Mr.

ik en mijn cliënt recensent

Ronald Klarus Frank van Ardenne
(Yspeert (Van Ardenne &
advocaten) Crince le Roy)
35 55

WWW.MR-ONLINE.NL • JAARGANG 17 • NUMMER 2 • MEI 2021

magazine voor juristen

EMPIRISTEN IN HET RECHT

steeds meer in opkomst
RECRUITMENT
overstappen in
coronatijd
DIERENRECHT
rechtsgebied
vol emoties

Nathalie van Waterschoot (rechtbank Amsterdam)

Zelf klem in de raderen

van de rechtspraak
“STRATEGISCH DENKEN
OVER DE VOLGENDE
ZET, DAT IS VOOR MIJ
HET ECHTE WERK.”
Evert Wytema, Advocaat

Wie aan de slag gaat bij Lexence doet vanaf dag één mee met Het Echte Werk.
Aansprekende zaken in vastgoed- en ondernemingsrecht. Om dit aan te kunnen,
moet je wel over meer beschikken dan alleen juridische kennis. Het Echte Werk
vraagt nu eenmaal om eigenschappen die je niet leert op een universiteit;
doorzettingsvermogen en teamgeest, een gezonde dosis lef en een sterke wil om
te ondernemen. En natuurlijk ook nieuwsgierigheid en de drang om te innoveren.
Beschik jij over deze kwaliteiten? Neem dan contact met ons op voor een
kennismaking. Uiteraard op 1,5 meter afstand!

Kijk voor meer

informatie op
werkenbijlexence.com

Mr. in tijden van corona
MICHIEL
VAN KLEEF
managing editor
(vankleef@mr-magazine.nl)
Mr. is hét onafhankelijk magazine voor
juristen. Het bericht, belicht en becom-
mentarieert actuele zaken in de juridi-
sche wereld.
De oplage van Mr. is 20.000; het blad
verschijnt zes keer per jaar. Mr. heeft
een website, www.mr-online.nl, en kent
ook een wekelijkse nieuwsbrief.
Informatie over abonnementen: zie
verderop onder Adreswijzigingen
Redactieadres
Donkere Spaarne 14 rd, 2011 JG Haarlem
mail: redactie@mr-magazine.nl
Redactie
Michiel van Kleef (managing editor)
mr. Alieke Bruins (nieuwsredacteur)
mr. drs. Michel Knapen (nieuwsredac-
teur)
mr. Peter Louwerse (nieuwsredacteur)
redactioneel
Het coronavirus treft niet alleen de horeca, de middenstand en de reiswereld. Ook aan Mr. gaan de gevol-
gen ervan niet voorbij. Direct na de eerste lockdown vorig voorjaar werden we geconfronteerd met het
wegvallen van een groot deel van de adverteerders. Hierdoor zagen we ons genoodzaakt om het aprilnum-
mer alleen digitaal uit te brengen. In de zomer trok het weer een beetje aan en ook het najaar kwamen we
redelijk door. Maar in maart moesten we toch concluderen dat het zo niet langer kon. De basis onder de
exploitatie was verdwenen door het vrijwel volledig wegvallen van de lifestyleadvertenties (reizen!) en ook
de recruitment-uitingen van de advocatuur liepen zeer sterk terug. En omdat we vrijwel alleen met free-
lancers werken, kwamen we ook voor geen enkele vorm van overheidssteun in aanmerking.
Als uiterste redmiddel hebben we eind maart een brief gestuurd naar de top 50 van de Nederlandse advo-
catuur met het verzoek om steun. In de vorm van een advertentie, het afnemen van een online bedrijfs-
profiel of het plaatsen van hun vacatures op onze website. Met als begeleidende boodschap de verwach-
ting dat deze steun slechts tijdelijk hoefde te zijn, omdat na de zomer het gewone leven zich naar iedereen
hoopt zal hernemen.
De reacties op deze noodkreet waren over het algemeen zeer positief. Ik weet dat Mr. een veelgelezen en
goed gewaardeerd blad is en dat hetzelfde geldt voor website, maar de talrijke positieve en welwillende
mailtjes kwamen toch als een heel prettige verrassing. De teneur was eensluidend: “Nee, we willen niet dat
Mr. verdwijnt, wij gaan jullie hier als kantoor mee helpen.”
In dit voorjaarsnummer keren de eerste kantoren al terug als adverteerder in Mr. Ook voor het zomernum-
mer ziet het er al veel beter uit dan we een maand geleden durfden dromen. Voor het najaar zijn onze ver-
wachtingen hooggespannen. Met de terugkeer van onze andere vaste adverteerders durven we als redac-
tie weer vooruit te kijken. We hebben een mooi septembernummer in de pen met als werktitel ‘Het nieuwe
normaal’. Hoe ziet werk in de juridische branche eruit na corona? Voor de nummers daarna staan vaste
thema’s zoals opleiding, recruitment en bedrijfsjuristen op de agenda. En natuurlijk al het andere dat u in
het magazine en op de website kunt lezen en nog lang zult kunnen blijven lezen.
mr. Karen Rijlaarsdam (eindredacteur) Paul Krugerkade 45A, 2021 BN Haarlem Adreswijzigingen
drs. Christa Rompas (bureauredacteur) Charley Beerman (publisher) alleen per e-mail en onder vermelding
mail: beerman@mr-magazine.nl van abonneenummer (zie adresdrager)
Vaste medewerkers via abonnementen@mr-magazine.nl
mr. Jurjen Boorsma (Arrest van de Ontwerp & vormgeving
maand), drs. Michiel Rohlof (Dealma- colorscan bv, www.colorscan.nl
kers), mr. Wouter Rohlof, mr. Henriette
van Wermeskerken Drukwerkinkoop en
productiebegeleiding
Fotografie RVV/Grafisch, Almere
Chantal Ariëns, Chris van Houts, Niets uit deze uitgave mag zonder voor-
Geert Snoeijer Media-advies afgaande schriftelijke toestemming van
Bas van Wooning, 023 – 711 3200 de uitgever openbaar worden gemaakt
Website mail: vanwooning@mr-magazine.nl of verveelvoudigd.
www.mr-online.nl
Abonnementen ISSN 1388-3372
Webmeester Abonnementen zijn gratis voor juristen Copyright Uitgeverij Mr. BV 2021
Joris Withagen die als zodanig werkzaam zijn en voor
mail: webmeester@mr-magazine.nl wo-rechtenstudenten. Voor anderen:
jaarabonnement € 124,50.
Uitgeverij Meer informatie:
Uitgeverij Mr. BV www.mr-online.nl/abonneren/
MR. 2 2021 / 3
 Ons vertaalteam staat
ook voor ú klaar!

Juridisch vertalen, een vak apart.

Van arbitragerecht tot zeerecht: JMS Textservice heeft al sinds 1997 de vertaalspecialist
in huis die uw juridische teksten met kennis van zaken vertaalt. Met ons uitgebreide
team in-house vertalers en ons omvangrijke netwerk ervaren freelancers vervullen
wij al uw juridische (spoed)vertaalopdrachten, in elke denkbare talencombinatie, en
altijd binnen de gewenste deadline. Voor een vrijblijvende prijsopgave kunt u ons
bellen of een e-mail sturen.

T 0299-351851
E info@jmstext.nl
W www.jmstext.nl
 mr. 2 2021

MEI
2021

Interview Nathalie van

Waterschoot 20
Ook een rechter kan klem
komen te zitten tussen de
20
raderen van de rechtsple-
ging, blijkt uit het verhaal
“Rechters staan soms
van Nathalie van op grote afstand van
Waterschoot (rechtbank de werkelijkheid.
Amsterdam).
Luisteren we wel
goed genoeg?”
Recruitment 28
Overstappen naar een NATHALIE VAN WATERSCHOOT
andere baan in coronatijd,

46
hoe ervaren juristen dat?
Mr. onderzocht het. “Door
het thuiswerken is mijn
beslissing iets anders te
zoeken versneld.”

Dierenrecht
Empiristen in het recht Dierenwelzijn, muilkorfplicht,

35
vechthondenproblematiek,
38
eigendomsconflicten: dierenrecht-
Sterk in opkomst: empirisch
advocaten hebben met allerlei
onderzoek in het recht. Dat
onderwerpen te maken.
levert nieuwe inzichten
op en juristen kunnen met
meer vertrouwen spreken
over wetenschappelijke Nieuws Column Haring (Heli Holland)
rapporten. 6 KORTE BERICHTEN Pio- 2 7 ARREST VAN DE MAAND 43 DEALMAKERS Deals uit de
nierende herstructurerings- Begrip is voor lafaards afgelopen maand
deskundigen, juristen in de
Muraal 51 Tweede Kamer, het recht van Rubrieken Subsidiair
Een paar jaar geleden eendenkooi en meer 16 SNELRECHT Actuele 55 LEZEN Frank van Ardenne
was het nog een La Place- 10 MEESTERS VAN DE WEEK ontwikkelingen op maar liefst (Van Ardenne & Crince le Roy)
restaurant, nu houdt 12 BETER WERK, met onder veertien rechtsgebieden recenseert Familiezaken
VanGoud Advocaten kantoor meer personalia 35 IK EN MIJN CLIËNT 57 NACHTKASTJE Drie favo-
op de bovenste etage 17 ARBEIDSTHERMOMETER Ronald Klarus (Yspeert rieten van Daniël van Essen
van het voormalige 19 MR. STUDENTEN advocaten) en René van der (Dirkzwager)
V&D-pand in Arnhem.

MR. 2 2021 / 5
david vijsma +31 (0)641299072 d.vijsma@glitchart.nl Haarlem Netherlands
 Zoek jij een plek waar je je kunt ontwikkelen en snel eigen
verantwoordelijkheden krijgt onder uitstekende begeleiding?
Bij Ten Holter Noordam advocaten komen we samen verder dan je
denkt. No-nonsense, laagdrempelig, een goede sfeer, hoge kwaliteit,
expertise en hard werken om oplossingen te bieden aan onze cliënten.

Ten Holter Noordam advocaten is een Rotterdams middelgroot

multiservicekantoor in de top 50 van Nederlandse advocatenkantoren.
Wij richten ons op de marktgebieden Bouw, Haven, Overheid en Zorg.

Wil je bij ons werken?

We hebben regelmatig plaats voor student-stagiaires en advocaat-
stagiaires. Stuur jouw motivatiebrief, curriculum vitae, cijferlijsten en
stagebeoordelingen naar solliciteren@thna.nl ter attentie van Sonja
Verhagen.

WWW.THNA.NL/WERKEN-BIJ
nieuws

PIONIEREN ALS WHOA-HERSTRUCTURERINGSDESKUNDIGE

Het is nog pionieren voor de eerste her-
structureringsdeskundigen die op grond
van de WHOA faillissementen moeten zien
te voorkomen, zo blijkt uit het verhaal
van drie advocaten.

De Wet homologatie onderhands akkoord

(WHOA), in werking getreden op 1 januari,
moet voorkomen dat levensvatbare bedrijven
failliet gaan. Daarvoor is een nieuwe figuur
gecreëerd: de herstructureringsdeskundige.
Rechtbanken hebben er inmiddels een hand-
vol aangewezen.
Zoals David Vrijbergen, partner bij JPR
Advocaten. Hij werd door de Haagse recht-
bank aangewezen als herstructureringsdes-
kundige voor een bouwbedrijf in financiële
problemen, dat hoopt een faillissement af te
wenden door een beroep te doen op de
WHOA. Dan kan een herstructureringsdes-
kundige worden ingeschakeld, die een ak-
koord voorbereidt met en voor de schuldei-
sers en aandeelhouders. De rechtbank kan
dat verbindend verklaren.
De rechter die de herstructureringsdeskundi-
ge aanwijst moet kunnen kiezen uit minimaal
twee kandidaten. De ondernemer vraagt des-
kundigen of zij daarvoor een offerte willen
uitbrengen. Vereist is dat zij financiële ken-
nis hebben, kennis van het insolventierecht,
ervaring met herstructureringen én het be-
treffende bedrijf niet kennen: de deskundige
moet onafhankelijk zijn.
“Voor iedereen is het nog zoeken”, aldus Vrij-
bergen. “Voor de offerte heeft onze sectie
insolventie en herstructu-
rering gezamenlijk beke-
ken hoe het traject eruit
kan zien en waar we te-
genaan kunnen lopen. Zo
David Vrijbergen
maakten we een plan van
aanpak.”
JURIDISCHE HOBBELS
Hans Silvius, partner bij
DeHaan Advocaten Nota-
Hans Silvius rissen en de eerste her-
structureringsdeskundige
van Nederland: “Je mag
als advocaat niet eerder
bij het bedrijf betrokken
zijn geweest, en dat geldt
Frank Nowee ook voor je collega’s op
kantoor. Je mag ook geen zakelijke banden
hebben met de schuldeisers en stakeholders.
Dat pols je in het eerste korte gesprek met de
ondernemer. Onafhankelijkheid en onpartijdig-
heid zijn belangrijk.”
Silvius werkt nauw samen met de financieel
adviseur en advocaat van het bedrijf in moei-
lijkheden, de bank en Belastingdienst. Het
valt hem op dat de kennis van de WHOA bij
alle partijen groot is. Maar in de praktijk
moeten wel de nodige juridische hobbels
worden overwonnen. “We moesten overeen-
stemming bereiken om overeenkomsten te
ontbinden, ook over de schadevergoeding.
Dat leidt tot vertragingen.” Hij verwacht dat
het zo’n zes, zeven maanden duurt voordat de
zaak tot een einde wordt gebracht.
Frank Nowee, partner bij Van Benthem &
Keulen, was de eerste herstructureringsdes-
kundige in arrondissement Midden-Neder-
land. Het was de start van een uitdagende
klus waarnaar zijn praktijkgroep Insolventie
& Herstructurering heeft uitgekeken. Hij
spreekt van ‘pionieren’. “De wet heeft de ka-
ders voor de rol en de taken van de herstruc-
tureringsdeskundige geschapen, maar een
verdere uitweiding heeft de wetgever niet
gegeven. Bijvoorbeeld: hoe moet je je ver-
houden tot het bestuur van de vennoot-
schap? Wat is je rol ten opzichte van ven-
nootschappelijke en maatschappelijke
belangen?” En als je als deskundige niet over
een bepaalde expertise beschikt, zoals het
waarderen van bepaalde complexe bedrijfs-
onderdelen, dan kun je daarvoor derden in-
schakelen, zegt Nowee. “Dat is ook verstan-
dig vanwege je onafhankelijkheid.”
LAATSTE REDDINGSBOEI
Het werk als herstructureringsdeskundige is
fundamenteel anders dan dat van curator,
merkt Vrijbergen op. “Bij een surseance zit je
samen met de bestuurder op de bok. Bij een
faillissement zit je op de bok van de bestuur-
der. Onder de WHOA zit de bestuurder op de
bok, die blijft beheers- en beschikkingsbe-
voegd. Maar als herstructureringsdeskundige
ben je de laatste reddingsboei.”
Silvius vindt het een voordeel dat hij zich als
herstructureringsdeskundige kan concentre-
ren op de hoofdlijnen. “Vergeleken met de
curator zit je op grotere afstand van de da-
gelijkse beslommeringen. Dat je details kunt
overlaten aan anderen, werkt heel efficiënt
en bevredigend.” Hij vindt het vooral erg mooi
werk: “Je levert toch een maatschappelijke
bijdrage als datgene wat de ondernemer voor
ogen staat echt wordt gerealiseerd.”

6 / Mr. 2 2021

OUD-RECHTERS TREKKEN
DE TOGA WEER AAN
Sinds september vorig jaar helpen gepensioneerde
rechters mee bij het wegwerken van de corona-
achterstanden. Drie van de 75 rechters die opnieuw
de toga aantrokken vertelden op Mr. Online over hun
ervaringen.
Martien Diemer (71), voor zijn pensioen strafrechter in
Amsterdam, zei meteen ja toen hij werd benaderd door
het hoofd van de strafsector van zijn oude rechtbank.
Hij heeft voor het hernieuwd rechterschap niets hoe-
ven op te offeren: “Ik had vrij veel ruimte, dus dit kon
er makkelijk bij.” Hij doet eens in de drie weken een
politierechterzitting en geniet van zijn werk. “Maar ik
merk wel dat ik ouder word. Als ik een politierechter-
zitting heb die vijfeneenhalf uur duurt, ben ik na afloop
behoorlijk moe.”
Ook Floris Bakels (71) maakte zijn comeback. “Nou ja,
eigenlijk ben ik nooit weggeweest”, zegt hij. “Ik geef
maandelijks een actualiteitencursus aan rechters. Zo
kwam de vraag op of ik weer rechter wilde worden.”
Bakels werkte eerder bij de rechtbank Haarlem, het ge-
rechtshof Amsterdam en als advocaat-generaal en
raadsheer bij de Hoge Raad. In januari 2020 ging hij
met pensioen als kortgedingrechter in Amsterdam. Nu
is hij daar rechter in de sectie handel. Hij besteedt er
een dag per week aan. “Het wordt ingevuld door mij
één bewerkelijke zaak per maand te geven.”
Strafrechter Ben Ides Peeters (72) is in september her-
ingetreden bij de rechtbank Zeeland-West-Brabant. “Ik
vind het fijn om iets nuttigs te doen voor de Recht-
spraak.” Na twee dagen had hij het gevoel dat hij niet
was weggeweest. “Oud-collega’s vonden het leuk me
weer te zien.” De zittingen zijn op de rechtbank, de
voorbereiding gebeurt thuis. Hij hoefde zich niet in te
werken, de meeste regels en werkprocessen zijn niet
veranderd. “Het enige is dat je verdachten soms via
een beeldverbinding hoort in plaats van op zitting. Als
er geen alternatieven zijn is dat een prima oplossing.”
Hoezeer de drie geïnterviewde rechters ook genieten
van hun werk: op hun 73ste zullen ze echt moeten
stoppen. Zo is het in de Tweede Verzamelspoedwet CO-
VID-19 geregeld. (PL)
Ga voor actueel juridisch nieuws en uitgebreidere versies van deze berichten naar www.mr-online.nl
nieuws
25 JURISTEN IN TWEEDE KAMER
Onder de Tweede Kamerleden die op 17 maart zijn gekozen zijn
25 juristen, zo blijkt uit een inventarisatie van Mr. Dat is er één
minder dan in de vorige periode. Het aantal juristen in de Twee-
de Kamer is al decennialang aan het dalen.
De nieuwe VVD-fractie telt zes juristen, bij de PVV zijn het er vijf,
bij het CDA vier en bij ChristenUnie, D66 en Forum voor Democratie
twee. SP, SGP, JA21 en Volt hebben één jurist in huis. Voor Groen-
Links, PvdA, PvdD, 50Plus, Denk, Bij1 en BBB neemt geen enkele
jurist plaats in de Tweede Kamer.
Drie van de nieuwelingen komen uit de advocatuur: Don Ceder
(ChristenUnie), Ulysse Ellian (VVD) en Marieke Koekkoek (Volt). Ook
onder de al langer zittende Kamerleden bevindt zich een aantal
oud-advocaten, zoals Lilian Helder (PVV), Mona Keijzer (CDA) en
Michiel van Nispen (SP). PVV’er Raymond van Roon was voordat hij
in 2007 in de Tweede Kamer belandde meer dan twintig jaar werk-
zaam bij het Openbaar Ministerie als officier van justitie en later
advocaat-generaal. FvD-debutant Gideon van Meijeren was drie
jaar wetgevingsjurist. Maar de meeste andere juristen in de
Tweede Kamer hebben na hun studie geen specifiek juridische
functie bekleed.
JURISTEN DOMINANT
Juristen domineerden eeuwenlang de politiek in Nederland. De
rechtenstudie werd beschouwd als dé bestuurlijke opleiding voor
de politieke elite in de Republiek der Verenigde Nederlanden (de
voorloper van het huidige Koninkrijk), en dat bleef nog lang daar-
na gelden, aldus parlementair historicus Bert van den Braak (Mon-
tesquieu Instituut/Universiteit Maastricht). Begin twintigste eeuw
was ongeveer de helft van de Eerste en Tweede Kamer jurist, nu
nog zo’n vijftien procent. “Sinds 1945 is een steeds grotere diver-
siteit ontstaan in de achtergrond van Tweede Kamerleden. Econo-
men en daarna sociaal wetenschappers maakten hun entree, en
tegenwoordig zie je veel bestuurskundigen en politicologen.” (KR)
MR. 2 2021 / 7
 H A R T VO O R D E Z A A K ZO W E R K T DAT B I J P LO U M
Vanaf dag één word ik aangemoedigd om het beste uit mijzelf te halen en voor een podiumplaats te gaan.
In het belang van onze cliënten en de zaken die zij aan ons toevertrouwen. Die hoge lat klinkt spannend,
maar het is in de praktijk vooral leuk. Want support van ervaren kantoorgenoten is altijd dichtbij.
Wij doen het samen. Ik ben medewerker, ik voel mij partner. Anamika Wilbrink - advocaat bij Ploum

ADVOCAAT-MEDEWERKER FOOD

GEVORDERD ADVOCAAT-MEDEWERKER
ECONOMISCH- EN MILIEUSTRAFRECHT

PARALEGAL VASTGOED

ADVOCAAT-MEDEWERKER OMGEVINGSRECHT

B E K I J K A LLE VAC AT U R E S O P W E R K E N B I J P LO U M . N L
 nieuws

GROTE STOELENDANS OP KOMST RECHTSZAAK KOMT NA 45

BIJ GERECHTSBESTUREN
De laatste tijd verscheen de ene na de andere vacature voor het presi-
dentschap van een gerecht. Is het toeval, zoveel vertrekkers tegelijk?
Dat het gerechtshof Arnhem-Leeu-
warden een nieuwe president nodig
heeft was geen verrassing: Fred van
der Winkel vertrok per 1 december
naar de rechtbank Noord-Neder-
land. Hij volgde daar waarnemend
president Herman van der Meer op,
die deze functie bekleedde nadat
Maria van de Schepop in oktober
2019 de handdoek in de ring gooide.
Maar achter de andere gepubliceerde vacatures zit iets anders.
In het kader van de herziening van de gerechtelijke kaart zijn op 1 januari
2013 alle bestuurders van rechtbanken, gerechtshoven, de Centrale Raad
van beroep en het College van Beroep voor het bedrijfsleven tegelijkertijd
benoemd (sommigen nadat zij opnieuw naar hun eigen functie hadden
moeten solliciteren). Hun benoeming was voor zes jaar en kon eenmalig
met drie jaar worden verlengd. Een deel van deze bestuurders is inmiddels
met pensioen gegaan, naar een ander gerecht doorgeschoven of naar el-
ders vertrokken. Zo werd Henk Naves voorzitter van de Raad voor de
rechtspraak en Reinier van Zutphen Nationaal ombudsman. De rest zit nog
op zijn plek. Hun functies komen allemaal tegelijk vrij op 1 januari 2022,
vandaar de stortvloed van vacatures. De invulling daarvan leidt wellicht
weer tot nieuwe vacatures, omdat presidenten naar een presidentschap
bij een ander gerecht mogen solliciteren.
JAAR TOT EEN EIND
Na decennialang juridisch gesteggel is een eind geko-
men aan waarschijnlijk de langstdurende rechtszaak
in Nederland.
Nu noch de gemeente Vijfheerenlanden, noch voormalig
betonfabrikant Niemans in cassatie is gegaan van het
arrest van het gerechtshof Den Haag, eindigt de rechts-
zaak die halverwege de jaren zeventig begon.
In 1971 sloten Niemans Beton en de toenmalige gemeen-
te Vianen een overeenkomst over de ruil van een stuk
grond. Het bedrijf wilde de grond gebruiken om zijn be-
tonpalenfabriek uit te breiden voor grootschalige pro-
ductie van heipalen volgens een innovatief procedé.
Doordat de gemeente de grond niet zoals afgesproken in
1975 leverde, kon de uitbreiding niet doorgaan. Volgens
Niemans liep hij daardoor inkomsten mis en maakten
concurrenten winst met zijn innovatie. Sindsdien liggen
het bedrijf en de gemeente met elkaar in de clinch over
schadevergoeding.
Vele jaren en (tussen)uitspraken later bepaalde het ge-
rechtshof Den Haag afgelopen december dat Niemans
een gederfde winst heeft van circa 28 miljoen euro. Met
wettelijke rente en proces- en juridische kosten erbij
komt het totaalbedrag dat de gemeente moet vergoeden
uit op 92 miljoen euro. (Zie ook Niemans’ advocaat Anna
Galama over deze zaak op pagina 11).

ADVOCAAT STUIT OP ZAKELIJK RECHT VAN EENDENKOOI

“Hé, een oud zakelijk recht”, twitterde
advocaat Sikke Kingma (Pels Rijcken) toen
hij tijdens zijn vakantie op Texel een bordje
van de Korverskooi zag.
“Eendenkooi van Staatsbosbeheer met het
recht van afpaling op 1130 meter vanuit het
midden van de kooi”, luidde de tekst op het
bordje. Kingma deelde een foto op Twitter en
gooide er aantal tweets uit over dit obscure
zakelijk recht.
“Het recht van eendenkooi is zo oud dat het
in het Oud Burgerlijk Wetboek van 1838 al niet
meer werd opgenomen”, licht Kingma toe.
“Het is een exclusief recht om vogels te van-
gen met vangpijpen bij een waterplas: een
eendenkooi. Daar kun je als rechtgeaard civi-
list met een twitteraccount dan natuurlijk
land is bezwaard. Kingma: “De kooiker kan Vaak gaat het om ‘heerlijke’ rechten.
het stiltegebied rond de eendenkooi afpalen Kingma − generalist op het gebied van het
met een afpalingskring. Nieuwe eendenkooi- privaatrecht – heeft nog nooit over dit soort
en hebben dit recht niet meer.” Volgens King- rechten geprocedeerd. Wel heeft hij veel lol
ma zijn er nog ruim honderd eendenkooien in in de “wat obscuurdere onderwerpen, waar
Nederland. De eenden worden meestal niet weinig over te vinden is. Vaak komt de
meer gevangen voor consumptie. De kooien rechtsgeschiedenis daarbij van pas.” (PL)
zijn kleine natuurgebieden.
“Haha, nee, ik heb geen diepgaande kennis
van eendenkooien”, antwoordt de advocaat
op de vraag of hij veel van eendenkooien
weet. “Maar ik heb wel een zwak voor histori-
sche juridische curiosa. Ik ben ooit afgestu-
deerd op een rechtshistorische scriptie, over
de stille cessie sinds de Romeinen, daar zal
het mee begonnen zijn.”
RECHT VAN BEKLEMMING
FOTO: SIKKE KINGMA

niet niks over zeggen.” Er zijn nog verschillende andere oude zakelij-
Het recht van afpaling waar het bordje naar ke rechten, zoals bijvoorbeeld het recht van
verwijst is een historisch recht op rust rond beklemming in Groningen (een soort combi-
de eendenkooi, waarmee het omliggende natie van het recht van opstal en erfpacht).

MR. 2 2021 / 9
meesters van de week

MEESTERS
VAN DE WEEK
Nicole Bastiaans

Romando Neijndorff
Erik Verweij
Dit is een selectie van de uitspra-
ken die de meesters van de week
deden op www.mr-online.nl.
Cornelis van der Sluis
Jacob de Boer
Ruben Houweling
Anna Galama
8 FEBRUARI
NICOLE BASTIAANS
Nicole Bastiaans (SAP
Letselschade Advocaten)
werd benoemd tot voorzit-
ter van de Vereniging van
Letselschade Advocaten.
Zijn er letsels die nu minder
vaak voorkomen dan vroeger,
of juist meer?
“Op zich zijn er volgens mij
geen andere letsels dan vroe-
ger, maar de oorzaken en de
aandacht ervoor veranderen.
Denk aan ongelukken met
e-bikes of zelfrijdende auto’s.
Of denk aan de aandacht
die de media schenken aan
nieuws rond ongelukken op
bouwplaatsen.”
15 FEBRUARI
ROMANDO NEIJNDORFF
De Bossche strafrechtadvo-
caat Romando Neijndorff
startte vanwege de vrieskou
een hulpactie om voor een
dakloze cliënt onderdak te
regelen.
Actie geslaagd?
“Ja, de reacties op social me-
dia waren hartverwarmend
en velen boden hulp. (...)
Toen ik cliënt, zittend op een
bankje met zijn twee big-
shoppers naast zich, had ge-
vonden en hem vertelde dat
ik een slaapplek voor hem
had, zag ik de blijdschap en
dankbaarheid in zijn ogen.
Hij kon tijdelijk in een hotel
verblijven, kreeg eten, drin-
ken, nieuwe kleding en zijn
medicatie. Mijn missie is vol-
bracht en dat geeft een onwijs
goed gevoel.”
22 FEBRUARI
ERIK VERWEIJ
Erik Verweij (Yur Advoca-
ten & Consultants) hield
een videocollege over de
avondklok en rechterlijke
controle op de wetgever.
Nog voor de Staat in hoger be-
roep ging tegen de uitspraak
van de Haagse kortgeding-
rechter, kondigde u al aan dat
u een college ging geven over
de avondklok. Wat maakte dit
een geschikt onderwerp?
“Tijdens mijn videocolleges
probeer ik in te springen op
ontwikkelingen die zowel
politiek als juridisch interes-
sant zijn, die actueel zijn,
waar iederéén een mening
over heeft, maar waar ook
veel misverstanden over
bestaan. Toen ik een push-
bericht kreeg van de NOS
over de avondklokuitspraak,
had ik direct door dat deze
uitspraak aan alle criteria
voldeed.”
1 MAART
CORNELIS VAN DER SLUIS
Cornelis van der Sluis (Ten
Holter Noordam advocaten)
schreef een boek over de
nog niet in werking getre-
den Wet open overheid.
De voorganger van de Wet
open overheid is de Wet open-
baarheid van bestuur. Die
wet is bij het grote publiek
vooral bekend door de zwart
gelakte passages in overheids-
documenten. Kunnen de
zwarte viltstiften onder het
regiem van de WOO worden
opgeborgen?
“Nee, gelukkig niet zou ik bij-
na zeggen. Want ook de
WOO kent nog redenen
waarom informatie niet zo-
maar voor iedereen bekend
mag worden gemaakt. Denk
aan bescherming van de pri-
vacy, bedrijfsvertrouwelijke
informatie of de meningen
van ambtenaren of adviseurs
(zoals advocaten) die door de
overheid worden ingehuurd.”
8 MAART
JACOB DE BOER
Wetgevingsjurist Jacob de
Boer (ministerie van On-
derwijs, Cultuur en Weten-
schappen) promoveerde aan
Tilburg University op ‘De

10 / Mr. 2 2021
 meesters van de week

vaststelling en handhaving was best lastig, maar is heel University) promoveerde

van deugdelijkheidseisen in
het onderwijs’.
U noemt de onderwijsinspec-
tie ‘politieman én adviseur’ en
bent kennelijk niet blij met die
dubbelrol. Hoe zou het beter
kunnen?
“(...) De inspectie moet ener-
zijds met scholen meeden-
ken, maar anderzijds ook
streng kunnen zijn. Wat mij
betreft moet worden onder-
zocht of de stimulerende rol
bij particuliere organisaties
kan worden belegd, eventueel
met een accreditatiesysteem.
Dat onderzoek moet zeker
ook in ogenschouw nemen
dat de inspectie deskundig is:
een privatisering moet niet
verlies van de kwaliteit van
goed gelukt!”
22 MAART
ANNA GALAMA
Anna Galama (AKD/Gala-
ma Legal) stond Niemans
Beton bij in de schadever-
goedingszaak tegen de ge-
meente Vijfheerdenlanden,
die na 45 jaar tot een einde
kwam (zie ook pagina 9).
Wat is het hoogtepunt in uw
juridische carrière?
“Zonder enige twijfel het
winnen van deze zaak. Bij-
zonder was het pleidooi van
28 september 2020. Door de
vragen van de rechters aan
het einde van de zitting wist
ik dat zij onze methode zou-
op een proefschrift over
de risico’s die consumenten
lopen bij het downloaden
van apps. Michiel de Vlieger
Iedere wijziging in de app-
voorwaarden zal een aantas-
ting zijn van de macht van de
grote techbedrijven achter
deze apps. Is dapperheid een
karaktertrek van u?
“Om een proefschrift af te
Daniëlle Op Heij
ronden en nieuwe aanbeve-
lingen te doen, is naast door-
zettingsvermogen enige dap-
perheid vereist.”
12 APRIL
MARGOT STOOVÉ
Margot Stoové
Rechter Margot Stoové
(College van Beroep voor

foto: Liesbeth Dingemans

de taakuitoefening leiden.”
15 MAART
RUBEN HOUWELING
Hoogleraar Ruben Houwe-
ling (Erasmus Universiteit)
maakte met studenten de
educatieve dramaserie Casa
Loco om zijn colleges ar-
beidsrecht op te fleuren.
Plaats van handeling is het
fictieve studentenhuis Casa
Loco. Welke arbeidsrechtelijk
interessante dingen vinden
daar plaats?
“Ontzettend veel. Oproep-
krachten die geen oproep
meer krijgen, zoeken naar
werk, ontslag, platformwerk,
#metoo… Maar als het goed
is, merkt de kijker daar vrij-
wel niets van. Dat was de uit-
daging: maak een gave serie
die verslavend is voor studen-
ten, die aanzet tot debat,
maar die absoluut niet bele-
rend is zoals ‘Zou Eva mis-
schien een ar-beids-over-een-
komst heb-ben?’ De inhoud
is heel sneaky verwerkt. Dat
den gaan volgen. Maar het
moment dat ik op 15 decem-
ber 2020 om 10.04 uur het
eindarrest ontving, snel naar
de laatste pagina scrolde en
bedragen van tachtig en tien
miljoen euro zag staan, was
euforisch. En toen kon ik
vervolgens de cliënt bellen!”
29 MAART
MICHIEL DE VLIEGER
Ondernemings- en sport-
recht advocaatMichiel de
Vlieger (BASE Advocaten)
schreef een roman: De Muur
van Bretagne.
Met dit boek kwam een jon-
gensdroom uit. Wat hield die
droom precies in?
“Ik wilde heel graag een fic-
tief verhaal schrijven, iets he-
lemaal zelf creëren, zonder
houvast. Dat vond ik altijd al
een enorm mooie uitdaging.”
5 APRIL
DANIËLLE OP HEIJ
Daniëlle Op Heij (Tilburg
het bedrijfsleven) won de
Klare Taal Bokaal voor een
uitspraak die ze met colle-
ga’s schreef toen ze nog bij
de rechtbank Midden-Ne-
derland werkte.
Is het schrijven van een helde-
re uitspraak harder werken
dan een uitspraak in het ‘ge-
wone’ juridische jargon?
“Het is niet voldoende om al-
leen het taalniveau te versim-
pelen. Er is meer nodig. Je
moet weten welk verhaal je
vertelt en een structuur neer-
zetten die de lezer door de
tekst leidt en logisch is. Een
inleiding en verhelderende
tussenkopjes doen hierbij al
veel. Dit denkproces kost tijd
en het is een puzzel. Als de
structuur eenmaal staat, gaat
het schrijven zelf veel sneller.
We combineren nu nog vaak
het denk- en schrijfproces.
De ontwikkeling naar toe-
gankelijkere uitspraken werkt
wel als een vliegwiel. Na
dertig begrijpelijke uitspra-
ken, vloeit de eenendertigste
zo uit je brein.”
Roland Pierik
19 APRIL
ROLAND PIERIK
Rechtsfilosoof Roland
Pierik (Universiteit van
Amsterdam) is lid van de
tijdelijke Commissie Medi-
sche Aspecten Covid-19 van
de Gezondheidsraad. De
raad adviseert onder meer
over coronavaccins.
Wat is het eerste dat u gaat
doen zodra u zelf uw vaccina-
tie hebt gekregen?
“Met mijn jongste zoon een
weekendje naar de Taron, een
supersnelle (gelanceerde)
achtbaan in Duitsland. Hij is
een dertienjarige achtbaanfa-
naat en mist zijn hobby zó
erg. En ik heb wel weer eens
zin in een gezellig vader-zoon
weekendje weg.” •

KENT U EEN POTENTIËLE MEESTER VAN DE WEEK? MAIL ONS! INFO@MR-MAGAZINE.NL

MR. 2 2021 / 11
PERSONALIA
1 2
3 4
5 6
Kandidaat-notaris NICK VAN DIJK
(1) is 1 maart benoemd tot partner bij
AKD in Amsterdam. Hij komt van Van
Doorne en is gespecialiseerd in M&A,
herstructureringen en (notariële as-
pecten van) gezondheidszorg.
Milieu- en bestuursrechtadvocaat
JOCHEM SPAANS (2) is 1 februari
benoemd tot partner bij Allen &
Overy. Hij komt van NautaDutilh.
CHRIS VAN DER CORPUT (3) is 1
februari begonnen bij de sectie
Vastgoed, Bouw & Overheid van
Banning Advocaten in Den Bosch. Hij
komt van SPANT Advocaten.
Per 1 april is cassatieadvocaat
PHILIP FRUYTIER (4) begonnen
als partner bij BarentsKrans. Hij is
afkomstig van Houthoff.
TJIBBE DOUMA (5) is 1 februari be-
noemd tot partner bij Bird & Bird.
Hij komt van Dentons en is gespecia-
liseerd in octrooi- en bedrijfsgehei-
menrecht.
WILMY WESTERHOF (6) is sinds 1
februari senior associate Finance,
Projects and Restructuring bij DLA
Piper. Daarvoor werkte ze bij CMS.
NOORTJE MACHIELS (7) is 1 febru-
ari begonnen bij DVAN Advocaten in
Utrecht. Ze komt van CMS en is ge-
specialiseerd in contractenrecht,
12 / Mr. 2 2021
mededingingsrecht en procesrecht.
JO-AN VAN DER TOL (8) is 1 maart
gestart met WENS Familierecht in
Amsterdam. Het kantoor richt zich
op de juridische begeleiding van
wensouderschap. Van der Tol was
partner bij Fam. Advocaten.
Soppe Gundelach advocaten heeft
zich 1 januari aangesloten bij ENVIR
Advocaten. MARCEL SOPPE (9) is
benoemd tot partner; JULIAN
KEVELAM (10) is er begonnen als
advocaat-medewerker. Beiden zijn
gespecialiseerd in omgevingsrecht.
Notaris WIEGER TEN HOVE (11) is 1
februari benoemd tot partner
Corporate/M&A, Finance and Notari-
al bij Eversheds Sutherland. Hij is
afkomstig van Simmons & Simmons.
Kandidaat-notaris MAX VAN
DRUNEN (12) is 1 april begonnen als
partner real estate bij Eversheds
Sutherland. Hij komt van DLA Piper.
LISETTE SMITS VAN OYEN (13) is
1 maart gestart als advocaat bij
Florent in Amsterdam. Ze komt van
Windt Le Grand Leeuwenburgh en is
gespecialiseerd in Corporate/M&A.
Kandidaat-notaris LOUISA VAN
ISSELMUDEN (14) is 1 februari be-
gonnen als local partner bij Green-
berg Traurig. Ze komt van Van Door-
7 8
9 10
11 12
13 14
15 16
17 18
ne en is gespecialiseerd in vastgoed.
KienhuisHoving advocaten en
notarissen in Utrecht is uitgebreid
met partners BRAM VAN DE KAM
(15) en DAVID BOS (16) en associate
partner DANIËL DE HAAN (17).
Van de Kam was general counsel
bij VolkerWessels en is gespeciali-
seerd in commercieel vastgoed en
bouwrecht. Bos en De Haan komen
beiden van CMS en houden zich
bezig met herstructurering en insol-
ventierecht.
RON LAMME (18) is 1 februari be-
gonnen bij Le Poole Bekema in Haar-
lem. Daarvoor werkte hij bij Boekx;
hij is gespecialiseerd in intellectueel
eigendom-, media-, en ICT-recht.
WENDY DE RUITER-LÖRX (19) is
sinds 1 april managing partner bij
Lexence. Ze komt van VIVAT Verze-
keringen.
Mededingingsrecht ADRIAAN
CRAITA (20) is per 1 april overge-
stapt van Houthoff naar Maverick
Advocaten in Amsterdam.
JORIS WILLEMS (21) is per 1 maart
benoemd tot partner & head of tech-
nology group bij NautaDutilh in Am-
sterdam. Hij komt van DLA Piper.
ERWIN NOORDOVER (22) is sinds 1
februari partner bij NewGround Law
in Amsterdam. Hij werkte bij ENVIR
Advocaten en is gespecialiseerd in
Clean Tech en (duurzame) energie.
Vastgoedadvocaat LIDEWIJ VAN
EGTEREN (23) is per 1 maart over-
gestapt van NautaDutilh naar Van
Benthem & Keulen.
Bestuursrechtadvocaat LIEKE
FEENSTRA (24) is 1 januari overge-
stapt van La Gro Geelkerken Advoca-
ten naar Pot Jonker Advocaten.
Kandidaat-notaris MARIE-ELISE
HEIJBOER (25) is sinds 1 februari
senior associate bij Quist Geuze
Meijeren in Amsterdam. Ze komt van
Stibbe en is gespecialiseerd in on-
dernemingsrecht.
Simmons & Simmons heeft per 1
april drie nieuwe partners benoemd.
DAVID SHEARER (26), afkomstig
van Dentons, is gespecialiseerd in
ondernemingsrecht. ROBERT JEAN
KLOPROGGE (27) komt van AKD en
is gespecialiseerd in Tax. IVO VAN
DIJK (28), afkomstig van Freshfields
Bruckhaus Deringer, houdt zich be-
zig met banking en structured finan-
ce transactions.
Huurrechtadvocaat WING YEN
WONG (29) is 1 januari begonnen bij
SIX Advocaten in Amsterdam. Ze had
een eigen kantoor.
19 20
21 22
23 24
 beter werk

25 26 GRUIJTER is 8 april begonnen bij

27 28
29 30
SEBASTIAAN BARTEN (30) is per
15 maart overgestapt van Linklaters
naar Spigt Dutch Caribbean in Wil-
lemstad, Curaçao. Hij is gespeciali-
seerd in geschillenbeslechting.
Insolventierechtadvocaat GIEF DE
Rutgers & Posch in Amsterdam. Hij
komt van Loyens & Loeff.
BENOEMINGEN
De afgelopen periode vond een
aantal benoemingen plaats:
• VINCENT VAN DEN BOS,
counsel bij DVAN Advocaten
• RIEN VISSCHER, salary partner
bij DVDW Advocaten
• JEROEN DEN DUNNEN, share-
holder bij Greenberg Traurig
• MANON EGBERINK, associate
partner bij KienhuisHoving
advocaten en notarissen
• CLAUDIA BEELE, partner bij
Stek Advocaten in Amsterdam.
• ELMAR DIJKSTRA, notaris én
partner bij Taylor Wessing
• DIANA MENSINGA, partner bij
Westland Partners
Mr. overstappers
In de rubriek Overstap van de week op onze site komt elke week een jurist
aan het woord die een nieuwe baan heeft. Hieronder enkele uitspraken van de
overstappers. De volledige interviews zijn te vinden op www.mr-online.nl/Mrs.
van de week/Overstapmr. van de week.
FRÉDÉRIQUE ZABDAJ POLLEN
KUIPER is over- is overgestapt
gestapt van VDB van AKD naar
advocaten naar Taylor Wessing,
BG.legal. Ze is waar hij als part-
gespecialiseerd in intellectueel ei- ner het Corporate/ M&A-team leidt.
gendomsrecht en reclamerecht. Wat Mocht hij in quarantaine moeten, dan
wordt haar grootste uitdaging? “Ik mag naast zijn echtgenote en kinde-
ben niet bepaald een ochtendmens. ren Harvard-professor Michael Por-
Het op tijd zijn (lees: zonder just out ter aanschuiven. “Met hem zou ik in
of bed look) voor het (Teams) op- de avonduren bij het knisperend
startmomentje om 8.45 uur, dat ons haardvuur graag discussiëren over
team iedere ochtend heeft, zal dan de impact van zijn Five Forces theo-
ook zeker een uitdaging worden.” rie op de overnamepraktijk.”

Tijd om werk te maken ‘‘Wil je de dienstverlening

van uw marketing en de marketing van je
organisatie naar een hoger
niveau tillen dan is dit
Een beter tarief, flinke omzetgroei en een
boek een must”.
onderscheidende positie komen niet vanzelf.
Tilburg University – Dr. Hans Haans
Slimme marketing helpt om uw groeiambities
Academic director & senior lecturer services marketing
waar te maken.
De groeiformule voor zakelijke dienstverleners is het eerste
boek specifiek voor hoogopgeleide professionals die
aan de slag willen met marketing. Bedoeld voor iedere
advocaat, notaris of fiscalist die zijn kantoor steviger in de
markt wil zetten.

Gemaakt in samenwerking met vele experts op het gebied

van Online marketing , Social media, Dienstenontwikkeling,
Tariefstelling, Commerciële vaardigheden, Positionering en
meer.

Inspirerende praktijkcases van succesvolle dienstverleners

zoals CMS, Holla Advocaten, DeGoedkoopsteNotaris,
Van Benthem & Keulen, KNB, BrandMR, Deloitte, HEMA
Notarisservice en EY.

Nu te bestellen voor € 38 op serviceslab.nl of via Bol.com

MR. 2 2021 / 13
VACATURE:
OMGEVINGSRECHT · BESTUURSRECHT

Toe aan een overstap naar een kantoor waar juridische

topkwaliteit wordt geleverd vanuit een inspirerende
en collegiale werksfeer? En is omgevingsrecht jóuw
vakgebied? Dan zoeken wij jou!
Kijk op: www.dekempenaer.nl/vacature

EVA
SCHOTHORST-
GRANSIER geeft
bij Simmons &
Simmons leiding
aan de nieuwe sectie Insurance. Ze
komt van CMS. Het ambacht van ad-
vocaat geeft haar “nog steeds veel
voldoening, niet in de minste plaats
vanwege het contact met mijn cliën-
ten. Om echt het verschil voor hen te
kunnen maken en van toegevoegde
waarde te kunnen zijn. Het mooiste
compliment dat ik ooit kreeg van
een cliënt was dan ook: “We have
found that she always puts her
clients first, above all else.”
Bestuursrechtad-
vocaat OSWALD
JANSEN, gespe-
cialiseerd in toe-
zicht en regulati-
on, is begonnen bij Van Ardenne &
Crince le Roy Advocaten. Hij had een
eigen kantoor. Behalve advocaat is
hij ook adjunct professor in Wa-
shington D.C. en senior-lecturer aan
Tilburg University. Valt dat allemaal
wel te combineren? “Ik ben er nog
lang niet aan toe om het rustiger aan
te doen. Ik houd er nu eenmaal van
om nieuwe uitdagingen aan te blij-
ven gaan. Dat houdt mij scherp.”
Fiscaal advocaat
MARLOES
LAMMERS is
HuygenLammers
Advocaten ge-
start, samen met Vanessa Huygen
van Dyck-Jagersma. Hoe ziet de
‘nieuwe’ advocatuur er volgens Lam-
mers uit? “De cliënt niet zien als een
‘stapel papier’, maar als een mens
van vlees en bloed, die een probleem
heeft met in ons geval de Belasting-
dienst of het Openbaar Ministerie.”
ENES DEDEIĆ is
overgestapt van
Hammerstein Ad-
vocaten naar Van
Oosten Schulz de
Korte Advocaten in Amsterdam. “De
grote uitdaging is om te kunnen ver-
anderen en kwaliteit te blijven leve-
ren. Nu de politiek de advocatuur wil
‘openbreken’ en vanuit de maat-
schappij vergelijkbare stemmen
klinken, wil ik als advocaat de reden
zijn dat de rechtzoekende toch voor
de advocatuur kiest.”
TJINTA
TERLIEN is van
Croon advocaten
overgestapt naar
de sectie Bouw en
Vastgoed van Ploum.“Voor mij be-
schikt een goede advocaat over veel
meer dan juridische en vakinhoude-
lijke kennis. Tegenwoordig hebben
cliënten vaak ook behoefte aan een
sparringpartner, waarbij inlevings-
vermogen in de (drijfveren/achter-
liggende motivatie van een) organi-
satie of cliënt niet kan ontbreken.
Een zekere pragmatische inslag is
hierbij wat mij betreft onmisbaar.”
BARBARA
VELDMAAT is
overgestapt van
CMS naar CERTA.
“Ik had behoefte
aan een wat kleinere organisatie
met korte lijnen. Ik heb gemerkt dat
dit voor cliënten bijzonder prettig
werkt en zeker in het arbeidsrecht.
We staan hier ook veel onderne-
mingsraden bij en dat is in verband
met belangenverstrengeling ook be-
ter te doen vanuit een middelgroot
kantoor.”
JIM MARGRY is
begonnen als
partner Arbeids-
recht bij Osborne
Clarke. Hij is
afkomstig van Loyens & Loeff.
De zaak die hem het meest is bijge-
bleven is die waarin de wederpartij
een vervaltermijn had laten verlo-
pen. “Het was de kortste zitting uit
mijn carrière; we stonden letterlijk
binnen één minuut weer buiten.”
beter werk
SKILLS & CAPABILITIES
De afgelopen periode werden weer tal van nuttige tips over
werk en wat daarmee samenhangt gedeeld in de rubriek Skills
& Capabilities op www.mr-online.nl.
Hoe is het gesteld met het respect op de juridische werkvloer?
Coach en vaardigheidstrainer Rüna Honig geeft een aantal
pijnlijke voorbeelden van respectloos gedrag van leidingge-
venden. Een jarige secretaresse opdracht geven om zelf bloe-
men voor haar verjaardag te gaan kopen bijvoorbeeld. Er is
maar één manier om het respect op de werkvloer te vergroten
en dat is door zelf als leidinggevende respectvol te zijn in hou-
ding en gedrag, bijvoorbeeld door oprechte aandacht te geven,
empathie te tonen of door gewoon je afspraken stipt na te ko-
men. Respect geven is respect krijgen, aldus Honig.
Lara van Vliet (Archie Advisory) deed onderzoek onder jonge
advocaten naar de werkcultuur bij advocatenkantoren. Dat leid-
de tot een aantal conclusies: de work-life balance is niet goed en
vaak heerst er geen veilige sfeer. Partners weten niet wat er in
hun team speelt en veel advocaten overwegen een baan buiten
de advocatuur. Werk aan de winkel, volgens Van Vliet. In een
andere bijdrage gaat ze daar nader op in. Een eerste stap om de
werkcultuur te verbeteren kan een quick scan zijn die inzicht
geeft in hoe het er op dit gebied voor staat. Aan de hand daar-
van kan worden gewerkt aan een veilige werkcultuur.
Trainer en coach Mayke Smit schrijft over mediation en ‘sys-
temische invloeden’. Ze geeft het voorbeeld van een apparte-
mentencomplex waar onenigheid is over het gebruik van de
gezamenlijke tuin. Nu er nieuwe gezinnen met kinderen zijn
komen wonen, wordt er gevoetbald op het gras. Dat is volgens
oudere bewoners niet de bedoeling. Smit laat zien hoe je als
mediator deze casus systemisch kunt bekijken en bespreken.
activiteiten
• Op 27 mei presenteert de Autoriteit Consument & Markt de uitkomsten
van haar compliance-project aan de NGB-leden. Marloes Heijnen (seni-
or medewerker toezicht) en Judith Roumen (gedragswetenschapper)
praten de leden bij over de uitkomsten van het onderzoek naar de in-
richting van compliance en bedrijfscultuur bij gereguleerde bedrijven.
• Het NGB organiseert op 16 juni een webinar met als thema ethische
aspecten van artificiële intelligentie en de rol van de bedrijfsjurist.
• Gerrit-Jan Zwenne (Universiteit Leiden) en Friederike van der Jagt
(advocaat bij Hunter Legal) bespreken op 17 juni actualiteiten in het
privacy- en gegevensbeschermingsrecht.
• Op 24 juni bespreekt advocaat Ruben Elkerbout (Stek) actuele ontwik-
kelingen en discussies rond fusies, overnames en mededingingsrecht.
Meer informatie over bijeenkomsten en NGB-lidmaatschap: www.ngb.nl.
MR. 2 2021 / 15
snelrecht
SNELRECHT
Snel op de hoogte zijn van actuele ontwikkelingen in het recht? Ook daarvoor kunt u in Mr. terecht.
In de rubriek Snelrecht belichten vooraanstaande juristen periodiek de ontwikkelingen op hun
rechtsgebied. Hier samenvattingen van de bijdragen die de afgelopen tijd op de site verschenen. De
uitgebreide versies én nieuwe bijdragen kunt u vinden op www.mr-online.nl/overzicht-snelrecht/
TUCHTRECHT
De Wet ter voorkoming
van witwassen en finan-
cieren van terrorisme
(Wwft) is inmiddels bij de
meeste advocaten wel be-
kend, maar zeker niet ge-
liefd. De wet is niet overal
even duidelijk en de sanc-
ties voor overtreding van
de daarin omschreven
verplichtingen, met name
op overtreding van de
meldplicht en de geheim-
houding die daarover
moet worden betracht,
zijn niet mals. Om die re-
den besteden Suzanne
Hendrickx (Advius) en
Bas Martens (Delissen
Martens) aandacht aan de
meldplicht onder de
Wwft, de geheimhou-
dingsverplichting en de
mogelijkheid om over een
melding te overleggen.
INTELLECTUEEL
EIGENDOMSRECHT
Als een au-
teursrecht-
hebbende
doeltref-
fende tech-
nische
maatrege-
len neemt (of laat nemen)
om framed hyperlinken
16 / Mr. 2 2021
van zijn werk te voorko-
men, is dergelijk framen
een nieuwe ‘mededeling
aan het publiek’. Daarvoor
is aparte toestemming no-
dig, aldus het Hof van Jus-
titie van de Europese Unie.
Een auteur kan dus zelf be-
palen of derden zijn wer-
ken mogen framen op in-
ternet. Dirk Visser (Visser
Schaap & Kreijger/Univer-
siteit Leiden) bespreekt de
uitspraak.
PRIVACYRECHT
In haar
klachten-
rapporta-
ge over
2020 rap-
porteert
de Auto-
riteit Persoonsgegevens
een afname van het aantal
klachten, maar wat blijkt:
dit hangt vooral samen
met het feit dat de moge-
lijkheden om telefonisch te
klagen met 25 procent zijn
ingeperkt. Dit komt de pri-
vacybescherming volgens
Friederike van der Jagt-
Vink (Hunter Legal) niet
ten goede.
HUURRECHT
Een huurder stelt dat de
verhuurder aansprakelijk is
voor de aanwezigheid van
asbest en de ontstane ge-
volgschade. De verhuurder
beroept zich op de exone-
ratiebedingen in de huur-
overeenkomst en wordt
hierin door het hof ge-
volgd. Volgens de Hoge
Raad is echter onvoldoen-
de duidelijk waarom het
beroep op de exoneratie-
bedingen naar maatstaven
van redelijkheid en billijk-
heid onaanvaardbaar zou
zijn. Het hof heeft de te-
rughoudendheid van arti-
kel 6:248 lid 2 BW mis-
kend, dan wel zijn oordeel
onvoldoende gemotiveerd.
Nathalie Amiel (Hout-
hoff) en Ivette Mol
(Law&Pepper) schrijven
erover.
MEDEDINGINGSRECHT
Fabri-
kanten
van ge-
nees-
midde-
len
krijgen
veel aandacht van mede-
dingingsautoriteiten. Kees
Schillemans (Allen &
Overy) schrijft in zijn bij-
drage ‘Prijzen en praktij-
ken geneesmiddelenfabri-
kanten onder de loep’
onder meer over de ACM,
die zich bezighoudt met de
toegang tot de markt van
de zogenoemde ‘biosimi-
lars’.
Martijn
van de
Hel (Ma-
verick
Advoca-
ten) be-
spreekt
een geschil tussen een
fietsenfabrikant en een
fietsendealer, waarin de
voorzieningenrechter op-
nieuw oordeelde dat een
opzegging van een distri-
butieovereenkomst we-
gens verticale prijsbinding
verboden is. Volgens Van
de Hel is het interessant
dat de rechter tevens heeft
opgemerkt dat een assem-
blageplicht en fysieke le-
veringsverplichting welis-
waar een beperking van
de actieve of passieve ver-
koop vormt, maar dat dit
bij selectieve distributie
kan zijn toegestaan als dit
vanuit kwaliteitsoogpunt
of merkimago is gerecht-
vaardigd.
FISCAAL RECHT
Onlangs
is een
lijst op-
gesteld
met wet-
ten waar-
aan de
Belastingdienst zich ten
onrechte niet heeft gehou-
den. Koos Boer (Universi-
teit Leiden/Lubbers, Boer
& Douma) pleit voor een
lijst met wetten waaraan de
Belastingdienst zich ten

onrechte wél heeft gehou-
den en doet vast een voor-
zet voor een eerste geval:
het APV-regime.
STRAF(PROCES)RECHT
De rech-
ter gaat
meestal
uit van
de in-
houd van
een op
ambtseed opgemaakt
proces-verbaal. Maar wat
als camerabeelden aanto-
nen dat niet de waarheid is
gerapporteerd: vormver-
zuim of niets aan de hand?
Patrick van der Meij
(Cleerdin & Hamer Advo-
caten/Universiteit Leiden)
schrijft erover in 'Ambts-
eed of politievlog?', samen
met Liran Tal, student-
stagiair bij Cleerdin &
Hamer Advocaten.
In de bijdrage 'EHRM says
NO!' bespreekt Van der
Meij een aantal uitspraken
van het Europees Hof voor
de Rechten van de Mens
over strafprocessuele
schendingen van het
EVRM door Nederland.
ARBEIDSRECHT
Waar
vroeger
– vóór
corona
– de kof-
fieauto-
maat of
de waterkoeler steevast
de plek was om te rodde-
len, heeft tegenwoordig
WhatsApp deze plek inge-
nomen. Let wel op wat je
stuurt, waarschuwt Pascal
Kruit (Boontje Advoca-
ten): het versturen van be-
richten via WhatsApp kan
arbeidsrechtelijke conse-
quenties hebben. Hij be-
spreekt een aantal uitspra-
ken over al dan niet
onbehoorlijke appjes.
PERSONEN- EN FAMILIERECHT
Wanneer een advocaat of
notaris geen berekening
maakt van de hoogte van
de kinderalimentatie op
basis van de wettelijke
maatstaven en partijen
spreken een bedrag ineens
af, dan is dat een nietige
afspraak, blijkt uit een uit-
spraak van de rechtbank
Noord-Holland. Rob van
Coolwijk en Nickie Groen
(beiden SCG Advocaten)
schrijven erover.
INSOLVENTIERECHT
Onder de
kop
'WHOA!
Dat is op-
vallend!'
schrijft
Ruud
Brunninkhuis (Buren)
over bijzonderheden van
de eerste tien uitspraken
die in het kader van de Wet
Homologatie Onderhands
Akkoord (WHOA) zijn
verschenen: over de rol van
het oliemannetje, afkoe-
lingsperiodes en de eerste
homologatie van een ak-
koord onder de WHOA.
ONDERNEMINGSRECHT
Begin
2013 is
SNS Re-
aal ontei-
gend op
grond
van de
zogenoemde Interventie-
wet. In een recente be-
schikking stelt de Onder-
nemingskamer de
schadeloosstelling vast die
aan rechthebbenden toe-
komt voor de onteigende
SNS-effecten. Camiel
Hanegraaf (VDB Advoca-
ten Notarissen) gaat in op
deze zaak.
BESTUURSRECHT
Tom Barkhuysen (Univer-
siteit Leiden/Stibbe) en Jan
Reinier van Angeren (Stib-
be) schrijven over een uit-
spraak van de Afdeling be-
stuursrechtspraak van de
Raad van State, waaruit
blijkt dat het doel om leed
toe te voegen aan een over-
treder belanghebbendheid
oplevert voor de verzoeker
van het opleggen van een
bestuurlijke boete.
In een eerdere bijdrage
gaan Barkhuysen en Van
Angeren in op een andere
uitspraak van de Afdeling
bestuursrechtspraak, die
ertoe leidt dat de burger
naar de civiele rechter moet
als de overheid een dwang-
som verbeurt. Dat past niet
bij de laagdrempeligheid
die de bestuursrechter be-
oogt te bieden tegen over-
heidsoptreden, vinden ze.
FINANCIEEL RECHT
Beleggers
keren zich
tegen Ro-
binhood als
deze broker
naar eigen
zeggen op
grond van haar zorgplicht
ingrijpt in de handel in
aandelen GameStop. Daar-
mee gaat Robinhood veel
verder dan zij op grond van
de bij execution only-
dienstverlening horende
zorgplicht hoefde te gaan,
aldus William Schonewille
(BarentsKrans).
arbeidsthermometer
De drie meest gevraagde
juridische specialismen:
Commercial contracting
Corporate / M&A
ICT / privacy
1 2 3
Juridische markt
flink in beweging
Karin Verschuur-Mencke:
“Ondanks de
nog steeds
voortdurende
coronacrisis,
constateert
ZumpolleVanderStoel dat de juri-
dische arbeidsmarkt behoorlijk in
beweging is. Daarnaast valt ons
op dat de vraag naar advocaat-
medewerkers en bedrijfsjuristen,
vooral op medior niveau, is toe-
genomen. Maar ook op senior ni-
veau zien wij beweging in de
markt; zo zijn we betrokken ge-
weest bij partner-transfers in de
advocatuur -- die komen weer
meer voor.
Legal counsel posities in het be-
drijfsleven zijn bij kandidaten
vaak geliefd. En dan gaat het zo-
wel om de meer generalistische
rollen als de meer specialistische
functies, Regelmatig spreken wij
kandidaten die geïnteresseerd
zijn in een dergelijke positie en/of
die een overstap willen maken
vanuit de advocatuur naar het
bedrijfsleven, en daar denken wij
natuurlijk graag over mee.”
Karin Verschuur-Mencke
is search consultant bij
ZumpolleVanderStoel.
MR. 2 2021 / 17
Wij
Wijzoeken
zoekenstudent-stagiaires
student-stagiaires
en
enstudent
studentmedewerkers!
medewerkers!
Linklaters
LinklatersAmsterdam
Amsterdamgroeit.
groeit. In
In de
de afgelopen
afgelopen
55jaar is ons team in omvang meer
jaar is ons team in omvang meer dan dan
verdubbeld,
verdubbeld,waarmee
waarmeewewehet
het snelst
snelst groeiende
groeiende
kantoor
kantoorvan vanNederland
Nederlandzijn.
zijn. Wij
Wij zoeken
zoeken
student-stagiaires
student-stagiairesenenstudent
student medewerkers!
medewerkers!

Eenstudent-stagiaire
Een student-stagiaireofofstudent
student medewerker
medewerker
rolrolzien
zienwij
wijals
alseen
eengoede
goedemanier
manier om
om met
met
elkaar
elkaarkennis
kennistetemaken.
maken.Wij
Wij bieden
bieden een
een Student medewerker
Student medewerker
diverse
diverseen enuitdagende
uitdagendeervaring
ervaring binnen
binnen onze
onze
andere manier
De andere manierom omeen
eencompleet
compleetbeeld
beeld
internationale
internationaleadviespraktijk.
adviespraktijk.
te krijgen
krijgen van
van werken
werkenbij bijLinklaters
Linklatersisisdoor
doorbijbij
Wiljejemeer
Wil meerover
overons
onsweten?
weten? Kijk
Kijk dan
dan op:
op: ons parttime
parttime te
te komen
komenwerken
werkenals alsstudent
student
linklaters.com/en/locations/netherlands
linklaters.com/en/locations/netherlands medewerker
medewerker gedurende
gedurende3-6 3-6maanden
maandentijdens
tijdens
je master.
master. Wij
Wij zoeken
zoekenambitieuze
ambitieuzestudenten
studenten
Student-stagiaire
Student-stagiaire die bewust
bewust kiezen
kiezenvoor
voorwerken
werkenbij bijeen
een
WeWeverwelkomen
verwelkomengraag graagstudenten
studenten voor
voor een
een internationaal
internationaal kantoor.
kantoor.WijWijgaan
gaanerervanuit
vanuitdatdat
voltijdsestudent-stage
voltijdse student-stagegedurende
gedurende twee twee je
je inmiddels
inmiddels al al kennis
kennisgemaakt
gemaakthebthebtmetmetdede
maanden.Een
maanden. Eenstage
stageisiseen
een uitgelezen
uitgelezen kans
kans advocatuur
advocatuur door dooreen
eenstage
stagetetelopen.
lopen.JeJewordt
wordt
omomonsonskantoor
kantoorbeter
beterteteleren
leren kennen.
kennen. betrokken
betrokken in in al
al onze
onzeprofessionele
professioneleactiviteiten
activiteiten
Belangrijkernognogisisdat
datjejezelf
zelf kunt
kunt ervaren
ervaren of
of en
en jeje maakt
maakt echt
echtonderdeel
onderdeeluituitvan
vanons
onsteam.
team.
Belangrijker
werkeninineen
werken eeninternationale
internationale adviespraktijk
adviespraktijk
ietsvoor
iets voorjou
jouis.
is.Je
Jemaakt
maaktkennis
kennis met
met de
de
dagelijksegang
dagelijkse gangvanvanzaken
zakenen en krijgt
krijgt een
een kijkje
kijkje
ininde
deinternationale
internationaleadvocatuur.
advocatuur.

Benjejegeïnteresseerd
Ben geïnteresseerdinineen
een van
van de
de posities?
posities? Kijk
Kijk dan
dan op
op onze
onze website:
website:careers.linklaters.com,
careers.linklaters.com,
of neem contact op met Inez van Gendt via nlrecruitment@linklaters.com of bel naar
of neem contact op met Inez van Gendt via nlrecruitment@linklaters.com of bel naar
020 – 799 62 00.
020 – 799 62 00.
facebook.com/LinklatersNetherlandsPage
facebook.com/LinklatersNetherlandsPage

VAN DE SITE: VAN JURIDISCHE PODCASTS TOT CORONASTRESS
TIP 5 MUST HEARS
Tonya Baranov, derdejaars
rechtenstudent aan de Uni-
versiteit Utrecht, loopt in
coronatijd regelmatig een
rondje buiten. Meestal luis-
tert ze dan naar een (juridische) podcast.
Ze deelt op Mr. studenten vijf aanraders.
1. BNR Juridische Zaken Over allerlei the-
ma’s en rechtsgebieden: van de aandelen-
aankoop van de Nederlandse Staat in Air
France-KLM tot DNA in strafrechtzaken.
2. De Erfrechtadvocaat Ook interessant als
je nog geen erfrecht hebt gehad, over
vragen als ‘Ik ben onterfd, krijg ik toch
wat?’ en ‘Moet iedereen het eens zijn met
de verdeling van nalatenschap?’
3. De Vennootschap Podcast Niet echt juri-
disch-inhoudelijk, maar geeft wel een in-
druk van bedrijfsvoering en creativiteit
en inspiratie van ondernemers.
4. Over recht gesproken Juridische actua-
liteiten besproken door advocaten en no-
tarissen van KienhuisHoving (bijvoor-
beeld over de ‘avondklokuitspraak’).
5. Grounded with Louis Theroux Even klaar
met juridische verhalen? Luister dan
naar interviews van Louis Theroux met
bekende en minder bekende mensen.
STUDENT-STAGIAIR VAN DE WEEK
Laura Kennedie (22)
studeert rechtsge-
leerdheid en fiscaal
recht aan de Eras-
mus Universiteit
Rotterdam. Ze liep
stage bij Ploum op
de afdeling Arbeids-
recht.
“Ik kreeg op de vierde dag van mijn stage een
mailtje waarin stond: “Zie dit dossier, kun jij
het verweerschrift schrijven?” Ik was even in
shock en ik wist absoluut niet waar ik moest
beginnen, maar dat durfde ik echt niet te
zeggen natuurlijk. Uiteindelijk heb ik alle hulp
gekregen die ik nodig had en was ik erg trots
op het deel dat ik geschreven had.”
LEES DE COMPLETE STUKKEN OP WWW.MR-ONLINE.NL/STUDENTEN. SUGGESTIES VOOR STARTERS/STAGIAIRS? INFO@MR-STUDENTEN.NL
mr. studenten
STARTER VAN DE WEEK
Jeroen Scheltes (28) werkt bij Nysingh advocaten-notarissen in de
civiele vastgoedpraktijk. Hij studeerde aan de Rijksuniversiteit Gronin-
gen. Daar behaalde hij in 2017 zijn master tandheelkunde en in 2020 zijn
master privaatrecht (cum laude).
Je was eerst tandarts. Wanneer heb je besloten dat je advocaat wilde
worden?
“Na verschillende dingen geprobeerd te hebben en na enkele jaren wer-
ken als tandarts, merkte ik dat ik door mijn studie, stages en ervarin-
gen steeds meer geïnteresseerd raakte in de advocatuur. Daarnaast raakte ik er ook steeds
meer van overtuigd dat dit beroep perfect bij me past. Vandaar dat ik besloot om er alles aan
te doen om dit te realiseren. Waarschijnlijk kwam deze overtuiging bij mij wel een stuk later
dan bij de meeste anderen die besluiten om voor de advocatuur te kiezen.”
RECHTEN STUDEREN IN CORONATIJD
Mr.-ambassadeur Yilmaz Biter vroeg acht
rechtenstudenten van zowel de Vrije
Universiteit (waar hij zelf studeert) als de
Universiteit van Amsterdam hoe zij stude-
ren in coronatijd ervaren.
“De tweede lockdown hakt er veel meer in”, zegt
Daniël Post (UvA). “De maatregelen zijn ook een
stuk strenger nu. Je merkt nu echt wel dat je
veel mist: het contact met andere studenten, in
de collegezaal zitten en elke morgen de trein
instappen.” Wouter Heere (UvA) is het helemaal
met hem eens: “Je doet alles vanuit je kamer. Ik
las laatst dat dat een gevangenis is van 600
euro per maand. Zo voelt het ook wel. Je gaat veel meer moeite gekregen met tentamens.
wel genieten van kleine dingen, zoals het halen Bijvoorbeeld door de tijdsloten, de anti-frau-
van koffie of een croissant.” deregelingen en de fouten die ook nog wel-
De meeste studenten zijn redelijk tevreden eens worden gemaakt. Dat maakt het moei-
over het online onderwijs. Colin Naipal (VU): lijk om zo’n tentamen te maken.” Dat in de
“Je wordt niet blij van twaalf maanden op je eerste lockdown allerlei tentamens niet door-
kamer zitten met Zoom, maar het is beter gingen vond Elif Dayi (VU) wel stressvol. “Dat
dan geen onderwijs. In de tweede lockdown was gewoon een heel onzekere periode.” Ze
is onderwijs een stuk beter. Je merkt dat do- is extra hard gaan werken, en heeft uiteinde-
centen meer tijd hebben gehad om hun om- lijk alles gehaald, op één vak na.
geving erop in te richten.” Online onderwijs is Enrico de Jong (VU) zit aan het einde van zijn
wel veel saaier, vindt Diana Ghasemian Safai studie. Hij denkt niet dat studenten een ken-
(VU). “Je voelt je bijvoorbeeld minder betrok- nisachterstand hebben opgedaan, maar ze
ken. Ik zie ook dat studenten soms afhaken.” hebben wel minder nevenactiviteiten kunnen
ontplooien. “En normaal gesproken kom je op
Achterstand een kantoor en denk je: ik zou hier wel stage
Online tentamens leveren bij menigeen tenta- willen lopen. Dat geeft toch wel wat achter-
menstress op. Marleen Stolk (UvA): “Ik heb stand. Niet enorm, maar wel iets.”
Op www.mr-online.nl/studenten staan elke dag nieuwe berichten over studie en studenten-
leven, gemaakt voor en door de ambitieuze rechtenstudent. Op deze pagina een selectie.
MR. 2 2021 / 19
interview

20 / Mr. 2 2021
 interview

‘IK WAS VERTROUWEN

IN DE RECHTSPRAAK
WEL EVEN KWIJT’
Dat ook een rechter klem kan komen te zitten tussen de raderen van de rechtspleging blijkt uit het verhaal van
Nathalie van Waterschoot. De senior rechter in de rechtbank Amsterdam liep vast in de bureaucratie van de
jeugdbescherming en de familierechtspraak. “Ik wil me uitspreken, omdat wat wij hebben meegemaakt niet
incidenteel is. Het huidige systeem brengt ongekend leed toe”, zegt ze in een interview op persoonlijke titel.

door Peter Louwerse foto’s Chantal Ariëns

MR. 2 2021 / 21
interview
E
r was een tijd dat Nathalie van DOODLOPENDE WEG
Waterschoot brieven met daar- Om de belangen van haar zelf en haar
op het Rechtspraaklogo amper kinderen te beschermen wil ze niet te
durfde te openen. “De kinderen veel in detail treden en moet ze af en toe
en ik wisten gewoon niet meer in bedekte termen praten. Ze noemt
wat we konden verwachten. We hadden haar ex-echtgenoot daarom niet expli-
al zo vaak beslissingen gekregen waarin ciet. “In de kern hadden we te maken
we ons niet gezien en gehoord voelden. met een werkelijkheid van verwaarlo-
Het was onwerkelijk.” zing, geweld, intimidatie en stalking, die
Van Waterschoot raakte als moeder van niet serieus werd genomen en onbespro-
twee kinderen betrokken in procedures ken werd gelaten, ondanks stukken
over omgang en gezag. “Acht jaar zaten waaruit dit duidelijk kon worden afge-
wij in deze situatie. Acht jaar werden de leid”, licht ze toe. “In rapporten van toen
kinderen vermalen in een systeem dat nog het AMK (nu: Veilig Thuis), de
hen weinig bescherming bood. We wer- jeugdbescherming en de Raad voor de
den door drang en dwang vervreemd Kinderbescherming, maar ook in rech-
van onszelf en van elkaar. Liefdevolle terlijke uitspraken werden onze belevin-
verbindingen raakten beschadigd.” gen en problemen terzijde geschoven en
Vaak zoekt ze naar woorden om te ver- vervormd door het gebruik van tekst-
tellen wat haar en haar kinderen is over- blokken en termen als vechtscheiding,
komen. “Dat heeft vooral te maken met ruziënde ouders en communicatiepro-
wat ik te zeggen heb. Het gaat immers blemen.”
om de privacy en de veiligheid van de Toen er eindelijk uitvoerig onderzoek
kinderen en mijzelf. En er is zoveel ge- was gedaan, bleek dat ook geen oplos-
beurd, natuurlijk voel ik nog steeds de sing. “Het systeem hield ons in zijn
littekens op de ziel. Er ligt anderhalve macht. We werden nog vele jaren ge-
meter papier met daarin tientallen han- dwongen mee te doen aan begeleidings-
delingen en beslissingen die onrecht, en mediationtrajecten, zonder dat was
wanhoop en veel leed hebben veroor- onderzocht of die een kans van slagen
zaakt. Als je mij tien jaar geleden had zouden hebben. Het was een doodlo-
gevraagd of dit in Nederland mogelijk pende weg. De kinderen voelden zich
was, had ik je vol ongeloof aangekeken.” steeds niet begrepen, bleven in span-
WIE IS NATHALIE VAN WATERSCHOOT?
Nathalie van Waterschoot (1969) groeide op in
het Zeeuws-Vlaamse Oostburg. Na de afron-
ding van haar rechtenstudie aan de Erasmus
Universiteit Rotterdam in 1993, bleef ze tot
1997 als AIO staats- en bestuursrecht op die-
zelfde universiteit werken. Daarnaast was ze
van 1995 tot 1998 juridisch medewerker bij een
advocatenkantoor in Tilburg. In 1998 werd ze
universitair docent aan de Universiteit van
Amsterdam en vanaf 2006 bestuursrechter in
de rechtbank Amsterdam. De laatste jaren be-
handelt ze vooral zaken over asielrecht, regu-
lier vreemdelingenrecht en bewaring en heeft
ze zitting in de Internationale Rechtshulpka-
mer. Ze was voorzitter van de NVvR en werkt
op dit moment samen met forumtheatermaker
Har Tortike aan informele reflectiebijeenkom-
sten van jongeren met rechters.
Nathalie van Waterschoot woont in Amsterdam
en heeft twee volwassen kinderen.
22 / Mr. 2 2021
ning, kregen geen rust en zekerheid. Ze
liepen weg na gedwongen contacten of
werden met een politiebusje wegge-
voerd. Zelfs toen de politie aangaf zich
ernstig zorgen te maken over de veilig-
heid van mijzelf en de kinderen, moes-
ten wij van de familierechter nog steeds
met mediators in gesprek. ‘Lichte drang’
wordt dit genoemd. Ik vond het psychi-
sche mishandeling, voor beide ouders en
de kinderen. Er wordt ingespeeld op de
angst dat als je als ouder niet meewerkt,
je kinderen je worden ontnomen. Aan
het eind van de rit bleven we allemaal
verdwaasd en beschadigd achter.”
VERVREEMDEND
Van Waterschoot zegt dat haar ervarin-
gen niet incidenteel zijn. Ze wijst op we-
tenschappelijke studies en op rapporten
van de Kinderombudsman uit 2013 en
die van de Kinderombudsman Amster-
dam uit 2018 over de jeugdbescherming.
“Ik herken alle daarin genoemde knel-
punten”, zegt ze. “Zoals gebrek aan waar-
heidsvinding en neutraliteit, gebrek aan
deskundigheid en regie, gebrek aan tij-
digheid en continuïteit, problemen in de
communicatie van professionals en ook
het ziekteverzuim en het grote verloop
onder personeel.” Ze wijst daarnaast op
de nadelen van het toernooimodel en de
wijze waarop sommige advocaten proce-
deren.
Een steen des aanstoots is voor haar ook
de gebrekkige verslaglegging door Veilig
Thuis, de jeugdbescherming en de Raad
voor de Kinderbescherming. “Daarin
vind je meningen, verdachtmakingen en
interpretaties in plaats van op waar-
heidsvinding gebaseerd onderzoek. Dat
is een hardnekkig verschijnsel en brengt
veel schade toe. Ook wordt gebruikge-
maakt van informatie uit het politiesys-
teem Basis Voorziening Handhaving,
zonder dat je als burger weet wat daarin
is opgeslagen. Ik weet uit ons dossier dat
“RECHTERS STAAN SOMS
OP GROTE AFSTAND VAN
DE WERKELIJKHEID.
LUISTEREN WE WEL
GOED GENOEG?”

meldingen die niet zijn onderzocht,
worden opgeslagen als incidenten, die
vervolgens weer worden gedeeld met in-
stanties als Veilig Thuis, jeugdbescher-
ming en het OM. Soms worden deze zo-
genaamde ‘incidenten’ je pas jaren later
door instanties tegengeworpen, terwijl je
kunt aantonen dat die niet hebben
plaatsgevonden. Het systeem werkt ver-
vreemdend.” Ze zegt dat de ministeries
van Justitie en Veiligheid en Volksge-
zondheid, Welzijn en Sport op de hoogte
zijn van de problemen rondom de waar-
heidsvinding en de integriteit van het
meldsysteem. “Waarom krijgt dit nog
steeds zo weinig aandacht in politiek
Den Haag?”
U heeft samen met Corine de Ruiter
(hoogleraar forensische psychologie aan
de Universiteit Maastricht) op Mr-online
een opiniestuk geschreven waarin u pa-
rallellen trekt met de toeslagenaffaire.
“Ja, want net als bij de toeslagenaffaire is
ook in de jeugdbescherming en de fami-
lierechtspraak sprake van ongekend on-
recht voor kinderen en ouders. Kinde-
ren die op basis van verkeerde
informatie of misleiding tot contact met
een gewelddadige ouder worden ge-
dwongen. Of ouders die ten onrechte
worden beschuldigd van mishandeling
van hun kinderen en daardoor het con-
tact met hun kinderen kwijtraken. Kin-
deren en ouders raken de weg kwijt in
klachtprocedures, vinden onvoldoende
bescherming bij de rechter en raken ge-
traumatiseerd.”
U zit dicht bij het vuur. Heeft u dit intern
besproken?
“Ik heb binnen de Rechtspraak gezegd
dat ik niet mijn persoonlijke situatie,
maar wel mijn ervaringen met gebreken
in het systeem wil delen. Rechters staan
soms op grote afstand van de werkelijk-
heid. Luisteren we goed genoeg? Zien en
horen wij voldoende over de knelpunten
in de uitvoering en over het systeem
zelf? Laat ik het zo zeggen: ik heb nog
niet veel positieve reacties ontvangen.”
Misschien heeft dat te maken met de
kritische uitlatingen die Van Water-
schoot intern tegenover familierechters
deed over het Visiedocument over con-
flictscheidingen van de Rechtspraak.
“Hierin staat dat complexe conflictschei-
“DE ‘LICHTE DRANG’ OM MET MEDIATORS TE
PRATEN VOND IK PSYCHISCHE MISHANDELING”
dingen worden veroorzaakt door strij-
dende ouders en dat ouders daardoor
schade toebrengen aan hun kinderen.
Terwijl uit wetenschappelijk onderzoek
blijkt dat er vaak wat anders aan de hand
is, zoals kindermishandeling, (ex-)part-
nergeweld, een trauma of psychiatrische
problematiek.”
Wat denkt u dat een oplossing kan zijn?
“Net als in de toeslagenaffaire is ook in
de jeugdbescherming en het familierecht
eerst een brede reflectie en een grondige
herbezinning op het hele systeem nodig.
Misschien moet het hele systeem wel op
de schop.”
REFLECTIE
Van Waterschoot prijst de Afdeling be-
stuursrechtspraak van de Raad van State
voor het reflectieprogramma naar de rol
van de bestuursrechtspraak in de kin-
deropvangtoeslagzaken en andere be-
stuursrechtzaken. Daarin worden ook
externen betrokken. “Het doel is te leren
van het verleden, daaruit lessen te trek-
ken en aanbevelingen te doen voor de
toekomst. Ook binnen de rechtbank
Amsterdam en elders in de Rechtspraak
komen initiatieven tot stand en voeren
we gesprekken over onze eigen rol hier-
in. Ik vind het van belang dat we ons in
de Rechtspraak durven uitspreken. Dat
we aangeven waar het knelt en vastloopt
en reflecteren op onze rol daarin.”
Van Waterschoot vindt dat ook in de fa-
milierechtspraak een dergelijke reflectie
nodig is. “De Rechtspraak kan nu al het
voortouw nemen. Bijvoorbeeld door een
onmiddellijke toegang tot de recht-
spraak mogelijk te maken als kinderen
niet naar een ouder willen of wanneer
een ouder zegt dat sprake is van geweld
in het gezin of in de woonomgeving van
de andere ouder. Laat op korte termijn
een multidisciplinair team van foren-
sisch psychologen en gedragsdeskundi-
gen een deugdelijk en op waarheidsvin-
ding gebaseerd onderzoek doen. Betrek
daarin gegevens van de huisarts en an-
dere medische gegevens. Betrek het hele
interview
gezin in dit onderzoek en práát met kin-
deren over wat er aan de hand is. Be-
spreek aantoonbaar geweld, laat zien wie
er liegt en laat weten dat dit niet accep-
tabel is. Rechters en hulpverleners die
niet opschrijven wat er echt aan de hand
is, laten een gezin zonder houvast achter.
Opvoeden wordt dan erg lastig.”
DOORGESCHOTEN EFFICIENCYDENKEN
U heeft als voorzitter van de Nederlandse
Vereniging voor Rechtspraak in 2019 het
initiatief genomen tot het organiseren van
een rechtsstaatsconferentie. Maakt u zich
zorgen over onze rechtsstaat?
“Ja, nog steeds. Ik heb enige jaren gele-
den in een drieluik van Nieuwsuur aan-
dacht kunnen vragen voor de problemen
in de strafrechtketen. De politie, het OM
en de Rechtspraak kampen met grote
problemen, zoals te weinig ervaren men-
sen, hoge werkdruk, overbelasting en ca-
paciteitsverlies. Ik zie deze problemen
ook terug bij andere overheidsinstanties.
Ik hoor het bijvoorbeeld op mijn zittin-
gen van ambtenaren van de IND en de
gemeente. Een ervaren jurist van de ge-
meente zei me een keer dat hij vanwege
de hoge werkdruk geen tijd meer had
gehad om te overleggen met de ambte-
naren van het primaire proces. Ik kon
daardoor niet toetsen of er in het pri-
maire proces gebreken waren geweest.
Om die reden moest ik de gevraagde
voorlopige voorziening toewijzen en de
verleende omgevingsvergunning tijde-
lijk schorsen. Het lijkt alsof de publieke
sector structureel te weinig middelen
heeft om kwaliteit te blijven leveren.”
Van Waterschoot is daar bezorgd over.
“We kunnen ons afvragen of de burger
de garanties van de rechtsstaat voldoen-
de ervaart in het contact met de over-
heid. Maar inmiddels moeten we ons
ook afvragen of − na de voortdurende
bezuinigingen en reorganisaties en het
doorgeschoten efficiencydenken − de
garanties van de rechtsstaat nog vol-
doende in het recht en de instituties ver-
ankerd zijn.”
MR. 2 2021 / 23
interview

ZEEUWS-VLAANDEREN
Nathalie van Waterschoot groeide met
haar vader, moeder en broer op in het
Zeeuws-Vlaamse Oostburg. “Een fijn
gezin”, blikt ze terug. “In mijn familie zie
ik maatschappelijke betrokkenheid en
activisme terug.”
Haar vader, Constant van Waterschoot,
was leraar Frans, maar is in Zeeland
vooral bekend als lid van de Provinciale
Staten voor de PPR, en later voor de
provinciale partij Delta Anders. Hij
beijverde zich jarenlang, en uiteindelijk
met succes, voor een open stormvloed-
kering in de Oosterschelde. Hij was voor
de PPR ook lid van de Eerste Kamer.
Aardig detail over de PPR-senator: “Vol-
gens Ewoud Sanders van NRC heeft hij
in 1975 tijdens een beleidsdebat van de
Eerste Kamer als eerste het woord
‘achterkamertjespolitiek’ in de mond ge-
nomen. Hij uitte stevige kritiek op de af-
wezigheid van de mogelijkheid tot de-
mocratische controle. Hij sprak zich uit
over misstanden, hield zijn rug recht. Ik
heb dat van geen vreemde.”
“ONGEKEND ONRECHT KOMT OOK VOOR IN DE
JEUGDBESCHERMING EN FAMILIERECHTSPRAAK”
Geografisch en cultureel is er een grote
afstand tussen het Vlaamse deel van
Zeeland en de rest van Nederland. “Als
mijn ouders naar Amsterdam komen,
zeggen ze nog steeds dat ze ‘naar Neder-
land’ gaan.” De Vlaamse cultuur was en
is dominant in Zeeland bezuiden de
Westerschelde. Voor kinderen die daar
opgroeien is het niet vanzelfsprekend
om in ‘Holland’ te gaan studeren. Velen
kiezen de Vlaamse route naar Antwer-
pen, Gent of Leuven. Van Waterschoot
koos voor rechten aan de Erasmus Uni-
versiteit Rotterdam. De belangstelling
voor de rechtenstudie werd thuis ge-
wekt. “Er werd veel gesproken over
politiek en rechtsstaat.” Ze ging naar
Rotterdam vanwege het brede curricu-
lum met psychologie, sociologie, filoso-
fie en statistiek. “Ik vind het belangrijk
dat juristen kennis hebben van meer dan
recht alleen.”
SCHOOLVERZUIM
Het interview vindt plaats in haar huis
in Amsterdam-Noord, met uitzicht over
een polder waar schapen en koeien vre-
dig grazen. “Je kijkt hier uit over de eni-
ge bestaande polder binnen de ring van
Amsterdam, waar steeds meer weide- en
trekvogels gebruik van maken. Het is
fantastisch om hier te kunnen wonen.
Het uitzicht is voor mij belangrijker dan
het huis zelf. Het uitzicht geeft me rust
en ruimte.” Ontspanning vindt ze ook
op de tennisbaan, achter de piano en in
het theater. “Ik geniet van samenspel en
de vrijheid bij jazzimprovisatie.”

Wil jij een nieuwe uitdaging?

Kom ons team versterken!

Bijna afgestudeerd en klaar om de uitdaging
aan te gaan?
Bij Nysingh kom je terecht in een sectie waarin je direct wordt
opgenomen in het team. Waar je zelfstandig te werk kunt gaan, maar
weet dat er een team aan experts achter je staat en je ondersteunt
waar nodig. Wil jij dit ook? Kijk dan voor onze vacatures en stage-
mogelijkheden op www.werkenbijnysingh.nl
Bij Nysingh zijn we professioneel en gedreven. We combineren een
groot enthousiasme voor ons vak met een brede horizon. We zijn
vakinhoudelijk sterk en volgen de ontwikkelingen in de verschillende
branches en sectoren op de voet. Daarnaast zijn we nuchter,
collegiaal, hechten veel waarde aan een informele sfeer en een goede
balans tussen werk en privé. Bovendien vinden we het belangrijk dat
je je bij ons kunt blijven ontwikkelen, zowel op professioneel als op
persoonlijk vlak.

www.werkenbijnysingh.nl

24 / Mr. 2 2021
 interview

Die ontspanning kon ze goed gebruiken

toen ze in 2018 voorzitter werd van de
NVvR. Ze noemt de stap naar de NVvR
logisch, omdat ze zich als kwaliteits- en
intervisiecoördinator in de rechtbank
steeds meer zorgen maakte over de be-
zuinigingen, de werkdruk en de kwali-
teit van de rechtspraak. “Ik vond daar-
voor binnen de rechtbank onvoldoende
gehoor.” Omdat er na het vertrek van
haar voorganger Rosa Jansen geen voor-
zitter meer was, nam Van Waterschoot
die rol op zich.
Maar medio 2019 werd haar gezin weer
met harde overheidsbeslissingen gecon-
fronteerd. “De Raad voor de Kinderbe-
scherming, die jarenlang bij ons gezin
betrokken is geweest en weet hoe belas-
tend alles voor de kinderen was, juist die
Raad adviseerde de rechter om een van
de kinderen die was vastgelopen op
school een strafvonnis wegens school-
verzuim op te leggen.”
Het onderzoek rammelde aan alle kan-
ten, zegt Van Waterschoot. “De Raad
hield vast aan zijn beleid dat in dit soort
onderzoeken alleen feiten en omstandig-
heden van het laatste jaar worden be-
trokken. Terwijl de kinderen juist ook
door beslissingen van de Raad zelf jaren-
lang psychisch zijn belast met verhoren
en onderzoeken, waardoor hun ontwik-
keling op school telkens stokte! Pal na de
rechtsstaatconferentie zat ik in december
2019 weer op dat voor mij bekende
bankje in de rechtbank, waar ik met mijn
kinderen al vaker had gezeten. Het straf-
vonnis werd uitgesproken, zonder dat
alle individuele en bijzondere omstan-
digheden bekend waren. Als ik aan die Dat de kinderen en ik ons lange tijd niet nu meerderjarig. Overheidsinterventies
beslissing terugdenk, krijg ik vaak nog beschermd hebben geweten, bracht en procedures liggen hopelijk definitief
tranen in mijn ogen. Ik vond het zo hard mijn geloof in de rechtsstaat even flink achter ons. Met een van de kinderen
en onrechtvaardig. Ik ben toen een paar aan het wankelen. Tegelijkertijd geloof gaat het nog steeds niet goed, maar
maanden uitgevallen op mijn werk.” ik nog steeds dat burgers baat hebben we hebben hoop dat de situatie snel ver-
bij een stevige rechtsstaat en in de be- betert.”
Wat betekende dit vonnis voor uw ver- scherming van burgers tegen overheids-
trouwen in de rechtspraak? handelen door een onafhankelijke rech- AANDACHT VOOR MISSTANDEN
“Dat was ik even kwijt.” terlijke macht. Die gedachte van de Aan het eind van het interview zegt ze
rechtsstaat ligt in mij stevig verankerd. dat ze lang heeft nagedacht of ze haar
En hebt u dat nu teruggevonden? In ons gezin rapen we de scherven weer verhaal op deze manier in de media wil-
“Ja, ik heb mijn toga weer aangetrokken. op en gaan verder. De kinderen zijn de doen. “Ik heb weinig behoefte om
ons persoonlijk verhaal met de buiten-
wereld te delen. Tegelijkertijd ontkom ik
“OMDAT IK ALS RECHTER IN HET SYSTEEM WERK, daar niet aan als ik aandacht wil vragen
voor de misstanden in het systeem zelf.
MOET IK ME UITSPREKEN OVER MISSTANDEN” En omdat ik als rechter werkzaam ben
in datzelfde systeem, vind ik dat ik me
moet uitspreken.” •

MR. 2 2021 / 25
 sport voor
Coco, Thom, Jenell en Guus
Samen
kunnen we
alle spierziekten
bij kinderen
verslaan!

Kom ook in actie!

Organiseer jouw eigen actie op
www.sportenvoorspieren.nl

Begrip is voor lafaards
In deze meimaand van herwonnen vrijheid is het goed om je voor de verandering eens te bezinnen op heel oude arres-
ten, die ongeveer zo oud zijn als je overgrootvader die fout was in de Tweede Wereldoorlog. In het Toetsingsarrest
castreerde de Hoge Raad zichzelf.
door Jurjen Boorsma
T
erugkijkend op die bijzondere
tijd valt op dat de Hoge Raad
niet collaboreerde door te doen,
maar door te laten. Op 10 mei
1940 viel het Derde Rijk Neder-
land binnen. Op 15 mei lag Rotterdam
plat. Op 14 oktober 1940 ging de Hoge
Raad om. De bezetter verzocht alle amb-
tenaren, dus ook alle rechterlijk ambte-
naren, dus ook de Hoge Raad, om een
ariërverklaring te ondertekenen. Alle le-
den van de Hoge Raad tekenden die ver-
klaring, behalve president Visser, die zelf
Joods was en dus op 23 november 1940
werd geschorst.
Tsja, schreef HR-lid Van den Dries na de
oorlog: hij begreep het wel, omdat “gelet
op de Duitsche mentaliteit en hetgeen
het Hitler-regime in Duitschland aan de
Joden reeds had misdreven, men zich
kan indenken, dat de bezetter in het bij-
zonder de Joodsche ambtenaren wan-
trouwde en als gevaarlijk beschouwde.”
Begrip, daar zijn lafaards altijd goed
in geweest. Vijfennegentig procent van
de Nederlandse rechters ondertekende
vervolgens de verklaring. Slechts een
enkeling, zoals Haga, hield de eer aan
zichzelf.
Protest kwam van Cleveringa, decaan
van Leidse universiteit. De befaamde
Leidse professor Meijers was vanwege
zijn Joodse afkomst namelijk ook ge-
schorst. Cleveringa brak in zijn beroem-
de openbare lezing geschokt een lans
DE HOGE RAAD DRONG EROP
AAN DAT HET LEEUWARDER
ARREST NIET GEPUBLICEERD
ZOU WORDEN IN DE NJ
voor Meijers, en haalde daar al aan arti-
kel 43 van het Landoorlogsreglement: de
bezetter is gehouden de landswetten te
eerbiedigen ‘sauf empechement absolu’.
Visser werd vijf maanden later ontslagen
en stierf in februari 1942 aan een her-
senbloeding. Slechts enkele leden van de
Hoge Raad waren op zijn begrafenis
aanwezig. Opvolger van Visser was Van
Loon, een Duitsgezinde ijdeltuit. De be-
zetter benoemde nog drie andere pro-
Duitse rechters in het college. Protest en
bezwaren waren er wel, maar bleven
vanaf dat moment binnenskamers. Al-
leen procureur-generaal Berger en
raadsheer Donner traden in de loop van
de oorlog af. De rest voegde zich. Van
den Dries betoogde na de oorlog dat ze
dogmatisch uitstekende arresten hadden
geschreven en de bezetter geen invloed
hadden gegeven. Business as usual.
Met uitzondering van het Toetsingsar-
rest dan (ECLI:NL:HR:1942:244). Het
arrest, dat gewezen werd een maand
voor het overlijden van Visser, betrof
een veroordeling voor het kopen van
vlees zonder de door de bezetter ver-
plichte voedselbonnen. Dat was een op
last van de Duitsers ingevoerd econo-
misch delict. De zaak kwam bij de Hoge
Raad, die moest toetsen aan het Land-
oorlogsreglement. De strafkamer liet de
veroordeling in stand, met als argument
dat een maatregel van de bezetter verge-
lijkbaar was met een wet die niet op in-
nerlijke waarde of billijkheid beoordeeld
mocht worden en niet aan het Landoor-
logsreglement kon worden getoetst.
Het dogmatisch gevolg was dat vanaf
dat moment iedere Duitse maatregel
boven de wet stond en niet getoetst kon
worden. Winkelsluiting, avondklok of
alle nog ergere maatregelen: de rechter
keek weg.
arrest van de maand
MARTELKAMP
Leeuwarder rechters protesteerden in
1943 in de tekst van een arrest toen een
Nederlander naar martelkamp Ommen
dreigde te worden gestuurd. Ze werden
prompt door de bezetter ontslagen. HR-
raadsheer Losecaat Vermeer schreef in
1943 aan Cleveringa dat hij het Leeu-
warder arrest een “uiting der principiee-
len”, een “moedigen ‘cri de coeur’” vond,
maar niettemin “een tactische domheid”.
“Waarom aan de groote klok hangen wat
alom in stilte allang gebeurde? Het
dreigde zelfs de in de voorbereiding
zijnde opheffing van Ommen in gevaar
te brengen.” Stil protest was beter. De
Hoge Raad drong er daarom op aan dat
het Leeuwarder arrest niet gepubliceerd
zou worden in de NJ (!).
Na 5 mei 1945 was hun verweer simpel:
we waren raadsheren in oorlogstijd.
Klaar. En nu doorpakken. In die sfeer
werd Donner in 1946 als president van
de Hoge Raad geïnstalleerd. Hij had de
toga van Visser aan, maar over hem zei
hij geen woord. •
MR. 2 2021 / 27
recruitment

OVERSTAPPEN IN CORONATIJD

‘DE CORONACRISIS WAS EEN

BEZINNINGSPERIODE’
Van ruim twintig procent van de juristen die in het afgelopen jaar van baan veranderden is de beslissing daartoe
beïnvloed door de coronacrisis. Bij bijna 45 procent van de overstappers had corona gevolgen voor het sollicitatiepro-
ces, dat vaak deels en bij ruim tien procent zelfs helemaal digitaal plaatsvond. Dit blijkt uit een onderzoek van Mr.
onder ruim vijftig juristen. “Door het thuiswerken is mijn beslissing versneld.”

door Alieke Bruins beeld Shutterstock/Feliz Diseno

A
an het onderzoek van Mr.
werkten vooral advocaten
mee, maar ook fiscalisten,
(kandidaat-)notarissen, een lid
van de rechterlijke macht, een
juridisch medewerker en een specialist
in corporate social responsibility. Mr.
maakte daarbij een indeling tussen de
leeftijdscategorieën 20 tot 30 jaar, 30 tot
40 jaar, 40 tot 50 jaar en boven de 50.
NIEUWE UITDAGING
Een ruime meerderheid van de deelne-
mers was vóór het begin van de corona-
crisis in maart 2020 al van plan van
werkgever te veranderen. Zo wilden

28 / Mr. 2 2021

twee letselschadeadvocaten een eigen
kantoor beginnen. Een notaris van bo-
ven de vijftig had het kantoor waar hij
werkte al eerder verlaten, voor een ander
was een verhuizing de reden voor haar
overstap. Een fiscalist stapte op 1 maart
2020 over, nét voordat de coronacrisis in
volle omvang uitbrak, maar laat weten
dat hij ook in coronatijd dezelfde keuze
zou hebben gemaakt.
Verschillende juristen koesterden al lan-
ger de wens om in de advocatuur te wer-
ken. Zo zegt een jonge advocaat: “Mijn
keuze om over te stappen van de ‘juris-
terij’ naar de advocatuur was een lang
geleden gesteld doel. De mogelijkheid
deed zich voor om bij een prachtig kan-
toor in hartje Den Bosch te beginnen.
Mijn nieuwe werkgever en ik hebben
ons niet laten weerhouden door corona
om met elkaar in gesprek te gaan.”
Een advocaat die in april 2020 van werk-
gever veranderde had al voor de corona-
crisis met haar nieuwe werkgever ge-
sproken, maar op dat moment was er
nog niet “op alle punten een match”. Dat
die er later wel was, had niets met coro-
na te maken.
Sommige juristen zeggen bij hun besluit
om over te stappen überhaupt niet te
hebben stilgestaan bij de coronacrisis.
Verschillende juristen waren toe aan
een nieuwe uitdaging, zoals Shirley
Justice. Zij werkte negen jaar als in-
house lawyer en senior projectmanager
op het gebied van corporate social res-
ponsibility bij MVO Nederland en is
sinds 1 augustus 2020 CSR-specialist bij
NautaDutilh in Amsterdam. In deze
“VERTROUWEN DAT HET OOK IN DEZE TIJD
GOED BLIJFT GAAN IN DE ADVOCATUUR”
recruitment
nieuwe functie helpt zij het advocaten-
kantoor de ambities op het gebied van
duurzaamheid en maatschappelijk ver-
antwoord ondernemen verder vorm te
geven. NautaDutilh wil daarnaast de
groeiende Sustainable business & Cli-
mate change-praktijk versterken en
werken aan eigen duurzaamheidsdoe-
len en ook daarbij biedt Justice onder-
steuning. Voordat ze aan haar nieuwe
baan begon dacht ze al enige tijd na
over een nieuwe stap. “Toen ik de vaca-
ture bij NautaDutilh zag, dacht ik: ‘Dit
sluit helemaal aan bij wie ik ben en wat
ik wil!’ De functie is een mooie combi-
natie van duurzaamheid en juridisch
MR. 2 2021 / 29
recruitment
FOTO: WIEP VAN APELDOORN

Shirley Justice (NautaDutilh)
werk. Daarnaast vind ik het leuk iets
nieuws op te zetten. Ook mijn vorige
functie heb ik zelf gecreëerd.”
VERTROUWEN EN TWIJFEL
Enkele deelnemers aan het onderzoek
geven expliciet aan er vertrouwen in te
hebben dat het ook in coronatijd goed
blijft gaan in de advocatuur. Zo zegt een
ervaren advocaat die gespecialiseerd is
in Europees en Nederlands aanbeste-
dingsrecht dat ze alle vertrouwen heeft
in haar eigen kunnen én in het verloop
van de crisis voor advocaten en andere
juristen.
Bij anderen zorgde corona voor meer
twijfel. Verschillende juristen vonden
het spannend om in deze onzekere tijd
hun vaste contract in te ruilen voor een
tijdelijke arbeidsovereenkomst. Zo zegt
een advocaat die aan het begin van de
coronacrisis een baanaanbod van een
ander kantoor kreeg: “Het waren onze-
kere tijden en het voelde vreemd om
afstand te doen van mijn vaste contract.
Toen mij de persoonlijke garantie werd
gegeven dat er ondanks de coronacrisis
genoeg werk zou zijn, heb ik getekend.”
ONGEMAKKELIJK
Soms voelde het vertrek bij de oude
werkgever in crisistijd ongemakkelijk.
Zoals bij Joost de Bruin, die overstapte
van de advocatuur naar het Openbaar
Ministerie. Hij is bij het Parket Limburg
aan de slag gegaan als officier van justitie
in opleiding. De Bruin werkte daarvoor
ongeveer negen jaar als strafrechtadvo-
caat bij Weening Strafrechtadvocaten in
Maastricht. Met Serge Weening stond hij
onder meer drievoudig moordverdachte
Thijs H. bij. “In negen jaar tijd heb je
qua zaken wel ongeveer alles meege-
maakt wat je kunt meemaken”, zegt De
Bruin, die al vóór maart 2020 had be-
dacht om bij het OM te solliciteren. Het
vak van advocaat vond hij bovendien
soms te eenzijdig. Dat is ook de bedoe-
ling, erkent hij: advocaten handelen par-
tijdig in de behartiging van de belangen
van de cliënt. “Maar op zittingen merkte
ik regelmatig dat ik een zaak liever in de
breedte had behandeld.” Hij realiseert
zich dat het werk van een officier van
justitie ook eenzijdiger kan zijn dan dat
van een rechter, kijkend vanuit het feit
dat de Rechtspraak boven alle partijen
staat. “Maar als officier van justitie kijk
je ook naar de belangen van de verdach-
te en die van de samenleving als geheel
én geef je leiding aan het opsporingson-

Is uw oude verzekeringskantoor u ontgroeid?

Weet jij wie ik daar moet
hebben? Ik was bij het kastje,
nu bij de muur…

Ik weet het ook niet Wat een

meer, vandaag alweer een papier winkel, vroeger
ander aan de lijn… hielpen ze mij nog…

Maar hoe weet ik nu nog

of ik goed verzekerd ben?

Groeide uw verzekeringskantoor zo groot, dat goede service voor u verleden tijd is? Of wilt u uw polissen toetsen
aan de eisen van de moderne tijd? Ron Borgdorff is meer dan 25 jaar het vertrouwde adres voor advocaten,
notarissen en vrijgevestigde juristen. Ouderwetse service, altijd bereikbaar en mét persoonlijke aandacht.

FINANCIEEL ADVISEUR VOOR

NOTARIAAT & ADVOCATUUR
van Boetzelaerlaan 24H • 3828 nS Hoogland • tel. 033-20 35 000 • info@ronBorgdorff.nl • www.ronBorgdorff.nl

verzekeringen zowel zakelijk als particulier oa: • Beroeps- en Bedrijfsaansprakelijkheid

• cyBerrisks- en datalekken • arBeidsongeschiktheid • verzuim • inventaris

30 / Mr. 2 2021

derzoek, wat heel dynamisch is.”
De Bruin voerde eind februari 2020 en-
kele verkennende gesprekken met het
OM. Tweeënhalve week later brak de co-
ronacrisis uit, nog voordat de sollicita-
tiegesprekken begonnen. Van maart tot
en met augustus 2020 werkte hij nog bij
zijn vorige werkgever, waar weinig straf-
rechtprocedures konden worden ge-
voerd toen de gerechtsgebouwen door
de coronamaatregelen tijdelijk gesloten
waren. Dat veranderde toen de Recht-
spraak haar deuren weer opende. “Ik liet
zo’n honderdvijftig tot honderdvijfenze-
ventig lopende dossiers achter en wist
dat mijn voormalige collega’s het mede
door mijn vertrek extra druk kregen,
juist op het moment dat de Rechtspraak
weer op volle toeren ging draaien. Dat
gaf wel een wrang gevoel.”
BEZINNINGSPERIODE
Bij ruim dertig procent van de juristen
ontstond het plan om van baan te veran-
deren ná maart 2020. Bij de meesten
heeft corona die beslissing beïnvloed.
Sommigen maakten de overstap vanwe-
ge de inhoud van het werk, zoals een ad-
vocaat die van kantoor veranderde om-
dat corona volgens hem extra kansen
leek te bieden voor insolventierechtad-
vocaten. Een ander zegt: “Tijdens de
eerste lockdown was er veel saamhorig-
heid en daarna ontstonden meteen weer
oude patronen. Ik was toe aan een nieu-
we stap met een sterkere corporate-
praktijk met een internationalere set-
ting.” Een jonge arbeidsrechtadvocaat
zegt dat hij weinig binding had gekregen
met zijn vorige werkgever, omdat hij
daar alleen in coronatijd had gewerkt.
Dit hielp hem bij het nemen van zijn be-
slissing er te vertrekken voordat zijn
contract afliep.
Voor verschillende, vaak jonge advoca-
ten, was de coronacrisis een bezinnings-
periode. Een advocaat zegt dat ze be-
wuster is gaan nadenken over haar
ambities en of ze wel gelukkig was op
kantoor. Een wat oudere advocaat merk-
“NA DE SAAMHORIGHEID VAN DE EERSTE LOCK-
DOWN ONTSTONDEN WEER OUDE PATRONEN”
“ONLINE KUN JE MAKKELIJKER SOLLICITEREN
ZONDER DAT JE HUIDIGE BAAS HET DOORHEEFT”
te dat er door corona “geleidelijk en na-
tuurlijk” een distantie tot zijn kantoor
ontstond. Het thuiswerken blijkt bij
meerdere overstappers een rol te spelen.
“Van een druk leven in de advocatuur
val je door corona ineens terug naar een
rustiger leven met veel thuiswerken”, re-
ageert een strafrechtadvocaat. “Dan heb
je meer tijd om over de toekomst na te
denken en ik merkte dat ik een overstap
wel zag zitten.”
MEER VRIJHEID
Ook arbeidsrechtadvocaat Jadeena
Janssen ging door het thuiswerken meer
nadenken over haar werk. Janssen, die
ongeveer viereneenhalf jaar bij een groot
Benelux-kantoor in Eindhoven werkte,
begon op 1 januari 2021 bij Advocaten
van Nu in Den Bosch, waar ze zich net
als haar vier collega-advocaten toelegt
op het arbeidsrecht. Thuiswerken heeft
haar beslissing om van werkgever te ver-
anderen versneld, vertelt ze. “Door thuis
te werken valt het sociale aspect van je
werk ineens weg. Dat heeft mij aan het
denken gezet. Ik vroeg mij af of ik me-
zelf ook over een jaar of tien nog bij de-
zelfde organisatie zag werken. Zonder
corona en lockdown had ik hier waar-
schijnlijk pas over een paar jaar over na-
gedacht.” Bij Advocaten van Nu heeft ze
meer vrijheid om haar eigen ideeën te
ontplooien. “Er ligt geen reglement op
de plank waardoor je in bepaalde banen
wordt geleid.”
De sollicitatiegesprekken van Janssen
vonden fysiek plaats op kantoor, met in-
achtneming van de coronamaatregelen.
“Er gold in die periode geen strenge
lockdown. Gelukkig maar, want in een
fysiek gesprek praat het toch makkelij-
ker dan online. Ook de non-verbale
recruitment
communicatie is beter zichtbaar. En je
krijgt de dynamiek tussen de gespreks-
partners onderling beter mee, wat veel
zegt over de sfeer op kantoor. Het enige
vreemde was eigenlijk dat we elkaar
geen hand gaven.”
DIGITAAL SOLLICITEREN
Voor veel andere overstappers had coro-
na meer gevolgen voor het sollicitatie-
proces. Een aantal juristen kon pas later
met de nieuwe baan beginnen dan ge-
pland was. Soms lag het sollicitatietra-
ject een periode stil of werd dit met en-
kele maanden verlengd, of er zat een
lange tijd tussen het eerste en tweede ge-
sprek. Twee advocaten stelden het solli-
citeren zelf enige tijd uit om de verdere
ontwikkelingen van de coronacrisis af te
wachten.
Bij veel juristen vonden naast fysieke ge-
sprekken ook online gesprekken en as-
sessments plaats. Ruim tien procent geeft
aan dat het sollicitatietraject zelfs volledig
digitaal was. Op de vacature van CSR-
specialist bij NautaDutilh kwamen zoveel
reacties dat het kantoor besloot in de eer-
ste ronde online te speeddaten, vertelt
Shirley Justice. Sollicitanten konden daar-
bij een korte pitch geven over zichzelf.
Justice werd daarna uitgenodigd voor on-
line vervolggesprekken. Zo’n online pro-
FOTO IRIS FLORENTINUS
Jadeena Janssen (Advocaten van Nu)
MR. 2 2021 / 31
Kleos

Realiseer meer declarabele

uren als advocatenkantoor.
Ontdek de 3 redenen waarom al meer dan 20.000 advocaten
& juristen in Europa werken met Kleos:

• Alles-in-1 software voor uw advocatenkantoor.

Dossierbeheer, tijdschrijven, facturatie en boekhouding
in één.

• Cliëntenportaal
Communiceer sneller met cliënten via het online
cliëntenportaal, beveiligd conform NOvA richtlijnen.

• E-mailintegratie Outlook
Sla mailcorrenspondentie automatisch op in dossiers

Probeer Kleos nu 3 maanden gratis en vrijblijvend.

Ga naar www.wolterskluwer.nl/kleos
om uw proefperiode aan te vragen.

cedure heeft volgens haar voordelen om-
dat het makkelijk is in te plannen en
minder tijdrovend is. “Ook is het ont-
spannener, omdat je niet direct tegenover
de sollicitatiecommissie zit. Je kunt ook je
aantekeningen bij de hand houden.”
Ook een jonge arbeidsrechtadvocaat
uit Amsterdam ziet voordelen in het
deels digitaal solliciteren. “Ik kon ge-
makkelijk tijdens mijn werk solliciteren
zonder dat mijn toenmalige werkgever
het door had.”
GUNFACTOR
Maar nadelen zijn er ook. Zo verlies je
volgens Justice je eventuele ‘gunfactor’
van ‘goede eerste indruk bij binnen-
FOTO: SIMON PUGH
Joost de Bruin (Openbaar Ministerie)
komst’. Een online sollicitatieprocedure
is bovendien minder persoonlijk. “Je
krijgt geen indruk van het kantoor en de
omgangsvormen en spreekt alleen de
personen die zitting hebben in de sollici-
tatiecommissie”, zegt Justice, die hier-
voor een oplossing bedacht. “Nadat ik te
horen had gekregen dat het kantoor met
me verder wilde, heb ik op eigen verzoek
met twee personen − een partner en ie-
mand van de stafafdeling met wie ik
nauw zou gaan samenwerken − een fy-
sieke ontmoeting gehad, een wandeling
en een bezoek aan een, weliswaar leeg,
kantoor. Daardoor had ik twee heel per-
soonlijke gesprekken waarin ik veel vra-
gen kon stellen en we onderling afstem-
den hoe ik de nieuwe functie zou
kunnen vormgeven.” Zij raadt deze aan-
pak dan ook iedereen aan, ook na de co-
ronabeperkingen.
Het sollicitatietraject van Joost de
Bruin bij het OM vond eveneens vooral
digitaal plaats. “Het eerste gesprek werd
gehouden via een videobelsessie en dat
ging prima”, zegt hij. Lastiger vond hij
de volgende rondes, met een assess-
ment waarvan een rollenspel een on-
derdeel was. “Normaal gesproken is het
al moeilijk een acteur te overtuigen die
ervoor is ingehuurd het jou niet mak-
kelijk te maken, maar via een videover-
binding is dit een nog grotere uitda-
ging.” Zo’n online sessie maakt het
lastiger non-verbaal te communiceren
recruitment
en zorgt voor minder goede interactie,
vinden De Bruin en ook enkele andere
juristen. Dat de techniek soms hapert,
waardoor gesprekspartners plotseling
uit beeld verdwijnen, werkt volgens hen
ook niet mee.
WEGWIJS MAKEN
Ook de inwerkperiode van De Bruin
vond grotendeels digitaal plaats. De eer-
ste vier maanden volgde hij diverse on-
line cursussen, die vóór corona plaats-
vonden op een locatie in Utrecht. “Dit
scheelde veel reistijd, maar liever zou ik
met mijn medecursisten fysieke cursus-
sen volgen.” Daarnaast wordt hij wegwijs
gemaakt binnen de organisatie van het
Parket Limburg, wat ondanks de corona-
beperkingen goed is aangepakt, vindt hij.
Zo kan hij fysieke zittingen bijwonen bij
de rechtbank en is ervoor gezorgd dat hij
op het politiebureau kan meedraaien in
zogeheten ZSM-diensten. Daarin worden
beslissingen genomen in zaken rond veel-
voorkomende criminaliteit, waarbij in
sommige gevallen een zaak onmiddellijk
wordt afgehandeld. “Op het kantoor van
het Parket in Maastricht geldt dat ieder-
een die er niet per se hoeft te zijn thuis-
werkt, maar voor officieren in opleiding
is het wat makkelijker toestemming te
krijgen om naar kantoor te komen als ze
ondersteuning nodig hebben.” Zelf maakt
hij daar weinig gebruik van. “Bij vragen
bel ik meestal een collega.”
Hoewel hij al veel medewerkers van het
Parket kende, wist hij voordat hij in
dienst trad niet goed wat hij van ‘de bin-
nenkant’ van de organisatie kon ver-
wachten. “Ik ben echt positief getroffen
door de werksfeer en collegialiteit. Het
Parket Limburg is klein, iedereen kent
elkaar. De bereidheid om voor elkaar in
te springen is groot.”
Ook de indruk die Shirley Justice al
wandelend van NautaDutilh kreeg komt
goed overeen met het beeld dat ze voor
haar start van het kantoor had. Ze was
blij dat ze door de versoepeling van de
coronamaatregelen in de eerste twee
maanden af en toe op kantoor kon wer-
ken. Inmiddels werkt ze weer volledig
vanuit huis. “Juist vanwege mijn rol van
verbinder is dat wel eens lastig. De wan-
delingen met collega’s houd ik er dan
ook graag in. Je krijgt al wandelend hele
andere gesprekken dan op kantoor!” •
MR. 2 2021 / 33
 Erkend door de Raad
voor Rechtsbijstand

Wil je op toevoegingsbasis cliënten bijstaan in arbeidsrechtkwesties, huurrechtkwesties of

sociale zekerheidskwesties? Dan moet je voldoen aan de specialisatie-eisen die de Raad
voor Rechtsbijstand stelt. Een van de eisen is dat je een erkende opleiding van tenminste 20
PO-punten voltooit.

Onze basisopleidingen arbeidsrecht, huurrecht en sociaal zekerheidsrecht voldoen aan de

inschrijvingsvoorwaarden van de RvR.

Paul Tillemans is een van de Basisopleiding huurrecht

opleidingsmanagers betrokken bij de
doorvertaling van de wensen en eisen
van de RvR: “Onze basisopleidingen zijn
gebaseerd op de eindtermen en leer-
doelen van het groot keuzevak uit de
Beroepsopleiding Advocatuur van de
NOvA. Wij houden altijd aandacht voor
aanscherping en doorontwikkeling van
deze opleidingen. Hiervoor werken we
samen met een sterk en enthousiast
docententeam.”
Ook de basisopleiding huurrecht
Erkende opleidingen
bestaat uit vier modules waarin de
docenten ingaan op:
Basisopleiding arbeidsrecht
1. huurrecht in het algemeen Start: 18 mei
2. huurrecht woonruimte
3. huurrecht bedrijfsruimte
4. huurprijzenrecht woonruimte Basisopleiding huurrecht
Start: 2 juni
Er word afgesloten met een praktijk-
middag waarin verschillende thema’s
binnen het woonruimterecht aan bod Basisopleiding arbeidsrecht
komen. Start: 2 september

“Wij houden altijd aandacht voor aanscherping en door-

ontwikkeling van deze opleidingen. Hiervoor werken we
samen met een sterk en enthousiast docententeam.”

Basisopleiding sociaal zekerheids- Basisopleiding arbeidsrecht

recht
In Nederlands hebben wij een uniek en
complex sociaal zekerheidsstelstel met
een groot aantal verschillende (wette-
lijke) regelingen. De basisopleiding
bestaat uit vier modules:
1. Werkloosheidswet en Europees en
internationaal recht
2. Ziektewet en arbeidsongeschiktheid
3. Participatiewet
4. Wmo en Wlz, in samenhang met de
Jeugdwet
De basisopleiding arbeidsrecht biedt
een goede basis om werknemers of
werkgevers bij te staan of te adviseren Een volledig overzicht van door de
in arbeidsrechtelijke kwesties. De oplei- RvR erkende opleidingen vind je hier:
ding bestaat uit vier modules:
osr.nl/erkenningenRvR
1. arbeidsverhouding en arbeidsover-
eenkomst
2. ziekte en re-integratie
3. opzegging, ontbinding en ontslag op
staande voet
4. praktijkdag ontslagrecht

Meer cursusaanbod? Kijk op osr.nl/cursusaanbod


FOTO’S GEERT SNOEIJER
RONALD KLARUS OVER
RENÉ VAN DER HARING
Ik zou onze relatie als volgt willen kenmer-
ken: energiek en kritisch. Met ons enthousias-
me op de inhoud en kritische benadering krij-
gen we zaken altijd helder.
Plezierig vind ik aan het werken met mijn
cliënt dat: de luchtvaart is een snelle branche
die altijd in beweging is; Heli Holland loopt
daarbij regelmatig voorop. Dat maakt het mooi
om voor René en zijn bedrijf te werken. (Bijko-
mend voordeel van een helicopterbedrijf als
cliënt is dat ik met enige regelmaat een blik
mag werpen in de indrukwekkende hangars
van Heli Holland.)
Een heel goede eigenschap van mijn cliënt is:
Heli Holland is kritisch naar haar omgeving,
naar zichzelf en naar de adviseurs. Hierdoor
worden discussies op het scherpst van de
snede gevoerd. Wat ik daar bijzonder prettig
aan vind, is dat sprake is van een gelijkwaardi-
ge samenwerking. René kan tegen kritiek, maar
schroomt ook zeker niet om kritiek te leveren.
Zo komen we samen tot het beste resultaat.
Wij vullen elkaar aan op de volgende manier:
onze samenwerking komt altijd goed tot zijn
recht in overlegsituaties. Daarbij redeneert
René sterk vanuit zijn principes en rechtsge-
voel. Aan mij de schone taak om dit aan te
scherpen met de juiste juridische basis of
door kanttekeningen te plaatsen.
ik en mijn cliënt
ADVOCAAT: Ronald Klarus
LEEFTIJD: 43
KANTOOR: Yspeert advoca-
ten, vestiging Emmen
OVER: René van der Haring,
CEO van Heli Holland
WERKEN SAMEN SINDS: 2005
INHOUD SAMENWERKING:
De luchtvaart is een op zich-
zelf staande wereld (ook
specifiek voor helikopters)
met eigen specialistische
Europeesrechtelijke wetge-
ving en sterk overheidstoe-
zicht. We voeren indien nodig
procedures en geven juri-
disch advies, maar we
sparren ook veel over de
beslissingen die Heli Holland
op dagelijkse basis moet
nemen.
We hebben wel eens meningsverschillen
over: om tot een goed resultaat te komen
zijn we kritisch naar elkaar over bepaalde
vraagstukken. Dat zijn geen meningsverschil-
len, maar als je een inhoudelijke discussie
voert met René is het zaak grondig voorbereid
te zijn.
Ik weet van het privéleven van mijn cliënt
het volgende: René en zijn vrouw Janet
hebben Heli Holland samen vanaf het begin
opgebouwd tot wat het nu is. Het is daarmee
een echt familiebedrijf. Dat merk je alleen al
doordat je bij elke bespreking op het hoofd-
kantoor ook altijd door Janet wordt begroet.
MR. 2 2021 / 35
LEXXYN.NL

INTEGREER UW SOFTWARE MET UW TELEFONIE

VOOR MEER GEMAK EN EFFICIËNTIE
Het administreren en declareren van telefoongesprekken kan
een tijdrovende klus zijn. Tijd bijhouden, notities maken, relaties
opzoeken: wat als dat automatisch kan?

Onze integraties registreren inkomende en uitgaande gesprekken

op vast en mobiel. Het systeem houdt de tijd bij, administreert deze
en u kunt gesprekken, eventueel voorzien van aanvullende notities,
direct toevoegen aan het juiste dossier.

WIJ INTEGREREN ONDER ANDERE:

Kijk op www.heldertelecom.nl/integraties voor meer pakketten.

www.heldertelecom.nl - info@heldertelecom.nl - 088-4435333

SpeechLive maakt teamwerk mogelijk

SpeechLive
Altijd en overal
Philips SpeechLive is de meest efficiënte en nauwkeurige
manier om spraak om te zetten in tekst.

Vraag nu een gratis test aan!

Nu verkrijgbaar bij:
Ateq International BV · T: 040-2350077 · www.speechlive.cloud/nl

Mr.Online_May_Advertisement.indd 1 13.04.2021 17:40:00

landelijk Het LRGD is hét register van

gerechtelijke deskundigen:
register van experts op vele vakgebieden
gerechtelijke met een gerichte juridische
deskundigen opleiding.

LRGD www.lrgd.nl
vakkennis
én juridische kennis
Voorkeursregister voor
samengebracht de Maritieme Kamer en
de Onteigeningskamers

RENÉ VAN DER HARING
OVER RONALD KLARUS
Ik zou onze relatie als volgt willen kenmer-
ken: goed. Met Ronald bespreek ik alle moge-
lijke juridische zaken die bij de dagelijkse gang
van zaken in mijn bedrijf aan de orde komen.
Ronald zorgt ervoor dat die vragen terechtko-
men bij de beste specialist binnen Yspeert.
Plezierig vind ik aan het werken met mijn
advocaat dat: Ronald betrokken is bij onze
branche. Hij heeft een beeld bij de uitdagingen
waarvoor wij staan. Voor specifieke zaken
zorgt hij dat de specialist die het snelst en
best kan helpen voor je klaar staat. Ronald is
druk, maar altijd bereikbaar wanneer je hem
nodig hebt. Ook buiten kantoortijden.
We hebben wel eens meningsverschillen
over: meningsverschillen hebben we niet, wel
verschillen van inzicht. Graag hoor ik van mijn
advocaat of het slim is iets voort te zetten of
dat we andere afwegingen moeten maken. Wat
is de kans van slagen? Daar wil ik een helder
antwoord op. En dat krijg ik bij Yspeert.
Wat ik niet kan uitstaan van mijn advocaat:
De rekening. (grapje)
Het spannendste moment dat ik met mijn
advocaat heb meegemaakt is: ook al weet je
wat de kans van slagen is, toch vind ik de uit-
slag van een rechtszaak telkens spannend.
ik en mijn advocaat
CLIËNT: René van der Haring
LEEFTIJD: 69
FUNCTIE/BEDRIJF: eigenaar
Heli Holland (sinds 1980; vier
vestigingen in Nederland en
één in het buitenland)
OVER: Ronald Klarus, advo-
caat bij Yspeert advocaten
WERKEN SAMEN SINDS:
2005
INHOUD SAMENWERKING:
Ronald en zijn kantoor hel-
pen ons op dit moment met
vragen over onder andere
arbeidsrecht, luchtvaartrecht
en algemeen bestuursrecht.
Wat zou ik veranderen als ik één dag de
baas was bij mijn advocaat: ik zou voorstel-
len regelmatig meetings te houden met (grote-
re) klanten en wellicht ook met andere onder-
nemers (potentiële klanten). In zo’n
bijeenkomst kun je actief casussen uit het
verleden bespreken met daarbij de verworven
inzichten en leerervaringen. Goed voor het be-
grip van de aanwezige ondernemers, en com-
mercieel handig: ze krijgen zo op een laag-
drempelige manier een indruk van de
betrokkenheid, expertise en ervaring van de
advocaat. Zo’n bijeenkomst wordt uiteraard
afgesloten met een biertje.
MR. 2 2021 / 37
onderzoek

DE EMPIRISTEN LATEN STEEDS

Sterk in opkomst: empirisch onderzoek in het recht. Dat levert nieuwe inzichten op en juristen kunnen met meer ver-
trouwen spreken over wetenschappelijke rapporten. “Je wordt je meer bewust van bias in juridische redeneringen.”

door Michel Knapen beeld Shutterstock/Zenzen

H
oe het recht in elkaar zit, hoe
het zou moeten zijn en hoe het
recht wordt toegepast op con-
crete gevallen – zo wordt veelal
het vak beoefend. Observaties,
cijfermatige grootheden en andere em-
pirische feiten komen nauwelijks aan
bod. Toch tekent zich een kentering af.
Er komen steeds meer minors en mas-
tervakken waar de empirie nadrukkelijk
wordt gedoceerd. Er zijn hoogleraren
met een ‘empirische’ leerstoel. Er ver-
schijnen boeken over empirie in het
recht. En er zijn al complete ‘empirische’
onderzoeksgroepen opgetuigd.
Deze aandacht voor rechtsempirie komt
niet zozeer van juristen zelf, wel vanuit
de overheid. Die is deze tak van sport
gaan stimuleren, ook met geld, omdat
werd ingezien dat een achterstand dreig-
de: andere wetenschappen zijn al veel
verder met empirie. Die stimulerings-
ronde loopt nu een paar jaar en begint
met nieuwe publicaties en leerstoelen
vruchten af te werpen.
EMPIRIE STIMULEREN
Maar echt nieuw is het niet, zegt Nieke
Elbers, senior onderzoeker bij de Vrije
Universiteit en onderzoeker bij het

38 / Mr. 2 2021

MEER VAN ZICH HOREN
­ ederlands Studiecentrum Criminaliteit
N “Of neem de coronamaatregelen. Rech-
en Rechtshandhaving (NSCR): “Het is
cyclisch. Rond 2000 was er ook een pro-
gramma om de empirie te stimuleren,
maar dat heeft weinig navolging gekre-
gen. In 2016 bracht het NSCR de stand
van zaken in kaart in een rapport Natio-
nale Stimuleringsactie Empirical Legal
Studies. Vervolgens kwamen er van
meerdere kanten initiatieven en plannen
hiervoor. Het is ook een van de thema’s
van het Sectorplan Rechtsgeleerdheid.
Nu is het booming.”
Kees van den Bos, hoogleraar empiri-
sche rechtswetenschap in Utrecht, haalt
de T-shaped lawyer erbij om het belang
van de juridische empirie te benadruk-
ken. “Als je eenmaal goed thuis bent in
je rechtsgebied, dan sla je je vleugels uit
naar andere disciplines, waaronder em-
pirisch onderzoek. Het moet een van de
belangrijke pijlers in de rechtsgeleerd-
heid worden.”
Pieter Desmet noemt ‘de rechtenfacul-
teiten versterken’ als een doel van de
rechtsempirie. Sinds 1 januari is hij
hoogleraar op de duo-leerstoel Quanti-
tative Empirical Legal Studies aan de
Erasmus Universiteit Rotterdam. “Er is
geld vrijgemaakt om in het onderzoek
en onderwijs meer aandacht te besteden
aan de empirie van het juridische do-
mein. Advocaten en rechters komen
vaak in aanraking met empirisch bewijs.
Heb je daar geen ervaring mee, weet je
bijvoorbeeld niks van statistiek, dan is
het moeilijk zin van onzin in weten-
schappelijke rapporten te onderschei-
den. We gaan een generatie opleiden die
dat wel kan.”
VERTROUWEN
Het was de nieuwe president van de
Hoge Raad, Dineke de Groot, die afgelo-
pen november in haar intreerede stelde
dat het vertrouwen dat burgers hebben
in de rechtspraak moet worden bevor-
derd. “Of er vertrouwen is, of juist ge-
paste weerzin, kun je met empirisch on-
derzoek blootleggen”, zegt Van den Bos.
ters krijgen epidemiologische data onder
ogen en dan is het belangrijk dat zij
snappen wat bijvoorbeeld ‘exponentiële
groei’ is. Dan kunnen ze beter beoorde-
len of bestuurlijk ingrijpen wel verant-
woord of rechtmatig is. Je kunt dan als
rechter zekerder overkomen.”
In zijn recente boek Inleiding empirische
rechtswetenschap gaat Van den Bos in
op vragen waarvoor empirische onder-
zoekers staan: hoe houd je een kwalita-
tief interview, hoe zet je een vragenlijst
op, wanneer gebruik je open en wanneer
gesloten vragen, hoe organiseer je een
experimenteel onderzoek. “Een veld-
experiment was handig geweest bij KEI,
het mislukte digitaliseringsproject van
de Rechtspraak. Daarmee had je kunnen
toetsen welke assumpties eraan ten
grondslag lagen. Nu bleef het debat
over KEI steken tussen believers en non-
believers.”
NATTEVINGERWERK
Empirisch onderzoek kan zo niet alleen
bijdragen aan een beter functionerende
rechtspraak, ook individuele juristen heb-
ben er baat bij. Pieter Desmet: “Advoca-
ten die kennis hebben van empirisch on-
derzoek kunnen deskundigenrapporten
beter doorgronden. Op basis waarvan
neem je beslissingen als je er geen erva-
ring mee hebt? Dit onderzoek geloof ik
wel, een ander onderzoek geloof ik niet,
dat is nattevingerwerk. Hoe moet je falsi-
ficeren, dus informatie zoeken die een
hypothese kan tegenspreken?”
Desmet gaat dit niet alleen studenten en
promovendi bijbrengen, hij gaat ook
workshops empirisch onderzoek opzet-
“WE GAAN EEN GENERATIE JURISTEN OPLEIDEN
DIE ZIN EN ONZIN IN WETENSCHAPPELIJKE
RAPPORTEN KAN ONDERSCHEIDEN”
onderzoek
ten voor advocaten, rechters en andere
praktijkjuristen. Want er bestaat bij hen
nog een grote lacune op het gebied van
cijferwijsheid en statistiek. “Empirisch
onderzoek leert ons hoe rechters tot hun
besluit komen, of hoe slachtoffers het
proces ervaren. Vinden zij geld belang-
rijk, erkenning van schuld of excuses?
Die inzichten uit empirisch onderzoek
kunnen heel nuttig zijn.”
LAW IN ACTION
Volgens Nieke Elbers zijn veel studen-
ten, docenten en onderzoekers geïnte-
resseerd in law in action-vragen: wat zijn
de problemen in de praktijk, waar ko-
men die uit voort, wat zijn daarbij de
aannames. Populair is het onderzoeken
of regels en procedures wel effect heb-
ben. “Zo worden wetten regelmatig ge-
ëvalueerd, maar vaak zijn dat geen
effectevaluaties. In plaats van ex post de
gevolgen van een wet te onderzoeken, is
het beter de effecten ex ante in kaart te
brengen. Vaak is er over de effecten van
een rechtsregel al veel informatie be-
kend, bijvoorbeeld uit het buitenland, en
dan is het jammer als dat bestaande em-
pirische onderzoek niet wordt meegeno-
men.” Door tijd- en geldgebrek gebeurt
dat volgens Elbers te weinig. Hoe het be-
ter kan staat beschreven in de Neder-
landse Encyclopedie Empirical Legal Stu-
dies, die onlangs verscheen.
Elbers wijst naar de wetgeving op het ge-
bied van het spreekrecht voor slachtof-
fers: het spreekrecht is zonder duidelijke
empirische grondslag geïntroduceerd.
Op ten minste drie cruciale punten tast-
te men grotendeels in het duister, name-
lijk over de behoeften van slachtoffers,
MR. 2 2021 / 39
 Hoe beweegt u zich als jurist
in het veranderende speelveld
als gevolg van COVID-19?
Blijf leren en uzelf ontwikkelen

IIR TRAININGEN OP UW VAKGEBIED | online & op locatie

Collegereeks Bedrijfskunde voor Juristen | Inclusief 21 PO-punten

Financieel Management voor Juristen | Inclusief 18 PO-punten

Technologie foundation voor juristen | Inclusief 36 PO-punten

In samenwerking met
Kijk voor het volledige
trainingsportfolio en actuele
trainingsdata op: iir.nl/ICT-recht

Laat je informeren door onze

Kennispartners op Mr. online/Kennispartners

KENNIS-
PARTNER

Laat je informeren door onze

Kennispartners op Mr. online/Kennispartners
Laat je informeren en
inspireren door onze
Kennispartners
Laat je informeren door onze
Kennispartners op Mr. online/Kennispartners

Bekijk ze op mr-online.nl/kennispartners

Nieke Elbers (Vrije Universiteit/NSCR)
over een mogelijk therapeutisch effect
van het spreekrecht en over de invloed
van de slachtofferverklaring op het oor-
deel van de rechter. Ook de wetsvoor-
stellen rond de claimcultuur zijn door
empiristen bestudeerd. “Bij vier van de
vijf voorstellen stelde de Tweede Kamer
kritische vragen, maar kreeg daarop
nooit antwoord. Die voorstellen zijn
desondanks aangenomen. Onder het
vijfde wetsvoorstel, over affectieschade,
lag als enige gedegen empirisch onder-
zoek, en dat is juist afgewezen. Of neem
het wetsvoorstel over co-ouderschap: er
was empirische kennis over de implica-
ties van het co-ouderschap beschikbaar,
maar dat is niet meegenomen in wetsbe-
handeling. Dat is onwenselijk.”
EVIDENCE BASED LAW
Elbers vergelijkt juristen met artsen: evi-
dence based law naast evidence based
medicine. “Van geneeskunde vinden we
het belangrijk dat deze evidence based
is. Het recht heeft een enorme impact op
de maatschappij, dan mogen we toch
ook van het recht verwachten dat het ge-
baseerd is op empirisch onderzoek naar
de effecten ervan? Juristen wéten door-
gaans wel dat er empirische informatie
“VEEL JURISTEN HEBBEN TE WEINIG TIJD OM
EMPIRISCHE INFORMATIE TOT ZICH TE NEMEN”
Kees van den Bos (Universiteit Utrecht)
beschikbaar is, maar uit onderzoek is ge-
bleken dat ze te weinig tijd hebben om
dat tot zich te nemen. Ook voelen ze
zich vanuit hun organisatie weinig gesti-
muleerd dat te doen.”
Jammer, vindt Elbers, juristen kunnen er
écht veel aan hebben. “Zo is veel empi-
risch-psychologisch onderzoek gedaan
naar wat je bij een getuigenverhoor wel
en niet moet vragen. Er is onderzoek ge-
daan naar het gebruik van anatomische
poppen voor kinderen die seksueel zijn
misbruikt, en dat heeft de verhoorprak-
tijk veranderd. Er is empirisch onder-
zocht welke procedures geschikt zijn
voor welk type geschil.”
Zelf deed Elbers onderzoek onder
slachtofferadvocaten: wat vinden zij van
hun eigen rol, aan welke slachtofferrech-
ten dragen zij bij. “Advocaten zelf vin-
den: onze rol is vooral de schadevergoe-
ding regelen. Ze besteden veel minder
tijd aan andere slachtofferrechten, zoals
informeren en het spreekrecht. De em-
pirische uitkomsten zijn van belang voor
de slachtofferadvocatuur: zijn we zo op
de goede weg?”
BIAS UITSCHAKELEN
De wegbereiders van de empirie hame-
onderzoek
Pieter Desmet (Erasmus Universiteit Rotterdam)
ren er allemaal op dat de empirie nog te
weinig wordt gebruikt. “Het zit niet in
de toolbox van juristen”, zegt Van den
Bos. “Hebben ze die vaardigheden wel,
dan snappen ze onderzoeksrapporten
beter, dan worden hun juridische argu-
menten sterker en spreken ze met meer
zelfvertrouwen. Veel geschillen gaan
over de interpretatie van empirische
data. Mensen accepteren steeds minder
vaak de wetenschappelijke experts. Het
is goed als je als advocaat daarover kunt
meedenken.”
Maar het is ook goed voor rechters, zegt
Desmet. “Hoe nemen rechters hun be-
slissingen? In de VS is onderzocht waar
de zwakke plekken in hun redeneringen
zitten en waar de bias. Daarvan zijn ze
zich vaak niet bewust. Door dat empi-
risch te onderzoeken leren ze die bias en
andere valkuilen uitschakelen.”
RECHTSDOGMATIEK
Empirisch onderzoek mag dan wel een
reactie zijn op de rechtsdogmatiek, die
laatste laat zich ook niet onbetuigd. In
het Nederlands Juristenblad van 29 janu-
ari 2021 pleit hoogleraar rechtsmetho-
dologie Rob van Gestel (Tilburg Univer-
sity) voor een revitalisering van het
juridisch-dogmatisch onderzoek, dat
analyseert wat het geldende recht is of
wat het idealiter zou moeten zijn: “Dat
dreigt in de verdrukking te geraken. Een
mogelijke oorzaak: de inhaalslag die lijkt
te worden gemaakt op het terrein van
het empirisch onderzoek.” •
MR. 2 2021 / 41
 Alle tijdschriften, databanken en boeken
van Boom juridisch in één portaal:

• meer dan 20.000 tijdschriftartikelen

• 15 databanken
• ruim 2.000 boeken

Snel de juiste informatie dankzij

fulltext zoeken, handige filters en
thematische indelingen

Voordelige pakketabonnementen
per rechtsgebied

Meer weten of een demonstratie aanvragen?

Ga naar boomportaaljuridisch.nl

Boom juridisch geeft sinds 1998 publicaties uit voor de juridische

markt. Wij zijn uitgever van toonaangevende titels als Advocatenblad,
Rechtspraak Updates en de bekende boekenreeks Boom Basics.

Inspirerende
verhalen van
meestervertellers.

Join Taylor Root’s Abonneer u op

onze podcast.
Global Legal &
Compliance Network Food for thought : ssr.nl/podcast
Taylor Root is a market leading,
global specialist search and recruitment
firm, with an extensive network of legal
and compliance professionals.

Contact Us | taylorroot.nl | + 31 (0) 20 888 6210 BIO-toga van lichtgewicht

Advocatentoga Cool
BIO Cool Wool Wool
ultra lichtgewicht

Claes de Vrieselaan 82A

3021 JS Rotterdam
www.toga-atelierschout.nl Tel.: 010 245 07 66
di t/m vr 9:00 - 17:30
UK | EUROPE | MIDDLE EAST | ASIA | AUSTRALIA | USA zaterdag op afspraak

Mr Voorstel ad 2021 2.indd 1 16/04/2021 09:18


door Michiel Rohlof
DEAL
Dexter Energy, een snelgroeiende
startup die energiebedrijven in
Europa helpt hun energieport-
folio te optimaliseren met behulp
van kunstmatige intelligentie,
heeft twee miljoen euro ontvan-
gen in een series A investerings-
ronde onder leiding van Newion,
early stage investor in B2B soft-
warebedrijven. Bestaande inves-
teerders PDENH, Stephen Asplin
en Andreas Gelfort, namen ook
deel aan deze ronde.
PARTIJ 1
Dexter Energy Services BV
ADVISEURS
Benvalor (Maurits Bos)
PARTIJ 2
Newion Investments Capital Early
stage Fund III BV
ADVISEURS
AKD (Nathalie van Woerkom,
Rosanne Vlasveld, Valéry Schaap,
Angelique Martens, Anton
Akimov)
DEAL
Datacenterprovider Digital Realty
verkoopt elf datacenters in Euro-
pa aan Ascendas REIT voor een
totaalbedrag van circa 680
miljoen dollar. De datacenters
die nu nog door Digital Realty
worden beheerd staan in vier
landen, drie daarvan in de regio
Amsterdam.
PARTIJ 1
Ascendas REIT (William Tay)
ADVISEURS
Hogan Lovells
PARTIJ 2
Digital Realty Trust Inc.
ADVISEURS
Loyens & Loeff (Jan-Willem van
Rooij, Victor van Nuland, Anne
Brugmans, Bastiaan Cornelisse,
Lard Rehr), White & Case (James
Dodsworth, James Pullen, James
Johnson, Will Smith, Nicholas
Greenacre, Lindsey Canning, Bri-
ce Engel, Estelle Philippi, Thomas
Glauden, Finlay Fraser, Samirah
Haujee, Victoria Delacey, Wiesia
Wagstyl, Lily Teh, Francesca
MacSwinney, Michael Hekimian,
Zoé Hannecart), CBRE
DEAL
De Nederlandse kinderopvang-
organisatie BLOS, met ongeveer
200 kinderdagverblijven in Ne-
derland, wordt overgenomen
door het van oorsprong Franse
Babilou Family, dat wereldwijd
bijna 800 locaties heeft.
PARTIJ 1
Babilou Family (Xavier Ouvrard)
ADVISEURS
Clifford Chance (Jan-Hendrik
Horsmeier, Dirk Berendsen, Luc
van Oosterhout, Merel Vermolen,
Sabine van den Heuvel, Laura
Dolstra, IJsbrand de Jong, Wille-
mijn de Wit, Iga Mamczarz, Jaap
Tempelman, Sophie Wijdeveld,
Liesbeth Buiter, Lotte de Bruin,
Frans Muller, Celine Vermeulen,
Stern Flik, Laura Stegeman)
PARTIJ 2
BLOS Groep (Max van de Blaak)
ADVISEURS
deBreij (Gaston Freijser, Robert
Vodegel, Maxime Jongh),
Jefferies (Serge Fielmich, Nick
Vernooij, Akhilesh Deoras),
JSA Tax Consultancy (Rowdy
Schouten, Anne Jorritsma)
Wilt u een deal melden? Mail aan deals@mr-magazine.nl
DEAL
Unit4, actief in zakelijke soft-
ware, wordt voor twee miljard
euro overgenomen door private
equity investeerder TA Associ-
ates. Investeerder Partners
Group doet eveneens een inves-
tering in Unit4. De verkopende
eigenaar is Advent International.
PARTIJ 1
Unit4 (Mike Ettling)
ADVISEURS
De Brauw Blackstone Westbroek
(Lennard Keijzer, Bernard Spoor,
Rick van ‘t Wout, Ioana Patrascu,
Manon de Cooman, Max Lamb,
Helen Gornall, Thijs Elseman,
Tijmen Klein Bronsvoort, Henk
van Ravenhorst), Arma Partners,
Evercore
PARTIJ 2
TA Associates (Morgan Seigler)
ADVISEURS
Kirkland & Ellis LLP (Carlos Gil
Rivas, David Holdsworth, Tom
McCarthy, Duncan Enista, Neel
Sachdev, Sam Sherwood, Tim
Lowe, Sam Trowbridge, Joe
O’Brien, Holly Donovan, Tilly
Kersley), Alvarez & Marsal
PARTIJ 3
Partners Group (Bilge Ogut)
ADVISEURS
Clifford Chance (Gregory
Crookes, Jonny Myers, Jenine
Hulsmann)
deals
DEAL
Investeerder Gimv verwerft een
meerderheidsbelang in Verkley,
actief in aanleg en onderhoud
van ondergrondse kabel- en lei-
dingnetten voor energie en wa-
ter. Gimv neemt de aandelen
over van PMH Investments. Het
management van Verkley herin-
vesteert.
PARTIJ 1
Gimv
ADVISEURS
deBreij (Wytse Huidekoper,
Lynn Bekker, Vicky Sassen),
JSA Tax Consultancy (Rowdy
Schouten, Ronald Braxhoofden),
EY (Maurice van den Hoek, Fredi
Arditti, Mark van der Wiel, Timon
Ensink, Bram Kuijpers, Irvin
Faneyte, Luc Nelissen, Jaon
Mulder, Vivian Hinfelaar)
PARTIJ 2
PHM Investments
ADVISEURS
CORP. (Paul van den Belt, Justin
van Angelen), KPMG (Danny
Bosker, Tijn Bastiaans, Arnoud
Runia, Tim van den Ende, Spike
Gontscharoff, Jeffrey Vossen),
KPMG (Ewald van Hamersveld,
Bas Smits, Nick Rohrbach, Pim
van Gerwen, Raymond Timmer,
Stan de Ranitz)
MR. 2 2021 / 43

TRITON STAPT IN BERGMAN CLINICS
De familie Malenstein en NPM Capital hebben met
Triton, een Zweeds-Duitse investeringsmaatschap-
pij, overeenstemming bereikt over een voorgeno-
men investering door Triton in Bergman Clinics,
een van de grootste ketens van medische klinie-
ken in Nederland, Duitsland en Scandinavië. Triton
zal een belang van ongeveer 70 procent verwerven
in Bergman Clinics. Met Triton als nieuwe meerder-
heidsaandeelhouder wil het bedrijf verder groeien.
Adviseurs Triton: De Brauw Blackstone Westbroek
(Lennard Keijzer, Bernard Spoor, Pauline Laredo, Chris
Noordam, Fréderique Beerkens, Mehmet Eren, Lucy
Oztamur Ranby, Bart de Rijke, Helen Gornall, Georgiana
Mirza, Mattheus Schmidhammer, Niek Biegman, Omar
Salah, Elena Vilarin-Seivane, Sebastian Hinse, Etiënne
Dijkhorst, Mark Rebergen, Sanne Veenstra, Bertrand
ter Woort, Anna Zanathy, Mirjam Kerkhof, Ayse Özcelik,
Roel de Jong, Kyomi Bottse, Salima Guettache, Emma
Üstünalp, Lindie Foord, Henk van Ravenhorst, Peter
Spijker), Leijnse Artz, ARQIS Rechtsanwälte Partner-
schaftsgesellschaft mbB, NOVACOS Rechtsanwälte
Partnerschaft mbB, Advokatfirmaet BAHR AS,
Gorrissen Federspiel Advokatpartnerselskab
Adviseurs familie Malenstein, NPM Capital:
Loyens & Loeff (Anke van Holthe tot Echten, Herman
Kaemingk, Narda Kooij, Marjolein Rekelhof, Frank
GILDE KOOPT DETACHEERDER DPA
Investeringsmaatschappij Gilde neemt deta-
cheerder DPA over en haalt het van de beurs.
Daartoe is een openbaar bod op alle geplaatste
en uitstaande aandelen gedaan van circa 79,8
miljoen euro. Onder de vleugels van Gilde kan
DPA zijn groeistrategie versnellen. Gilde zal het
managementteam van DPA ondersteunen bij het
realiseren van zijn strategische prioriteiten.
Adviseurs Gilde: Linklaters (Jan Willem de Boer,
Jaap Geleijns, Sander van de Ven, Bas van Niekerk,
Vincent Gerlach, Jill Reijnen), Simmons & Simmons
(Leo Verhoeff)
Adviseurs DPA Group: Allen & Overy (Tim Stevens)
Jan Willem de Boer, dealmaker voor Linklaters:
“We zien dat de laatste tijd weer uitvoerige discus-
sies worden gevoerd over de Material Adverse
Change (MAC)-clausule. Ook in deze transactie is ge-
sproken over de vraag in hoeverre de (toekomstige)
gevolgen van de coronacrisis kwalificeren als een
John Vrolijk, Dynah Dettingmeyer, Dieuwke Hooft
Graafland, Louis Lutz, Amit Havenaar, Sandrine
Lekkerkerker, Freek Hilberdink, Renate Meijer, Klaas
Wiersma), Axeco, J.P. Morgan, PwC, BCG, Advokat-
firman Delphi, Heuking Kühn Lüer Wojtek
Anke van Holthe tot Echten, dealmaker voor
Loyens & Loeff: “Gelet op de activiteiten van
Bergman Clinics speelden bij deze transactie verschil-
lende zorgspecifieke juridische vraagstukken een rol.
Daarnaast wordt de investering van Triton gedaan in
samenwerking met de bestaande aandeelhouders. Ten
aanzien van die voorgenomen samenwerking moesten
uiteraard ook op juridisch vlak afspraken worden
gemaakt. Een ander element dat bij deze deal een
rol speelde is het feit dat Bergman Clinics niet alleen
actief is in Nederland, maar ook in Scandinavië en
Duitsland. Dit betekende dat wij ook intensief hebben
samengewerkt met advocaten in die jurisdicties.
Bergman Clinics is al jaren een zeer gewaarde klant
van Loyens & Loeff. Zo adviseerden wij Bergman
Clinics al in 2014 toen een investeringsmaatschappij
een minderheidsbelang verwierf. In de jaren daarna
zijn wij doorlopend betrokken geweest bij het bedrijf,
onder andere in 2018 bij de fusie met NL Healthcare.
Niet alleen vanuit de advocatuur hebben we Bergman
Clinics geadviseerd, ook onze notariële en fiscale
collega’s hebben dat gedaan.
MAC-event. Er zijn hele boekenkasten volgeschreven
over MAC-clausules, maar tot voor kort was dit in
onderhandelingen veelal een rituele dans waarbij de
adviseurs de gebruikelijke argumenten uitwissel-
den. Als gevolg van de coronacrisis is de MAC weer
actueler dan ooit en worden hier stevige discussies
over gevoerd.
Verder is het bijzonder dat meer dan twee derde van
de huidige aandeelhouders van DPA onherroepelijk
hebben toegezegd hun aandelen onder het bod te
zullen aanbieden. Hieruit blijkt duidelijk dat het bod
op veel steun kan rekenen bij de aandeelhouders
van DPA.
Gilde is via Kempen, de financieel adviseur van
Gilde in deze transactie, bij ons terechtgekomen.
Onze toegevoegde waarde is de ervaring die wij de
afgelopen jaren hebben opgebouwd op het snijvlak
van de commerciële wensen van partijen en het
sterk gereguleerde proces van een openbaar bod.
Zo traden we recentelijk op voor VolkerWessels bij
het openbaar bod van Reggeborgh op VolkerWessels,
stonden we het Vlaamse Mediahuis bij toen zij Tele-
deals
Onze toege-
voegde waarde
in deze trans-
actie lag onder
meer in het feit
dat wij als full Anke van Holthe tot Echten
service kantoor de onderneming en haar aandeel-
houders op alle mogelijke juridische vlakken konden
bedienen. Een speciale rol was daarbij weggelegd
voor onze collega’s gespecialiseerd op het gebied van
zorgregulatoire onderwerpen. Het feit dat wij deze
kennis als een van de weinige kantoren in Nederland
op zo’n hoogwaardig niveau in huis hebben, was
zonder twijfel van grote waarde in dit proces. Ook
het feit dat wij al zeer lange tijd betrokken zijn bij
Bergman Clinics en de onderneming goed kennen
heeft zeker bijgedragen aan het proces.
Meest bijzonder was toch het moment waarop
partijen het signing protocol ondertekenden (de
investering van Triton is onder andere nog onder
voorbehoud van het adviestraject met de onderne-
mingsraad van Bergman Clinics). Juist omdat wij als
kantoor en ikzelf al heel lang betrokken zijn bij Berg-
man Clinics en wij de onderneming in verschillende
fases van haar groei hebben meegemaakt, is het
bijzonder om ook weer bij deze nieuwe fase waarin
Bergman Clinics terechtkomt betrokken te zijn en
daaraan een bijdrage te kunnen leveren.”
graaf Media Groep van de
beurs haalden en waren
we betrokken bij de
openbare biedingen op
USG People en het bod op
de preferente aandelen
van Unilever.
Het ondertekenen van Jan Willem de Boer
het merger protocol is altijd een bijzonder moment in
een openbaar bod. In deze overeenkomst leggen de
bieder en de onderneming de belangrijkste afspra-
ken vast. Aan het tekenen van het merger protocol
gaan vaak intensieve onderhandelingen onder
strenge geheimhouding vooraf en het blijft bijzonder
om deze eerste fase af te sluiten met een persbe-
richt waarin de transactie openbaar wordt gemaakt.
Normaal wordt het merger protol getekend bij ons op
kantoor en drinken we een glas champagne om dit te
vieren. Helaas hebben wij de signing ditmaal digitaal
vanuit huis gedaan. Maar dat glas champagne gaan
we zeker nog met zijn allen drinken zodra het bod
succesvol is afgerond!”
MR. 2 2021 / 45
dierenrecht

‘STEEDS MEER JURIDISCHE

CONFLICTEN OVER DIEREN’
Meer Europese regels om dierziektes te bestrijden, malafide handelaren die inspringen op de sinds corona explosief
gegroeide vraag naar pups, vechthondenproblematiek en steeds meer eigendomsgeschillen over gezelschapsdieren:
het dierenrecht is volop in beweging. Drie in dit rechtsgebied gespecialiseerde advocaten vertellen erover.

door Alieke Bruins foto Depositphotos/MarcinSl1987

46 / Mr. 2 2021

B
estuurs- en strafrechtadvocaat
Jaap Baar (Kuyp Baar Advoca-
ten in Utrecht) is gespeciali-
seerd in het dierenrecht. Hij
staat onder meer stichtingen bij
die betere handhaving van dierenwelzijn
willen afdwingen of die bij hun pogin-
gen om het welzijn van dieren te verbe-
teren zelf met handhavingsmaatregelen
te maken krijgen. Zo staat Baar stichtin-
gen bij die zieke en gewonde dieren op-
vangen. Zij krijgen bijvoorbeeld met
handhaving te maken vanwege het toe-
dienen van bepaalde medicijnen. “Dat
mag alleen een dierenarts doen, maar als
zo’n organisatie voor elk ziek of gewond
dier naar een dierenarts moet lopen de
kosten erg snel op.”
MINDER CONTROLES
Handhaving van de regels over dieren-
welzijn is de laatste jaren flink geïnten-
siveerd, mede door de komst van de
dierenpolitie, die optreedt tegen mis-
handeling van dieren, hulp verleent en
dierenleed probeert te voorkomen.
Daarnaast houden de Nederlandse
Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA)
en de onafhankelijke stichting Landelij-
ke Inspectiedienst Dierenbescherming
toezicht op het welzijn van dieren. De
NVWA richt zich daarbij op bedrijfsma-
tige houders van dieren. Voor de hand-
having heeft zij verschillende straf- en
bestuursrechtelijke mogelijkheden. Zo
kan ze bij overtreding een schriftelijke
waarschuwing, bestuurlijke boete of een
last onder dwangsom opleggen. In ern-
stigere gevallen kan een dier in beslag
worden genomen. De NVWA heeft
meerdere inspecteurs in dienst die con-
troles uitvoeren bij bedrijven.
Volgens Baar ging de NVWA in corona-
tijd minder vaak over tot handhaving.
Vooral in de eerste maanden van de co-
ronacrisis had hij in ieder geval minder
handhavingszaken. “Zo bleven hercon-
troles uit in zaken waar ik die wel ver-
wacht had of waarin ik namens mijn cli-
ënt om controle gevraagd had.”
Een handhavingsmaatregel als de inbe-
slagname van een dier is ingrijpend, al-
dus Baar. In zulke zaken lopen de emo-
ties vaak hoog op. “Het gaat tenslotte
niet om de inbeslagname van een auto.”
Toen in het begin van de coronacrisis
veel zittingen door de coronamaatrege-
len digitaal plaatsvonden, heeft hij daar-
om meerdere keren - met succes - ver-
zocht zaken over dieren toch op een
fysieke zitting te behandelen. Dieren zijn
wezens met gevoel, benadrukt hij, wij-
zend op artikel 1.3 Wet dieren, waarin
de intrinsieke waarde van het dier is ver-
ankerd. Ook in het Burgerlijk Wetboek
staat dat dieren geen zaken zijn. Met een
“DE EMOTIES LOPEN VAAK HOOG OP IN ZAKEN
OVER DE INBESLAGNAME VAN DIEREN”
dierenrecht
beroep op die bepalingen pleit Baar er
daarom vaak voor dat de strafrechtelijke
beslagprocedure zich niet leent voor le-
vende dieren, maar tot nu toe zonder
succes.
RISICO’S VOOR GEZONDHEID
Baar staat ook organisaties bij die zich
inzetten voor verwaarloosde dieren in
het buitenland door ze naar Nederland
te halen om ze een beter leven te kunnen
bieden. De laatste decennia is de handel
in dieren en dierlijke producten fors toe-
genomen. Hiervoor gelden strenge re-
gels. Zo moet een dier verplicht ingeënt
zijn en mag het pas 21 dagen na vaccina-
tie Nederland in. “De douane en hand-
havingsinstanties letten hier zeer streng
op, zeker als het gaat om risicolanden
waarvan bekend is dat er regelmatig ge-
sjoemeld wordt met de regels.”
In april is een Europese diergezond-
heidsverordening in werking getreden
die tientallen richtlijnen en verordenin-
gen samenvoegt, om dierziekten als
hondsdolheid te voorkomen en te be-
strijden. Het verbaast Baar dat deze
nieuwe verordening zich niet meer richt
op dierenwelzijn. Dat blijkt volgens hem
al uit het eerste artikel, waarin staat dat
de verordening moet zorgen voor een
betere diergezondheid ter ondersteuning
van een duurzame landbouw- en aqua-
cultuurproductie in de EU en een doel-
treffend functionerende interne markt.
MEER EIGENDOMSGESCHILLEN
Advocaat en dierkundig ingenieur Iaira
Boissevain is gespecialiseerd in veteri-
nair en ‘praktisch’ dierenrecht en had ja-
renlang een eigen juridisch advieskan-
toor. Sinds 2013 is zij advocaat bij
Bruggink & Van der Velden Advocaten
Belastingadviseurs in Utrecht. Daarnaast
is ze docent dieren- en veterinair recht
bij de studie diergeneeskunde aan de
Universiteit Utrecht. In haar praktijk
houdt ze zich onder meer bezig met ve-
terinair recht en bestuursrecht, zoals za-
ken over geluidsoverlast door dieren.
Ook treedt ze op in geschillen over
MR. 2 2021 / 47
dierenrecht
a­ ansprakelijkheid en eigendom. Die ei-
gendomsconflicten zag ze in coronatijd
flink toenemen. “Ik weet niet of dit een
gevolg is van de coronacrisis, maar op-
vallend is het wel.”
In strafrechtelijke procedures staat ze re-
gelmatig slachtoffers bij van aanvallen
door agressieve honden. “Als het mooier
weer wordt en mensen meer naar buiten
gaan, neemt het aantal zaken over zulke
incidenten weer toe.” Daarbij speelt vol-
gens haar een rol dat de overheid in de
afgelopen tientallen jaren steeds meer
gebieden heeft afgesloten voor honden,
waardoor er slechts “postzegelgebieden”
overblijven waar ze los mogen. Dat zorgt
voor problemen, aldus Boissevain.
TIKKENDE TIJDBOMMEN
Die problemen raken ook een andere
kwestie waarvoor Boissevain al jaren
aandacht vraagt: de zogenoemde ‘hoog-
risicohonden’ zoals pitbulls en staffords,
die volgens haar zijn gefokt om aan te
vallen en te doden. “Het zijn tikkende
tijdbommen”, zei ze hierover in maart in
››
een artikel in Trouw. Boissevain pleit
6-DAAGSE OPLEIDING
BEDRIJFSJURIST
WWW.EUROFORUM.NL/BEDRIJFSJURIST
71749 banner 170x122 mm.indd 1
48 / Mr. 2 2021
daarom voor een houd-, fok- en import-
verbod en een muilkorfplicht.
Zo’n ‘pitbullverbod’ was er vijftien jaar
lang: alle dieren van dit ras moesten ge-
registreerd en gesteriliseerd worden en
mochten alleen gemuilkorfd en aange-
lijnd de straat op. Dit verbod werd in
2008 opgeheven door voormalig land-
bouwminister Gerda Verburg omdat het
aantal incidenten met honden niet af-
nam. Maar die conclusie was fout, stelt
Boissevain, omdat de honden die een
mix zijn van het pitbullras en andere
hoogrisicohonden destijds niet verbo-
den werden.
Daarnaast pleit Boissevain voor een goe-
de registratie. Slachtoffers kunnen nu al-
leen aangifte doen bij de politie. Ge-
meenten kunnen een muilkorfplicht
opleggen en, in het uiterste geval, de
“DIEREN WORDEN BIJNA ALLEEN NOG ALS
SLACHTOFFER GEZIEN, EN NIET ALS DADER”
hond weghalen bij de eigenaar en in een
asiel plaatsen. “Maar in zeker 90 procent
van de gevallen wordt de aangifte niet
eens opgenomen. Het opleggen van een
maatregel is voor gemeentes bovendien
een discretionaire bevoegdheid. Veel ge-
meentes doen er niets mee.” En een
muilkorfplicht geldt alleen in de ge-
meente die deze oplegt.
Sommige gemeentes houden wel een re-
gistratie bij, zoals Zwolle. Daar is het
aantal incidenten waarbij een hond een
dier of mens in coronatijd heeft gebeten
bijna verdubbeld, zo meldde De Stentor
in februari. Er werden vorig jaar 43 bijt-
incidenten geregistreerd, met zes keer
een mens als slachtoffer. Daarnaast werd
er 24 keer melding gemaakt van een po-
tentieel gevaarlijke hond, een stijging
van 400 procent.
1-4-2021 09:59:16

DADERCULTUS
In Nederland is de bescherming van die-
ren zo vergevorderd dat we het dier vrij-
wel alleen nog als slachtoffer zien en niet
als dader. Praktijk en rechtspraak laten
een opvallende lankmoedigheid zien je-
gens de daders, waardoor deze opnieuw
mens of dier kunnen aanvallen, aldus
Boissevain. “Er is een soort dadercultus
ontstaan”, zegt ze. “Aanvallen en bijten is
normaal geworden, daar moet je als par-
ticulier gewoon rekening mee houden.
Kennelijk moeten er eerst nog meer
slachtoffers vallen voordat dit veran-
dert.” Ze hoopt dan ook op een minister
“met gezond verstand” die dit aanpakt.
Dat de aandacht voor het dierenwelzijn
soms erg ver gaat, blijkt volgens Boisse-
vain ook uit een zaak van een 80-jarige
zieke cliënt. “Vijf medewerkers van de
dierenpolitie kwamen ’s ochtends vroeg
bij haar langs om haar veertien jaar oude
hondje weg te halen; de buren hadden
geklaagd dat het niet goed werd ver-
zorgd. Een buitenproportionele aanpak.
Ze hadden ook gewoon eerst met haar
kunnen praten. Uiteindelijk is geen
handhavingsmaatregel opgelegd en is
overeenstemming bereikt over een ande-
re oplossing, waarbij het hondje is terug-
gebracht en de situatie daarna werd ge-
monitord.”
ADVOCAAT VOOR FOKKERS
Net als Boissevain ziet ook Linda Joos-
ten (Verweij Advocaten in Nijmegen)
het aantal eigendomsconflicten over
honden en katten toenemen. Joosten
biedt fokkers van honden en katten
juridische bijstand. Ze adviseert onder
andere over regelgeving rond koop en
verkoop en bij geschillen over aanspra-
kelijkheid en eigendom. Vooral over de
plaatsing door fokkers van een hond in
gastgezinnen had ze de laatste maanden
meer zaken. Fokkers kunnen daar om
verschillende redenen toe besluiten.
Vaak zijn afspraken niet goed vastge-
legd, waardoor achteraf onenigheid kan
ontstaan.
Joosten merkt in haar omgeving dat de
vraag naar pups in coronatijd fors is ge-
stegen, met grote prijsstijgingen tot ge-
volg. “Steeds meer mensen die een teefje
bezitten willen een keer een nestje uit-
proberen.” Veel mensen realiseren zich
volgens haar niet dat al snel sprake is
van bedrijfsmatig dieren fokken. “Ik geef
dierenrecht
“OOK ÉÉN OF TWEE KEER PER JAAR EEN NESTJE
PUPS KAN AL BEDRIJFSMATIG FOKKEN ZIJN”
regelmatig lezingen bij rasverenigingen ‘claimcultuur’. “Het komt regelmatig
en als ik aan deelnemers vraag of ze voor dat een koper een pup koopt van
hobby- of bedrijfsmatig dieren fokken honderden euro’s en het tienvoudige aan
antwoordt zo’n 95 procent ‘hobbymatig’. schadevergoeding vraagt als er een pro-
Maar ook als je één of twee keer per jaar bleem mee blijkt te zijn. Zeker voor ie-
een nestje hebt kan volgens de huidige mand die één nest per jaar heeft kunnen
regelgeving al snel sprake zijn van be- de kosten zo behoorlijk oplopen.”
drijfsmatig fokken en dan moet je aan
allerlei eisen voldoen.” HONDENSCHOOL
Omdat bepaalde erfelijke afwijkingen Het zal niet verbazen dat de geïnterview-
het welzijn van dieren ernstig aantas- de advocaten alle drie dol op dieren zijn.
ten, gelden specifieke welzijnscriteria Iaira Boissevain heeft twee asielhonden en
voor het fokken van gezelschapsdieren, traint hobbymatig speurhonden. Voor de
zoals voor de zogeheten ‘kortsnuiten’. coronacrisis bezocht ze ook regelmatig
Om naleving te bevorderen voert de asiels in het buitenland. Linda Joosten
NVWA controles uit bij fokkers, waar- runt naast haar werk met haar man en
bij soms overtredingen worden vastge- een vriendin een hondenschool.
steld. De honden hebben bijvoorbeeld Jaap Baar heeft een Zweedse herder en
een veel te korte snuit en een duidelijk twee konijnen. Zijn specialisatie – boven-
hoorbare ademhaling, een teken dat de dien op het snijvlak van waar hij zich be-
dieren het benauwd hebben. Over de roepsmatig mee bezighoudt: straf- en be-
regelgeving krijgt Joosten regelmatig stuursrecht − noemt hij een uit de hand
vragen. “Als een fokker jarenlang een gelopen hobby. “Dierenrecht is een mach-
bepaald ras heeft gefokt waarbij de tig interessant rechtsgebied.” •
overheid nu beperkingen oplegt, kan ik
me voorstellen dat dit voor onduide-
lijkheden zorgt.”
CLAIMCULTUUR
Steeds vaker hoort Joosten van
fokkers dat het fokken er
niet leuker op is gewor-
den, onder meer
door het
groeiend
aantal ma-
lafide han-
delaren
die in-
springen op
de sinds co-
rona explosieve
toename van de
vraag naar
puppy’s,
maar
vooral
ook door
de vol-
gens haar
toenemende
MR. 2 2021 / 49
 Vacature advocaat-stagiaire
Ondernemingsrechtelijke proces- en adviespraktijk Vestiging Venlo

Wie zijn wij

Boels Zanders Advocaten, een snel groeiende, internationaal georiënteerde onderneming waar kwalitatief hoogwaardige juridische
diensten worden verleend. Dit gebeurt door 130 medewerkers, van wie 75 advocaten, vanuit onze vestigingen in Eindhoven, Venlo
en Maastricht. Alles wat we doen is gebaseerd op onze drie kernwaarden: betrokken, doelmatig en vanzelfsprekend vakkundig. Het
kantoor staat qua omvang in de landelijke top 25 en is het grootste advocatenkantoor van Zuidoost Nederland.

Wij zijn trots op onze informele en plezierige werksfeer. Bij ons krijgt iedereen de ruimte om te groeien. Wij zijn gedreven, met een
commerciële instelling. Wij bieden veel ruimte om jezelf in de breedte en diepte te ontwikkelen, kansen te signaleren en nauw
samen te werken met professionals uit andere praktijkgroepen.

Wie zoeken we?

Voor onze specialisatie ondernemingsrecht zoeken wij een advocaat-stagiaire met bijzondere interesse in zowel het
verbintenissenrecht als het vennootschapsrecht. Je beschikt over een assertief karakter en bent zelfverzekerd. Je denkt in
oplossingen: voor cliënten heeft oplossen meer waarde dan gelijk krijgen en dat zie jij als geen ander. Je bent praktisch ingesteld en
begrijpt de commerciële belangen van je cliënt.

Ondernemingsrecht
Je gaat werken in een brede commerciële (proces)praktijk die deel uitmaakt van onze specialisatie ondernemingsrecht. Je krijgt
een gedegen opleiding om volwaardig mee te gaan draaien in de praktijk en draagt naarmate je ervaring groeit steeds meer bij aan
de ontwikkeling van de praktijk.

Jouw profiel

Afgeronde academische opleiding Nederlands recht; Ambitieus en enthousiast;

Affiniteit met relevante rechtsgebieden; Goede beheersing van de Engelse taal in woord en
Scherp analytisch en strategisch vermogen; geschrift. Een goede beheersing van het Duits is een
Teamplayer; pré;
Communicatief vaardig; Woonachtig in of bereid om op termijn te verhuizen
Pragmatisch ingesteld; naar de regio Venlo.

Wat bieden we?

Naast een afwisselende en boeiende baan in een toonaangevende commerciële (proces)praktijk bieden we je ook aansprekende
zaken zoals goede arbeidsvoorwaarden, een prettige werkomgeving en voortdurende mogelijkheden om jezelf nog verder te
ontwikkelen. Wij stimuleren en ondersteunen je bij je persoonlijke ontwikkeling middels interne- en externe cursussen en een
persoonlijk opleidingsbudget. Bovendien krijg je veel ruimte voor eigen initiatief.

Past jouw kracht bij onze ambitie?

Stuur dan een mail met een goede motivatie én CV naar hrm@boelszanders.nl.

Voor meer informatie neem contact op met:

Anne Pouwels, HR manager

088 - 30 40 251

Thom Beukers, partner

088 30 4 01 06

De kracht van ambitie www.boelszanders.nl

 muraal

TOTAAL GETRANSFORMEERD:
VAN V&D TOT KANTOORPAND
Een paar jaar geleden was het nog een La Place-restaurant, nu houdt VanGoud Advocaten kantoor op de
bovenste etage van het voormalige V&D-pand in Arnhem.

tekst & foto’s Chris van Houts

MR. 2 2021 / 51
muraal
KANTOOR OP DE GROEI
N
ee, de klimaatproblematiek
(steenkoud in de winter, snik-
heet in de zomer) was niet de
enige reden dat VanGoud
Advocaten rond begin 2019
weg wilde van de Apeldoornseweg.
Andere argumenten waren volgens part-
ner Harm van Gaal: “Het was een stati-
ge, maar gedateerde kantoorvilla vol
tussentrappetjes, we zaten erg ver uit el-
kaar, parkeren was een gedoe.” Martine
Stokdijk, eveneens partner, vult aan: “En
als ik boven in mijn kamer rondliep, tin-
kelde de kroonluchter beneden. Het was
er sowieso erg gehorig.”
Van Gaal: “We wilden modern, meer bij
elkaar, en we wilden kunnen groeien.
Vanwege ons vastgoedspecialisme heb-
ben we natuurlijk een goed netwerk en
al snel kwam het V&D-gebouw naar vo-
Harm van Gaal
52 / Mr. 2 2021
ren. Het zou totaal getransformeerd
worden. De plannen zagen er prachtig
uit: kantoorruimtes, een koffiebar, een
multifunctionele trap/tribune − handig
voor grotere netwerkevents – en de par-
keergarage.” Van Stokdijk: ”Vanaf mo-
ment één zaten we aan tafel met de ver-
huurder. We zouden de eerste gebruiker
worden, hadden dus de eerste keus.”
Ze kozen voor de topetage (waar voor-
heen onder meer het La Place-restaurant
was gesitueerd), natuurlijk mede vanwe-
ge het terras en het uitzicht over het
Musiskwartier. “Over de indeling van
onze unit konden we meebeslissen en
qua inrichting kregen we ook de vrije
hand.” VanGoud koos niet voor een kan-
toortuin, maar voor een meer traditio-
nele kantoorinrichting: kamers met veel
glas. Er kwam een lunchruimte waar ie-
Martine Stokdijk
dereen in terechtkan en een bar. “Die
komt op het terras uit is en is gelukkig
niet zo klein als de vorige”, zegt Stokdijk
tevreden. “We kijken uit naar het mo-
ment dat de coronamaatregelen kunnen
worden versoepeld en we het pand vol-
ledig kunnen gaan gebruiken.”
PRIMA SFEER
De medewerkers van VanGoud waren
benieuwd of het anders zou voelen: van
een pand alleen door hen gebruikt naar
een multi-tenant omgeving. Volgens Van
Gaal bevalt de verandering heel goed:
“De sfeer is hier prima. We kunnen
doen wat we willen. En in het gebouw
zitten ook enkele kleine advocatenkan-
toren met andere expertises: we hebben
al diverse keren kennis met elkaar kun-
nen uitwisselen.” •
 muraal

VANGOUD ADVOCATEN
VOOR VASTGOED &
OVERHEID
LOCATIE Velperplein 23-25 in Arnhem
SINDS 1 mei 2020
PERSONEEL 13 advocaten (van wie 8
partner) en 3 ondersteuners
KANTOOROPPERVLAKTE 675 m²
ARCHITECT HofmanDujardin
INTERIEUR Suzan Vromans Interior
Design en Caroline Thijssen Nieuw-
bouw Advies (Arnhem)

“WE KOZEN DE
TOPETAGE MEDE
VANWEGE HET TERRAS
EN HET UITZICHT”

MR. 2 2021 / 53
AANDACHT VERBINDT

OPENHARTIG EN KWETSBAAR
‘Uit het leven van een officier van justitie’ en ‘Het indringende verhaal van een
bevlogen officier’ staat op de kaft van Familiezaken van Gabriëlle Hoppenbrou-
wers. Strafrechtadvocaat Frank van Ardenne, die het boek voor Mr. las, had wat
meer OM en wat minder privézaken verwacht.
F
amiliezaken is een prettig lees-
baar boek. Er zijn niet heel veel
boeken geschreven door officie-
ren van justitie. Het eerste boek
van een officier van justitie dat ik
ooit las was het legendarische Studenten,
moordenaars en ander volk van mr. J.J.
Abspoel. Anders dan Abspoel geeft Ga-
briëlle Hoppenbrouwers vooral een blik
in haar privéleven. Aan bod komen haar
jeugd en het gezin waarin zij opgroeide,
haar huwelijk en echtscheiding, haar
zoon en een nieuwe, inmiddels gestran-
de relatie, maar vooral het overlijden
van haar broer door een ernstige ziekte.
Deze onderdelen staan in mijn beleving
centraal in haar boek en worden ‘gelar-
deerd’ met strafzaken die de auteur als
pers- of zaaksofficier van justitie hebben
aangegrepen. Het betreft vooral zeden-
en verkeersstrafzaken met een enorme
impact op de verdachten, slachtoffers en
in sommige gevallen de nabestaanden.
Een enkele fraudeur, in dit geval van een
woningcorporatie, krijgt er in het boek
ook nog even extra ‘van langs’.
Hoppenbrouwers toont zich een bevlo-
gen officier die − en dat is in de huidige
tijd verheugend – voorstander is van
straffen op maat. Zij is oprecht geïnte-
resseerd in de mens achter de verdachte.
Het blijft helaas onbesproken hoeveel
VERHEUGEND IS DAT
HOPPENBROUWERS
VOORSTANDER IS VAN
STRAFFEN OP MAAT
lezen
ruimte daar van hogerhand nog voor
wordt geboden in deze tijden van effici-
ency, productie en procesprotocollen.
AUTOBIOGRAFIE
Wat ik meer had verwacht in het boek
(nu het door de uitgever zo nadrukkelijk
wordt gepresenteerd als een boek van een
officier van justitie, maar dat is wellicht
beroepsdeformatie van mijn kant) zijn de
inhoudelijke aspecten van het werken op
een parket van het OM. Hoe leid je een Gabriëlle Hoppenbrouwers,
opsporingsonderzoek, hoe verloopt het Familiezaken, Thomas Rap
contact met de politie en hoe komt een
strafeis tot stand et cetera. Maar wellicht
lezen wij dat in deel 2. Het boek heeft
meer weg van een autobiografie, waar de
*****
titel ‘Familiezaken’ al op lijkt te wijzen.
Hoppenbrouwers is immers officier van VLOT GESCHREVEN
justitie in strafzaken en houdt zich als of- ANDERE INHOUD DAN
ficier niet bezig met het familierecht. VERWACHT
Sommige strafzaken waaraan zij refereert
hebben wel grote gevolgen voor de fami-
lie van de verdachte, maar dat is niet de
rode draad van het verhaal. Daar is na-
tuurlijk niets mis mee, maar het was niet
wat ik van het boek verwachtte. Het is
wel krachtig en knap om je als mens met
een publieke functie zo openhartig en
kwetsbaar te presenteren.
Indrukwekkend en bewonderenswaar-
FOTO: SUZANNE LIEM
dig is de wijze waarop Hoppenbrouwers
tijdens het ziekteverloop van haar broer
nimmer van zijn zijde is geweken en
hem daarmee tot grote steun was. Het
boek is wellicht (onbewust) geschreven
om een loodzware periode af te sluiten
en om te laten zien − voor wie het nog FRANK VAN ARDENNE
niet wist − dat officieren ‘ook maar ge- is advocaat bij Van Ardenne &
woon mensen zijn’ met in dit geval een Crince le Roy Advocaten in
bijzondere en relevante baan. • Rotterdam.
MR. 2 2021 / 55
 “Data science en
gegevensbescherming zijn
onlosmakelijk
met elkaar verbonden”
Friederike van der Jagt
Advocaat Hunter Legal

Blijf
scherp
Opleiding Data Science en
Gegevensbescherming
Advocaat Friederike van der Jagt is een van de (hoofd)docenten bij de nieuwe opleiding Data Science
en Gegevensbescherming. Deze opleiding biedt u een afwisselend en praktijkgericht programma van
computerwetenschappen en juridische verdieping in onder meer de privacywetgeving.
Slim en tegelijkertijd verantwoord gebruik van gegevens vergt kennis en begrip uit verschillende disciplines.
Om privacyregels goed te kunnen toepassen, is kennis van computerwetenschappen onontbeerlijk.
Andersom geldt dat wanneer je werkt met grote data-verzamelingen, IT-systemen en de beveiliging daarvan,
kennis van de geldende privacyregels noodzakelijk is. In deze opleiding komen al deze aspecten aan bod.

Kijk voor meer informatie en ons volledige cursusaanbod op www.cpo.nl. Voor scherpe denkers.

HET NACHTKASTJE VAN
Daniël van Essen
Fictie is favoriet bij advocaat Daniël van Essen. Maar hij leest ook allerlei an-
dere boeken: zo liggen een opvoedboek voor puppy’s en een naslagwerk over
het maken van bordspellen broederlijk naast elkaar op zijn nachtkastje.
I
k onderneem graag veel uiteenlopen-
de dingen, vaak tegelijkertijd. Op het
gebied van hobby’s en dingen die me
interesseren geldt dat ook, en qua le-
zen is het niet heel anders. Daarom
liggen er altijd vijf tot zeven boeken op
mijn nachtkastje − een kleine instabiele
boekenkast. De boeken lopen uiteen van
romans tot hobbyboeken; momenteel
zelfs een opvoedboek voor puppy’s. Het is
daarom ook lastig mij te beperken tot het
bespreken van slechts enkele titels.
Als kind las ik het liefst fantasieverhalen.
Mijn favoriete boek was De Koning van
Katoren, geschreven door Jan Terlouw.
Ook tegenwoordig lees ik nog steeds het
liefste fictie. Mijn favoriete schrijver is
de Japanse romanschrijver Haruki Mu-
rakami, die met zijn romantische doch
melancholische, surrealistische werken
mij vrijwel altijd weet te boeien. Zijn re-
centst uitgegeven roman, Kishidanchō-
goroshi (Killing Commendatore in het
Engels), ligt hier nog ongerept op het
kastje. Hoewel het werk niet zo goed
wordt ontvangen als de andere werken
van Murakami, ben ik enthousiast om
aan het boek te beginnen.
Als liefhebber van legendes en mytholo-
gie − in het bijzonder de Noorse en Ger-
maanse mythologie − ligt er ook altijd
wel iets over dit onderwerp. Zo lees ik
momenteel De Legende van Sigurd en
Gudrún, een bundel met verhalende poë-
zie van J.R.R. Tolkien (schrijver van De
Hobbit en In de Ban van de Ring). Deze
bundel is na de dood van Tolkien uitvoe-
rig becommentarieerd en bewerkt door
diens zoon. Het boek kent zijn oorsprong
in de Noorse en Germaanse legende
rondom de dwerg Fafnir die in een draak
verandert, zijn broer Regin en met name
de held Sigurd (in het Germaans Sieg-
fried), die de draak uiteindelijk zal slach-
ten. De saga van Sigurd was een grote
bron van inspiratie voor de epische ope-
lezen
rareeks Der Ring des Nibelungen (be-
staande uit de vier delen: Das Rheingold,
Die Walküre, Siegfried en Götterdämme-
rung). Deze reeks is het magnum opus
van componist Richard Wagner. De le-
gende was ook een grote inspiratiebron
voor In de Ban van de Ring en De Hobbit.
Verplichte kost voor de liefhebber van
fantasie, mythologie en opera.
In mijn vrije tijd speel en recenseer ik
veel bordspellen en maak ik zelfs deel uit
van een podcast over dit onderwerp
(Tussen de (Spel)regels door!). Daar-
naast ben ik druk met de uitwerking van
mijn eigen bordspelconcepten. Een be-
kend spellenauteur is dr. Reiner Knizia,
een Duitse wiskundige met een impo-
sante portfolio aan spellen. Knizia
schrijft ook boeken over spellen en spel-
ontwikkeling. Zijn boek Dice Games
Properly Explained ligt als naslagwerk op
mijn kastje en ik blader hier regelmatig
eens door voor wat inspiratie.
Behalve op het nachtkastje bevinden
zich nog talloze boeken in de woonka-
mer en in de boekenkast. Genoeg te
lezen dus! •
DANIËL VAN ESSEN
is advocaat Banking &
Finance bij Dirkzwager
in Arnhem.
MR. 2 2021 / 57
Voor een mooie vervolgstap met perspectief

Meer weten of een keer vrijblijvend sparren? Een (digitale) afspraak is snel gemaakt.

Willem Gentenaar
Partner T&P Legal 06 12 97 68 93 w.gentenaar@tplegal.nl www.tplegal.nl

Vacature
Advocaat-
medewerker IT-
& Privacyrecht
Ons Intellectueel Eigendom, ICT &
Privacyteam in België en Nederland
heeft zowel nationaal als
internationaal een uitstekende
reputatie. Onze collega’s procederen
van rechtbanken tot het Europese
Hof van Justitie over complexe
inbreukvragen.

Voor ons Intellectueel Eigendom,

ICT & Privacy-team in Rotterdam
zoeken wij een talentvolle en ervaren Cursus
(senior) advocaat medewerker met Gezondheidsrecht voor juridische professionals
uitstekende juridische en intellectuele
kwaliteiten die zijn of haar carrière wil fysiek
voortzetten binnen de advocatuur op &
het gebied van IT- en privacyrecht. online!

Meer informatie en solliciteren?

Kijk op werkenbijakd.nl
Data: 19 en 27 mei, 3 juni
Meer info: medilex.nl/gezondheidsrechtjurist
Advocaat m/v

EN
MET HET
WETBOEK IN
Z’N HOOFD.

ONDER-
NEMEN
IN HET
BLOED.
werkenbijgt.nl
Getting it done. Together.