Στίχοι 16: Ιδεολογικό Στοιχείο: Εδώ Ομήρου Οδύσσεια Στίχοι 20: Ιδεολογικό Στοιχείο: Εδώ ο

προβάλλονται δύο κυρίαρχα ιδανικά

Ραψωδία α: Στίχοι 14 – 25 ποιητής διατυπώνει ξεκάθαρα αυτή τη
της εποχής του Ομήρου:
φορά ότι οι θεοί επεμβαίνουν στην ζωή
Ιδεολογικά Στοιχεία – Χαρακτηρισμός Οδυσσέα:
των ανθρώπων, καθώς, όπως λέει, οι
θεοί κάποια στιγμή αποφάσισαν να
επιστρέψει ο ήρωας στην πατρίδα του.

Κείμενο:
Tότε λοιπόν οι άλλοι, όσοι ξέφυγαν τον άθλιον όλεθρο, όλοι τους ήσαν 14
σπίτι τους, γλιτώνοντας κι απ’ του πολέμου κι απ’ της θάλασσας τη μάχη. 15
Mόνο εκείνον, που τον παίδευε πόθος διπλός, του γυρισμού
και της γυναίκας του, τον έκρυβε κοντά της μια νεράιδα, Στίχος 24: Χαρακτηρισμός
η Kαλυψώ, θεά σεμνή κι αρχοντική, στις θολωτές σπηλιές της, Οδυσσέα: Είναι θεϊκός, γιατί
γιατί τον ήθελε δικό της.
Kι όταν, με του καιρού τ’ αλλάγματα, ο χρόνος ήλθε που του ορίσαν οι θεοί 20
να δει κι αυτός το σπίτι του, να φτάσει στην Iθάκη,
ούτε κι εκεί δεν έλειψαν οι αγώνες, κι ας ήταν πια με τους δικούς του.
Ωστόσο οι θεοί τώρα τον συμπαθούσαν, όλοι εκτός του Ποσειδώνα˙
αυτός σφοδρό κρεμούσε τον θυμό του πάνω στον θεϊκό Oδυσσέα,
προτού πατήσει της πατρίδας του το χώμα 25

1

Στοιχεία Τεχνικής:
Στίχος 14: Στοιχείο Τεχνικής: Η Μούσα,
όπως το ζήτησε ο ποιητής (προοίμιο της
Μούσας), αρχίζει την αφήγησή της για τις
περιπέτειες του Οδυσσέα όχι από τα
γεγονότα που συνέβησαν μετά την άλωση
της Τροίας, αλλά από τη στιγμή που οι
άλλοι τρωικοί ήρωες είχαν επιστρέψει στις
πατρίδες τους και ο Οδυσσέας βρίσκεται
αποκλεισμένος παρά τη θέληση του, και
μόνος στο νησί της Καλυψούς με τον πόθο
επιστροφής στην πατρίδα και στη γυναίκα
του.
Γιατί;
Γιατί θέλει να εξάψει το ενδιαφέρον του
ακροατή ή του αναγνώστη από δύο
απόψεις:
Στίχοι 20 – 21: Στοιχείο Τεχνικής:
Ομήρου Οδύσσεια Προοικονομία: Και όταν ήρθε ο
Ραψωδία α: Στίχοι 14 – 25 καιρός, οι θεοί αποφάσισαν να
γυρίσει ο Οδυσσέας στην
Στίχος 19: Στοιχείο Τεχνικής: Ανθρωπομορφισμός: Η νεράιδα η πατρίδα. Άρα
Καλυψώ, όμως, κράταγε στο νησί της τον Οδυσσέα, γιατί ήθελε να
τον έχει κοντά της, γιατί ήταν ερωτευμένη μαζί του.
Στίχος 22: Στοιχείο Τεχνικής:
Κείμενο: Προοικονομία: Και παρόλο που
Tότε λοιπόν οι άλλοι, όσοι ξέφυγαν τον άθλιον όλεθρο, όλοι τους ήσαν 14 αποφασίστηκε τελικά από τους
σπίτι τους, γλιτώνοντας κι απ’ του πολέμου κι απ’ της θάλασσας τη μάχη. 15
θεούς να επιστρέψει ο Οδυσσέας
Mόνο εκείνον, που τον παίδευε πόθος διπλός, του γυρισμού
στην πατρίδα του, την Ιθάκη,
και της γυναίκας του, τον έκρυβε κοντά της μια νεράιδα,
τελικά και εκεί τον περίμεναν
η Kαλυψώ, θεά σεμνή κι αρχοντική, στις θολωτές σπηλιές της,
γιατί τον ήθελε δικό της. νέοι αγώνες. Άρα
Kι όταν, με του καιρού τ’ αλλάγματα, ο χρόνος ήλθε που του ορίσαν οι θεοί 20
να δει κι αυτός το σπίτι του, να φτάσει στην Iθάκη,
ούτε κι εκεί δεν έλειψαν οι αγώνες, κι ας ήταν πια με τους δικούς του.
Ωστόσο οι θεοί τώρα τον συμπαθούσαν, όλοι εκτός του Ποσειδώνα˙
αυτός σφοδρό κρεμούσε τον θυμό του πάνω στον θεϊκό Oδυσσέα,
προτού πατήσει της πατρίδας του το χώμα 25
Στίχοι 23 - 25: Στοιχείο Τεχνικής: Ανθρωπομορφισμός:
Στίχοι 24 - 25: Στοιχείο Τεχνικής:
Ο Ποσειδώνας, όμως, είχε και λόγους να είναι υπεύθυνος για
Προοικονομία: Μόνο που τώρα πια ο
την περιπλάνηση και τα βάσανα του Οδυσσέα, γιατί
Οδυσσέας είχε τη βοήθεια των θεών
όλων εκτός του Ποσειδώνα. Άρα
2
 Στοιχεία Δομής - Ανακεφαλαίωση:
Στίχος 1: Επίκληση στη Μούσα: Ο ποιητής καλεί τη Μούσα να τον
βοηθήσει στο δύσκολο έργο του να αφηγηθεί τα γεγονότα.
Δηλώνει το θέμα του έπους:
την περιπετειώδη επιστροφή &
αποκατάσταση του Οδυσσέα στην Ιθάκη.
Διήγηση:
η υπόθεση & το Δίνει βασικά στοχεία
Στίχοι 1 – 11: θέμα του της ταυτότητας του ήρωα
έπους: του Οδυσσέα & τον ηθογραφεί.
Δίνει τη βασική αρχή στην οποία
στηρίζεται όλο το έπος:
Οι άνθρωποι είναι υπεύθυνοι για τις
πράξεις τους & τις συνέπειες που
απορρέουν από αυτές˙ & όποιος
Οι στίχοι 1 – 25
υπερβαίνει τα όρια του
= εισαγωγή
προσβάλλοντας τους θεούς ή τους
Οδύσσειας
ανθρώπους τιμωρείται.
Στίχοι 12 – 13: Παράκληση στη Μούσα: Ο ποιητής ζητά από τη Μούσα να
αρχίσει τη διήγηση της από κάποιο ορισμένο σημείο ή απ’ όπου
θέλει αυτή.
α. για την επιστροφή των πολεμιστών του τρωικού
Στίχοι 14 – 25: πολέμου στην πατρίδα τους εκτός του Οδυσσέα,
β. για τον ακούσιο αποκλεισμό του Οδυσσέα στο
Πληροφορίες σχετικές με
νησί της Καλυψούς από την ίδια την Καλυψώ,
τον κεντρικό ήρωα:
γ. για την απόφαση των θεών, εκτός του Ποσειδώνα,
συμπληρώνεται η
για την επιστροφή του Οδυσσέα στην Ιθάκη,
θεματογραφία της
δ. για τους αγώνες του ήρωα στην πατρίδα του,
Οδύσσειας
ε. για την οργή του θεού Ποσειδώνα,
στ. για την ταυτότητα του ήρωα.
Το θέμα της Οδύσσειας λοιπόν δεν είναι οι δεκάχρονες περιπλανήσεις του Οδυσσέα,
αλλά ο τελευταίος αγώνας του για τον νόστο & οι αγώνες του στην Ιθάκη.
Στίχοι 1 – 13:
α΄ ή κυρίως προοίμιο:
Εδώ μιλά ο ποιητής & καλύπτει σε
γενικές γραμμές ένα μέρος της
υπόθεσης του έπους, τον αγώνα του
Οδυσσέα για τον νόστο, που χρονικά
ξεκινά από την άλωση της Τροίας
μέχρι το επεισόδιο της Θρινακίας,
όπου οι σύντροφοι του έφαγαν τα
βόδια του Ήλιου & αυτός τους
στέρησε, ως τιμωρία, την επιστροφή
τους.
Άρα εδώ ο ποιητής μιλά για το
ποιητικό παρελθόν = (περίπου 9
χρόνια): από την Τροία έως την
Ωγυγία => δίνεται με συντομία &
εντάσσεται στο παρόν με
αναδρομικές διηγήσεις.
λόγω ελλείψεων, όμως,
στο θέμα δημιουργείται
η ανάγκη για το
β΄ προοίμιο: Στίχοι 14 – 25:
Εδώ ο ποιητής δίνει τον λόγο στη μούσα
του, για να ορίσει το σημείο αρχής ο
ποιητής για την εξιστόρηση των
περιπετειών του Οδυσσέα. Πρόκειται
για το χρονικό σημείο της παραμονής
του στο νησί της Καλυψούς το οποίο
τελειώνει με την επιστροφή και
αποκατάσταση του Οδυσσέα.
Άρα εδώ η μούσα μιλά για το
ποιητικό παρόν = (περίπου 41 3
ημέρες): από την Ωγυγία ως την
Ιθάκη
 Θεωρία Τεχνικής:

α. Ορισμός: Η τάση να αποδίδονται στους θεούς ανθρώπινα χαρακτηριστικά.

1. όταν κάποιος θεός σκέφτεται ή μιλά ή ενεργεί ως άνθρωπος.
1. Ανθρωπομορφισμός: β. Μορφές: 2. όταν κάποιος θεός έχει ανθρώπινα συναισθήματα και αδυναμίες.
Πότε
έχουμε; Α΄ τρόπος: ο θεός να μεταμορφωθεί σε άνθρωπο
3. όταν κάποιος θεός θεά Αθηνά Μέντης
παρεμβαίνει στα
ανθρώπινα πράγματα, Β΄ τρόπος: ο θεός να εμφανιστεί όπως είναι ως θεός
στην εξέλιξη ή ανθρώπινη θεϊκή επιφάνεια
δράση:
Γ΄τρόπος: η βοήθεια από τον θεό σε άνθρωπο

χωρίς να φαίνεται

αθέατη θεϊκή βοήθεια

θεϊκή φώτιση συμπαράσταση

α. Είναι: η αφηγηματική τεχνική που προαναγγέλλει, προετοιμάζει για τα όσα θα ακολουθήσουν.

2. Προοικονομία: ο προγραμματισμός
β. Επομένως: =>Σκοπός της είναι: & ώστε να γίνουν δεκτά με άνεση από τον ακροατή όσα θα
η οργάνωση εκτεθούν στη συνέχεια.
κάποιων στοιχείων της
πλοκής του μύθου
γ. Άρα το βάρος με την τεχνική αυτή δίνεται: στο πως θα συμβεί κάτι & όχι στο τι θα συμβεί.

4
Εργασίες για το σπίτι:
1. Ποια στοιχεία της τεχνικής της προοικονομίας περιλαμβάνονται στους στίχους 1 – 25 της
ραψωδίας α;
2. Ποια θέματα καλύπτει το πρώτο προοίμιο και ποια το δεύτερο; (ερώτηση 1 σχολικού
βιβλίου σελίδας 20).
3. Ποιοι εμποδίζουν τον νόστο του Οδυσσέα και ποιοι αποφάσισαν να τον βοηθήσουν;
(ερώτηση 2 σχολικού βιβλίου σελίδας 20).
4. Ποιες λέξεις ή φράσεις του κειμένου αυτής της Ενότητας έχουν μεταφορική σημασία;
(ερώτηση 3 σχολικού βιβλίου σελίδας 20).
5. Εντοπίστε στην περιληπτική αναδιήγηση των γεγονότων της Οδύσσειας με χρονολογική
σειρά (9ο θέμα της Εισαγωγής) το σημείο από το οποίο η Μούσα αρχίζει να διηγείται τις
περιπέτειες του Οδυσσέα και σκεφτείτε τι πετυχαίνει ο ποιητής με αυτή την αρχή (την
αρχή in medias res – δείτε το σχετικό σχόλιο 9). (ερώτηση 4 σχολικού βιβλίου σελίδας 20).