze w zakresie fizyki cieplnej
Budowlanej tel. (22) 825 04 71, fax 825 13 03 budowli, atesty, aprobaty techniczne
Prace badawcze w zakresie ogrzewnictwa,

Centralny Ośrodek Techniki 02-656 Warszawa, ul. Ksawerów 21,
wentylacji i izolacji termicznych, atesty,
Instalacyjnej „INSTAL” tel. (22) 843 71 75, fax 843 71 65
aprobaty techniczne
Przygotowanie aktów prawnych z

Ministerstwo Infrastruktury dziedziny użytkowania energii w
Dep. Architektury i 00-926 Warszawa, ul. Wspólna 4 budownictwie, interpretacja przepisów,
Budownictwa nadzór nad realizacją systemu wspierania
termomodernizacji
00-955 Warszawa, al.Jerozolimskie 7 Bank zarządza Funduszem

Bank Gospodarstwa
tel. (22) 522 91 12, fax 627 03 78 Termomodernizacji, przyznaje premię
Krajowego
www.bgk.com.pl, e-mail bgk@bgk.com.pl termomodernizacyjną
40-166 Katowice, pl.Gwarków 1

tel. (32) 258 16 34, fax 259 65 33
Główny Instytut Górnictwa Weryfikacja audytów dla BGK
www.gig.katowice.pl,
e-mail: GIG@gig.katowice .pl
91-456 Łódź,, ul. Łagiewnicka 54/56

Agencja Poszanowania i
tel (42) 640 60 14,fax 640 65 38 Weryfikacja audytów dla BGK
Użytkowania Energii
e-mail : auipe@4web.pl
7
II. DANE KLIMATYCZNE I UŻYTKOWE
5.Obliczeniowe temperatury wewnętrzne
Zgodnie z § 134 Warunków Technicznych [1] do obliczania szczytowej mocy cieplnej należy przyjmować temperatury
obliczeniowe ogrzewanych pomieszczeń zestawione poniżej w tablicy 5.1.
Tablica 5.1 – Obliczeniowe temperatury wewnętrzne wg Warunków Technicznych [1]

Temperatura Przeznaczenie lub sposób wykorzystania
Przykłady pomieszczeń
obliczeniowa pomieszczeń
- nie przeznaczone na pobyty ludzi, magazyny bez stałej obsługi, garaże indywidualne,
o - przemysłowe – podczas działania ogrzewania hale postojowe (bez remontów), akumulatornie,
+5 C
dyżurnego (jeżeli pozwalają na to względy maszynownie i szyby dźwigów osobowych
technologiczne)
- w których nie występują zyski ciepła, a klatki schodowe w budynkach mieszkalnych
jednorazowy pobyt osób znajdujących się w
ruchu i w okryciach zewnętrznych nie
o przekracza 1 h.
+8 C
- w których występują zyski ciepła od urządzeń hale sprężarek, pompownie, kuźnie, hartownie,
technologicznych, oświetlenia itp., wydziały obróbki cieplnej
przekraczające 25 W na 1m3 kubatury
pomieszczenia
- w których nie występują zyski ciepła, magazyny i składy wymagające stałej obsługi, hole
przeznaczone do stałego pobytu ludzi, wejściowe, poczekalnie przy salach widowiskowych
znajdujących się w okryciach zewnętrznych lub bez szatni;
wykonujących pracę fizyczną o wydatku
+12oC energetycznym powyżej 300 W,
- w których występują zyski ciepła od urządzeń hale pracy fizycznej o wydatku energetycznym
technologicznych, oświetlenie itp., wynoszące powyżej 300 W, hale formierni, maszynownie
od 10 do 25 W na 1m3 kubatury pomieszczenia chłodni, ładownie akumulatorów, hale targowe, sklepy
rybne i mięsne
w których nie występują zyski ciepła, sale widowiskowe bez szatni, ustępy publiczne,
przeznaczone na pobyt ludzi: szatnie okryć zewnętrznych, hale produkcyjne, sale
- w okryciach zewnętrznych w pozycji gimnastyczne
siedzącej i stojącej,
- bez okryć zewnętrznych, znajdujących się w
+16oC ruchu lub wykonujących pracę fizyczną o
wydatku energetycznym do 300 W,
- w których występują zyski ciepła od urządzeń kuchnie indywidualne wyposażone w palenisko
technologicznych, oświetlenie itp. nie węglowe
przekraczające 10 W na 1 m3 kubatury
pomieszczenia
- przeznaczone na stały pobyt ludzi bez okryć pokoje mieszkalne, przedpokoje, kuchnie
+20oC zewnętrznych, nie wykonujących w sposób indywidualne wyposażone w palenisko gazowe lub
ciągły pracy fizycznej elektryczne, pokoje biurowe, sale posiedzeń
-przeznaczone do rozbierania, łazienki, rozbieralnie-szatnie, umywalnie,
- przeznaczone na pobyt ludzi bez odzieży natryskownie, hale pływalni, gabinety lekarskie z
+240C
rozbieraniem pacjentów, sale niemowląt i sale
dziecięce w żłobkach, sale operacyjne
Dopuszcza się przyjmowanie innych temperatur obliczeniowych dla ogrzewanych pomieszczeń niż jest to określone w tabeli,
jeżeli wynika to z wymagań technologicznych.
Norma PN-B-02025 [16] ustala (pkt.5.3), że dla obliczenia sezonowego zapotrzebowania ciepła w budynkach
mieszkalnych przyjmuje się temperaturę powietrza wewnętrznego jak następuje:
- w odniesieniu do pokojów mieszkalnych , przedpokojów i kuchni – zgodnie z PN-82/B-02402 [12],
- w odniesieniu do łazienek : 23o C
- w odniesieniu do klatek schodowych ogrzewanych : 16oC
8
Tablica 5.2 – Temperatury w pomieszczeniach wg PN-82/B-02402 [12]
Pomieszczenia Temperatura obliczeniowa oC
Kuchnie indywidualne wyposażone w paleniska węglowe +16
Pokoje mieszkalne, przedpokoje , kuchnie wyposażone w paleniska gazowe lub +20

elektryczne
6. Obliczeniowe temperatury zewnętrzne
Obliczeniowe temperatury zewnętrzne ustala norma PN-82/B-02403 [13].

Norma przyjmuje podział terenu kraju na 5 stref klimatycznych:
Strefa I – część północno zachodnia (Szczecin, Koszalin, Słupsk , Gdańsk) ,
Strefa II – część zachodnia (Gorzów, Zielona Góra, Legnica, Wrocław, Sieradz, Kalisz, Konin, Poznań, Bydgoszcz, Piła,
Chojnice, Stargard, Grudziądz, Elbląg),
Strefa III - część centralna,
Strefa IV – część północno-wschodnia (Olsztyn, Szczytno, Łomża , Augustów, Białystok, Siedlce, Biała Podlaska) oraz
okolice górskie na południe od linii Żywiec-Nowy Sącz - Krosno-Sanok
Strefa V – okolice Suwałk, Ełku i Gołdapi oraz okolice Zakopanego.
Tablica 6.1 - Temperatury obliczeniowe powietrza na zewnątrz budynków

Strefa klimatyczna : I II III IV V
Temperatura obliczeniowa powietrza na zewnątrz
-16 -18 -20 -22 -24
budynków (najniższa) w 0C
Tablica 6.2 – Temperatury obliczeniowe w wybranych rodzajach przestrzeni zamkniętych przylegających do pomieszczeń
ogrzewanych
Temp. oblicz. przestrzeni zamk. OC w strefach
L.p. Rodzaj przestrzeni zamkniętej klimatycznych
I II II IV V
Poddasze nie ogrzewane
-przy dachu krytym dachówką lub blachą, U>5 W/m2K -14 -16 -18 -20 -22
-przy dachu krytym dachówką, papa, blacha lub płytą żelbetową
1 przy U od 2 do 5 W/m2K -11 -13 -15 -17 -19
-przy dachu ze szczelnym odeskowaniem lub płytą żelbetową z
izolacją cieplną , U < 2 W/m2K -6 -8 -10 -12 -14
Podziemia nie ogrzewane

- kotłownie i węzły cieplne +20 +20 +20 +20 +20
- bez okien, lecz z przewodami c.o. w piwnicy +12 +10 +8 +6 +4
2 - bez okien i bez przewodów c.o. +8 +6 +4 +2 0
- z oknami w ścianach zewn. i przewodami c.o. +4 +2 0 -1 -2
- z oknami w ścianach zewn. Bez przewodów c.o. 0 -2 -4 -5 -6
3 Przestrzenie podpodłogowe w budynkach niepodpiwniczonych 0 0 0 0 0

Szczeliny dylatacyjne o szerokości do 5 cm, zamknięte i O 50C niższa niż w przylegających
4
wypełnione izolacją cieplną na głębokość co najmniej 20 cm pomieszczeniach
7. Dane klimatyczne i stopniodni
Tablica 7.1 zawiera średnie miesięczne temperatury powietrza zewnętrznego oraz liczby dni ogrzewania budynków w
poszczególnych miesiącach. Dane te dotyczą miast wojewódzkich oraz Torunia i Gorzowa. Zaczerpnięto je z normy PN-B-
02025 [16}, w której dane takie podano dla 49 stacji meteorologicznych.
W tabeli zawarto ponadto liczbę stopniodni (Sd)obliczoną wg wzoru
Sd = ∑ [t wo − t e (m )]Ld (m ) dzień*K/rok ( 7 – 1)
o
gdzie two – temperatura obliczeniowa wewnętrzna, C
te(m) – średnia wieloletnia temperatura miesiąca m wg normy 02025 [16]- w tablicy 7.1
Ld (m) – liczba dni ogrzewania określona w normie 02025 [16]
Sd jest suma wartości dla miesięcy , w których czynne jest ogrzewanie
9
Dla lokalizacji konkretnego budynku przyjmujemy dane podane dla najbliżej położonej stacji meteorologicznej
Tablica 7.1 - Średnie miesięczne temperatury powietrza zewnętrznego, liczba dni ogrzewania oraz liczba stopniodni dla
wybranych stacji meteorologicznych.
Stacja Średnie wieloletnie temperatury miesiąca te i liczna dni ogrzewania w
meteorologiczna miesiącach Ld Sd
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
te(m) -4.8 -4.2 -0.3 6.6 12.4 16.5 17.6 16.6 12.2 7.1 2.3 -2.0
Białystok 4245
Ld(m) 31 28 31 30 10 0 0 0 10 31 30 31
te(m) -2.8 -2.2 1.4 6.9 12.4 16.7 17.8 17.0 12.9 7.9 3.3 -0.6
Bydgoszcz 3924
Ld(m) 31 28 31 30 10 0 0 0 5 31 30 31
te(m) -1.6 -1.3 1.6 6.1 11.0 15.7 17.4 17.2 13.6 9.0 4.2 0.7
Gdańsk 3911
Ld(m) 31 28 31 30 20 0 0 0 10 31 30 31
te(m) -1.8 -1.0 2.5 7.4 12.6 16.6 17.7 17.2 13.5 8.6 3.7 0.3
Gorzów Wlkp. 3744
Ld(m) 31 28 31 30 10 0 0 0 5 31 30 31
te(m) -2.8 -1.5 2.1 7.5 12.5 16.2 17.4 16.8 13.1 8.4 3.0 -0.5
Katowice 3798
Ld(m) 31 28 31 30 5 0 0 0 5 31 30 31
te(m) -3.9 -2.7 1.0 7.0 12.3 16.2 17.3 16.7 12.7 7.7 2.9 -1.2
Kielce 3982
Ld(m) 31 28 31 30 5 0 0 0 5 31 30 31
te(m) -3.0 -1.6 2.3 8.0 13.0 16.7 18.0 17.4 13.4 8.5 3.7 -0.5
Kraków 3776
Ld(m) 31 28 31 30 5 0 0 0 5 31 30 31
te(m) -3.9 -2.9 0.9 7.5 12.9 16.8 17.9 16.9 12.7 7.9 3.1 -1.1
Lublin 3957
Ld(m) 31 28 31 30 5 0 0 0 5 31 30 31
te(m) -3.2 -2.3 1.5 7.2 12.5 16.5 17.6 17.1 13.1 8.2 3.3 -0.8
Łódź 3885
Ld(m) 31 28 31 30 5 0 0 0 5 31 30 31
te(m) -3.9 -3.3 0.3 6.1 11.6 16.0 17.0 16.5 12.4 7.6 2.7 -1.2
Olsztyn 4142
Ld(m) 31 28 31 30 10 0 0 0 10 31 30 31
te(m) -2.1 -1.0 2.7 7.9 12.9 16.8 18.0 17.5 13.7 8.8 4.0 0.1
Opole 3684
Ld(m) 31 28 31 30 5 0 0 0 5 31 30 31
te(m) -2.2 -1.4 2.1 7.4 12.7 17.0 18.0 17.1 13.4 8.6 3.7 -0.1
Poznań 3686
Ld(m) 31 28 31 30 0 0 0 0 0 31 30 31
te(m) -3.7 -2.5 1.5 7.6 12.7 16.4 17.8 17.1 13.2 8.2 3.5 -0.8
Rzeszów 3886
Ld(m) 31 28 31 30 5 0 0 0 5 31 30 31
te(m) -1.2 -0.7 2.5 7.2 12.4 16.5 17.6 17.1 13.5 8.9 4.4 1.0
Szczecin 3781
Ld(m) 31 28 31 30 20 0 0 0 10 31 30 31
te(m) -3.1 -2.6 1.0 6.2 11.7 16.1 17.2 16.3 12.4 7.7 3.2 -0.7
Toruń 3958
Ld(m) 31 28 31 30 5 0 0 0 5 31 30 31
te(m) -3.4 -2.6 1.4 7.5 12.9 17.0 18.1 17.4 13.2 8.4 3.3 -0.8
Warszawa 3885
Ld(m) 31 28 31 30 5 0 0 0 5 31 30 31
te(m) -1.9 -0.9 2.7 7.9 12.7 16.7 17.8 17.1 13.5 8.7 4.1 0.3
Wrocław 3707
Ld(m) 31 28 31 30 10 0 0 0 5 31 30 31
te(m) -1.9 -0.9 2.6 7.6 12.6 16.7 17.8 17.3 13.7 8.9 3.8 0.1
Zielona Góra 3728
Ld(m) 31 28 31 30 10 0 0 0 5 31 30 31
8. Wartości do obliczenia zysków ciepła
Zyski ciepła obejmują :

- -zyski ciepła od promieniowania słonecznego,
- bytowe zyski ciepła od ludzi i urządzeń.
Do obliczenia zysków ciepła wykorzystujemy dane zawarte w tablicach 8.1, 8.2 i 8.3.
Tablica 8.1 - Wartości obliczeniowe współczynnika przepuszczania promieniowania słonecznego przez wybrane układy
oszklenia wg PN-B-02025 [16]
Współczynnik
Rodzaj promieniowania
Lp oszklenia
słonecznego TR
1 Pojedyncze 0,82
2 Podwójne 0,70
3 Potrójne lub szyba zespolona jednokomorowa z jedną powłoką niskoemisyjną 0,64
4 j.w. lecz przestrzeń między szybami wypełniona argonem 0,64
5 Szyba zespolona dwukomorowa z powłoką niskoemisyjną 0,55
6 Szyba specjalna 0,50
10
Tablica 8.2 Energia całkowitego promieniowania słonecznego dla płaszczyzn pionowych o różnych orientacjach wg PN-B-
02025 – metoda uproszczona (zał.G)
Orientacja płaszczyzny Promieniowanie całkowite w sezonie
ogrzewczym kWh/m2
S 350
S-W 310
W 220
N-W 160
N 145
N-E 165
E 235
S-E 320
Tablica 8.3 - Wartości obliczeniowe dobowych zysków ciepła bytowego wg PN-B-02025:[16]
- Średni dobowy strumień ciepła wydzielanego przez człowieka 65 W

- Uśredniona moc cieplna (strumień cieplny) od ciepłej wody użytkowej, odniesiona do jednego mieszkańca
15 W
- Uśredniona moc cieplna (strumień cieplny) od ciepłej wody użytkowej, odniesiona do jednego mieszkania
25 W
- Uśredniona moc cieplna (strumień cieplny) od przygotowania posiłków, odniesiona do jednego mieszkania
110 W
- Uśredniona moc cieplna (strumień cieplny) od elektrycznych urządzeń oświetleniowych, odniesiona do
jednego mieszkania o powierzchni:
- <50 m2 15 W
- od 50 m2 do 100 m2 30 W
-
>100 m2 45 W
- dodatek, jeśli w mieszkaniu są dzieci 15 W
- Uśredniona moc cieplna (strumień cieplny) od urządzeń elektrycznych, odniesiona do jednego mieszkania,
dla każdego z następujących odbiorników:
- lodówka 40 W
- telewizor 35 W
- pralka, suszarka elektryczna, zmywarka do naczyń, czajnik elektryczny 20 W
11
III. CECHY ENERGETYCZNE BUDYNKU
9. Jakość energetyczna budynków wg roku oddania do użytkowania
Jakość energetyczną budynku można w dużym przybliżeniu ocenić na podstawie znajomości roku oddania do użytkowania.
Wg tego roku orientujemy się jakie w tym czasie obowiązywały przepisy budowlane dotyczące ochrony cieplnej budynków
i zakładając , że budynek został zbudowany zgodnie z przepisami – możemy określić orientacyjne jego sezonowe
zapotrzebowanie na ciepło do ogrzewania
Tablica 9.1 Jakość energetyczna budynków wg ich roku oddania do użytkowania

Rok oddania Podstawowy przepis dot. wymagań ochrony Wymagana maksymalna Przeciętne sezonowe
budynku do cieplnej budynków wartość współczynnika zapotrzebowanie ciepła
użytku przenikania dla ścian na ogrzewanie
zewnętrznych kWh/m2.rok
Do 1966 1,16-1,40 240 – 350
1967-1985 PN -64/B-03404
PN-74/ B-03404 1,16 240 – 280
1986-1992 PN-82/B-02020 od 1.1.1983 0,75 160 – 200
1993-1997 PN-91 /B-02020 od 1.1.1992 0,55 120 – 160

Obecnie Rozporz . : Warunki Techniczne jakim powinny
(od 1998) odpowiadać budynki 0,30- 0,50 90 -120
10. Wartości obliczeniowe współczynników przewodzenia ciepła niektórych materiałów i

komponentów budowlanych
Wartości współczynników przewodzenia ciepła określa norma EN ISO 6946 [11], zał. NC. W tablicy 10.1 zestawiono
wybrane dane z tej normy.
Tablica 10.1 Wartości obliczeniowe współczynników przewodzenia ciepła niektórych materiałów i komponentów
budowlanych
Gęstość w stanie Współczynnik
suchym przewodzenia ciepła
L.p. Nazwa materiału (średnia) λ w war.
kg/m3 Średniowilgotnych
W/(m*K)
1 2 3 4
Asfalty
1 Asfalt lany 1800 0,75
2 Asfaltobeton 2100 1,00
Betony
3 Beton zwykły z kruszywa kamiennego 2400 1,70
2200 1,30
1900 1,00
4 Beton z żużla paleniskowego 1800 0,85

1600 0,72
1400 0,60
1200 0,50
5 Beton z kruszywa keramzytowego 1600 0,90

1400 0,72
1300 0,62
1200 0,54
1100 0,46
1000 0,39
6 Mur z betonu komórkowego na cienkowarstwowej zaprawie 800 0,29

klejącej lub na zaprawie o przewodności równej przewodności 700 0,25
betonu komórkowego 600 0,21
500 0,17
12
400 0,14
7 Mur z betonu komórkowego na zaprawie cementowo- 800 0,38

wapiennej ze spoinami grubości do 1,5 cm 700 0,35
600 0,30
500 0,25
8 Wiórobeton i wiórotrocinobeton 1000 0,30

900 0,26
800 0,22
700 0,19
600 0,17
500 0,15
Drewno i materiały drewnopochodne
9 Sosna i świerk
-w poprzek włókien 550 0,16
- wzdłuż włókien 0,30
10 Dab
-w poprzek włókien 800 0,22
wzdłuż włókien 0,40
11 Sklejka 600 0,16
12 Płyty pilśniowe porowate 300 0,06
13 Płyty pilśniowe twarde 1000 0,18
Gips i wyroby z gipsu
14 Płyty i bloki z gipsu 1000 0,35

900 0,30
15 Gipsobeton piaskowy 1300 0,52

1200 0,45
16 Płyty gipsowo-kartonowe 1000 0,23
17 Jastrych gipsowy 1800 1,00

1300 0,52
18 Jastrych gipsowy z piaskiem 1900 1,20
Kamienie naturalne
19 Marmur, granit 2800 3,50

20 Piaskowiec 2400 2,20
21 Wapień zwarty 2000 1,15
„ porowaty 1700 0,92
1400 0,64
22 Mur z kamienia łamanego z zawartością zaprawy 35% przy 2400 2,50

gęstości kamienia 2800 kg/m3
Mur z cegły na zaprawie cem.-wap. spoiny do 1,5 cm
23 Mur z cegły ceramicznej pełnej 1800 0,77

24 Mur z cegły dziurawki 1400 0,62
25 Mur z cegły kratówki 1300 0,56
26 Mur z cegły silikatowej pełnej 1900 0,90
27 Mur z cegły silikatowej drążonej i bloków drążonych 1600 0,80
1500 0,75
28 Mur z cegły klinkierowej 1900 1,05
Mur z pustaków ceramicznych drążonych

Szczelinowych
29 Na zaprawie cementowo-wapiennej do 800 0,30
do 900 0,33
13
do 1000 0,36
do1100 0,40
do 1200 0,45
30 Na zaprawie ciepłochronnej do 800 0,25
do 900 0,28
do 1000 0,32
do 1100 0,36
Materiały termoizolacyjne do 1200 0,42
31 Płyty korkowe ekspandowane 150 0,045

32 Płyty ze słomy 300 0,080
33 Płyty z trzciny 250 0,070
34 Płyty z paździerzy lnianych 700 0,13
500 0,10
35 Płyty wiorkowo-cementowe 600 0,15
450 0,14
36 Szkło piankowe białe 300 0,12
„ „ czarne 180 0,07
37 Maty z włókna szklanego 60-100 0,045
38 Wełna mineralna granulowana 40-80 0,50

39 Filce, maty i płyty z wełny mineralnej 40-80 0,045
100-160 0,042
40 Styropian 10 0,045
12 0,043
15-40 0,040
41 Pianka poliuretanowa w szczelnej osłonie 0-50 0,025

„ „ w pozostałych przypadkach 30-50 0,035
50-150 0,045
Tynki
42 Tynk lub gładź cementowa 2000 1,00
43 Tynk lub gładź cementowo-wapienna 1850 0,82
44 Tynk wapienny 1700 0,70
Zasypki
45 Żużel paleniskowy 1000 0,28

700 0,22
46 Żużel wielkopiecowy granulowany, keramzyt 900 0,26
700 0,20
500 0,16
47 Popioły lotne ubijane 1000 0,30
48 Trociny drzewne luzem 250 0,090
49 Mączka torfowa 200 0,090
Metale
50 Stopy aluminium 2700 200

51 Miedź 8800 370
52 Stal budowlana 7800 58
53 Żeliwo 7200 50
54 Cynk 7100 110
Różne materiały
55 Filc izolacyjny 300 0,060

56 Płyty okładzinowe ceramiczne, terrakota 2000 1,05
57 Wykładzina podłogowa PCW 1300 0,20
58 Ektura 900 0,14
59 Papa asfaltowa 1000 0,18
60 Szkłóo okienne 2500 0,80
61 Szkło zbrojone 2700 1,15
62 Szkłom organiczne (pleksiglas) 1200 0,19
63 Guma w płytach 1200 0,20
1800 0,75
14
64 Grunty 1800 0,85
65 Ił 1800 0,70
66 Glina 1800 0,55
67 Glina piaszczysta 1650 0,40
68 Piasek pylasty 1800 0,90
69 Piasek średni 1800 0,90
70 Żwir
Grunt roślinny
11 . Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła
Metodę obliczania oporu cieplnego i współczynników przenikania ciepła określa norma EN ISO 6946 [11]
Obliczanie oporu cieplnego R dokonuje się wg wzoru:
d
R= (m2*K/W) (11-1)
λ
w którym:
d = grubość warstwy materiału (m)
λ = współczynnik przewodzenia ciepła materiału (W/m*K) wg tablicy 10.1
Przykład: mur z cegły (λ=0,77) o grubości 38 cm czyli 0,38m ma opór cieplny

R = 0,38/ 0,77 = 0,81 (m2*K/W)
Dla przegrody złożonej z warstw kilku różnych materiałów opór cieplny obliczamy wg wzoru:
RT = Rsi + R1 + R2 + .....Rn + Rse ( 11-2)
w którym: Rsi = opór przejmowania ciepła na wewnętrznej powierzchni
R1, R2...Rn = opory cieplne warstw przegrody
Rse = opór przejmowania ciepła zewnętrznej powierzchni
Opory przejmowania ciepła przyjmujemy wg tablicy 11.1.
Tablica 11.1 – Opory przejmowania ciepła (w m2*K/W)

Kierunek strumienia cieplnego
w górę poziomy w dół
Rsi 0,10 0,13 0,17
Rse 0,04 0,04 0,04
Uwaga: W przypadku wewnętrznych elementów budowlanych (ścian działowych) lub elementów pomiędzy przestrzenia
ogrzewaną i nieogrzewaną Rse przyjmuje się o wartości Rsi. Tak wiec dla różnych przegród budowlanych przyjmuje się
sumę oporów przejmowania ciepła wg tablicy 11.2.
Tablica 11.2 Opory przejmowania ciepła dla różnych przegród ( przykłady)

Rodzaj przegrody Opory przejmowania ciepła m2*K/W
Rsi Rse Rsi + Rse
Ściana zewnętrzna (także sciana zagłębiona w
0,13 0,04 0,17
gruncie
Ściana wewnętrzna pomiędzy pomieszczeniami
0,13 0,13 0,26
ogrzewanymi
Ściana wewnętrzna przy pomieszczeniu
0,13 0,13 0,26
nieogrzewanym
Stropodach 0,10 0,04 0,14
Strop pod nieogrzewanym strychem 0,10 0,10 0,20
Strop nad nieogrzewaną piwnicą 0,17 0,17 0,34
Podłoga na gruncie 0,17 0,17 0,34
Opór cieplny niewentylowanych warstw powietrza o grubości do 0,3 m oblicza się wg tablicy 11.3 . Warstwa jest uważana
jako niewentylowana , gdy otwory do środowiska zewnętrznego nie przekraczają wielkości:
-500mm2 na 1m długości w przypadku pionowych warstw powietrza
-500mm2 na 1 m2 powierzchni w przypadku poziomych warstw powietrza
15
Tablica 11.3– Opór cieplny niewentylowanych warstw powietrza
Kierunek strumienia cieplnego
Grubość warstwy powietrza
poziomy i odchylony do 300
mm w górę w dół
od poziomu
0 0,00 0,00 0,00
5 0,11 0,11 0,11
7 0,13 0,13 0,13
10 0,15 0,15 0,15
15 0,16 0,17 0,17
25 0,16 0,18 0,19
50 0,16 0,18 0,21
100 0,16 0,18 0,22
300 0,16 0,18 0,23
Uwaga: dla pośrednich wartości grubości warstwy- interpolować liniowo
Dla warstw słabo wentylowanych ( otwory od 500 do 1500 mm2) opór cieplny jest połową odpowiedniej wartości podanej w
tablicy 11.3.
Dla warstw dobrze wentylowanych (otwory ponad 1500 mm2) opór cieplny warstwy powietrza i warstw na zewnątrz niej
pomija się. Opór elementu oblicza się przyjmujac Rse o wartości Rsi.
Opór cieplny przestrzeni poddasza pod dachem stromym można uznać za jednorodną termicznie warstwę o oporze wg
tablicy 11.4.
Tablica 11.4 – Opór cieplny przestrzeni dachowych

Ru
Charakterystyka dachu
m2*K/W
1 Pokrycie dachówką bez papy (folii), poszycia i tp. 0,06
2 Pokrycie arkuszowe lub dachówką z papą , poszyciem 0,2
3 Jak wyżej lecz z okładziną alum. lub inną niskoemisyjna 0,3
4 Pokrycie papą na poszyciu 0,3
Ru uwzględnia opór przestrzeni wentylowanej i pokrycia, nie uwzględnia oporu Rse
Współczynnik przenikania ciepła obliczamy wg wzoru:

1
U= W /(m 2 ⋅ K ) ( 11-4 )
R
Norma podaje poprawki do obliczonego U z uwagi na ewentualne nieszczelności w warstwie izolacji i na łączniki
mechaniczne przebijające warstwę izolacyjną.
W normie podane są także wartości dodatku ∆U wyrażającego wpływ mostków cieplnych (jeżeli nie wykonujemy
dokładniejszego obliczenia).
U K = U + ∆U (11- 5)
Tablica 11.5 – Wartości dodatku ∆U wyrażającego wpływ mostków cieplnych
∆U,
Rodzaj przegrody
W /(m 2 ⋅ K )
Ściany zewnętrzne pełne, stropy poddasza, stropodachy, stropy nad piwnicami 0,00
Ściany zewnętrzne z otworami okiennymi i drzwiowymi 0,05
Ściany zewnętrzne z otworami okiennymi i drzwiowymi oraz płytami balkonów lub loggii
przenikającymi ścianę 0,15
Przykład :
Obliczenie współczynnika przenikania U dla przegrody składającej się z kilku warstw.
Ściana ma następujące warstwy licząc od wewnątrz budynku:
• Wyprawa wapienna 0,02m.
• Mur z cegły pełnej na zaprawie cementowo-wapiennej 0,38m.
• Płyty z wełny mineralnej 0,10m.
• Ścianka osłonowa z cegły silikatowej 0,12m.
Ściana ma otwory okienne ( bez balkonów)
16
Opór cieplny przegrody:
Opór przejmowania ciepła od wewnątrz (Rsi) = 0,13

Wyprawa 0,02/0,70 = 0,029
Mur z cegły 0,38/0,77 = 0,494
Izolacja z wełny mineralnej 0,10/0,050 = 2,00
Ścianka z silikatu 0,12/0,90 = 0,13
Opór przejmowania ciepła od zewnątrz (Rse) = 0,04
Razem RT = 2,823 (m2.K)/W
U = 1/ 2,823 = 0,35 W/(m2.K)

Z uwzględnieniem mostków cieplnych UK= 0,35+0,05= 0,40 W/(m2.K)
12. Opór cieplny gruntu
WG ZAŁĄCZNIKA DO NORMY PN-EN ISO 6946 [11] :
12.1 Opór cieplny gruntu pod podłogą

Podłogę dzielimy na dwie strefy:
• Strefa pierwsza = pas podłogi o szerokości 1 m przyległy do ścian zewnętrznych,
• Strefa druga = pozostała powierzchnia podłogi budynku.
Uwaga: przy zagłębieniu górnej powierzchni podłogi więcej niż 1m poniżej powierzchni terenu, całą powierzchnię podłogi
traktuje się jako strefę drugą.
W strefie pierwszej
Rgr = 0,50 m2*K/W ( 12-1)
W strefie drugiej R gr przyjmuje się z tablicy 12.1.
Tablica 12.1 - Wartości oporu cieplnego Rgr gruntu przylegającego do podłogi

Szerokość strefy
<= 4 6 8 10 15 20 25 50 75 =>100
drugiej m
Rgr m2*K/W 0,6 0,9 1,0 1,1 1,5 1,7 2,0 3,6 5,2 5,7
Uwagi : 1)przy pośrednich wartościach szerokości strefy drugiej wartości Rgr interpoluje się liniowo.
2)Rgr nie może przekraczać wartości
R gr max = 0,57 Z + 0,09 (12- 2)
gdzie Z - wysokość w m od górnej pow. podłogi do poziomu zwierciadła wody gruntowej.
12.2 Grunt przylegający do ścian

Opór cieplny gruntu przylegającego do ścian przyjmuje się z tablicy 12.2 w zależności od odległości H mierzonej od
górnej powierzchni podłogi do powierzchni terenu.
Tablica 12.2 - Wartości oporu cieplnego Rgr gruntu przylegającego do ścian

Wysokość H
<=0,50 0,75 1,0 1,5 2,0 3,0 4,0 5,0 >=10,0
m
Rgr, m2*K/W 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,8 1,0 1,1 1,9
Uwaga: przy pośrednich wartościach wysokości H wartości Rgr interpoluje się liniowo.
13. Współczynniki przenikania ciepła U dla okien
13.1. Wartości obliczeniowe współczynników U dla okien, świetlików i drzwi
Wartości współczynników U dla okien, świetlików i drzwi , o ile nie są określone odpowiednimi dokumentami w
odniesieniu do konkretnego wyrobu należy przyjmować wg wartości podanych w zał . do normy PN-EN ISO 6946 [11] .
Wartości te zawiera tablica 13.1
17
Tablica 13.1. – Wartości obliczeniowe U okien, świetlików i drzwi
Rodzaj Rodzaj ram i oszklenia Grubość warstw U
L.p.
elementu powietrznych, mm W/(m2*K)
Krosnowe oszklone pojedynczo
1 a) drewniane lub z tworzyw sztucznych 5,1
b) metalowe 5,6
Jednoramowe drewniane, oszklone szyba zespoloną
a) jednokomorową
2 b) dwukomorową 16 2,6
min 2x7 2,3
Okna, drzwi min2x12 2,0
balkonowe lub Drewniane skrzynkowe lub ościeżnicowe
3 świetliki a) oszklone podwójnie 70-120 2,6
b) oszklone potrójnie 60 2,0
Zespolone drewniane oszklone
4 a)podwójnie 40-50 2,6
b) potrójnie (szyba zespolona jednokomorowa i pojedyncza) 12 i 30-50 2,0
Trójkomorowe, jednoramowe z PCV, oszklone szybą
5
zespoloną jednokomorową 16 2,6
Nieocieplone, oszklone pojedynczo
6 Drzwi a) drewniane lub z tworzyw sztucznych - 5,1
b) metalowe 5,6
UWAGA: wartości U odnoszą się do szyb zwykłych (bez specjalnych powłok niskoemisyjnych i gazów wypełniających
innych niż powietrze) oraz do powierzchni obliczonych w wymiarze zewnętrznym ościeżnic.
13.2. Obliczanie współczynników U dla nowych okien

Podawane w handlu wartości U np. na poziomie 1,1 czy 1,2 W/(m2*K). dotyczą najczęściej tylko przezroczystej części
okna, czyli zestawu szyb, natomiast współczynnik przenikania ciepła dla całego okna jest znacznie wyższy.
Metodę (uproszczoną) obliczania współczynnika przenikania ciepła dla okien i drzwi podaje norm PN-EN ISO 10077-1
:2000 [19]. Według tej normy współczynnik U oblicza się wg następującego wzoru:
AgU g + A f U f + l g Ψg
Uw = (13-1)
Ag + A f
w którym:
Ag jest polem powierzchni oszklenia
Af jest polem powierzchni ramy
lg jest całkowitym obwodem oszklenia
Ug jest współczynnikiem przenikania ciepła oszklenia
Uf jest współczynnikiem przenikania ciepła ramy
Ψg jest liniowym współczynnikiem przenikania ciepła mostka cieplnego na styku szyby z ramą okna
We wzorze występują nie tylko pola i współczynniki U dla ramy okiennej i oszklenia, ale także uwzględniony jest wpływ
mostka cieplnego jaki tworzy się w miejscu połączenia ramy i oszklenia, wyrażony współczynnikiem Ψg i długością obwodu
części szklonej. Ten wpływ powoduje, że często sumaryczny współczynnik U dla całego okna nie mieści się w granicach
pomiędzy współczynnikami U dla części szklonej i dla ramy.
Ilustruje to tablica z omawianej normy , w której podane są wartości współczynników U dla okien z podwójnym szkleniem,
w których udział powierzchni ramy w całej powierzchni okna wynosi 30%
Tablica 13.2. -Współczynniki przenikania ciepła UW dla okien o podwójnym oszkleniu i 30% udziale powierzchni ramy w
całej powierzchni okna
Uf (rama)
Ug (szklenie)
W/(m2K)
W/(m2K)
1,0 1,4 1,8 2,2 2,6 3,0 3,4 3,8 7,0
3,3 2,7 2,8 2,9 3,1 3,2 3,4 3,5 3,6 4,4
3,1 2,6 2,7 2,8 2,9 3,1 3,2 3,3 3,5 4,3
2,9 2,4 2,5 2,7 2,8 3,0 3,1 3,2 3,3 4,1
2,7 2,3 2,4 2,5 2,6 2,8 2,9 3,1 3,2 4,0
2,5 2,2 2,3 2,4 2,6 2,7 2,8 3,0 3,1 3,9
2,3 2,1 2,2 2,3 2,4 2,6 2,7 2,8 2,9 3,8
2,1 1,9 2,0 2,2 2,3 2,4 2,6 2,7 2,8 3,6
1,9 1,8 1,9 2,0 2,1 2,3 2,4 2,5 2,7 3,5
1,7 1,6 1,8 1,9 2,0 2,2 2,3 2,4 2,5 3,3
1,5 1,5 1,6 1,7 1,9 2,0 2,1 2,3 2,4 3,2
1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,9 2,0 2,1 2,2 3,1
1,1 1,2 1,3 1,5 1,6 1,7 1,9 2,0 2,1 2,9
18
14. Obliczanie strat ciepła przez przenikanie przez przegrody budowlane
Obliczanie strat ciepła przez przegrodę dokonuje się wg formuły:

Q = U ⋅ (t i − t e ) ⋅ T ⋅ A kWh
lub A (14-1)
Q = U ⋅ Sd ⋅ 24 ⋅ a
1000
(14-2)
lub Q = 8,64 * 10-5 *U* Sd *A GJ/ rok ( 14-3)
Gdzie: U = współczynnik przenikania ciepła

ti = temperatura obliczeniowa wewnętrzna
te = temperatura obliczeniowa zewnętrzna
T = czas trwania przepływu powietrza (np. w sezonie grzewczym Sg dni x 24 godz.)
A = powierzchnia przegrody
Sd= liczba stopniodni
Sg = liczba dni sezonu grzewczego
Przykład:
Stropodach budynku o pow. A= 400m2 ma współczynnik przenikania U= 0,30 W/(m2*K),

Temperatura wewnętrzna pomieszczeń ti = 20oC,
Sezon grzewczy w danym miejscu trwa 222 dni x 24 godziny, a średnia w sezonie grzewczym temperatura zewnętrzna te = +
2,5oC.
Wg wzoru ( 14-1) sStraty ciepła przez przenikanie przez stropodach wyniosą w ciągu sezonu grzewczego:
Q = 0,30 * ( 20 –2,5 ) * 222 * 24* 400 = 11188800 Wh = 11188,8 kWh

lub zmieniając jednostki : Q =11188,8 * 3,6/1000 = 40,280 GJ
Dla tego samego miejsca położenia budynku liczba stopniodni Sd= 3885 i korzystając z wzoru (14-3) możemy obliczyć
straty ciepła :
Q = 8,64 * 10 –5 * 0,30 * 3885 *400 = 40,280 GJ
Uwaga: liczbę dni ogrzewania i dane do obliczenia średniej temperatury zewnętrznej oraz liczby stopniodni przyjmujemy
wg załącznika B normy PN-B-02025 [16]
15.Kondensacja pary wodnej
15.1. Kondensacja pary na powierzchni przegrody

Kondensacja pary wodnej na powierzchni przegrody następuje wówczas, gdy temperatura tej powierzchni będzie niższa
od temperatury punktu rosy. Występowanie tego efektu zależy od izolacyjności cieplnej przegrody, wilgotności
względnej powietrza wewnątrz pomieszczeń oraz od temperatury powietrza wewnętrznego.
W pomieszczeniach o wilgotności powietrza 35-55% kondensacja może występować tylko na powierzchni ścian o nie
wystarczającej izolacyjności cieplnej, tj. w miejscach występowania mostków termicznych.
Aby nie wystąpiło skraplanie pary wodnej na powierzchni wewnętrznej przegród zewnętrznych – temperatura na tej
powierzchni powinna być co najmniej o 10C wyższa od punktu rosy powietrza w pomieszczeniu.
W celu obliczenia temperatury punktu rosy ts zgodnie z PN-EN ISO 6946 [11] należy:
1. wyznaczyć wilgotność względną pary wodnej (ϕ) w pomieszczeniu (dla pomieszczeń mieszkalnych przyjmuje się jako
55%, dla pomieszczeń w budynkach użyteczności publicznej i produkcyjnych 45%)
2. obliczyć ciśnienie cząstkowe pary wodnej p w pomieszczeniu wg wzoru:
p = ϕ ⋅ pn / 100 (15-1)
gdzie: pn jest ciśnieniem cząstkowym pary wodnej nasyconej w powietrzu o danej temperaturze.
Tablice wartości pn zawiera norma. Wyciąg danych z normy podany jest w tablicy [15.1]
Tablica 15.1- Ciśnienie cząstkowej pary wodnej nasyconej pn w powietrzu w zależności od temperatury.
Temperatura Ciśnienie pary nasyconej hPa Temperatura oC Ciśnienie pary nasyconej hPa
25 31,69 10 12,28
24 29,85 9 11,48
23 28,10 8 10,73
22 26,45 7 10,02
21 24,87 6 9,35
20 23,40 5 8,72
19
19 21,97 4 8,13
18 20,69 3 7,59
17 19,37 2 7,09
16 18,18 1 6,57
15 17,06 0 5.62
14 15,99 -1 5,17
13 14,98 -2 4,76
12 14,03 -3 4,37
11 13,12 -4 4,01
3. z tablicy wyznaczyć temperaturę przy której wyliczone ciśnienie cząstkowe pary wodnej p będzie równe wartości
ciśnienia pary wodnej nasyconej pn, będzie to temperatura punktu rosy.
4. obliczyć temperaturę na wewnętrznej powierzchni przegrody (ściany) i porównać ją z temperaturą punktu rosy.
Temperaturę na wewnętrznej powierzchni przegrody oblicza się wg wzoru:
Φ = ti − U (ti − te )Ri (15-2)
gdzie: ti i te są obliczeniowymi temperaturami od wewnątrz i od zewnątrz

U jest współczynnikiem przenikania ciepła
Ri jest oporem przejmowania ciepła na wewnętrznej powierzchni przegrody, który należy wg normy [11]
przyjmować o wartości 0,167.
Przykład:
ti = 200C, te = -200C, ϕ=55%, U = 1,20 W/m2K, Ri = 0,167
dla = ti = 200C pn = 23,40 hPa
p = 55* 23,40/100 = 12,87 hPa
pn = 12,87 hPa odpowiada temperaturze punktu rosy ts = 10,70C
Φ = 20 − 1,20(20 + 20) ⋅ 0,167 = 20 − 8 = 12 0 C
120C – 10C = 110C > 10,70C
Warunek normowy jest spełniony. Nie występuje obawa skraplania się pary wodnej na powierzchni ściany
przy temperaturze zewnętrznej te = -200C.
Gdyby jednak na skutek złego wietrzenia dopuszczono do podwyższenia wilgotności względnej doΨ=75% to
P= 75* 23,4 / 100 = 17,55 hPa
Co odpowiada temperaturze punktu rosy 15,5 o
Wtedy 11 , 15,5 i może wystąpić skraplanie pary wodnej.
Tablica 15.2 ilustruje jak współczynnik przenikania ciepła U wpływa na możliwość skraplania pary wodnej na
powierzchni ścian. Podano tam wartości granicznej wartości wilgotności względnej powyżej której może nastapić
skraplanie pary wodnej na powierzchni ścian. Podano tam wartości graniczne wilgotności dla przypadku gdy na
zewnątrz budynku jest temperatura -20oC lub –10oC.
Przy normalnie występującej wilgotności względnej około 55% niebezpieczeństwo skraplania występuje na ścianach o
U=2,0 i U=1,5 przy temp. –20oC oraz dla U=2,0 przy temp. –10oC. ( 56% jest b. bliskie 55%)
Tablica 15.2. Wilgotność względna graniczna powyżej której nastąpi skraplanie przy różnych wartościach U ścian
Wsp.U ściany Temperatura zewnętrzna -20oC Temperatura zewnętrzna –10oC
Temperatura. na wew. Graniczne wilgotność Temperatura. na wew. Graniczne wilgotność
powierzchni . ściany względna powierzchni . ściany względna
2,0 6,6 45% 10,0 56%
1,5 10,0 56% 12,5 66%
1,0 13,3 69% 15,0 78%
0,8 14,7 76% 16,0 83%
0,6 16,0 83% 17,0 88%
15.2 . Kondensacja pary wewnątrz przegrody

Zawilgocenie wewnątrz przegród budowlanych jest spowodowane wykraplaniem się pary wodnej (w punkcie rosy) i
utrudnionym wydostawaniem się pary wodnej poza przegrodę. Intensywność przenikania pary wodnej (dyfuzja) do
wnętrza przegrody i poza przegrodę zależy od fizycznych cech materiałów budowlanych oraz od różnicy temperatur i
ciśnienia cząstkowego pary wodnej w pomieszczeniu i na zewnątrz. Im większa różnica temperatury i wilgotności
względnej powietrza w pomieszczeniu i na zewnątrz tym dyfuzja pary wodnej przebiega intensywniej. Każdy materiał
ma charakteryzujący go współczynnik przepuszczania pary wodnej δ wyrażony w g / m ⋅ h ⋅ hPa .
20
.Tablica 15.3 . Wartości obliczeniowe współczynnika przepuszczania pary wodnej niektórych materiałów
współczynnik δ
Lp Nazwa materiału −4
10 g / m ⋅ h ⋅ hPa
1 Asfalt 0,075
2 Beton zwykły 30
3 Ściana z betonu komórkowego 150
4 Drewno w poprzek włókien 60
5 Mur z cegły ceramicznej pełnej 105
6 Mur z cegły silikatowej 105
7 Płyty z wełny mineralnej 480
8 Styropian 12
9 Trociny 375
10 Szkło, metale, ceramika, guma -
Warstwa materiału o grubości d (m) stwarza opór dyfuzyjny o wartości

d
r= (15-3)
δ
Różnice wartości δ są bardzo duże i w związku z tym np. opór dyfuzyjny warstwy styropianu jest wielokrotnie większy
niż opór dyfuzyjny wełny mineralnej o tej samej grubości.
Opory dyfuzyjne niektórych powłok podaje tablica 15.4
Tablica 15.4.- Opory dyfuzyjne niektórych powłok

Opór dyfuzyjny v
Lp Nazwa materiału Grubość warstwy w mm
m 2 ⋅ h ⋅ hPa / g
1 Folia poliuretanowa 0,2 66
2 Folia aluminiowa 0,02 360
3 Papa asfaltowa z dwustronną powłoką 1,5 120
Pokrycie z dwu warstw papy asfaltowej z
4 5,0 460
dwiema warstwami lepiku
5 Powłoka z farby olejnej podwójna - 22
. W celu uniknięcia zawilgacania przegród powinny być one konstruowane w ten sposób, że w kierunku od strony
wewnętrznej do strony zewnętrznej powinny być umieszczone warstwy o coraz mniejszym oporze dyfuzyjnym. Wtedy para
wodna dostająca się do wnętrza przegrody łatwo wydostaje się na zewnątrz i nie wykrapla się we wnętrzu przegrody.
Jeżeli nie ma możliwości takiego dobrania zewnętrznych warstw przegrody, aby ich opór dyfuzyjny był mniejszy niż warstw
wewnętrznych – konieczne jest stosowanie paroizolacji, której zadaniem jest zamknięcie przepływu pary wodnej na
wewnętrznej (ciepłej) powierzchni izolacji cieplnej. Możliwe jest także zastosowanie szczeliny powietrznej wentylowanej po
zewnętrznej stronie izolacji termicznej.
16. Wartości graniczne wskaźnika E0 dla budynków mieszkalnych oraz wartości maksymalne
współczynnika U dla przegród budowlanych i okien
Wymagania wg Warunków Technicznych [1]:

§328. Budynek i jego instalacje grzewcze, wentylacyjne i klimatyzacyjne powinny być zaprojektowane i wykonane w
taki sposób, aby ilość energii cieplnej, potrzebnej do użytkowania budynku zgodnie z jego przeznaczeniem, można
było utrzymać na racjonalnie niskim poziomie.
§329.1 Dla budynku mieszkalnego wielorodzinnego i zamieszkania zbiorowego wymagania określone w § 328 uznaje
się za spełnione, jeżeli wartość wskaźnika E, określającego obliczeniowe zapotrzebowanie na energie końcową
(ciepło) do ogrzewania budynku w sezonie grzewczym wyrażone ilością energii przypadającej w ciągu roku na 1
m3 kubatury ogrzewanej części budynku, jest mniejsza od wartości granicznej E0 , a także jeżeli przegrody
budowlane odpowiadają wymaganiom określonym w załączniku do rozporządzenia.
2. Dla budynku jednorodzinnego wymagania określone w § 328 uznaje się za spełnione jeżeli:
1) wartość wskaźnika E, o którym mowa w ust. 1 jest mniejsza od wartości granicznej E0, oraz jeżeli przegrody
budowlane odpowiadają wymaganiom określonym w pkt 2 załączniku do rozporządzenia lub
2) przegrody budowlane odpowiadają wymaganiom izolacyjności cieplnej oraz innym wymaganiom określonym
w załączniku do rozporządzenia.
3. Dla budynku użyteczności publicznej i budynku produkcyjnego wymagania określone w § 328 uznaje się za
spełnione, jeżeli przegrody zewnętrzne odpowiadają wymaganiom izolacyjności cieplnej oraz innym wymaganiom,
określonym w załączniku do rozporządzenia.
.
21
Tablica 16.1 -Wartości graniczne E0 wskaźnika sezonowego zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania dla budynków
mieszkalnych i zamieszkania zbiorowego
L.p. A/V E0
1 przy A/V ≤ 0,20 E0 =29 kWh/(m3rok)
2 przy 0,20< A/V< 0,90 E0 = 26,6 + 12 A/V kWh/(m3rok)
3 przy A/V ≥0,90 E0= 37,4 kWh/(m3rok
A – jest sumą pól powierzchni wszystkich ścian zewnętrznych (wraz z oknami i drzwiami balkonowymi), dachów i
stropodachów, podłóg na gruncie lub stropów nad piwnica nie ogrzewana, oddzielających część ogrzewana budynku od
powietrza zewnętrznego. liczonych po obrysie zewnętrznym,
V – jest kubaturą ogrzewanej części budynku, powiększoną o kubaturę ogrzewanych pomieszczeń na poddaszu
użytkowym lub w piwnicy i pomniejszoną o kubaturę wydzielonych klatek schodowych, szybów wind, otwartych
wnęk, loggi i galerii.
Wskaźnik E, oblicza się zgodnie z normą PN-B-02025 [16] dotyczącą obliczania sezonowego zapotrzebowania na
ciepło do ogrzewania budynków mieszkalnych.
Wartości maksymalne współczynnika przenikania ciepła U dla ścian, stropów i stropodachów oraz okien i drzwi przyjmuje
się z poniższych tablic.
Tablica 16.2. – Budynek wielorodzinny i zamieszkania zbiorowego

Uk(max)
L.p. Rodzaj przegrody
W/(m2K)
Ściany zewnętrzne pomiędzy pomieszczeniami ogrzewanymi i klatkami 3,00 *
1
chodowymi lub korytarzami
Ściany przyległe do szczelin dylatacyjnych o szerokości : 3,00
a) do 5 cm trwale zamkniętych i wypełnionych izolacją cieplna na
2 głębokość co najmniej 20 cm,
b) powyżej 5 cm, niezależnie od przyjętego sposobu zamknięcia i 0,7
zaizolowania szczeliny
* Jeżeli przy drzwiach wejściowych do budynku nie ma przedsionka , to wartość współczynnika Uk ściany
wewnętrznych przy klatce schodowej nie powinna być większa niż 1,0 W/(m2*K)
Tablica 16.3 - Budynek jednorodzinny

Uk(max)
Lp. Rodzaj przegrody i temperatura w pomieszczeniu
W/(m2K)
Ściany zewnętrzne (stykające się z powietrzem zewnętrznym):
a) przy ti >160C
- o budowie warstwowej *) z izolacją z materiału o współczynniku przewodzenie ciepła
1. 0,30
λ ≤ 0,05 W/(mK)
- pozostałe 0,50
przy ti ≤ 160C (niezależnie od rodzaju ściany) 0,80
2 Ściany piwnic nie ogrzewanych bez wymagań
Stropodachy i stropy pod nie ogrzewanymi poddaszami lub nad przejazdami:
3 a) przy tj >160C 0,30
b) przy 80C< tj ≤ 160C 0,50
4 Stropy nad piwnicami nie ogrzewanymi i zamkniętymi przestrzeniami pod podłogowymi 0,60
5 Stropy nad piwnicami ogrzewanymi bez wymagań
6 Ściany wewnętrzne oddzielające pomieszczenie ogrzewane od nie ogrzewanego 1,00
*)
tynk zewnętrzny i wewnętrzny nie jest uznawany za warstwę
Tabela 16.4 - Budynek użyteczności publicznej

Uk(max)
W/(m2K)
Ściany zewnętrzne (stykające się z powietrzem zewnętrznym:
b) przy ti >160C
-pełne 0,45
1. 0,55
-z otworami okiennymi i drzwiowymi
-ze wspornikami balkonu, przenikającymi ścianę 0,65
b) przy ti ≤ 160C (niezależnie od rodzaju ściany) 0,70
2 Ściany wewnętrzne między pomieszczeniami ogrzewanymi a klatkami schodowymi lub korytarzami 3,00 *)
Ściany przylegające do szczelin dylatacyjnych o szerokości:
a) do 5 cm, trwale zamkniętych i wypełnionych izolacją cieplną na głębokość co najmniej 20 cm 3,00
3
b) powyżej 5 cm, niezależnie od przyjętego sposobu zamknięcia i zaizolowania szczeliny
0,70
4 Ściany piwnic nie ogrzewanych bez wymagań
22
Stropodachy i stropy pod nie ogrzewanymi poddaszami lub nad przejazdami:
5 c) przy tj >160C 0,30
d) przy 80C< tj ≤ 160C 0,50
6 Stropy nad piwnicami nie ogrzewanymi i zamkniętymi przestrzeniami pod podłogowymi 0,60
7 Stropy nad piwnicami ogrzewanymi bez wymagań
Okna i drzwi balkonowe:
8. a) przy tj ≥ 200C 2,3
b) przy tj < 200C bez wymagań
*)
Jeżeli przy drzwiach wejściowych do budynku nie ma przedsionka, to wartość współczynnika Uk ściany wewnętrznej przy
klatce schodowej na parterze nie powinna być większa niż 1,0 W/(m2K)
Tabela 16.5 - Budynek produkcyjny

Uk(max)
W/(m2K)
Ściany zewnętrzne (stykające się z powietrzem zewnętrznym:
a) przy ti >160C
-pełne 0,45
-z otworami okiennymi i drzwiowymi 0,55
1.
a) przy 80 C < ti ≤ 160C
b) -pełne 0,75
-z otworami okiennymi i drzwiowymi 0,90
c) przy ti ≤ 80C 1,20
Ściany wewnętrzne i stropy międzykondygnacyjne
a) dla ∆ti >16K 1,00
2 1,40
b) dla 8K < ∆ti ≤16K
c) dla ∆ti ≤ 8K bez wymagań
Stropodachy, stropy pod nie ogrzewanymi poddaszami lub nad przejazdami
a) przy ti >160C 0,30
3
b) przy 80 C < ti ≤ 160C 0,50
c) przy ti ≤ 80C 0,70
ti – temperatura obliczeniowa w pomieszczeniu wg Polskiej Normy lub określona w procesie technologicznym
∆ti - różnica temperatur obliczeniowych w pomieszczeniach
Tablica 16.6 – Okna w budynku mieszkalnym i zamieszkania zbiorowego

Uk (max)
Lp. Okna, drzwi balkonowe i drzwi zewnętrzne
W/(m2K)
Okna (z wyjątkiem połaciowych), drzwi balkonowe i powierzchnie przezroczyste
nieotwieralne w pomieszczeniach o tj ≥ 160C
1.
a) w I, II i III strefie klimatycznej 2,6
b) w IV i V strefie klimatycznej 2,0
Okna połaciowe (bez względu na strefę klimatyczna) w pomieszczeniach o tj ≥ 160C 2,0
2
3 Okna w ścianach oddzielających pomieszczenia ogrzewane od nie ogrzewanych 4,0
Okna pomieszczeń piwnicznych i poddaszy nie ogrzewanych oraz nad klatkami schodowymi bez wymagań
4
nie ogrzewanymi
5 Drzwi zewnętrzne wejściowe 2,6
Tablica 16.7 – Okna w budynku użyteczności publicznej

Uk (max)
Lp. Okna, drzwi balkonowe, świetliki i drzwi zewnętrzne
W/(m2K)
Okna ( z wyjątkiem połaciowych), drzwi balkonowe i powierzchnie przezroczyste:
a) przy ti >160C 2,3
1.
b) przy 80C < ti ≤160C 2,6
c) przy ti ≤ 80C bez wymagań
2 Okna połaciowe i świetliki 2,0
Okna i drzwi balkonowe w pomieszczeniach o szczególnych wymaganiach higienicznych
3 (pomieszczenia przeznaczone na stały pobyt ludzi w szpitalach, żłobkach i przedszkolach)
2,3
Okna pomieszczeń piwnicznych i poddaszy nie ogrzewanych oraz świetliki nad klatkami
4
schodowymi nie ogrzewanymi bez wymagań
5 Drzwi zewnętrzne wejściowe 2,6
23
Tablica 16.8 – Okna w budynku produkcyjnym
Uk (max)
Lp. Okna, świetliki,i drzwi i wrota
W/(m2K)
Okna i świetliki w przegrodach zewnętrznych
1 b) przy 80C < ti ≤160C 4,0
Drzwi i wrota w przegrodach zewnętrznych

2
b) przy 80C < ti ≤160C 3,0
ti – temperatura obliczeniowa w pomieszczeniu wg War.Tech. lub określona w procesie technologicznym
17. Wymagania dotyczące izolacyjności podłóg na gruncie
Wymagania te sa zawarte w punktach 1.4 i 1.5 załącznika do Warunków Technicznych [1] .
Podłoga na gruncie w nie ogrzewanym pomieszczeniu powinna być izolowana dodatkową izolacją cieplną w postaci pasów
pionowych lub poziomych o szerokości co najmniej 1,00 m usytuowanych wzdłuż linii styku podłogi ze ścianą zewnętrzną
Suma oporów cieplnych warstw podłogowych dodatkowej izolacji cieplnej (poziomej lub pionowej) i gruntu, obliczona wg
Polskiej Normy winna być nie mniejsza od wartości podanych w tablicy 17.1.
Tablica 17.1 - Minimalna wartość oporów cieplnych warstw podłogowych, dodatkowej izolacji cieplnej i gruntu.
Rmin (m2K)/W
Lp. Składniki oporu cieplnego
8 C ≤ t ≤ 160C
0
t > 160C
Warstwy podłogowe, izolacja cieplna (pozioma lub pionowa) oraz ściana
1 1,0 1,5
zewnętrzna lub fundamentowa
2 Warstwy podłogowe i grunt przyległy do podłogi (w jej strefie środkowej) bez wymagań 1,5
Podłogom stykającym się z gruntem w pomieszczeniach o temperaturze obliczeniowej t ≤ 80C oraz podłogom usytuowanym
poniżej 6,0 m od poziomu terenu nie stawia się żadnych wymagań izolacyjności cieplnej.
Wartości oporów cieplnych ścian stykających się z gruntem nie mogą być mniejsze niż:
a) na odcinku ściany równym 1,0 m licząc od poziomu terenu
- 1,0 m2K/W, dla t >160C
- 0,8 m2K/W, dla 40C< t ≤160C
b) na odcinku ściany poniżej 1,0 m licząc od poziomu terenu wartości oporu cieplnego nie ogranicza się.
18. Maksymalna powierzchnia okien
Wymagania te sa zawarte w punkcie 2.1 załącznika do Warunków Technicznych [1] .
W budynkach mieszkalnych w zabudowie jednorodzinnej pole powierzchni A0 [m2], okien oraz przegród szklanych i
przezroczystych o współczynniku przenikania ciepła U nie mniejszym niż 2,0 W/(m2K), obliczone wg ich wymiarów
modularnych nie może być większe niż wartości A0max obliczone wg wzoru:
A0max = 0,15Az + 0,03Aw [ 18-1]
w którym:
Az – suma pól powierzchni rzutu poziomego wszystkich kondygnacji nadziemnych (w zewnętrznym obrysie
budynku) w pasie o szerokości 5 m usytuowanym wzdłuż ścian zewnętrznych
Aw – suma pól powierzchni pozostałej części rzutu poziomego wszystkich kondygnacji po odjęciu Az.
W budynkach użyteczności publicznej pole powierzchni A0 [m2], okien oraz przegród szklanych i przeźroczystych o
współczynniku przenikania ciepła U nie mniejszym niż 2,0 W/(m2K), obliczone wg ich wymiarów, nie może być większe niż
wartość A0max obliczona wg wzoru [11- 1] jeśli jest to sprzeczne z warunkami odnośnie do zapewnienia niezbędnego
oświetlenia światłem dziennym .
W budynkach przemysłowych łączne pole powierzchni okien oraz ścian szklanych w stosunku do pola powierzchni całej
elewacji nie może być większe niż 15% dla budynku jednokondygnacyjnego oraz 30% dla budynku wielokondygnacyjnego.
24
19.Obliczanie strat ciepła na ogrzanie powietrza wentylacyjnego
19.1 Wentylacja w budynkach mieszkalnych
W g normy PN-B-03430 [14] pkt. 2.1.1. układ wentylacji mieszkań powinien zapewniać co najmniej:
a) doprowadzenie powietrza zewnętrznego do pokojów mieszkalnych oraz kuchni z oknem zewnętrznym,
b) usuwanie powietrza zużytego z kuchni, łazienki, oddzielnego WC, pomieszczenia bezokiennego (składzik,
garderoba), pokoju oddzielonego od tych pomieszczeń więcej niż dwojgiem drzwi, pokoju znajdującego się na
wyższej kondygnacji w wielopoziomowym domu jednorodzinnym lub wielopoziomowym mieszkaniu.
Wymagania dot przepływu powietrza:
1 Powietrze z pokojów mieszkalnych powinno być odprowadzane przez otwory ponad drzwiami lub w ich górnej części lub
przez otwory wywiewne . Dopuszcza się odprowadzenie przez szczeliny pomiędzy dolna krawędzią drzwi a podłogą .
Przekrój netto otworów lub szczelin powinien wynosić co najmniej 80 cm.
2.Dopływ powietrza do kuchni, łazienek, ustępów i pomieszczeń pomocniczych bezokiennych powinien być zapewniony
przez otwory w dolnej części drzwi lub szczeliny pomiędzy dolna krawędzią drzwi a podłogą. powierzchni. Przekrój netto
otworów lub szczelin powinien wynosić co najmniej 200 cm.
Obliczanie wielkości strumienia powietrza wentylacyjnego.

Wielkość strumienia powietrza wentylacyjnego określa Norma PN-B/83-03430 [14].
Wg tej normy strumień powietrza wentylacyjnego dla mieszkania jest określony przez sumę strumieni powietrza usuwanego
z pomieszczeń wg tablicy 19.1
Tablica 19.1 Minimalne wielkości strumienia powietrza wentylacyjnego w budynkach mieszkalnych

Strumień pow. went.
Rodzaj pomieszczenia Uwagi
m3/h
Kuchnia z oknem zewnętrznym wyposażona w kuchnię gazowa lub
70
węglową
Kuchnia z oknem zewnętrznym wyposażona w kuchnię elektryczną
- W mieszkaniu do 3 osób 30
- W mieszkaniu dla więcej niż 3 osób 50
Kuchnia bez okna zewnętrznego lub wnęka kuchenna wyposażona w

kuchnię elektryczną 50
Łazienka ( z WC lub bez) 50
WC oddzielny 30
Pomocnicze pomieszczenie bezokienne 15
Kuchnia bez okna zewnętrznego wyposażona w kuchnię gazową Powinna być
wentylacja
70
mechaniczna
wywiewna
Pokój mieszkalny oddzielony od kuchni, łazienki, wc więcej niż dwojgiem
30
drzwi lub pokój na wyzszej kondygnacji w mieszkaniu wielopoziomowym
W okresie nocnym (godz. 22 – 6) strumień powietrza może być zredukowany do 60%
.Przy stwierdzonych dużych nieszczelnościach wartości wg normy 03430 powinny być powiększone.
Przykład :
W budynku 10-mieszkaniowym jest 10 kuchni , 10 łazienek i 6 oddzielnych WC.

Obliczamy strumień powietrza wentylacyjnego:
Liczba Strumień powietrza na jedno Całkowity strumień

Pomieszczenie
pomieszczeń pomieszczenie powietrza m3/h
Kuchnie 10 70 m3/h 700
Łazienki 10 50 m3/h 500
Oddzielne WC 6 30 m3/h 180
Razem 1380
Klatka schodowa 1 ( 225 m3) 1/h wymiana 225
Ogółem 1605
19.2. Wentylacja w budynkach zamieszkania zbiorowego

Strumień powietrza wentylacyjnego dla pomieszczeń w budynkach zamieszkania zbiorowego powinien odpowiadać co
najmniej wartościom podanym w tablicy 19.2.
25
Tablica 19.2 Minimalny strumień powietrza wentylacyjnego w budynkach zamieszkania zbiorowego
Rodzaj pomieszczeń Strumień pow. went.
20 m3/h dla każdego mieszkańca , łączny strumień
Pokoje mieszkalne i sypialne powietrza dla pokoju nie niższy od 1 wymiany na
godzinę
Pokoje zbiorowego przebywania ludzi ( świetlice , pokoje
20 m3/h dla każdej przebywającej osoby
nauki, jadalnie
19.3 Współczynniki korekcyjne przy obliczaniu zapotrzebowania ciepła

W tablicy 19. 3. podane są wartości współczynników korekcyjnych do wyznaczania zapotrzebowania na ciepło na cele
wentylacji, w przypadku gdy doprowadzanie powietrza wentylacyjnego odbywa się przez nawiewniki ścienne lub okienne,
nieszczelności okien lub drzwi i jest ogrzewane w pomieszczeniu przez centralny system grzewczy. Współczynniki te
wprowadzone sa w rozporzadzeniu o audytach [3].
Tablica 19. 3. Wartości współczynników korekcyjnych do wyznaczania zapotrzebowania na ciepło na cele wentylacji wg {3]
Wyszczególnienie przyczyn wpływających na zapotrzebowanie ciepła Wartości współczynników
lp.
na cele wentylacji korekcyjnych *)
1 2 3
Wentylacja naturalna.
Szczelność okien i drzwi, charakterystyka nawiewnika lub Współczynnik cr Współczynnik cm
obserwowany poziom wentylacji
a) okna bardzo nieszczelne (a≥ 4) lub obserwowana nadmierna
wentylacja powodująca wyziębianie pomieszczeń 1,1-1,3 1,2-1,5
b) okna szczelne
1. (0,5 < a < 1), okno ze skrzydłem rozwieralno-uchylnym lub opcją 1,0 1,0
rozszczelniania; warunki wentylacji normalne
c) okna bardzo szczelne (a<0,3) z nawiewnikami powietrza
regulowanymi ręcznie 0,85 1,0
d) okna bardzo szczelne (a<0,3) z nawiewnikami powietrza

regulowanymi automatycznie 0,70 1,0
e) okna szczelne, obserwowana niewystarczająca wentylacja **) 0,4-0,7 0,6-0,8

Wentylacja mechaniczna wywiewna.
Szczelność okien i drzwi, charakterystyka nawiewnika lub Współczynnik cr Współczynnik cm
obserwowany poziom wentylacji
a) otwory nawiewne bez możliwości regulacji lub okna bardzo
nieszczelne 1,1-1,3 1,2-1,5
2. ( a≥4) oraz otwory nawiewne z możliwością regulacji
b) okna bardzo szczelne (a<0,3) z nawiewnikami powietrza
regulowanymi ręcznie lub automatycznie 1,0 1,0
c) współczesne szczelne okna bez nawiewników powietrza,

obserwowana niewystarczająca wentylacja **) 0,4-0,7 0,6-0,8
Stopień wyeksponowania budynku na działanie wiatru Współczynnik cw

3 a) budynek na otwartej przestrzeni lub budynki wysokie 1,2
b) inne budynki 1,0
*) - współczynniki korekcyjne odnoszą się wyłącznie do budynków, w których sposób odprowadzenia powietrza spełnia
wymagania przepisów techniczno-budowlanych i Polskich Norm,
**) - instalację wentylacji należy poddać modernizacji.
IV. JAKOŚĆ ENERGETYCZNA INSTALACJI C.O.
20. Wymagania dotyczace instalacji grzewczej
Zgodnie z obowiązującymi przepisami zawartymi w „Warunkach Technicznych [1] w ramach modernizacji należy
doprowadzić instalację grzewczą do zgodności z tymi „Warunkami”,.
26
Tablica 20.1. – podstawowe wymagania dotyczace instalacji ogrzewczej
Element Wymaganie wg Warunków Technicznych Nr§ War.Tech
Grzejniki i inne urządzenia odbierające ciepło powinny być zaopatrzone w 134.4
regulatory dopływu ciepła.
Regulatory powinny działać automatycznie w zależności od zmian 134.5
temperatury w pomieszczeniach ( nie dotyczy to budynków jednorodzinnych i
Termoregulatory
lokali z własną instalacją ogrzewczą).
Regulatory powinny umożliwiać uzyskanie temperatury niższej od 134.6
obliczeniowej, ale nie niższej niż 16oC w pomieszczeniach o temp.
obliczeniowej 20O C i wyższej
Instalacje ogrzewcze zasilane z sieci ciepłowniczej powinny być sterowane 134.7
Automatyka sterująca automatycznym urządzeniem do regulacji dopływu ciepła odpowiednio do
zmian temperatury zewnętrznej (t.zw. regulator pogodowy ).
Aparatura kontrolna i Instalacja ogrzewcza powinna być zaopatrzona w aparaturę kontrolną i 135.1
pomiarowa pomiarową zapewniającą jej bezpieczne użytkowanie.
W budynkach z instalacja zasilaną z sieci ciepłowniczej powinny znajdować 135.2
się urządzenia do rozliczania ciepła:
1)Ciepłomierz do pomiaru ilości ciepła dostarczanego do budynku
2)Urządzenia umożliwiające indywidualne rozliczanie kosztów ogrzewania
Urządzenia do rozliczania
poszczególnych mieszkań i lokali użytkowych.
ciepła
W budynkach z własną kotłownią powinny by być zastosowane: 135.3
1)Urządzenie do pomiaru ilości zużytego paliwa w kotłowni,
2)Urządzenia umożliwiające indywidualne rozliczanie kosztów ogrzewania
poszczególnych mieszkań i lokali użytkowych.
Instalacja wodna systemu zamkniętego lub wyposażona w armaturę 133.6
Instalacja wodna systemu
automatycznej regulacji powinna mieć urządzenia do odpowietrzania
zamkniętego lub
miejscowego zgodnie z wymaganiami PN.
wyposażona w armaturę
Zabrania się zasilania z kotła na paliwo stałe instalacji ogrzewczych wodnych 133.7
automatycznej regulacji
systemu zamkniętego , wyposażonych w przeponowe naczynia wzbiorcze
21. Współczynniki sprawności systemu grzewczego oraz przerw w ogrzewaniu
Tabela 21.1 - Sprawności wytwarzania ciepła ηw

Sprawność wytwarzania
Rodzaj kotła/pieca Rodzaj paliwa
ciepła*)
1 2 3
Kotły wyprodukowane przed 1980 r. Paliwo stałe (węgiel, koks) 0,50÷0,65
Kotły wyprodukowane po 1980 r. Paliwo stałe (węgiel, koks) 0,65÷0,75
Kotły z palnikami atmosferycznymi i regulacją
Paliwo gazowe lub płynne 0,65-0,86
włącz/wyłącz
Kotły z palnikami wentylatorowymi i ciągłą regulacją
Paliwo gazowe lub płynne 0,75÷0,88
procesu spalania
Kotły kondensacyjne Paliwo gazowe 0,95÷1,0
Piece ceramiczne (kaflowe) Paliwo stałe 0,25÷0,40
Piece metalowe Paliwo stałe 0,55÷0,65
Kotły elektryczne przepływowe - 0,94
Kotły elektryczne - 0,97
Kotły elektrotermiczne - 1,00
Kotły wrzutowe z obsługą ręczną o mocy do 100 kW Paliwo stałe (słoma) 0,57-0,63
Paliwo stałe (drewno polana,
Kotły wrzutowe z obsługą ręczną o mocy do 100 kW brykiety drewniane, pelety, 0,65-0,72
zrębki drewniane)
Kotły wrzutowe z obsługą ręczną o mocy powyżej 100 kW Paliwo stałe (słoma) 0,65-0,70
Paliwo stałe (drewno polana,
Kotły wrzutowe z obsługą ręczną o mocy powyżej 100 kW brykiety drewniane, pelety, 0,77-0,83
zrębki drewniane)
Kotły automatyczne o mocy powyżej 100 kW do 600 kW Paliwo stałe (słoma) 0,65-0,75
Paliwo stałe (drewno
Kotły automatyczne o mocy powyżej 100 kW do 600 kW polana,brykiety drewniane, 0,80-0,85
pelety, zrębki drewniane)
Kotły z paleniskiem retortowym Paliwo stałe (węgiel) 0,80-0,85
Kotły automatyczne z mechanicznym podawaniem paliwa o Paliwo stałe (słoma, drewno,
0,85
mocy powyżej 500 kW pelety)
*) - Przyjmuje się w zależności od stanu technicznego.
27
Tabela 21.2 - Sprawności przesyłania ciepła ηp
Rodzaj ogrzewania Sprawność przesyłania
1 2
Źródło ciepła w pomieszczeniu 1,0
Instalacja c.o. z przewodami w dobrym stanie technicznym 0,95
Instalacja c.o. z przewodami w złym stanie technicznym 0,90
Sprawność regulacji systemu grzewczego ηr oblicza się z wzoru:
η r = 1 − (1 − ηco ) ⋅ 2 ⋅ GLR , (21-1)
gdzie:
GLR - stosunek sumy zysków ciepła budynku do sumy strat ciepła .
ηco - współczynnik regulacji wg tablicy 29-3
Tablica 21..3 - Współczynniki regulacji ηco

L.p. Współczynnik regulacji dla Wartość ηco
dla systemów grzewczych z centralnym systemem regulacji, bez automatyki
1 co najmniej 0,75
pogodowej i bez zaworów termostatycznych
dla systemów grzewczych z centralnym systemem regulacji, z automatyką
2 co najmniej 0,85
pogodową lecz bez zaworów termostatycznych
dla systemów z elementami grzejnymi z termostatami, o dużej bezwładności
3 nie więcej niż 0,95
cieplnej
dla systemów z elementami grzejnymi z termostatami, o znikomej bezwładności
4 nie więcej niż 0,99
cieplnej
Tabela 21.4 - Sprawności wykorzystania ciepła ηe

Rodzaj ogrzewania Sprawność wykorzystania ciepła
Ogrzewanie podłogowe 1,0
Ogrzewanie tradycyjne, grzejniki prawidłowo usytuowane w pomieszczeniu 0,95
Ogrzewanie tradycyjne, grzejniki z osłoną 0,90
Ogrzewanie tradycyjne, obudowa grzejników nie uwzględniona w ich
0,80÷0,90
projektowaniu
Tabela 21.5 - Współczynniki uwzględniające przerwy w ogrzewaniu w okresie tygodnia wt

Typ budynku
Czas ogrzewania
Lekki*) Ciężki
1 2 3
7 dni 1,00 1,00
5 dni 0,75 0,85
*) - Budynek lekki, którego masa części ogrzewanej odniesiona do kubatury ogrzewanej nie przekracza 150 kg/m3.
Tabela 21.6 - Współczynniki uwzględniające przerwy w ogrzewaniu w okresie doby wd

Typ budynku
Czas przerw w ogrzewaniu
lekki*) ciężki*)
1 2 3
Bez przerw 1,00 1,00
4 godziny 0,96 0,98
8 godzin 0,93 0,95
12 godzin 0,85 0,91
16 godzin 0,79 0,88
*) - Budynek lekki, którego masa części ogrzewanej odniesiona do kubatury ogrzewanej nie przekracza 150 kg/m3.
Uwaga:
Dla budynków mieszkalnych wielorodzinnych typu lekkiego i ciężkiego, w których nie stosuje się przerw w ogrzewaniu w
okresie doby, a zainstalowano termostatyczne zawory grzejnikowe i podzielniki kosztów lub mieszkaniowe liczniki ciepła
oraz wprowadzono rozliczenie kosztów ogrzewania indywidualnie dla poszczególnych odbiorców – przyjmuje się wartość
współczynnika wd = 0,95 jako uwzględnienie stosowanych indywidualnie przerw w ogrzewaniu.
28
Całkowitą sprawność systemu ogrzewania ηp, η1 oblicza się ze wzoru:
η 0 ,η1 = η w ⋅ η p ⋅ η r ⋅ η e (21-2)
gdzie:
ηw - sprawność wytwarzania ciepła ,
ηp - sprawność przesyłania ciepła,
ηr - sprawność regulacji systemu ogrzewania,
ηe - sprawność wykorzystania ciepła.
Przykład obliczeń z wykorzystaniem współczynników sprawności instalacji:
Sezonowe zapotrzebowanie ciepła dla ogrzewania budynku Qh = 1250 GJ/a , a współczynniki sprawności wynoszą : ηw=
1,0 , ηp= 0,95 , ηr= 0,80 , ηe= 0,95 .
W ramach przedsięwzięcia poprawiającego system ogrzewania przewiduje się wprowadzenie automatyki pogodowej w
węźle grzewczym i zaworów termostatycznych przy grzejnikach, co spowoduje podwyższenie sprawności regulacji :
♦ do ηr= 0,94 przy nakładach inwestycyjnych 32000 zł ( I wariant)
♦ do ηr= 0,97 przy nakładach inwestycyjnych 33500 zł ( IIwariant)
Sumaryczne współczynniki sprawności wynoszą:
Dla stanu istniejącego η0 = 1* 0,95 * 0,80 * 0,95 = 0,722
Dla wariantu I ηI = 1* 0,95 * 0,94 * 0,95 = 0,848
Dla wariantu II ηII = 1* 0,95 * 0,97 * 0,95 = 0,875
W wariancie I oszczędność energii i kosztów oraz czas zwrotu wyniosą :

Q = 1250/0,722 – 1250/ 0,848 = 257,2 GJ/a
K = 257,2 GJ * 30,5 zł/GJ = 7846 zł
SPBT = 32000/ 7846 = 4,08 lat
W wariancie II oszczędność energii i kosztów oraz czas zwrotu wyniosą :

Q = 1250/0,722 – 1250/ 0,875 = 302,7 GJ/a
K = 302,7 GJ * 30,5 zł/GJ = 9233 zł
SPBT = 33500/ 9233 = 3,62 lat
Korzystniejszy (optymalny) jest wariant II (krótszy czas zwrotu) pomimo większego kosztu.
29
V. ZAPOTRZEBOWANIE NA CIEPŁO I MOC ORAZ KOSZTY
OGRZEWANIA
22. Obliczanie sezonowego zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania Qh (energii użytkowej)
Zapotrzebowanie ciepła czyli teoretyczną wielkość przewidywanego zużycia odniesiona do jednego roku oblicza się .
zakładając normatywne warunki użytkowe czyli:
• Temperatury w pomieszczeniach ustalone w normie PN-B- 02025 [16],

• Najniekorzystniejsze temperatury zewnętrzne ustalone dla danej strefy klimatycznej w PN-82/B-02403 [13],
• Średnie miesięczne temperatury zewnętrzne i liczbę dni ogrzewania dla poszczególnych miesięcy dla najbliżej
położonej stacji meteorologicznej (standardowy sezon grzewczy) ustalone w Załączniku „B” do normy PN-B-
02025:1999 [16],
• Promieniowanie słoneczne odpowiadające średnim wieloletnim warunkom wg zał. do normy PN-B-02025:1999
[16],
• Wielkość strumienia powietrza wentylacyjnego według PN-B/83-03430 [14].
Do obliczeń budynek dzieli się na strefy, z których każda obejmuje pomieszczenia ogrzewane, jednorodne z uwagi na
obliczeniową temperaturę powietrza wewnętrznego.
Posługujemy się dwoma różnymi pojęciami związanymi z zapotrzebowaniem ciepła do ogrzewania:
I. Zapotrzebowanie ciepła bez uwzględnienia sprawności systemu grzewczego (QH) czyli zapotrzebowanie
energii użytkowej czyli praktycznie wykorzystanej. Jest to poziom zużycia energii, który odniesiony do
jednostki kubatury budynku (wskaźnik kWh/m3*a) jest oceniany wg granicznych wartości podanych w
„Warunkach Technicznych jakim powinny odpowiadać budynki” (Dz.U. 75/2002 poz. 690).
II. Zapotrzebowanie energii z uwzględnieniem sprawności systemu grzewczego (Q), czyli zapotrzebowanie
energii końcowej (dostarczonej do budynku), które jest podstawą do obliczenia kosztów ogrzewania
budynku.
Sezonowe zapotrzebowanie ciepła do ogrzewania budynków mieszkalnych (Qh) oblicza się na podstawie normy PN-B-
02025:1999[16] przy wykorzystaniu programów komputerowych opracowanych zgodnie z tą normą (np. program Audytor
OZC 3.0) lub bez pomocy komputera wg uproszczonej metody podanej w załączniku do w/w normy. uwzględniając:
− straty ciepła przez przenikanie przez przegrody zewnętrzne czyli przez ściany zewnętrzne, okna, stropodach, strop
nad piwnicą oraz straty ciepła do gruntu;
− straty ciepła na podgrzanie ciepła wentylacyjnego;
− zyski ciepła od promieniowania słonecznego;
− wewnętrzne zyski ciepła (od ludzi i urządzeń).
Wskaźnik E sezonowego zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania w standardowym sezonie ogrzewczym – jest to stosunek
sezonowego zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania w standardowym sezonie ogrzewczym do kubatury ogrzewanej części
budynku.
Wartość wskaźnika E oblicza się wg wzoru:
Qh
E= kWh / (m3 * a) (22-1)
V
w którym:
Qh – zapotrzebowanie na ciepło w całym sezonie ogrzewczym

V – kubatura części nadziemnej budynku, obliczona zgodnie z PN, powiększona o kubaturę ogrzewanych
pomieszczeń na poddaszu użytkowym lub w piwnicy i pomniejszona o kubaturę wydzielonych klatek
schodowych, szybów, wind, otwartych wnęk, loggii i galerii.
30
E - jest to wielkość, którą należy porównywać z wartościami granicznymi podanymi w rozporządzeniu o „Warunkach
technicznych jakim powinny odpowiadać budynki” [1] (spełnienie nierówności E ≤ E 0 gdzie E0 są to wartości graniczne
podane w w/w rozporządzeniu).
Sezonowe zapotrzebowanie na ciepło do ogrzewania Qh w wyodrębnionej j-tej strefie budynku oblicza się jako różnicę strat
ciepła oraz zysków ciepła od słońca i źródeł wewnętrznych, z uwzględnieniem stopnia wykorzystania zysków ciepła, ze
wzoru:
[
Qh = ∑ Q z + Qw + Q g + Qa − η m (Qsw + Qi ) ] (22-2)
gdzie:
m – numer kolejnego miesiąca w sezonie ogrzewczym
Qz – straty ciepła przez przegrody zewnętrzne, stykające się z powietrzem zewnętrznym m-tym miesiącu sezonu
ogrzewczego
Qw – straty ciepła przez przegrody wewnętrzne, do pomieszczeń przyległych o temperaturze różnej od temperatury
i0tej strefy, w m-tym miesiącu sezonu ogrzewczego
Qg – straty ciepła przez podłogi do gruntu w m0tym miesiącu sezonu ogrzewczego
Qa – straty ciepła na podgrzanie powietrza wentylacyjnego w m-tym miesiącu sezonu ogrzewczego
Qw – zyski ciepła słonecznego przez okna w m-tym miesiącu sezonu ogrzewczego
Qi – wewnętrzne zyski ciepła w m-tym miesiącu sezonu ogrzewczego.
ηm - Współczynnik wykorzystania zysków ciepła w m-tym miesiącu sezonu
ogrzewczego, który oblicza się dla każdej strefy ze wzoru:
η = 1− e GLR
(22-3)
Qsw + Qi
GLR =
Q z + Q w + Q g + Qa
(22-4)
w którym:
GLR – stosunek zysków od strat wg PN-B-02025[16]
W normie podano w załącznikach normatywnych:
1)dane dla 59 stacji meteorologicznych. Dane te zawierają wartości charakteryzujące temperaturę powietrza zewnętrznego w
danej stacji meteorologicznej oraz wartości miesięcznych sum promieniowania całkowitego na powierzchnie ścian lub
dachów.
2)wartości obliczeniowe współczynnika zacienienia, który jest równy 1 jeżeli na elewacji budynku nie występują balkony ani
loggie, a w sąsiedztwie budynku nie ma przeszkód ograniczających dopływ promieniowania słonecznego do elewacji.
Załącznik informacyjny do Normy zawiera uproszczony sposób obliczania sezonowego zapotrzebowania na ciepło do
ogrzewania budynków. Można go stosować w odniesieniu do budynków mieszkalnych i zamieszkania zbiorowego, w
zabudowie jedno- i wielorodzinnej, z podpiwniczeniem lub bez, bez loggii obudowanych i szklarni przylegających do
budynku.
Zakłada się, że cała ogrzewana przestrzeń budynku stanowi jedną strefę o eksploatacyjnej temperaturze powietrza
wewnętrznego równej 200C, obliczenia przeprowadza się wg załączonego do normy formularza obliczeniowego i przykładu.
23. Obliczanie zapotrzebowania ciepła z uwzględnieniem sprawności systemu grzewczego

(energii końcowej)
Wielkość QH i E nie stanowią podstawy do oceny rzeczywistego sezonowego zapotrzebowania ciepła, którego koszty będzie
ponosił właściciel budynku. To bowiem rzeczywiste zapotrzebowania musi uwzględniać sprawności systemu ogrzewania.
Aby dojść do tej wartości posługujemy się wzorem:
Q H ⋅ Wt ⋅ W d
Q= (23-1)
η w ⋅ηe ⋅ηr ⋅ηe
gdzie: Q - jest sezonowym zapotrzebowaniem ciepła no ogrzewanie budynku z uwzględnieniem sprawności

systemu ogrzewania.
31
Współczynniki występujące we wzorze mają następujące znaczenie:
ηw - sprawność wytwarzania ciepła (źródła ciepła), określana zgodnie z Polskimi Normami

dotyczącymi kotłów grzewczych wodnych niskotemperaturowych gazowych oraz kotłów grzewczych
stalowych o mocy grzewczej do 50 kW lub przyjmowana z tablicy 21.1 lub z dokumentacji
technicznej,
ηp - sprawność przesyłania ciepła ( zależna od jakości izolowania i od odległości przesyłania ciepła)

,określana zgodnie z Polską Normą dotyczącą izolacji cieplnej rurociągów, armatury i urządzeń lub
przyjmowana z tablicy 21.2 lub z dokumentacji technicznej,
ηr - sprawność regulacji systemu grzewczego obliczana z wzoru (21-1) lub przyjmowana z

dokumentacji technicznej. Współczynnik ten jest definiowany jako iloraz zapotrzebowania ciepła
przy użyciu danego systemu regulacji do zapotrzebowania ciepła przy użyciu regulacji doskonałej tj.
takiej, która natychmiast dostosowuje system do temperatury zewnętrznej i do poziomu zysków
wewnętrznych,
ηe - sprawność wykorzystania ciepła zależna od usytuowania grzejników, występowania osłon itp.,

przyjmowana z tablicy 21.4 lub z dokumentacji technicznej
. Wt, Wd, - są to współczynniki uwzględniające przerwy w ogrzewaniu w okresie tygodni lub w okresie doby, oraz
szybkość reakcji systemu ( i budynku) na zmiany temperatury w przypadku tych przerw w
ogrzewaniu ( wg tablic 21.5 i 21.6 )
Uwzględnienie wszystkich wymienionych współczynników sprowadza wielkość sezonowego zapotrzebowania ciepła dla
budynku oraz wskaźnik sezonowego zapotrzebowania ciepła odniesiony do 1 m2 powierzchni ogrzewanej - do wartości
rzeczywiście występujących i charakteryzujących rzeczywiste koszty ogrzewania w warunkach standardowych.
Q Q
= Eps kWh / (m2 *a) lub = Evs kWh / (m3 * a) (23-2)
P V
24. Obliczanie zapotrzebowania mocy
Zapotrzebowanie mocy grzewczej (qmoc) oblicza się wg normy PN-B-03406 [17] oraz wg normatywnych
temperatur wewnętrznych i zewnętrznych.
Należy zwrócić uwagę, że nazewnictwo występujące w normie 03406 jest niezgodne z nazewnictwem w normie
PN-B -02025 [16]. W szczególności zapotrzebowanie mocy jest tam określane jako zapotrzebowanie na ciepło.
Programy komputerowe obliczające sezonowe zapotrzebowanie ciepła zgodnie z PN-B-02025 jednocześnie

obliczają moc grzewcza wg normy PN-B-03406.
Natomiast w przypadku obliczania sezonowego zapotrzebowania na ciepło (QH) wg metody uproszczonej podanej
w załączniku do PN-B-02025 [16]można obliczyć zapotrzebowanie mocy szczytowej również w sposób
uproszczony posługując się wzorem:
QH
q moc = (24-1)
T ⋅z
gdzie: QH = sezonowe zapotrzebowanie ciepła w kWh
T = czas trwania sezonu grzewczego w godzinach
t i − t e Sred
z= (24 –2)
ti − te
gdzie: ti = temperatura obliczeniowa w pomieszczeniu (wg normy 02402)
te = temperatura obliczeniowa zewnętrzna najniższa występujące w danej strefie klimatycznej
(wg normy 02403)
teśred = temperatura zewnętrzna średnia w ciągu sezony grzewczego.
Można też zastosować inny wzór:
q moc = QH (ti – te) / 24 Sd (24-3)

gdzie : Sd = liczba stopniodni dla miejsca położenia budynku wg danych z normy PN-B -02025 [16]
Np. dla QH = 420 000 kWh , dla warunków Warszawy (Sd=3885), te dla III strefy = -20o C)
q moc = 420000 * [20 – (-20)] / 24 *3885 = 180,2 kW
32
25. Zapotrzebowanie energii na ogrzanie c.w.u.
26.1. Jednostkowe zapotrzebowanie na ciepłą wodę

Podstawą wyjściową do obliczenia zapotrzebowania ciepła do podgrzewania wody jest jednostkowe dobowe
zapotrzebowanie na ciepła wodę dla 1 użytkownika {Vc w dm3/(d.j.n) czyli w litrach na dobę i jednostkę naturalną czyli
użytkownika). Brak jest jednoznacznego określenia tej wielkości.
a) wg danych statystycznych i doświadczeń praktycznych dobowe zużycie c.w.u. w budynkach mieszkalnych wynosi
około 80 dm3 na mieszkańca i dobę.
Podobne wartości podaje podręcznik S.Mańkowskiego [43] :
-dla mieszkań z wannami 80 dm3 na mieszkańca i dobę
-dla mieszkań z natryskami 70 dm3 na mieszkańca i dobę.
b) Wg normy PN-92/B-01706 [18] należy przyjmować zużycie Vc = 110 – 130 dm3/d.j.n
Ta norma dotyczy jednak obliczenia i projektowania urządzeń , a nie obliczania zużycia ciepła.
c)Rozporządzenie [4] określa przeciętne normy wody (zimnej i ciepłej razem). Przyjmując odpowiedni (każdorazowo
ustalany) procentowy udział ciepłej wody w całkowitym zużyciu wody - można uzyskać potrzebną wartość jednostkowego
zużycia ciepłej wody.
Tablica 26 –1 Przeciętne normy zużycia wody . Wyciąg z Rozporządzenia [4]

Przeciętne dobowe normy
Lp Rodzaj budynku
zużycia wody
1 Mieszkania wyposażone w wodociąg bez WC i łazienki (brak kanalizacji) 30 dm3/ mieszkańca
2 Mieszkania wyposażone w wodociąg i WC bez łazienki 50-60 dm3/ mieszkańca
3 Mieszkania wyposażone w wodociąg, zlew kuchenny, brak łazienki i ciepłej wody 70-90 dm3/ mieszkańca
Mieszkania wyposażone w wodociąg, WC, łazienka lokalne źródło ciepłej wody 80-100 dm3/ mieszkańca
4
(piecyk węglowy, gazowy, elektryczny, bojler)
Mieszkania wyposażone w wodociąg, WC, łazienka, ciepła woda z elektrociepłowni 140-160 dm3/ mieszkańca
5
lub kotłowni osiedlowej
6 Szpitale 650 dm3/ łóżko
7 Domy pomocy społecznej, rencisty, małego dziecka 175 dm3/ łóżko
Szkoły – bez stołówki 15 dm3/ 1 dziecko
8
- ze stołówką 25 dm3/ 1 dziecko
Szkoły zawodowe i wyższe - bez laboratoriów 15 dm3/ 1 uczeń (student)
9
- z laboratoriami 25 dm3/ 1 uczeń (student)
10 Internaty i domy studenckie, szkoły z internatami 100 dm3/ 1 uczeń (student)
26.2. Obliczenie zapotrzebowania ciepła na przygotowanie c.w.u.
Obliczenia wg normy 01706 [18] wykonuje się wg następujących wzorów:
1) Średnie dobowe zapotrzebowanie na ciepłą wodę w budynku q d śr

Vd śr = U * Vc m3/d (25-1)
gdzie :– Vc - średnie dobowe zapotrzebowanie na 1 użytkownika
U – liczba mieszkańców ( użytkowników )
2) Średnie godzinowe zapotrzebowanie na ciepłą wodę w budynku q h śr

Vh śr = Vd śr / τ m3/d (25-2)
gdzie : τ – liczba godzin użytkowania w ciągu doby przyjmowana 18h/d
3) Zapotrzebowanie na ciepło na ogrzanie 1 m3 wody:

Qcwj = cw*p*(tc –tz) GJ/m3 (25-3)
o
gdzie : cw – ciepło właściwe wody , cw = 4,2 kJ/ kg C
p – gęstość wody w danej temperaturze, p= 1 kg/dm3 = 1000kg/m3
tc – obliczeniowa temperatura ciepłej wody, tc max = 55oC
tz - obliczeniowa temperatura zimnej wody, tz = 5oC dla ujęcia wód powierzchniowych i
10oC dla wód podziemnych
4) Roczne zapotrzebowanie ciepła na przygotowanie c.w.u w budynku

Q = Qcwj * V d śr * 365 (25-4)
26.3 . Obliczenie zapotrzebowania mocy cieplnej na przygotowanie c.w.u.

Maksymalne zapotrzebowanie mocy obliczamy wg wzoru :
Φ = V h śr * Qcwj * Nh *278 (25-5)
Gdzie : - Nh =9,32 U –0244 = współczynnik nierównomierności rozbioru ciepłej wody (w tablicy 25-2).
- 278 = współczynnik przeliczenia z GJ na kWh )
33
Tablica 25-2 Współczynniki godzinowe nierównomierności rozbioru ciepłej wody
Współczynniki godzinowy Współczynniki godzinowy

Liczba użytkowników nierównomierności rozbioru Liczba użytkowników nierównomierności rozbioru
ciepłej wody ciepłej wody
10 5,31 100 3,03
20 4,49 150 2,74
30 4,06 200 2,56
40 3,79 250 2,42
50 3,58 300 2,32
60 3,43 400 2,16
80 3,20 500 2,05
Przykład : budynek zamieszkany przez 68 osób.

Zużycie c.w.u. na 1 osobę w ciągu doby: 80 l = 0,08 m3/d
Zużycie c.w.u. w budynku w ciągu doby : V d śr = 08 * 68 = 5,44 m3/d
Średnie godzinowe zużycie c.w.u.w budynku: V h śr = 5,44 / 18 = 0,30 m3/h
Zużycie ciepła na ogrzanie 1m3 wody: 4,2 * (55 – 10) * 1000 /106 = 0,189 GJ/m3
Roczne zużycie ciepła na c.w.u. w budynku Q = 5,44 * 365 * 0,189 = 375 GJ/a
Max moc cieplna Φ = V h śr * Qcwj * Nh*278 = 0,30 * 0,189 * 3.33*278 = 52,48 kW
26. Obliczenie kosztu energii cieplnej
26.1 Roczne koszty ogrzewania i c.w.u. przy dostawie ciepła z sieci cieplnej:
Mając określone wartości Q i qmoc obliczamy roczne koszty ogrzewania budynku według formuły:
K = Q * Ce + qmax * 12* Cem + Ab (26-1)
gdzie: Ce - cena 1 GJ dostarczonego ciepła wraz ze zmienną częścią opłaty przesyłowej
Cem - miesięczna opłata za 1 MW zamówionej mocy cieplnej wraz z stałą częścią
opłaty przesyłowej
Ab – Opłata abonamentowa
Przykład : Q = 1250 GJ/a , q moc = 145 kW = 0,145 MW, Ce = 26 zł/GJ,
Cm= 7000 zł/MW/mies., Ab=40 zł/mies
K= 1250* 26 + 7000*0,145* 12 + 40 * 12 = 32500 + 12180 + 480 = 45160 zł/rok
26.2 Roczne koszty ogrzewania z indywidualnego źródła ciepła

Obliczamy ilość opału oraz koszty:
Q
G= (26-2)
e
K = G ⋅ C 0 + K ob (26-3)
gdzie G – Ilość opału na 1 sezon grzewczy, t lub m3,
e – wartość opałowa paliwa, GJ/t lub GJ/m3,
C0 – cena jednostkowa paliwa, zł/t lub zł/m3,
Kob – roczne koszty obsługi, zł,
K - roczne koszty ogrzewania, zł
Przykład : Q= 950 GJ/a, ogrzewanie gazem o wartości opałowej 31 MJ/m3 i cenie 1,05 zł/m3, przy stałych rocznych
kosztach (opłata abonamentowa i konserwacja ) 1200 zł/a :
G = 950 000/ 31= 30645 m3; K= 30645 * 1,05 + 1200 = 33377 zł/a
34
VI. TERMOMODERNIZACJA
27. Warunki ustawowe
Ustawa Termomodernizacyjna [2] określa warunki, które musza być spełnione, jeżeli chcemy korzystać z pomocy finansowej
Państwa w formie premii termomodernizacyjnej. Te warunki zestawiono w poniższych tablicach.
Tablica 27.1- Rodzaje obiektów, których dotyczy Ustawa Termomodernizacyjna [ 2 ]

l.p. Rodzaj obiektów objęty Ustawą Uwagi
O dowolnym rodzaju własności (prywatne,
spółdzielcze, wspólnotowe, komunalne, zakładowe)
1 Budynki mieszkalne
z wyjątkiem stanowiących własność jednostek
budżetowych
Budynki zbiorowego zamieszkania, przez które rozumie się
domy opieki społecznej, hotele robotnicze, internaty i bursy
Nie dotyczy hoteli , pensjonatów, domów
2 szkolne, domy studenckie, domy dziecka, domy emeryta i
wczasowych
rencisty, domy dla bezdomnych oraz budynki o podobnym
przeznaczeniu
Budynki wykorzystywane przez jednostki samorządu Budynki administracji samorządowej, budynki
3 terytorialnego do wykonywania zadań publicznych szkół, szpitale, a także budynki związane z
wodociągami , komunikacją miejską i tp.
Kotłownie lub węzły cieplne, z których nośnik ciepła
4 dostarczany jest bezpośrednio do instalacji c.o. i c.w.u. w
budynku
Ciepłownie osiedlowe lub grupowe wymienniki ciepła wraz z
5 siecią ciepłownicza o mocy nominalnej do 11,6 MW
dostarczające ciepło do budynków
Tablica 27.2 – Warunki uzyskania premii termomodernizacyjnej

Lp Warunek Art. ustawy
Zmniejszenie rocznego zapotrzebowania energii dostarczanej do budynków na potrzeby ogrzewania oraz Art.2 ust. 1
1
podgrzewania ciepłej wody użytkowej – co najmniej o wielkość określona w Ustawie (patrz tablica 27.3)
Kredyt udzielany na realizację przedsięwzięcia nie przekracza 80 % kosztów, a okres spłaty kredytu nie Art.4 ust. 1
2
przekracza 10 lat
Miesięczne raty spłaty kredytu wraz z odsetkami nie są większe od 1/12 rocznych oszczędności kosztów Art.4 ust. 2
3
energii uzyskanych w wyniku termomodernizacji
4 Opracowanie audytu energetycznego, w którym wskazany jest optymalny wariant przedsięwzięcia Art. 2 pkt. 5
termomodernizacyjnego Art. 3 pkt. 4
Tablica 27.3 – Wymagane oszczędności energetyczne w wyniku termomodernizacji
Wymagane zmniejszenie
L.p Rodzaj przedsięwzięcia rocznego zapotrzebowania
na energię na cele c.o. i
c.w.u. co najmniej
1 Modernizacja jedynie systemu grzewczego 10%.
Modernizacja w budynkach, w których w latach 1985-2001 przeprowadzono modernizację 15%
2
systemu grzewczego
3 W pozostałych przypadkach (kompleksowa termomodernizacja) 25%
4 Modernizacja w lokalnym źródle ciepła i w lokalnej sieci ciepłowniczej 25%
Likwidacja lokalnego źródła i wykonanie przyłącza do scentralizowanego źródła ciepła
5
20%
6 Zamiana konwencjonalnego źródła energii na źródła niekonwencjonalne Bez ograniczenia
28. Audyt energetyczny
28.1. Dane do audytu (inwentaryzacja techniczno-budowlana)

Rozporządzenie o zakresie i formie audytów [3] podaje (w § 5) listę danych, które powinna zawierać inwentaryzacja
techniczno-budowlana, stanowiąca obowiązkową część audytu energetycznego. Rozwijając tę listę o niektóre dodatkowe
dane można utworzyć listę, wg której można zbierać dane dla opracowania audytu.
35
Tablica 28.1 Dane do audytu – do zebrania przed jego opracowaniem
Lp Grupa danych Rodzaj danych
• Adres, właściciel
• Przeznaczenie budynku (mieszkalny, szkolny itd.)
0 Dane ogólne
• Rodzaj zabudowy (wolnostojący, segment, bliźniak )
• Rok oddania do użytkowania
• Rodzaj konstrukcji, nazwa systemu technologicznego
• Powierzchnia zabudowy, użytkowa mieszkań, użytkowa ogrzewanej
części budynku
• Czy budynek podpiwniczony i czy piwnice ogrzewane
• Kubatura budynku, kubatura części ogrzewanej
1 Ogólne dane techniczne i użytkowe
• Współczynnik kształtu
• Liczba kondygnacji, wysokość kondygnacji
• Liczba mieszkań( w tym <50m2, 50-100m2, >100m2)
• Liczba mieszkań z WC w łazience i mieszkań z WC osobno
• Liczba mieszkańców
Co najmniej uproszczona dokumentacja techniczna, w tym rzuty poziome z
2 Rysunki
zaznaczeniem przerw dylatacyjnych oraz stron świata oraz przekrój
Dane dotyczące konstrukcji (warstwy materiałowe)oraz wielkość
powierzchni i współczynnika przenikania „U” dla ścian zewnętrznych, dachu
Charakterystyka podstawowych
3 lub stropodachu, stropów pod poddaszem nieogrzewanym i nad piwnicą
elementów budynku
nieogrzewaną, ścian i podłogi piwnic, okien , świetlików i drzwi
zewnętrznych
Zamówiona moc cieplna
Ogólna charakterystyka Sezonowe zapotrzebowanie ciepła
4
energetyczna budynku Zużycie ciepła w ostatnich latach
Umowa, taryfy, opłaty
• typ instalacji, parametry pracy,
• rodzaje grzejników i zaworów, liczba grzejników
• rodzaj i stan przewodów i ich izolacji
Charakterystyka systemu
5 • opis modernizacji dokonanej w latach 1985-2001
grzewczego
• sprawności składowe systemu grzewczego
• czy stosowane są przerwy dobowe i tygodniowe
• urządzenia pomiarowe i sposób rozliczania
• rodzaj instalacji
Charakterystykę instalacji ciepłej
6 • rodzaj i stan przewodów i ich izolacji
wody użytkowej
• wodomierze indywidualne wody ciepłej i zimnej, sposób rozliczania
• rodzaj i typ wentylacji
7 Charakterystykę systemu wentylacji
• ocena skuteczności działania
Charakterystykę węzła cieplnego lub • typ urządzenia, rodzaj paliwa
8
kotłowni w budynku • wyposażenie w aparaturę regulacyjną i automatykę
Charakterystykę instalacji gazowej • rodzaje urządzeń, stan przewodów
9 (gdy ma wpływ na • stan przewodów kominowych (spalinowych)
termomodernizację) • zużycie energii
Charakterystykę instalacji • rodzaj urządzeń,
10 elektrycznej (gdy ma wpływ na • stan przewodów,
termomodernizację) • zużycie energii
28.2. Listy standardowych usprawnień termomodernizacyjnych

Jako pomoc przy poszukiwaniu metod usprawnień można posługiwać się listą usprawnień standardowych tj. najczęściej,
powszechnie stosowanych. Poniżej przedstawiona lista dotyczy standardowych usprawnień zmniejszających zużycie energii i
koszty ogrzewania budynków.
1) Szczelność przegród zewnętrznych

1.1. Reperacja szyb i okitowania
1.2. Remont okien i ich okuć
1.3 Uszczelnienie okien
1.4 Remont drzwi zewnętrznych
1.5 Uszczelnienie drzwi zewnętrznych
1.6 Założenie zasłon drzwi zewnętrznych
1.7 Wykonanie przedsionka
1.8 Zainstalowanie automatycznego zamykania drzwi
1.9 Wykonanie ekranów przeciwwiatrowych przed wejściem do budynku.
36
2) Izolowanie cieplne przegród
2.1. Ocieplenie ścian zewnętrznych
2.2. Ocieplenie stropu pod nie ogrzewanym strychem lub stropodachu lub dachu
2.3 .Ocieplenie stropu nad nie ogrzewana piwnicą lub podłóg parteru lub piwnic
2.4 Zmniejszenie powierzchni okien (częściowa zabudowa)
2.5. Podwyższenie własności termoizolacyjnych okien (np. dodatkowe szklenie lub zmiana
oszklenia) lub wymiana okien
2.6. Założenie ekranów zagrzejnikowych
2.7. Założenie żaluzji lub okiennic
2.8. Wymiana drzwi zewnętrznych lub ich dodatkowe izolowanie
2.9. Obudowa balkonów.
3).Źródło ciepła
3.1. Wymiana źródła ciepła
3.2. Zmiana nośnika energii
3.3. Dołączenie do miejskiej sieci cieplnej
3.4 Modernizacja źródła ( automatyka, izolowanie)
4) Węzeł cieplny
4.1. Wymiana hydroelewatora na węzeł wymiennikowy
4.2. Wymiana wymienników o niskiej sprawności
4.3. Izolowanie armatury
4.4. Zainstalowanie urządzeń pomiarowych (ciepłomierza, termometrów i manometrów)
4.5. Zainstalowanie automatycznej regulacji
5) Instalacja grzewcza i wentylacyjna
5.1. Płukanie chemiczne instalacji
5.2. Uszczelnienie instalacji (likwidacja ubytków wody)
5.3. Hermetyzacja, likwidacja centralnej sieci odpowietrzającej, zmiana naczynia wzbiorczego
5.4 Izolowanie (lub naprawa izolacji) przewodów
5.5. Zainstalowanie zaworów termostatycznych
5.6. Zainstalowanie podzielników kosztów
5.7 Regulacja instalacji i dostosowanie do zmniejszonych potrzeb cieplnych
5.8. Utrzymanie grzejników w czystości i nie osłanianie ich
5.9. Odpowietrzanie grzejników
5.10. Ograniczenie ogrzewania w pomieszczeniach czasowo użytkowanych
5.11. Zmiana systemu ogrzewania
5.12. wprowadzenie nawiewników powietrza
5.12 Zmiana systemu wentylacji
5.13 Wprowadzenie urządzeń odzysku ciepła z wentylacji
6) Instalacja cieplej wody użytkowej
6.1. Naprawa lub wykonanie izolacji przewodów
6.2. Wymiana niesprawnych urządzeń
6.3. Wymiana nieszczelnych przewodów
6.4. Poprawienie układu przygotowującego c.w.u.
6.5. Wprowadzenie automatycznej regulacji temperatury oraz pracy pomp
6.6. Instalowanie specjalnych prysznicy i perlatorów oszczędzających zużycie ciepłej wody
6.7. Instalowanie mieszkaniowych liczników c.w.u.
7). Inne usprawnienia
7.1. Wprowadzenie systemu pomiaru i indywidualnego rozliczania kosztów użytkowania energii
7.2. Zmiany w sposobie eksploatacji, konserwacji i nadzoru
7.3. Zmiany w umowie z dostawcą (zmiana wielkości mocy szczytowej)
28.3 . Opis techniczny w audycie
Zgodnie z Rozporządzeniem w audycie należy podąć założenia do projektu. Ale głównym adresatem audytu jest inwestor,
któremu trzeba wskazać na co należy zwrócić szczególną uwagę w czasie realizacji. Potrzebne jest także sformułowanie
uwag i zaleceń dla administracji i użytkowników dotyczących warunków użytkowania , które zapewnią pełne i trwałe
osiągnięcie korzyści z termomodernizacji. Tych rad i zaleceń dla inwestora i administracji nie ma w projektach, trzeba je
sformułować w audycie.
Wskazane jest , aby opis wybranego wariantu przedsięwzięcia termomodernizacyjnego zawierał miedzy innymi dane
zestawione w tablicy 28.2.
37
Tablica 28.2 Treść opisu w audycie
L.p. Rodzaj danych Zawartość opisu
Wyszczególnienie robót
1 charakterystyka, wielkość i przewidywany koszt robót
przewidzianych do wykonania
• Zakres i zawartość projektu termomodernizacji,
• Zalecane wyroby i materiały (rodzaj, typ, charakterystyka),
• Zalecenia dotyczące wyboru technologii robót oraz potrzebnego
Założenia do projektu sprzętu,
2
termomodernizacji • Wymagania zawarte w normach, aprobatach i warunkach
technicznych,
• Wskazanie miejsc wymagających szczególnych rozwiązań
ze względu na technologię robót lub warunki użytkowania,
• Ograniczenia okresu wykonania robót ze względu na warunki
atmosferyczne.
Zalecenia dla wykonawcy
3 • Zabezpieczenia wykonania robót szkodliwych dla wykonawców i
dotyczące prowadzenia robót
dla środowiska,
• Usuwanie szkodliwych materiałów rozbiórkowych i opadów,
• Wskazania dotyczące nadzoru nad wykonaniem i odbioru
wykonanych robót,
• Dokumenty , które powinien przedstawić wykonawca robót
4 Zalecenia dla inwestora (uprawnienia, certyfikaty, świadectwa zgodności),
• Wytyczne dla dokonania oceny efektów wykonanej
termomodernizacji (terminy, zakres, metody badań).
• Wskazania dotyczące użytkowania , konserwacji , przeglądów i

pomiarów elementów budowlanych i instalacyjnych,
• Wskazania dotyczące trwałości elementów budynku i instalacji,
Zalecenia dla administracji okresów remontów i wymiany,
5 • Wytyczne dla użytkowników w zakresie oszczędności energii
budynku
• Wytyczne dotyczące regulaminu użytkowania pomieszczeń
i urządzeń, ze szczególnym uwzględnieniem
energooszczędności,
28.4 Kolejność czynności przy opracowaniu audytu
Tablica 28.3 - Kolejność czynności przy opracowaniu audytu energetycznego.
1. WSTĘPNA CZĘŚĆ OPISOWA I DANE DO AUDYTU

(dokumenty i dane źródłowe, inwentaryzacja, , zadeklarowany wkład własny inwestora)
2. UZUPEŁNIENIE DANYCH
- Obliczenie U dla przegród
- Obliczenie strumienia pow. went. Ψ
- Obliczenie Qh dla stanu istniejącego
3. WYBÓR USPRAWNIEŃ , KTÓRE MOGĄ BYĆ ZASTOSOWANE (LISTA)
4. ANALIZA I OCENA USPRAWNIEŃ ZMNIEJSZAJĄCYCH STRATY CIEPŁA

(wybór optymalnego wariantu, określenie kosztu i SPBT)
Np. : Ściany , stropodach, okna, inne
Wynik: LISTA USPRAWNIEŃ W KOLEJNOŚCI ROSNĄCEGO SPBT
5. ANALIZA I OCENA USPRAWNIEŃ PODWYZSZAJACYCH SPRAWNOŚĆ INSTALACJI C.O.
- Określenie współczynników η i w
- Obliczenie kosztów, oszczędności i SPBT
6. WYZNACZENIE OPTYMALNEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA
- Sformowanie wariantów
- Obliczenie Qh dla wariantów
- Obliczenie kosztów ogrzewania i oszczędności dla wariantów
- Ocena wariantów i wybór
- Opis wybranego wariantu
7. KARTA AUDYTU
38
29. Wymagania dla budynku po termomodernizacji
Wg Rozporządzenia w sprawie zakresu i formy audytu energetycznego [3] wymagane jest uzyskanie po termomodernizacji
cech energetycznych elementów podanych w tablicy 29.1.
Tablica 29.1 – Wymagane wartości oporu cieplnego ( R ) i współczynnika przenikania ciepła ( U) niektórych elementów
budynku po termomodernizacji
Wymagana wartość
Element R (m2*K/W) U (W/ m2*K)
co najmniej nie więcej niż
Ściany zewnętrzne 4,0
Stropodachy i stropy pod nieogrzewanym poddaszem 4,5
Strop nad nieogrzewaną piwnica 2,0
Okna* w I,II,II strefie klimatycznej -w ścianach 1,9

- w dachu 1,8
Okna* w IV i V strefie -w ścianach i w dachu 1,7
* dla okien w pomieszczeniach o temperaturze obliczeniowej większej niż 16 oC
Spełnienie podanych w tablicy 29.1 warunków dotyczących minimalnej wartości R po termomodernizacji wymaga
zastosowania odpowiedniej warstwy izolacji termicznej , której grubość zależy od wartości R przegrody w stanie
istniejącym.
W tablicy 29.2 zestawiono grubości ocieplenia potrzebne dla uzyskania wymaganych wartości oporu cieplnego.
Tablica 29.2 – Minimalna grubość warstwy ocieplenia niezbędna dla osiągnięcia wymaganych wartości R.
Ocieplenie z materiału o Λ=0,04 niezbędne dla uzyskania wymaganej wartości R Grubość
Wartość R (m2*K/W ) warstwy - cm
w stanie istniejącym Dla stropodachu i stropu pod Dla stropu nad piwnicą
Dla ścian zewnętrznych
2 strychem nieogrzew. nieogrzewaną
Rmin = 4 (m *K/W)
Rmin = 4 ,5 (m2*K/W) Rmin = 2 (m2*K/W)
0,5 14 16 6
0,75 13 15 5
1,00 12 14 4
1,20 12 14 4
1,40 11 13 3
1,60 10 12 2
1,80 9 11 1
2,00 8 10 -
39
30. Wymagania dotyczące technologii wykonania ociepleń
30.1 Wymagania dotyczące materiałów ocieplających ze względu na odporność pożarową budynków
Wg Warunków Technicznych [ 1] obowiązują specjalne wymagania dotyczące izolacji termicznej w budynkach

wysokich, a w szczególności :
§216. 6 . W budynku , na wysokości powyżej 25 m od poziomu terenu, okładzina elewacyjna i jej zamocowanie
mechaniczne, a także izolacja cieplna ściany zewnętrznej powinny być wykonane z materiałów niepalnych.
§216.7. Dopuszcza się ocieplenie ściany zewnętrznej budynku mieszkalnego , wzniesionego przed 1 kwietnia 1995 r., o
wysokości do 11 kondygnacji włącznie z użyciem samogasnącego polistyrenu spienionego, w sposób zapewniający
nierozprzestrzenianie ognia.
30.2 Wymagania dotyczące wykonywania ocieplenia
W instrukcji nr 334 ITB (21) ustalono szereg wymagań dotyczących systemu ocieplania ścian zewnętrznych budynków
metodą bezspoinową (dawniej „lekka mokra”). Wybrane wymagania z instrukcji podane są poniżej.
Warunki przystąpienia do robót (pkt. 3.4.1. Instrukcji)
• Podstawą do rozpoczęcia robót jest projekt techniczny i pozwolenie na budowę.

• Roboty mogą wykonywać tylko wyspecjalizowane firmy , mające uprawnienia od właścicieli systemów
ociepleniowych.
• Inwestor powinien zażądać od wykonawcy certyfikatu (wydanego przez ITB) lub deklaracji zgodności z aprobatą
techniczną na zestaw wyrobów do wykonywania ocieplenia (wydanej przez producenta) .
• Roboty ociepleniowe należy wykonywać w temperaturze nie niższej niż +5oC i nie wyższej niż 25oC.
Niedopuszczalne jest prowadzenie robót w czasie opadów atmosferycznych, na elewacjach silnie
nasłonecznionych, w czasie silnego wiatru oraz jeżeli jest zapowiadany spadek temperatury poniżej 0oC w
przeciągu 24 h.
Materiały izolacyjne
• Płyty styropianowe (pkt 3.2.1.2). Do robót ociepleniowych należy stosować płyty styropianowe według PN-B-
20139:1999, odmiany 15 lub 20, rodzaju FS (samogasnące).
• Wełna mineralna ( pkt 3.3.1.2). Do robót ociepleniowych nadają się płyty z wełny mineralnej o nieuporządkowanej
strukturze włókien oraz o uporządkowanej strukturze włókien (lamela). Należy stosować płyty typu „S”.
Mocowanie mechaniczne.
• Płyty styropianowe (pkt 3.4.3.1). Warunki dodatkowego mocowania mechanicznego (ich liczbę, rozmieszczenie, rodzaj)
powinien określać projekt. Zaleca się stosowanie co najmniej 4-5 łączników na 1m2. Głębokość zakotwienia w podłożu
powinna wynosić co najmniej 6 cm. Do mocowania mechanicznego można przystąpić nie wcześniej niż po upływie 24
h od przyklejenia płyt.
• Płyty z wełny mineralnej(pkt 3.4.3.2). Do mocowania mechanicznego można przystąpić nie wcześniej niż po upływie
24 h od przyklejenia płyt. Zaleca się , aby liczba łączników na 1m2 wynosiła 4-6 sztuk, a głębokość osadzenia w
podłożu z betonu i cegły pełnej powinna wynosić co najmniej 5 cm, a w przypadku podłoża z betonu komórkowego i
cegły dziurawki – co najmniej 8-9 cm.
Trwałość systemu ociepleniowego (pkt. 4 instrukcji)
Trwałość systemów ociepleniowych z zastosowaniem styropianu ocenia się na co najmniej 30 lat pod warunkiem
okresowych przeglądów i niezbędnych napraw wyprawy tynkarskiej.
Wymaganie 30-letniej trwałości nie dotyczy wyprawy tynkarskiej, która jest najsłabszym elementem układu
ociepleniowego, gdyż narażona jest na działanie czynników atmosferycznych, uderzeń itp. W przypadku uszkodzeń powinna
być naprawiana i poddawana renowacji przez nałożenie nowej warstwy tynkarskiej lub pomalowana. Minimalna trwałość
wyprawy tynkarskiej należy określić na 5 lat. W tym czasie nie powinny w niej powstać rysy, pęknięcia i odpryski.
40

Robakiewicz Do Audytow I Swiadectw

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Robakiewicz Do Audytow I Swiadectw

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BIBLIOTEKA FUNDACJI POSZANOWANIA ENERGII

ZRZESZENIE AUDYTORÓW ENERGETYCZNYCH

W książce zestawiono podstawowe wymagania i dane z przepisów i norm oraz przykłady

I. DANE I INFORMACJE OGÓLNE................................................................................................................... 5

1.Jednostki. Przeliczanie jednostek.............................................................................................................. 5

2.Wartość energetyczna paliw ........................................................................................................................ 6

3.Przepisy, normy, podręczniki ...................................................................................................................... 6

4.Instytucje związane z oceną jakości energetycznej budynków.......................................................... 7

II. DANE KLIMATYCZNE I UŻYTKOWE .......................................................................................................... 8

5.Obliczeniowe temperatury wewnętrzne .................................................................................................... 8

6. Obliczeniowe temperatury zewnętrzne .................................................................................................... 9

7. Dane klimatyczne i stopniodni ................................................................................................................... 9

8. Wartości do obliczenia zysków ciepła ................................................................................................. 10

III. CECHY ENERGETYCZNE BUDYNKU................................................................................................... 12

9. Jakość energetyczna budynków wg roku oddania do użytkowania............................................. 12

10. Wartości obliczeniowe współczynników przewodzenia ciepła niektórych materiałów i

11 . Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła .............................................................................. 15

12. Opór cieplny gruntu.................................................................................................................................. 17

13. Współczynniki przenikania ciepła U dla okien................................................................................... 17

15.Kondensacja pary wodnej........................................................................................................................ 19

17. Wymagania dotyczące izolacyjności podłóg na gruncie ................................................................ 24

18. Maksymalna powierzchnia okien........................................................................................................... 24

19.Obliczanie strat ciepła na ogrzanie powietrza wentylacyjnego..................................................... 25

20. Wymagania dotyczace instalacji grzewczej ....................................................................................... 26

21. Współczynniki sprawności systemu grzewczego oraz przerw w ogrzewaniu ........................ 27

V. ZAPOTRZEBOWANIE NA CIEPŁO I MOC ORAZ KOSZTY OGRZEWANIA .................................... 30

22. Obliczanie sezonowego zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania Qh (energii użytkowej)

23. Obliczanie zapotrzebowania ciepła z uwzględnieniem sprawności systemu grzewczego

24. Obliczanie zapotrzebowania mocy ...................................................................................................... 32

25. Zapotrzebowanie energii na ogrzanie c.w.u. ...................................................................................... 33

26. Obliczenie kosztu energii cieplnej ........................................................................................................ 34

27. Warunki ustawowe .................................................................................................................................... 35

28. Audyt energetyczny .................................................................................................................................. 35

29. Wymagania dla budynku po termomodernizacji ............................................................................... 39

30. Wymagania dotyczące technologii wykonania ociepleń ............................................................... 40

I. DANE I INFORMACJE OGÓLNE

1. Jednostki. Przeliczanie jednostek.

Przeliczanie ilości energii wyrażonej w różnych jednostkach

1 W = 1 J/s ( 1 Wat = 1 dżul na sekundę)

Tablica 1-1 . Przeliczanie jednostek

Megakaloria Mcal 4,186 1 1,163 0,143 0,035

Kilowatogodzina kWh 3,6 0,860 1 0,123 0,082

Tablica 1-2. Przedrostki jednostek miar

Tablica 2-1. Orientacyjna wartość energetyczna paliw

3. Przepisy, normy, podręczniki

3.2. Normy i instrukcje

4.4. Podręczniki i poradniki

Nazwa Adres, tel,fax,mail Działalność

Materiały i pomoce dla audytorów,

Organizacja szkoleń audytorów

Prace studialne dot. użytkowania energii,

04-706 Warszawa, ul.Pożaryskiego 28 bud.

Prace badawcze w zakresie ogrzewnictwa,

Przygotowanie aktów prawnych z

00-955 Warszawa, al.Jerozolimskie 7 Bank zarządza Funduszem

40-166 Katowice, pl.Gwarków 1

91-456 Łódź,, ul. Łagiewnicka 54/56

Tablica 5.1 – Obliczeniowe temperatury wewnętrzne wg Warunków Technicznych [1]

Kuchnie indywidualne wyposażone w paleniska węglowe +16

Pokoje mieszkalne, przedpokoje , kuchnie wyposażone w paleniska gazowe lub +20

6. Obliczeniowe temperatury zewnętrzne

Obliczeniowe temperatury zewnętrzne ustala norma PN-82/B-02403 [13].

Tablica 6.1 - Temperatury obliczeniowe powietrza na zewnątrz budynków