You are on page 1of 6

Mizo Essay : A Tobul leh Hmasawn

Chhoh Dan Tur
Date: June 17, 2018Author: Da Fula0 Comments

Essay hi hmasang Grik leh Rom-ho hunlai atanga an lo chin tan tawh a ni a. Miten an thil


vei zawng leh lunglen zawng te, vantlang tana an duhthusam te, finna thuril tha tak tak
leh an thil hriat miten hre ve ngei se an tih an pho chhuahna hmanrua hi a ni a. Chungte
chu mipui tan thu bengvarthlak leh ngaihnawm, chhiar manhla tak tak an ni thin a. A ziak
dan tur fel taka ruahman pawh awm lem loin essay hi an lo ziak thin a ni. Grik leh Rom-
ho khan a thu ziakte kha a tirah chuan essay tih hming put tir kher lo mah se
tunlaia essay-te nen danglamna a awm chuan loh avangin essay huang atanga thaibo mai
mai chi ni pawhin an lang lo a ni.
Essay rawn tichhuaktu hmasa ber nia ngaih Mantaigne-a chuan essay chu, “ama duh dan
leh ngaih dan ziaka a dah china, ama chanchin leh a ngaih dan mite hriata pho chhuahna”
ni maiin a ngai a. Tuna essay tih hming pangngai taka rawn hmang hmasatu
ber Francis Bacon-a erawh chuan, “ngaihtuahna chi hrang hrang rilrua lo lut ziaka vawn
thatna” niin a sawi ve thung.
Essay sawifiahna tawngkam mawi bera an ngaih erawh chu Alexander Smith-
a essay hrilhfiahna, “Tawngkam mawi ber bera rem khawm, hlimawm tak emaw,
runthlak tak emaw, nuihzatthlak leh ngeiawm ang reng deuh sia tar lanna a ni a. A bul
atanga a tawp thlengin, cocoon chhunga pangang thang lian ang maia a thu kal phung inla
lawn mawi leh chhiar chakawm taka rem chhoh, a hmawr bawkna mawi em em si hi a
ni,” tih hi a ni (Theory of Literature 83).
1. Mizo Essay Tobul
Mizote hi chuan essay hi an hmel hriat har hle mai a. Thawnthu leh hla an phuah fe hnu
lamah chuah an hmelhriat ve niin a lang. Hriat theih china Mizo essay ziaka awm hmasa
ber chu Kaphleia ziak ‘Thlirtu’ hi niin a lang a. ‘Thlirtu’ essay hi April ni 11, 1938-ah a
ziak tan a, April ni 24, 1939 khan a ziak zo tih a Dairy-ah Kahleia hian a lo ziak a hi.
Hemi hma lam hian Mizo essay ziaka chhiar tur a awm hriat a nih loh avangin
‘Thlirtu’ hi Mizo essay hmasa bera chhiar a ni.
He essay-ah hian Kaphleia hian Mizoram a hmuh dan hrang hrang ngaihnawm takin a
rawn ziak chhuak a. Mizorama nipui awm dan te, favang nawmzia te, Krismas a thlir dan
leh hmuh dan te, fur laia Zoram awm dan a hmuh dan te, Zo tui thiang tui zia leh zo
thlifim hlutzia a ziakte hmuh theih turin a rawn chhawp chhuak a. A nuna a harsatna tawh
leh a nun a kham khawp loh ziate rawn tarlangin a ngihnawmin chhiar a manhla hle a ni.
A hmaa Mizo essay ziak chhiar tur awm hauh si lovin essay a rawn ziak
a, essay zahpuiawm loh tak leh Mizoram tana thuchah ropuitak kengtu a rawn ziak
chhuak mai hi a ropui hle a.’ Mizo essay Pa’ (Father of Mizo Essay) ti pawhin sawi se a
phu hliah hliah a. Amah avang hian mi dangiin essay ziak an rawn ching chho a tih theih
bawk avangin Mizo essay huangah hi chuan Kaphleia hming hi a dai leh tawh ngai dawn
lo a ni.
Kaphleia hnuah hian Rev. Zairema a rawn lang ve leh a. Ani hian ‘Ka pa, ka ei zo vek
mai dawn e’ tih leh ‘Neuh neuh’ tihte hi kum 1941 velah khan a ziak a, Kaphleia hnua
Mizo essay ziak leh hmasa ber a ni. Hemi hnu hian ‘Thu Khuh’ leh ‘Zûn’ leh ‘A no ber
mai’ tihte a ziak leh bawk. Heng a essay hrang hrangah hian Mizote nun leh miziate a
rawn tarlang a, essay tha tak tak vek an ni bawk.
Anni hnu lamah hi chuan Mizo essay ziaktu an rawn lang ta zauh zauh a.
Mizo essay pawhin hma a sawn chhovin a rawn chhuak chho zel tawh a ni. Thanpuii Pa
(J. Malsawma) hian essay tawi te te, a tawi ang aia \ha tak tak si, ‘Fur Khawhnàwm’,
‘Kan Mizia’ leh ‘Harsatna’ tih essay a rawn chhawp chhuak ve leh a. A essay ziakte hi a
tawi hle naa zirlaiah te telh thin niin a tha hlawm hle a, zirlaite rilru chawk phur thei tak
tak an ni hlawm a ni.
Zikpuiia Pa (K.C. Lalvunga), Mizo zinga thu ziak a thiam em avanga Writer of the
Century dawngtu hian Mizote tan essay tha tak tak a chhawp chhuak hnem hle a. Thupui
ho tak tak hmangin tha tak tak a rawn ziak a, hringnun zirlai atana tha tak leh ngaihnawm
takin a rawn chhawp chhuak thiam tlat maite hian a essay ziak thiamzia a tilang chiang
hle. A essay ziah zinga tha zualte chu : Sipai, Thian, Thal Favang, A ruh no no
chhuakah, Tlemtê ka chhiara ka pass tho, Zirlaite hnena thuchah, Kan tlâkchham pakhat,
Thil nawi kan hmaihthelh, Zofaten kawng kan bo ve, Hla takah hla takah, Hriatna,
thiamna, finna ram saw tih leh a dang dangte pawh a ziak nual bawk.
C. Thuamluaia, a vanglai a hmang dawn chauha fam changta hian essay tha leh
ngaihnawm tak tak ‘Kan nun khuarei an chang tur hi’, ‘Chawngler puan thin tlang’,
‘Zoram nipui’ tih leh a dangte a ziak a ni. Ani hi boral hma deuh lo se Zoafte tana thu
ziak lama tihausatu a nih dawn the lul nen a boral hma hi chu Zofate tan chuan ch^nna
nasa tak a tling a ni.
Sangzuala Pa (Dengchhuana) pawh hian Mizote tan ‘Zoram favang’ leh khawtlang
lunglen’, ‘Ka pianna ram te hi’, ‘Tlawmngaihna’, ‘Kan mizo culture hi’, ‘Music’ tihte leh
a dangte a ziak a. ‘A huho na na chuan’ tih phei hi chuan Mizo nunphung a kap fuh
chiang hle, Mizote tan a hlu hle a ni.
James Dokhuma pawhin a tawngkam thiam chhawr tangkaiin essay tha tak
tak ‘Lungawina’, ‘Zan’, ‘Serh leh sang’, ‘Fam ta lo chu’, ‘Ka thu hretute’ leh a dangte a
ziak a ni.
Darchhawna hian ‘A der’, ‘Buaina’, ‘Huaisen’, ‘Nghah’, ‘Nihna’, ‘Val upa’ tihte a ziak
a. Tlema sei deuh, essay tha tak ni si ‘Chi bing politics’ te, ‘A bumboh piah lam’ leh a
dangte a ziak bawk.
Lalhmingliana Saiawi pawhin ‘Tuk khat chu’, ‘Hmangaihna’, ‘Hmeichhia chang-mipa
pawh’ tithe a dang dang a ziak a. ‘Tuk khat chu’ tih hian chhuah chhawn a hlawh hle a,
‘Hmangaihna’ tih hi College zirlaiah hun rei tak hman a bawk, hei hian essay ziaktu tha
tak a nihzia a pholang chiang hle awm e.
Thu ziak ngah lo tak mai Siamkima Khawlhring hian essay tha tak tak ‘Rih dil leh
Mizoram’, ‘Hla pahnih’, ‘Thilnung pathum’,’ Mi hrang Chhura, ‘Pi pu
chhuahtlang’ tihte a ziak a. Siamkima Khawlhring hian kutchhuak a nei tam lo va. Mahse
Zofate zingah ziaktu hriat hlawh tak a tling tho va. Hei hian a tihlan chian em em chu,
ziak tam aiin ziak that a pawimawh zawk a, a hlu zawk em em a ni tih hi a ni.
Essay ziaktu dang tha tak tak Lalzuia Colney te,  B. Lalthangliana te, Dr. R.L.
Thanmawia te, Dr. Laltluangliana Khiangte te, P.L. Liandinga te, Vanneihtluanga te, C.
Vanlallawma leh mi dang dang an awm nual bawk a. Amaherawhchu Mizo essay tobul
chhuinaah chuan duh tawk ta mai ila, mi dangho hi chu chhui chiang tawh lo mai ila a tha
awm e.
 

2. Engtin nge Mizo essay hian hma a sawn theih ang?


Mizo essay tihmasawn tur hian kawng tam tak a awm theiin a hriat a. Essay hi a
ngaihnawmna mai bakah mi tifing thei leh kawng dika mite hruaitu tangkai tak a ni thei
a. Hnam fing zawkten hmanraw tangkai taka an lo hman thin ang hian Mizote pawh
tangkai taka an hman theih tura essay hi mite rilrua tuh a pawimawh em em a. Chutiang
tura hma lak pawh chu tihmakmawh a ni tawh a ni. Mizo essay hmasawnna tur hian thil
tangkai tak tak tam tak a awm thei awm e. Chungte chu tawi te tein han en dawn teh ang.
2.1. Mizo essay thate zirlaibua telh tam.
Pawl hniam ber atangin zirlaibuah Mizo telh a ni deuh vek a. Zirlai naupang thil hrethiam
rual an nih atang hi chuan an zirlaibuah hian Mizo essay tha tak tak hi telh zel ta se a tha
hlein a rinawm. Essay tha tak tak, rilru chawk phur thei leh beiseina siamsak thei
Mizo essay tam tak a awm ve tawh tho a, chu chuan zirlai naupangte rilruah essay hi
hmun thuk tak a luah tir ang a, essay-a tui tam tak an awm phah ngei ang. Hei hian
Mizo essay hi hma sawn tir ngei a rinawm a ni. Chuvangin Mizo essay tha tak takte 
zirlaibua telh tam hi a tul hle a ni.
2.2. Tun aia essay ziak intihsiak buatsaih tam.
Essay inziahsiak hi hmun tam takah an buatsaih deuh reng a. Hei hian Mizo essay a
tihmasawn tih hriain tun aia uar deuh zawk hian buatsaih zel se, a lawmmante titha
deuhin mi dangte chawkphur thei leh chhiar chakawm tak tur thupuia hmangtein
intihsiakna buatsaih ta se Mizo essay hian hma a sawn phah zelin a rinawm bawk.
Chuvangin uar deuh zawka essay inziahsiak hi buatsaih a tul hle a ni.
2.3. Essay pawimawhzia, nihphung leh hlutnate tarlang thei thuziak neih tam.
Hringnuna essay pawimawhzia te, hlawkna leh finna thuril tam tak pai thintu a nihziate
mipui vantlang hriat theih tura thuziak hi tam deuh se miin essay an hlut phah sawtin a
rinawm a. Mipuiin an hlut miau chuan eng thil pawh ni se hmasawn zawnga a kal thin
avangin mipui hlut theih tura pho chhuah hi a pawimawh em em a.
Chuvangin essay chawisanna lam essay thovin emaw eng hmanraw hmang pawhin
chanchinbu leh lehkhabu lamah awm tam thei deuh se Mizo essay hian hma a sawn phah
ngeiin a rinawm a ni.
Essay hlutna hre ringawt mah se, a awmzia an hriat chuan si loh chuan thil ho tak an
ngaih pawimawh siah a chhuak ve thei tho a. Chuvangin essay awmzia leh nihphung te, a
ziak dan kal hmang te tarlanna thu ziak hi essay pawimawhna thuziakte nen a hlutna a
inang thuak tho avangin chutiang tarlanna chu ziakin dah tam se, mite hrilh tam bawk
se essay awmzia leh nihphung tak takte an lo hriat ve phah ang a. Essay awmzia an hriat
chuan a pawimawhnate leh a hlutna an hmuh chu miouite chuan hrethiam leh
zualin essay ngaihsanna an rilruah a tuh nghet zual sauh ngei ang. Hei hian Mizote essay
awmzia a hriattirin nasa leh zualin essay-ah Mizote hian hma an sawn phah ngei a
rinawm bawk.
A chunga tarlan takte hi Mizo essay-in hma a sawn theih nana thil pawimawh zualte chu
an ni a. Hengho bakah hian thil tha tak tak chu a la awm thei thoin a rinawm
bawk. Essay hi a ngaihnawmna ngawt thlir lovin hlutna leh hlawkna mi a pek nasat
theihzia lamte hi thlir zawkin, hringnun darthlalang a nih theihna lam kawngte chenin
Mizo mipuite hian hmu thiam ta se essay hian hma sawn chakin mipui rilruah hmun a
luah thuk thei em em dawn a. Chuvangin essay tha ziak kawngah hian mi tinte hi
lawmman beisei kher lovin intlansiak chur chur se Mizo essay hi chuan hma a sawn duai
duai tawh mai dawn a ni. Ngaih san tur dik ngaih san a, ngaih hlut tur dik ngaih hlutna
chang hriain essay tha tak takte hi ngai hlu se, Mizo essay hi chuan hma a sawn chho zel
dawn a lo ni.
 

 
 

Work Cited

Department of Mizo, Mizoram University. Theory of Mizo Literature. Aizawl : Gilzom


Offset. Secont Print. 2016.
 

Bibliography

Department of Mizo, Mizoram University. History of Mizo Literature. Aizawl : Gilzom


Offset. Reprint. 2014.
—.       Theory of Mizo Literature. Aizawl : Gilzom Offset. Reprint. 2016.

You might also like