You are on page 1of 3

ELECTRIC KALSUAL MAW?

In kang a awm hian a chhan ni-a sawi tam ber hi ‘electric kal sual nia rin’ tih a ni. Puh
tur dang hriat loh vang emaw, fimkhur loh hliah khuh nana ‘electric kal sual’ tih tak mai ni te
paw’n a lang. Fur lai aiin \hal khaw ro lai hian kangmei chhuak a tam zawk fo, a chhan chu
\halah chuan boruak a lum a, thil a ro va, a kang sam bik a ni. Electric kal sual an tih hian
electric hrui ‘neutral’ leh ‘phase’ intawk avanga ‘short circuit’ a siam hi ni berin a lang. Electric
‘short circuit’ hi chu kangmei siam thei, hlauhawm tak a ni reng a ni. Chuti lova electric-in
kangmei a tihchhuah theih dan dang leh chu switch-ah emaw, electric hmanraw dang engah
pawh a hrui invuah nghet lo a awmin a \ek sek sek thei a, a bul hnaiah thil alh awlsam chi a
awm chuan kangmei a siam thei bawk. Electric heater emaw, istiri emaw ON sa-a kalsan
a\angin kangmei a chhuak thei bawk. Chutiangin electric avanga kangmei chhuak nia sawi tam
zawk hi a dik a nih pawhin a hmangtute fimkhur loh vang a ni fo. Electric hian thiamthu sawi
ve thei sela sawi tur a ngah ve hlein ka ring! A chhan \henkhat han tarlang ila.

Electric current hi a kal sual ngai lo va, a kal theihna tura kawng siamah chauh hian a
kal \hin! Electric current (electron) kal theihna tur chi hi ‘conductor’ a ni a, a kal theih lohna hi
‘insulator’ a ni. Electric hrui (aluminium/dar zai) emaw, tui te pawh hi electric ‘conductor’ \ha
tak a ni a; a hrui tuamtu \helret te, thing ro te, puan ro te ang hi ‘insulator’ \ha tak a ni.
Boruak hnawng, thil hnawng chi hrang hrangte pawh ‘semi conductor’ a ni a, electric current
kal tlang theih dan a awm ve bawk. Fur lai hian boruak a hnawng a, thil dang pawh a hnawng
a, chu chuan electric current kalkawng (conductor) a siam chawp awlsam a, electric short
circuit pawh khaw ro lai ai chuan fur laiin a awm theihna chhan a tam zawk a, a hlauhawm
zawk daih a ni. Electric hmanrua reng rengah hian tui emaw, thil hnawng lam chi hi electric
hmelma lian ber a ni fo.

|hal lai chuan khua a lum a, boruak pawh a ro va, chuvang chuan insulator a chak a, a
nih phung pangngaiah chuan electric short circuit a awm harsa daih zawk. Thing leh mau
hringah chuan electric current a kal tlang theih laiin a rovah chuan a kal tlang thei lo. Hetianga
a nih dan phung pangngaiah chuan electric vanga kangmei chhuak \hin hi fur laiin tam zawk
awm tak a ni!

Electric ‘kal sual’ an tih mai avanga kangmei chhuak \hin hi pawn lamah ni lovin
inchhung a\anga chhuak ni deuh vekin a lang. Kangmei hi electric vanga chhuak nia rin a nih
hian Electric Department mawhpuh mai a awl hle. Inchhung wiring emaw, an hmanrua a\ang
emaw, vawk in/ar in emaw-a electric an zawm a\anga kangmei chhuak hi a in neitu/luahtu
mawhphurhna a ni. Fimkhur loh hliahkhuh nan ni awm taka a chhan hriat chian chuang si
lovah electric vang ni awma rinthu an sawi fo hian Electric department-ah mawhphurhna
burbun nia an inhriat lai hian a tak takah chuan an fimkhur lohzia an inmualpho a ni zawk.
Inchhunga tui herhhaw-na lo chhe palhin tuiin inchhung a ti-huh vekah PHE Department
mawhpuh tum tlat ang deuh a ni.

Electric avangin kangmei a chhuak palh thei a, a chhuak palh fo va, a invenna atana mi
tinte hriat tur thil pawimawh \henkhat han tarlang ila:
1. Electric wiring hi hetiang ti tura licence nei, Electrical Contractor chauh tihtir tur, hei hi
India ram pumpuiah pawh dan dinglai reng a ni. Electrical Contractor-te pawhin
Supervisor leh Workman, Mizoram Electrical Licensing Board (MELB)-in phalna (Permit)
a pekte chauh a thawhtir tur a ni.

2. Earthing \ha a awm ngei tur a ni. Earthing a \hat loh chuan mihring tan bakah electric
hmanraw hrang hrang tan chhiatna a thleng awlsam bik a ni.

3. Hmanna tur (light, plug, etc.) azirin wire/cable len zawng hi thlan a ni \hin a, wire/cable
quality \ha leh size lian hi senso tam deuh mahse hman a him ber fo. Electric wire hi a
pawnah a lum chhuak tur a ni lo va, a lum chuan a tuamtu \helret (PVC) hi zawi zawiin a
lo chhia a, short circuit a siam thei. Chutianga a lum chuan a wiring-ah fel lo a awm
emaw, hmanraw hman (heater, etc.) load mamawh zat pe turin a wire size a lian tawk lo
a ni thei.

4. Atira wiring tih tirh laia ruahmannaa tel lo hmanrua, a bikin power heh chi hmanrua,
heater, geyser, air condition ang chite hman thar tum chuan mi thiam rawnin Electrical
Contractor ngei thawhtir tur a ni a, chutianga tih hmain Electric Department a\angin
phalna lak hmasak a ngai. A wiring awm tawh sain a zawh leh zawh loh tur hre chiang
lova duhna lai laia lo zawm chhawn ngawt hi kangmei tichhuaktu a ni thei.

5. Wiring leh a hmanraw dang dangte hi kum khatah vawi khat tal chu uluk taka endik a, a
fel lo lai siam \hat zel hi a him. Switch leh plug ilova a hrui kilh behna hi amahin a lo
thawl ve thei a, a khat tawka endik a, siam\hat tur a ni. A kilhna thawl a lo awm a \ek
(spark) a, chu chuan a lo tisa a, a hmanrua a chhiat duh bakah kangmei a chhuah phah
thei. Chubakah hetiang ‘spark’ a lo awm chuan thil sa a siamchhuah avangin heater ang
deuh a lo ni a, hman \angkai si lohvin energy hman a tih tam phah thei bawk.

6. Plug hmanga electric hmanrua hman chi, heater te, TV te leh thil dangte pawh hman loh
lai chuan switch OFF bakah plug a\anga phawi chhuah zel hi a him ber.

7. A man a tlawm avangin Main switch leh Distribution Box-ah hian Fuse wire thlak theih,
cut-out tia kan hriatlar ang chi hi hman tam a ni. Heng aiah hian short circuit emaw,
wiring-a fel lo a awm palh pawha amah (automatic)-a electric OFF mai thei chi,
‘Miniature Circuit Breaker’ (MCB) hi hman ngei a \ha. MCB hi hmanna tur power tam leh
tlem azirin ‘rating’ chi hrang hrang – 6Ampere, 10Ampere, 16Ampere, 25Ampere leh a
dang te a awm a, mahmawh dan azira a rating dik hman erawh a pawimawh.

8. A zawm dan mumal lova hearter hman te, bulb bul hnaia thil kang sam chi dah te,
flexible wire satliah hmanga zawm kual te hi kangmei tichhuak samtu a ni a, chin loh a
\ha.
Electric hman chungchangah hian Mizote hi at-huai tak, dan hriat reng pawh zawm duh
chuang lo, fimkhur peih vak lo, hre ve zul hre ziktluak si lo hi tam tak an awm. Hetianga
fimkhur lote avang hian chhiatna tam tak a thleng tawh \hin. A chunga tarlan tak tlemte pawh
hi uluk taka zawm ni se, chhiatna tam tak a pumpelh theih awm e.

- F.Rualzakhuma

You might also like