You are on page 1of 277
VU GIAO DUC CHUYEN NGHIEP SACH DUNG CHO CAC TRUONG BAO TAO HE TRUNG HOC CHUYEN NGHIEP NHA XUAT BAN GIAO DUC PHi TRONG HAO - NGUYEN THANH MAI GIAO TRINH CONG NGHE CHE TAO MAY (Sdch ding cho cdc truéng dao tao hé Trung hoc chuyén nghiép) NHA XUAT BAN GIAO DUC Lit gio: eu Nam 2002, Vu Gido duc Chuyén nghiép — BG Gido duc va Déo tao da phét hgp vdi Nha xudt bin Gido duc xudt bdn 21 gido trinh phuc vu cho dao tao hé THON. Céec gido trink trén. da ditde nhiéu trudng si? dung vé hoan nghénh. Dé tiép tue b6 sung nguén gido trinh dang odn thiéu, Vu Gido duc Chuyén nghiép ph0i hyp cing Nha xudt bdn Gido duc tidp tue bién soan mét si gido trinh, séch tham khdo phuc vy cho dao tgo d cde nganh : Dién —Dién tb, Tin hoc, Khai thc co khi, Nhiing gido trinh nay trudc Rhi bién soan, Vu Gido due Chuyén nghiép dé giti dé cong vé trén 20 truimg va té chite héi thdo, léy ¥ kién ding gép vé noi dung dé eudng cdc gido trinh noi trén. Trén cd ed nghién citu ¥ kién dong gop ctia ede truting, nhém tée gid da diéu chinh noi dung ede gido trink cho phi: hop vdi yéu céu thuc tién han. Voi kinh nghiém gidng day, kitn thitc tich luy qua nhiéu ndm, ede tde gid da cé ging dé nhiing ni dung dude trinh bay la nhitng kitn thite co ban nhat nhung van cép nhat dugc vdi nhitng tién 66 cila khoa hoc ky thudt, di thie t& sdn xudt. Néi dung cita gido trinh con tao su lién théng tix Day nghé lén THCN. Cac gido trinh duge bién sogn theo hitdng md, ki€n thite réng va co gdng chi ra tink tng dung cia ngi dung duge trinh bay. Trén co sd dé igo diéu kign dé cde truing sit dung mét cdch pha: hop vdi ditu kién co sd vat chat phuc vu thuc hanh, thite tép va ddc diém cita cde nganh, chuyén nganh dao tao. Dé vige déi mdi phutong phdp day va hoc theo chi dao cia BG Gido duc va Dao tao nhém nang cao chat lung day vé hoe, ede trudng can trang bj du sich cho thu vién wd tao didu hién dé gido vién vd hoc sinh cé di sdch theo nganh dio tao, Nhitng gido trinh nay cting la tai ligu tham khdo t6t cho hoc sinh dé tot nghiép cén dao tgo lai, nhén vién ky thudt dang trite tiép sdn xudit. Céc gido trinh dé xudt ban khong thé trénh khdi nhiing sai sét. Rat mong cdc théy, 6 gido, ban doc gép ¥ dé lan xudt bin sau ditge tot hon. Moi gop y xin git vé : Ban Ky thudt Dei hoc - Nha xudt bdn Gido duc — 81 Tran Hung Dao, Ha Néi. YU GIAO DUC CHUYEN NGHIEP - NXB GIAO DUC LOLNOL BAU » Hien nay, trong sit nghiép cong nghiép hod, hién dat hod ddt nuéc, ch& tao may 14 mgt ngank quan trong cua nén kink té quoc dan duge sit dung trong hdu hét cdc linh vere cong, n6ng nghiép. Cée can b6 k¥ thudt trong nganh ché tgo may ditac dao tao phdi c6 kidn thitc k¥ thudt co ban déng thdi phdi biét van dung nhiing Lin thie db dé gidi quyé nhiing vdn dé cu thé trong thuc 1& sdn ‘xudt nhut ché tao, lap rap, sit dung, stta chita... Voi muc dich dé, tai ligu nay cung cdp nhing phan If thuyét co bdn nhdt trong link vec cong nghé ché tgo may, nhitng yeu 1d anh iudug dén chat lugng Khi gia cong co khi, déng thoi gidi thigu cdc phiong phdp gia cong théng dung dé tao ra cde dang bé mat dat yeu cdu khde nhau vé chdt lugug gia cong. Trong tai ligu ndy cfing trink bay mot s6 quy trinh cong nghé gia cong cdc chi riét dién hink da duge dp dung trong thyc té san xudt, cde bign phdp kf thudt dé dam bdo chdt leong khi lap rap sadn phém. Do xudt ban ldn ddu, nén cudu sdch khong trdnh khoi nhitag sai sét. Chiing t6i rdt mong nhdn duge nhiteg § kién déng gop cita ben doc va cde déng nghigp. Cac sekién déng gdp xin gui vé : BO mon Céng nghé ché tao may, Truong Dai hoc Bach Khoa Ha N6i. CAC TAC GIA Phan mét. NHONG VAN DE CO S6 CUA CONG NGHE . CHE TAO MAY Chuong 1 KHAI NIEM VA DINH NGHIA 1.1. QUA TRINH SAN XUAT VA QUA TRINH CONG NGHE, 1.1.1. Qua trinh san xuat Qué trinh san xuat 1a qué tinh con ngudi téc déng vao tai nguyén thien nhién dé bién né thinh sén phdm phue vu cho Jgi ich cha con ngudi. Qué tinh sin xudt bao gdm moi giai doan tir thi nguyen bién thanh san phdm, vi du nhu quang sé duge khai théc tai mé, chuyén dén nha may Inyén kim, néu chay thanh phoi kim loai. Phoi dé duge dua dén cdc nha méy co kh{, qua qué trinh gia cong co, nhiét tao thanh ede chi tiét. Cie chi tigt qua qué inh kiém tra, lap rép tao thinh san phém va phuc vu mét myc dich nhat dinh. . Theo nghia hep, qué trinh san xu&t cia nha may co khf 1A qué trinh téng hgp cdc hoat déng cé fch cla con ngudi dé bién nguyén ligu va bin thank phdm thanh san phdm cia nh& m4y. Qua trinh téng hgp dé bao gém: ché tao phoi; gia cong cAt got; gia cong nhiét, hod; kiém tra; lip rap va hang loat qua trinh phy khée nhu ch tao dung cu, ché tao dé g4, van chuyén, chay thit, diéu chinh, son, bao bi, déng 860i, bao quan trong kho.., 1.1.2. Qua trinh céng nghé Qua vin cong nghé Va mot phan cia qué trinh sén xuat, true iép lam thay déi trang thdi va tinh chat cia déi tugng sdn xuat, Gia céng co lam thay déi kich thuée va hinh dang ciia chi tiét gia cong. Gia cong nhiét lam thay d6i tinh. chat vat ly va hod hoc cia vat ligu chi tiét. Qué trinh ldp rap lam thay adi vi tef tuong quan gilta céc chi tiét thong qua m6ji lap ghép. X&c dinh qué trinh cong nghe hgp ly, réi ghi thanh van kien cong nghé thi cdc van kién cong nghé dé duge coi Ja quy trinh céng nghé. Qué winh cong nghé dugc thé hién tai ché 1am viec. Ché lam viéc 14 mot phan cia phan xudng sin xudt cho mot hode mot nhom céng nhan lam viéc, né duge trang bj thiét bi cong nghé, dung cu, dé ga, thiét bi nang, gid dé phi va chi tiét. 1.2. THANH PHAN CUA QUA TRINH CONG NGHE Qué tinh cong nghé duge chia thanh: nguyén cong, g4, vj tri, budc chuyén dao, dOng tac. a) Nguyén cong : 1a mot phan cha qua tinh céng nghé duge hoan thanh lien tuc tai mot chd lam viée do mot hofic mot nhém céng nh4n thuc hién. Khi thay d6i mot trong cdc diéu kién tren sé sang nguyen cong khdc. Nguyén cong 18 thinh phan co ban cila quy trinh céng nghé. Viée chia qua trinh cong nghé thanh cdc nguyén cong cé y nghia ky thuat va kinh té. Y¥ nghia ky thuat thé hien & ché khong thé thyc hién duge viec tien va phay chi tiét truc (hinh 1.1) & cing mot ché lam viéc. Tien truc s& duge thue hign trén may tién, phay ranh sé durge thyc hién trén may phay. Y¥ nghia kinh té 18 ty theo san lugng va yéu cfu ky thugt ma phan chia nguyén cong. Vi du: nén chia viéc gia cOng thé va tinh thinh hai nguyén cong khdc nhau. Vi nguyen cOng thé thuc hién trén may tién cd cong suat ldn, nang suat cao, may khong cdn chinh xdc, ré tién, cdn tién tinh thuc hién trén mé4y tién chinh x4c dat én, Viée sir dung md4y nhu vay sé mang lai hi¢u qua kinh té cao hon. ‘Vi du: gia cong chi tét wye (hinh 1.1) tién cé true 1, 2 xong, quay lai tién cd truc 3 ngay thi dé 1A mot nguyén cong. Nhung néu ta Ldn lugt gia cong cé truc 1, 2 hét mot loat chi tiét, sau 46 méi quay sang gia cong mot loat chi tiét cd truc 3 thi dé 18 hai nguyén cOng. Hodc gia cong c6 truc 1, 2 én mot may, gia cong 6 tue 3 tren may khdc thi dé cing 1a hai nguyén céng. Hinh 1.1, Chi tiét true, 6) Gd : 1a mot phan cia nguyén cong duge hodn thanh trong mot lin gé dat. Vi du: gia cong c6 true 1, 2 (hinh 1.1) 1a mot lan ga; gia cong cé truc 3 la mot ldn gé thi hai. Nguyen cong cé thé c6 mot lan ga hoac nhiéu lan ga. c) Vi tré + 1a mot phn cia nguyen cong duge x4c dinh béi vj tri tong quan gitta chi tiét gia cOhg va mdy hodc gitfa chi riét gia cong va dé g4 hay dung cu cét. Chi tiét dugo gé tren ban may tai vj tf 1 (hinh 1.2). Khi ban may quay chi tiét chuyén sang vj tri 2 dé khoan, vj tri 3 khoét, vi tri 4 doa va quay vé vi uf 1 dé thdo ra va lap chi tiét méi. Nhu vay, chi tiét duge ga trén bin may mét lan duy nhét trong suét qué trinh gia cong. Hink 1.2, Gia cong chi tiét trén may Khoun 3 truc. 1, Vi tri dé g4, thao chi tiét; 2. Khoan; 3. Khost; 4. Doa; : 5. Ban may, | a d) Bude : 1a mOt phfin cita céc nguyén cong dé tign hanh gia cOng mét ‘bé mat (hodc nhiéu bé mat) bing mét dao (hoc nhiéu dao) véi ché d6 cat khong déi. b) Hink 1.3, Gia cong chi riét truc. Vi du: gia cOng hai doan tryc 1, 2 (hinh 1.3) theo hai phuong 4n: + Gia cong hai doan truc 1, 2 déng thdi bang hai dao wén mot ban xe dao dé 1a mot budc (hinh 1.3a). - Gia cong hai doan truc 1, 2 bing mot dao (gia cong thuc hién ldén hot trén ting doan truc) dé 18 hai bude (hinh 1.3b). e) Duong chuyén dao : 1a mot phan cia bude dé hét di mot I6p vat ligu cé cing ché dé cit va cing mot dao cit. Vi du: dé gia cong dogn truc 1 khéng thé c&t mét lén vi lép kim loai cén c&t di 16n, nén céin phai chia thanh hai lén hay ndi cach khac 1a hai dung chuyén dao (hinh 1.4). Nhu vay mot bude 6 thé co nhiéu duémg chuyén dao. g) Déng téc: 1a hinh dong cha ngudi cng nhan diéu khién may khi gia cOng hoac lép rap. Vi du: bam mit, quay y dao, kep chat chi tiét. Vige phan chia déng tac rat can thiét LALLA SSSY / SSS. a dé dinh mie thdi gian, déng thdi dé CLLLLLLLLLS b nghién cu nang sudt lao dong va tw dong hod nguyén cong. Hinh 1.4. Vi du dudng chuyén dao. . . ae 1,2: don wue; a, b: hai lin chuyén dao. 1.3. CAC DANG SAN XUAT Dang san xuat 14 khéi nigm diac trung cé tinh chat téng hop gidip cho viée xéc dinh hop ly dudng Idi, bién phdp cong nghé va t6 chic san xuat dé ché tao ra san phdm dat chi ti¢u kinh té - ky thuat. Tuy theo san lugng hang nam va mic dé én dinh cia san phém ma ngudi ta chia ra 3 dang san xudt: don chiéc, hang loat, hang khdi. 1.3.1. Dang san xuat don chiéc San xudt don chiée 1a sdn xudt c6 sé lugng san phdm hang nam rat it (thug tir mot dén vai chuc chiéc) san phdm khong én djnh, khong c6 chu ky san xuat lai. San xuat don chiéc c6 céc dac diém sau: - Cac trang thiét bj, dung cy van nang. - May cong cu duge bé trf theo loai. - Tai liu cong nghé dudi dang phi€u tién trinh cong nghé. - Trinh d6 tho cé tay nghé cao. - Nang suat lao d6ng thap, gid thanh cao. Dang s4n xuat don chiéc ding cho c4c sin phdm ché thir hoc sira chita. 1.3.2. Dang san xudt hang loat San xudt hang loat 1a sén xudt c6 san lugng san phim hang nam tuong d6i Ién, san phdm duge ché tao theo ting loat voi chu ky x4c dinh, san phdm 6n dinh. San xudt hang loat cd dic diém sau: - Cic may cng cu duge bé ti theo quy trinh cong nghé. + C6 quy trinh cong nghé ti mi. - Sir dung may van nang, dé ga chuyén ding. - Cong nhan cé bac thg trung binh. San xudt hang loat 14 dang s4n xudt phé bién nhat trong nganh cong nghé ché tao may. Tuy theo san luong va mitc dé 6n dinh cia san phdm chia thanh: san xuat Joat nhd, vita va lén. San xuat loat nhé thutng gan véi san xuat don chi€c. San xudt loat lén gfin vdi sin xudt hang khéi. 1.3.3. Dang san xuat hang khdi" San xudt hang khéi 1a san xuat c6 san lugng Idn, sin phim én dinh trong thdi gian dai. San xuat hang khdi c6 dic diém sau: - Thdi gian thuc hién mot nguyen cong bang nhip san xuat hodc boi so cha nhip san xuat. - Cac may b6 tri theo thi ty quy trinh céng nghé. - C6 trinh d6 chuyén mon hod cao. - Trang thiét bj, dung cu chuyén ding. - Trinh dQ thg ding may thap, nhung cdn di ngii thg diéu chinh gidi. Dang sn xuat hang khdi cé thé ché tao 6 t, xe may, vong bi. Trong sin xuat hang khéi c6 di diéu kién dé 4p dung cdc phuong phdp t6 chitc san xudt tién tién nhat dé dat nang sudt cao nhét va gid thanh san phdm ha.- 1.4. NHIP SAN XUAT Nhip san xuat la khoang thdi gian lp lai chu ky gia céng hode lap rap va duoc tinh theo cong thite: th =< [phit/chiéc] trong d6 : T - khoang thoi gian lam viée (phiit); N - s6 doi tuong sin xuét ra trong khoang théi gian T. LS. XAC DINH DANG SAN XUAT San luong 14 sO sin phdm duce san xudt ra trong mot don vi thdi gian (nam, guy, thang). San lugng hang nam cilia chi tiét dugc xdc dinh theo cong thitc: atB. N=N,.m(1+ mt To trong dé: N, - sé sin phdm duge sdn xudt trong m6t nim; m - s6 chi ti€t trong mot sin phdm; a - s6 chi tiét ph€ phdm (a = 3+ 6); B - s6 chi tiét duge ché tao dy trit(B = 5+ 7). Sau khi x4c dinh san lugng hang nam cia chi tiet gia cong, dua vao gid tri trong lung chi tiét va sin Ivong dé chon dang sn xuat phd hop theo bang 1.1. Bang 1.1. X4e dinh dang san xwét. Dang san xuat Sé lugng chi tie > 200 kg 4+ 200 kg <4kg San fugng hing nam (chiéc) Dan chiée <10 <100 Loat nho 10+200 100+ 500 Loat vi 200 + $00 500+ S000 Loat én 500+ $000 5000+ 50600 Hang khdi > 5000 > 50000 CAU HOI ON TAP CHUGNG 1 1. Qué trink céng nghé 1a gi ? Hay néu cdc thanh phan cia qué tinh cong nghé. Cho vi du minh hoa. 2. Co may dang sén xudt ? Hay néu dac diém, pham vi ting dung cia méi loai. 10 Chuong 2 CHAT LUQNG GIA CONG CHI TIET 2.1. CHAT LUGNG BE MAT GIA CONG Chat Igng bé mit gia cong phu thudc vao phuong phdp va diéu kién gia cong cy thé. Chat lugng bé mat 14 muc tiéu ch yéu cdn dat & bude gia cong tinh. Chat lugng bé mat gia cong duge d4nh gid bing do nhap nho té vi, do séng va tinh chat co ly cha bé mat gia cong. 2.1.1, Cac yu té dactrung chat lugng bé mat 1. D6 nhap nhé té vi (dé nhdm bé mat) Trong qué winh cat, ludi ct dua dung cu cat va sy hinh thanh Phoi kim loai tao ra nhing vét xude cue nhé trén bé mat gia cong, dé chinh 1a dé nhap nho té vi. DO nh4p nho t vi duge danh gid bang chiéu cao nhdp nho R, va sai léch profin trung binh cong (R,) eta lép nh&p nho bé mat (hinh 2.1). & h S, Sn wr 1, Hy Hg 22 Hy Hinh 2.1. So dé xac dinh do abgp nho t2 vi Chiéu cao nhdp nhé Rz Ia tri s6 wrung binh cla 5 khoang tir 5 dinh cao nhét dén 5 day thap nhat cia nhdp nho té vi tinh trong pham vi chiéu dai chudn.Tri s6 Rz duoc x4c dinh theo cong thife: 5 5 Dea — Hinep ist 5 a Sai léch profin trung bink cong R, Ya tri s6 wung binh ca khoang cach ur c4c dinh tren dudng nhap nhé té vi t6i dudng truc toa do: a Dhl n Do nhap nho té vi (d6 nhdn béng) 1a co so dé dinh gid do nhiin bong bé mat trong pham vi chiéu dai chuan. Theo tiéu chudn Nha nude thi d6 nhdn bong chia thanh 14 cap: Do nhiin béng cao nhat ting véi cp 14: R,< 0,01pm, R,< 0,05 um. Do nh&n béng thap nhat ting véi cp 1: RyS 80um, R,< 320pm. Trén ban vé chi tiét : Tri s6 R, ding cho cap nhan béng cp 1 dén cap 5 va cap 13, 14. Tri sé R, diing cho cap nhan bong céip 6 dén cap 12. Bang 2.1. Cap nhn béng bé mat Chat lugng | Cap nhan R, (um) R,(um) Chigu dai bé mat béng chudn Gam) 1 80 320 8 Tho 2 40 160 2,5 3 20 80 4 10 40 5 5 20 2,5 Bin tinh 6 25 10 08 7 1,25 63. 8 063 3,2 0,025 Tinh 9 0,32 1,6 10 0.16 0,8 i 0,08 0.4 12 0,04 0,2 0.08 Sieu tinh 13 0,02 0,08 14 0,01 0.05 12 2. DG sug bs mat Do séng bé mat 1A chu ky khong bang phang cha bé mat chi tiét may duoc quan s4t trong pham vi Ién hon 46 nham bé mat (hinh 2.2). Minh 2.2. Dg nham va 46 séng bé mat ‘Tiéu chndn phan biét do nh4m 1a ty so i 50, dé song aa 500 + 1000 3. Tinh chdt co ly cia mat gia cong Tinh chat co ly 1ép bé mat duge bidu thi bing do. cting t& vi va gid tri ung sudt dur trong lop bé mat. Do cing té vi dutge phat sinh trong qua trinh gia céng dudi tac dung cilia luc cdt. Mite do va chiéu sau ca 1ép bi bién cing phy thugc vao tc dung luc ct, mite dQ bién dang déo cia kim loai va anh hudng nhiét trong ving cat. Ung svat du duge sinh ra do cdc nguyen nhan luc cat gay nén bién dang déo khong déu ¢ timg khu vyc, do nhiét & ving oft... ‘Tri s6, dau va chiéu sdu phan bé ung suat du trong 1dp bé mat phy thuoc vao cdc diéu kién gia cng cu thé. - 2.1.2. Anh huéng cia chat lugng bé mat dén kha nang lam viéc cia chi tiét may 1. Anh hung cia dé nhdm bé mat Do bé mat chi tit ¢6 d6 nh&p nbd, nén Kkhi hai chi tigt lap ghép gitta hai bé mat lap ghép, chi tiét tiép ic nhau & cde dinh nhdp nho. Tai cdc dinh nhap nho 4p lyc 16n do dién tich &p xtc nhé lam cho cdc diém ep xtic nén dan héi va bién dang déo cdc nh&p nhé. Khi hai bé mat cd chuyén dong tuong di véi nhau sé xdy ra hign tuong trugt déo 6 cc dinh nhap nho. Cac dinh nhép nho bi mon nhanh lam khe hé lap ghép tang lén duge goi 1A hien tugng truot déo & cdc dinh nhdp nhé. Céc dinh nhap nh nay bi mon nhanh 13 dan dén khe hé lép ghép ting len. Dé 1a hién tuong mon ban dau. Qua tinh mon cla cap chi tiét tiép xc duge thé hién tren hinh 2.3 , trong diéu kien 1am vige nhe va vita, mn ban ddu (khu vuc D6 thé lam cho chiéu cao nhép nho gidm di 65 + 75%, lic dé dién tich tiép xtic tang 1én, 4p luc gidm xuéng. Mon ban dau tg voi thdi gian chay ra két cu co khi. Sau giai doan min chay ra, qué trinh mon tré nen binh:- thudng va cham, giai doan nay goi 1a mon lam viéc (khu vyc ¥). Sau mon Jam vige bé mat lam viéc bj tréc ra, két cau bé mat bj phd huy, phd hong, giai Goan nay goi 18 mdn phd huy (khu vuc WH). DSi voi chi tiét may truéc khi bj mon phd huy xdy ra,bé mat lam vige con cé thé phuc hdi, con sau khi mon phé huy xay ra chi tiét khong thé phuc héi duge kha nang lam viée. Hinh 2.3. Qua trinh mai mn ea cap chi ti&t tip xl Trén hinh 2.3 biéu thi m6i quan hé giita lugng mon va théi gian sit dung cla ba cp chi tiét ¢6 d6 nhdém khéc nhay, cap a cé dé nhém 16n nhét, thoi gian mén ban ddu xdy ra nhanh nhat, thdi gian sti dung ngdn nhat : R,,>R>R,., Ty50mm, thi R,~(0,1 + 0,158. Khi dutng kinh lip ghép 18 + 50mm, thi R,=(0,15 + 0,238. Khi dudng kfnh lép ghép <18mm, thi R,=(0,2 +0,25)8. 2. Anh hudng lop bién citng bé mat - Bé mat bj bign cing cé thé tang tinh chong man Jén 2+3 Jan, tang do bén mdi cia chi tiét len khodng 20%. Chiéu sau va miic dé bién cting Idp bé mat déu anh hudng dén d6 bén mdi, han ché kha nang gay ra cde vét net Jam pha héng chi tiet. Tuy nhién, bé mat qua cing cing lam gidm do bén mai. 3. Anh hudng cia fing sudt du Ung suat du nén tren lép bé mat c6 kha n&ng lam tng dQ bén mai, con ing sudt du kéo tren ldp bé mat sé 1am gidm do bén méi cha chi tiét. Vi du, A6i v6i chi tiét tir vat lieu thép, d6 bén mdi cla nd c6 thé tang len 50% khi wén Iép bé mat cé ting sudt du nén va d6 bén mdi gidm 30% khi trén lép bé mat cé tng suat du kéo. . 2.1.3. Cac yeu té anh hudng tdi chét lugng bé mat L Anh huéng dén dé nhém b8 mat a) Théng sO hinh hoe ctia dung cu cdt va butéc tin dao . Kho sét sy hinh thinh do nhap nho bé mat khi gia c6ng tién (h. 2.5) nhan thay: sau mot ving quay cia chi tiét, dao thuc hien mot lung an dao la S (mmyv). 15 Khi dao chuyén ty vi tf 1 sang vi uf 2 cé mot phan kim loai khong duoc hét di 1a tam gide abe va gid tri chiéu cao nh&p nhé R, chinh 1a dudng cao cla tam gide abc. Ta thay hinh dang va gid tri R, phy thudc vaio lugng chay dao § va thong s6 hinh hoc cita dung cu nhu OO Hinh 2.5. So dé tyo thinh do nhap Tren hinh 2.6 thé hién su anh ho bé mat hudng céc thong sO hinh hoc cha dao tién va budc tién dao S dén do nham bé mat. Rz q } Hinh 2.6. Anh hudng cdc thong s6 hinh hoc cita dao tin va buée tin dao dn do whdm bé mat Vi dy: Khi gidm lugng chay dao tir S, dén gid uj S, thi chiéu cao nhap nh6é gidm (hinh 2.6a). Khi tang ban kinh dinh dao tit r, dén rz chiéu cao nhap nhé gidm (hinh 2.66). Khi tang géc @ va 9, thi chiéu cao nhap nho tang (hinh 2.6c). b) Van tée cdt: Van t6c cat cé anh hudng rat én dén do nhém bé mat-Vi du, khi cit thép cacbon & van téc thp, nbiét ct khong cao, phoi kim logi tach dé, bién dang cha 1ép kim loai khong nhiéu, vi vay do nhdém bé mat 16 thap. Khi tang van t6c lén kho’ng 15+20m/ph thi nhiét cdt va luc cat wing gay ra bién dang déo manh 6 mat trudée va mat sau cia dao. Khi Iép kim loai bi nén chat & mat trudc va nhiét 46 cao 1am hinh thanh leo dao. Leo dao cé dd cling cao va tham gia vao qué trinh cat, Am thay déi géc trudc y, lam do . | oo. nham bé mgt ting len, Nhung Minh 2.7. Ai anata 1c At 16 néu tiép tyuc tang van tée cat lén >60m/ph, leo dao mat di, dg nhém bé mat giém dan. — 1 20 100 200 V(mlph) —~ Khi gia cong kim loai gidn (nhu gang) c4c manh kim loai bj trugt va vo ra khong theo quy luat nhdt dinh, do dé Jam tang 46 nhdp ho bé mat, néu ing van t6c cat sé lam gidm dé nh&p nhd. c) Vat liéu gia cong: Vat liéu gia cong Anh huéng dén do nhém bé mat, chil yéu 1a do kha nang bién dang déo. Vat ligu déo, dai bi bin dang déo sé lam cho 49 nh4m bé mat tang hon so v6i vat liu cing va gidn. DO cting cita vat ligu gia cOng tang thi do nham bé mat gidm va han ché anh hudng cia van t&c cét t6i dg nhém bé mat. Vi dy: Khi thudng hod thép cacbon 6 nhiét 46 850 + 870°C truéc khi cét got thi dO nhém bé mat sau gia cong gidm. d) Rung dong cla hé thong cong nghé: Qué tinh rung dong céa hé thong cOng nghé tao ra chuyén dong tuong déi cé chu ky giita dung cu ct va chi tiét gia cong, lam thay ddi diéu ki¢n ma sét, gay nén 4} séng va do nhiip nhé té vi trén bé mat gia cong. DO séng va d6 nhdp nhé t€ vi sé ting néu luc cat tang, chiéu sau c&t 16n, van t6c cft cao. Do vay, muén ting d§ nhdn bong bé mat phai tang cudng 46 cing cia hé théng cong nghé. 2. Anh hudng dén d6 bién cing bé mat Khi tang lyc ct vA mite d bién dang déo thi muc do bién cig cha bé mat ving. Néu kéo dai thdi gian tac dung Iye thi lam tang chiéu sau lép bién cng. Khi tign mite do va chiéu sau bién cig tang khi ting lugng tién dao S va ban kinh dao r. 2.GTCNCTMAY 17 Th6ng s6 hinh hoc cia dao cting anh huéng dén mitc d6 bién cing. Vi dy, khi tang géc truéc y cha dao wr gid ti am dén gid wi duong thi mite do va chiéu sau bién cing gidm. Van tc tang lam gidm thdi gian tic dong cua luc cdt va nhigt ct, do vay 1am gidm mite do va chiéu sau Idp bién cing. 3. Anh hudng dén tng sudt du Dua vio két qua thu duge trong qué trinh nghién ctu cdc yeu t& anh hudng dén tmg sudt du lép bé mat, ta nhan thay rang néu tang van téc cat hodc tang lugng tién dao rat cd thé lam tang hodc giam ting sudt du (tuy theo diéu kién cy thé) nhung n€u tang luong tién dao sé km ting chiéu sau Gng suat du. Khi gia cong bang dung cu cé ludéi cat vat liéu gia cong gidn thudng gay tng suat nén, cdn vat ligu déo gay ra tng suat kéo. Gia cong bang dé mai thuong gay ra ting sudt déo kéo. Mai bang dé mai gay ra Ging sudt du nén. 2.2. DO CHINH XAC GIA CONG 2.2.1. Khai nigm Trén co sé nhitng yéu cdu lam viéc cia may méc, thiét bi nhu dd chinh xéc, d6 6n dinh, d6 bén Jau va nang suai lam viéc, miic 46 phitc tap, sy an toan khi Jam viéc ma ngudi thiét ké lap ra nhiing diéu kién ky thuat cdn thiét va dung sai cho phép cha ting chi tiét méy r6i ghi Jen ban vé ché tao. Trong thyc té khong thé ché tao chi tiét c6 dé chinh xdc tuyét déi, bai vi khi gia céng sé xuat hién cdc sai sé. Do vay d6 chinh xdc gia cong chi ti€t may 1a miic d6 gidng nhau vé hinh hoc, vé tinh chat co ly tren ban vé thiét ké. Do chinh xdc gia cong duge danh gid theo cfc yéu t6 sau: 4. DG chinh xc kich thuéc D6 18 do chinh xéc va kich thudc thing hodc kich thudc géc. D6 chinh xdc kich thurée duge dénh gid bing sai sé kich thudc that so vi kich thudc ly tuéng céin c6 va duge thé hien bing dung sai kich thude dé. 2. DO chinh xdc hinh dang hinh hoc D6 14 mite dé phi hgp gitta hinh dang hinh hoc thyc va hinh dang hinh hoc ly tuéng cha chi tiét. Vf du chi uét truc duge danh gid qua d6 con, dé ovan, do da canh... , mat phing duge dénh gid qua do phing. 3. D6 chinh xdc vi tri tuong quan DO chinh xdc nay thuc chét 1A su xoay'di mot géc nado dé cia bé mat nay so véi bé mar kia (ding lam chudn). Do chinh xéc vj ti tuong quan 18 thiténg duge ghi thanh diéu kien k¥ thuat wrén ban vé thiét ké. Vi du, do khOng song song, 40 khong vu6ng géc, dO khong déng tam. 4. Tinh chat co’ ly cita lop.bé mat Tinh chat nay 1a mot trong nhiing chi tiéu quan trong cha dO chinh xdc, né anh hudng Idn dén diéu kien lam viée cha chi ti¢t may, nhat 1a chi tiét lam viée trong diéu kién dac biet. Vi du: Trong lugng cia bé déi pittong trong d6ng co khong dude cd sai 86 qué 20g dé dam bao tinh déng hoc va d6ng lyc hoc khi dong co lam viéc. BO citing bé mat lam viée cla séng wugt m4y céng cu khéng dugc th4p hon SSHRC. 2.2.2, Cac phudng phap dat do chinh xc gia céng trén may céngcu - 1, Phuong phap cdt thit timg ehi tiét riéng bigt Ban chat phuong phap nay 1a sau khi gé phdi lén trén may ngudi cong nhan dua dao vao va c4t di mot 6p phoi trén phan ngan 1 cia mat gia cong, sau dé dimg may va kiém tra kich thuéc. Néu chua dat kich thudc thi lai diéu chinh 4n dao sau thém r6i lai cat thir va kiém ua. Qué trinh dé duge lap di l4p lai cho dén khi dat dugc kich thuéc mdi gia cong * trén toan bd chiéu dai L (hinh 2.8). Truéc khi c&t thi, thudng phai lay dau dé ngudi thg khong lam hong phoi khi cho dao an sau hon mc cho phép ngay tir Jn ct thit dau tién. Hinh 2.8. Phuong phép oft thit Phuong phdp cat thircé uu diém sau: - Trén mdy khong chinh xdc van cé thé dat d6 chinh xc gia cong cao nhd vao tay nghé cong nhan. - Logi rit anh hudng cha.dao mdn, do dao ludn duge diéu chinh ding Kich thuéc. ~ C6 thé tan dung duge phdi khong chinh xdc do cé qua trinh rk hoc vach dau. - Khong can cé d6 ga phite tap. Tuy nhién phuong phdp nay con nhiéu nhugc diém : - DO chinh xdc gia cOng bi gidi han bdi bé day bé nhat cia phoi. D6i véi dao tién hgp kim cing co mai béng Ludi cat, bé day phoi cé thé c&t dugce khong nhé hon 0,005mm, d6i véi dao tien da mon bé day phoi khong nhd hon 0,02 + 0,05mm. Ngudi tho khéng thé diéu chinh dao dé cat di mot lép kich thude bé hon chigu day ldp phoi néi tren va do dé khong dam bao duge sai s6 bé hon chiéu day Idp phoi dé. - Ngudi thg phai chi ¥ cao a6 nén dé mét mai, do dé dé sinh ra phé phém. - Nang sudt thap, tay nghé cong nhan yéu cdu cao, do dé gid thanh gia céng khéng cao. Phuong ph4p nay chi ding trong san xuat don chiéc va loat nhd. Ngoai ra trong nguyen cong gia cong tinh nhu mai van ding phuong phap cat thir ngay trong dang san xudt hang loat dé Joai wir anh hung do mon da vA dat d6 chinh xde cao. 2. Phuong phdp tu dong dat kich thuée Trong san xudt loat Ién va bang khéi, dé dat kich thudc gia cong, chi yéu 14 ding phuong ph4p ur dong dat kich thudc trén cdc may céng cy diéu chinh san. Ban chat cia phuong phdp nay 1a trudc khi gia cong dyng cu da duge diéu chinh trudc, cé vi tr{ tuong quan c6 djnh so voi chi tiét gia cong hodc chinh x4c hon 1A c6 vi tri tuong quan véi chi tiét dinh vi dé ga. Vi du, tren hinh 2.9, chi tiét gia céng duge ga trén phién ty. Trude khi gia cong dao phay mat dau duge gé sao cho ludi cat thép nh&t céch mat phdng phién ty mét khoang bing A. A goi 1a kich thudc khi diéu chinh may, A = const. Néu khong ké dén dQ mon cila dao thi kich thudc gia cong cila chi tiét trong cd loat dau déu bang nhau. Phuong phap tu dong dat kich thudc c6 c&c uu diém sau: - Dam bao d6 chinh xdc gia céng, gidm phé ph4m. D6 chinh xdc gia cong khong phy thugc vao bé day nhé nhét cia lép phoi cat va trinh d6 tay nghé cila céng nhan. - Nang suat tang, ha gi4 thanh gia cong. Tuy nhién, phuong ph4p nay cn cé mot s6 nhuge diém : ~ Chi phi thiét ké ché tao dé ga cao. 20 - Yeu cdu vé phoi cao, - Do chinh x4c gidm néu nhu chat lugng dyng cu khéng tét, mau mon. a) b) Hinh 2.9, Phuong phép ty dong dat kich thudc a) Trén méy phay b) Tren may tiga L. DE dé ga; 1. Mam cap ba chau; 2, Phin ty; 2. Chi tit gia cong: 3. Chi tiét gia cong; 3. Ct chan; 4, Dao phay mat dau, 4. Dao ‘5. Cit hinh trinh. Phuong ph4p nay duge sir dung & dang san xuat hang loat va khdi. Hiéu qua kinh té mang lai 16n vi giam duge thdi gian gia cong, khong cén thg tay nghé cao, chi c4n thg diéu chinh cé trinh d9 cao. 2.2.3. Cac nguyén nhan anh hudng tdi d6 chinh xac gia céng 1. Bién dang dan héi cila hé thong cong nghé He thong cong nghé (may —dao - dé ga - chi tiét gia cOng) khOng phi la he thong tuyét ddi cing ving ma khi chiu téc dung cia ngoai Ic n6 bj bién dang dan héi va bién dang uép xuc. Trong qué trinh cdt got bién dang nay gay ra sai sO kich thuéc va sai sé hinh dang cila chi tiét gia cong. Khi cAt, lye ct tac dung lén hé thng cong nghé duge chia thanh ba thanh phan P,, P,, P, va bién dang theo ba phuong X, Y, Z. Néu la dao nhiéu ludi hodc dao dinh hinh (tién, phay, bao) thi ci ba chuyén vi x, y, z déu anh hudng dén do chinh xdc gia cong, nhung y 14 phuong chuyén vi 21 theo phuong phdp tuyén voi bé mat gia cong 6 anh hudng dén kich thuée gia cong nhiéu nhét. Vi dy binh 2.10 1a dnh hudng cia lugng chuyén vj y “dén kich thudc gia cong trong phuong php tién. Hinh 2.10, Anh hudng cla lngng chuyén vi y dén kich thude gia cong DO cing ving cha he thdng cong nghé Va kha nang chéng lai su bién dang cia hé thOng khi cé céc ngoai luc tac dung vao. DO ciing ving cha he théng cong nghé dugc thé hién bing biéu thite sau: yah y trong d6: J - dé cng viing (kG/mm?) ; P, - luc ct theo hudng kinh (kG) ; y - lugng dich chuyén cla mdi dao theo phyong Py(mm). Lugng dich chuyén cita dao d6i véi chi ti¢t gia cong 1a téng hgp cdc chuyén vj cia c4c phan ti wong hé thdng. Do dé: - Do mém déo cia hé théng cong nghe 1a kha nang bin dang dan héi cia he thOng cong nghé didi cdc tac dung ngoai luc. Do mém déo duge xéc dinh theo bidu thie sau: 1 wes J Dé lam 16 hon vé anh hudng cia dé cing ving cia hé thong cong nghée dén do chinh x4c gia cong, ta hy khdo sdt qué trinh tién true tron duge gd 22 trén hai mii 1am cia may tién (hinh 2.11). Biét rang do cing ving cla mii tam truée (J,,) 1én hon dO cing ving mii tam sau (J,,). Ju> Ii ts a) 27 1M b) x . Py 3 Ys = aye] To co | as Hinh 2.11, Khao sat bin dang dan héi cla haimdi tm. a) So dé gé dat; b) Su thay ddi kich thudc gia cong do bien dang dan héi ciia chi tist. Ti d6 suy ra: Yrs Vis trong dé: y,, — chuyén vi cia tam trude duéi téc¢ dung cha Pys Ys — chuyén vj cila tim sau duéi tic dung cia Py. So dé dat gd phoi tren hai mai tam duge thé hién trén hinh 2.11a. Nhv trén so 46 ta nhan thay rang kich thude chi tiét dugc ting lén gid tri A,. Gid tri A, thay déi phy thuéc vio khoang cach x theo phucng trinh bac hai va sw thay d6i kich thuée gia céng do bién dang inh 2.12. Khio sét bien dang dan héi dan héi cia hai mii tam thé hién trén . cha chi tit gia cong. hinh 2.11b. a) So dé g4 d4t; b) Sy thay déi kich thude gia cong do bién dang din héi cla chi Gia st, chi tiét gd wén hai mdi tiét; c) Téng hop (bién dang din hdi cou tam (hinh 2.12) tuyét doi cing ving chi Gt va may). 23 thi sé khdo sat duge su thay déi kich thudc gia cong do bién dang dan héi cia chi tiét gia cong. Bign dang én nhat sf dat duoc & gitta doan truc (h. 2.12b). Nhu vay, khi gia c6ng chi tiét truc, do cé bién dang dan héi cia he thong cong nghe, kich thudc hinh dang hinh hoc cla chi tiét truc bi thay d6i (h. 2.12c). 2. DG chinh xde cla mdy, dao, dé gi a) Sai sé cia may: Ciing nhu cdc loai m4y khiec, may céng cu duge ché lao ra véi d6 chinh xdc nhat dinh, C4c sai sO hinh hgc cia midy khi ché tao nhu d§ dao tryc chinh, sai s6 sng trugt... sé duge phan anh lén chi tiét gia cong. Vi dy, néu dung tam truc chinh m4y ti¢n khong song song véi séng invot cia than may trong mat phang nim ngang thi khi ign chi tiét gia cong sé tao thanh hinh con (hinh 2.13). Hinh 2.13, Anh huténg sai s6 ché tao Hinh 2.14. Mit phiing gia cong khong iia may titn song song véi mat phing day chi tiet Trén may phay ding n&u truc chinh ciia may khéng vudng géc voi mat phang cia ban méy thi khi phay phing, mat phdng gia céng sé khong song song v6i mat phdng day cba chi tiét (hinh 2.14). Sai sé bo phan truyén déng cia méay cing gay ra sai s6 gia cong . Vi du, khi tien ren néu bude ren cla trye vitme khong chinh x4c sé lam cho bude ren gia cong cé sai sO. Khi gia cong rang trén may phay, néu co c4u phan d6 c6 sai s6 sé gay nén sai sé bude rang cia banh rang gia cong. Ngoai ra, sau m6t théi gian Jam viéc, m4y bj mdn thi tinh trang mon Hioh 2.15. Tink wang mon cha may tién 24 cha mdy sé gay nén sai s6 gia cong. D6i vdi my tién, séng truot phia trudc cua may sé man nhanh hon s6ng trugt phia sau, Jam cho ban xe dao bi tut xuéng VA vi tri tuong d6i cua dao so véi chi tiét sé sai di vi sinh ra sai s6 gia céng (hinh 2.15). b} Sai sé d6 gd: D6 gé dang dé dam bdo vj tri tuong d6i cla chi tiét gia - cong véi dung cy cat. Sai sé ché tao. lap rap dé g4 Anh huGng dén dO chinh xdc gia cong. Sai sé vé hinh hoc cia d6 g4 sé phan dnh lén chi tigt gia cong. Mot s6 chi tit cia dé g4 nhu bac din mii khoan bi phoi lam mon, chi tet dinh vj nh phién ty, ch6t ty bi mon khi tiép xtc nhiéu véi phdi va chiu tac dung cia luc kep. Ngoai ra lép dé gé trén may ciing gay ra sai sO gia cong. . Dé dam bao do chinh xdc gia cong d4 dinh, 46 chinh x4c cla dé gé phai cao hon mot cap. c) Sai sé cita dung cy cdt: BO chinh x4c ché tao dung cu cat, mute do mon cilia né va sai sO gé dat dung cy trén may cong cy déu anh hudng dén dO chinh x4c gia cOng. Dac biet céc dung cy dinh kich thudéc nhu mii khoan, khoét, doa, taro.... sai s6 ché tao 4nh huGng truc tiép dén d6 chinh xdc gia cong. Khi gia c6ng cdc mat djnh hinh bing dao dinh hinh nhu dao tién dinh hinh, dao phay modun, sai s6 profin sé lam sai dang bé mat gia cong. Ngoai sai sO ché tao, trong qué trinh oft, dao sé bi mon va 1am anh hudng dén d6 chinh xdc gia cong. 3. Bién dang nhiét cia hé thong cong nghé ‘Trong qué trinh gia cong, hé thong cong nghé bi néng én do ma sat, do nhiét ct truyén vao va do anh hudng cia nhiét do moi trudng xung quanh. Nhiét d@ 6 cdc 66 phan khac nhau cia. hé théng cling khac nhau. Bién dang nhiét cia hé théng cong nghé anh huéng dén kich thuéc va hinh dang chi tiét gia c6ng. a) Bién dang nhiér cha mdy: Khi may lam viéc, nhiét d6 6 cic b6 phan khéc nhau cé thé chenh len khodng 10+ 50°C, trong dé nhiét do & hai 6 truc chinh c6 gid tri én nhat va anh hudng 16n nhat dén do chinh xdc gia cong. Nhiét dO tang lén lam tam truc chinh xe dich theo ca hai phuong ngang va ding. Do d6, chi tiét gia cong & dau va cudi ca sé co kich thuéc kh4c nhau. Bién dang nhiét theo phuong ngang cia u truc trudc sé gay ra sai s6 dung kinh va khi gia céng cdc chi tiét én c6 thé gay ra sai s6 hinh dang hinh hoc. 25

You might also like