42 Sumer Babil Assur Kanunları

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı 1 / 42
2 SUMER, BABİL, ASSUR KANUNLARI

3 VE
4 AMMİ-ŞADUQA FERMANI
5 Bir ulusu tanımak istiyorsanız, o ulusun yasalarına bakınız. Yasalarında, o ulusla ilgili hemen her
6 şeyi bulabilirsiniz.
7 İster misiniz, yasalar içinde bir gezinti yapalım? Umarım siz kardeşlerime iyi eşlik ederim, gezimiz
8 hoşunuza gider.
9 Çoğu zaman tanıdık yerler göreceğiz, şaşıracağız, kimi zaman, bu kadarı da olmaz diyeceğiz,
10 şaşıracağız. Kimi zaman beklemediğimiz bir hoşgörüyle karşılaşacağız, kimi zaman da buna ne
11 gerek vardı, diyeceğiz, yine şaşıracağız!
12 Bu gezide şunu hiç unutmamalıyız, onlar bizim büyüklerimiz, onlar bizim atalarımız!
13 Bu çalışmam Kaderine Gidenler’ in anısına olsun.
14 Onlara Saygılarımla,
15 Cengiz Akyol
16 25.12.2011
17
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Sunuş
2 Şu sorunun cevabını hep merak etmişimdir:
3 Sümerli bir aydınla bugünün bir aydını aynı gemide olsa, gemi batsa ve ikisi de yanlarında hiçbir
4 şey olmadan yüzerek bir adaya çıksalar, adada yaşarken çeşitli konularda tartışsalar, hangisi
5 tartışmada daha etkin olur?
6 Bir ulusu tanımak istiyorsak, o ulusun yasalarına bakmamız gerek; yasalarda, o ulusla ilgili hemen
7 her şeyi bulabiliriz, demiştim. Gerçekten yasa maddelerinde o toplumun resmini görebiliyoruz.
8 Onlarda da bugün olduğu gibi aile çok önemli, evleniyorlar, çocuk sahibi oluyorlar, miras
9 paylaşımları var, fahişeleri var, gayri meşru ilişkileri var, tecavüz ediyorlar, yalan söylüyorlar,
10 tanrıları var, tanrı üzerine yemin ediyorlar, yoğun ticaret ilişkisi içindeler, kredi alıyorlar, faiz
11 ödüyorlar vb.
12 Özellikle kadın açısından, 4000-5000 yıldır çok bir şeyin değişmediğini görüyoruz. Yasaların
13 hemen her maddesinin “Eğer bir adam, …” diye başlaması bile, erkeğin ve kadının toplum içindeki
14 yerini göstermektedir. Yalnız, Orta Assur Kanunları’ nı saymazsak tüm kanunlarda kadının hele de
15 doğuran kadının korunduğunu, evliliğin önemini görebiliyoruz.
16 Bugünün ilerisinde olan ne var? Sözleşme. Neredeyse, yaşamın her şeyi sözleşmeyle
17 düzenlenmiş. Evlilikten başlayan ve tüm ticari ilişkiler sözleşmelerle (tablet üstünde) düzenleniyor.
18 Sözleşme yoksa tanıklık çok önemli, bazen en az 5-6 kişinin tanıklığı isteniyor. İddianızı, sözleşme
19 ve tanıklarla kanıtlamalısınız. Eğer kanıtlayamazsanız, vay halinize!
20 Uzun zamandır yapmayı düşündüğüm bu çalışmayı bugün istediğim seviyede olmamakla birlikte
21 bitirebildiğim için çok mutluyum. Umarım okuyucular, sizler bu konuda çok daha ayrıntılı çalışmalar
22 yaparsınız.
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Giriş
2 Çivi yazısının, dolayısıyla bu yazı ile yazılmış tabletlerin son yüz yıl içinde okunuşu, anlaşılması ve
3 incelenmesi Milattan önce dördüncü bin yıldan Milada kadar olan bu üç-dört bin yıl gibi uzun bir
4 zamanı kapsayan yeni bir dünyayı önümüze sermiş olmaktadır.
5 Eski Babil soyunun on bir kıralının altıncı kıralı ve bir kanun Codexi derlemiş olan Hammurabi, bu
6 hükümdarların en ünlüsüdür.
7 Hammurabi, Mezopotamya’ nın büyük küçük şehir devletlerini birer birer zapt ederek Sümer,
8 Sümer ve Akkad ülkelerini bir imparatorluk halinde birleştirip, merkezi bir hükümet kuran bir kıraldır.
9 Hammurabi, asıl ününü, ülkesinde geçer olan kanunları derleyip ve hatta kısmen de bunların
10 üzerinde reformlar yaparak, bir kanunname meydana getirmiş olmasıyla kazanmıştır.
11 Hammurabi’ nin kesin tarihi hala tartışma konusu olmakla beraber, Hammurabi’ nin 43 yıllık
12 saltanatını MÖ 1728 ile 1686 yılları arasına yerleştirebiliriz.
13 Hammurabi’ yi büyük bir fatih, devlet adamı ve kanuncu olarak belirtirken, merkezi bir devlet
14 kuruculuğu yanında merkezi bir din de meydana getirdiğini söylemek yerinde olur.
15 Elam’ ın başkenti olan Sus’ ta Hammurabi Kanunları’ nın çivi yazısı ile yazılı bulunduğu bir diorit
16 steli, bir kazıda üç büyük diorit parçası halinde meydana çıkarılmıştır. Bunların birleştirilmesiyle
17 koni şeklinde 2,25m. yüksekliğinde, 1,65m. çapında bir stel ortaya çıkmıştır.
18 Diorit: Birbirinden gözle kolayca ayrılabilen açık ve koyu renkli minerallerden oluşan iç püskürük
19 bir taştır.
20
21 Stel veya Stela: Dikilmiş, yüksekliği eninden uzun yekpare bir taştan oluşan bir yapıttır.
22 Sözcük Yunanca stele yani "(dikili) duran blok" tan gelir.
23
24
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Hammurabi Kanunları
2 Elamlı’ lar Babil’ i istila ettikleri zaman MÖ 1207-1171, bu steli Sus kentine getirmiş olmalılar.
3 Hammurabi Kanunları başta Önsöz ve sonda da bir Sonsöz olmak üzere 282 kanun maddesinden
4 ibarettir. Kanunları sınıflandırabiliriz,
1. Adaletin yerine getirilmesine karşı işlenen suçlar:
1.1. Yalan suçlamalar
1.2. Yalancı şahitlik
2. Mülke Karşı işlenen suçlar:
2.1. Hırsızlık, yataklık
2.2. Çocuk kaçırma
2.3. Meskene taarruz, hırsızlık
2.4. Yanmakta olan bir evi yağma
3. Arazi ve ev:
3.1. Çiftçilerin borçları
3.2. Ağaç kesmek
3.3. Ev ile ilgili suçlar
4. Ticaret, alışveriş:
4.1. Tüccardan borç alma
4.2. Meyhanecilik
4.3. Nakliye suçlar
4.4. Haciz ve borç için insanların rehin edilmesi
4.5. Emanet veya depozito
5. Evlilik, aile ve mülkiyet:
5.1. Evli kadının tarifi
5.2. Zina
5.3. Boşanma
5.4. Hasta zevcenin bakımı
5.5. Kocayı öldürme
5.6. Yakın akraba arasında gayri meşru ilişkiler
5.7. Babanın hayatta iken mal bağışlaması
5.8. Erkek evladın mahrum edilmesi
5.9. Evlatlık edinme
5.10. Din kadınları
6. Taarruz ve kısas:
6.1. Babaya taarruz
6.2. Çocuk düşürtme
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
7. Meslek adamlarına ait suçlar
7.1. Cerrah
7.2. Baytar
7.3. Berber
7.4. Usta, mimar
7.5. Gemiz ustası, gemici
8. Tarım:
8.1. Öküzler, hacizleri kiralanmaları
8.2. Çobanların görevleri
8.3. Mevsim işçilerinin kirası
9. Ücretler ve tarifleri:
9.1. Sanatkarların ücret tarifleri
9.2. Gemi kiraları
10. Esirler ve köleler:
10.1. Esir satışı sözleşmeleri
10.2. Memleket dışında köle satışı
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Hammurabi Kanunları İlk mi?

2 Hammurabi Kanunları, Hammurabi İmparatorlu’ ğunda geçerli olan ve var olan kanunların tadil
3 edilmiş ve ıslah edilmiş şekilleri ile yeni ilave maddelerden oluşmuş olarak kabul edilir. Hatta P.
4 Kosckhaker’ e göre Hammurabi Kanunları, eski Sümer Kanunları’ ndan tadilli ve ıslahı bir
5 derlemedir.
6 Hammurabi Kanunu’ ndan sonra bulunup, Hammurabi’ den önceki zamana ait olan kanunlar da
7 bize Hammurabi Kanunu’ nun dayandığı esasları vermiş ve bu suretle elimize mukayese
8 malzemesi geçmiştir.
9 Hammurabi Kanunları, Mezopotamya’ nın ilk kanunları değildir. Bu kanunlar, güneyde Sümer,
10 kuzeyde Akkad yani Sami halkın oturduğu ve hakim olduğu şehirlerin yerli kanunlarının bir karışımı,
11 bir ıslah edilmiş derlemesidir. Hammurabi öncesi Kanunlar hem Sümerce hem de Akkadca
12 yazılmıştır.
13 Gerek teamül hukuku yani örf ve adetlere dayanan hukuk, gerekse kanun yazma, Eski
14 Mezopotamya kavimlerinde çok eskiden beri, yani Sümer’ lerden beri gelişmiş ve görülmüş
15 kurumlardır.
16 Hammurabi Öncesi
17 En eski kanun koyucu adını verebileceğimiz kimse Lagaş Kıralı URUKAGİNA’ dır. MÖ 2350
18 yıllarında yaşadığı kabul edilen bu Sümer kıralının bıraktığı, Sümerce yazılmış bazılarına göre
19 talimatname mahiyetinde olan kanun parçaları daha doğrusu ıslahatından söz eden metin, başları
20 kırık ve eksik durumundan dolayı bu kısımları hakkında kesin bir çıkarmak mümkün değildir.
21 Urukagina söze, “Örf ve adet eskiden beri vardı, böyle idi. Yani adet, gelenek, görenek böyle idi”
22 diye, başlar!
23 Urukagina’ dan 200 yıl sonra Sümerli’ liğin tekrar canlandığı Lagaş şehrinde GUDEA MÖ 2100 de
24 Lagaş kentini kalkındırırken Eninnu mabedinin inşası nedeniyle iki silindir şeklindeki yazılı
25 anıtından başka 10 adette heykel ve steli de mabede diktirmiştir.
26 Urukagina ve Gudea’ dan sonra Hammurabi Kanunlarından önce yazılmış hatta belki de ona
27 öncülük etmiş, diğer bir kanun parçası daha mevcuttur.
28 Hammurabi öncesi diğer bir Sümer Kanunu belgesi de kötü korunmuş bir başka tablettir. Fakat
29 okunabilen kısımlarına göre tablet önsöz -prolog- ve 6-7 kanun maddesinden ibarettir. Kanun
30 koyucusu III. Ur Sülalesinin ilk hükümdarı URNAMMU MÖ 2130- ‘ dur. Hammurabi Kanunlarının
31 prototipleri olarak tereddütsüz kabul edilebilir.
32 Hammurabi öncesi yazılmış kanunlara bir tanesini daha katarsak, bu da Hammurabi’ den 150 yıl
33 önce yaşamış olan Isin kıralı LİPİT-ISTAR’ a ait olan Sümerce kanunlardır. Bu kanunlarında
34 Hammurabi Kanunlarına prototiplik yaptığı aşikardır. Yegane fark Hammurabi Kanununun daha
35 ayrıntılı oluşudur.
36 Hammurabi öncesi kanunlardan biri de Akkadca yazılmış olan ESNUNNA kırallığı kanunudur. Bu
37 kanun, Hammurabi Kanunlarından önce ama pek az önce yazılmıştır ve elimizdeki ilk Akkadca
38 kanunudur.
39
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Demek ki, Eski Mezopotamya’ da Hammurabi’ den önce kanunlar vardı, hukuk ve adalet kavramı
2 vardı, fakat bu kadar ayrıntılı önsözü, uzun sonsözü 281 kanun maddesi ile yazılmış bir kanun
3 elimize geçmemiştir; buna karşın ilk kanun örneği değildi.
Kısa Kronoloji
URUKAGINA MÖ 2380-2360
URNAMMU MÖ 2100-2050
GUDEA MÖ 2144-2124
LIPIT IŞTAR MÖ 1870-1860
ESNUNNA MÖ 1728-1866
HAMMURABİ MÖ 1793-1750
AMMİ-ŞADUQA MÖ 1646-1626
ORTA ASSUR MÖ 1450-1250
1. TIGLAT PILESER MÖ 1144-1076
Esnunna Yasa Steli
4 Hammurabi Sonrası
5 Hammurabi Kanunlarından sonra Eski Mezopotamya’ nın en önemli en önemli hukuk belgesi Orta
6 Assur devrine ait, MÖ 1450-1250 Assur Kanunları’ dır. Tabletlerin yazılış tarihi I. TİGLAT-PİLESER
7 MÖ 1100 zamanına ait olmakla beraber kanunların daha eskiye MÖ 1470-1461, II. ASSUR-NİRARİ
8 ile I. TUKULTİ-NİNURTA MÖ 1260-1225 zamanlarına ait olması çok mümkün ve muhtemeldir.
9 Yeni Babil Kanunları

10 Yazı, imla ve ifade bakımından Yeni Babil çağına MÖ625-539 tarihlenen tek bir tablet vardır; bu
11 kırık tablette okunabilen on paragraf evlilik ve veraset hukukuna aittir.
12 Babil Kıralı Ammi-Şaduga’ nın Bir Fermanı

13 Fermanlar, halkın üzerinden zulmü gidermek, can ve malını emniyette bulundurmak, özellikle
14 kuvvetlinin zayıfı ezmesine meydan vermemek için memurlara yazılan bildirilerdir.
15 Ammi-Şaduga, Hammurabi soyunun sondan bir önceki kıralıdır; Hammurabi’ den aşağı yukarı 100
16 yıl sonra yaşamıştır.
17
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 URUKAGINA REFORMLARI, MÖ 2380-2360

2 Kol. VII
3 26. Töre
4 27. o zamanlarda
5 28 vardı.
6 Töre (pi-lul-da) kelimesi, ilk defa yasa metinlerinde burada kullanılmıştır. Yasanın devam eden
7 maddelerinde günlük yaşam içinde gemi, eşek, koyun, çoban, balıkçı, buğday, bekçi, sepetin
8 olduğunu görüyoruz.
9 Kol. VIII
10 28. Besili beyaz koyunları,
11 29. besili göğüslü, karınlı kuzuları,
12 30. paraya koyduğu (çevirdiği sattığı) için
13 Bu yasa metinlerinden, koyun satışı yapıldığını ama besili koyunların satışı yapıldığı görülüyor.
14 Kol. IX
15 2. Rahiplerin vergisini
16 9. Tanrı Ningirsu’ yu
17 7. Ensi’ nin evlerinde
18 8. Ensi’ nin sulak tarlalarında
19 10. kıral
20 11. yaptı.
21 Kıral olmak için Tanrı’ nın onayı alınmak zorunda, daha ötesi kıralı Tanrı belirliyor; Tanrı Ningirsu.
22 Yasanın devam eden maddelerinde ölüm halinde her ölü için rahiplere verilecek vergiler ayrıntılı bir
23 şekilde anlatılır. Vergiler bira, ekmek, yatak, yastık, yağ şeklinde ödenir; vergiler içinde para yoktur.
24 27. 3 desti bira
25 33. 3/30 arpa Ludimme
26 Ölçü birimleri yok, günlük kullanılan malzemelerle ölçülendirme yapılıyor.
27 Kol. XI
28 20. kıralın altında bulunan bir görevlinin
29 21. iyi bir eşeği
30 22. doğarsa
31 23. onun amiri
32 24. onu satın alayım
33 25. derse
34 26. satın almak üzere iken
35 27. gönlümün istediği gümüşü
36 28-29. tart derse
37 30. (satın alacağı) gün satmayacağım derse
38 31. onun amiri, canı istediği gibi
39 32. onu zorlamasın.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Satışın, bedeli ödense bile rızayla olması gerektiği vurgulanıyor; alıcı üst düzey amir bile olsa.
2 Tarihteki İlk Kamulaştırma -kamulaştıramama-!

3 Kol. XI
4 33. Bir büyük adamın evi
5 34. kıralın altında olan bir adamın evi ile
6 35. bitişikse
7 36. O büyük adam
8 37. onu satın alayım derse
9 38. vaktaki
10 Kol. XII
11 1. (büyük adam) onu satın alayım
12 2. gönlümün istediği kadar para
13 3. tart
14 4. benim evimin
15 5. değeri kadar arpa (ver)
16 6. derse
17 7. satmadığı zaman
18 8. büyük adam (amir)
19 9. kıralın altındakini (küçük adamı)
20 10-11. zorlamayacaktır dedi.
21 Evet, büyük adam -önemli adam- değerini verse bile yanındaki evi alamıyor, günlük deyimle
22 kamulaştıramıyor!
23 Tarihteki İlk Genel Af

24 Kol. XII
25 14. Ödemedikleri borçtan dolayı
26 15. hapis olan
27 13. Lagaş’ lıları
28 16. (borçlu oldukları) arpadan
29 17. hırsızlıktan
30 18. öldürmeden dolayı hapis olan Lagaş’ lıları
31 19. memnun etti (ve)
32 20. yıkadı (affetti).
33 21-22. Özgürlüklerini koydu (verdi).
34 Bu borcun ticari mi yoksa vergi borcumu olduğunu anlayamıyoruz. “Borçlu oldukları arpadan”
35 sözü, borcun, vergi borcu olduğunu gösteriyor. Affetmek karşılığı olarak Sümerce’ de “yıkadı”
36 sözcüğünün kullanılması ilginç; bugün ki aklanmak, aklamak gibi.
37
38
39
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 UR-NAMMU KANUNLARI, MÖ 2100-2050

2 Kırallığın Tanrı Tarafından Verilmesi
3 Prolog
4 30. Vaktaki tanrı Anu
5 31. ve tanrı Enlil
6 32. Ur kırallığını
7 33. Tanrı Nanna’ ya verdiklerinde (Anu ve Enlil, Ur kırallığını Nanna’ ya verdikleri zaman)
8 Urukagina kanunlarında da olduğu gibi kırallık, Tanrı tarafından veriliyor, en azından öyle
9 gösterilmek zorunda.
10 90. ticaret nakliyesini (yapan)
11 91. büyük gemiciler
12 Gemilerle yapılan ticaret, denizaşırı bölgelere yapılan ticaret…
13 Tanrının Sözü
14 111. tanrı Utu’ nun
15 110. değişmez sözüyle
16 112. memlekette adaleti
17 113. tesis etti.
18 Kırallar konuşmalarında sürekli Tanrılardan ve onların sözlerinden söz ederler. Ülke, Tanrının
19 sözlerine -vahiylerine- göre yönetiliyor.
20 143. 1 sila bronzu
21 145. 1 mana’ yı
22 147. 1 segel gümüş ve taşı
23 148. 1 mana’ yı
24 149. tespit etti.
25 Bilinen ilk ölçüler.
26 Adalet
27 162. Öksüz, zengine
28 163. teslim edilmedi.
29 164. Dul kadın, kuvvetli adama
30 165. teslim edilmedi.
31 Bugün bile uygulanamayan bir adalet. Devlet, öksüzü, dulu, fakiri koruyor.
32 Köleyi Koruma
33 232. Eğer, bir adamın
34 233 bakire kölesinin (bikrini)
35 235. bir adam
36 234. düşmanca bozarsa
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 237. o adam
2 238. 5 şegel gümüş
3 239. tartacaktır (ödeyecektir.).
4 Bir adam düşmanca yani rızası olmadan kölesi bir kadınla cinsel bir ilişkiye giremez; girerse
5 parasal ceza ödeyecektir.
6 Nafaka
7 240. eğer
8 241. bir adam eşini (kız olarak aldığı)
9 242. boşarsa
10 243. 1 mana gümüş
11 244. tartacaktır.
12 Dul aldığı eşini boşarsa, nafaka olarak ½ mana ödeyecektir.
13 Evlilik Sözleşmesi
14 250. Eğer
15 251. bir sözleşme tableti
16 252. …… yoksa
17 253-254. (dulla) beraber (kucağında) yatan adam
18 255. para ödemeyecektir.
19 Evlilik sözleşmesi yapılmamış ise, koca, karısına, dul aldığı karısına nafaka ödemeyecektir.
20 Büyücülük
21 270. Eğer
22 272. bir adam, bir adamı
23 271. büyücülükle
24 273. (itham ederse)
25 274. nehir tanrısına (onun adaletine)
26 275. götürülür (nehre atılır).
27 Büyücülük büyük suç, cezası nehre atmaktır. Eğer yüzer çıkarsa, masum olduğu anlaşılır; bu
28 durumda suçlayan, o kişiye 3 şegel gümüş tazminat öder.
29
30
31
32
33
34
35
36
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 ANA ITTIŞU KANUNLARI

2 Aile Birliğinin Sağlanması
3 Kol. III
4 23. Eğer bir evlat, babasına babam değilsin derse, onu (babası) traş edecek ve ona kölelik
5 damgası vuracak, gümüş karşılığı onu verecektir (satacaktır)
6 29. Eğer bir evlat, anasına, sen benim anam değilsin derse, yarı kafasını traş edecekler, onun
7 şehrin etrafında dolaştıracaklar ve evden kovacaklardır.
8 34. Eğer bir baba, evladına sen benim evladım değilsin derse, evi ve duvarı kaybedecektir (evden
9 ve evin çevresinden mahrum olacaktır).
10 40. Eğer ana evladına, sen benim evladım değilsin derse, evi ve eşyayı kaybedecektir (evden ve
11 eşyadan mahrum olacaktır).
12 “babam değilsin”, “anam değilsin”, “evladım değilsin” derken, asıl söylenilmek istenilen babaya,
13 anneye, evlada karşı sorumlulukların yerine getirilmemesi, diye düşünüyorum.
14 Eğer bir evlat babasına karşı sorumluluklarını yerine getirmezse, evlada verilen ceza çok büyük,
15 baba isterse köle olarak satabilir. Ancak anneye karşı sorumluluklarını yerine getirmezse, evlada
16 verilecek ceza daha az, en azından köle olarak satılmıyor, evden kovuluyor. Aile yapısı büyük
17 olasılıkla ataerkil aile, erkek ağırlıklı bir aile yapısı; evlattan da kastedilen erkek çocuk olsa, gerek.
18 Kol. IV
19 1. Eğer bir kadın, kocasından nefret edip, sen benim kocam değilsin derse, onu (kadını) nehre
20 atacaklardır.
21 8. Eğer koca karısına, sen benim karım değilsin derse gümüşten 1/2 mana tartacaktır.
22 Öncelikle aynı suçlarda, cezaların erkek ve kadın için çok farklı ve kadının aleyhine olduğunu
23 görüyoruz. Gerçi nehre atmakla, kadına bir şans daha veriliyor. Eğer boğulmaz, kurtulursa cezadan
24 da kurtuluyor; hatta biraz kutsallık da kazanıyor.
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 LIPIT-ISTAR KANUNLARI, MÖ 1870-1860

2 Prolog
3 1. Vaktaki büyük Anum,
4 2. tanrıların atası (ve)
5 3. Enlil
6 4. memleketlerin kıralı
7 5. kesin hükümleri yapan bey,
8 Önceki yasalarda gördüğümüzü burada da görüyoruz, kanun önce tanrıya sunuluyor, yazılan
9 kanunun tanrının hükümleri olduğu vurgulanıyor.
10 Kıralın Tanrısallığı
11 20. Lipit-İştar,
12 24. tanrı Nunamnir (Enlil) tarafından
13 23. adı seçildiği (tayin edildiği) zaman
14 25-26. memlekete adaleti koymak için
15 27-28. ağızdan şikayetleri yok etmek için
16 29. düşmanlığı ve kötülüğü silahla geri çevirmek (karşı koymak) için
17 30-31. Sumer ve Akkad’ ların bedenlerini hoş etmek için
18 32. (huzur getirmek için)
19 33-34. Anu ve Enlil
20 36. memleketin prensliğine
21 35. Lipit-İştar’ ı
22 37. tayin ettiklerinde
23 Önceki kanunlarda var olan, kıralın tanrı tarafından belirlenmesi, görevlendirilmesini burada da
24 görüyoruz. Kıral olmanın olmazsa olmaz koşulu tanrı tarafından seçilmiş ve görevlendirilmiş
25 olmasıdır.
26 Kanun, Tanrısal Bir Söz

27 52. Enlil’ in sözüne
28 51. uygun olarak
29 54. Sumer ve Akkad’ da
30 53. adaleti
31 55. tesis ettim (koydum).
32 Kıral, ne yapıyorsa, ne söylüyorsa tanrının sözüne uygun olarak yaptığını söylüyor.
33 Memurlar
34 Kol VII
35 1. Valinin oğlu
36 2. saray memurunun oğlu
37 3. müfettişin oğlu
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Kiralama
2 Kol VII
3 14. bir emi kiraladıysa
4 Ekonomik Suça Para Cezası

5 Kol XIII
6 8. Eğer
7 9. bir adam
8 10. bir adamın bahçesine
9 11. girerse
10 12. hırsızlıkla yakalanırsa
11 13. 10 şegel gümüş
12 14. tartacaktır.
13 Kölelikten Kurtulmanın Mümkünlüğü

14 Kol XIII
15 48. Eğer
16 49. bir adamın kölesi
17 50. efendisine
18 51. köleliğini
19 52. ödediyse,
20 53. efendisine
21 54. köleliğini
22 Kol XIV
23 1. iki misli (ödediği)
24 2. doğrulanırsa
25 3. o köle
26 4. serbest bırakılacaktır.
27 Köleliğin en yoğun olduğu yıllar ama bir köle bedelinin iki katını sahibine öderse, kölelikten
28 kurtulabiliyor, çok ilginç.
29 9. Eğer bir miqtum
30 10. kendi isteği ile
31 11. bir adama giderse
32 12. o adam
33 13. onu alıkoymayacaktır.
34 14. gönlünün istediği yere
35 15. gidebilir.
36 miqtum, borç yüzünden köleliğe giren bir kimse. O dönemlerde özgür insanlar da borçlarını
37 ödeyemezlerse köle olabiliyor. Bu köleliliğin savaş ya da benzer yollardan sahiplenilen, özelikle
38 satın alınarak sahiplenilen kölelerden farklı olduğunu düşünüyorum.
39 Şu ya da bu nedenle borcunu ödeyemeyen kişi borcunu çalışarak, ödüyor; işçi gibi. Ancak bu
40 kişiler, çalışacağı yer ve kişileri seçme özgürlüğüne sahipler.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Ev Vergisi, Mortgage
2 Kol XIV
3 25. Eğer
4 26. bir evin sahibi
5 27. veya sahibesi
6 28. evin vergisini
7 29. vermezse
8 30. ve bir yabancı adam onu verirse
9 31. üç sene için
10 32. (sahibini) oradan çıkaramayacaklar
11 33. evin vergisini
12 34. veren adam
13 35. evi üzerine alacak
14 36. evin sahibi (ise)
15 37. şikayette bulunamayacaktır.
16 Bu metinlerden öncelikle, erkekler gibi kadınların da evlere -mülke- sahip olabileceğini anlıyoruz.
17 Buradaki verginin emlak vergisi benzeri bir verginin olacağını düşünemiyorum. Yalnızca, bir
18 dönemin vergisini ödemedi diye, evin, sahibinin elinden alınabileceğini düşünemiyorum. O günden
19 sonra gelecek dönemlerdeki ödemelerin yapılamayacağı anlaşılıyorsa, bu uygulama olabilir. Bu
20 vergi mortgage benzeri bir ödeme olabilir.
21 Burada en önemli olan, satınalma durumunda da yeni sahip, eski sahibini evden çıkaramıyor; en az
22 üç yıl beklemesi gerektiği söyleniyor. Evin tapusunu üzerine alabiliyor ama üç yıl süresince
23 kullanım hakkı eski sahip üzerinde kalıyor.
24 Kocanın Varisliği
25 Kol XV
26 42. (kadına) hediye edilen
27 41. baba evinin hediyesini
28 43. varis olduğu için
29 44. (koca) olacaktır.
30 Kadına, babasından kalan mirasın bile sahibi, varisi kocadır; kadın evli ise kendi babasından bile
31 miras alma hakkı bulunmamaktadır.
32 Varisler, Miras Hukuku

33 Varislerin kimlerin olacağı, mirasın nasıl paylaşılacağı kanunda çok fazla yer tutar. Özellikle
34 kadınların ve ondan daha önemli olarak da çocukların varis olarak durumları çok ayrıntılı olarak
35 belirlenmiştir. Burada söz konusu olan babanın, erkeğin mirasıdır, kadından sonrası hiç anlatılmaz.
36 Çocuğun varis olup olamayacağı, ne olacağı meşru ya da gayri meşru doğumuyla ilgili değildir;
37 ancak annesinin kim olduğu önemlidir.
38 Kol XV
39 45. Eğer
40 46. baba hayatta ise
41 48. ister yüksek sınıftan bir rahibe (DUMU.SAL)
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 49. ister din sınıfından diğer bir rahibe (SAL.ME) olsun
2 41. kızı
3 50. varis gibi
4 51. kendi evinde oturacaktır.
5 Sanki kız çocuklarıyla erkek çocuklar varis olarak farklıdırlar. Kız çocuklar için “varis gibi” diye söz
6 ediliyor.
7 Burada iki farklı rahibeyle karşılaşıyoruz; yüksek sınıftan ve din sınıfından rahibeler. Yüksek
8 sınıftan kasıt, zengin sınıftan çok yönetici sınıfı kastediyor, olmalı. Ancak buradan da din sınıfı diye
9 bir sınıfın var olduğunu anlıyoruz.
10 Kol XVI
11 23. Eğer
12 25. evlendiği
13 24. sonraki eş
14 26. ona çocuk doğurursa
15 28. (kadının) babasının evinden
16 29. getirdiği
17 30. başlık çocuklarına (dumu-na-ka)
18 31. önceki eşin çocuğu
19 32. ve sonraki eşin çocuğu (ise)
20 33. (yalnız) babalarının malını
21 34. eşit olarak aralarında
22 35. bölüşeceklerdir.
23 Kadınların önceki eşlerinden olan çocukları yalnızca kendi babalarının mallarını eşit olarak
24 paylaşıyorlar. Bu durumda kadın –anne- ne pay alıyor, belli değil. Başlık çocukları demekle evlilik
25 öncesi eşle geleceği kabul edilmiş çocuklar, kastediliyor, olmalı.
26 36. Eğer
27 37. bir adam
28 38. bir kadın alırsa (evlenirse)
29 39. (kadın) ona çocuk doğurursa
30 40. çocukları hayatta ise
31 41. ayrıca bir cariye, efendisine
32 42. çocuk doğurursa
33 43. baba, cariye
34 44. ve çocuklarına
35 45. özgürlüklerini verirse
36 47. cariyenin çocukları
37 48. efendisinin çocukları ile
38 49. evi bölüşemeyeceklerdir.
39 Erkeğin cariyle birlikte olması hatta ondan çocuklarının sahibi olması, olağan bir durum. Ancak
40 eşinden de çocuğu olmuşsa, cariyeden olan çocukları mirasçı olamıyor, özgür de doğmuş
41 sayılmıyorlar. Erkek, çocuklarına özgürlüğünü verse bile, mirasçı olamıyorlar.
42 50. Eğer
43 51. ilk karısı
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 52. ölürse
2 53. karısından sonra
3 54. cariyesini karılığa
4 Kol XVII
5 1. alırsa
6 2. ilk karısının çocukları
7 3. onun varisleridir (ibila)
8 5-6. cariyenin efendisine doğurduğu
9 4. çocuklar (dumu)
10 7. çocuk (dumu) gibidirler
11 8. evde yetişeceklerdir.
12 Erkek cariyeyi karı olarak alabiliyor, doğacak çocuklar yine varis olamıyorlar; evde büyüyebilirler.
13 Varis, ilk eşten olan çocuklardır.
14 9. Eğer
15 10. bir adamın karısı ona
16 11. çocuk doğurmasa
17 12. bir sokak kadını (fahişe) (kar-kid)
18 13. ona çocuk (dumu) doğurursa
19 15. bu sokak kadını için
20 16. arpa tayını, yağ tayınını
21 17. ve onun elbise tayınını
22 18. ona temin edecektir.
23 19. Sokak kadınının
24 20. ona doğurduğu çocuklar
25 21. onun varisidirler.
26 22. Fakat karısı
27 23. yaşadıkça
28 24. sokak kadını
29 25. ilk karısı ile birlikte
30 26. evde oturmayacaktır.
31 Tek eşlilik önemli gibi görünüyor, en azından ilk karının birçok konuda önemi ve önceliği var. En
32 önemli eş de çocuk doğuran eş. İlk karının doğuracağı çocuklar erkeğin, varisleridir. Cariyeden
33 olan çocuklara tanınmayan varislik hakları, erkeğin fahişeden olacak çocuklarına tanınıyor.
34 Fahişeden doğacak çocuklar erkeğin, varisledir ancak bir şartla: İlk karısının çocuğu olmamalıdır!
35 Bir şart daha vardır, çocuk doğursa bile fahişe ile ilk karısı aynı evde oturamaz.
36 Kol XVIII
37 6. babanın ölümünden sonra
38 7. varisler
39 8. baba evini bölüşeceklerdir.
40 9. (fakat) evin hissesini bölüşmeyeceklerdir.
41 Evin bölüşülmesi, hissenin bölüşülememesi ilginç, kanımca doğru bir uygulama.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Yüz Çevirme, İkinci Evlilik
2 Kol XVII
3 27. Eğer
4 28. bir adam
5 29. ilk karısından
6 30. yüzünü çevirdiyse
7 31. …
8 32. (kadın) evden çıkmadıysa
9 34-35. kıymetli eş olarak
10 35. evlendiği
11 33. karısı
12 36. ikinci karıdır,
13 37-38. ilk karısına bakacaktır.
14 Erkek, karısından yüz çevirince daha açıkçası artık karısını beğenmiyor, sevmiyor ise yeni bir
15 kadınla evlenebilir. İlk karısı isterse evi terk etmeyebilir, bu durumda erkek ilk karısına da evde
16 bakmak zorundadır; ancak yeni karısı kıymetli eşidir. Kıymetli eş olmakla birçok hakka sahip
17 olacaktır.
18 İçgüveysi, Düğün Hediyeleri

19 Kol XVII
20 39. Eğer
21 40. damat
22 41. kayın pederinin evine girer
23 42. damatlık hediyesi yaparsa
24 43. sonra (evden) onu kovarlarsa
25 44. ve eşini düşmanına
26 45. verirlerse
27 46. götürdüğü damatlık (nişanlılık) hediyesini
28 47. ona (geri) verecekler
29 48. eşini düşmanı
30 49. alamayacaktır.
31 Tarihteki ilk içgüveysi metinleri olsa gerek. Daha önemli ve ilginç olanı damat evden kovulursa,
32 eşinden boşanmış sayılıyor -aksine bir hüküm görülmüyor- ama eşi düşmanına verilemiyor!
33 Öküzün Önemi
34 Kol XVIII
35 40. Eğer
36 41. bir adam
37 42. bir öküz kiralarsa
38 43. sırtını (boyunduruktan dolayı) zedelerse
39 44. fiyatının üç katını tartacaktır.
40 45. Eğer
41 46. bir adam
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 47. öküz kiralarsa, (onun) gözüne zarar verirse
2 48. fiyatının yarısı kadar tartacaktır.
3 49. Eğer
4 50. bir adam öküz kiralarsa
5 51. boynuzunu kırarsa
6 52. fiyatının 1/4 nü ödeyecektir.
7 53. Eğer
8 54. bir adam
9 55. öküz kiralarsa
10 56. kuyruğunu zedelerse
11 57. fiyatının 1/4 nü ödeyecektir.
12 Bu yasa maddeleriyle öküzün ekonomi için ne kadar öneli olduğunu bir kez daha anlıyoruz.
13 Özellikle öküzün çalışmasını doğrudan etkileyecek olan, hatta bir daha çalışamamasına sebep
14 olabilecek bir yaralanmanın cezası çok ağır; bedelinin üç katı parasal bir ceza ödemek zorunda
15 kalınıyor. Burada “sırtından (boyunduruktan dolayı) yaralanma sonucu sahibine değerinde bir öküz
16 verir” denmiyor. Bununla diğer öküz varlığının da korunması güdülüyor.
17 Epilogue
18 Kol XIX
19 7. Sumer ve Akkad’ da
20 6. tanrı Utu’ nun doğru sözlerinden (ona uygun olarak)
21 8. gerçek adalete bağlı olunsun
22 9. Enlil’ in ağzından çıkan (sözlere uyarak)
23 11. Ben Enlil’ in oğlu (dumu)
24 10. Lipit-İştar
25 Daha önceki yasalarda da sık sık gördüğümüz tanrıdan güç alma, tanrının ağzından çıkan sözlerin
26 önemi burada da kendini gösteriyor. Sözlerin tanrı sözü olduğu tekrar hatırlatılıyor. Tanrılar o
27 günlerde de kırallardan daha güçlü, daha sözü dinlenir.
28 11. Ben Enlil’ in oğlu (dumu)
29 10. Lipit-İştar
30 Bugüne ne kadar benzer, İsa’ nın Tanrının oğlu olması gibi! Buradaki oğlu (dumu) sözcüğü
31 herhangi bir adamdan, babadan doğmuş oğulla aynı. Vasi olabilen oğul!
32
33
34
35
36
37
38
39
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 ESNUNNA KANUNLARI, MÖ 1728-1866

2 Esnunna Kanunları, farklı konulara değinen, az sayıda maddeleri olan ama daha kapsamlı ve uzun
3 maddeleri olan kanunlardır.
4 Prolog
5 1. gün
6 1.
7
1 kur arpa 1 şeqel gümüşe
8
3 qa baş yağı (iyi yağ) 1 şeqel gümüşe 9
1 sut 2 qa bitki yağı 1 şeqel gümüşe 10
1 sut 5 qa domuz yağı 1 şeqel gümüşe
11
4 sat katran 1 şeqel gümüşe
12
6 mana yün 1 şeqel gümüşe 13
2 kur tuz 1 şeqel gümüşe 14
1 kur … 1 şeqel gümüşe 15
3 mana bakır 1 şeqel gümüşe
16
2 mana tasfiye edilmiş bakır 1 şeqel gümüşe 17 1 gümüşe karşılık gelecek çeşitli
18 malların miktarları belirlenmiş, fiyat ayarlaması gibi. Ağırlık ve hacım ölçülerinin olduğunu
19 görüyoruz.
1 karrum 300 litre
1 şeqel 8 1/3 gr.
1 qa 1 litre
1 sutum 10 litre
1 sat ?
1 mana 1/2 kg.
20 2.
1 qa bitki yağı - iskarta (olan) 5 sat arpaya 21
1 qa domuz yağı - iskarta 2 sat 5 qa arpaya22
1 qa katran - iskarta 8 qa arpaya 23
24
25 Burada da çeşitli malların karşılığı olan diğer mal miktarları veriliyor.
26 Kiralık İşçinin Ücreti

27 11. kiralık işçinin emeği 1 şeqel gümüş, onun yiyeceği 1 uttetum (gümüş), 1 ay çalışacaktır.
28 Ücret, gümüşle ödeniyor.
29 Ekonomik Zarar Yaratan Suçlara Para Cezaları Veriliyor

30 5. Eğer gemici ihmal ederse ve gemiyi batırırsa, bütün batırdıklarını ödeyecektir.
31 15. Bir tüccar ve bir meyhaneci kadın, bir erkek kölenin ve bir kadın kölenin elinden gümüşü,
32 arpayı, bitkisel yağı tüketinceye kadar almayacaktır.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Sumer’ de meyhaneler, bu meyhanelerin bira evleri olduğunu düşünüyorum, kadınlar tarafından
2 işletiliyor.
3 Faiz
4 18. Eğer (erkek) kadını alır (onunla evlenir) ve onun (kayınpederinin) evine girerse, daha sonra
5 gelin kaderine giderse (ölürse), (damat) bütün getirdiğini (evden) çıkarmayacaktır. (Yalnız) artanını
6 (tirhatum’ un dışında olanı) alacaktır. Buna 1 şeqel için 1/6 şeqel ve 6 dane faiz, 1 kur arpa için 1/6
7 şeqel ve 6 dane faiz, 1 kur arpa için 1 massiktum ve 4 sat faiz ilave edilecektir.
8 21. Eğer bir adam gümüşü gümüş değerine göre verirse, gümüşü ve faizini bir şeqele 1/6 ve 6
9 dane (gümüş ) faiz olarak alacaktır.
10 1 şeqele karşılık 1/6 şeqel ve 6 dane faiz sabit olarak, belirlenmiş gibi.
11 Haciz ve Tanrı Üzerine Yemin

12 22. Eğer bir adam bir adamdan hiç alacağı yoksa ve adamın kadın kölesine haciz korsa, kölenin
13 sahibi “senin benden hiç alacağın yok” diye tanrı yemini yapacak ve kadın kölenin değeri olan
14 gümüşü tartacaktır.
15 Tanrı üzerine yeminin önemi görülüyor. Mutlaka yalan yeminde de cezası çok ağır olmalı ki,
16 insanlar gelişigüzel, işine uygun şekilde yemini kullanmasın.
17 Haksız Haczi Engelleme

18 23. Eğer bir adamın bir adamdan hiç alacağı yoksa (buna rağmen) adamın kadın kölesine haciz
19 kor ve haczettiğini evinde alıkor ve ölümüne sebep olursa kölenin sahibine 2 kadın köle
20 ödeyecektir.
21 Ölüme Sebebiyet ve Kısas

22 24. Eğer hiçbir alacağı yoksa fakat muskenum’ un karısı veya oğlunu haczederse ve onu evinde
23 alıkor, ölümüne sebep olursa bu bir can davasıdır, haczi yapan kimse ölecektir.
24 Tecavüz ve Kısas
25 26. Eğer bir adam bir adamın kızına başlık (parası) verirse ve bir başkası anasına babasına
26 sormadan onu zorlayıp, bikrini giderirse, bir can davasıdır, ölecektir.
27 Başlık parası vermekle kızla nişanlanmış oluyor, bu durumda nişanlı bir kızla onun isteği dışında ve
28 anasının babasının onayı olmadan birlikte olursa, karşılığı ölüm!
29 Evlenmede Ana Baba Onayı, Evlilik Sözleşmesi

30 27. Eğer bir adam, bir adamın kızını anasına babasına sormaksızın ve anasına babasına sözleşme
31 özeti ve sözleşme yapmaksızın alırsa (kız) adamın evinde bir yıl otursa dahi onun karısı değildir.
32 Bu madde birçok yönden önemli bir kanun maddesidir.
33 1. Babanın yanında ananın da izni olmadan kızla evlenilemiyor. Mutlaka anaya da soruluyor, izni
34 alınıyor.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 2. Kızın ana ve babasıyla sözleşme yapılıyor. Bu sözleşmede ananın da bulunması, onayının
2 alınması çok önemli.
3 3. Kızın görüşü hiç alınmıyor.
4 4. Kız rızasıyla da gitse, bir yıl da aradan geçse, yine de evine dönmek zorunda.
5 Zina
6 28. Eğer mukavele özeti(ni) ve mukavele(yi) babasına ve anasına yaptıysa ve onu aldıysa
7 zevcedir. (Başka) bir adamın koynunda yakalanırsa ölecektir, yaşamayacaktır.
8 Evliliğin geçerli olması için ana ve babayla sözleşme yapılmalıdır. Kadın ancak bu durumda karıdır,
9 zevcedir. Başka bir adamla ilişkisi olursa ve yatakta o adamla birlikte yakalanırsa, zina yapan kadın
10 öldürülür; zina yapan adama ne olduğu belli değil!
11 Ön Alım Hakkı
12 38. Eğer (kardeş olan) ortaklardan biri hissesini verirse (satarsa, satacak olursa) ve kardeşi satın
13 almayı arzu ederse, dışarıdan bir kimsenin alacağı (fiyatın) ortasını (yani yarısını) ödeyecektir.
14 Kardeşin ön alım hakkı var, hem de değerinin yarısına. Malın aile içinde kalmasını teşvik ediyor,
15 sanki.
16 39. Eğer bir adam zayıflarsa (fakir düşerse) ve evini para karşılığı verirse (satarsa) satın alanın evi
17 sattığı gün, ev sahibi onu (tekrar) alabilecektir.
18 Satıcının Belli Olmaması

19 40. Eğer bir adam, bir erkek köle, bir kadın köle, bir öküz veya değeri olan ne varsa satın alırsa,
20 (fakat) satanı ispat edemezse o hırsızdır.
21 Satışlarda, bir satış belgesinin olmadığı anlaşıyor. Satış yapanın gösterilmesi gerekiyor.
22 Kıssasın Olmadığı Yaralamalar

23 43. Eğer bir adam bir adamın parmağını koparırsa 2/3 mana gümüş ödeyecektir.
24 45. Eğer ayağını kırarsa 1/2 mana gümüş ödeyecektir.
25 Köpeğin Saldırması
26 56. Eğer bir köpek azarsa, bölge, sahibini uyarırsa ve o köpeğini yatıştırmazsa, bir adamı ısırır ve
27 ölümüne sebep olursa, köpeğin sahibi 2/3 mana gümüş tartacaktır.
28 57. Eğer bir köleyi ısırır ve ölümüne sebep olursa 15 şeqel gümüş tartacaktır.
29 Köpeğin bir adamı öldürmesi halini yalnızca parasal cezayla geçiştirmesi ilginç!
30
31
32
33
34
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 HAMMURABİ KANUNLARI, MÖ 1793-1750

2 Prolog
3 Kol I
4 1. Vaktaki, üstün Anum
5 2. Anunnaki’ lerin efendisi
6 3-4. göğün ve yerin efendisi
7 5. Enlil (EL-LİL)
8 6-7. memleketin kaderini tayin eden,
9 8-10. Ea’ nın büyük oğlu olan Marduk için
10 11-13. bütün insanlık üzerine Enlil’ liği (hükümdarlığı) onun için tayin etti (ve)
11 14-15. İgigi’ ler içinden (arasından) onu büyüttü.
12 16-17. Babil şehrini üstün adıyla andı;
13 18-19. Onu cihanda üstün yaptı.
14 20-26. (orada) temelleri gök ve yer gibi sağlam olan ebedi bir kırallık sağladı.
15 27-28. O günde
16 29-30. öğülmüş (methedilmiş) prens
17 31. tanrı korkusu olan ben Hammurabi’ yi,
18 32-34. memlekette adaleti tecelli ettirmem için,
19 35-36. şikayet ve kötüyü yok etmem için
20 37-39. kuvvetlinin zayıfı yok etmemesi için
21 40-43. güneş gibi karabaşların (insanların) üzerinde yükselmem için
22 44-45. memleketi aydınlatmam için
23 46-49. insanların bedenini hoş etmek için, (onların refahı için), Anum ve Enlil adımı andılar.
24 50-53. Enlil’ in çağırdığı çoban Hammurabi’ yim ben.
25 Bugüne kadarki yasalarda görünmeyen, kıyaslanamayacak çok önemli bir prolog (önsöz).
26 Hammurabi, yasalarına çok güçlü bir giriş yapıyor; kendinden öncekiler gibi tanrılardan destek
27 alıyor. Daha da ileri giderek, tüm bu işleri yapması için tanrılar tarafından seçilmiş olduğunu bastıra
28 bastıra söylüyor. Kırallığının tanrısal kaynaklı olduğunu söylüyor. Hammurabi, Enlil tarafından halkı
29 için çoban olarak seçildiğini belirtiyor. Tanrı tarafından görevlendirilmiş kişilerin çoban olarak
30 görevlendirilmesini daha sonra ortaya çıkan dinlerde de, Musevilik ve Hıristiyanlık’ ta da görüyoruz.
31 Önceki yasalarda olmayan, bir halkın üstün sayılması, seçilmiş sayılması da bu yasada görülüyor.
32 Babil, tanrı tarafından üstün adıyla anılıyor.
33 5. Enlil (EL-LİL)
34 Enlil, asıl metinlerde EL-LİL olarak geçiyor. Buradaki EL’ in Musevilikteki EL-OHİM’ deki EL,
35 Müslümanlıktaki EL-LAH’ daki EL ile aynı sözcük müdür, diye düşünmekten kendimi alamıyorum!
36 Marduk
37 Kol V
38 13. Iştar (INANNA)’ ın sevgilisiyim ben.
39 14-16. Marduk (AMAR. UTU), insanları doğru idare etmek (ve)
40 17-19. memleketin idaresini ele almakla beni görevlendirdiği zaman,
41 20-23. memleketin diline doğruluk ve adalet koydum
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 24. (halkı memnun ettim) halkın bedenini hoş ettim.
2 Hammurabi, sözlerinin daha bir ciddiye alınmasını sağlamak için tüm yetkisini tanrıdan, Marduk’
3 tan aldığını, onun tarafından görevlendirildiğini söylüyor. Otorite tarafından, bu önemsenme,
4 ciddiye alınma isteği için tanrıyı kaynak göstermek tarih boyunca sürmüştür, bu gün de sık sık
5 kullanılmaktadır. Otorite ne kadar güçlü olursa olsun, yine de tanrının desteğini aramıştır.
6 25. İşte o zaman:
7 …..Bu maddeden sonra gelen bir çok madde, bu 25. nolu maddenin alt maddeleri gibidir.
8 Ölüm Cezaları
9 25.1. Eğer bir adam, bir adamı suçlayıp ona cinayet suçu atar (onu cinayetle suçlar) ve bunu ispat
10 edemezse, suçlayan kimse öldürülecektir.
11 25.3. Eğer bir adam, bir davada yalancı şahitliğe (yalancı şahit olarak) çıkıp söylediği sözleri ispat
12 edemezse ve eğer bu dava can davası ise (canla ilgili bir dava ise), o adam öldürülecektir.
13 25.6. Eğer bir adam tanrıya (mabede) veya saraya ait bir şey (bir eşya) çalarsa, o adam
14 öldürülecektir. Ve çalınmış malı kabul eden öldürülecektir.
15 Hırsızlık malını bilerek ya da bilmeden almak hiç önemli değil; malı alan öldürülecektir.
16 25.7. Eğer bir adam ister gümüş, ister altın, ister erkek, ister kadın köle, ister öküz, ister koyun,
17 ister eşek veya herhangi bir şeyi bir (hür) adamın oğlunun veya kölesinin elinden şahitsiz veya
18 senetsiz satın alır veya onu saklamak için alırsa, o adam hırsızdır, öldürülecektir.
19 Erkek, adam malın gerçek sahibidir, her türlü tasarruf hakkı onundur. Yalnızca o satabilir. Onun
20 onayı olmadan, ondan bir satış belgesi almadan yapılacak her türlü malın satışı hırsızlık
21 sayılacaktır. Satan kişi, adamın oğlu bile olsa. Bu yasa maddesinde, sahipliğin aşırı korunmasını
22 görüyoruz.
23 25.8. Eğer bir adam, sığır, koyun, eşek, domuz veya bir gemi çalarsa ve bunlar tanrıya veya saraya
24 aitseler (çaldığının) otuz katını verecektir; muskenum’ a aitse on katını ödeyecektir. Eğer çalanın
25 verecek hiçbir şeyi yoksa öldürülecektir.
26 25.10. Eğer satın alan kimse, ona vereni ve önünde satış yaptığı şahitleri getiremezse, çalınmış
27 eşyanın sahibi ise kaybolduğunu bilen şahitler getirirse satın alan hırsızdır, öldürülecektir.
28 Kaybolmuş eşyanın sahibi, kaybolmuş eşyasını alacaktır.
29 25.11. Eğer, kaybolmuş eşyanın sahibi, kaybolan (eşyayı) bilen şahitler getirmezse, o bir
30 yalancıdır, iftira etmiştir, öldürülecektir.
31 25.14. Eğer bir adam, bir başka adamın küçük oğlunu çalarsa öldürülecektir.
32 25.15. Eğer bir adam sarayın bir erkek veya bir kadın kölesini yahut bir muskenum’ un bir erkek
33 veya bir kadın kölesini şehir kapısından çıkartırsa (kaçırırsa) o adam öldürülecektir.
34 25.19. Eğer, o köleyi evinde alıkoyarsa, sonra köle elinde yakalanırsa, o adam öldürülecektir.
35 25.22. Eğer bir adam hırsızlık yapar ve yakalanırsa o adam öldürülecektir.
36 Yargıcın Görevi Kötüye Kullanması

37 25.5. Eğer bir yargıç, bir dava hükmetmiş, karar kesip bir belge düzenlemişse ve sonra kararını
38 değiştirirse, o yargıcın verdiği kararda değişiklik yaptığını tespit ederlerse ve bu davada şikayet
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 varsa (verilen hükmün) on iki katını verecektir (ödeyecektir). Meclisteki yargıçlık kürsüsünden
2 kaldırtılacak (atılacak, oraya) dönmeyecek ve mahkemede yargıçların arasına oturtulmayacaktır.
3 Konuta Zarar Verme

4 25.21. Eğer bir adam bir ev delerse, deliğin önünde onu öldürecekler ve onu asacaklar.
5 Afet Durumlarında Fırsattan İstifade Etmek İsteyenler

6 25.25. Eğer bir adamın evinde ateş (yangın) üflenirse (çıkarsa), ateşi söndürmeye gelen adam ev
7 sahibinin eşyasına göz kaldırırsa (göz korsa) ve ev sahibinin malını alırsa, o adam o ateşe
8 atılacaktır.
9 Tımar, Arazi Sahipliği

10 25.27. Eğer, kıral hizmetinde iken bir asker veya balıkçı esir alınırsa, ondan sonra tarla ve bahçesi
11 diğer birine verilir, (bu kimse de) yükümlülüğünü yerine getirirse, fakat (esir) döner ve şehrine
12 ulaşırsa tarlasını ve bahçesini ona geri verecekler, tımarını -(sorumluluğunu)- bizzat yerine
13 getirecektir.
14 25.28. Eğer, tımar hizmetinde iken kaçırılan bir asker veya balıkçının oğlu tımarı yürütülebilecek
15 kudrette ise tarla ve bahçe kendisine verilip, babasının tımarının sorumluluklarını yerine
16 getirecektir.
17 25.29. Eğer oğlu küçükse ve babasının tımarının sorumluluğunu yüklenecek kudrette değilse,
18 bahçenin ve tarlanın 1/3 ü annesine verilecek, annesi onu büyütecektir.
19 25.36. Bir asker, bir balıkçı ve bir vergi yükümlüsünün tarlası, bahçesi veya evi gümüşe (para
20 karşılığı) verilmeyecektir (satılmayacaktır).
21 25.37. Eğer bir adam, bir askerin, bir balıkçının veya bir vergi mükellefinin tarlasını, bahçesini veya
22 evini satın alırsa, tableti (sözleşmesi) kırılacaktır. Gümüşten (ödediği parayı) kaybedecektir. Tarla,
23 bahçe ve ev sahibine dönecektir.
24 Kiralama ve Emsal Değer

25 25.42. Eğer bir adam, bir tarlayı işlemek üzere kiralarsa (fakat) tarlada arpa yetiştirmezse ve
26 tarlada iş yapmazsa bu ispat edilecek ve (bitişik) komşunun (ürünü) oranında arpayı tarla sahibine
27 vereceklerdir.
28 25.47. Eğer tarlayı işleyen adam, daha önceki yılın emeğini almadığı için, tarlayı (tekrar)
29 işleyeceğini söylerse, tarla sahibi reddetmeyecektir.
30 Kiralama, Mücbir Sebep

31 25.48. Eğer bir adamın borcu varsa (fakat) tarlasını fırtına tanrısı su altında bırakırsa veya sel
32 götürürse yahut susuzluktan tarlada arpa yetişmese, o yıl arpayı alacaklıya ödemeyecektir. Tableti
33 (vesikası) ıslatılacak (silinecek) ve o yıl faiz vermeyecektir.
34 Bu yasa maddesinin çevirisinde faiz denilmesine karşın, bu sözcüğün kira bedeli olduğunu
35 düşünüyorum. Bu yasa maddesinde mücbir sebebin varlığını daha da ötesi nelerin mücbir sebep
36 sayılacağını açıkça görüyoruz.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Kredi, Faiz Uygulaması
2 25.49. Eğer bir adam, bir tüccardan gümüş alırsa, susam veya arpa için hazırlanmış olan tarlayı
3 tüccara (karşılık olarak) verirse, “tarlayı işle yetişecek olan arpayı veya susamı topla, al” derse (ve)
4 eğer (tarlayı) işleyen (kimse) tarlada arpa veya susamı yetiştirdiyse hasat zamanında, arpayı veya
5 susamı alacak olan tarla sahibidir. Tüccardan aldığı paraya karşılık (olarak) faizi ile birlikte tüccara
6 arpa verecek, (ayrıca) emeğini de ödeyecektir.
7 Çok güzel, her şeyi çok açık olarak anlatan, bir madde; bugün gelişmiş ekonomilerde var olan her
8 şeyi bu maddede görüyoruz.
9 1. İş için kredi alınabiliyor, böyle bir sistem var.
10 2. Kredi ödemesi, nakit ve gümüş olarak yapılıyor; gümüşten başka mutlaka geçerli para mutlaka
11 vardır ama ödemede gümüş geçiyor.
12 3. İpotek uygulaması var. Krediyi kullanacak olan, tarlayı krediye karşılık olarak veriyor. Burada
13 karşılık olarak vermesi, mülkün verildiğini değil, teminat olarak verildiğini gösteriyor.
14 4. Kredi sözleşmesinde ürünün işleyene, krediye kullanana ait olduğu açık olarak belirtiliyor.
15 5. Kredi süresi de belirlenmiş; kredinin süresi hasat zamanına kadar olan süredir.
16 6. Geri ödeme alınan gümüşe karşılık gümüş olarak olmuyor. Ürünü satıp, gümüşe çevirerek değil,
17 doğrudan doğruya hasat edilen ürün verilmek üzere ödeniyor. Bunda kredi verenin de o ürünün
18 satıcısı olan tüccar olmasından da kaynaklanıyor. Benzer uygulamayı bugün bile ülkemizde
19 görmek mümkün.
20 Karşıya Zarar Verme

21 25.55. Eğer bir adam, sulamak için bir kanal açarsa (ve onun bakımında) tembellik ederse (bu
22 yüzden) yanındaki tarlayı su basarsa ona (komşusunun yetiştirdiği kadar) arpayı ödeyecektir.
23 İzinsiz Davranma
24 25.59. Eğer bir adam, bahçe sahibi olmaksızın (izinsiz olarak) adamın bahçesinden ağaç keserse
25 1/2 MANA gümüş tartacaktır.
26 İzinsiz olarak almanın, hırsızlık sayılmaması ilginç! Bu ayrımı yapabiliyorlar, komşular arası bir
27 durum söz konusu olsa gerek. Gümüş, ödemelerde ağırlıklı, neredeyse seçeneksiz.
1 MANA 1/2 28
Kg
29
30 Emsal Değer
31 25.62. Eğer, ona bahçe yapmak üzere verilen tarlayı dikmediyse (o tarla) ekili bir tarla ise,
32 bakılmadığı yılların tarla ürününü bahçıvan, tarla sahibine bitişik tarla ürünü gibi (kadar) sayacaktır.
33 Tarlanın işlemesini yapıp, tarla sahibine geri verecektir.
34 25.65. Eğer bahçıvan, bahçeyi tohumladıysa ve (bu yüzden) ürün azaldıysa bahçıvan, bahçe
35 ürününü, bitişik bahçeye göre sayacaktır (ödeyecektir).
36 Emsal değerin hemen yan komşudan alınması çok önemli. Bugün bile bu uygulama yapılmamakta,
37 daha ortalama değerler esas alınmaktadır. Burada bahçıvanla, çiftçi denilmek isteniyor, sanırım.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Yazılı Sözleşme
2 25.66. … Gümüş ve faizi tabletine göre tüccara ödeyecek, …
3 Burada tabletten kastedilen, sözleşme metnidir. Borç alacak ilişkisi bir sözleşme çerçevesinde
4 yapılmaktadır.
5 Tımarın Değişmezliği, Satılamazlığı

6 25.67. Eğer kendi evine bitişik bir tımar evini (bitum) satın almak için arpa, gümüş ve eşya
7 verdiyse bütün verdiklerini kaybedecektir. Ev (bitum) ise sahibine dönecektir. Eğer bu ev tımara ait
8 değilse onu satın alacak ve o ev için arpa, gümüş ve eşya verecektir (verebilecektir).
9 Otorite, devlet tımarı çok önemsiyor. Tımarın el değişmesine izin vermiyor. Bundan amaç, tımarın
10 belli ellerde toplanmasını istememesi de olabilir. Taraflar, alıcı ve satıcı rıza gösterse bile bu alım
11 satımı tanımıyor; ev yine eski sahibine dönecektir. Satıcı bu durumda aldığı satış bedelini bile geri
12 vermeyecektir ya da satış için verilen arpa, gümüş ve eşyaya otorite sahip oluyordur.
13 Burada bitum (ev) kelimesi geniş manada anlaşılmalıdır, malikane gibi.
14 Faiz Oranları
15 25.70. Eğer bir tüccar, arpa veya gümüşü faizli borç olarak verirse 1 GUR için 1 PARŞİKTU+4 SA
16 arpayı faiz olarak alacaktır. Eğer gümüşü borç olarak verirse, 1 ŞEKEL gümüşe 6 danenin 1/6
17 ŞEKELİ’ ni alacaktır.
18 25.71. Eğer faizli borcu olan bir adamın ödeyecek gümüşü (parası) yoksa (fakat) arpası varsa,
19 kıralın emir ve kanunlarına göre faizini … alacaktır. Eğer tüccar faizi, her GUR için 60 GU
20 arttırdıysa (veya) her ŞEKEL gümüş için 6 danenin 1/6 ŞEKEL’ ini arttırdıysa ve (onu da aldıysa)
21 bütün ödünç verdiğini kaybedecektir.
22
1 GUR (kurum) 300 Litre
1 PARŞİKTUM 60 Litre 23
24
25 Borçluyu birkaç yönden koruyan, neredeyse bugün bile benzeri olmayan bir kanun maddesi.
26 1. Borcunuzu ille de aldığınız mal ile örneğin burada gümüş, ödemek zorunda değilsiniz.
27 2. Bu durumda da artık faizin oranı sözleşmede yazılı olan faiz oranı değildir.
28 3. Bu durumda, kıralın ya da kanunların belirlediği faiz oranıdır, faiz şekli geçerlidir.
29 4. Tüccar, bu durumdan yararlanıp, keyfi bir faiz oranı belirlerse, ödünç verdiğini de kaybetmekle,
30 geri alamamakla cezalandırılıyor.
31 5. Bu işler süresince bu işleme, tüccarın verdiğine ödünç verme deniliyor.
32 Tartıda Hile Yapma

33 25.73. Eğer bir tüccar, arpa ve gümüşü faiz karşılığında verirse, borç karşılığı verdiği zaman
34 gümüşü eksik taş (ağırlık) ölçüsüyle ve arpayı eksik sutum ile verdiyse (fakat) geri aldığı zaman
35 parayı büyük ağırlık ile, arpayı büyük sutum ile aldıysa o tüccar, ne verdiyse kaybedecektir.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Tartıda hile yapma, para ve mal cezasıyla cezalandırılıyor. Ölüm cezası verilmediğine göre çok
2 yaygın bir durum söz konusu olsa gerek!
3 İş Ortaklıkları
4 25.98. Eğer bir adam, bir adama ortaklık için gümüş verirse meydana gelen kar veya zararı, tanrı
5 önünde ortaklaşa bölüşeceklerdir.
6 25.99. Eğer bir tüccar, bir ayak satıcısına (şamallu) alış veriş için gümüş verirse ve onu yola
7 çıkarırsa, ayak satıcısı ona emanet edilen parayı arttıracaktır (kazanç sağlayacaktır).
8 25.100. Eğer gittiği yerde kazanç görürse (kazanırsa), aldığı kadar gümüşün faizini kaydedecek,
9 gününde tüccarına ödeyecektir.
10 25.101. Eğer, gittiği yerde kar görmezse (kar etmese), aldığı gümüşü iki katına çıkarıp, ayak
11 satıcısı tüccara ödeyecektir.
12 25.102. Eğer tüccar, ayak satıcısına parayı borç olarak verirse, gittiği yerde zarar görürse,
13 anaparayı tüccara geri verecektir.
14 25.103. Eğer seyahatte iken bir düşman, ayak satıcısının (elinde nesi varsa) ona attırırsa (elinden
15 alırsa) ayak satıcısı (o zaman) tanrı yemini edip, serbest kalacaktır.
16 Şamallu (ŞAMAN. LA): Torba taşıyıcısı, ayak satıcısı, gezgin satıcı, bir tür bohçacı
17 Burada birkaç türlü ortaklık ilişkisine değiniliyor. Kara ortak, zarara ortak şeklinde ortaklıklar söz
18 konusu. Ama bir tek düşman saldırısı hali hariç, anapara mutlaka geri ödeniyor.
19 Borcun İnkarı, Borçlunun Korunması

20 25.106. Eğer ayak satıcısı, bir tüccardan gümüş alıp, tüccarını inkar ederse, o tüccar tanrı ve
21 şahitler önünde ayak satıcısının aldığı gümüşü ispat edecek ve satıcı gümüşü ve bütün aldıklarının
22 üç katıyla tüccara verecektir.
23 25.107. Eğer bir tüccar, bir ayak satıcısına güvenirse, ayak satıcısı (da) tüccarın ona verdiği her
24 şeyi, tüccarına geri verirse, tüccar da ayak satıcısının ona verdiği her şeyi inkar ederse, o ayak
25 satıcısı tanrı ve şahitler önünde tüccarı (itham edip) ispat edecektir. Tüccar ayak satıcısı için alıp,
26 inkar ettiği her şeyi altı katıyla satıcıya verecektir.
27 Ticari bir ilişki içinde, inkar da olsa, parasal ceza uygulaması görüyoruz. Kıral ve otorite burada
28 kendisine yönelik bir durum görmüyor. Ancak yaptırımın ağırlığı da ortada; inkar eden, eğer ispat
29 edilirse aldıklarının üç katını ödemek zorunda bırakılıyor. Tersi olursa, yani tüccar aldığını inkar
30 ederse altı katını ödemek zorunda bırakılıyor. Bu yasa maddesiyle hem borçlunun hem de daha
31 küçük olan esnafın (satıcının) korunduğunu görüyoruz.
32 Burada inkarın tespiti için tanrı önünde yemin edilmesinin yanı sıra şahitlik kurumu da devreye
33 giriyor. Sözleşme esas olmasına karşın, sözleşmenin olmaması da önemli değil; şahitler dinleniyor
34 ve sonucu belirleyebiliyor.
35 Bira Evleri
36 25.108. Eğer bir kadın bira satıcısı (meyhaneci), biranın fiyatı karşılığı arpa kabul etmese, büyük
37 ağırlık (ağırlık ölçüsü) ile gümüş kabul ederse ve bira karşılığı alacağı arpayı gümüş karşılığından
38 çıkarırsa, o bira satıcısı kadını itham edecekler, suya atacaklardır.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 25.109. Eğer bira satıcısı ( meyhaneci) kadının evinde haydutlar toplanırsa, o haydutları yakalamaz
2 ve (kadın onları) saraya yollamazsa o bira satıcısı kadın öldürülecektir.
3 Sumer ve Babil’ de bira evleri çok yaygın ve önemli. İlginç olan, bira evlerini kadınların çalıştırması.
4 Bira evlerinde ödeme kesinlikle arpa karşılığı yapılıyor, parayla, gümüşle yapılacak ödeme
5 kesinlikle yasaklanıyor. Bu durumda verilecek ceza ilginç, suya atılma! Buradaki sudan kasıt, Fırat
6 nehri. Suya atılma bir arınma gibi, bir vaftiz gibi. Suya atılan kişinin, eğer suçsuz ise kurtulacağına
7 inanılıyor. Aklanmak da buradan geliyor, sanırım. Aklanmak, sudan çıkmak, temizlenmekle aynı
8 şey sayılıyor.
9 Diğer madde de ise otorite kendisine zarar vereceğine inandığı konuda ise yine ölüm cezasını
10 uyguluyor.
11 Haciz İşlemleri
12 25.114. Eğer bir adamın bir adamdan arpa veya gümüş alacağı yoksa (bunun için, bu yüzden o
13 kimseye) haciz koyduysa, her haciz için 1/3 MANA gümüş ödeyecektir.
14 25.116. Eğer haczedilen kimse, haczedildiği evde dayaktan veya kötü muameleden dolayı öldüyse,
15 haczedilenin sahibi, tüccarını itham edecektir. Eğer (ölen) beyin oğluysa, (tüccarın) oğlunu
16 öldürecektir. Eğer (ölen) beyin kölesi ise 1/3 MANA gümüş ödeyecek ve verdiği her şeyden hakkını
17 kaybedecektir.
18 Bu maddede kısası görüyoruz ama kısas ilgiliye değil ilgisize ama benzere uygulanıyor. Şu ana
19 kadar var olan yasa maddeleri içinde en aykırı, en uygunsuz olanıdır.
20 Borca Karşılık Çalışarak Ödeme

21 25.117. Eğer bir adamı, ödemediği borç yüzünden (bir başka adam) yakaladıysa, (yakalanan
22 adam) karısını, oğlunu veya kızını para karşılığı (kendi yerine) verdiyse veya (hepsi) hizmet için
23 verildilerse, satın alanın evinde veya hizmet karşılığı tutanın evinde üç yıl çalışacaklar, dördüncü
24 yılda (kendilerine) özgürlükleri konacaktır (verilecektir).
25 Bu kanunda borcun miktarından söz edilmemekte, sanki borç ne olursa olsun üç yıl çalışacaklardır,
26 gibi bir durum söz konusudur. Mutlaka bir yerde borcun sınırından söz edilmiş olması, gerekir.
27 Sözleşmesiz, Şahitsiz İşler

28 25.123. Eğer şahitsiz ve mukavelesiz saklamak üzere verdiyse (gümüş, altın veya herhangi bir
29 şey), verdiği yer (aldığını) inkar ederse, o dava şikayeti gerektirmez.
30 Çok önemli bir madde! Dava açmanız için ya sözleşmeniz olacak ya da şahitleriniz, aksi taktirde
31 dav açamazsınız. Tanrısal yemin de burada yeterli olmuyor.
32 Aile Hukuku, Resmi Nikah

33 25.128. Eğer bir adam, bir kadın alır (fakat) sözleşmesini yapmazsa, o kadın zevce değildir
34 (sözleşme yapmadığı için karısı sayılmaz).
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Aile Hukuku, Zina
2 25.129. Eğer bir adamın karısı, bir başka erkekle yatarken yakalanırsa, onları bağlayıp suya
3 atacaklardır. Eğer kadının sahibi (kocası) karısını yaşatırsa, (hayatta bırakırsa) kıral da kölesini
4 yaşatacaktır.
5 Aile Hukuku, Eşe Tecavüz

6 25.130. Eğer bir adam, bir başka adamın erkek tanımayan ve babasının evinde oturan karısını zor
7 kullanıp, koynunda yatırırsa ve onu yakalarlarsa, o adam öldürülecektir; kadın serbesttir.
8 Kanun önünde karısı olduğu halde henüz baba evinde oturan kadın söz konusudur. Nişan vardır,
9 nikah vardır ama daha düğün olmamıştır. Burada düğünün de nikahın gerçekleşmiş olmasına
10 karşın ne kadar önemli olduğu anlaşılıyor. Bugün Anadolu’ da nikahın olmasına karşın düğün
11 olmadığı için ayrı duran çiftler yaygın olarak bulunmaktadır.
12 Aile Hukuku, Kadının Evi Beklemesi

13 25.133.a.Eğer bir adam, zorla alınıp götürülürse ve evinde yiyecek varsa karısı … malını
14 koruyacak, başka birinin evine girmeyecektir.
15 25.133.b. Eğer o kadın malını korumazsa, başka bir eve girerse, o kadının (durumunu) ispat edip,
16 suya atacaklardır.
17 25.134. Eğer bir adam zorla alınıp götürülürse ve evinde yiyecek yoksa karısı bir başka eve
18 girecek, (girebilir) o kadın suçlu değildir.
19 25.135. Eğer bir adam, zorla alınıp götürülürse ve evinde yiyecek yoksa ondan evvel (koca
20 dönmeden evvel), karısı başka bir eve girer ve çocuk dünyaya getirirse, sonra kocası döner,
21 şehrine vasıl olursa o kadın (ilk) kocasına döner. Çocuklar kendi babalarına giderler.
22 Aile Hukuku, Nafaka

23 25.137. Eğer bir adam, ona çocuk doğuran bir şugitum’ u veya ona çocuk temin eden bir naditum’
24 u boşamaya karar verirse o kadına çeyizi geri verilecek ve tarlanın, bahçenin, mal ve mülkün yarısı
25 ona verilecek ( o da) evlatlarını büyütecektir. Çocuklarını büyüttükten sonra, çocuklarına verilen
26 maldan varismiş gibi, bir hisse kendisine verilip, gönlünün istediği bir kocaya varacaktır.
27 Aile Hukuku, Doğuramayan Kadın

28 25.138. Eğer bir adam, kendisine çocuk doğurmayan karısını bırakırsa (boşarsa), başlığı kadar
29 gümüşü ona verecek ve babasının evinden getirdiği çeyizi ona tam olarak verecek ve onu (öyle)
30 boşayacaktır.
31 Aile Hukuku, Kadının Ayrılmak İstemesi

32 25.141. Eğer, kocasının evinde oturan bir adamın karısı evden çıkmaya (kaçağa) karar verip, şahsı
33 için mal mülk edinirse (sonra) evini dağıtır, kocasını küçük düşürürse ve bu ispat edilirse, kocası
34 eğer onu boşayacağını söylerse, boşayabilir. Yolluk ve boşanma parası olarak ona hiçbir şey
35 vermeyecektir. Eğer kocası onu boşamadığını söylerse, ikinci bir kadını alacak ve o (birinci kadın)
36 köle gibi kocasının evinde oturacaktır.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Aile Hukuku, Kötü Kocadan Boşanma
2 25.142. Eğer bir kadın, kocasından nefret edip sen beni karılığa alamazsın derse, onun kayıtları,
3 bölgesinden incelenecek. Eğer o kadın (evine ve kendine) dikkatli ise (evini ve iffetini) koruyorsa ve
4 kabahati yoksa ve kocası (evinden) çıkmaya düşkünse (evini ihmal edip, sokağa çıkmaya
5 düşkünse), onu çok küçültüyorsa, o kadının kabahati yoktur, çeyizini alıp, babasının evine
6 gidecektir.
7 Aile Hukuku, İffetsiz Kadın!

8 25.143. Eğer (kadın kendini ve evini) gözetmezse ve sokağa düşkünse evini dağıtıyor, kocasını
9 küçük düşürüyorsa o kadını suya atacaklarıdır.
10 Aile Hukuku, 2. Eş Alma

11 25.148. Eğer bir adam bir kadınla evlenir, kadını ağır bir hastalık yakalarsa, ikinci biriyle evlenmeye
12 karar verip evlenirse, ağır hastalığa tutulan karısını boşamayacaktır (o kadın) yaptığı evde
13 oturacaktır. Sağ kaldıkça ona bakacaktır.
14 Aile Hukuku, Eşe Hediye Verilmesi

15 25.150. Eğer bir adam karısına tarla, bahçe, ev veya mal hediye eder, belge düzenlerse,
16 kocasından (ölümünden) sonra çocukları hak iddia etmeyeceklerdir. Anne terekesini (sahip olduğu
17 şeyleri) sevdiği çocuğuna verecek, başkasına vermeyecektir.
18 Aile Hukuku, Malların Ayrılığı İlkesi

19 25.151. Eğer, bir adamın evinde (karısı olarak) oturan bir kadın, kocasının bir alacaklısının
20 kendisini (haczetmemesi) yakalamaması için kocasını anlaşmaya sevkedip, ona bir tablet
21 (sözleşme) düzenlettirdiyse (ve) eğer o adam o kadını almadan önce borçluysa, alacaklı onun
22 karısına haciz koyamayacaktır. Eğer o kadın kocasının evine girmeden evvel (kadın) borçlu ise,
23 alacaklı kocasına haciz koyamayacaktır.
24 25.152. Eğer o kadının adamın evine girişinden sonra (ortak yaşantılarından sonra) borç yaptılarsa,
25 her ikisi de tüccara (karşı) sorumlu olacaklardır.
26 Aile Hukuku, Aile İçi Cinsel İlişkiler

27 25.154. Eğer bir adam kızı ile yatarsa, o adamı şehirden çıkartacaklardır.
28 25.155. Eğer bir adam, oğluna bir gelin seçer, oğlu onunla yatarsa ve sonra kendisi (kayınpeder)
29 kadının koynunda yatarken yakalanırsa o adamı bağlayacaklar ve suya atacaklardır.
30 25. 157 Eğer bir adam, babasından (ölümünden) sonra, annesinin koynunda yatarsa, her ikisini de
31 yakalayacaklardır.
32 25.158. Eğer bir adam, babasının ölümünden sonra çocuk getirmiş olan analığının koynunda
33 yakalanırsa, o adam babasının evinden uzaklaştırılacaktır.
34 Aile Hukuku, Mirasta Hakkaniyet

35 25.166. Eğer bir adam, sahip olduğu çocuklarına eşler alırsa (fakat) küçük oğluna eş almazsa
36 sonra, baba kaderine gidince (ölünce) kardeşler miras bölüştükleri zaman, babanın evine ait mal
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 içinden, evlenmemiş olan küçük kardeşlerinin hissesinin üstüne başlık parası verecekler ve
2 evlendirecekler.
3 Aile Hukuku, Mirastan Mahrum Etme

4 25.168. Eğer bir adam oğlunu mirastan mahrum etmeğe karar verirse, yargıçlara “oğlumu mirastan
5 mahrum edeceğim” derse yargıçlar kayıtları araştıracaklar; eğer oğul, mirastan mahrum edilecek
6 ağır bir suçu taşımıyorsa (işlememişse) baba oğlunu varislikten mahrum edemeyecektir.
7 Aile Hukuku, Evlilik Dışı Doğan Çocuklar

8 25.170. Eğer bir adamın eşi ona çocuklar doğurursa ve kadın kölesi (de) ona çocuklar doğurursa,
9 baba sağlığında kölenin ona doğurduğu çocuklara “benim çocuklarım” deyip, eşinin çocukları ile
10 birlikte onları sayarsa, sonra baba kaderine gittiğinde (öldüğünde) baba evinin malı içinden, eşin ve
11 kadın kölenin çocukları eşit olarak mal bölüşeceklerdir (fakat) eşin ilk oğlu, hisse içinden seçecek
12 ve alacaktır.
13 Aile Hukuku, İntifa Hakkı

14 25.171.b. Eş, çeyizini ve kocasının ona verip, tablette (belgede, sözleşmede) yazdığı düğün
15 hediyesini alacak ve kocasının meskeninde oturacak, yaşadığı sürece (o evin) intifa (kullanım)
16 hakkını alacak (o evden faydalanacak) para karşılığı satamayacaktır. Terekesi çocuklarınındır.
17 Aile Hukuku, Anadan Miras Hakkı

18 25.173. Eğer o kadın, girdiği yerde sonraki kocasına çocuk doğurursa, sonra o kadın ölürse,
19 çeyizini ilk ve son çocuklar (birlikte) bölüşeceklerdir.
20 Aile Hukuku, Evlatlık Alma

21 25.185. Eğer bir adam, küçük bir çocuğu kendi adına evlat edinirse ve onu büyütürse, büyütme (o
22 evlatlık) üzerinde hak iddia edilmeyecektir.
23 25.190. Eğer bir adam, evlat edindiği çocuğu büyütüp kendi çocukları ile bir saymazsa, o evlatlık
24 babasının evine dönecektir.
25 Aile Hukuku, Babaya Karşı Gelme

26 25.195. Eğer evlat babasına vurursa, bilekten (elini) keseceklerdir.
27
28 Aile Hukuku’ yla ilgili kanun maddeleri, Hammurabi Yasaları içinde en geniş ve en kapsamlı yer
29 tutan kanun maddeleridir. Aile içi ve dışı ilişkiler neredeyse en küçük ayrıntısına kadar düşünülmüş
30 ve düzenlenmiştir. Cezalar ve ekonomik yaptırımlar, düzenlemeler çoğu zaman bugünle benzerdir
31 diyebiliriz.
32 Ailenin temeli olan evlilik tek eşlilik üzerine kurulmuş, adam için tek eşli evlilik esas alınmıştır.
33 Evliliğin geçerli olması için resmi ve sözleşmeye dayalı olması zorunlu tutulmuş, aksi taktirde evlilik
34 yok sayılmıştır.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Ailenin, evin, mülkün sahibi erkek olmakla birlikte kadın da çeşitli kanun maddeleriyle korunmaya
2 çalışılmış; özellikle iffetli kadının kanun öndeki üstünlüğü varsayılmıştır.
3 Aile içi olumsuzluklarda ölüm cezası taraflara hemen hemen hiç uygulanmamış, hatta aile içi cinsel
4 ilişkiler, çok yaygın olsa ki bu suçlar çoğu zaman hafif cezalarla geçiştirilmiştir.
5 Zinada bugün de olduğu gibi esas suçlu adamın karısı olmuştur; adam yine bağışlayıcı! Zina yapan
6 kocadan hiç söz edilmiyor.
7 Aile içinde bir kadının karşılaşacağı olumsuzlukların en büyük ve belki de tek nedeni çocuk
8 doğuramaması! Çocuk doğuramayan kadın, eş olmak hakkı başta olmak üzere birçok hakkını
9 yitiriyor.
10 Aile Hukuku içinde, Hammurabi Kanunları’ nın diğer yerlerinde de uygulanan en ilginç
11 cezalandırma şekillerinden biri suya, büyük olasılıkla Fırat Nehri’ ne atılmak. Cezalandırılan kişinin
12 aklanması isteniyor, yaşaması için bir fırsat daha vermek isteniliyorsa suya atma cezası
13 uygulanıyor.
14 Aile içi ilişkilerde en ağır ceza, evladın babaya vurması, cezası evladın elinin bilekten kesilmesi,
15 oluyor.
16 Ölümden, “kaderine gitti” diye söz edilmesi, çok ilginç!
17 Ceza Hukuku, Kısasa Kısaslar

18 25.196. Eğer bir adam, bir adamın oğlunun gözünü kör ederse, onun gözünü de kör edeceklerdir.
19 25.197. Eğer bir adamın kemiğini kırarsa, kemiğini kıracaklardır.
20 25.202. Eğer bir adam, kendinden büyük (üstün) olan bir kimsenin yanağına vurursa, sığır
21 kuyruğundan bir kamçı ile 60 defa kalabalıkta vuracaklardır.
22 Üstün olana dokunma, yanarsın, o zaman da varmış!
23 25.210. Eğer bir kadın ölürse, (vuranın) kızını öldüreceklerdir.
24 Bu dengesiz, muhatabı yanlış olan kanun maddeleri HAMMURABİ’ ye bile yakışmıyor.
25 Ceza Hukuku, Berber ve Yanlış Tıraş

26 25.226. Eğer bir berber, kölenin sahibi olmaksızın (izni, rızası olmadan) köle işareti (olan saçını)
27 anlaşılmaması için (kölelik belirtisini kaybedecek şekilde) tıraş ederse, o berberin bileği kesilecektir.
28 Ceza Hukuku, Mimar

29 25.229. Eğer bir Mimar, bir adama ev yapıp, yapıtını sağlam yapmazsa ve yaptığı ev çöküp, evin
30 sahibinin ölümüne sebep olursa, o Mimar öldürülecektir.
31 25.230. Eğer (Mimar) evin sahibinin oğlunun ölümüne sebep olursa, o Mimarın oğlunu
32 öldüreceklerdir.
33 25.232. Eğer mal heba olursa, zarara uğrayan her şeyi (Mimar) ödeyecektir. Yaptığı ev, sağlam
34 olmadığı için çökerse, kendi malından çöken evi (yeniden) yapacaktır.
35 25.233. Eğer bir Mimar bir adama ev yapar fakat yapıtını kuvvetlendirmezse ve duvar yıkılmağa
36 yüz tutarsa, o Mimar kendi gümüşün (parasıyla) o duvarı sağlamlaştıracaktır.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Ne diyelim, iyi ki bugün Hammurabi yasaları geçerli değil, yoksa ortalıkta Mimar ve Mühendis
2 kalmazdı.
3 Ticaret Hukuku, Hırsızlığa Para Cezası!

4 25.265. Eğer, kendisine gütmek üzere sığır ve koyun sürüsü verilen bir çoban, ihanet edip
5 (hayvanların) damga değiştirir veya para karşılığı (onları) verirse, bu ispat edilecek, çaldığı sığır ve
6 koyunun 10 katını sahiplerine ödeyecektir.
7 Ticaret Hukuku, Kiralama

8 25.268. Eğer bir adam, bir öküzü harman (döğmek) için kiralarsa, bedeli 2 şutum arpadır.
9 25.272. Eğer bir adam yalnız araba kiralarsa, günde 40 qu ödeyecektir.
10 Ticaret Hukuku, İşçi Ücreti

11 25.273. Eğer bir adam bir işçi kiralarsa, yılın başından beşinci aya kadar günde 6 dane ağırlığında
12 gümüşü ona verecektir. Altıncı aydan itibaren yılın sonuna kadar günde 5 dane ağırlığında gümüş
13 verecektir.
14 Ticaret Hukuku, Farklı İşlere Farklı Ücretler

15 25.274. Eğer bir adam, bir zanaatkarı kiralarsa emeği karşılığı günde x x, 5 dane ağırlığında
16 gümüş, bir keçecinin emeği karşılığı 5 arpa danesi, bir kendir dokuyucusunun x arpa danesi, mühür
17 kazıcının x arpa danesi, kuyumcunun x arpa danesi, demircinin x arpa danesi, marangozun 4 arpa
18 danesi, dericinin x arpa danesi, hasırcının x arpa danesi, yapı ustasının x arpa danesi gümüş
19 emeği karşılığı verilecektir.
20 Ticaret Hukuku, Köle

21 25.282. Eğer köle efendisine “sen benim sahibim değilsin” derse (efendisi) onun kölesi olduğunu
22 ona ispat edecek ve efendisi kulağını kesecektir.
23 Epilog
24 Kol XLVII
25 11-14. Tanrı ENLİL’ in bana hediye ettiği, çobanlığın tanrısı MARDUK’ un bana verdiği kar başları
26 (insanları)
27 15. ihmal etmedim.
28 16. gevşeklikte bulunmadım.
29 17. Sakin yerleri
30 18. onlar için aradım.
31 19-20. Acı zorluklardan (onları) kurtardım.
32 21. Aydınlığı onların (üzerine) çıkarttım.
33 22-25. Tanrı İNANNA ve ZABABA’ nın bana emanet ettikleri kuvvetli silah ile
34 26-27. ENKİ’ nin bana verdiği görüş kuvveti ile
35 28-29. MARDUK’ un bana verdiği kudret ile,
36 30-31. yukarda ve aşağıdaki düşmanı söküp attım.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 35-37. İnsanları emin iskan yerlerine yerleştirdim.
2 38-39. Onları rahatsız edeni var etmedim (yaşatmadım).
3 40-41. Büyük tanrılar beni çağırdılar,
4 42-45. Ben, asası doğru olan iyiliksever çoban,
5 49-52. Koynumda Sumer ve Akkad memleketlerinin insanlarını taşıdım.
6 82-83. kudreti eşsiz (olan) ben
7 84-86. göğün ve yerin büyük hakimi olan tanrı ŞAMAŞ’ ın emriyle
8 87-88. Adaletim memlekette tecelli etsin
9 89-90. Efendim MARDUK’ un sözleriyle
10 91-93. kitabelerimi kenara atacak kimseleri olmasın.
11 …
12 …
13 Evet, bundan sonra 91 satır tanrıları anarak, onlara şükrederek, yasalarını, ismini silmek isteyenleri
14 tehdit ederek devam eder.
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 AMMİ – ŞADUQA FERMANI, MÖ 1646-1626

2 Faiz, Sözleşme
3 Kol II
4 5.27. Eğer bir adam tahıl veya gümüşü (faizli) borç olarak verirse
5 5.28. ve vesika tanzim ettirirse
6 5.29. fakat vesikayı elinde
7 5.30. alıkoyup, “borç ve melqetum
8 melqetum : faiz karşılığında ödünç olarak verilen borç.
9 5.31. olarak “ katiyen vermedim,
10 5.32. sana verdiğim tahıl ve gümüşü
11 5.33. satış fiyatı karşılığı veya faizsiz ödünç, olarak
12 5.34. başka bir sebep için (sebeple) verdim” derse,
13 5.35. tüccardan gümüş ve tahılı alan adam
14 5.36. tabletin muhtevasına göre
15 5.37. vereni inkar eden, şahitler
16 5.38. getirecek, tanrının önünde ifade verecekler
17 5.39. tableti inkar ettiği için
18 5.40. ve sözleri inkar ettiği için
19 5.41. altı katını ödeyecektir.
20 5.42. Eğer mükellefiyetini yerine getirmeğe
21 5.43. gücü yetmiyorsa, ölecektir.
22 Rayiç Fiyat
23 8. …Şehrin rayiç fiyatına göre, satış fiyatından sarayda onlara verilecektir.
24 Vergi Mükellefi, Vergi Affı, Uzlaşma

25 9. Sarayın satılık malını satan bir tüccar, bir vergi yükümlüsünün bakiye borçlarına mahsuben,
26 sanki saraydan satılık mal almış gibi, saraya mühürlü bir vesika tanzim ederse ve vergi mükellefinin
27 mühürlü vesikasını alırsa, bu vesikanın içindekilerine göre satılık mal ona verilmezse veya kıral
28 vergi mükellefinin vergi borçlarını affettiği için, o da ona bir şey vermezse, bu tüccar tanrı
29 önünde “bu vesikaya göre vergi yükümlüsünden hiçbir şey almadım” diye (yemin ederek), temize
30 çıkacaktır. (Bu yeminle) temize çıktıktan sonra vergi yükümlüsünün vesikasını ortaya getirecek, bir
31 araya gelecekler, yeniden hesaplaşacaklardır. Tüccarın saraya düzenlediği vesikanın muhtevasına
32 göre satılık maldan, vergi yükümlüsünün tüccara düzenlediği vesika muhtevasına göre, vergi
33 yükümlüsünün tüccara düzenlediği vesika muhtevasına göre, vergi yükümlüsünün vermesi gereken
34 kadar muaftır.
35
36
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Vergi Affı
2 12. Kira karşılığı tahıl olarak ödenen bakiye borçlar ve Suhum (yer adı) sırtlarının tahıl bakiye
3 borçları, kıral memlekette adaleti tesis ettiği için affedilmiştir, tahsil edilmeyecektir.
4 14. (Meyhanecinin) saraya olan gümüş ve arpa sorumluluğunu ödemesi gereken, şehir dışında
5 bulunan bir meyhaneci kadın, kıral memlekette adaleti tesis ettiği için, musaddinum (onun) bakiye
6 borçlarını istemeyecektir.
7 Kredi Borçlarının Affı

8 15. Bira ve tahılı borç veren biracı kadın, ne borç verdiyse (borç verdiklerinin hiç birini )
9 istemeyecektir.
10 Ammi-Şaduqa, gerçekten bir yasa metninden öte bir fermandır. Günlük ticari düzenlemelerle
11 yakından ilgilidir. Tarihte bilinen en kapsamlı vergi affından söz eder. Kıral, vergi affıyla birlikte belki
12 de tarihte ilk kez kredi borçlarını da siliyor!
13 Biracı kadın burada da karşımıza çıkıyor. Sümer de olduğu gibi Babil’ de de bira evlerini kadınlar
14 işletiyor, bira evlerinin sahipleri Babil’ de de kadınlar.
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 ORTA ASSUR KANUNLARI, MÖ 1450-1250

2 Bir Kadının Küfürlü Konuşması
3 Tablet A
4 Kol I
5 2. Eğer bir kadın, ister bir bey eşi, ister bir bey kızı olsun, küfür söylerse (ederse) veya düşük çeneli
6 ise o kadın cezasını çekecek, kocasına, oğullarına, kızlarına dokunmayacaklardır.
7 Hırsızlık Malını Almak

8 3. Eğer bir adam hasta veya ölüyse (ölü iken), karısı, evinden herhangi bir şeyi çalar (ve) (onu) bir
9 adama veya bir kadına veya herhangi ikinci bir şahsa verirse, adamın karısını ve (çalınmış malı)
10 kabul edenleri öldüreceklerdir.
11 Önceki dönemlerdeki yasalarda da gördük, hırsızlık malını kabul etmek hırsızlıkla eşdeğer suç
12 sayılıyor ve ölümle cezalandırılıyor.
13 Bir Kadının Bir Adama El Kaldırması

14 7. Eğer bir kadın, bir adama el kaldırırsa ve onu suçlarsa 30 MANA kalay ödeyecektir, 20 sopa
15 vuracaklardır.
16 Taciz
17 9. Eğer bir adam, bir adamın karısına elini götürüp (sarkıntılık edip), (ona) genç bir çocuk gibi
18 muamele ederse, onu suçlarlar ve ispat ederlerse bir parmağını kesecekler, eğer onu öperse alt
19 dudağını baltanın ucuna (ağzına) çekecekler ve keseceklerdir.
20 Tecavüz
21 12. Eğer bir adamın karısı meydandan geçerken, bir (başka) adam onu yakalar “seninle yatayım
22 mı” derse, (kadın) razı olmaz ve kendini korursa (direnirse), zorla onu yakalar ve onunla yatarsa,
23 ister adamı kadının üzerinde yakalasınlar, ister kadının yattığını şahitlerle ispatlasınlar (o) adamı
24 öldüreceklerdir, kadın için (ise) suç yoktur.
25 Zina
26 Tablet A
27 Kol II
28 13. Eğer bir adamın karısı evinden çıkıp, bir adamın üzerine, onun oturduğu yere giderse, (adam)
29 bir (başka) adamın karısı olduğunu bildiği (halde) onunla yatarsa adamı ve kadını öldüreceklerdir.
30 Arkadaşla Eşcinsel İlişki

31 20. Eğer bir adam arkadaşıyla yatarsa, onu suçlarlar ve ispat ederlerse, onunla (başkaları da)
32 yatacaklar ve hadım edeceklerdir.
33 Bugün bile, tecavüz eden erkekler için hadım etme cezası düşünülüyor; çok şey değişmemiş,
34 demek.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Orta Assur Kanunları’ nda önceki kanunlardan farklı olarak kadınla ilgili, kadının yaptıklarıyla ilgili
2 özellikle de kadının cinsel yaşamıyla ilgili çok sayıda kanun maddesi var. Assurlular kafayı kadınla
3 bozmuş gibiler, Orta Doğu ülkesi olduğunu düşünürsek normal karşılamalıyız, diye düşünüyorum.
4 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 32, 33, 35, 36, 38, 39, 42, 43, 44 hep kadınla ilgili kanun
5 maddeleridir.
6 Evlilik Sözleşmesi
7 Tablet A
8 Kol IV
9 34. Eğer bir adam dul bir kadınla evlenirse, evlilik sözleşmesi yapmamışsa, iki sene onun evinde
10 oturmuşsa, o kadın eştir. (Evden) çıkmayacaktır.
11 Boş Ol
12 Tablet A
13 Kol V
14 37. Eğer bir adam karısını terk ederse, canı isterse ona bir şey verecektir, canı istemezse bir şey
15 vermeyecektir.(Kadın) boş olarak çıkacaktır (hiçbir şey almayacaktır).
16 Harika! Tam Assurca! Bugün bile devam eden ilkel kafa anlayışı.
17 Başörtüsü, Evli Kadın

18 40. İster evli kadınlar, ister dul kadınlar veya Assurlu kadınlar olsun sokağa çıkarlarken başlarını
19 açmamış olacaklardır.
20 Adamın (bey) kızları… ya bir şal, ya bir giysi veya bir gulinu (giysi) ile örtülü olmalıdırlar. Başları
21 açık olmayacaktır. … (belki evin içinde?) örtünmeyecekler, yalnız olarak sokağa gittiklerinde
22 örtüneceklerdir.
23 Sahibi ile sokağa giden esirtu (cariye)’ ler örtülüdürler.
24 Kocaya varan qadistu’ lar, sokakta örtünmelidirler.
25 Fahişe örtülü değildir, başı açıktır. Örtülü bir fahişeyi gören olursa, onu tutuklayacak, şahitler
26 çıkaracak, saray mahkemesine götürecek, ziynetlerini almayacaklar, onu yakalayan elbisesini
27 alacaktır. Ona elli sopa vuracaklar, başına zift dökecekler. Eğer bir adam örtülü bir fahişeyi görür,
28 onu serbest bırakır (yakalamaz) ve saray mahkemesine götürmezse o adama elli sopa atılacaktır.
29 Onu ihbar eden elbisesini alacak, kulaklarını delecekler, iplik geçirecekler, arkasına bağlayacaklar.
30 Bir ay süreyle kıralın haberciliğini yapacaktır.
31 Kadın esireler örtünmeyecekler, örtülü esireyi gören, yakalayarak ve onu saray mahkemesine
32 götürecektir. Kulaklarını kesecekler. Onu yakalayan elbisesini alacaktır. Eğer bir adam, örtülü bir
33 esire görür ve onu serbest bırakır (da) o, yakalanmaz ve saray mahkemesine götürülmezse, onu
34 (adamı) suçlayıp, ispat ettikten sonra, ona elli sopa atacaklar, kulaklarını kesecekler, iplik
35 geçirecekler, ensesine bağlayacaklar. Onu ihbar eden elbisesini alacak, o adam bir ay süreyle
36 kıralın haberciliğini yapacaktır.
37
38
39
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Başörtüsü, Cariye
2 Tablet A
3 Kol VI
4 41. Eğer bir adam esirtu (cariyesi)’ sunu örtmek isterse, beş veya altı arkadaşını oturtup, onların
5 önünde onu örtecek “o benim karımdır” diyecek, o, onun karısı olacaktır. Adamların önünde
6 örtülmeyen ve kocası “bu karımdır” demeyen esirtu, eş değildir, esirtu’ dur. Eğer adam ölürse,
7 örtülü karısının evlatları yoksa esirtu’ ların evlatları, (öz) evlattırlar ve hisselerini alacaklardır.
8 Gelin Her Şartta Aile İçinde!

9 43. Eğer bir adam, ister (kızın) başına yağ dökmüş olsun, ister nişan hediyeleri getirmiş olsun, koca
10 olarak vereceği oğlu, ölmüş veya kaçmış olursa geri kalan oğulları arasından en büyüğünden, on
11 yaşında olan en küçük oğluna kadar, kızı istediğine verecektir.
12 Eğer baba ölmüşse, kızı vereceği oğul da ölürse, ölü oğlunun on yaşında bir oğlu varsa (bu kızı bu
13 çocuk) alacaktır. Fakat torunlar on yaşından küçükse, kızın babası isterse kızını (küçüklerden)
14 birine verebilir, isterse aralarındaki karşılıklı hediyeleri geri verirler.
15 Eğer oğlu yoksa ne aldıysa, kıymetli taşlar ve yiyecek olmayanlar hariç, hepsini geri verecektir.
16 Yiyecek şeyleri geri vermeyecektir.
17 Rehin Kalmak
18 44. İster bir Assurlu erkek, ister bir Assurlu kadın (belli) fiyatı kadar bir adamın evinde rehin olarak
19 oturursa veya bütün fiyatı (karşılığı) alınmışsa, onu dövecek, saçını yolacak, kulaklarını parçalayıp,
20 delecektir (bu hakların hepsine sahiptir).
21 Kadın Sığınma Evi

22 45. Eğer bir kadın (evlilik için) verilmişse (evlenmişse), kocasını düşman alırsa, (kadının)
23 kayınpederi ve oğlu yoksa iki yıl kocasına sadık kalacaktır. Bu iki yıl içinde eğer yiyeceği yoksa
24 gidip söyleyecek: O kadın sarayın gelinidir (himayesi altındadır).
25 Büyücülük
26 Tablet A
27 Kol VII
28 47. İster bir kadın, ister bir erkek olsun, büyü yaparsa, (büyü) ellerinde yakalanırsa, itham ve ispat
29 edilirlerse, büyü yapanı öldüreceklerdir.
30 Düşük Yapma
31 53. Eğer bir kadın kendi kendine (isteyerek) bir çocuk düşürürse, onu itham ve ve ispat ederlerse
32 kazığa çakacaklar, onu gömmeyeceklerdir. Eğer çocuğunu düşürme sırasında ölürse, onu kazığa
33 çakacaklar ve gömmeyecekler.
34
35
36
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1 Miras Paylaşım Yöntemi
2 Tablet B
3 Kol II
4 1. (Eğer kardeşler, babalarının evini bölüşürlerse) büyük oğlan mülkten (bahçelerden kuyulardan)
5 iki hisseyi (kendi hissesi gibi) seçecek ve alacaktır. Kardeşleri birer birer sonradan seçecek ve
6 alacaklardır. İşlenmiş (?) her bir tarlanın ve emeklerinin ürününü küçük oğlan seçip, bölecek, büyük
7 oğlan bir hisse seçip alacaktır; fakat ikinci hisse için kardeşleri ile birlikte kura çekecektir.
8 2. (Mirası) bölünmemiş kardeşler arasından biri, bir cana son verirse (öldürürse) can sahibine
9 (ölenin yakınlarına) onu vereceklerdir. Can sahibi isterse onu öldürür, isterse affeder, isterse
10 mirasını alır.
11 Kaçak İnşaat
12 Tablet B
13 Kol IV
14 10. Eğer bir adam, tarlası olmayan bir (yerde) kuyu kazarsa, set yaparsa, kuyusunun veya setinin
15 (hakkını) kaybetmiştir. Ona 30 sopa atacaklar, yirmi gün kıralın hizmetini yapacak, hudut aşması …
16 Kaçak İnşaat
17 Tablet B
18 Kol IV
19 12. Eğer bir adam, komşusunun tarlasında, bahçe yapar, kuyu kazarsa, ağaçlar yetiştirirse, tarlanın
20 sahibi bakıp (görüp) şikayet etmezse bahçe, kurana serbesttir (kuranındır). Tarla gibi (bir) tarlayı
21 bahçe sahibine verecektir.
22 13. Eğer bir adam, kendinin olmayan bir toprakta, ister bahçe yapar, ister kuyu kazar, ister sebze
23 veya ağaçlar yetiştirirse, onu suçlayıp ispat ederlerse, tarlanın sahibi gelir gelmez, (tarlayı) emeği
24 ile beraber alacaktır (emeği düşünülmeyecektir).
25 14. Eğer bir adam, kendinin olmayan bir yerde toprak çevirir ve tuğla yaparsa, onu suçlayıp ispat
26 ederlerse, toprağın üç katını verecek, tuğlaları alacaklar, 50 (?) sopa vuracaklar, bir ay süreyle
27 kıralın hizmetini yapacaktır.
28 Orta Assur Kanunları’ nı, kendinden önceki yasalardan ayıran en büyük özelliği, ilkelliği, katılığıdır.
29 Kısasa kısas uygulaması çok yaygındır; en küçük suçun bile şiddetle cezalandırıldığı bir yasa
30 uygulamasıdır. Neredeyse keyfi uygulamalar, yasalaştırılmıştır, denilebilir.
31 Orta Assur Kanunları’ nda kadınla ilgili maddeler, kendinden önceki yasalara göre çok daha fazla
32 geçmektedir. Kadınla ilgili maddelerde de erkek (adam) egemenliğini çok kolay görebiliriz. Bugün
33 Orta Doğu ülke aşiretlerinde hala Orta Assur Kanunları’ nın uzantılarını benzerlerini çok kolay
34 görebiliriz. Orta Doğu’ da bugün de kadını, aileyi, mirasta paylaşım şeklini, gelinin evde kalma
35 zorunluluğunu nişan vb. alışkanlıklarını aynen görebiliriz.
36 Çok özel bir durum, başörtüsüdür! Eğer gözümden kaçmadıysa, başörtüsüyle ilgili kanun maddesi
37 ilk kez Orta Assur Kanunları’ nda görülür.
38 Ama bu ilkel dediğimiz yasada dahi, iddia edenin ispat yükümlülüğünü görürüz. Neredeyse bugün
39 bile uygulamada görmediğimiz, bir şey! İddia eden, iddiasını ispatlamak zorundadır!
40
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1
2
3
4
5
6
7
8
9 Kaynaklar:
10 1. Sümer, Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şaduqa Fermanı, Prof.Dr. Mebrure TOSUN, Doç.DR. Kadriye
11 Yalvaç
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL

42 Sumer Babil Assur Kanunları

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

42 Sumer Babil Assur Kanunları

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı 1 / 42

2 SUMER, BABİL, ASSUR KANUNLARI

1 Hammurabi Kanunları İlk mi?

Esnunna Yasa Steli

9 Yeni Babil Kanunları

12 Babil Kıralı Ammi-Şaduga’ nın Bir Fermanı

1 URUKAGINA REFORMLARI, MÖ 2380-2360

2 Tarihteki İlk Kamulaştırma -kamulaştıramama-!

23 Tarihteki İlk Genel Af

1 UR-NAMMU KANUNLARI, MÖ 2100-2050

1 ANA ITTIŞU KANUNLARI

1 LIPIT-ISTAR KANUNLARI, MÖ 1870-1860

26 Kanun, Tanrısal Bir Söz

4 Ekonomik Suça Para Cezası

13 Kölelikten Kurtulmanın Mümkünlüğü

32 Varisler, Miras Hukuku

18 İçgüveysi, Düğün Hediyeleri

1 ESNUNNA KANUNLARI, MÖ 1728-1866

26 Kiralık İşçinin Ücreti

29 Ekonomik Zarar Yaratan Suçlara Para Cezaları Veriliyor

11 Haciz ve Tanrı Üzerine Yemin

17 Haksız Haczi Engelleme

21 Ölüme Sebebiyet ve Kısas

29 Evlenmede Ana Baba Onayı, Evlilik Sözleşmesi

18 Satıcının Belli Olmaması

22 Kıssasın Olmadığı Yaralamalar

1 HAMMURABİ KANUNLARI, MÖ 1793-1750

36 Yargıcın Görevi Kötüye Kullanması

3 Konuta Zarar Verme

5 Afet Durumlarında Fırsattan İstifade Etmek İsteyenler

9 Tımar, Arazi Sahipliği

24 Kiralama ve Emsal Değer

30 Kiralama, Mücbir Sebep

20 Karşıya Zarar Verme

5 Tımarın Değişmezliği, Satılamazlığı

32 Tartıda Hile Yapma

19 Borcun İnkarı, Borçlunun Korunması

20 Borca Karşılık Çalışarak Ödeme

27 Sözleşmesiz, Şahitsiz İşler

32 Aile Hukuku, Resmi Nikah

5 Aile Hukuku, Eşe Tecavüz

12 Aile Hukuku, Kadının Evi Beklemesi

22 Aile Hukuku, Nafaka

27 Aile Hukuku, Doğuramayan Kadın

31 Aile Hukuku, Kadının Ayrılmak İstemesi

7 Aile Hukuku, İffetsiz Kadın!

10 Aile Hukuku, 2. Eş Alma

14 Aile Hukuku, Eşe Hediye Verilmesi

18 Aile Hukuku, Malların Ayrılığı İlkesi

26 Aile Hukuku, Aile İçi Cinsel İlişkiler

34 Aile Hukuku, Mirasta Hakkaniyet

3 Aile Hukuku, Mirastan Mahrum Etme

7 Aile Hukuku, Evlilik Dışı Doğan Çocuklar

13 Aile Hukuku, İntifa Hakkı

17 Aile Hukuku, Anadan Miras Hakkı

20 Aile Hukuku, Evlatlık Alma

25 Aile Hukuku, Babaya Karşı Gelme

17 Ceza Hukuku, Kısasa Kısaslar

25 Ceza Hukuku, Berber ve Yanlış Tıraş

28 Ceza Hukuku, Mimar

3 Ticaret Hukuku, Hırsızlığa Para Cezası!

7 Ticaret Hukuku, Kiralama

10 Ticaret Hukuku, İşçi Ücreti