Keeraigal Final Reed

B÷µõUQ¯® PõUS® RøµPÒ
1
M.N. 418
First Edition : October 2013
112 Pages, Price Rs. 80
SÔ¨¦PÐUPõP...
RøµPÒ & 2 RøµPÒ & 9
RøµPÒ & 16
hõUhº A¸s ]ßøÚ¯õ

GÊzx ÁiÁ® : Bº. £õºzu\õµv
EhÀ|»® / Health Care

Aarokkiyam Kaakkum Keeraigal
by Dr. Arun Chinniah ©
Tamil Text : R. Parthasarathy
U.P. 029
Usha Prasuram First Edition : September 2013
248+8 Pages, Price Rs.200
Printed in India.
Usha Prasuram
No.2/3, 4th Street,
Gopalapuram,
Chennai - 600 086.
Ph: 044-28111506
Website: www.mathinilayam.com
Email : mathinilayambook@gmail.com; info@mathinilayam.com
Design / Layout : N. Premkumar, JLP Designs.
This book is sold subject to the condition that it shall not, by way
of trade or otherwise, be lent, resold, hired out, or otherwise
circulated without the publisher’s prior written consent in any form
of binding or cover other than that in which it is published and
without a similar condition including this the rights under copyright
reserved above, no part of this publication may be reproduced, stored
in or introduced into a retrieval system, or transmitted in any form
or by any means (electronic, mechanical, photocopying, recording
or otherwise), without the prior written permission of both the
copyright owner and the above-mentioned publisher of this book.
4
\©º¨£n®
Gß A®©õ ö\. •zu®©õÒ
AÁºPÎß ö£õØ£õu[PÐUS.
5
6
EÒ÷Í
•ßÝøµ ... 8
1. Røµ & J¸ Põ¨¦nÄ ... 11
2. Røµ ö\õÀ¾® £õøu ... 20
3. ªP GÎvÀ QøhUPUTi¯ RøµPÒ ... 35
4. GÎvÀ QøhUPUTi¯ RøµPÒ ... 153
5. A›uõPU QøhUPUTi¯ RøµPÒ ... 223
7
•ßÝøµ
G ÚUSU RøµPÒ «x G¨÷£õx÷© Dº¨¦ Esk. ]Ö

Á¯vÀ Ç¢÷u Røµa \ø©¯À GßÓõÀ E°º. Gß
A®©õÂß Røµa \ø©¯À ¸]÷¯õ ¸]uõß. Gß uõ¯õº
vÚ•® ÷uõmh ÷Áø»USa ö\ßÖ Ãk v¸®¦®-
÷£õöuÀ»õ®, AÁº øP°À HuõÁx J¸ RøµU Pmk
ÇUS®.
øP, PõÀ, •P® PÊÂUöPõsh ¤ÓS, Ãmk •ØÓzvÀ
EmPõº¢x, öPõsk Á¢u Røµø¯ B´¢x, usp›À
A»] GkzxUöPõÒÁõºPÒ. AuõÁx, Røµa
\ø©¯¾US AÁº B¯zu©õÁøu¨ £õºUS®÷£õ÷u
GÚUS |õÂÀ Ga]ø»a _µUP øÁUS®.
G¨÷£õx® GÎvÀ QøhUPõu JßÔß «xuõß |©US
AvP Dº¨¦®, Bø\²® ÇUS® GßÖ ö\õÀÁõºPÒ.
BÚõÀ, GßøÚ¨ ö£õÖzuÁøµ, wÚ•® Røµ
\õ¨¤mhõ¾® Auß «uõÚ "÷©õP®' CßÖÁøµ
uo¢u÷u CÀø».
\›. Âå¯zxUS Á¸÷Áõ®. B´¢x, A»] Gkzu
Røµø¯, ©s \mi°À ÷£õmk, ªÍPõ´ ÁØÓø»U
QÒÎ¨÷£õmk, PkS uõÎzx ÁuUQ, uspº, E¨¦
÷\ºzx \mi «x umk ÷£õmk A®©õ ‰iÂkÁõºPÒ.
Røµ |ßS öÁ¢ux®, ]Ôx ¦ÎU Pøµ\ø» ÷\ºzxU
öPõvUPøÁzx, CÓUQ ©zuõÀ PøhÁõºPÒ. |õß
£UPzvÀ EmPõº¢x £õºzxU öPõsi¸¨÷£ß.
8
GÀ»õ® •i¢x, `hõÚ \õuzvÀ Røµø¯¨ ÷£õmk¨
¤ø\¢x, E¸mi, Gß øPPÎÀ £õ\z÷uõk A®©õ u¢u
A¢uU Røµa \õu® Gß ãÁß EÒÍ Áøµ ãÂzv¸US®.
CßÖ, "A¢u¨' £õ\zxhß Røµa \õu® u¸ÁuØS A®©õ
CÀø»ö¯ßÓõ¾®, RøµPøÍ¨ £õºUS®÷£õöuÀ»õ®
Gß uõ¯õ›ß {øÚÄPÎÀ ‰ÌQ¨÷£õQ÷Óß.
J¸ £v¨£PzvÀ B]›¯µõP Ç¢u Gß |s£º
Bº.£õºzu\õµv, RøµPÒ £ØÔ Â›ÁõÚ J¸ ¦zuP®
GÊu •i²©õ GßÖ ÷Pmh÷£õx, EhÚi¯õP GÚUS
Gß A®©õÂß bõ£P®uõß Á¢ux. Eh÷Ú
\®©vz÷uß. CÛ, RøµPÒ £ØÔ C¢u¨ ¦zuP®, Gß
uõ¯õº £ØÔ¯ £_ø©¯õÚ {øÚÄPøÍ GÚUS
G¨÷£õx® {øÚÄ£kzvUöPõsi¸US®. A¢u
AÍÄUS EnºÄP÷Íõk öuõhº¦£kzvUöPõskuõß
C¢u¨ ¦zuPzøu GÊv°¸UQ÷Óß.
¦zuPzøu GÊuz öuõh[Q¯÷£õx GßÝøh¯ EhÀ
Gøh 78 Q÷»õ. vÚ® J¸ Røµ GßÖ •øÓøÁzx,
HuõÁx J¸ Røµø¯ J¸ ÷ÁøÍ ©mk÷© \õ¨¤m÷hß.
÷©¾®, Røµø¯ J÷µ ©õv›¯õPa \õ¨¤hõ©À, J¸|õÒ
RøµU Pøh\À, CßöÚõ¸ |õÒ Røµ¨ ö£õ›¯À, ©ØöÓõ¸
|õÒ `¨ GßÖ Âu® Âu©õPa \õ¨¤m÷hß. ¦zuPzøu
GÊv •izu \©¯zvÀ 68 Q÷»õ GßÓ GßÝøh¯
E¯µzxUS HØÓ \µõ\› EhÀ Gøhø¯ Aøh¢÷uß.
C¢u¨ ¦zuPzvÀ |õß SÔ¨¤mkÒÍx÷£õÀ, vÚ® J¸
Røµ \õ¨¤mhõÀ Eh¾® EÒÍ•® "öuÎÁøh²®'
Gß£uØS |õ÷Ú ÷|µi¯õÚ \õm]. C¢u¨ ¦zuPzøu¨
£i¨£÷uõk {ÖzvÂhõ©À, Aøu ÁõÌÂ¾® Pøh¨-
¤i²[PÒ. B÷µõUQ¯® Á\¨£k®.
ÁõÌP ÁÍ•hß.
Aß¦hß,
hõUhº. A¸s ]ßøÚ¯õ,
uªÇº ]zu EnÂ¯À ©ØÖ® C¯ØøP ©¸zxÁ \[P® (uìÚõ),
Gs.155, •uÀ©õi, 94&Áx öu¸, 15&Áx ö\Uhõº,
÷P.÷P.|Pº, ö\ßøÚ & 600 078.
ö©õø£À : +91&9884076667, +91&91761 76667
9
C¢u¨ ¦zuPzvÀ GÚUSz öu›¢u Áøµ°À, Gß
AÝ£ÁzxUS EÒ£mh RøµPøÍ¨ £ØÔ¯
ÂÁµ[PøÍU SÔ¨¤mkÒ÷Íß. C¢u E»QÀ
¡ØÖUPnUPõÚ Røµ ÁøPPÒ EÒÍÚ. ÷\®¦U
Røµ, ÷£vU Røµ, ‰UQµmøhU Røµ, ªßÚU Røµ,
÷PõÈU Røµ GÚ GzuøÚ÷¯õ ÁøP¯õÚ RøµPÒ
vÚ•® £¯ß-£kzu¨£kQßÓÚ.
RøµPÎß Ai¨£øh Sn÷©, Eh¾US Fmh-
©Îzx, AÔÄz vÓøÚ ÷©®£kzxÁxuõß. A¢u
ÁøP°À, C¢u¨ ¦zuPzvÀ SÔ¨¤h¨£mkÒÍ
JÆöÁõ¸ Røµ²®, AuÚuß ußø©°À uÛz-
xÁ® öPõshøÁuõß.
E[PÐUS¨ ¤izu RøµPøÍz ÷uº¢öukzxa
\õ¨¤k[PÒ. |õß C[÷P SÔ¨¤hõu, A÷u
÷|µzvÀ E[PÐUSz ÷uõßÔ¯ ÷¯õ\øÚPÎÀ
Røµø¯¨ £»ÁøP¯õPa \ø©zxa \õ¨¤k[PÒ.
GßøÚ¨ ö£õÖzuÁøµ, GÀ÷»õ¸® RøµPøÍa
\õ¨¤h ÷Ásk®. SøÓ¢u£m\®, vÚ® J¸
÷ÁøÍ HuõÁx J¸ Røµ \õ¨¤h ÷Ásk®.
AÆÁÍÄ- u õß. RøµPøÍa \õ¨¤mhõÀ, ÷|õ´
CÀ»õ, }izu, B÷µõUQ¯ ÁõÌøÁ¨ ö£Ó»õ®.
ö£sPÒ, J¸ |õøÍUS 100 Qµõ® Røµ²®;
BsPÒ, J¸ |õøÍUS 40 Qµõ® Røµ²®; £ÒÎ
ö\À¾® SÇ¢øuPÐUS, J¸ |õøÍUS 60 Qµõ®
Røµ²®; 10 Á¯xUS ÷©Ø£mh ]ÖÁº &
]Öª¯¸US, J¸ |õøÍUS 60 Qµõ® Røµ²®
÷uøÁ.
BP÷Á, RøµPøÍ ÷|]²[PÒ. B÷µõUQ¯®
Á\¨£k®.
10
1
Røµ & J¸ Põ¨¦nÄ
Røµ & Kº AØ¦u©õÚ \õzÃP EnÄ. |À¾nºøÁz

u¸® RøµPøÍ "|h©õk® ]zuºPÒ' GßÖThU
SÔ¨¤h»õ®. RøµPÎÀ AøÚzxa \zxPÐ® AvP
AÍÂÀ EÒÍÚ. AuõÁx, ©Ûuß \õ¨¤k® ¤Ó
EnÄ¨ ö£õ¸ÒPÎÀ CÀ»õu, QøhUPõu
AøÚzx ÁøP¯õÚ \zxPÐ® EÒÍhUQ¯
GÎø©¯õÚ EnÄ¨ ö£õ¸Òuõß Røµ.
|õ® \õ¨¤k® EnøÁ Cµsk ÁøP¯õP¨

¤›UP»õ®. AøÁ: 1. PiÚ EnÄPÒ. 2. GÎ¯
EnÄPÒ. PiÚ EnÄPÒ GßÓõÀ, CøÓa],
ö£õ›zu ©ØÖ® ÁÖzu EnÄPÒ. GÎ¯ EnÄ-PÒ
GßÓõÀ, ø\Á EnÄPøÍa ö\õÀ»»õ®.
PiÚ EnÄPøÍa ö\›UPUTi¯ ußø© RøµUS

Esk. PiÚ EnÄPøÍa \õ¨¤k®-÷£õx, AøÁ
ö\›©õÚ® BÁuØS Á\v¯õP Cøµ¨¤À ]»
Aª»[PÒ _µUS®. A¢u Aª»[PøÍ
|k{ø»¨£kzxÁuØSU RøµPÒ ªPÄ®
£¯ß£kQßÓÚ.
11
RøµPÒ, £]ø¯ AhUS® ußø© öPõshøÁ. Põø»
EnÁõPU Røµø¯a \õ¨¤mk¨ £õ¸[PÒ, £] Ah[S-Áøu
}[PÒ Enµ»õ®. £] AhUS® ußø©¯õÀuõß, HøÇPÎß
Á°ØøÓ {µ¨¦® EnÁõPU Røµ EÒÍx.
£nUPõµºPÒ, ÁøP ÁøP¯õÚ EnÄPøÍa \õ¨¤mhõ¾®,

HøÇUS Áõ´zu Røµø¯¨ ÷£õßÓ EnÄPøÍa
\õ¨¤kÁvÀø». |õUSa _øÁUS Aiø©¨£mk, Ehø»¨
£»ÁøP¯õÚ ÷|õ´PÐUS Aiø©¨£kzvÂkQÓõºPÒ.
hõUh›h® ÷£õÚõÀ, ©¸¢x ©õzvøµP÷Íõk, \õ¨¤h
÷Ásk® GßÖ AÁº ö\õÀ¾® EnÄ¨ ö£õ¸ÒPøÍU
÷Pmhx® AÁºPÒ Avºa] Aøh¢xÂkQÓõºPÒ.
Euõ^Ú¨£kzuõwºPÒ
HöÚßÓõÀ, "vÚ•® J¸÷ÁøÍ EnÂÀ HuõÁx J¸

Røµø¯a ÷\ºzxUöPõÒÐ[PÒ. Røµ°À {øÓ¯ |õºa\zx
EÒÍx. Ax ÷|õø¯ ÂµmkÁx ©mh©À»; Ehø»²®
£õxPõUS®' GßÖ hõUhº ö\õÀ¾®÷£õx, ©ÚzuÍÂÀ
"Euõ^Ú¨£kzv¯' RøµUS CÆÁÍÄ •UQ¯zxÁ©õ GßÖ
{øÚUPz ÷uõßÖ®.
ö£õxÁõP, RøµPøÍU Põ¨¦nÄPÒ (Protective Food) GßÖ

ö\õÀ»»õ®. RøµPÎÀ 90 \uÃu® }ºa\zx EÒÍx. AuÚõÀ,
AuØS ãµn \Uv AvP®.
CßøÓ¯ Âø»Áõ] E¯ºÂÀ GxÄ÷© u¨£ÂÀø». Røµ

EÒ£h. BÚõÀ, öÁÎ°À Ao¢x AÇS £õºUS® u[P
|øPPÐUS B°µUPnUQÀ Âø» HØÓzøu¨ £ØÔU
PÁø»¨£hõu ©Ú_, Ehø»z ÷uØÔ EÒÍzxUS BÖuÀ
u¸® RøµU÷Põ J¸ ¹£õ´ E¯ºzvz uµ ©ÖU-QÓx. A¢u J¸
¹£õ´ E¯ºÁõÀ, }[PÒ ö£Ó¨÷£õS® |ßø©P÷Íõ {øÓ¯
Gß£øu GÀ÷»õ¸® {øÚzx¨ £õºUP ÷Ásk®.
GßøÚ¨ ö£õÖzuÁøµ, u[PzøuÂhÄ® ©v¨¦ªUPx

Røµ. u[Pzvß «uõÚ E[PÐøh¯ PÁÚzøuU
öPõg\®÷£õÀ Røµ°ß £UP® v¸¨¦[PÒ. }[PÒ ö£Ó
•i¯õu £» "A›¯ ö\ÀÁ[PøÍ' Ax öPõkUS®. Cx,
GßÝøh¯ EzuµÁõu®.
12
vÚ® J¸ Røµ
Âø» ©¼Ä, GÎuõPU QøhUPUTi¯x Gß£x ÷£õßÓ
Põµn[PÍõÀ, "Røµ uõ÷Ú' GßÖ GÒÎ |øP¯õh
÷Áshõ®. B¨¤Ò Âø» AvP® Gß£uõÀ AvÀ {øÓ¯
\zxPÒ ÇUS® GßÖ®, Røµ Âø» ©¼Ä Gß£uõÀ AvÀ
SøÓÁõÚ \zxP÷Í ÇUS® GßÖ® {øÚzxÂhõwºPÒ.
B¨¤øÍÂhÄ® {øÓ¯ \zxPÒ RøµPÎÀ EÒÍÚ.
SÔ¨£õP, •¸[øPU RøµUS Cøn¯õÚ \zxPÒ B¨¤ÎÀ
CÀø» Gß£÷u Esø©.
AuÚõÀ, "Røµø¯¨ ÷£õßÓ EnÄ GxÄ® CÀø».
Røµø¯¨÷£õÀ ÷|õ´ }US® øÁzv¯Ý® CÀø»' Gß£x
]zuºPÒ ÁõUS. C¢u ÁõUøP ©ÚzvÀ |ßÓõP¨ £v¯
øÁzx, vÚ•® J¸ Røµø¯ EnÂÀ ÷\ºzxU-öPõÒÐ[PÒ.
ö£õ›¯À, Tmk, Pøh\À GßÖuõ÷Ú \ø©zxa \õ¨¤h
•i²®. J÷µ ©õv› \õ¨¤mhõÀ "¸]UPõ÷u' GßÖ ]»º
{øÚUP»õ®. AÁºPÐUPõPzuõß, C¢u¨ ¦zuP® •ÊÁx®
RøµPøÍ G¨£iö¯À»õ® Âu® Âu©õPa ö\´x
\õ¨¤h»õ® GßÖ ö\õÀ»¨£mi¸UQÓx. RøµPÎß
©¸zxÁU Sn[PÒ, RøµPÎÀ EÒÍ \zxPÒ Gß£öuÀ»õ®
£mi¯¼h¨£mkÒÍÚ.
RøµPÎÀ, S÷Íõ÷µõL¤À GÚ¨£k® £aø\¯® AvP
AÍÂÀ ÇUQÓx. ÷©¾®, Esø©U öPõÊ¨¦PÒ,
ö»]zvßPÒ, ìhõºa, ö©ÊSPÒ, AÀP»õ´kPÒ,
ìjµõ´kPÒ, P÷µõmiÚõ´kPÒ EÒÍÚ. Cx uÂµ, ©õ¼U
Aª»®, ]m›U Aª»®, BU\õ¼U Aª»® ÷£õßÓ P›©
Aª»[PÐ® ÇUQßÓÚ.
RøµPÎÀ, öPõÊ¨¦®, Põº÷£õøím÷µmk® ªPU SøÓ¢u
AÍÂ÷»÷¯ Põn¨£kQßÓÚ. A÷u÷|µzvÀ, uõx¨
ö£õ¸ÒPøÍ²®, øÁmhªßPøÍ²® AÒÎz- u ¸®
Põ¨¦nÁõPU RøµPøÍa \õ¨¤h»õ®.
Ehß ÇUS® ©¸zxÁº
EhÀ {ø» \›°À»õ©À ÷£õS®÷£õx, |õ® ©¸zxÁº-
PøÍz ÷ui¨÷£õ´ ]Qaø\ GkzxUöPõÒQ÷Óõ®. BÚõÀ,
vÚ•® HuõÁx J¸ Røµø¯z öuõhº¢x \õ¨¤k®
13
ÁÇUPzøu HØ£kzvUöPõshõÀ, G¢u ÷|õ²® Áµõx. A¢u
ÁøP°À, RøµPøÍ Ehß ÇUS® ©¸zxÁº Gß÷Ó
ö\õÀ»»õ®.
¦vÚõ, PÔ÷Á¨¤ø», ÁÀ»õøµ, öPõzu©À¼,

öÁ¢u¯URøµ ÷£õßÓÁØøÓz xøÁ¯À ö\´x Põø»
©ØÖ® CµÄ EnÄPÐhß ÷\ºzxa \õ¨¤h»õ®.
AøµU Røµ, •øÍU Røµ, ©nzuUPõÎU Røµ, £\ø»U Røµ,

APzvU Røµ, •¸[øPU Røµ ÷£õßÓÁØøÓ Tmk, Pøh\À
ö\´x ©v¯ EnÂÀ ÷\ºzxU-öPõÒÍ»õ®.
ö£õßÚõ[PsoU Røµ, APzvU Røµ, •¸[øPU Røµ,

©nzuUPõÎU Røµ ÷£õßÓÁØøÓ `¨£õPa ö\´x ©õø»
÷ÁøÍ°À SiUP»õ®.
•¸[øPU Røµ, APzvU Røµ ÷£õßÓÁØøÓa \õ¨¤k®-

÷£õx ©mk® öPõg\® PÁÚ©õP ÇUP ÷Ásk®. RøµPÒ
ö£¸®£õ¾® GÎvÀ ãµn©õPUTi¯øÁ. BÚõÀ, C¢u
Cµsk RøµPÐ® AuØS ÂvÂ»US. JÆöÁõ¸Á¸®
AÁµÁºPÐøh¯ ãµn \UvUS HØ£ C¢uU RøµPøÍa
\õ¨¤h ÷Ásk®. CÀø»ö¯ßÓõÀ, AãµnU ÷PõÍõÖPÒ,
Áõ¢v AÀ»x ÷£v EshõP»õ®.
xøÁ¯À ö\´x \õ¨¤hUTi¯ RøµPøÍz uÂµ ÷ÁÖ G¢uU

Røµø¯²® CµÂÀ \õ¨¤hU Thõx. ©ØÓ RøµPøÍ
G¨÷£õx® \õ¨¤h»õ®. \õuõµn©õP, Røµø¯ A»]
B´¢x, JßÔµshõP |ÖUQ, ªÍS, ^µP®, §sk, ªÍPõ´
ÁØÓÀ ÷\ºzx AÂzxa \õ¨¤mhõ÷» ÷£õx®. Røµ²®
•Ê¨ £»ßPÐ® A¨£i÷¯ QøhUS®.
RøµPøÍ¨ £¯ß£kzxÁuØS •ß PÁÛUP ÷Ási¯øÁ
PøhUS¨ ÷£õQ÷Óõ®, RøµU Pmk Áõ[Q Á¸Q÷Óõ®

AÀ»x ÷uõmhzvÀ ÇUS® Røµø¯U QÒÎ Á¸Q÷Óõ®
AÀ»x ©µzvÀ Ç¢x JizxUöPõÒ-Q÷Óõ®. ÃmkUSU
öPõsk Á¢u Eh÷Ú÷¯ Aøu A¨£i÷¯ \ø©zxa
\õ¨¤mkÂh •i¯õx.
14
Røµ Gß£x ªPÄ® GÎø©¯õÚ EnÄuõß GßÓõ¾®,
Aøua \ø©zxa \õ¨¤kÁuØS •ß £» Âå¯[PøÍU
PÁÚzvÀöPõÒÍ ÷Ásk®.
RøµU Pmk GßÓõÀ, AvÀ Røµ ©mk® ÇUPõx. A÷uõk

¦À, §sk GßÖ ÷uøÁ¯ØÓ ö\i, öPõiPÐ® ÇUS®.
•u¼À CÁØøÓ A¨¦Ó¨£kzu ÷Ásk®. Røµ°À £Êzu,
Põ´¢u Cø»PøÍ }UP ÷Ásk®. ]Ö ]Ö KmøhPÒ
ÇUS® Cø»PøÍ²® }UP ÷Ásk®.
C¨£i B´¢x Gkzu Røµø¯, •ÊuõP÷Áõ AÀ»x ]Ôx
]ÔuõP |ÖUQ¯ ¤Ó÷Põ, usp›À |ßÓõP A»\ ÷Ásk®.
SøÓ¢ux ‰ßÖ •øÓ¯õÁx uspøµ ©õØÔ A»\
÷Ásk®. CuÚõÀ, Røµ°À EÒÍ AÊUS, ©s ©ØÖ®
~sQ¸ªPÒ Â»UP¨£mkÂk®.
Røµø¯ öÁ´°¼À E»ºzxÁ÷uõ, Gsön´°À
ö£õÔ¨£÷uõ, AvP ÷|µ® ÷ÁP øÁ¨£÷uõ Thõx. AuÚõÀ,
Røµ°À EÒÍ ¥m÷hõ P÷µõmiß GßÓ \zx¨ ö£õ¸Ò
•Êø©¯õP AÈ¢xÂk®. C¢ua \zx¨ ö£õ¸Òuõß,
|®•øh¯ ÷©Û AÇøP ÷©®£kzx® AØ¦u¨ ö£õ¸ÍõS®.
£aø\¨ £÷\À
RøµPøÍa \ø©US®÷£õx, Auß £aø\ {Ó® ©õÓõ©À
J¸•øÓTh \ø©UP •i¯ÂÀø»÷¯ GßÖ
H[S£ÁºPÐUS J¸ GÎ¯ ÷¯õ\øÚ. RøµPøÍ G¢u
ÁøP°»õÁx \ø©US®÷£õx Ehß Aøµ ì§ß \ºUPøµ
÷\ºzxUöPõÒÐ[PÒ. ¤ÓS £õ¸[PÒ, Røµ°ß £aø\ {Ó®
A¨£i÷¯ ÇUS®. Røµ°ß •Ê¨ £»Ý® ÃnõPõ©À
A¨£i÷¯ QøhUS®.
£¸Á Põ»[PÐUS HØÓ RøµPÒ
uªÇPzvÀ {»Ä® um£öÁ¨£ {ø»ø¯, ]zuºPÐ®,
•ß÷ÚõºPÐ® 6 ÁøP¨ £¸Á[PÍõP¨ ¤›zxÒÍÚº.
RøµPÒ £ØÔ¯ C¢u¨ ¦zuPzvÀ £¸Á Põ»[PÐUS GßÚ
öuõhº¦ GßÖ ÷PÒÂ GÇ»õ®.
ÇUQÓx. ©ØÓ EnÄPøÍ¨÷£õÀ Røµ EnÄPÒ
Qøh¯õx. ©ØÓÁØÔÀ CÀ»õu, QøhUPõu £» "|À»
15
Âå¯[PÒ' RøµPÎÀ EÒÍÚ. AÁØøÓ, G¢uÂuz
uh[PÀP÷Íõ, SøÓ£õkP÷Íõ CÀ»õ©À "AÝ£ÂUP'
÷Ásk® GßÓõÀ, um£öÁ¨£ {ø»PøÍU PÁÚzvÀ-
öPõÒÍ ÷Ásk®.
]zuºPÐ®, CøuU P¸zvÀöPõskuõß £¸Á Põ»[-PÐUS
HØ£ \õ¨¤hUTi¯ RøµPøÍ¨ £mi¯¼mk EÒÍÚº.
AÁØøÓ¨ £ØÔ Â›ÁõP¨£õº¨÷£õ®. AuØS •ß, 6 £¸Á
Põ»[PÒ GßöÚßÚ Gß£øuz öu›¢x-öPõÒ÷Áõ®.
CÍ÷ÁÛÀ Põ»® & (]zvøµ, øÁPõ] ©õu[PÒ)
•x÷ÁÛÀ Põ»® & (BÛ, Bi ©õu[PÒ)
Põº Põ»® & (BÁo, ¦µmhõ] ©õu[PÒ)
Tvº Põ»® & (I¨£], PõºzvøP ©õu[PÒ)
•ß£ÛU Põ»® & (©õºPÈ, øu ©õu[PÒ)
¤ß£ÛU Põ»® & (©õ], £[SÛ ©õu[PÒ)
Akzx, C¢uU Põ»[PÎÀ uÂºUP ÷Ási¯ RøµPÒ
GßöÚßÚ? \õ¨¤hUTi¯ RøµPøÍ G¨£i \ø©¯À ö\´x
\õ¨¤kÁx ÷£õßÓÁØøÓ¨ £õº¨÷£õ®.
CÍ÷ÁÛÀ Põ»®
AøµU Røµ ©ØÖ® ¦Îa\U Røµ uÂºzu ©ØÓ RøµPøÍa
\õ¨¤h»õ®. Røµ²hß £¸¨ø£z uõµõÍ©õPa ÷\ºzxU-
öPõÒÍ»õ®. ªÍPõ´, ªÍS, ¦Î ÷£õßÓÁØøÓ AÍÁõPa
÷\ºzxUöPõÒÍ ÷Ásk®.
•x÷ÁÛÀ Põ»®
AøµU Røµ, •ÒÍ[QU Røµ, Røµz usk, ]Ö Røµ,
£¸¨¦U Røµ ÷£õßÓ RøµPøÍz uÂºzx, ©ØÓ RøµPøÍa
\õ¨¤h»õ®. Røµ²hß ]ÔuÍÄ ªÍPõ´ ÁØÓÀ, ¦Î, ªÍS
÷\ºzxUöPõÒÁx |À»x.
Põº Põ»®
]Ö Røµ, £¸¨¦U Røµ, öÁ¢u¯U Røµ, •ÒÍ[QU Røµ,
¤snõUSU Røµ, ‰UQµmøhU Røµ, xzvU Røµ, £\ø»U
Røµ ÷£õßÓÁØøÓz uÂºzx ¤Ó RøµPøÍz uõµõÍ©õPa
16
\õ¨¤h»õ®. RøµPÐhß ªÍPõ´, ªÍS, ¦Îø¯U öPõg\®
Tku»õPa ÷\ºzxUöPõÒÍ»õ®. £¸¨¦ ÷\ºzxU PøhÁøuz
uÂº¨£x |À»x.
Tvº Põ»®
APzvU Røµ, BøµU Røµ, PõÚõ® ÁõøÇU Røµ, ]Ö Røµ,
£\ø»U Røµ, £¸¨¦U Røµ, öPõi¨£\ø»U Røµ,
¤snõUSU Røµ, £sønU Røµ, £õØö\õ›U Røµ, Røµz
usk, ö£õkuø»U Røµ, •ÒÍ[QU Røµ ©ØÖ®
‰UQµmøhU Røµø¯z uÂµ ©ØÓ RøµPøÍa \õ¨¤h»õ®.
I¨£], PõºzvøP ©õu[PÎÀ, Røµ EnøÁa \õ¨¤k-ÁvÀ
PÁÚ©õP ÇUP ÷Ásk®. \Î, Ç©À, Cøµ¨¦, Bìx©õ
÷£õßÓ ÷|õ´ EÒÍÁºPÒ Røµ EnÄPøÍa \õ¨¤hõ©À
Ç¨£x |À»x.
•ß£ÛU Põ»®
APzvU Røµ, ]Ö Røµ, £\ø»U Røµ, £¸¨¦U Røµ,
•ÒÍ[QU Røµ, öPõi¨£\ø»U Røµ, ‰UQµmøhU Røµ
÷£õßÓ RøµPøÍz uÂºzx, ¤Ó RøµPøÍa \õ¨¤h»õ®.
BÚõÀ, RøµPøÍ¨ ö£õ›¯À ö\´x \õ¨¤hU Thõx. £¸¨¦
÷\ºzxa \õ¨¤mhõÀ EhÀ SÐø© AøhuÀ, P£ ÷|õ´PÒ
÷uõßÓ»õ®. GÚ÷Á, RøµPøÍ `¨ øÁzxa \õ¨¤h»õ®.
¤ß£ÛU Põ»®
]Ö Røµ, £¸¨¦U Røµ, £õ»U Røµ, ‰UQµmøh ©ØÖ®
£\ø»U Røµø¯z uÂºzu ©ØÓ RøµPøÍ uõµõÍ©õPa
\õ¨¤h»õ®. Røµø¯¨ £¸¨¦ ÷\ºzx® \õ¨¤h»õ®. `¨
øÁzx® SiUP»õ®.
CxÁøµ, A¢u¢u £¸Á Põ»[PÎÀ \õ¨¤hõ©À uÂºUP
÷Ási¯ RøµPøÍ¨ £õºz÷uõ®. Akzx, G¢u¨ ¤µaøÚ²®
CÀ»õ©À, GÀ»õ |õÒPÎ¾® \õ¨¤hU-Ti¯ RøµPøÍ¨
£õº¨÷£õ®.
GÀ»õ |õÒPÎ¾® \õ¨¤hUTi¯ RøµPÒ
ö£õßÚõ[PsoU Røµ, •¸[øPU Røµ, ©nz-uUPõÎU
Røµ, P›\»õ[PsoU Røµ, PÔ÷Á¨¤ø», ¦vÚõ,
17
öPõzu©À¼U Røµ ÷£õßÓÁØøÓ GÀ»õ |õÒPÎ¾®,
G¨£i ÷Ásk©õÚõ¾® \õ¨¤h»õ®. G¢u¨ ¤µaøÚ²®
ÇUPõx.
Aø\Ázxhß Røµ ÷Áshõ®
Aø\Á® \õ¨¤k® |õÒPÎÀ Tk©õÚÁøµ Røµ
\õ¨¤kÁøuz uÂº¨£x |À»x. HöÚÛÀ, RøµPÎÀ 90
\uÃu® }ºa \zx Ç¨£uõÀ, Aø\Á EnÄ ãµn® BÁvÀ
•µs£õk HØ£mk, ãµnU ÷PõÍõÖPÒ, Á°ØÖU PÈa\À
÷£õßÓ £õv¨¦PÒ EshõS®. CøÓa] \õ¨¤mh ©Ö|õÒ
Røµ \õ¨¤h»õ®. CøÓa] \õ¨¤mh- u õÀ HØ£mh
©»a]UPÀ SøÓ£õk CuÚõÀ w¸®.
A÷u÷£õÀ, «ß EnÄhß Røµ ©ØÖ® £õÀ ÷\ºzxa
\õ¨¤hU Thõx. A¨£ia \õ¨¤mhõÀ ÷uõÀ ÷|õ´PÒ
EshõS®.
\Î, Ç©À, Bìx©õ, ø\Úì ÷£õßÓ ÷|õ´PÍõÀ
£õvUP¨£mhÁºPÐ®, µzu ÷\õøP EÒÍÁºPÐ®, uø»USU
SÎzu |õÒ AßÖ Røµ \õ¨¤kÁøuz uÂº¨£x |À»x.
©Ó¢x®Th, CµÂÀ Røµø¯a \õ¨¤hU Thõx.
uõ®£z¯ Cß£® u¸® RøµPÒ
RøµPÒ GßÖ÷© \õzÃP EnÄuõß. A÷u\©¯®, ]»
RøµPøÍz öuõhº¢x \õ¨¤mhõÀ, Bsø© Ã›¯®
AvP›zx, Eh¾ÓÂÀ AÍÂÀ»õ Cß£® EshõS®.
£uõºzuSn ]¢uõ©o GßÓ ¡¼À, uõ®£z¯ Cß£® u¸®
RøµPÒ GßÓ uø»¨¤À, ¤ßÁ¸® £õhÀ Ch®-
ö£ØÖÒÍx.
uõÎ •¸[øPz uøÇy xÍ®£\ø»
ÁõÎ»Ö Røµ²¢ö|´ Áõºzxso & »õÎö¯Ú
Âg_Áõº ÷£õPzvÀ Ã®¦øµzu ö£sPöÍ»õ[
öPõg_Áõº ¤ßÁõ[QU ÷PÒ.
uõÎU Røµ, •¸[øPU Røµ, yxÁøÍ, £\ø»U Røµ, AøµU

Røµ ÷£õßÓ RøµPÎÀ H÷uÝ® JßøÓ, ¦Î ÷\ºUPõ©À,
18
]Ôx ö|´ ©mk® ÷\ºzxa \ø©zx, öuõhº¢x 40 |õÒPÒ
\õ¨¤mhõÀ •Ê Bsø©a \Uv²®, Ã›¯•® EshõS®.
CzuøP¯ Bs ©PøÚ¨ £õºUS® ö£sPÒ, AÁÝøh¯
PøhUPs £õºøÁU-PõP¨ ¤ßöuõhº¢x öPg_ÁõºPÒ
Gß£xuõß C¢u¨ £õh¼ß ÂÍUP®.
]zuºPÒ ö\õßÚ ÷©ØPsh I¢x RøµPÎÀ uõÎU Røµ
©mk® Qøh¨£x öPõg\® A›x. ©ØÓøÁ GÎuõPU
QøhUPUTi¯øÁ. QøhUS® |õßS RøµPøÍ²® 40
|õÒPÐUSz öuõhº¢x \õ¨¤mhõÀ, ]zuºPÒ ö\õßÚ
ÁõUS J¸÷£õx® u¨£õx.
÷©ØPsh RøµPøÍ EnÁõPa ö\´x \õ¨¤h •i¯õu-
ÁºPÒ, AÁØøÓ JßÓõPa ÷\ºzx \zx ©õÄ÷£õÀ ö\´x
\õ¨¤mk, £»øÚ¨ ö£Ó»õ®.
Bsø©UPõÚ |õØRøµ \zx ©õÄ
•¸[øPU Røµ (Põ´¢ux) & 100 Qµõ®
yxÁøÍU Røµ (Põ´¢ux) & 100 Qµõ®
£\ø»U Røµ (Põ´¢ux) & 100 Qµõ®
AøµU Røµ (Põ´¢ux) & 100 Qµõ®
EÐ¢x & 100 Qµõ®
]Ö£¸¨¦ & 100 Qµõ®
öPõsøhUPhø» & 100 Qµõ®
£a\›] & J¸ Q÷»õ
H»UPõ´ & 5 Qµõ®
ªÍS & 10 Qµõ®
ö\´•øÓ
•u¼À RøµPøÍz uÛzuÛ÷¯ AøµzxUöPõÒÍÄ®.
Akzx, «u•ÒÍ AøÚzx¨ ö£õ¸ÒPøÍ²® JßÓõPa
÷\ºzx AøµzxUöPõÒÍÄ®. ¤ÓS, Cµsk ö£õi-PøÍ²®
JßÓõPU P»¢uõÀ |õØRøµ \zx ©õÄ u¯õº.
CvÀ, Cµsk jì§ß AÍÄ ©õøÁ usp›À Pøµzx
|ßS öPõvUP øÁUPÄ®. ]ßÚ öÁ[Põ¯zøu ö|´ ÷\ºzx
19
ÁuUQ, Pg]°À ÷\ºzx, vÚ•® AvPõø» AÀ»x
©õø»°À \õ¨¤mhõÀ, Eh¾ÓÂÀ GÀø» CÀ»õ
Cß£zøu AÝ£ÂUP»õ®.
RøµPÎß £¯ßPÒ
£_ø© {øÓ¢u RøµPÎÀ £»ßP÷Íõ B°µ®. Eh¾USz
÷uøÁ¯õÚ Fmha \zxPÒ AøÚzx® {µ®¤U QhUQßÓÚ.
uªÌ|õmiÀ, AøµU Røµ, £õ»U Røµ, uskU Røµ, ¦Îa\U
Røµ, öÁ¢u¯U Røµ, •¸[øPU Røµ, ]Ö Røµ,
©nzuUPõÎU Røµ ÷£õßÓøÁ ©UPÍõÀ AvP® Â¸®¤a
\õ¨¤k® RøµPÍõP EÒÍÚ.
RøµPÎÀ AvP AÍÄ PõÀ]¯•® Ç®¦a \zx® EÒÍÚ.
CøÁ uÂµ, _snõ®¦a \zx, ¥mhõ P÷µõmiß,
øÁmhªß ] ÷£õßÓ \zxPÐ® EÒÍÚ.
P¸ÄØÓ ö£sPÐUS¨ ¤µuõÚ©õP HØ£hUTi¯ SøÓ£õk
µzu÷\õøP. C¢u µzu÷\õøP EhÚi¯õPz wºUPUTi¯ J÷µ
EnÄ¨ ö£õ¸Ò Røµuõß. AuÚõÀ, Pº¨¤oPÐUS AvP
AÍÂÀ RøµPøÍz uõµõÍ©õPz uµ»õ®.
A÷u÷£õÀ, C¢v¯õÂÀ JÆöÁõ¸ Á¸h•® I¢x Á¯xUS
EÒ£mh _©õº 30 B°µ® SÇ¢øuPÒ Ps£õºøÁU
SøÓ£õmhõÀ £õvUP¨£kQßÓÚº. RøµPÎÀ EÒÍ
¥m÷hõ P÷µõmiß \zx, C¢uU Ps £õºøÁU
SøÓ£õmøh¨ ÷£õUPUTi¯x.
20
2
Røµ ö\õÀ¾® £õøu
C ¢v¯ºPøÍ¨ ö£õÖzuÁøµ µõ©õ¯n®,

©Põ£õµu® Cµsk® ªP¨ö£›¯, ¦Ûu©õÚ
CvPõ\[PÒ. AÁØÖUS DhõP CßöÚõ¸
¡ø»²® |õ® P¸v Qmhzumh Aøu Án[Q,
ÁÈ£mk, A¢u ¡À ö\õÀ¾® £õøu°À |®
ÁõÌUøPø¯ Aø©zxUöPõsi¸UQ÷Óõ®.
A¨£i¨£mh J¸ ]Ó¢u ¡Àuõß £PÁz Røu.
£PÁz Røu°ß ‰»® BßªP ÁÈ°À
ÁõÌUøP°ß Guõºzu[PøÍ Enº¢x ö\¯À-
£mk Á¸Q÷Óõ®. A¢u ÁøP°À, Røu°ß
£õøu°À ÁõÌUøPø¯ Aø©zxUöPõsk
]Ó¨¦ØÓÁºPÒ {øÓ¯ ÷£º.
\›. BßªPzvÀ |õmh® öPõsk ÁõÌUøPø¯
GÎø©¯õP Aø©zxUöPõshõÀ ©mk®
÷£õx©õ? \õvzuÁºPøÍU ÷PmhõÀ, ÷£õuõx
GßÖuõß ö\õÀÁõºPÒ. Eh¾®, EÒÍ•®
"Cøn¯' ÷Ásk®. AuØS Eh¾®, EÒÍ•®
G¢ua \»Ú•® CÀ»õ©À ÇUP ÷Ásk®.
AuõÁx, ÷|õ´PÒ CÀ»õ©À Eh¾®, Gsna
21
]uÓÀPÒ CÀ»õ©À {º©»©õÚ {ø»°À EÒÍ•®
ÇUP ÷Ásk®.
EÒÍ® ÷©®£h £PÁz Røu ÷£õx®. EhÀ ÷©®£h...?
¯õøµ ÷Ásk©õÚõ¾® ÷PÐ[PÒ, EnÄ GßÖ £vÀ
ö\õÀÁõºPÒ. B®. |©x Ehø» ÷©®£kzv, |©x
ö\¯À£õkPøÍa ö\®ø©¨£kzv, ÁõÌUøP°À
Aø©vø¯ ÷|õUQ AøÇzxa ö\ÀÁx EnÄPÒuõß.
BP÷Á, EnÄPøÍ ¸]UPõPa \õ¨¤hõ©À, EhÀ
|»zxUS HØÓøÁ¯õP EÒÍuõ GßÖ £õºzx Áõ[Q÷¯õ
AÀ»x \ø©z÷uõ \õ¨¤kÁx |® øP°Àuõß EÒÍx.
©¯UP©õQU QhUS® J¸Áøµ HuõÁx EnÄ¨ ö£õ¸Ò-
PøÍU öPõkzuõÀ ©mk÷© AÁøµ EnºÄöPõÒÍa
ö\´¯ •i²®. AÁ¸øh¯ •PzvÀ uspøµz
öuÎzuõÀ AÁ¸US {øÚÄ v¸®¦®. BÚõÀ,
|Ö©n® P©Ê® Áõ\øÚz vµÂ¯zøuz öuÎzuõÀ,
AÁ¸øh¯ ©¯UP {ø» CßÝ® }Ð÷© uÂµ,
SøÓ¯õx. CvÀ Ç¢x, |õ® öu›¢xöPõÒÁx GßÚ-
öÁßÓõÀ, EnÂÀ Ç¢xuõß EnºøÁ¨ ö£Ó-
•i²®.
J¸ ©ÛuøÚ •Êø©¯õÚÁÚõPU P¸u BÖ ÁøPU
PõµoPÒ AÁ]¯®. AøÁ:
AÁÝøh¯ EnÄ & EnÄ •øÓ
AÁÝøh¯ EnºÄ
AÁÝøh¯ ]¢uøÚ
AÁÝøh¯ ö\õÀ
AÁÝøh¯ ö\¯À£õk
BP, J¸ |£º ußøÚ "•Êø©¯õÚÁß' GßÓ {ø»USa
ö\À» •uÀ Põµn©õP Ç¨£x EnÄuõß. AuõÁx,
•Êø©US Ai¨£øh EnÄ. EnÄ & EnºÁõQ,
EnºÄ & ]¢uøÚ¯õQ, ]¢uøÚ & ö\õÀ»õQ, ö\õÀ &
ö\¯»õuÀ GßÓ Á›ø\°À ©õØÓ® ÇUPõx. BÚõÀ,
22
•uÀ Põµo¯õÚ EnÂÀ HØ£k® ©õØÓ[PÍõÀ
GÀ»õ÷© ©õÔ¨÷£õP»õ®. AuÚõÀ, E[PÒ EnÄ Gx
Gß£øuU PÁÚ©õPz ÷uº¢öuk[PÒ.
EnÂß Buõµ® EhÀ. EnøÁa \õº¢xuõß EhÀ.
Ehø»a \õº¢xuõß ÁõÌUøP Gß£øu ©Ó¢xÂhU
Thõx.
©ÛuU Sn[PÒ
]zuºPÒ, J¸ ©ÛuÝøh¯ Sn[PøÍ ‰ßÖ
ÁøP¯õP¨ ¤›zxÒÍÚº. AøÁ:
1. \õzÃP® (AQ®ø\ {ø»)
2. µõáé® (Áßø© {ø»)
3. uõ©é® (÷\õ®£À {ø»)
\õzÃPU Sn ÷©®£õk
¤ÓUS®÷£õ÷u ¯õ¸® ©Põz©õÁõP¨ ¤Ó¨£vÀø».
¤Ó¨¤À GÀ÷»õ¸÷© \©©õÚÁºPÒuõß. ÁõÌUøP°À
Pøh¨¤iUS® £ÇUP ÁÇUP[PÒ, JÊUP
ö|Ô•øÓPÒ ©ØÖ® EnÄ •øÓPÒuõß, J¸Áøµ
ÁõÌUøP°À E¯ºzu÷Áõ, uõÌzu÷Áõ ö\´QßÓÚ.
EnÄPÎÀ Eèn® (`k) & SÐø© GÚ Cµsk
ÁøPPÒ Esk. Eènz ußø© EÒÍ EnÄPøÍ
Áßø© EnÄPÒ GßÖ®, SÐø©z ußø© EÒÍ-
ÁØøÓ ö©ßø© EnÄPÒ GßÖ® ö\õÀ»»õ®.
ö©ßø©uõß \õzÃP®. C¢u \õzÃP EnÂß
•ß÷Úõi¯õP Ç¨£x RøµPÒuõß. RøµPøÍ, ªPa
\õuõµn©õÚ EnÄ GßÖ JxUQÂhõwºPÒ.
J¸Á¸øh¯ •P£õÁ®, ©÷Úõ£õÁ®, ÷uõØÓ¨ö£õ¼Ä,
GsnzvÀ _zu®, ö\¯¼À JÊ[S GÚ AøÚzx÷©
\õzÃP EnÄPÍõÀuõß \õzv¯©õS®.
\õvzuÁºPÎß Cµsk ÁøP Esk. Põ¢v¯iPøÍ¨-
÷£õÀ, ußøÚ JÊ[S£kzv, ö|Ô¨£kzv, •øÓ¨-
£kzv, ©ØÓÁºPøÍ²® ußøÚ¨ ¤ß£ØÓa ö\´x
23
\›zvµzvÀ GßÖ® {ø»zv¸¨£ÁºPÒ J¸ÁøP.
Áßø© EnºÄPÍõÀ ysh¨£mk, ö\¯À£mk
\õvzux ÷£õßÓ ÷uõØÓzøu E¸ÁõUQ, Pøh]°À
uÍº¢x÷£õÁõºPÒ. \›zvµzv¾® Ch® ¤iUPõ©À
÷£õS® CÁºPÒ CµshõÁx ÁøP°Úº.
\›. \õzÃP® £ØÔ¨ £õº¨÷£õ®. RøµPøÍz öuõhº¢x
EnÁõPa \õ¨¤k£ÁºPÐUS¨ £» ÁøPPÎÀ |ßø©
HØ£k®. AvÀ ªP •UQ¯©õÚx |À» EhÀ|»®uõß.
"|õÝ® Røµ \õ¨¤kQ÷Óß. BÚõÀ, AiUPi Eh®¦US
•i¯õ©À ÷£õQÓx' GßÖ ]»º ö\õÀÁõºPÒ.
A¨£ia ö\õÀ£ÁºPÎh® |õß ]» ÷PÒÂPÒ
÷PmQ÷Óß.
"Røµø¯ G¨£ia \õ¨¤mjºPÒ?'
"\ø©zxzuõß \õ¨¤m÷hõ®'.
"Ax öu›²®. £¸¨¦ ÷\ºzxU Pøh¢x \õ¨¤mjºPÍõ?
AÀ»x Gsön´ ÷\ºzx ö£õ›zxa \õ¨¤mjºPÍõ?'
"GÚUSU Røµø¯U Pøh¢x \õ¨¤kÁx ¤iUPõx.
ö£õ›zxzuõß \õ¨¤m÷hß.'
"BP, }[PÒ EhÀ |»zxUPõPU Røµ \õ¨¤hÂÀø».
¸]UPõP ©mk÷© Røµø¯a \õ¨¤kQÕºPÒ. A¨£iz-
uõ÷Ú?'
"GßÚ hõUhº C¨£iU ÷PmQÕºPÒ. \õ¨¤kÁ÷u
¸]UPõPzuõ÷Ú?'
C¨£ia ö\õÀ£ÁºPøÍ GßÚ ö\´Áx?
G¨÷£õx÷©, ö©ßø© EnÄPøÍÂh Áßø©
EnÄPÒ ªPÄ® ¸]¯õP÷Á ÇUS®. GßÚ Cx?
C¨÷£õxuõ÷Ú Røµø¯ ö©ßø© EnÄ GßÖ
ö\õßÚõº. AuØSÒ Áßø© EnÄ GßÖ ö\õÀQÓõ÷µ?
GßÓ \¢÷uP® Áµ»õ®. B®. Røµø¯ Gsön´ ÷\ºzx¨
ö£õ›zxa \õ¨¤mhõÀ, Auß ö©ßø© {ø» ©õÔ
Áßø©¯õQÂk®.
24
÷©¾®, Áßø© EnÄPÒ AvP P÷»õ›PÒ
öPõshøÁ. BÚõÀ, ö©ßø© EnÄP÷Íõ SøÓ¢u
P÷»õ›PÒ öPõshuõP Ç¢uõ¾®, AvP |Ø£»ß-
PøÍU öPõkUPUTi¯øÁ.
öuõhº¢x Røµ \õ¨¤mk Á¸® J¸Áº, uÚx AvP¨-
£i¯õÚ Gøhø¯ HuõÁx J¸ PmhzvÀ {øÚzu
AÍÄUSU SøÓzxÂh •i²®. BÚõÀ, A÷u |£º
öuõhº¢x ]UPß&65 \õ¨¤mhõÀ EhÀ Gøhø¯U
SøÓUP •i²©õ? Røµ \õ¨¤kÁuõÀ, ‰» ÷|õø¯²®
Sn¨£kzu»õ®. BÚõÀ, ÷PõÈUPÔ \õ¨¤mk ‰»
÷|õø¯U Sn¨£kzu •i²©õ?
÷|õ´ Gß£÷u ö|Ô•øÓ «Ô¯uõÀ HØ£k® SøÓ¯õS®.
A¢uU SøÓø¯¨ ÷£õUP, •øÓ¯õÚ EnÄPøÍz
÷uº¢öukzxa \õ¨¤h¨ £ÇQUöPõÒÍ ÷Ásk®.
RøµPøÍz vÚ\› J¸÷ÁøÍ¯õÁx \õ¨¤mhõÀ ªPa
]Ó¢u £»ßPÒ QøhUS®. Eh¾USÒ |©USz
öu›¯õ©÷»÷¯ £» |À» Âå¯[PÒ |øhö£Ö®.
A÷u÷|µzvÀ, 5 ¹£õ´ öPõkzx J¸ PmkU Røµ
Áõ[QÁ¢x, 100 Qµõ® £¸¨¦ ÷\ºzx, uUPõÎ, ªÍPõ´
ÁØÓø»²® ÷\ºzxU Pøh¢x, Aøu BÖ ÷£º
£[S÷£õmka \õ¨¤mhõÀ G¢u¨ £»Ý® CÀø».
J¸Á¸US J¸ PmkU Røµ ÷uøÁ. A¨£ia \õ¨¤mhõÀ-
uõß £»ßPÒ QøhUS®.
J¸ PmkU Røµø¯ J¸Á÷µ G¨£ia \õ¨¤kÁx?
vPmiÂhõuõ? GßÖ }[PÒ ÷PmP»õ®. |ßÓõP
÷¯õ]zuõÀ £vÀ QøhUS®.
Røµø¯ Hß ¤Ó En÷Áõk ÷\ºzxa \õ¨¤h ÷Ásk®
GßÖ {øÚUQÕºPÒ. HuõÁx J¸ ÷ÁøÍ°À Røµø¯
©mk® EnÁõPa \õ¨¤k[PÒ. Euõµn©õP, Põø»°À
Cm¼ & \mÛ \õ¨¤kÁuØS¨ £v»õP, J¸ PmkU
Røµø¯a \ø©zxa \õ¨¤k[PÒ. C¨£ia \õ¨¤mhõÀ,
Hß C¨£ia \õ¨¤kQÓõ´ GßÖ ¯õµõÁx ÷PmPÁõ
÷£õQÓõºPÒ? AuÚõÀ, }[PÒ ö£Ö® |ßø©PøÍ¨
£õºzx, AÁºPÐ® A¨£ia \õ¨¤hz öuõh[Q-
ÂkÁõºPÒ. Cxuõß |hUS®.
25
öuõhº¢x £vøÚ¢x |õÒPÐUS Põø» EnÁõPU
Røµø¯ ©mk® \õ¨¤mk¨ £õ¸[PÒ. }[PÒ {øÚzx¨
£õºUPõu AÍÄUS E[PÒ Eh¼À £» |À» ©õØÓ[PÒ
HØ£kÁøu¨ £õºUP»õ®.
•¸[øPU Røµ & RøµPÎß Aµ\ß
GÚUS |s£¸hß HØ£mh uÛ¨£mh AÝ£Ázøua
ö\õÀQ÷Óß.
Gß |s£º J¸Áº, ø\Úì öuõÀø»¯õÀ AÁv¨£mk
Á¢uõº. Põø»°À GÊ¢ux®, ¡Ö x®©À ÷£õmk-
Âmkzuõß Akzu ÷Áø»ø¯÷¯ ö\´Áõº. x®©ÀTh
£»©õP÷Á ÇUS®. ÷©¾®, ‰UQÀ Ç¢x }º
öPõmk®.
÷©¾®, ‰UQÀ Ç¢x }º öPõmkÁøuz xøhUP,
B¥ì ÷£õS®÷£õx ø£°À BÖ Pº^¨ öPõsk
ö\ÀÁõº. AÁ\µzxUSU Pøh°À Ç¢x Cµsk
©õzvøµPøÍ Áõ[Q¨ ÷£õkÁõº. A¨÷£õøuUS Âmh
©õv› ÇUS®. BÚõÀ, vjöµßÖ ÷©P® PÖzuõ÷»õ,
PõØÖ \ØÖ £»©õP Aizuõ÷»õ, y_ QÍ®¤Úõ÷»õ
AÆÁÍÄuõß. «sk® J¸ _ØÖz x®©À ÷£õmkzuõß
K´Áõº. C¨£i, ‰UQÀ }º öPõmkuÀ, x®©À GßÖ
£zx BskPÐUS® ÷©»õP÷Á AÁº Pèh¨£mkU
öPõsi¸¢uõº.
A¨£i¨£mh J¸{ø»°À, GßøÚ¨ £õºUP Á¢u-
÷£õx, ußÝøh¯ ¤µaøÚø¯¨ £ØÔa ö\õßÚõº.
"\õº. }[PÒ hõUhºuõ÷Ú? £» BskPÍõP |õß £k®
Pèhzøu¨ £õºzxUöPõskuõ÷Ú ÇUQÕºPÒ.
CuØSz wºÄ ö\õÀ»U Thõuõ?' GßÖ ÷Pmhõº.
AÁº A¨£iU ÷Pmhx®, I÷¯õ £õÁ®. öµõ®£
Pèh¨£kQÓõº÷£õÀ ÇUQÓx GßÖ {øÚzx, "\›
|õß Sn¨£kzxQ÷Óß. BÚõÀ, |õß ö\õÀÁx÷£õÀ
ö\´¯ ÷Ásk®'.
"I¯õ, E[PÐUSU ÷Põi ¦so¯®. }[PÒ GßÚ
ö\õßÚõ¾® ÷PmQ÷Óß. ö\õÀ¾[P'.
26
"AuØS •ß |õß ÷PmS® ÷PÒÂPÐUS¨ £vÀ
ö\õÀ¾[P'.
"Põø»°À GßÚ \õ¨¤kÃºPÒ?'
"G[P \õº. Põø»°À ÃmiÀ i£ß \õ¨¤mk I¢x
BskPÐUS ÷©À BQÂmhx. ÷íõmhÀuõß.
§›&QÇ[S, J¸ ìmµõ[ Põ¤. Cxuõß GÚUSU Põø»
BPõµ®'.
"K÷íõ. E[PÐUS §›&QÇ[SßÚõ öµõ®£ E°µõ?'
"B©õ®. §›&QÇ[S Cµsk® Gß µzuzv÷»÷¯
FÔ¨÷£õ´ÂmhÚ'.
"|õß GßÝøh¯ ]Qaø\ø¯ Bµ®¤zxÂmhõÀ, }[PÒ
§›&QÇ[øP Âh÷Ási ÇUS®. £µÁõ°Àø»¯õ?'
"I¯´÷¯õ. GßÚ C¨£ia ö\õÀQÕºPÒ. GÚUS¨
§›&QÇ[S öµõ®£ Cèh® \õº'.
"A¨£iö¯ßÓõÀ, E[PÒ x®©ø»²®, ‰US
JÊPø»²® §›&QÇ[S ©õv› Cèh¨£kzvU-
öPõÒÐ[PÒ'.
"÷Áshõ®. ÷Áshõ®. }[P GßÚ ö\õßÚõ¾®
÷PmQ÷Óß. •u¼À C¢u ø\Úì öuõÀø»°À Ç¢x
u¨¤UP ÷Ásk®'.
"E[PÐUS |õß C¨÷£õx ©¸¢x uµ¨÷£õÁx CÀø».
Akzu £vøÚ¢x |õÒPÐUS E[PÐøh¯ EnøÁ²®,
EnÄ •øÓø¯²® ©õØÓ¨÷£õQ÷Óß. AÆÁÍÄ-
uõß'.
"\›. |õß GßÚ ö\´¯q®?'
"vÚ•® J¸ Pmk •¸[øPU Røµ \õ¨¤k[PÒ'.
"•¸[øPU Røµ¯õ? GÚUSa ö\›UPõx \õº?'
"PÁø»¨£hõw[P. |õß ö\›UP øÁUQ÷Óß'.
"\›'.
27
"CÛ÷©À, vÚ•® Põø»°À •¸[øPU Røµ
©mk®uõß E[PÐUS i£ß'.
"A¨£jßÚõ, |õß ÷ÁÓ GxÄ® \õ¨¤hU Thõuõ? J÷µ
J¸ §›&QÇ[S...'
"‰a. £vøÚ¢x |õÐUS E[PÐUS •¸[øPU Røµ
©mk®uõß'.
"\›, \õ¨¤kQ÷Óß. G¨£ia \õ¨¤kÁx?'
"]UPß `¨ \õ¨¤mi¸UR[PÍõ?'
"Gß÷Úõh ©øÚÂ Ax» GUì£ºm \õº?'
"A¨¦Ó® GßÚ \õº. PÁø»ø¯ Âk[PÒ. ªÍS, ^µP®,
§sk, ö£¸[Põ¯®, öPõzu©À¼, PÔ÷Á¨¤ø»,
¦vÚõ, uUPõÎ, öÁ[Põ¯®, ÷uøÁUS E¨¦, uspº
÷\ºzx, •¸[øPU Røµø¯a ÷\ºzxU öPõvUP öÁa]
`¨ \õ¨¤k[P. Cxuõß E[PÐøh¯ Põø» i£ß'.
"÷ÁÓ GxÄ® Qøh¯õuõ?'
"GxÄ® ÷£\U Thõx. GÀ»õ® £vøÚ¢x |õÒPÐUS¨
¤ÓSuõß'.
•PzvÀ HP¨£mh Á¸zuzøua _©¢xöPõsk |s£º
ö\ßÖÂmhõº.
Akzu J¸Áõµ® |s£øµ¨ £ØÔ¯ {øÚ¨÷£ CÀø».
÷Áø»¨ £ÐÂÀ ©Ó¢xÂm÷hß. öuõhº÷£ CÀø».
vjöµßÖ J¸|õÒ, bõ£P® Á¢x AÁøµz öuõhº¦-
öPõs÷hß.
öPõg\® ¤]¯õP Ç¨£uõÀ, uõ÷Ú J¸|õÒ ÷|›À
ÃmkUS Á¸ÁuõPa ö\õÀ¼Âmhõº. |õÝ® ¤ÓS
AÁøµz öuõhº¦öPõÒÍÂÀø».
J¸|õÒ Põø» 5 ©oUS ÃmkU PuøÁ ¯õ÷µõ umk®
\zu® ÷Pmhx. PuøÁz vÓ¢x £õºzuõÀ, Gv÷µ J¸Áº
øP°À ö£›¯ öPõ®¦hß {ßÔ¸¢uõº. Avºa]¯õQ,
ÂÍUøP¨ ÷£õmk¨£õºzuõÀ, |s£º.
28
GÚUS Ba\›¯®. Avºa]. GßÚ Hx GßÖ ÷Pm£uØSÒ,
AÁº ÷|÷µ ÃmkUSÒ ~øÇ¢x ÷\õL£õÂÀ EmPõº¢x-
öPõshõº.
"GßÚ \õº? CÆÁÍÄ Põø»». AxÄ® öPõmhÓ
£Û°»... Eh®¦US HuõÁx Ba_ßÚõ...' GßÖ
CÊz÷uß.
"£Û¯õÁx, QÛ¯õÁx. GÚUS JßÖ® BPõx \õº.
C¢uõ[P, C¢u •¸[øPU öPõ®ø£ E[P Ãmkz
÷uõmhzvÀ |mk øÁ²[PÒ' GßÖ ö\õÀ¼ Aøu
GßÛh® öPõkzuõº.
"C¨÷£õx, GÚUSz x®©À CÀø». ‰US® JÊPÓx
{ßÖ÷£õ´Âmhx. `¨£º ©¸¢x \õº. E[PÐUS |ßÔ
ö\õÀ»zuõß, ÷|µ® Põ»® £õºUPõ©À, CÆÁÍÄ
Põø»°÷»÷¯ Á¢x öuõ¢uµÄ £soÂm÷hß.
©ßÛa]U÷Põ[P. \›, }[P yUPzøu PßiÛ³
£sq[PÒ. |õß ¤ÓS Á¢x £õºUQ÷Óß' GßÖ
ö\õÀ¼Âmk¨ ÷£õ´Âmhõº.
PuøÁ ‰iÂmkz v¸®¦®÷£õx, «sk® PuÄ
umh¨£mhx. vÓ¢uõÀ, |s£º.
"JsqªÀø» \õº. •¸[øPU Røµ `¨÷£õk Cµsk
Cm¼²® ÷\ºzxa \õ¨¤kQ÷Óß. u¨¤Àø»÷¯?'
"u¨÷£ CÀø». §›ø¯ ©mk® öuõmkUöPõÒÍõwºPÒ'
GßÖ ö\õß÷Úß. ]›zxÂmka ö\ßÖÂmhõº.
Cx PØ£øÚ¯õÚ Pøu AÀ». {á®.
•¸[øPU Røµuõ÷Ú GßÖ {øÚzxÂhõwºPÒ.
•¸[øPU Røµø¯ RøµPÎß Aµ\ß GßÓõÀ Ax
ªøP÷¯ CÀø». HöÚÛÀ, •¸[øPU Røµ°À CÀ»õu
\zxP÷Í Qøh¯õx GßÖ ö\õÀ»»õ®. •¸[øPU
Røµ°À PõÀ]¯®, Ç®¦ ©ØÖ® øÁmhªß \zxPÒ
ªP AvP AÍÂÀ EÒÍÚ.
ø\Úì Gß£x, Eh¼À ÷|õ´ Gvº¨¦a \Uv SøÓ¢x,
÷|õ´z öuõØÓõÀ HØ£k® J¸ÁøP ÷|õ´. A¢u
29
ÁøP°À, A¢u ÷|õ´ Gvº¨¦a \Uvø¯ £õµ®£›¯
•øÓ°À AvP¨£kzv, ÷|õ´z öuõØøÓ }USÁxuõß
]zu ©¸zxÁzvß Ai¨£øh÷¯.
C¨£i, ÷|õ´ Gvº¨¦a \Uvø¯ AvP›¨£vÀ RøµPÒ
vÓø©¯õPa ö\¯À£kQßÓÚ. J¸ £õøÚ ÷\õØÖUS
J¸ ÷\õÖ £u® Gß£øu¨÷£õÀ, •¸[øPU Røµ°ß
"\Uv' Gß AÝ£ÁU Pøu¯õPa ö\õß÷Úß. ÷©¾®, £»
RøµPÎß \Uvø¯ C¢u¨ ¦zuPzvÀ Â›ÁõPa
ö\õÀ¼°¸UQ÷Óß.
"÷íõmhÀ Røµ' \õzv¯©õS©õ?
CßøÓ¯ Põ»PmhzvÀ, ö\ßøÚ ÷£õßÓ ö£¸|Pµ[-
PÎÀ ©mk©À»õ©À, ]Ö FºPÎÀTh "‰¼øP `¨'
\õuõµn©õPU QøhUQÓx. ©UPÎh•® A÷©õP
Áµ÷ÁØø£¨ ö£ØÖÒÍx. Auß öuõhºa]¯õP, Røµ-
PÐ® GÎvÀ, AxÄ® EhÚi¯õPa \õ¨¤k®ÁøP°À
©UPÐUSU QøhUP ÷Ásk® Gß£x Gß Bø\.
"÷íõmhÀ Røµ' GßÓ ö£¯›À Cøua ö\¯À-
£kzu»õ®.
AuõÁx, GÎuõPU QøhUPUTi¯ ©nzuUPõÎU Røµ,
•øÍU Røµ, ö£õßÚõ[PsoU Røµ, ]Ö Røµ, AøµU
Røµ, öÁ¢u¯U Røµ, £\ø»U Røµ, £¸¨¦U Røµ,
¦Îa\U Røµ, ÁÀ»õøµU Røµ, yxÁøÍU Røµ,
•¸[øPU Røµ, P›\»õ[PsoU Røµ ÷£õßÓÁØøÓ
•øÓ¨£i £USÁ¨£kzv, £¸¨¦ ÷\ºzx Pøh\-
»õP÷Áõ, ö£õ›¯»õP÷Áõ AÀ»x `¨£õP÷Áõ
ÂØ£øÚUSU öPõsk Áµ»õ®.
÷íõmhÀPÎÀ, GÀ»õ EnÄ ÁøPPøÍ¨÷£õÀ Røµ
EnÄPøÍ²® J¸ EnÁõPU öPõkUP»õ®. ÃmkUS,
J¸ ö£õßÚõ[PsoU Røµ ö£õ›¯À £õº\À,
ÁÀ»õøµU Røµ `¨ £õº\À GßÖTh Áõ[Qa
ö\À»»õ®.
A÷u÷£õÀ, CßøÓ¯ AÁ\µPõ» ²PzvÀ, ÃmiÀ
RøµPøÍ¨ £USÁ©õPa \ø©UP •i¯õ©¾®, \ø©zu
RøµPøÍz ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ \õ¨¤h •i¯õ©¾®
30
©UPÒ Pèh¨£kQÓõºPÒ. AÁºPÐUPõP÷Á, ‰ø»US
‰ø» `¨ PøhPÒ Ç¨£x÷£õÀ, RøµPÒ Pøh²®
ÇUP ÷Ásk®. A¢uU PøhPÎÀ, RøµPÎß
©¸zxÁ¨ £¯ßPøÍa ö\õÀ¼, AuÚõÀ ÷|õ´PÒ
Sn©õÁøu Buõµ[PÐhß ÂÍUQ, RøµPøÍ vÚ•®
EnÂÀ ÷\ºzxUöPõÒÍ AÔÄÖzu ÷Ásk®.
SÔ¨£õPa ö\õßÚõÀ, "L£õìm L¦m' GßÓ {ø»©õÔ
G[S® "÷íõmhÀ Røµ' GßÓ {ø» Áµ ÷Ásk®.
£nÃUP•®, EhÀ ÃUP•®
\«£zvÀ, £zv›øP°À J¸ ö\´x £iz÷uß. Â¯¨£õP

Ç¢ux. |® C¢v¯õÂÀ, Áh ©õ{»zøua ÷\º¢u J¸
Aø©a\º, "÷íõmhÀPÎÀ G¼UPÔ ÂØP HØ£õk
ö\´¯¨£k®. AuÚõÀ, w[S Qøh¯õx. |õmkUSz-uõß
|ßø©. |õßS G¼PÒ ÷\º¢x J¸|õøÍUS J¸ Q÷»õ
uõÛ¯zøuz vßÖ wº¨£uõPÄ®, AuÚõÀ EnÄ¨
£ØÓõUSøÓ HØ£kÁuõPÄ®' AÁº ö\õÀ¼ Ç¢uõº.
uõÛ¯[PøÍ ©mk® \õ¨¤k® G¼PøÍ¨ ¤izx

EnÁõPa \õ¨¤mhõÀ, G¼PÎß GsoUøP
SøÓ²®. EnÄPÐ® ÃnõPõx. £ØÓõUSøÓ²®
HØ£hõx. C¢u J¸ •¯Ø]¯õÀ ©mk® ö£¸©ÍÄ
|èhzøuz ukUP •i²® Gß£x AÁµx P¸zx.
Aø©a\›ß C¢uU P¸zøu |õß Áµ÷ÁØQ÷Óß.

G¼UPÔ \õ¨¤mhõÀ |ßø© Qøh¨£x J¸£UP®
Ç¢uõ¾®, RøµPøÍa \õ¨¤mk®Th AzuøP¯
{ø»ø¯ HØ£kzu •i²®. G¨£i GßQÕºPÍõ?
EuõµnzxUS, |® |õmiÀ EÒÍ 100 ÷Põi¨ ÷£›À

SøÓ¢ux 25 ÷Põi¨ ÷£µõÁx, vÚ•® J¸÷ÁøÍ
Røµø¯ ©mk® \õ¨¤mhõÀ÷£õx®. CuÚõÀ, £»÷Põi
¹£õ´ ªa\©õS®. J¸ |õÒ Gß£øu ©õu® £zx |õÒPÒ
GßÖ E¯ºzv¨ £õºzxU PnUQk[PÒ. £» B°µ® ÷Põi
¹£õ´PÒ ªa\©õS®. Cx J¸ ©õuzxUSzuõß. Cøu÷¯
Kº BskUS GßÓõÀ, ©ø»¨£õP ÇUQÓx,
CÀø»¯õ? C¢ua _¯ ÂÈ¨¦nºÄ ©UPÎøh÷¯ Áµ
÷Ásk®.
31
_¸UP©õPa ö\õßÚõÀ, RøµPøÍa \õ¨¤hz öuõh[Q-
ÂmhõÀ £nÃUP® ©mk©À», |©x EhÀ ÃUP•®
SøÓ¢xÂk®. AuØPõÚ J¸ ]Ö x¸®¦uõß C¢u¨
¦zuP®.
£Ç®ö£¸® ]zuº ¡»õÚ "÷uøµ¯º öÁs£õ'ÂÀ EÒÍ
RÌUPsh £õhÀ, Røµ°ß ÷|õ´ }US® •øÓø¯
ÂÍUQa ö\õÀQÓx.
EshõS |ßø© ²øµUP Â\©ßÖ
öPõshõk ÷|õ´÷£õÚ Sn©õQ & ²si
£¾UP ©»}[Q¨ £¢u©Ó |ßø©
°ø»UPÔ ¯õ[Røµ °À.
(÷uøµ¯º öÁs£õ)
|©x Eh¼À EÒÍ ÷|õ´PøÍö¯À»õ® Sn©õUQ,

Ehø» Á¾¨£kzv, ©» á» PÈÄPøÍö¯À»õ®
vÚ•® öÁÎ÷¯ØÔ |ßø© u¸® Røµø¯U öPõshõk
Gß£xuõß C¢u¨ £õh¼ß ÂÍUP®.
Áøh, ÷£õshõ, £äâ, ]UPß £U÷Põhõ ÷£õßÓÁØøÓ
G¨£i ¸]zxa \õ¨¤kQ÷Óõ÷©õ Ax÷£õÀ, RøµPøÍ
AvP AÍÂÀ \õ¨¤ha ö\´¯ ÷Ásk® Gß£÷u C¢u¨
¦zuPzvß ÷|õUP®.
|ØSn[PøÍ AÒÎzu¸® EnÄ ÁøPPÎÀ RøµUSz-
uõß •u¼h® GßÓõÀ Ax ¡ØÖUS ¡Ö Esø©. BÒ
PhzuÀ, öPõø», öPõÒøÍ°À Dk£k® Áßø© ©Ú®
öPõshÁºPÒTh, vÚ•® RøµPøÍa \õ¨¤mhõÀ,
AÁºPÍõ¾® C¯À£õÚ, \õzÃP©õÚ ÁõÌUøP
{ø»USz v¸®£ ¡Ö \uÃu Áõ´¨¦ EÒÍx.
SØÓ® ¦›¢x ushøÚUPõPa ]øÓPÎÀ AøhUP¨-
£mi¸¨£ÁºPÐUSUTh vÚ•® Røµ EnøÁU
öPõkzuõÀ, AÁºPÐøh¯ Gsn[PÒ ÷©®£k®.
øPvPÐUQøh÷¯ E¸ÁõS® \søh \a\µÄPÒ,
P»UP[PÒ, ÷©õuÀPÒ ÷£õßÓÁØøÓ HØ£hõ©÷»÷¯
ukzxÂh»õ®. ÷©¾®, ushøÚ •i¢x AÁºPÒ
Âkuø» BS®÷£õx, ©ÚzvÀ EÒÍ "öPmh'
32
Gsn[PÐUS® Âkuø» öPõkzx, |À» ]¢uøÚ
EÒÍÁºPÍõP AÁºPÒ ©õÔ°¸¨£õºPÒ.
A¢u ÁøP°À, Røµ°ß •UQ¯zxÁzøu ©zv¯,
©õ{» Aµ_PÒ PÁÚzvÀ öPõsk ö\¯À£mhõÀ,
C¢ua \•uõ¯zxUS |À»x.
B÷µõUQ¯ EnÂÀ ÇUP ÷Ási¯ ÁøPPÒ
]ÁbõÚ •ÛÁº GßÓ ]zuº, B÷µõUQ¯©õÚ
ÁõÌUøPUPõÚ EnÄ •øÓø¯a ö\õÀ¾®÷£õx,
RøµPøÍzuõß •ßÛÖzv²ÒÍõº. AÁ¸øh¯ £õhÀ:
\Ø÷Ó xøÁ¯À Aøµ, u®¤ J¸ £a\iøÁ
ÁØÓÀ H÷uÝ® ÁÖzuøÁ & SØÓªÀø»,
Põ¯ªmk Røµ Pøh P®ö©Ú÷Á ªÍS
Põ²øÓUP øÁ¨£õ´ PÔ÷¯.
AÁµx TØÖ¨£i,
xøÁ¯À : PÔ÷Á¨¤ø», ¦vÚõ, öPõzu©À¼
£a\i : u°º&öÁ[Põ¯® AÀ»x u°º P»¢u ¤Ó
Põ´PÔPÎß P»øÁ
ÁØÓÀ : _søhUPõ´, öÁsøhUPõ´,
£õPØPõ´
Røµ : ö£¸[Põ¯® ÷\ºzxU Pøh¢u Røµ
SÇ®¦ : ªÍS AvP©õPa ÷\ºUP¨£mh SÇ®¦
÷©÷» ö\õÀ»¨£mkÒÍ I¢øu²® |® vÚ\› EnÂÀ
÷\ºzxUöPõÒÍ ÷Ásk®. RøµPÒ |® Gsn[PÒ,
Enºa]PøÍ ö|Ô¨£kzv, JÊ[S¨£kzv, ¦zvU
Tºø©ø¯ HØ£kzv, |õ® {øÚzuøu Aøh¯ |®ø©
|ÀÁÈ¨£kzx®. GÚ÷Á, £PÁz Røuø¯ AÔ¢x
PhÄøÍ AÔ÷Áõ®. RøµPøÍa \õ¨¤mk EhÀ|»®
ö£Ö÷Áõ®.
Røu & BßªP ÁõÌÂß \õµ®;
Røµ & B÷µõUQ¯ ÁõÌÂß \õµ®.
33
Áõ¸[PÒ, Røµ ö\õÀ¾® £õøu°À ¡¾USÒ ~øÇ-
÷Áõ®. Akzx Á¸® £UP[PÎÀ, RøµPÒ, AÁØÔß
©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ ©ØÖ® EnÄ ÁøPPøÍ¨ £ØÔ
Â›ÁõP¨ £õº¨÷£õ®.
C¢u¨ ¦zuPzvÀ, ªP GÎvÀ QøhUPUTi¯øÁ,
GÎvÀ QøhUPUTi¯øÁ, A›uõPU QøhUPU-
Ti¯øÁ GÚ RøµPøÍ ‰ßÖ ¤›ÄPÍõP¨ ¤›zx
EÒ÷Íß. Cx E[PÐUS¨ ö£›x® £¯ß£k® GßÖ
{øÚUQ÷Óß.
34
£Sv & 1
ªP GÎvÀ QøhUPUTi¯ RøµPÒ
1. AøµURøµ
2. •øÍURøµ
3. ]ÖRøµ
4. •¸[øPU Røµ
5. ©nzuUPõÎ
6. ö£õßÚõ[PsoU Røµ
7. £\ø»U Røµ
8. £¸¨¦U Røµ
9. ¦Îa\U Røµ
10. APzvU Røµ
11. ¦vÚõ
12. öPõzu©À¼
13. PÔ÷Á¨¤ø»
14. uskU Røµ
15. öÁ[Põ¯zuõÒ
16. öÁ¢u¯U Røµ
17. P›\»õ[Pso
18. •møhU÷Põì
19. •ÒÍ[QU Røµ
20. ¤µsøhU Røµ
35
1
AøµU Røµ
(Amaranthus aristis)
]zuº £õhÀ
Põá\À SÎº\ßÛ P£÷|õ´ £»¤oUS®
Áõá\ PÔ¯õ´ ÁÇ[S[Põß & Ãa\õÚ
PÖÄ÷©õ Áõ²Ân[ Põ©ªP Äshõ®
AÖRøµ ø¯zvß Ó{.
(APzv¯º Sn£õh®)
ö£õ¸Ò
Põá\À, SÎº \ßÛ, P£÷|õ´PÒ, Áõ²U-
÷PõÍõÖPÒ ÷£õßÓøÁ w¸®. C¢uU RøµUS
Põ© EnºøÁ AvP›US® \Uv Esk.
AøµU Røµ°ß ußø©
öÁ¨£® EshõUQ & Stimulant
Põ©® ö£¸UQ & Aphrodisic
~øµ±µÀ \õº¢u ÷|õ´PÒ, P£÷|õ´PÒ EÒÍ-
ÁºPÒ AøµU Røµø¯ EnÁõPa \õ¨¤mk
Sn® ö£Ó»õ®. C¢uU Røµ°À Eèn Ã›¯®
36
AvP®. AuÚõÀ, Eèn® öuõhº£õÚ £õv¨¦PÐUS
©¸¢x \õ¨¤k® Põ»[PÎÀ ©mk® C¢uU Røµø¯¨
£zv¯zxUS Em£mk \õ¨¤h»õ®. Bsø©ø¯¨
ö£¸UQ, Põ©zøu AvP¨£kzx® Sn® Eøh¯x.
|õºa\zx AvP® EÒÍuõÀ, ©»a]UP»õÀ £õvUP¨-
£mhÁºPÐUS |À» EnÄ Cx. AøµU Røµ°ß
Âøu°À Ç¢x u¯õ›UP¨£k® øu»zøuz uø»°À
uhÂÚõÀ A£õµ •i ÁÍºa] EshõS®.
AøµU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. AøµU Røµz uskhß ªÍS, ©g\Ò ÷\ºzx Påõ¯®
u¯õ›zx, vÚ•® AvPõø»°À \õ¨¤mhõÀ \Î,
Ç©À ©ØÖ® ~øµ±µÀ öuõhº£õÚ P£÷|õ´PÒ
Sn©õS®.
2. AøµU Røµ²hß, ªÍPõ´ ÁØÓÀ, ]Ö £¸¨¦, ªÍS
BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzxU öPõvUPøÁzx, \õØøÓ
Áizx, \õuzvÀ P»¢x, Põá\À EÒÍÁ¸USU
öPõkzuõÀ, Põá\À Eh÷Ú ©øÓ²®.
3. AøµU Røµ²hß, _US, Cg], ªÍS, ©g\Ò
BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx Påõ¯® ö\´x \õ¨¤mhõÀ
SÎº \ßÛ, Á¼¨¦÷|õ´ ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
4. AøµU Røµ²hß, SøhªÍPõ´, P\P\õ, ÷u[Põ´¨-
£õÀ ÷\ºzx \ø©zxa \õ¨¤mk Áµ, Põ©®
AvP›zx, AÍÂÀ»õ P»Âa _P® EshõS®.
5. AøµU Røµø¯ ]Ö £¸¨¦ ÷\ºzx öuõhº¢x 21
|õÒPÒ \õ¨¤mhõÀ Eh¼À µzu EØ£zv AvP›zx
µzu÷\õøP ©øÓ²®.
6. AøµU Røµ ÷Áº, {» ÷Á®¦, ]Ôx ©g\Ò
‰ßøÓ²® ÷\ºzxU Påõ¯® u¯õ›zx Áõ´
öPõ¨£ÎzuõÀ £ÀÁ¼, £À Ta\® ÷£õßÓ £À
\®£¢u©õÚ ÷|õ´PÒ Sn©õS®.
7. AøµU Røµa \õØÔÀ ªÍøP FÓøÁzx E»ºzvz
yÍõUQ vÚ•® 5 ]miøP AÍÂÀ ÷uÛÀ
SøÇzxa \õ¨¤mhõÀ øP, PõÀ |kUP®, |µ®¦z
uÍºa] ÷£õßÓøÁ \›¯õS®.
37
8. AøµU Røµa \õØÔÀ ^µPzøu FÓøÁzx E»ºzv
Gkzx, ¤ÓS G¾ªaø\a\õØÔÀ FÓøÁzx E»ºzv
Gkzx yÍõUQUöPõÒÍÄ®. Põø», ©õø» Ç-
÷ÁøÍ²® 2 Qµõ® AÍÂÀ (Aøµ ì§ß)
\õ¨¤mhõÀ Áõu, ¤zu, P£ AvP›¨£õÀ HØ£k®
£õv¨¦PÒ •ØÔ¾® Sn©õS®.
9. AøµU Røµa \õöÓkzx, AvÀ öÁ¢u¯zøu
FÓøÁzx Aøµzx, uø»°À ÷u´zxU SÎzx Áµ,
÷£ß, ö£õkS, }[Q •i |ßS ÁÍ¸®.
10. AøµU Røµa \õØÔÀ J¸ Qµõ® H»›]ø¯ (H»UPõ´
Âøu) ÷\ºzx Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ µzu® _zu©õS®.
AøµU Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. AøµU Røµ ÷uõø\
÷uøÁ¯õÚ ö£õ¸ÒPÒ
AøµU Røµ & J¸ Pmk
öPõzu©À¼ & J¸ Pmk
Phø» ©õÄ & PõÀ Q÷»õ
A›] ©õÄ & 50 Qµõ®
Cg] & J¸ xsk
]ßÚ öÁ[Põ¯®
(|ÖUQ¯x) & J¸ øP¨¤i
ªÍPõ´ ÁØÓÀ & 4
÷\õ®¦ & 10 Qµõ®
§sk & 6 £À
÷ÁºUPhø» & 100 Qµõ®
E¨¦ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ö|´ & 50 Qµõ®
ö\´•øÓ
Phø» ©õÄ, A›] ©õÄ Cµsøh²® |ßÓõPa \¼zx
Gkzx, Azxhß §sk (A›¢ux), öÁ[Põ¯®, E¨¦
38
BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx¨ ¤ø\¯Ä®. ÷©¾®, Cg]ø¯
Aøµzx, ÷\õ®ø£ yÍõUQ, öPõzu©À¼, ªÍS
Cµsøh²® ÷\ºUPÄ®. ªÍPõ´ ÁØÓø» Aøµzxa
÷\ºUPÄ®. ÷ÁºUPhø»ø¯ Eøhzx ©õÂÀ ÷\ºUPÄ®.
÷uõø\UPÀ¼À ö|´ Áõºzx, ÷©Ø£i ©õøÁU PÀ¼À
FØÔ ÷uõø\ ÁõºUPÄ®. C¢uz ÷uõø\ø¯ AiUPi
\õ¨¤mhõÀ µzu Â¸zv EshõS®. Cx, ¦x©nz
u®£vPÐUS HØÓ EnÄ. EnºøÁ¨ ö£¸UQ EÓøÁa
]ÓUPa ö\´²® AØ¦u EnÄ Cx.
2. AøµU Røµ Tmk
AøµU Røµ & 2 Pmk
PkS & Aøµ ì§ß
uUPõÎ & 4
öÁ[Põ¯® & 2
Gsön´ & 2 ì§ß
ö£¸[Põ¯® & ¦Î¯[öPõmøh AÍÄ
©g\Ò yÒ & J¸ ì§ß
xÁµ® £¸¨¦ & 100 Qµõ®
ªÍPõ´¨ ö£õi & J¸ ì§ß
EÐzu® £¸¨¦ & 2 ì§ß
ö\´•øÓ
•u¼À Røµø¯ |ßÓõP A»] Gkzx¨ ö£õi¯õP
|ÖUQUöPõÒÍÄ®. ¤ÓS, A÷uõk xÁµ® £¸¨¦,
©g\Ò yÒ, ö£¸[Põ¯® ÷£õßÓÁØøÓa ÷\ºzx
÷uøÁ¯õÚ AÍÄ uspº Âmk, SUP›À ÷ÁPøÁzx
Gkzx Pøh¢xöPõÒÍÄ®.
¤ÓS, Áõn¼°À öÁ[Põ¯®, uUPõÎø¯ BQ¯ÁØøÓ
|ÖUQa ÷\ºzx Gsön´, PkS, £¸¨¦¨ ÷£õmkz
39
uõÎzx Azxhß Røµø¯²® ÷\ºzx ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
E¨ø£²® ÷\ºzx |ßS ÷ÁPøÁzx, Pøh¢u
£¸¨ø£²® A÷uõk Pøh]¯õPU P»¢xöPõÒÍÄ®.
C¢uU Tmk, \Î, Ç©À ÷£õßÓÁØøÓz wºUS®. •i
öPõmkuÀ, Ps £õºøÁU ÷PõÍõÖPÐUS® HØÓ
©¸¢x.
3. AøµU Røµ `¨
Cg] (÷uõÀ }UQ¯x) & 50 Qµõ®
ªÍS & J¸ ì§ß
^µP® & J¸ ì§ß
§sk & 2 £À
÷\õ®¦ & J¸ ì§ß
»Á[P¨£møh & 10 Qµõ®
uUPõÎ & 5
÷u[Põ´z x¸ÁÀ & 2 øP¨¤i
öÁ[Põ¯® & 5
Gsön´ & 2 ì§ß
ö\´•øÓ
•u¼À AøµU Røµø¯ B´¢x, ]Ö xskPÍõP
|ÖUQUöPõÒÍÄ®. uUPõÎ, Cg], £aø\ ªÍPõ´,
÷u[Põ´z x¸ÁÀ BQ¯ÁØøÓ 2 h®Íº usp¸hß
÷\ºzx Aøµzx ÁiPmiUöPõÒÍÄ®.
Czxhß 5 h®Íº uspøµU Tku»õPa ÷\ºzx, AvÀ
|ÖUQ¯ öÁ[Põ¯®, §sk, ªÍS, ^µP® BQ¯ÁØøÓz
umi¨÷£õmk, Røµø¯²® AvÀ ÷£õmk
÷ÁPøÁUPÄ®. Røµ |ßÓõP öÁ¢u ¤ÓS Gsön´°À
»Á[P¨£møhø¯z umia ÷\ºzx uõÎUPÄ®.
40
4. AøµU Røµ ªÍTmhÀ
£õ]¨£¸¨¦ (÷ÁP øÁzux) & 2 P¨
÷u[Põ´z x¸ÁÀ & Aøµ P¨
ÁÖzu ªÍS & Aøµ ì§ß
PkS & Aøµ ì§ß
EÐzu® £¸¨¦ & J¸ ì§ß
ö\´•øÓ
Røµø¯ |ÖUQ usp›À A»] ÁiPmiUöPõÒÍÄ®.
¤ÓS, Røµø¯¨ ö£¸[Põ¯® ÷\ºzx ÷ÁPøÁzx,
Azxhß ÷ÁPøÁzu £õ]¨£¸¨ø£²® ÷\ºzxU-
öPõÒÍÄ®. Gsön´°À ªÍS, PkS, EÐ¢x
÷\ºzxz uõÎzx, Røµ²hß ÷\ºUPÄ®.
5. AøµU Røµ Áøh
AøµU Røµ
(ö£õi¯õP |ÖUQ¯x) & J¸ P¨
EÐ¢x & 2 P¨
öÁ[Põ¯® (|ÖUQ¯x) & Aøµ P¨
£aø\ ªÍPõ´ & 4
PÔ÷Á¨¤ø» & J¸ øP¨¤i
Gsön´ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ö\´•øÓ
EÐzu® £¸¨ø£ |õßS ©o ÷|µ® FÓøÁzx Gkzx,
Azxhß E¨¦, £aø\ ªÍPõ´ ÷\ºzx uspº Âhõ©À
41
ö©xÁøhUS Aøµ¨£x÷£õÀ |ßS öPmi¯õP
AøµzxUöPõÒÍÄ®. ¤ÓS, |ÖUQ¯ öÁ[Põ¯®,
|ÖUQ¯ AøµU Røµ, PÔ÷Á¨¤ø» BQ¯ÁØøÓa
÷\ºzx ÁøhPÍõPz umi Gsön´°À ÷£õmk ÷ÁP
øÁzx GkUPÄ®.
AøµU Røµ Âøuz øu»®

•ØÔ¯ ÷u[Põ°ß ÷©Ø£Sv°À J¸ Psønz
vÓ¢x EÒ÷Í ÇUS® uspøµ öÁÎ÷¯ØÓ
÷Ásk®. ¤ÓS, AuØSÒ AøµU Røµ Âøu-
PøÍ¨ ÷£õmk ÷u[Põ°ß Psøn ©µUPmøh-
¯õÀ ‰i, §ªUS Ai°À 48 |õÒPÒ ¦øuzx
øÁUPÄ®. ¤ÓS, ÷u[Põø¯ Gkzx Eøhzx
EÒ÷Í ÇUS® "\µUøP' |Àö»sön´²hß
÷\ºzx G›zx øu»® Áizx, uø»USz
÷u´zxUöPõÒÍ»õ®. ÷u[Põ´ GsönÚS¨
£v»õP Cøuz uø»USz ÷u´zxUöPõshõÀ,
uø»°À HØ£k® £õv¨¦PÒ AøÚzx®
Sn©õS®. uø»•i²® P¸P¸öÁÚ ÁÍ¸®.
42
2
•øÍU Røµ
(Amaranthus blitum)
]zuº £õhÀ
uÍº¢u ÁºUS® £õ»¸US® uUPÁ¯ ÷uõºUS®

CÍ[Røµ |õÄU Qu©õ® & QÍ®¦
_µPõ\® ÷£õUS öuõhº£] ²shõUS®
¤µPõ\ ©õö¯kzx¨ ÷£_
ö£õ¸Ò
]ÖÁº •uÀ •v¯ÁºPÒ Áøµ AøÚzx

Á¯vÚ¸US® HØÓ Røµ •øÍU Røµ ©mk÷©.
Põá\À, Põ\÷|õ´, £]°ßø© ÷£õßÓÁØøÓ

}US® Sn® Eøh¯x.
•øÍU Røµ°ß ußø©
£]z ysi & Stomactic

öÁ¨£® APØÔ & Febrifuge
43
•øÍU Røµ°À 80 \uÃu® }ºa \zx EÒÍx. CxuÂµ,
|õºa \zx®, ©õÄa \zx® SÔ¨¤k® AÍÄPÎÀ EÒÍÚ.
Á°ØÖ¨¦søn BØÖÁvÀ C¢uU Røµ •ßÚo°À
ÇUQÓx. Ps£õºøÁø¯U Tºø©- ¯ õUPUTi¯x.
C¢uU Røµ°À PõÀ]¯®, £õì£µì ÷£õßÓ \zxPÒ
{øÓ¢xÒÍÚ. AuÚõÀ, EhÀ Á¾Áøh²®. ÁÍ¸®
]ÖÁºPÐUS C¢uU Røµø¯z öuõhº¢x öPõkzuõÀ
|À» EhÀ ÁÍºa] EshõS®. G¢u ©¸¢xUS®
Pmk¨£hõu ÷|õ´PøÍUTh Sn¨-£kzuUTi¯x.
•øÍU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. •øÍU Røµ, Av©xµ® (J¸ xsk), ©g\Ò (3
]miøP) ‰ßøÓ²® ÷\ºzxU Påõ¯©õPa ö\´x
\õ¨¤mhõÀ G¨£i¨£mh Ç©¾® Sn©õS®.
2. •øÍU Røµ²hß ^µPzøu ö|´°À ÁÖzxa ÷\ºzx,
ªÍPõ´ ÁØÓø»U QÒÎ¨÷£õmk, uspº ÷\ºzx
AÂzx \õØøÓ Áizx, \õuz÷uõk P»¢x \õ¨-
¤mhõÀ AøÚzxÁøP¯õÚ Põá\¾® Sn©õS®.
3. •øÍU Røµ, xzvU Røµ Cµsøh²® \© AÍÄ
Gkzx, ]Ö£¸¨¦ ÷\ºzxa \ø©zxa \õ¨¤mhõÀ
EÒ ‰»®, ö£ÍzvµU Pmi, µzu ‰»® ÷£õßÓøÁ
\›¯õS®.
4. •øÍU Røµ²hß ªÍS, ^µP®, §sk, ]ßÚ
öÁ[Põ¯®, ©g\Ò BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzxU öPõvUP
øÁzxa \õ¨¤mhõÀ £]°ßø© }[Q, |À» £]
EshõUS®.
5. •øÍU Røµ²hß ]Ôx ¦Îa\U Røµ, ªÍS, ©g\Ò,
E¨¦ ÷\ºzx AÂzxa \õ¨¤mhõÀ ¸]°ßø©U
SøÓ£õk }[S®.
6. •øÍU Røµø¯z öuõhº¢x 40 |õÒPÐUS
SÇ¢øuPÐUSU öPõkzuõÀ |À» E¯µ©õP
ÁÍ¸ÁõºPÒ.
7. •øÍU Røµa \õØÔÀ ^µPzøu FÓøÁzx, E»ºzvz
yÒ ö\´x \õ¨¤mhõÀ ¤zu ÷|õ´PÒ, ©¯UP®, µzu
AÊzu® ÷£õßÓøÁ \›¯õS®.
44
8. •øÍU Røµ²hß ]Ö£¸¨¦ ÷\ºzxa \ø©zxa
\õ¨¤mhõÀ ShÀ¦sPÒ Sn©õS®.
9. •øÍU Røµa \õØÔÀ •¢v›¨ £¸¨¦, ©g\Ò ÷\ºzx
Aøµzx •PzvÀ uhÂÁ¢uõÀ, •P¨£¸, ÷u©À
÷£õßÓøÁ ©øÓ¢x •P¨ ö£õ¼Ä EshõS®.
10. •øÍU Røµa \õØÔÀ EÐ¢øu FÓøÁzx Aøµzxa
\õ¨¤mhõÀ }ºUPk¨¦ ©øÓ²®.
•øÍU Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. •øÍU Røµ §sk ©]¯À
•øÍU Røµ & J¸ Pmk
§sk & 20 £À
ö\´•øÓ
Røµø¯ A»], B´¢x, ö£õi¯õP |ÖUQUöPõÒÍÄ®.

§søh²® ÷uõÀ E›zx ö£õi¯õP |ÖUQU-
öPõÒÍÄ®. Cµsøh²® E¨¦ ÷\ºzx Áõn¼°À
÷ÁPøÁUPÄ®. Røµ°ß £aø\ {Ó® ©õÓõ©À ÷ÁP-
øÁzx GkzxÂhÄ®. `k BÔ¯x® AøµzxU-
öPõÒÍÄ®.
C¢u EnÄ ÁøP°À Røµ°À ÇUS® øÁmhªßPÒ,

uõx E¨¦PÒ, _snõ®¦a \zx, |õºa \zx ÷£õßÓøÁ
A¨£i÷¯ •Êø©¯õP |® Eh¾USU QøhUS®.
÷©¾®, |õÒ£mh ÷|õ´PÍõÀ AÁv¨£k£ÁºPÐUS
ªPa]Ó¢u EnÄ®, ©¸¢x® Cx.
2. •øÍU Røµ Tmk
•øÍU Røµ & 2 Pmk

PkS & PõÀ ì§ß
45
^µP® & PõÀ ì§ß
xÁµ® £¸¨¦ & 100 Qµõ®
ªÍPõ´¨ ö£õi & Aøµ ì§ß
ö£¸[Põ¯® & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
|Àö»sön´ & J¸ ì§ß
EÐzu® £¸¨¦ & J¸ ì§ß
÷u[Põ´z x¸ÁÀ & 2 jì§ß
ö\´•øÓ
•u¼À, •øÍU Røµø¯ |ßS B´¢x, _zu® ö\´x
ö£õi¯õP |ÖUQUöPõÒÍÄ®. J¸ öÁ[Põ¯zøu²®
ö£õi¯õP A›¢xöPõÒÍÄ®. xÁµ®£¸¨¦, ©g\Ò yÒ,
ö£¸[Põ¯® BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx ]Ôx ÷|µ®
÷ÁPøÁzx Gkzx, |ßS ©]zxU- ö PõÒÍÄ®. ¤ÓS,
Áõn¼°À Gsön´ Âmk, PkS, EÐzu® £¸¨¦
©ØÖ® ªÍPõø¯U QÒÎ¨ ÷£õmk ÁÖUPÄ®. Akzx,
|ÖUQ øÁzxÒÍ Røµø¯²® ÷\ºzx ^µP®, E¨¦,
ªÍPõ´¨ö£õi P»¢x ]Ôx ÷|µ® ÷ÁP øÁUPÄ®. ¤ÓS,
HØöPÚ÷Á ©]zx øÁzxÒÍ £¸¨÷£õk ÷u[Põ´z
x¸Áø»²® ÷\ºzx |ßS QÍÔ CÓUPÄ®.
£¯ßPÒ
EhÀ `k SøÓ²®. Áõ´¨¦s Sn©õS®. ShØ¦s
Eh÷Ú BÖ®. EhÀ Gøhø¯U SøÓUP Â¸®¦£ÁºPÒ
•øÍU Røµø¯a \õ¨¤h»õ®.
3. •øÍU Røµ £a\i
PkS & Aøµ ì§ß
Cg] & 25 Qµõ®
46
u°º & 400 ª.¼.
öÁ[Põ¯® & 2
EÐzu® £¸¨¦ & J¸ ì§ß
ö\´•øÓ
Cg]ø¯z ÷uõÀ ^Â ö£õi¯õP |ÖUQUöPõÒÍÄ®.
£aø\ ªÍPõ´ ©ØÖ® öÁ[Põ¯zøu²® ö£õi¯õP
|ÖUQUöPõÒÍÄ®. öÁ[Põ¯®, Cg], £aø\ ªÍPõ´,
Røµ BQ¯ÁØøÓa ]Ôx uspº ÷\ºzx Aøµ ÷ÁUPõk
÷ÁPøÁzx CÓUQ, `k BÔ¯ ¤ÓS Aøµzx u°º
÷\ºUPÄ®. Áõn¼°À Gsön´ Âmk, PkS, £¸¨¦,
ö£¸[Põ¯®, ªÍPõ´ÁØÓÀ ©ØÖ® PÔ÷Á¨¤ø»ø¯z
uõÎzx £a\i²hß ÷\ºUPÄ®.
4. •øÍU Røµ ÷uõø\
Cg] & 25 Qµõ®
ªÍS & 10 Qµõ®
^µP® & 10 Qµõ®
Gsön´ & 2 ì§ß
÷uõø\ ©õÄ & 4 P¨ (1 Q÷»õ)
ö\´•øÓ
•øÍU Røµø¯ B´¢x _zu® ö\´xöPõÒÍÄ®.
Cg]ø¯ ÷uõÀ }UQ ö£õi¯õP |ÖUQUöPõÒÍÄ®.
47
Azxhß £aø\ ªÍPõ´, ªÍS, ^µP® ÷\ºzx
AøµUPÄ®. ¤ÓS, Røµø¯²®, E¨ø£²® ÷\ºzx
AøµzxUöPõÒÍÄ®. AøÚzøu²®, ÷uõø\ ©õÄhß
P»¢x ÷uõø\ ÁõºUPÄ®.
5. •øÍU Røµ \¨£õzv
•øÍU Røµ & J¸ Pmk
Cg] & J¸ xsk
P\P\õ & J¸ ì§ß
uUPõÎ & PõÀ Q÷»õ
÷Põxø© ©õÄ & PõÀ Q÷»õ
Gsön´ & 2 ì§ß
100 Qµõ® •øÍU Røµ°À EÒÍ \zxPÒ

}ºa\zx & 7.4 \uÃu®
¦µu® & 1.4 Qµõ®
_snõ®¦a\zx & 140 ª.Qµõ®
Ç®¦ & 6.5 ª.Qµõ®
øÁmhªß & H & 710 & 3120 I.².
øÁmhªß & ¤ & 8 ª.Q.
øÁmhªß & ¤2 & 2.8 ª.Q.
øÁmhªß & ] & 49 ª. Q.
P÷»õ›z vÓß : 42 P÷»õ›
48
ö\´•øÓ
•øÍU Røµø¯ A»], B´¢x |ÖUQUöPõÒÍÄ®.
Cg]ø¯ ÷uõÀ ^Â, |ÖUQ¯ £aø\ ªÍPõ´,
uUPõÎ²hß ÷\ºzx |ßS AøµzxUöPõÒÍÄ®.
÷Põxø© ©õÂÀ |ÖUQ¯ Røµ, Aøµzu uUPõÎ ÂÊx,
÷uøÁ¯õÚ AÍÂÀ E¨¦, P\P\õ BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx
©õøÁ |ßS ¤ø\¢x, Dµzxo°À _ØÔ L¤›mâÀ
Aøµ ©o ÷|µ® øÁUPÄ®. ¤ÓS, \¨£õzv ö\´x
\õ¨¤hÄ®.
49
3
]Ö Røµ
(Amaranthus tricolor)
]zuº £õhÀ
Ps¦øPa\ ÷|zvµ÷|õ´ Põ\® £h»®
¦sQ›a\ µg÷\õø» ö£õ[Sªzu & ©s£µÄ
uõÁµÂh[PÐ® ÷£õ® uõÇõz v¸Ä•shõ®
TÖ]Ö RøµuøÚU öPõÒ.
ö£õ¸Ò
Ps ¦øPa\À ÷£õßÓ Ps ÷|õ´PÒ, Põ\ ÷|õ´,
¦sPÒ, ]Ö}ºUPk¨¦, ÷\õøP, ¤zu ÷|õ´PÒ
Sn©õS®. EnÁõÀ EshõS® Âåzøu
(Food Poison) •ÔUS®.
]Ö Røµ°ß ußø©
]Ö}º¨ö£¸UQ & Diuretic
SÎºa] EshõUQ & Refrigerant
©»® CÍUQ & Laxative
50
]Ö Røµ°À _snõ®¦a \zx® Ç®¦a \zx® AvP
AÍÂÀ EÒÍÚ. C¢uU Røµø¯z öuõhº¢x \õ¨¤mk
Á¢uõÀ, ]Ó¢u {øÚÁõØÓÀ ö£Ó»õ®. Eh¼À Ç¢x
PÈÄPøÍ öÁÎ÷¯ØÓUTi¯x. ÁskUPi, §a]UPi
Âå[PøÍ CÓUPUTi¯x. ]Ö Røµ¯õÀ •ØÔ¯ Põ\
÷|õø¯UTh Sn¨£kzu •i²®.
]Ö Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. ]Ö Røµ÷¯õk ªÍSzyÒ, E¨¦ ÷\ºzxa \ø©zx,

öPõg\® ö|´ø¯²® \õuzvÀ ÷£õmka \õ¨¤mhõÀ
AØ¦u©õÚ {øÚÁõØÓÀ QøhUS®.
2. ]Ö Røµ²hß ]Ö£¸¨¦ ÷\ºzxa \ø©zxa
\õ¨¤mhõÀ AøÚzxÂu©õÚ ¤zu ÷|õ´PÐ®
Sn©õS®.
3. ]Ö Røµ²hß ]Ôx ©g\Ò yÒ ÷\ºzx Påõ¯®
u¯õ›zx AvPõø»°À \õ¨¤mk Á¢uõÀ ]Ö}µPU
÷PõÍõÖPÒ AøÚzx® \›¯õS®.
4. ]Ö Røµ²hß ]Ôx ©g\Ò ÷\ºzx |ßÓõP Aøµzx
Eh¼À ÷u´zuõÀ ö\õÔ, ]µ[S, £øh ÷£õßÓ ÷uõÀ
÷|õ´PÒ Sn©õS®.
5. ]Ö Røµ (2 øP AÍÄ), £õº¼ (J¸ øP AÍÄ)
BQ¯ÁØ÷Óõk öPõg\® ^µP®, |õßS ]miøP
©g\Ò ÷\ºzxU öPõvUP øÁzx, AvPõø»°À
\õ¨¤mhõÀ EhÀ ÃUP®, EhÀ £¸©ß SøÓ²®.
6. ]Ö Røµ²hß ªÍS, öÁ[Põ¯®, §sk, ©g\Ò
÷\ºzx `¨£õPa ö\´x \õ¨¤mhõÀ Ps ¦øPa\À,
PsPõ\®, Ps £h»® ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
7. ]Ö Røµ²hß ]Ôx _US, ªÍS, v¨¤¼, ©g\Ò
BQ¯ÁØøÓa ÷\º¢x Påõ¯©õPa ö\´x
\õ¨¤mhõÀ EènzuõÀ HØ£k® P£ ÷|õ´PÒ
Â»S®.
8. ]Ö Røµø¯ SøhªÍPõ´, ]Ö £¸¨¦, §sk
BQ¯ÁØÖhß ÷\ºzxa \ø©zx, öuõhº¢x 21
|õÒPÒ \õ¨¤mhõÀ EhÀ ÁÚ¨¦ ö£Ö®.
51
9. ]Ö Røµ²hß, •¢v›¨ £¸¨¦, ©g\Ò BQ¯-ÁØøÓa
÷\ºzx Aøµzx •P¨£¸UPÒ «x uhÂÁ¢uõÀ
Sn® ö£Ó»õ®.
10. ]Ö Røµ ÷Áº, S¨ø£÷©Û ÷Áº, ]Ö¥øÍ ÷Áº
‰ßøÓ²® \© AÍÂÀ Gkzx, A»], |ßÓõP
Aøµzx, G¾ªa\® £Ç® AÍÄ AvPõø»°À
\õ¨¤mk EnÂÀ E¨¦ ÷\ºUPõ©À £zv¯® Ç¢-
uõÀ, ÁskUPi, ÷uÒPi, ÷£õßÓ AøÚzxÂu©õÚ
ÂåUPiPÐ® Sn©õS®.
]Ö Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. ]Ö Røµ Tmk
]Ö Røµ & J¸ Pmk
]Ö £¸¨¦ & 100 Qµõ®
]ßÚ öÁ[Põ¯® (|ÖUQ¯x) & J¸ øP¨¤i
uUPõÎ & 2
©g\Ò yÒ & Aøµ ì§ß
PkS, ªÍS, E¨¦, ÷\õ®¦ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ö\´•øÓ
Røµø¯ |ÖUQ, _zu©õUQ, £¸¨¦ ©ØÖ® ©g\Ò yÒ
÷\ºzx ÷ÁPøÁzx Gkzx, |ßÓõPU Pøh¢x- ö PõÒÍ-
Ä®. ¤ÓS, Áõn¼°À Gsön´ Âmk PkS, ªÍS,
÷\õ®¦, ªÍPõ´ ÁØÓÀ BQ¯ÁØøÓ¨ ÷£õmk ÁuUPÄ®.
öÁ[Põ¯®, uUPõÎ BQ¯ÁØøÓ²® ÷\ºzx ÁuUPÄ®.
|ßÓõP Áu[Q¯Ähß, HØöPÚ÷Á Pøh¢x øÁzxÒÍ
Røµø¯²® ÷\ºzxU öPõvUPøÁzx CÓUPÄ®.
2. ]Ö Røµ £a\i
]Ö Røµ & 2 Pmk
52
^µP® & J¸ ì§ß
uUPõÎ & 4
u°º & 400 ª.¼.
]ßÚ öÁ[Põ¯® (|ÖUQ¯x) & J¸ P¨
÷u[Põ´z x¸ÁÀ & J¸øP¨¤i AÍÄ
ö\´•øÓ
]Ö Røµø¯ B´¢x _zu® ö\´xöPõÒÍÄ®. ¤ÓS,
uUPõÎ, ^µP®, Cg], £aø\ ªÍPõ´ BQ¯ÁØøÓ
JßÓõPa ÷\ºzx |ßÓõP AøµzxUöPõÒÍÄ®.
Czxhß ]Ô¯ öÁ[Põ¯zøu ö£õi¨ö£õi¯õP |ÖUQ
÷\ºzxUöPõÒÍÄ®. ]Ö Røµø¯ Cm¼z umiÀ
øÁzx I¢x {ªh® AÂzx Gkzx, u°º ©ØÖ®
Aøµzu uUPõÎ ÂÊx, ÷u[Põ´z x¸ÁÀ, E¨¦
÷\ºzxU P»UQUöPõÒÍÄ®.
£¯ßPÒ
µzu® _zu©õS®. EhÀ `k SøÓ²®. ]Ö}º |ßÓõP¨
¤›²®. PõÀ ÃUP® Sn©õS®.
3. ]Ö Røµ ÷uõø\
]Ö Røµ & 2 Pmk
¦vÚõ & J¸ Pmk
uUPõÎ & 7
öÁ¢u¯® & J¸ ì§ß
¦Ê[PÀ A›] & 2 P¨
53
£a\›] & J¸ P¨
EÐzu® £¸¨¦ & J¸ P¨
]Ô¯ öÁ[Põ¯® & J¸ P¨
ö\´•øÓ
¦Ê[PÀ A›], £a\›], EÐzu® £¸¨¦, öÁ¢u¯®
BQ¯ÁØøÓ •uÀ |õ÷Í FÓøÁzx, |ßS AøµzxU-
öPõÒÍÄ®. ¤ÓS, ]Ö Røµø¯a _zu® ö\´x ö£õi-
¯õP |ÖUQUöPõÒÍÄ®. öÁ[Põ¯®, Cg], ¦vÚõ,
öPõzu©À¼ BQ¯ÁØøÓ²® ö£õi¯õP |ÖUQ,
Røµ²hß P»¢xöPõÒÍÄ®. ÷uõø\U PÀ¼À ©õøÁ
FØÔ, Auß÷©À RøµU P»øÁø¯ ÷»\õPz yÁÄ®.
÷uõø\ø¯ ]ÁUP Âmk, ÷»\õP AÊzvz v¸¨¤¨
÷£õhÄ®.
4. ]Ö Røµ Pøh\À
]Ö Røµ & J¸ Pmk
§sk & 10 £À
÷u[Põ´¨ £õÀ & Aøµ h®Íº (100 ª.¼)
Phø»¨ £¸¨¦ & 50 Qµõ®
ö\´•øÓ
Røµø¯ B´¢x _zu® ö\´xöPõÒÍÄ®. §søh
E›zx, umiUöPõÒÍÄ®. Cµsøh²® ÷ÁP øÁzx
Gkzx öPõg\® E¨¦ ÷\ºzxU Pøh¢xöPõÒÍÄ®.
Gsön´°À ªÍPõø¯U QÒÎ¨÷£õmk, Phø»¨
£¸¨ø£²® ÷\ºzx |ßS ÁÖzx, ÷u[Põ´¨ £õø»
54
FØÔ CÓUQ, Røµ²hß ÷\ºzxU öPõÒÍÄ®. C¢ua
]Ö Røµ Pøh\ø»a \õ¨¤mhõÀ, EhÀ `k uo²®.
©»a]UP¾® w¸®.
100 Qµõ® ]Ö Røµ°À EÒÍ \zxPÒ

}ºa\zx & 90 \uÃu®
¦µu® & 2.8 \uÃu®
öPõÊ¨¦ & 0.3 \uÃu®
uõx¨ö£õ¸Ò & 2.1 \uÃu®
\ºUPøµa\zx & 4.8 \uÃu®
_snõ®¦a\zx & 397 ª.Q.
£õì£µì & 50 ª.Q.
Ç®¦ & 27.3 ª.Q.
P÷»õ›z vÓß : 30 P÷»õ›
55
4
•¸[øP
(Moringa Oleifera)
]zuº £õhÀ
ö\Ô©¢u® öÁ¨£¢ öuÔUS¢ uø»÷|õ´
öÁÔ‰ºaø\ Ps÷nõ´ Â»S® & ©Ó÷©
ö|¸[øP°ø» ö¯õzuÂÈ ÷|›øÇ÷¯! |À»
•¸[øP °ø»ø¯ ö©õÈ
ö£õ¸Ò
ãµnU ÷PõÍõÖPÒ, ©¢u ÷|õ´, EhÀ `k
÷£õßÓøÁ Sn©õS®. EènzuõÀ HØ£k®
uø»Á¼, ©¯UP®, Ps ÷|õ´PÐ® Â»S®.
÷ÁÖ £» ÷|õ´PÐUS® |ß©¸¢x.
•¸[øP°ß ußø©
C]Ä APØÔ & Anti Spasmodic
÷PõøÇ APØÔ & Expectorant
56
Eµ©õUQ & Tonic
ùP® EshõUQ & Emmena gogue
•¸[øPø¯¨÷£õÀ AøÚzx ÷|õ´PøÍ²® wºUS®

\Uv ÷ÁÖ G¢uU RøµUS® Qøh¯õx. Cøua
\ºÁ÷µõP {Áõµo GßÖ ö\õßÚõÀ Ax ªøP¯õPõx.
C¢uU Røµ°À |õºa \zx, ¦µua \zx, _snõ®¦a
\zx, Ç®¦a \zx ÷£õßÓ Azv¯õÁ]¯a \zxPÐ®,
øÁmhªßPÐ® A£›ªu©õP EÒÍÚ. EhÀ
£»ÃÚ®, P¸¨ø£U ÷PõÍõÖPÒ, G¾®¦ ©ØÖ®
|µ®¦ öuõhº- £ õÚ ÷|õ´PøÍ •Êø©¯õPU Sn¨-
£kzuUTi¯x.
•¸[øPU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. •¸[øPU Røµ÷¯õk E¨¦a ÷\ºzx AÂzx

öuõhº¢x 15 |õÒPÐUSa \õ¨¤mhõÀ ‰mkÁ¼PÒ
Sn©õS®.
2. •¸[øPU Røµø¯ §sk, E¨¦, ©g\Ò ÷\ºzx
AÂzx vÚ•® \õ¨¤mhõÀ Áõ²U ÷PõÍõÖPÒ
\›¯õS®.
3. • ¸ [ ø P U R ø µ a \ õ Ø Ô À ^ µ P z ø u F Ó ø Á z x
E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•® Põø» ©õø» Ç-
÷ÁøÍ²® 2 Qµõ® AÍÄ ÷uÛÀ SøÇzxa \õ¨¤m-
hõÀ µzu AÊzu®, Cu¯ ÷|õ´PÒ Sn©õS®.
4. • ¸ [ ø P U R ø µ a \ õ Ø Ô À ª Í S , A v © x µ ®
Cµsøh²® FÓøÁzx E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ,
vÚ•® 2 Qµõ® AÍÄ ÷uÛÀ SøÇzxa
\õ¨¤mhõÀ, P£ ÷|õ´PÒ, Ç©À, Põ\ ÷|õ´PÒ
AøÚzx® w¸®.
5. •¸[øPU Røµ ( J¸ øP¨¤i), £õº¼ (20 Qµõ®),
^µP® (PõÀ ì§ß), ©g\Ò (]ÔuÍÄ) BQ¯ÁØøÓ
JßÓõUQ Påõ¯©õUQ ÁiPmia \õ¨¤mhõÀ,
}ºUPmk Eøh¢x, ]Ö}º uõµõÍ©õP¨ ¤›²®.
57
6. •¸[øPU Røµ²hß ]Ôx PÖ¨¦ GÒ ÷\ºzx
Påõ¯©õUQ J¸Áõµ® öuõhº¢x \õ¨¤mhõÀ
uøh£mh ©õuÂ»US \›¯õS®.
7. J¸ øP¨¤i •¸[øPU Røµ²hß, 10 ªÍøPa
÷\ºzx Aøµzxz öuõhº¢x 15 |õÒPÒ \õ¨¤mhõÀ
µzu ÷\õøP •Êø©¯õPU Sn©õS®.
8. •¸[øPU Røµø¯ }º Âhõ©À AÂzx, PsPÒ «x
øÁzxU PmiÚõÀ, AøÚzxÂu©õÚ Ps
÷|õ´PÐ® Sn©õS®.
9. •¸[øPU Røµø¯ Aøµzxz uø»°À ÷u´zxU
SÎzuõÀ EhÀ `k uo²®. ö£õkS¨ ¤µaøÚ²®
ÇUPõx.
10. •¸[øPU Røµa \õØÔÀ áõvUPõø¯ Eøhzx
FÓøÁzx Gkzx E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•®
CµÂÀ 2 Qµõ® \õ¨¤mhõÀ, Põ© EnºÄ AvP›zx,
P»Âa _P® QøhUS®.
•¸[øPU Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. •¸[øPU Røµ ÷©õºU SÇ®¦
•¸[øPU Røµ & J¸ Pmk
xÁµ® £¸¨¦ & 100 Qµõ®
Phø»¨ £¸¨¦ & 100 Qµõ®
£a\›] & 50 Qµõ®
uÛ¯õ & J¸ ì§ß
÷u[Põ´z x¸ÁÀ & J¸ øP AÍÄ
ö£¸[Põ¯zyÒ & ]ÔuÍÄ
PkS, EÐzu®£¸¨¦ & J¸ ì§ß
¦Îzu u°º & Aøµ h®Íº
58
ö\´•øÓ
Røµø¯ uspº Âmk A»] _zu® ö\´x, Aøµ ì§ß

©g\Ò yÒ ÷\ºzx ÷ÁPøÁUPÄ®. ¤ÓS, Phø»¨
£¸¨¦, xÁµ® £¸¨¦, £a\›], ªÍPõ´ ÁØÓÀ, uÛ¯õ,
÷u[Põ´z x¸ÁÀ, ö£¸[Põ¯® BQ¯ÁØøÓ ÁÖzx
|ßÓõP AøµzxUöPõÒÍÄ®.
Røµ |ßS öÁ¢u¤ÓS, AvÀ Aøµzu ÂÊøuU

öPõmiU QÍÓÄ®. Áõn¼°À Gsön´ Âmk PkS,
EÐzu® £¸¨¦, PÔ÷Á¨¤ø» BQ¯ÁØøÓz uõÎzx
Røµ°À öPõmi, ¦Îzu u°øµ²® FØÔ |ßS
P»UPÄ®. |ßS öPõvzx ~øµzx Á¸®÷£õx, ÷uøÁ-
¯õÚ AÍÄ E¨¦ ÷\ºzx CÓUPÄ®.
2. •¸[øPU Røµ xÁmhÀ
•¸[øPU Røµ & J¸ Pmk

PkS & Aøµ ì§ß
EÐzu® £¸¨¦ & 2 jì§ß
Phø»¨ £¸¨¦ & 2 jì§ß
÷ÁºUPhø» & 2 jì§ß
§sk & 5 £À
ö\´•øÓ
Røµø¯ B´¢x _zu® ö\´xöPõÒÍÄ®. Áõn¼°À
Gsön´ Âmk Azxhß PkS, EÐ¢x, Phø»¨-
£¸¨¦, ªÍPõ´ ÁØÓÀ BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzxz uõÎzx,
Azxhß Røµø¯²® ÷\ºzx ÁuUPÄ®. ]Ôx uspº
öuÎzx ÁuUQ, umk ÷£õmk ‰hÄ®. Røµ öÁ¢ux®
CÓUQ, ÷ÁºUPhø»¨ ö£õiø¯z yÁÄ®. ÷uøÁ¨-
£mhõÀ, ÷u[Põ´z x¸Áø»²® ÷\ºUP»õ®.
59
3. •¸[øPU Røµ Pg] ©õÄ
•¸[øPU Røµ & 2 Q÷»õ
£a\›] & 2 Q÷»õ
ªÍS & 20 Qµõ®
^µP® & 20 Qµõ®
]Ö £¸¨¦ & Aøµ Q÷»õ
ö\´•øÓ
•¸[øPU Røµ²hß ªÍS, ^µP®, H»UPõ´ ÷\ºzx,

]Ôx uspº ÷\ºzx ÂÊuõP AøµzxUöPõÒÍÄ®.
¤ÓS, £a\›]ø¯U öPõmiU QÍÔ, {Ç¼À £µ¨¤
Cµsk |õÒ Põ¯øÁUPÄ®. Põ´¢u ¤ÓS, ]Ö £¸¨ø£a
÷\ºzx ÷»\õP ÁÖzx Aøµzx ©õÁõUQ \¼zxU-
öPõÒÍÄ®.
÷uøÁ¯õÚ AÍÄ ö£õiø¯ Gkzx, }›À Pøµzx

Pg]¯õPa ö\´x \õ¨¤h»õ® AÀ»x öÁ[Põ¯®,
uUPõÎ, £aø\ ªÍPõ´ ÷\ºzx Aøh¯õP÷Áõ ö\´x
\õ¨¤h»õ®. ¤µ\Âzu ö£sPÐUS EshõS® Ck¨¦
Á¼US Cx AØ¦u EnÁõS®. AÖøÁa ]Qaø\°ß
‰»® SÇ¢øu ö£ØÓ ö£sPÐUS, C¢uU Pg] ©õÄ
Â÷å\ £»øÚz u¸®.
4. •¸[øP `µn®
{Ç¼À E»ºzv¯ •¸[øPU Røµ & Aøµ Q÷»õ

ªÍS & 20 Qµõ®
^µP® & 20 Qµõ®
©g\Ò & 10 Qµõ®
÷©ØPsh AøÚzøu²® JßÓõPa ÷\ºzx¨
ö£õi¯õUQUöPõÒÍÄ®. •¸[øPU Røµø¯ AßÓõh®
60
EnÂÀ ÷\ºzxUöPõÒÍ C¯»õuÁºPÒ C¨£i
`µn©õPa ö\´x \õ¨¤h»õ®.
vÚ•® Põø» ©ØÖ® CµÄ EnÄUS¨ ¤ß Cøua
\õ¨¤mhõÀ, µzu ÷\õøP, Áõu ÷|õ´PÒ, Ps ÷|õ´PÒ
©ØÖ® µzu® öuõhº£õÚ SøÓ£õkPÒ Sn©õS®.
100 Qµõ® •¸[øPU Røµ°À EÒÍ \zxPÒ

¦µu® & 6.7 \uÃu®
öPõÊ¨¦ & 1.6 \uÃu®
|õºa\zx & 1 \uÃu®
©õÄa\zx & 12.5 \uÃu®
PõÀ]¯® & 435 ª.Q.
£õì£µì & 70 ª.Q.
Ç®¦ & 7 ª.Q.
øÁmhªß & ] & 220 ª.Q.
¤&Põ®¨ÍUì & ]ÔuÍÄ
P÷»õ›z vÓß : 92 P÷»õ›
61
5
©nzuUPõÎ
(Solanum Nigrum)
]zuº £õhÀ
©»ªÍSz uõ÷Ú ©Põ P£•® ÷£õS®
£» ªS¢u Áõu®÷£õ® £õºUSÒ & ©ø»÷£õØ
£ønzx¨§ ›zu•ø»¨ £õÁõ´÷PÒ! |À»
©nzuUPõ ÎUPõø¯ ÁõÌzx.
CßöÚõ¸ £õhÀ,
PõÚS P£¢w¸[ Põ›øP÷¯! AÆÂø»US

Áõ´Qµ¢v ÷ÁUPõk ©õÖ[Ps.
(£uõºzu Sn]¢uõ©o)
ö£õ¸Ò
©nzuUPõÎU Røµø¯a \õ¨¤mhõÀ, Áõ´¨-
¦s, Á°ØÖ¨¦s, EhÀ `k ÷£õßÓøÁ
Sn©õS®.
C¢uU Røµ°ß Põø¯a \ø©zxa \õ¨¤mhõÀ,
©»a]UPÀ w¸®. |õÒ£mh P£÷|õ´PÐ®, Áõu
÷|õ´PÐ® \›¯õS®.
62
©nzuUPõÎU Røµ°ß ußø©
EhÀ ÷uØÔ & Alterative
Â¯ºøÁ¨ö£¸UQ & Diaphoretic
ShÀ ¦sPøÍ BØÖÁvÀ RøµPÎÀ ©nzuUPõÎU

Røµ •ß÷Úõi¯õP EÒÍx. C¢uU Røµ°À, ¦µua
\zx® Ç®¦a \zx® {øÓ¯ EÒÍÚ. Áõ´¨¦s,
Aa\µ® ©ØÖ® PõÀ]¯U SøÓ£õkPÐUS C¢uU Røµ
ªPÄ® |À»x. EhÀ EÖ¨¦PÎÀ G[S ¦s Ç¢uõ¾®
BØÖ® ÁÀ»ø© CuØS Esk. C¢uU Røµø¯z
öuõhº¢x 48 |õÒPÒ \õ¨¤mhõÀ, ÷\õ›¯õ]ì
GÚ¨£k® ÷uõÀ ÷|õ´ •ØÔ¾® Sn©õS®.
©nzuUPõÎU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. øP¯ÍÄ ©nzuUPõÎU Røµ²hß 4 ]miøP
©g\øÍ²® ÷\ºzxU öPõvUPøÁzxa \õ¨¤mhõÀ,
Áõ´¨¦s, |õUS¨¦s ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
2. ©nzuUPõÎU Røµ²hß ]ÔuÍÄ E¨¦ ÷\ºzxa
\ø©zxa \õ¨¤mk Á¢uõÀ |õÒ£mh Áõu ÷|õ´PÒ
w¸®.
3. J¸ øP¨¤i ©nzuUPõÎU Røµ²hß J¸
©õ]UPõø¯a ÷\ºzx Påõ¯©õPa ö\´x \õ¨¤mk
Á¢uõÀ, Áõ´¨¦s, öuõsøh¨¦s, Á°ØÖ¨¦s
Sn©õS®.
4. J¸ øP¨¤i AÍÄ ©nzuUPõÎU Røµ²hß, J¸
ì§ß £õº¼, |õßS ]miøP ©g\Ò BQ¯ÁØøÓa
÷\º¢x Påõ¯©õPa ö\´x \õ¨¤mhõÀ, }ºa _¸US,
}º G›a\À, ]Ö}º ¤›¯õø© ÷£õßÓ SøÓ£õkPÒ
\›¯õS®.
5. ©nzuUPõÎU Røµ°À Ç¢x \õÖ Gkzx, Aøuz
÷u÷Úõk ÷\ºzx \º£z (Syrup) ÷£õÀ Põá], vÚ•®
\õ¨¤mk Á¢uõÀ CøÍzu EhÀ £¸US®.
63
6. J¸ øP¨¤i ©nzuUPõÎU Røµ÷¯õk ªÍS (10
GsoUøP), v¨¤¼ (3 GsoUøP), |õßS
]miøP ©g\Ò BQ¯ÁØøÓa ÷\º¢x ÂÊuõP
Aøµzx AvÀ ]Ôx ÷uß P»¢x \õ¨¤mhõÀ, \Î,
Ç©À ÷£õßÓ P£ ÷|õ´PÒ Sn©õS®. SÎº
áßÛUS AØ¦u©õÚ ©¸¢x Cx.
7. ©nzuUPõÎU Røµ°À Ç¢x \õÖ Gkzx 30 ª.¼.
AÍÄUSz vÚ•® ‰ßÖ ÷ÁøÍ²® \õ¨¤mhõÀ,
]Ö}º uõµõÍ©õP¨ ¤›²®. ö£¸Á°Ö, Áõ´¨¦s,
EhÀ `k ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
8. J¸ øP¨¤i ©nzuUPõÎU Røµ÷¯õk, §sk
(4 £À), |õßS ]miøP ©g\Ò BQ¯ÁØøÓa
÷\ºzx AÂzxa \õ¨¤mhõÀ, Cu¯ ÷|õ´PÒ
Sn©õS®.
9. ©nzuUPõÎU Røµ°À Ç¢x \õÖ Gkzx, AvÀ
Av©xµzøu FÓøÁzx E»ºzv yÒ ö\´x,
vÚ•® Põø» ©õø» Ç ÷ÁøÍ²® 2 Qµõ®
AÍÄUSa \õ¨¤mk Á¢uõÀ öuõsøha \øu (Ton-
sils) Sn©õS®. CÛ¯ SµÀ ÁÍ•® EshõS®.
10. ©nzuUPõÎU Røµø¯a (100 Qµõ®) _zu® ö\´x,

öPõvUS® }›À 5 {ªh® ÷£õmk Gkzx, AvÀ
G¾ªa\® £Çzøu¨ (£õv AÍÄ) ¤È¢x, ]ßÚ
öÁ[Põ¯zøu (2) A›¢x÷£õmk Aøµzxa \õÖ
GkUPÄ®. CøuU Põø» EnÄUS¨ ¤ÓS
\õ¨¤mhõÀ, EhÀ Gøh, ö£¸Á°Ö ÷£õßÓøÁ
SøÓ²®.
©nzuUPõÎU Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ

1. ©nzuUPõÎU Røµz øu»®
©nzuUPõÎU Røµa \õÖ & Aøµ ¼mhº
_US & 10 Qµõ®
ªÍS & 10 Qµõ®
64
v¨¤¼ & 10 Qµõ®
]zuµzøu & 10 Qµõ®
Av©xµ® & 10 Qµõ®
Bhõöuõøh & 10 Qµõ®
£_®£õÀ & Aøµ ¼mhº
|Àö»sön´ & J¸ ¼mhº
ö\´•øÓ
÷©ØPshÁØÔÀ Cµsk •uÀ HÊ Áøµ EÒÍ

ö£õ¸ÒPøÍz yÍõUQ, Azxhß £_®£õÀ ÷\ºzx
Påõ¯©õUQ ÁiPmiUöPõÒÍÄ®. ¤ÓS Aøu «sk®
öPõvUP øÁzx, \õÖ £õv¯õPa _si¯x®
|Àö»sön´ P»¢x øu» £uzvÀ CÓUQÂhÄ®.
C¢uz øu»zvÀ, vÚ•® Põø» ©õø» Ç ÷ÁøÍ²®

J¸ jì§ß AÍÄUSa \õ¨¤mk Á¢uõÀ, \Î, Ç©À,
Cøµ¨¦, ‰a_z vnÓÀ ÷£õßÓ _Áõ\ ©sh»® \õº¢u
AøÚzx¨ ¤µaøÚPÐ® w¸®.
2. ©nzuUPõÎU Røµ `¨
©nzuUPõÎU Røµ & 1 Pmk

ªÍS & 10
^µP® & Aøµ ì§ß
§sk & 10 £À
Cg] & J¸ xsk
öÁ[Põ¯® (|ÖUQ¯x) & 50 Qµõ®
öÁ¢u¯® (ÁÖzux) & Aøµ ì§ß
©g\Ò, E¨¦, ö£¸[Põ¯® & ÷uøÁ¯õÚ
AÍÄ
65
ö\´•øÓ
Røµø¯ |ßS A»], B´¢x, |ÖUQ £õzvµzvÀ ÷£õmk
÷uøÁ¯õÚ AÍÄ uspº FØÔUöPõÒÍÄ®. ªÍS,
^µP®, §sk, Cg], uÛ¯õ, öÁ¢u¯® BQ¯ÁØøÓz
umi Røµ²hß ÷\ºUPÄ®. öÁ[Põ¯®, ©g\Ò, E¨¦,
ö£¸[Põ¯® BQ¯ÁØøÓ²® ÷\ºzx |ßS öPõvUP
øÁzx CÓUPÄ®. ShØ¦sPøÍ BØÖ- Á vÀ CuØS
ªg]¯ ©¸¢x® CÀø». EnÄ® CÀø».
3. ©nzuUPõÎU Røµz xøÁ¯À
©nzuUPõÎU Røµ & 200 Qµõ®
ö|´ & 10 Qµõ®
G¾ªaø\a \õÖ & 30 ª.¼.
E Ð¢ x & 50 Qµõ®
÷u[Põ´z x¸ÁÀ & J¸ øP¨¤i
E¨¦, ö£¸[Põ¯® & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ö\´•øÓ
J¸ Áõn¼°À £_ ö|´ FØÔ AvÀ ªÍPõ´ ÁØÓÀ,
EÐ¢x, ö£¸[Põ¯®, ÷u[Põ´ x¸ÁÀ BQ¯ÁØøÓ¨
÷£õmk ÁuUPÄ®. ¤ÓS, Røµø¯²® ÷\ºzx ÁuUQ
G¾ªaø\a \õÖ Âmk AøµUPÄ®. Aøµzu ÂÊøuz
uõÎzx CÓUPÄ®. C¢uz xøÁ¯ø» \õuzvÀ P»¢x
\õ¨¤h»õ®. øÁmhªß&] \zx AvP® EÒÍ C¢uz
xøÁ¯ø»a \õ¨¤mhõÀ EhÀ AÇSö£Ö®.
4. ©nzuUPõÎU Røµ ¤›¯õo
•øÍU Røµ, £\ø»U Røµ,
©nzuUPõÎU Røµ, ]Ö Røµ & u»õ 50 Qµõ®
66
ö£›¯ öÁ[Põ¯® & 100 Qµõ®
uUPõÎ & 2
£õì©v A›] & Aøµ Q÷»õ
§sk & 10 £À
Cg] & J¸ xsk
¦vÚõ, öPõzu©À¼ & J¸ øP¨¤i
÷u[Põ´ & J¸ ‰i
¦Îzu u°º & Aøµ h®Íº
£møh & 2 xsk
AßÚõ]¨§ & 3
Qµõ®¦ & 2
H»UPõ´ & 5
÷\õ®¦ & J¸ ì§ß
¤›g] Cø» & ]ÔuÍÄ
ö\´•øÓ
•u¼À £õì©v A›]ø¯ FÓøÁUPÄ®. Akzx |õßS
RøµPøÍ²® _zu® ö\´x ö£õi¯õP |ÖUQU-
öPõÒÍÄ®. £aø\ ªÍPõø¯ ÁuUQUöPõÒÍÄ®.
öÁ[Põ¯zøu²®, uUPõÎø¯²® ö£õi¯õP |ÖUQU-
öPõÒÍÄ®. §sk, Cg]ø¯ umiUöPõÒÍÄ®.
¦vÚõ, öPõzu©À¼ Cµsøh²® A»] B´¢x
øÁzxUöPõÒÍÄ®. ÷u[Põø¯ Aøµzx £õÀ GkzxU-
öPõÒÍÄ®.
ö£›¯ SUPº £õzvµzøu Ak¨¤À øÁzx AvÀ 100
Qµõ® Gsön´ ÂmkU Põ´¢ux®, £møh,
AßÚõ]¨§, Qµõ®¦, H»UPõ´, ÷\õ®¦, ¤›g] Cø»
BQ¯ÁØøÓ¨ ÷£õmk P¸Põ©À ÁÖzxUöPõÒÍÄ®.
¤ÓS Cg], §sk BQ¯ÁØ÷Óõk öÁ[Põ¯®, E¨ø£a
÷\ºzx ÁuUQ, Aøµ ì§ß ªÍPõ´z yÒ ÷\ºzxU
QÍÓÄ®. Akzx, RøµPøÍ²® AvÀ ÷\ºUPÄ®. 5
{ªh® PÈzx, ¦vÚõ ©ØÖ® öPõzu©À¼ Cø»PøÍa
÷\ºzx ÁuUQ, J¸ h®Íº uspº FØÔU QÍÓÄ®.
67
100 Qµõ® ©nzuUPõÎU Røµ°À EÒÍ \zxPÒ
}ºa\zx & 82.1 Qµõ®
¦µu® & 5.9 Qµõ®
öPõÊ¨¦ & 1.0 Qµõ®
uõx E¨¦PÒ & 2.1 Qµõ®
\ºUPøµa\zx & 8.9 Qµõ®
_snõ®¦a\zx & 410 ª.Q.
£õì£µì & 70 ª.Q.
Ç®¦ & 20.5 ª.Q.
›÷£õL¤÷ÍÂß & 0.59 ª.Q.
{¯õ]ß & 0.9 ª.Q.
øÁmhªß & ] & 11 ª.Q.
P÷»õ›z vÓß : 68 P÷»õ›
A›]°ß AÍÄUS HØ£ (JßÖUS Jß÷Ú•UPõÀ £[S)

uspº FØÓÄ®. ÷u[Põ´¨ £õ¼ß AÍøÁ²® PnUQÀ
÷\ºzxUöPõÒÍÄ®. ¤ÓS, FÓøÁzv¸US® A›]ø¯U
öPõmi, 50 Qµõ® ö|´ Âmk, ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ E¨¦
÷\ºzxU QÍÔ, SUPøµ ‰i BÖ Â]À AÀ»x 20 {ªh®
PÈzx CÓUQÚõÀ, _øÁ¯õÚ, `hõÚ Røµ¨ ¤›¯õo
u¯õº.
5. ©nzuUPõÎU Røµa `µn®
©nzuUPõÎU Røµ
({Ç¼À E»ºzv¯x) & Aøµ Q÷»õ
ªÍS & 10 Qµõ®
^µP® & 20 Qµõ®
÷\õ®¦ & 30 Qµõ®
68
ö\´•øÓ
÷©Øö\õßÚ AøÚzx¨ ö£õ¸ÒPøÍ²® JßÓõPa
÷\ºzx¨ ö£õi ö\´xöPõÒÍÄ®. ©nzuUPõÎU
Røµø¯z öuõhº¢x \ø©¯¼À ÷\ºUP C¯»õuÁºPÒ
Cøu C¯ØøP EnÁõPUöPõÒÍ»õ®. Põø»°¾®,
CµÄ \õ¨£õmkUS •ßÝ® C¢ua `µnzøua
\õ¨¤mk Á¢uõÀ PÀ½µÀ, ]Ö}µP® Cµsk®
£»¨£k®. ShÀ ÷|õ´PÒ, }µÈÄ, Áõ²U ÷PõÍõÖPÒ,
EhÀ £»ÃÚ® ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
69
6
ö£õßÚõ[PsoU Røµ
(Alternanthera sessilis)
]zuº £õhÀ
Põ\® ¦øPa\À P¸ÂÈ÷|õ´ Áõu©ÚÀ
T_® ¤½P® Suõ[Sµ ÷|õ´ & ÷£]øÁ¯õÀ
GßÚõ[Põ o¨£iÁ® G©©® ö\¨£ö»ßøÚ¨
ö£õßÚõ[Põ oUöPõiø¯¨ ÷£õØÖ.
ö£õ¸Ò
ö£õßÚõ[PsoU Røµ \õ¨¤mhõÀ Põ\÷|õ´,

Ç©À, Ps ÷|õ´PÒ, Eèn ÷|õ´PÒ, Áõu
÷|õ´PÒ ÷£õßÓøÁ w¸®.
ö£õßÚõ[PsoU Røµ°ß ußø©

SÎºa] EshõUQ & Cooling
÷©ÛUS¨ ö£õß ÷£õßÓ ªÝªÝ¨ø£²®,
AÇøP²® uµUTi¯x ö£õßÚõ[PsoU
70
Røµ. AuÚõÀuõß, Aøu "ö£õßÚõ[Pso = ö£õß +
B® + Põs + }' GßÖ¤›zxa ö\õÀÁõºPÒ.
ö£õßÚõ[PsoU Røµø¯ EnÂÀ AiUPi ÷\ºzxU-
öPõÒ£ÁºPÒ, Ps ©¸zxÁºPøÍz ÷ui¨÷£õP-
÷Ási¯ ÷uøÁ÷¯ ÇUPõx. A¢u AÍÄUS Ps
£õºøÁø¯U Tºø©¯õUS® ußø© Eøh¯x.
öuõhº¢x 48 |õÒPÐUS (J¸ ©sh»®) ö£õßÚõ[-
PsoU Røµø¯a \õ¨¤mhõÀ £P¼ÀTh |m\zvµ[-
PøÍ¨ £õºUP»õ® GßÖ ö\õÀÁõºPÒ. A¢u AÍÄUS
PsPÐUS Á¼ø© ÷\º¨£x C¢uU Røµ. CvÀ,
øÁmhªß & H AvP AÍÂÀ EÒÍx.
ö£õßÚõ[PsoU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. ö£õßÚõ[PsoU Røµø¯ ö|´°À ÁuUQ,
Azxhß ]Ôx ªÍS, E¨¦ ÷\ºzxU Pøh¢x J¸
©sh»® (48 |õÒPÒ) \õ¨¤mhõÀ Eh¾US AÇS®,
ö£õßÛÓ•® J¸ ÷\µ EshõS®. }izu B²Ð®,
÷|õ°À»õ ÁõÌUøP²® ö£Ó»õ®.
2. ö£õßÚõ[PsoU Røµ²hß ]Ôx ªÍS, ^µP®,
§sk, ©g\Ò, ö£¸[Põ¯® BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx
`¨ ö\´x J¸ ©sh»® Áøµ \õ¨¤mhõÀ Ps
£õºøÁ Tºø©¯õS®. Ps öuõhº£õÚ ÷|õ´PÒ
AøÚzx® w¸®.
3. ö£õßÚõ[PsoU Røµ²hß, ªÍS, \õ®£õº
öÁ[Põ¯® BQ¯ÁØÖhß ]Ôx E¨¦ ÷\ºzx
\ø©zxa \õ¨¤mhõÀ Bsø©U SøÓ£õk ¤µaøÚ
\›¯õS®.
4. ö£õßÚõ[PsoU Røµ²hß ]Ö£¸¨¦ ÷\ºzx
\ø©zxa \õ¨¤mk Á¢uõÀ ‰»a`k, ‰»UPk¨¦
BQ¯øÁ w¸®.
5. ö£õßÚõ[PsoU Røµø¯ ö|´Âmk ÁuUQ PsPÒ
«x øÁzxU PmiÚõÀ Ps ÷|õ´PÒ Sn©õS®.
6. ö£õßÚõ[Pso Røµø¯z øu»©õPz u¯õ›zx
uø»°À uhÂU SÎzuõÀ Ps ¦øPa\À, P¸ÂÈ
71
÷|õ´, Ps AÊzu®, EhÀ`k, öÁmøha`k
÷£õßÓ AøÚzx¨ ¤µaøÚPÐ® \›¯õS®.
7. ö£õßÚõ[Pso Røµa \õÖ, P›\»õ[Psoa \õÖ,
£_ ö|´, £_®£õÀ GÚ JÆöÁõßÔ¾® u»õ 60 ª.¼.
AÍÄUS Gkzx JßÓõPU P»UQU Põá] ö©ÊS
£uzvÀ CÓUQ, vÚ•® Põø» ©õø» Ç ÷ÁøÍ-
²® J¸ ì§ß (5 Qµõ®) AÍÄUSa \õ¨¤mhõÀ
öÁÒøÍ¨£kuÀ, øP PõÀ G›a\À, ¤zu ©¯UP®
÷£õßÓ £õv¨¦PÒ Sn©õS®.
8. ö£õßÚõ[Pso Røµa \õÖ (100 ª.¼.), P›\»õ[-
Psoa \õÖ (100 ª.¼.) Cµsøh²® JßÓõPU
P»¢xöPõÒÍÄ®. AvÀ 50 Qµõ® Av©xµzøu £õÀ
÷\ºzx P»¢xöPõÒÍÄ®. Akzx, Aøu ö©ÊS
£u©õPU Põá] CÓUQ vÚ•® Põø», ©õø» Ç
÷ÁøÍ²® J¸ ì§ß \õ¨¤mhõÀ Áõ´¨¦s,
Á°ØÖ¨¦s ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
9. ö£õßÚõ[PsoU Røµø¯U Pøh¢÷uõ AÀ»x
`¨£õP÷Áõ ö\´x \õ¨¤mhõÀ PÀ½µÀ \õº¢u
÷|õ´PÒ AøÚzx® Sn©õS®.
10. ö£õßÚõ[PsoU Røµa \õØÔÀ 5 Qµõ® ^µPzøua
÷\ºzx Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ µzu AÊzu® C¯À¦
{ø»USz v¸®¦®.
ö£õßÚõ[PsoU Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
ö£õßÚõ[Psoø¯ Áõµ® Ç•øÓ÷¯Ý® |©x
EnÂÀ Ch® ö£Óa ö\´Áx |À»x.
1. ö£õßÚõ[PsoU Røµ S¸©õ
ö£õßÚõ[PsoU Røµ & 2 Pmk
§sk & 8 £À
÷\õ®¦ & J¸ ì§ß
H»UPõ´ & 5
Cg] & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
72
EøhzuPhø» & J¸ ì§ß
uUPõÎ & 3
ö£›¯ öÁ[Põ¯® & 2
•¢v›¨ £¸¨¦ & 10
£møh & 2 xsk
AßÚõ]¨§ & 2
Qµõ®¦ & 2
G¾ªaø\a \õÖ & 2 jì§ß
÷u[Põ´ & Aøµ ‰i
ö\´•øÓ
•u¼À Røµø¯ |ßS A»], B´¢x, _zu® ö\´x-
öPõÒÍÄ®. §sk, H»UPõ´, ÷\õ®¦, Cg], ªÍPõ´,
EøhzuPhø», uUPõÎ, |ÖUQ¯ öÁ[Põ¯® BQ¯-
ÁØøÓ |ßÓõP AøµzxUöPõÒÍÄ®.
÷u[Põø¯²®, Røµø¯ Gsön´ Âmk |ßÓõP
Aøµzx, Azxhß HØöPÚ÷Á AøµzxøÁzx
EÒÍøu²® JßÓõPU P»¢xöPõÒÍÄ®.
¤ÓS, J¸ £õzvµzøu Ak¨¤À øÁzx, ]Ôx
ö|´Âmk Põ´¢ux®, £møh, AßÚõ]¨§, Qµõ®¦,
PÔ÷Á¨¤ø» BQ¯ÁØøÓ¨ ÷£õmkz uõÎzx,
Aøµzx øÁzxÒÍøu²® AvÀ öPõmi ÷uøÁ¯õÚ
AÍÄ uspº ÷\ºzxU öPõvUPÂhÄ®. J¸ öPõv
Á¢uÄhß G¾ªaø\a\õÖ P»¢x ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
E¨¦ ÷\ºzx CÓUPÄ®.
2. ö£õßÚõ[Pso Røµz xøÁ¯À
xÁµ® £¸¨¦ & 100 Qµõ®
uspº & J¸ h®Íº
73
PkS, EÐzu® £¸¨¦ & J¸ ì§ß
^µP® & ]ÔuÍÄ
öÁ[Põ¯® & JßÖ
ö\´•øÓ
•u¼À Røµø¯ |ßS A»], B´¢x, SUP›À ÷£õmk
J¸ h®Íº uspº ÷\ºzx, Azxhß xÁµ® £¸¨ø£²®
÷\ºzx ÷ÁPøÁzx CÓUQÂhÄ®. Akzx,
Áõn¼ø¯ Ak¨¤À øÁzx, PkS, EÐzu® £¸¨¦,
^µP® ÷\ºzxz uõÎzx, öÁ[Põ¯zøu²® ÷\ºzx |ßS
ÁuUPÄ®. ¤ÓS, Czxhß ÷ÁPøÁzx Gkzu Røµø¯,
öPõg\® E¨¦®, ÷u[Põ´z x¸Á¾® ÷\ºzx K›¸
•øÓ ¤µmi GkUPÄ®.
3. ö£õßÚõ[PsoU Røµ `¨
uUPõÎ & 2
öÁ[Põ¯® & 2
§sk & 8 £À
^µP®, ªÍS & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
öÁsön´ & 50 Qµõ®
ø©uõ ©õÄ & 2 ì§ß
G¾ªaø\a \õÖ & J¸ ì§ß
ö\´•øÓ
Áõ´ APßÓ £õzvµzvÀ J¸ ì§ß öÁsön´ ÷£õmk
Ak¨¤À øÁUPÄ®. öÁsön´ E¸Q¯x® umi¯
§sk, ªÍS, ^µP®, PÔ÷Á¨¤ø» BQ¯ÁØøÓ¨
÷£õmkz uõÎzx, |ÖUQ¯ öÁ[Põ¯®, uUPõÎ, Røµ,
öPõzu©À¼ Cø» AøÚzøu²® ÷\ºzx ÷»\õP
74
T¢uÀ ÁÍºUS®
Av\¯¨ ö£õßÚõ[Pso Røµz øu»®
÷uÁuõ¸UPmøh & 50 Qµõ®
÷Põèh® & 50 Qµõ®
öÁÒøÍU Ssk©o £¸¨¦ & 50 Qµõ®
H»›] & 50 Qµõ®
÷©ØPsh AøÚzx¨ ö£õ¸ÒPøÍ²® JßÓõPa
÷\ºzx¨ ö£õi¯õUQ J¸ £õzvµzvÀ ÷£õmk, AvÀ
Aøµ ¼mhº ö£õßÚõ[PsoU Røµa \õØøÓ
FØÔ, 24 ©o ÷|µ® FÓ (£õÁøÚ) øÁUPÄ®.
¤ÓS, AvÀ 2 ¼mhº |Àö»sön´ø¯U P»¢x
øu» £uzvÀ Põá] CÓUPÄ®. `k BÔ¯¤ÓS
xo°À ÁiPmi Gsön´ø¯¨ £zvµ¨-£kzuÄ®.
C¢uz øu»zøu¨ £¯ß£kzvÚõÀ, uø»•i
|ßÓõP ÁÍ¸®. SÔ¨£õP¨ ö£sPÐUS, AÁº-
P÷Í Av\¯zuUP AÍÂÀ T¢uÀ ªP }Í©õPÄ®,
P¸ø©¯õPÄ® ÁÍ¸®. ÁÊUPøuz uø»°ÀTh
•i •øÍUS®. ÷©¾®, Eèn ÷|õ´PÒ, Ps
÷|õ´PÒ ÷£õßÓøÁ²® Ç¢u Ch® öu›¯õ©À
©øÓ¢xÂk®.
ÁuUQ, J¸ ¼mhº uspº ÷\ºzx 20 {ªh®

öPõvUPÂmk, ¤ÓS G¾ªaø\a\õÖ Âmk CÓUQ
ÁiPmhÄ®. Áõn¼°À öÁsön´ ÷£õmk
E¸Q¯x® ø©uõ ©õøÁz yÁÄ®. \ØÖ ]Á¢ux®
ÁiPmi¯ `¨ø£ AvÀ FØÔ ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ E¨¦
÷\ºzx, öPõvUP øÁzx CÓUPÄ®.
4. ö£õßÚõ[PsoU Røµ¨ ö£õi
{Ç¼À E»ºzv¯
ö£õßÚõ[PsoU Røµ & J¸ Q÷»õ
ªÍS & 25 Qµõ®
75
^µP® & 25 Qµõ®
©g\Ò & 10 Qµõ®
ö\´•øÓ
÷©ØPsh AøÚzx¨ ö£õ¸ÒPøÍ²® JßÓõPa ÷\ºzx
yÍõUQUöPõÒÍÄ®. ªPa]Ó¢u EnÄ¨ ö£õi¯õÚ
Cøuz vÚ•® Põø» ©õø» Ç ÷ÁøÍ²® 5 Qµõ®
AÍÄUSa \õ¨¤mhõÀ Eh¾US ªPÄ® |À»x. Cx
|À» EnÄ ©mk©À»; |À» ©¸¢x®Th.
£¯ßPÒ
Eh¼À ÇUS® AøÚzxÂu©õÚ ÷|õ´PÐ® w¸®.
SÔ¨£õP Ps ÷|õ´PÒ •ØÔ¾® Sn©õS®. |µ®¦U
÷PõÍõÖPÒ, ¤zuU ÷PõÍõÖPÒ, ShÀ \õº¢u ÷|õ´PÒ
÷£õßÓ AøÚzx® }[Q EhÀ ªÝªÝ¨¦ (÷uáì)
ö£Ö®.
100 Qµõ® ö£õßÚõ[PsoU Røµ°À EÒÍ

\zxPÒ
}ºa\zx & 77.4 Qµõ®
¦µu® & 5.0 Qµõ®
|õºa\zx & 2.8 Qµõ®
_snõ®¦a\zx & 510 ª.Q.
£õì£µì & 60 ª.Q.
Ç®¦ & 16.7 ª.Q.
©õÄ¨ö£õ¸Ò & 1926 ².â.
›÷£õL¤÷ÍÂß & 0.14 ª.Q.
{¯õ]ß & 1.2 ª.Q.
P÷»õ›z vÓß : 73 P÷»õ›
76
7
£\ø»U Røµ
(Portulaca quadrifida)
]zuº £õhÀ
}ºUPk¨¦ }µøh¨¦ }[Põu ÷©P•ªÆ
ÅºUPkzx Áõµõ©À Pmk[Põß & £õºUPöÁõsnõ
AØ£Âøh ©õ÷u! A÷µõ]\ºzv ø¯z öuõø»US®
|Ø£\õøµU Røµ¯x |ßÖ.
ö£õ¸Ò
}ºUPk¨¦, }º Aøh¨¦ ©ØÖ® £õÀÂøÚ
÷|õ´PÒ Sn©õS®. A÷µõ]P® (AiUPi
EshõS® uõP®) ©øÓ²®.
£\ø»U Røµ°ß ußø©
£]zysi & Stomachic
EnÂÀ £\ø»U Røµø¯ AvP©õPa ÷\ºzxU-

öPõshõÀ, PõÀ]¯U SøÓ£õmhõÀ EshõS®
77
AøÚzxÂu©õÚ ÷|õ´PÐ® Sn©õS®. ö£sPÐUS
HØ£k® öÁÒøÍ¨£kuÀ ¤µaøÚø¯¨ ÷£õUS® ]Ó¢u
{Áõµo Cx. |ßS £]ø¯z ysi, Ehø»z ÷uØÖ-
ÁvÀ £\ø»U RøµUS {Pº ÷ÁÖ GxÄ® CÀø».
£\ø»U Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. £\ø»U Røµa \õØÔÀ £õº¼, ^µP® Cµsøh²®
\©AÍÄ Gkzx FÓøÁzx E»ºzv¨ ö£õi ö\´x,
AøuU Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ }º G›a\À,
}ºUPk¨¦ ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
2. £\ø»U Røµa \õÖ, ¯õøÚ ö|¸g]À \õÖ
Cµsøh²® \© AÍÄ Gkzx, 2 ]miøP ©g\Ò yÒ
÷\ºzx, vÚ•® Põø» ©õø» Ç÷ÁøÍ²® _©õº
60 ª.¼. AÍÄUSa \õ¨¤mk Á¢uõÀ, ö£sPÐUS
HØ£k® öÁÒøÍ¨£kuÀ ¤µaøÚ w¸®. Bs-
PÐUS EshõS® C¢vŸ¯ JÊUS® Sn©õS®.
3. £\ø»U Røµa \õØÔÀ ö|À¼UPõ´ ÁØÓÀ, ÷\õ®¦
Cµsøh²® \© AÍÂÀ FÓøÁzx, E»ºzv¨
ö£õi¯õUQ, vÚ•® AvPõø»°À 2 Qµõ® AÍÄUSa
\õ¨¤mhõÀ |ßÓõP¨ £] GkUS®. ¤zu® uo²®.
4. £\ø»U Røµa \õØÔÀ, ©°À CÓQß _mh \õ®£ø»U
SøÇzx |õUQÀ uhÂ Á¢uõÀ Áõ¢v, ÂUPÀ
÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
5. £\ø»U Røµa \õØÔÀ PÖ¨¦ EÐ¢øu FÓøÁzx
E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ Pg] Põá]U SizuõÀ, EhÀ
Á¼ø© ö£Ö®. CøÍzu Eh¾® ö£¸US®.
6. £\ø»U Røµ, ÷Á¨¤ø», öÁÒøÍ G¸US,
Bkwshõ¨£õøÍ BQ¯ÁØøÓa \© AÍÂÀ Gkzx
E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•® Põø» ©õø»
Ç÷ÁøÍ²® 2 Qµõ® AÍÄUSa \õ¨¤mhõÀ,
BsSÔ°À EÒÍ ¦s, ]¤¼ì ÷£õßÓ £õÀÂøÚ
÷|õ´PÒ •Êø©¯õPU Sn©õS®.
7. £\ø»U Røµa \õÖ (100 ª.¼.) ©ØÖ® Cg]a \õØÔÀ
(100 ª.¼.) 100 Qµõ® öPõÒøÍ FÓøÁzx, ¤ÓS
Põ¯øÁzx¨ ö£õi¯õUQUöPõÒÍÄ®. CvÀ,
78
vÚ•® 2 ì§ß Gkzx ]Ô¯ öÁ[Põ¯® ÷\ºzx Pg]
Põá]U SizuõÀ øuµõ´k ÷|õ´PÒ Sn©õS®.
8. £\ø»U Røµ²hß §sk, ªÍS, ªÍPõ´ ÁØÓÀ
BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx AÂzx, Pøh¢x \õ¨¤mhõÀ,
Eh¼À EÒÍ AvP¨£i¯õÚ öPõÊ¨¦ Pøµ²®.
9. £\ø»U Røµa \õØÔÀ ]Öö|¸g]À •ÒøÍ
FÓøÁzx E»ºzv, ¤ÓS £_®£õ¾hß ÷\ºzx
÷ÁPøÁzx E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•® Põø»
©õø» Ç ÷ÁøÍ²® 2 Qµõ® GÚ 20 |õÒPÐUSa
\õ¨¤mhõÀ ]Ö}µPU PØPÒ Pøµ²®. ]Ö}µP®
öuõhº£õÚ ¤Ó ÷|õ´PÐ® Sn©õS®.
10. £\ø»U Røµa \õØÔÀ J¸ ì§ß •ÒÍ[Q Âøuø¯
FÓøÁzx, Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ EhÀ Gøh
SøÓ²®.
£\ø»U Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. £\ø»U RøµU Pøh\À
£\ø»U Røµ & 2 Pmk
Søh ªÍPõ´ & JßÖ
]Ö£¸¨¦ & 100 Qµõ®
uUPõÎ & 2
§sk & 10 £À
^µPz yÒ & Aøµ ì§ß
ªÍSz yÒ & Aøµ ì§ß
©g\Ò, E¨¦, Gsön´ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ö\´•øÓ
•u¼À £\ø»U Røµø¯a _zu® ö\´x ö£õi¨-
ö£õi¯õP |ÖUQ SUP›À ÷£õhÄ®. CuÝhß
79
]Ö£¸¨¦, |ÖUQ¯ Søh ªÍPõ´, ©g\Ò yÒ BQ¯-
ÁØøÓ ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ uspº ÷\ºzx ÷ÁP-
øÁUPÄ®. ¤ÓS, Áõn¼°À Gsön´ Âmk, ªÍPõ´
ÁØÓø»U QÒÎ¨÷£õmk, ªÍS, ^µP®, §sk
BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx ÁuUQ, Akzx öÁ[Põ¯®,
uUPõÎø¯²® ÷\ºzx |ßS ÁuUPÄ®.
¤ÓS, SUP›À EÒÍÁØøÓ²® ÷\ºzx 10 {ªh® öPõvUP
øÁzx CÓUQ |ßS Pøh¢x, ÷uøÁ¯õÚ AÍÂÀ E¨¦
÷\ºUPÄ®. ÁÍ¸® SÇ¢øuPÐUS HØÓ \zuõÚ EnÄ Cx.
ShØ¦s ÷|õ¯õÎPÐUS C¢uU RøµU Pøh\À ªPÄ®
EP¢ux.
2. £\ø»U RøµU PõµU SÇ®¦
£\ø»U Røµ & J¸ Pmk
£aø\ ö©õaø\UöPõmøh & 200 Qµõ®
SøhªÍPõ´ & ‰ßÖ
§sk & 10 £À
ªÍS, ^µP®, ©g\Ò,
E¨¦, ¦Î, Gsön´ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ªÍSzyÒ & 3 ì§ß
uUPõÎ & 2
ö\´•øÓ
•u¼À Røµø¯ _zu® ö\´x A›¢x, SøhªÍ-
Põø¯²® ]ÔuõP A›¢x ©g\Ò yÒ ÷\ºzx SUP›À
÷ÁPøÁzx, |ßÓõPU Pøh¢xöPõÒÍÄ®.
Áõn¼°À Gsön´Âmk, öÁ[Põ¯®, uUPõÎø¯
A›¢x÷£õmk ÁuUQ, ªÍS, ^µPzøu¨ ö£õi ö\´x
÷\ºzx ÁuUPÄ®. §søh²®÷£õmk Akzx ªÍPõ´z
yøÍ²® ÷\ºzx ÁuUQ, £aø\ ö©õaø\UöPõmøh
÷\ºzx ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ }º ÷\ºzxU öPõvUP
80
øÁUPÄ®. J¸ öPõv Á¢u ¤ÓS ¦Îø¯U Pøµzxa
÷\ºUPÄ®. ö©õaø\U öPõmøh öÁ¢u¤ÓS RøµU
Pøh\ø»²® CuÝhß ÷\ºzx |ßÓõPU P»UQ, PkS,
£¸¨¦ ÷£õmkz uõÎzx CÓUPÄ®. EÓÄ ÷ÁmøPø¯z
ysi GÀø»°À»õ Cß£zøuz uµUTi¯ EnÄ Cx.
3. £\ø»U Røµ `¨

EÐ¢x (ÁÖzux) & J¸ ì§ß
uUPõÎ & 2
§sk & 10 £À
Cg] & J¸ xsk
öPõzu©À¼ & J¸ øP¨¤i
¦vÚõ & J¸ øP¨¤i
ªÍS & Aøµ ì§ß
E¨¦, ©g\Ò, Gsön´ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ö\´•øÓ
£\ø»U Røµø¯ _zu® ö\´x ]Ôx ]ÔuõP |ÖUQU-
öPõÒÍÄ®. ¤ÓS, Áõn¼°À Gsön´Âmk
|ÖUQ¯ uUPõÎ, öÁ[Põ¯zøu¨ ÷£õmk ÁuUPÄ®.
Akzx §sk, Cg], öPõzu©À¼, ¦vÚõ, ªÍS, ^µP®,
©g\Ò, EÐ¢x BQ¯ÁØøÓ JßÓõPa ÷\ºzx Aøµzx,
uUPõÎ²hß ÷\ºzx ÁuUPÄ®. Pøh]¯õP, Røµø¯²®
÷£õmk ÁuUQ, BÖ h®Íº }º ÷\ºzx £õv¯õPa _sha
ö\´x, ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ E¨¦a ÷\ºzx CÓUPÄ®.
£»ÁøP¯õÚ EhÀ ÷|õ´PøÍ }UQ Eh¾US Á¾
÷\ºUS® `¨ Cx. |õÒ£mh ÷|õ´PÍõÀ AÁv¨-
£k£ÁºPÐUS A•u® ÷£õßÓx C¢u `¨.
81
4. £\ø» iø»m
£\ø»U Røµ & 2 Pmk
£ßÜº (©]zux) & Aøµ P¨
£aø\ ªÍPõ´ ÂÊx & 2 jì§ß
ªÍSz yÒ & 2 jì§ß
§sk
(ö£õi¯õP |ÖUQ¯x) & J¸ jì§ß
Gsön´, E¨¦ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
§µn® ö\´¯z ÷uøÁ¯õÚ ö£õ¸ÒPÒ
öÁ[Põ¯® (ö£›¯x) & 2
100 Qµõ® £\ø»U Røµ°À EÒÍ \zxPÒ
}ºa\zx & 92.1 Qµõ®
¦µu® & 2.0 Qµõ®
_snõ®¦a\zx & 73 ª.Q.
£õì£µì & 21 ª.Q.
Ç®¦ & 10.9 ª.Q.
©õÄ¨ö£õ¸Ò & 5580 ².â.
øu¯õªß & 0.03 ª.Q.
›÷£õL¤÷ÍÂß & 0.26 ª.Q.
{¯õ]ß & 0.5 ª.Q.
P÷»õ›z vÓß : 27 P÷»õ›
82
PõÍõß (|ÖUQ¯x) & J¸ P¨
^ì (x¸Â¯x) & Aøµ P¨
ö\´•øÓ
£\ø»URøµø¯¨ ö£õi¯õP A›¢xöPõÒÍÄ®.
Áõn¼°À ]Ôx Gsön´Âmk Põ´¢ux®, §søh
ÁuUQUöPõÒÍÄ®. ¤ÓS, £\ø»U Røµ, E¨¦,
ªÍPõ´z yÒ, ©]zu £ßÜº, £aø\ ªÍPõ´ ÂÊx
BQ¯ÁØøÓ²® ÷\ºzx |ßS ¤ø\¢x ]Ö]Ö
E¸søhPÒ ö\´xöPõÒÍÄ®.
L¤À¼[ ö\´²® •øÓ
]ÔuÍÄ Gsön´°À |ÖUQ¯ öÁ[Põ¯zøu |ßS
ÁuUQ, Azxhß PõÍõß, E¨¦, ^ì BQ¯ÁØøÓ²®
÷\ºzx ÁuUQ §µn® ö\´¯Ä®. HØöPÚ÷Á ö\´x
øÁzxÒÍ £\ø»U Røµ E¸søhUSÒ C¢u¨
§µnzøu øÁzx, ¤µm yÎÀ ¤µmi, `hõÚ
Gsön´°À ÷£õmk ö£õ›zöukUPÄ®.
83
8
£¸¨¦U Røµ
(Portulaca oleracea)
]zuº £õhÀ
¤ÒøÍ¨ £¸¨¤ø»US¨ ¤zu©Ö[ &öPõÒÍz
öu›²[ PhÀ`ÌCz ÷u\z÷uõ ¸USU
P›¯ SÇ»Ú[÷P Põs
ö£õ¸Ò
£¸¨¦U Røµ, ¤zuzøuz uoUS®.
£¸¨¦U Røµ°ß ußø©
]Ö xÁº¨¤ & Mild - Astringent
]Ö}º¨ ö£¸UQ & Diuretic
ÁÓm] APØÔ & Emollient
£¸¨¦U Røµ, µzuzøua _zu©õUQ Eh¼À

ÇUS® |õÒ£mh £» ÷|õ´PøÍz wºUPU-
Ti¯x. }ºa _¸US, }ºU Pk¨¦, }º G›a\À
84
÷£õßÓ £õv¨¦PøÍ¨ ÷£õUS®. öÁmøha`k,
ö£sPÐUS EshõS® öÁÒøÍ¨£kuÀ ÷£õßÓøÁ
Sn©õS®. uõ´¨£õÀ CÀ»õu ö£sPÒ, £¸¨¦U
Røµø¯ EnÂÀ AvP©õPa ÷\ºzxUöPõshõÀ uõ´¨-
£õÀ AvP©õPa _µUS®.
£¸¨¦U Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. £¸¨¦U Røµ²hß ]Ôx ©g\Ò P»¢x Aøµzx,
AUQ ©ØÖ® £øh, ÷u©À ÷£õßÓ ÷uõÀ ÷|õ´PÒ
«x §]ÚõÀ {Áõµn® ö£Ó»õ®.
2. £¸¨¦U Røµ \õØøÓz vÚ•® 60 ª.¼. AÍÂÀ
Põø» ©õø» Ç÷ÁøÍ²® \õ¨¤mhõÀ }ºa _¸US,
}ºU Pk¨¦, }º G›a\À ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
3. £¸¨¦U Røµ²hß FÓøÁzu öÁ¢u¯zøu J¸
ì§ß ÷\ºzx AøµzxU öPõkzuõÀ, û÷£v, µzu
÷£v Cµsk® Eh÷Ú {ØS®.
4. £¸¨¦U Røµ²hß ]Ôx ©g\Ò ÷\ºzx Aøµzx
ö|ØÔ°À £ØÖ¨ ÷£õmhõÀ, EhÀ `mhõÀ
EshõS® uø»Á¼ }[S®.
5. £¸¨¦U Røµ, RÇõö|À¼ Cµsøh²® \©AÍÄ
Gkzx, ]Ôx ©g\Ò ÷\ºzx Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ
PÀ½µÀ ÃUP® Sn©õS®.
6. £¸¨¦U Røµ²hß J¸ ì§ß ^µP® ÷\ºzx Aøµzx
öuõhº¢x 48 |õÒPÒ \õ¨¤mhõÀ Si¨ £ÇUP®
©ØÖ® ÷£õøu¨ £ÇUPzvÀ Ç¢x «Í»õ®.
7. £¸¨¦U Røµø¯ Aøµzx w¨¦sPÒ «x uhÂÚõÀ,
ÂøµÂÀ ¦sPÒ BÖ®.
8. £¸¨¦U Røµ, EÐ¢x Cµsøh²® \© AÍÄ Gkzx
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ øP PõÀ G›a\À Sn©õS®.
9. £¸¨¦U Røµ²hß §sk ÷\ºzx Aøµzxa
\õ¨¤mhõÀ öPõÊ¨¦ Pøµ²®.
10. £¸¨¦U Røµ²hß, Søh ªÍPõ´, öÁ[Põ¯®, §sk
BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx AÂzxa \õ¨¤mhõÀ
|ßÓõP¨ £] GkUS®. •P¨ö£õ¼Ä® Tk®.
85
£¸¨¦U Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. £¸¨¦U RøµU Pøh\À
£¸¨¦U Røµ & 2 Pmk
Søh ªÍPõ´ & 2
]Ö £¸¨¦ & 100 Qµõ®
uUPõÎ & 3
§sk & 10 £À
ªÍS, ^µP®, ö£¸[Põ¯® & u»õ PõÀ ì§ß
E¨¦, Gsön´ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ö\´•øÓ
£¸¨¦U Røµø¯ _zu® ö\´xöPõÒÍÄ®. ¤ÓS, Søh

ªÍPõø¯a ]Ôx ]ÔuõP |ÖUQ Røµ²hß ÷\ºUPÄ®.
Akzx £¸¨¦, ©g\Ò ÷\ºzx, 2 h®Íº uspøµ²®
÷\ºzx, SUP›À ÷ÁPøÁUPÄ®. Áõn¼°À Gsön´-
Âmk öÁ[Põ¯®, uUPõÎ, §sk BQ¯ÁØøÓ ÁuUQ,
Azxhß Røµø¯²® ÷\ºzx |ßS öPõvUPøÁzx
Gkzx Pøh¢xöPõÒÍÄ®.
2. £¸¨¦U Røµ `¨
£¸¨¦U Røµ & 2 Pmk

ªÍS, ^µP® & J¸ ì§ß
§sk & 10 £À
Cg] & J¸ xsk
uUPõÎ & 2
©À¼, ¦vÚõ Cø» & J¸ øP AÍÄ
86
E¨¦, Gsön´, ©g\Ò & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ö\´•øÓ
Røµø¯ _zu® ö\´x, ªÍS, ^µP®, ©g\Ò BQ¯-
ÁØøÓa ÷\ºzx Aøµzx \õØøÓ ÁiPmiUöPõÒÍÄ®.
¤ÓS, Áõn¼°À Gsön´Âmk, Cg], §sk,
öÁ[Põ¯®, uUPõÎ BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx ÁuUQ Røµa
\õØøÓ²® ÷\ºzx, ÷uøÁUS CßÝ® öPõg\® }º
÷\ºzxU öPõvUP øÁzx, öPõzu©À¼, ¦vÚõøÁ
|ÖUQa ÷\ºzx, E¨¦¨ ÷£õmk CÓUPÄ®.
]Ö}µPzøuU PõUPUTi¯ AØ¦u©õÚ `¨ Cx.
100 Qµõ® £¸¨¦U Røµ°À EÒÍ \zxPÒ

}ºa\zx & 90.5 Qµõ®
¦µu® & 2.4 Qµõ®
_snõ®¦a\zx & 111 ª.Q.
£õì£µì & 45 ª.Q.
Ç®¦ & 14.8 ª.Q.
©õÄ¨ö£õ¸Ò & 2292 ².â.
øu¯õªß & 0.10 ª.Q.
›÷£õL¤÷ÍÂß & 0.22 ª.Q.
{¯õ]ß & 0.7 ª.Q.
P÷»õ›z vÓß : 27 P÷»õ›
87
9
¦Îa\U Røµ
(Hibiscus cannabinus)
]zuº £õhÀ
÷uP]zv ¯õSg ]ÖPõ\® ©¢u©Ö®
÷£õP•Ö® Â¢xÄ|Ø ¦èi²shõ® & ÁõPõ®
öÁÎa]Ö©õß ÷|õUSÂÈ ö©ßöPõi÷¯! |õÐ®
¦Îa]Ö Røµ²sq® ÷£õx.
ö£õ¸Ò
Bµ®£ {ø» Põ\ ÷|õ´ Sn©õS®. Eh¼ß

©¢uzußø© Â»S®. Põ© EnºøÁz ysk®.
Â¢x EØ£zv AvP›US®. ÷uP B÷µõUQ¯z-
xUS EuÄ®.
¦Îa\U Røµ°ß ußø©
ÁÓm] APØÔ & Emollient
©»® ÷£õUQ & Laxative
Cß£® ö£¸UQ & Aphrodisiac
88
¦Îa\U Røµø¯ ÷Põ[Sµõ GßÖ öu¾[QÀ ö\õÀ-
ÁõºPÒ. AøµU Røµø¯U Pøh²®÷£õx uUPõÎUS¨
£vÀ C¢uU Røµø¯¨ £USÁ¨£kzv \ø©zxa
\õ¨¤mhõÀ AvP¨ £»ß QøhUS®. ÷Põøh
öÁ¨£zøuz uo¨£vÀ ]Ó¢ux. |µ®¦z uÍºa]ø¯¨
÷£õUPUTi¯x.
C¢uU Røµ°À ¦µu®, PõÀ]¯®, Ç®¦, uõx E¨¦PÒ,
©õÄa\zx, øÁmhªß&H , u¯õªß, ›÷£õL¤÷ÍÂß,
{÷PõiÛU Aª»® ÷£õßÓøÁ EÒÍÚ. Cu¯÷|õ´,
ShØ¦s, ãµnU ÷PõÍõÖPÒ, µzu AÊzu®, Áõu
÷uõ´, ]Ö}µPU ÷PõÍõÖ, ©»a]UPÀ ÷£õßÓÁØøÓU
Sn¨£kzx® ußø© öPõshx.
¦Îa\U Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. ¦Îa\U Røµø¯ Aøµzx ö|À¼UPõ´ AÍÄ
\õ¨¤mhõÀ Ç©À Sn©õS®.
2. ¦Îa\U Røµø¯ ]Ôx K©® ÷\ºzx Aøµzxa
\õ¨¤mhõÀ ©¢u® Sn©õS®.
3. ¦Îa\U Røµø¯ Søh ªÍPõ´, P\P\õ ÷\ºzxU
Pøh¢x \õ¨¤mhõÀ Eh¾ÓÄ Caø\ EshõS®.
÷£õPzvÀ AÍÂÀ»õ v¸¨v EshõS®.
4. ¦Îa\U Røµa \õØÔÀ ÷\õ®ø£ FÓøÁzx E»ºzv¨
ö£õi¯õUQ, vÚ•® Aøµ ì§ß \õ¨¤mhõÀ
¸]°ßø© ¤µaøÚ w¸®.
5. ¦Îa\U Røµa \õØÔÀ ªÍøP FÓøÁzx E»ºzv¨
ö£õi¯õUQ, ÷uÛÀ Aøµ Qµõ® AÍÂÀ \õ¨¤m-
hõÀ ûÍ ÷|õ´PÒ Sn©õS®.
6. ¦Îa\U Røµø¯ ©g\Ò ÷\ºzx Aøµzx AvPõø»-
°À \õ¨¤mhõÀ Pµ¨£õß ÷£õßÓ ÷uõÀ ÷|õ´PÒ
w¸®.
7. ¦Îa\U Røµ²hß £õº¼ ÷\ºzx Pg] Põá]U
SizuõÀ, PõÀ ÃUP® Sn©õS®.
8. ¦Îa\U Røµ, §sk, öÁ[Põ¯® BQ¯ÁØøÓa
÷\ºzx AÂzxa \õ¨¤mhõÀ G¾®¦ áúµ® uo²®.
89
9. ¦Îa\U Røµø¯ Aøµzx PmiPÒ «x PmiÚõÀ,
AøÁ Eøh¢x÷£õS®.
10. ¦Îa\U Røµa \õØÖhß EÐ¢øu FÓøÁzx
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ EhÀ Á¼ø© ö£Ö®.
¦Îa\U Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. ¦Îa\U Røµ \mÛ (÷Põ[Sµõ \mÛ)
¦Îa\U Røµ & 200 Qµõ®
öÁ¢u¯® & Aøµ ì§ß
ö£¸[Põ¯® & ]Ö xsk
©g\Ò & ]Ö xsk
PkS & Aøµ ì§ß
E¨¦, |Àö»sön´ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ö\´•øÓ
•u¼À öÁ¢u¯zøu ÁÖzxUöPõÒÍÄ®. ¤ÓS, ö£¸[-
Põ¯zøu²®, ©g\Ò xsøh²® Akzukzx ö£õ›zx
Gkzx, ‰ßøÓ²® ö£õi¯õUQUöPõÒÍÄ®. Akzx,
ªÍPõ´ ÁØÓÀ, ªÍPõ´, E¨¦ BQ¯ÁØøÓ ÁÖzx¨
ö£õiö\´xöPõÒÍÄ®. Røµø¯ A»] Gsön´ Âmk,
ÁuUQ ©]zxUöPõÒÍÄ®. Áõn¼°À Gsön´ Âmk,
PkS uõÎzx ö£õi¯õUQ, ©]zx øÁzxÒÍøu²®
÷\ºzx ÁuUQUöPõÒÍÄ®. µzu ÷\õøP, |µ®¦z uÍºa]
EÒÍÁºPÐUS AØ¦u©õÚ EnÄ Cx.
2. ¦Îa\U RøµU Tmk
¦Îa\U Røµ & J¸ Pmk
90
PkS, EÐzu® £¸¨¦ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
^µP® & J¸ ì§ß
öÁ[Põ¯® & J¸ øP AÍÄ
öÁÀ»® & ]Ö xsk
ö\´•øÓ
Røµø¯ _zu® ö\´x, ö£õi¨ö£õi¯õP |ÖUQU-

öPõÒÍÄ®. Røµ²hß, £aø\ ªÍPõø¯ CµshõP
A›¢x÷£õmk ÷ÁPøÁUPÄ®. Áõn¼°À ]Ôx
Gsön´ÂmkU Põ´¢ux® PkS, EÐzu® £¸¨¦,
^µP® BQ¯ÁØøÓ¨ ÷£õmkz uõÎzx, |ÖUQ¯
öÁ[Põ¯zøu²® ÷\ºzx ÁuUQ, Røµ²hß öPõmiU
QÍÓÄ®. Pøh]°À, ÷u[Põ´z x¸ÁÀ, öÁÀ»®,
÷uøÁ¯õÚ AÍÄ E¨¦ ÷\ºzx CÓUPÄ®.
100 Qµõ® ¦Îa\U Røµ°À EÒÍ \zxPÒ

}ºa\zx & 86.4 Qµõ®
¦µu® & 1.7 Qµõ®
_snõ®¦a\zx & 172 ª.Q.
£õì£µì & 40 ª.Q.
Ç®¦ & 5.0 ª.Q.
©õÄ¨ö£õ¸Ò & 296 ².â.
øu¯õªß & 0.07 ª.Q.
›÷£õL¤÷ÍÂß & 0.39 ª.Q.
{¯õ]ß & 1.1 ª.Q.
P÷»õ›z vÓß : 56 P÷»õ›
91
3. ¦Îa\U Røµ Cm¼¨ ö£õi
¦Îa\U Røµ & 200 Qµõ®

EÐzu® £¸¨¦ & 100 Qµõ®
ö£¸[Põ¯® & J¸ xsk
§sk & 10 £À
ö\´•øÓ
Áõn¼°À Gsön´Âmk ö£¸[Põ¯zøu¨
ö£õ›zxUöPõÒÍÄ®. ªÍPõ´ ÁØÓÀ, EÐzu® £¸¨¦
BQ¯ÁØøÓ²® ÁÖzxUöPõÒÍÄ®. ¦Îa\U
Røµø¯¨ ö£õi¯õP A›¢x ÁÖUPÄ®. Akzx
Røµø¯²®, ªÍPõ´ ÁØÓø»²® ö£õi ö\´x,
EÐ¢x, ö£¸[Põ¯®, §sk, E¨¦ BQ¯ÁØøÓ
÷»\õPz umi Røµ²hß ÷\ºUPÄ®.
Cøu, Ç®¦a \zxU SøÓ£õk EÒÍÁºPÒ Cm¼USz
öuõmkUöPõsk \õ¨¤h»õ®.
92
10
APzvU Røµ
(Sesbania grandiflora)
]zuº £õhÀ
©¸¢vkuÀ ÷£õS[Põs ÁßQµ¢v Áõ´Áõ®
v¸¢u A\Ú® ö\›US® & Á¸¢ua
\Pzvö»¾ ¤zu©x \õ¢v¯õ® |õÐ®
APzv°ø» vßÝ ©ÁºUS
ö£õ¸Ò
Eh¼ß AvP¨£i¯õÚ ¤zuzøuU SøÓUS®.
ãµn \Uvø¯ AvP›US®. EnÂÀ P»¢x
öPõkUP¨£k® Âå¨ö£õ¸ÒPøÍ •ÔUS®.
{øÓ¯ \õ¨¤mhõÀ Áõ²¨ ¤µaøÚ E¸ÁõS®.
APzvU Røµ°ß ußø©
Âå|õ]Û & Antidote
©»ªÍUQ & Laxative
¦Ê APØÔ & Vermifuge
93
APzvU Røµ SÎºa] u¸® C¯À¦øh¯x. Eh¼À EÒÍ
AøÚzxÂu©õÚ "Âå[PøÍ²®' •ÔUPU-Ti¯x.
AP® + w = APzw
APzvÀ EÒÍ wø¯ (Eèn®) SøÓUS® APzvU
Røµø¯ AiUPi EnÂÀ ÷\ºzxUöPõÒÍÄ®. BÚõÀ,
vÚ•® \õ¨¤hU Thõx. A¨£ia \õ¨¤mhõÀ A›¨-
¦hß Ti¯ ¦s ©ØÖ® Áõ² AvP©õQÂk®. AãµnU
÷PõÍõÖ EÒÍÁºPÒ C¢uU Røµø¯ SøÓÁõPa \õ¨¤h
÷Ásk®. Âå[PøÍ ©mk©À»õ©À, ©¸¢xPøÍ²®
•ÔUS® Sn® EÒÍ APzvU Røµø¯, ©¸¢x GkzxU-
öPõÒÐ® Põ»[PÎÀ \õ¨¤hõ©À uÂº¨£x |À»x.
APzvU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. APzvU Røµ²hß \© AÍÄ ÷u[Põ´ ÷\ºzx
Aøµzxa \õÖ Gkzx, AvÀ öPõg\® ©g\Ò yÒ
÷\ºzx, P¸®£øh, ÷u©À, ö\õÔ, ]µ[S ÷£õßÓ-
ÁØÔß «x £ØÖ¨÷£õmhõÀ §µn Sn® QøhUS®.
2. APzvU Røµa \õØÔÀ (200 ª.¼.) 50 Qµõ® Av-
©xµzøu £õÀ ÷\ºzx Aøµzx, Azxhß |Àö»s-
ön´ (250 ª.¼.) ÷\ºzx, |ßS öPõvUPøÁzx øu»
£uzvÀ CÓUPÄ®. Cøuz vÚ•® AvPõø»°À 5
ª.¼. (1 ì§ß) AÍÄUSa \õ¨¤mhõÀ Áõ´¨¦s,
Á°ØÖ¨¦s, |õUS¨¦s, öuõsøh¨¦s Sn-
©õS®. Euk öÁi¨¦US® {Áõµn® QøhUS®.
3. APzvU Røµ, ©¸uõo Cø», ©g\Ò ‰ßøÓ²® \©
AÍÄ Gkzx Aøµzxz uhÂÚõÀ, PõÀPÎÀ
HØ£k® ¤zu öÁi¨¦PÒ Sn©õS®.
4. APzvU Røµa \õØÔÀ PhÀ \[øP CøÇzx ©¸UPÒ
«x uhÂÚõÀ AøÁ Evº¢x ÂÊ¢xÂk®.
5. APzvU Røµø¯ Aøµzx Ea\¢uø»°À J¸ ©o
÷|µ® øÁzv¸¢x SÎzuõÀ EhÀ Eèn®
SøÓ²®. CÍ |øµ HØ£kÁøu²® ukUS®.
6. APzvU Røµ, FÓøÁzu öÁ¢u¯® Cµsøh²®
÷\ºzx Aøµzx, AøhumiU Põ¯ øÁUPÄ®. ¤ÓS,
94
Aøu |Àö»sön´°À Áøh _kÁx÷£õÀ _mk
GkzxÂmk, Gsön´ø¯¨ £zvµ¨£kzv øÁzx,
vÚ•® Aøu Eh¼À uhÂU SÎzuõÀ EhÀ
ªqªqUS®, PsPÐUS® SÎºa] EshõS®.
7. APzvU Røµa \õØÔÀ, I¢x PkUPõ´PøÍ Eøhzx¨-
÷£õmk Påõ¯® u¯õ›zx, Aøu Áõ´ APßÓ
£õzvµzvÀ FØÔ _©õº Aøµ ©o ÷|µ® B\ÚU
SÎ¯À ö\úõÀ, ‰»UQ¸ªPÒ, ‰» G›a\À, ‰»a-
`k, µzu ‰»® ÷£õßÓøÁ •Êø©¯õPU Sn©õS®.
8. APzvU Røµa \õØÔÀ ]Ôx E¨¦ ÷\ºzxU SizuõÀ
Áõ¢v HØ£mk ¤zu }º öÁÎ¯õS®. CuÚõÀ, Eh¼À
ÇUS® AvP¨£i¯õÚ ¤zu® SøÓ²®.
9. APzvU Røµø¯ Aøµzx BÓõu, |õÒPmh EhÀ
Põ¯[PÒ «x uhÂÚõÀ, AøÁ ÂøµÂÀ BÖ®.
10. APzvU Røµa \õØøÓ ‰UQÀ ¤È¢xÂmhõÀ
AiUPi EshõS® Põá\À Sn©õS®.
APzvU Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. APzvU Røµ `¨
APzvU Røµ & J¸ Pmk
uUPõÎ & 3
öÁ[Põ¯® & 2
ªÍSzyÒ & J¸ ì§ß
ø©uõ ©õÄ & 3 ì§ß
ö\´•øÓ
•u¼À Røµø¯a _zu® ö\´x, B´¢x J¸ ¼mhº
usp›À ÷£õmk ÷ÁPøÁzx CÓUQ \õØøÓ Ái-
PmiUöPõÒÍÄ®. ¤ÓS, Áõn¼°À öÁsön´ø¯¨
95
÷£õmk E¸UQ, AvÀ |ÖUQ¯ öÁ[Põ¯®, uUPõÎ
BQ¯ÁØøÓ¨ ÷£õmk ÁuUQ, ªÍSzyÒ P»¢x
ÁiPmi¯ øÁzxÒÍ Røµa \õØÖhß ÷\ºUPÄ®.
Akzx, Áõ´ AP»©õÚ £õzvµzvÀ ]Ôx öÁsön´
Âmk E¸UQ, ø©uõ ©õøÁz yÂ QÍÔ, ]Á¢ux®,
HØöPÚ÷Á u¯õ›zxÒÍ \õØøÓ²® ÷\ºzx, E¨¦¨
÷£õmk, I¢x {ªh® öPõvUPøÁzx CÓUQU-
öPõÒÍÄ®. £» ÷|õ´PøÍ Âµmi EhÀ |»® PõUS®
]Ó¢u `¨ Cx.
2. APzvU Røµ ©si
]ßÚ öÁ[Põ¯® & 20
uUPõÎ & 2
ö\´•øÓ
•u¼À APzvU Røµø¯ A»] _zu® ö\´x, B´¢x-
öPõÒÍÄ®. ¤ÓS, J¸ Áõn¼°À 4 ì§ß Gsön´
Âmk PkS, EÐzu® £¸¨¦, ªÍPõ´ ÁØÓÀ, |ÖUQ¯
öÁ[Põ¯®, uUPõÎ BQ¯ÁØøÓ¨ ÷£õmk ÁuUQ,
A÷uõk Røµø¯²® ÷\ºzx ÁuUQ, AvÀ A›] PøÍ¢u
}øµ FØÔU öPõvUPÂhÄ®. Røµ öÁ¢u ¤ÓS E¨¦¨
÷£õmk CÓUPÄ®. CvÀ, ÷u[Põ´, ^µP®, P\P\õ
BQ¯ÁØøÓ Aøµzxa ÷\ºzuõÀ _øÁ Tk®.
3. APzvU Røµ \õ®£õº
¦Î & 50 Qµõ®
96
PkS & Aøµ ì§ß
]ßÚ öÁ[Põ¯® & 25 Qµõ®
uUPõÎ & 3
Gsön´ & 2 ì§ß
xÁµ® £¸¨¦ & J¸ P¨
ö£¸[Põ¯®,
©g\Ò yÒ, E¨¦ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ö\´•øÓ
•u¼À APzvU Røµø¯z usp›À A»], _zu¨-

£kzvUöPõÒÍÄ®. Akzx, uÛ¯õøÁ ÁÖzx¨
ö£õizxUöPõÒÍÄ®. ÷u[Põø¯z x¸ÂUöPõÒÍÄ®.
öÁ[Põ¯zøu |ÖUQUöPõÒÍÄ®.
xÁµ® £¸¨ø£ ©g\Ò, ö£¸[Põ¯® ÷\ºzx ÷ÁP-

øÁzx |ßÓõPU Pøh¢xöPõÒÍÄ®. ¦Îø¯ Cµsk
P¨ usp›À Pøµzx ÁizxUöPõÒÍÄ®. Áõn¼°À
Gsön´ Âmk, ªÍPõ´ ÁØÓÀ, uUPõÎ BQ¯-
ÁØøÓ¨ ÷£õmk ÁuUQ, HØöPÚ÷Á u¯õ›zx
øÁzxÒÍ AøÚzøu²® JÆöÁõßÓõPU P»¢x, E¨¦
÷\ºzxU öPõvUPøÁUPÄ®. ö£õi Áõ\øÚ
Ah[Q¯x® PkS, £¸¨¦ uõÎzxU öPõmhÄ®.
C¢ua \õ®£õøµ AiUPi \õ¨¤mhõÀ £õºøÁU

÷PõÍõÖPÒ }[S®. Á°ØÖ¨¦s BÖ®.
4. APzvU Røµ¨ ö£õi
{Ç¼À E»ºzv¯
APzvU Røµ & Aøµ Q÷»õ
ªÍS & 20 Qµõ®
^µP® & 20 Qµõ®
©g\Ò & 10 Qµõ®
97
÷©ØPsh AøÚzx¨ ö£õ¸ÒPøÍ²® JßÓõPU P»¢x
AøµzxUöPõÒÍÄ®. CvÀ, vÚ•® Põø» ©õø» Ç
÷ÁøÍ²® 5 Qµõ® (1 ì§ß) AÍÂÀ \õ¨¤mhõÀ, EhÀ
`k, ãµnU ÷PõÍõÖPÒ, Ps ÷|õ´PÒ, ¤zu ÷|õ´PÒ
÷£õßÓ AøÚzx® Â»S®.
100 Qµõ® APzvU Røµ°À QøhUS® \zxPÒ

}ºa\zx & 74.5 \uÃu®
¦µu® & 7.5 \uÃu®
öPõÊ¨¦ & 1.3 \uÃu®
|õºa\zx & 1.9 \uÃu®
PõÀ]¯® & 120 ª.Q.
£õì£µì & 80 ª.Q.
Ç®¦ & 3.5 ª.Q.
øÁmhªß & ] & 165 ª.Q.
P÷»õ›z vÓß : 90 P÷»õ›
98
11
¦vÚõ
(Mentha Arvensis)
]zuº £õhÀ
A¸] ö¯õkÁõ¢v ¯UQÛ ©¢u[

S¸v ¯ÊUS©»U öPõmh & Â›²¢
xv¯ußÖ ÷\õÔÓ[S¢ öuõÀ¾»QÀ |õÐ®
¦v¯ÚÀ ‰¼ ¦PÀ.
ö£õ¸Ò
¸]°ßø©, Áõ¢v ©ØÖ® Eèn ÷|õ´PøÍ

}[S®. µzuzøuz y´ø©¨£kzx®. Áõ²¨
¤µaøÚø¯z wº¨£xhß, ©»a]UPø»²®
÷£õUS®.
¦vÚõ Røµ°ß ußø©
£]zysi & Stomachic

99
APmkÁõ´ APØÔ & Carminative
C]Ä APØÔ & Anti Spasmodic
}º¨£õ[PõÚ Ch[PÎÀ ªPa ö\È¨£õP ÁÍµUTi¯
¦vÚõøÁ AøÚzxÂu©õÚ \ø©¯¾US® £¯ß-
£kzu»õ®. Cuß Cø»PøÍ BÂ •øÓ°À Áiz-
öukzx¨ ö£Ó¨£k® "ö©¢uõÀ' (Menthol) , Á¼-
{ÁõµoPÎÀ •UQ¯¨ ö£õ¸ÍõPa ÷\ºUP¨£kQÓx.
¦vÚõÂÀ ¦µu®, öPõÊ¨¦, |õºa\zx, ©õÄa\zx,
øÁmhªß&], ¤&Põ®¨ÍUì, £õì£µì, Ç®¦
÷£õßÓ \zx¨ ö£õ¸ÒPÒ ªSv¯õP EÒÍÚ. ¦vÚõøÁ
EnÁõPa ö\´x \õ¨¤mk Á¢uõÀ µzu® _zu©õS®.
Áõ¢v, ãµnU ÷PõÍõÖPÒ w¸®. uø»-Á¼¯õÀ AÁv¨-
£k£ÁºPÒ C¢u¨ ¦vÚõøÁz öuõhº¢x \õ¨¤mk
Á¢uõÀ ]Ó¢u £»øÚ¨ ö£Ó»õ®.
¦vÚõÂß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. ¦vÚõ Cø»a\õÖ, G¾ªaø\a \õÖ Cµsøh²®
u»õ 100 ª.¼. AÍÂÀ Gkzx, PõÀ Q÷»õ ÷uÝhß
÷\ºzxU Põá] CÓUQUöPõÒÍÄ®. CvÀ Põø»,
©õø» Ç ÷ÁøÍ²® 15 ª.¼. AÍÄUSa
\õ¨¤mhõÀ |ßÓõP¨ £] GkUS®.
2. ¦vÚõ Cø»ø¯ J¸ jì§ß PkS ÷\ºzx Gsön´
Âmk ÁuUQ E¨¦ ÷\ºUPõ©À \õ¨¤mhõÀ |ßS
]Ö}º ¤›²®.
3. ¦vÚõ Cø» ©ØÖ® ÷Á¨¤ø» Cµsøh²® \©
AÍÄ ÷\ºzx Aøµzx vÚ•® Põø»°À öÁÖ®
Á°ØÔÀ \õ¨¤mk Á¢uõÀ µzu® y´ø©¯õS®.
4. ¦vÚõ Cø»a\õÖ, Bµg_ £Ça\õÖ Cµsøh²® \©
AÍÄ P»¢x \õ¨¤mhõÀ, Áõ¢v, _øÁ°ßø©,
¸]°ßø© ÷£õßÓ ¤µaøÚPÒ Sn©õS®.
5. J¸ øP¨¤i AÍÄUS¨ ¦vÚõ Cø», ªÍS (3
GsoUøP) Cµsøh²® ÂÊuõP Aøµzx Põø»
öÁÖ® Á°ØÔÀ \õ¨¤mhõÀ \Î, Ç©À, ~øµ±µÀ
÷PõÍõÖPÒ }[S®.
100
6. ¦vÚõ Cø»ø¯ (50 Qµõ®) Påõ¯©õPa ö\´x
vÚ•® 30 ª.¼. •uÀ 50 ª.¼. Áøµ SizxÁ¢uõÀ
Pkø©¯õÚ Põá\¾® Sn©õS®.
7. E»º¢u ¦vÚõ Cø»°À Påõ¯® ö\´x SizuõÀ
©g\Ò Põ©õø», ÂUPÀ, Á°ØÖ Á¼ ÷£õßÓøÁ
w¸®.
8. E»º¢u ¦vÚõ Cø»÷¯õk J¸ ì§ß PÖ¨¦ GÒ
÷\ºzx Påõ¯©õPa ö\´x \õ¨¤mhõÀ ©õuÂ»USU
÷PõÍõÖPÒ Sn©õS®.
9. ¦ v Ú õ C ø » ø ¯ E » º z v , ] Ô x E ¨ ¦ P » ¢ x ,
öuõhº¢x £À x»UQÁ¢uõÀ £ÀÁ¼, £ÀTa\®,
£À DÖPÎÀ µzu® ÁiuÀ ÷£õßÓ £õv¨¦PÒ
w¸®.
10. uø»Á¼US, ¦vÚõÂ¼¸¢x GkUP¨£k® "ö£¨£º
ªsm øu»®' EhÚi {Áõµn•®, Eh¾US¨
¦zxnºa]²® u¸®.
¦vÚõÂß ¤Ó £¯ßPÒ
¦vÚõøÁ ÁõµzxUS Cµsk •øÓ¯õÁx EnÂÀ
÷\ºzxUöPõshõÀ ªPÄ® |À»x. ¦vÚõ `¨ AÀ»x
¦vÚõ ö£õiø¯z öuõhº¢x £¯ß£kzvÚõÀ £» |À»
£»ßPÒ QøhUS®.
1. ¦vÚõ \mÛ
¦vÚõ & 2 øP¨¤i

÷u[Põ´z x¸ÁÀ & 100 Qµõ®
EøhzuPhø» & 2 ì§ß
Gsön´ & 2 ì§ß
G¾ªaø\a \õÖ & J¸ ì§ß
101
ö\´•øÓ
_zu® ö\´x B´¢u ¦vÚõ Cø», £aø\ ªÍPõ´,

÷u[Põ´zx¸ÁÀ, EøhzuPhø» BQ¯ÁØøÓ
JßÓõPa ÷\ºzx öPmi¯õP AøµzxUöPõÒÍÄ®.
Áõn¼°À Gsön´ ÂmkU Põ´¢ux®, PkS,
EÐzu® £¸¨¦, PÔ÷Á¨¤ø» BQ¯ÁØøÓ¨ ÷£õmkz
uõÎzx, Aøµzx øÁzxÒÍ \mÛø¯²® öPõmiU
QÍÔ, G¾ªaø\ \õÖ, E¨¦, uspº BQ¯ÁØøÓz
÷uøÁ¯õÚ AÍÂÀ P»¢x QÍÔ CÓUPÄ®.
2. ¦vÚõ `¨

uUPõÎ & 2
öÁ[Põ¯® & 2
ªÍSz yÒ & J¸ ì§ß
ø©uõ & 3 ì§ß
£õÀ & Aøµ h®Íº
^µP® & ]ÔuÍÄ
÷\õ®¦ & ]ÔuÍÄ
ö\´•øÓ
¦vÚõ, öPõzu©À¼ Cµsøh²® _zu® ö\´x B´¢x

öPõÒÍÄ®. öÁ[Põ¯zøu |ÖUQUöPõÒÍÄ®.
uUPõÎø¯¨ ¤ø\¢xöPõÒÍÄ®.
•u¼À £õzvµzøu Ak¨¤À øÁzx, ‰ßÖ h®Íº

uspº ÂmkU öPõvUPÂhÄ®. öPõvzu ¤ÓS,
öÁ[Põ¯®, uUPõÎø¯¨ ÷£õmk ‰iøÁUPÄ®. 20
{ªh® öPõvzu ¤ÓS, ^µP®, ªÍSzyÒ, ÷\õ®¦,
102
öPõzu©À¼, ¦vÚõ BQ¯ÁØøÓ²® ÷\ºzx ]Öw°À
_©õº 20 {ªh® öPõvUPÂmk CÓUPÄ®.
£õzvµzøu Ak¨¤À øÁzx, AvÀ öÁsön´
÷£õmk E¸UQ¯ ¤ÓS ø©uõøÁU P»¢x, \ØÖ ÁuUQ
AvÀ J¸ h®Íº uspº P»¢x CÓUQÂhÄ®.
©Ö£i²® £õzvµzøu Ak¨¤À øÁzx £õÀ ÷\ºzx,
ö©À¼¯ w°À öPõvUP ÂhÄ®. CuÝhß,
HØöPÚ÷Á öPõvUPøÁzx CÓUQ¯øu ÁiPmi
÷\ºUPÄ®. ÷uøÁUS E¨¦ ÷\ºzxU öPõÒÍÄ®.
3. ¦vÚõ \õu®
¦vÚõ & 100 Qµõ®
Gsön´ & 100 ª.¼.
^µP® & J¸ ì§ß
öÁ[Põ¯® & 2
ö\´•øÓ
•u¼À £õì©v A›]ø¯ |ßÓõPU PÊÂ J¸ ©o
÷|µ® FÓøÁUPÄ®. ¤ÓS, AvÀ JßÖUS Jß÷Ú-
•UPõÀ £[S uspº øÁzx, ]Ôx E¨¦, Cµsk
ì§ß ö|´ ÷\ºzx, SUP›À ÷ÁP øÁzx CÓUQ, J¸
ö£›¯ umiÀ öPõmi BÓÂhÄ®.
Akzx, B´¢x A»]¯ ¦vÚõ, £aø\ ªÍPõ´ BQ¯-
ÁØøÓ ÂÊuõP AøµzxUöPõÒÍÄ®. £õzvµzvÀ
]Ôx Gsön´ Âmk, ^µP®, |ÖUQ¯ öÁ[Põ¯®,
E¨¦ BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx ÁuUQ, Aøµzx øÁzxÒÍ
Røµø¯²® A÷uõk ÷\ºzx |ßS ÁuUQ 2 ì§ß
G¾ªaø\ \õÖ P»¢x, \õuzvÀ öPõmiU QÍÔ, E¨¦
÷\ºzx CÓUPÄ®.
103
4. ¦vÚõ ö£õi
¦vÚõ Cø» (E»º¢ux) & 150 Qµõ®
ªÍS & 15 Qµõ®
^µP® & 15 Qµõ®
÷\õ®¦ & 15 Qµõ®
©g\Ò & 10 Qµõ®
ö\´•øÓ
AøÚzx¨ ö£õ¸ÒPøÍ²® JßÓõPa ÷\ºzx yÍõUQU-
öPõÒÍÄ®. Cøu vÚ•® Põø» ©õø» Ç÷ÁøÍ²®
5 Qµõ® AÍÄ (J¸ ì§ß) \õ¨¤mhõÀ £]°ßø©,
¸]°ßø©, ãµnU ÷PõÍõÖPÒ, Á°ØÖÁ¼, Áõ²U-
÷PõÍõÖPÒ ÷£õßÓ AøÚzx® w¸®.
100 Qµõ® ¦vÚõÂÀ EÒÍ \zxPÒ

}ºa\zx & 84.5 \uÃu®
¦µu® & 4.9 \uÃu®
öPõÊ¨¦ & 0.7 \uÃu®
uõx¨ö£õ¸Ò & 2 \uÃu®
|õºa\zx & 2 \uÃu®
PõÀ]¯® & 205 ª.Q.
£õì£µì & 60 ª.Q.
Ç®¦ & 16 ª.Q.
øÁmhªß & i ©ØÖ® C & ]ÔuÍÄ
P÷»õ›z vÓß : 48 P÷»õ›
104
12
öPõzu©À¼
(Coriandrum sativum)
]zuº £õhÀ
öPõzx©À¼ öÁ¨£® SÎºPõá\À ¤zu©¢ug
\ºzvÂUPÀ uõPö©õ¸ uõx|mh® & Pzvö¯Ê®
Áõu ÂPõº©hº ÁßPºzu ¤Âµn®
§u»zvÀ »õuPØÖ® ÷£õØÖ.
öPõzx©À¼U Røµ²soÀ ÷PõµÁ ÷|õ\P®÷£õ®

¤zuö©À»õ® ÷Á¸h÷Ú ÷£¸[Põß & \zxÁ©õ®
öÁaö\Ú÷Á ÷£õP® ÂøÍ²g _µ¢w¸[
Pa_•ø» ©õ÷u! } Põs.
ö£õ¸Ò
EhÀ `k, SÎºU Põá\À, ¤zu ÷|õ´PÒ,
ÂUPÀ, uõP®, Áõu ÷|õ´PÒ, ¦sPÒ
öPõzu©À¼U Røµ°ß ußø©
£]z ysi & Stomachic
105
öPõzu©À¼ø¯ EnÂÀ ÷\ºzxUöPõÒÍõuÁºP÷Í

CÀø» GßÖ ö\õÀ»»õ®. AøÚzxÂu©õÚ SÇ®¦-
PøÍ²®, ©ØÓ EnÄ ÁøPPøÍ²® |Ö©nzxhß
_øÁø¯U Tmiz u¸Áx Pøh]¯õPa ÷\ºUP¨£k®
öPõzu©À¼uõß. öPõzu©À¼°À øÁmhªß & H, ¤
©ØÖ® ] \zxPÒ {øÓ¯ EÒÍÚ. _snõ®¦a \zx®,
Ç®¦a \zx®Th AvP©õP EÒÍÚ.
öPõzu©À¼ø¯ EnÂÀ vÚ•® ÷\ºzxUöPõshõÀ,

|µ®¦, G¾®¦, uø\ ©sh»[PÎÀ EshõS® £õv¨¦-
PøÍz uÂºUP»õ®. öPõzu©À¼¯õÀ |ßS £] HØ£k®.
Áõ² |ßÓõP¨ ¤›²®. Põ\ ÷|õ´PÒ, ]Ö}µP ÷|õ´PÒ
Sn©õS®. CµÄ EnÂÀ ÷\ºzxUöPõshõÀ,
|ßÓõPz yUP® Á¸®.
öPõzu©À¼°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. öPõzu©À¼ø¯ J¸ øP¨¤i AÍÄ Gkzx |ßS

ö©ßÖ vßÓõÀ EhÀ `k SøÓ²®. |ßS £]
GkUS®.
2. öPõzu©À¼÷¯õk ]Ôx ©g\Ò, ªÍS ÷\ºzx
Påõ¯©õPa ö\´x \õ¨¤mhõÀ SÎºUPõá\À
Sn©õS®.
3. öPõzu©À¼²hß ]Ôx ^µP®, ©g\Ò ÷\ºzx
Påõ¯©õPa ö\´x \õ¨¤mhõÀ ¤zu ÷|õ´PÒ
w¸®.
4. öPõzu©À¼ \õØÔÀ ^µPzøu FÓøÁzx E»ºzv¨
ö£õi¯õUQ, vÚ•® Põø» ©õø» Ç ÷ÁøÍ²® 2
Qµõ® AÍÄUSa \õ¨¤mhõÀ, öPõÊ¨¦ SøÓ²®.
µzu AÊzu•® ^µõS®.
5. öPõzu©À¼ \õØÔÀ P¸g^µPzøu FÓøÁzx
E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•® J¸ Qµõ® AÍÄUSz
106
÷uÛÀ SøÇzxa \õ¨¤mhõÀ ©õuÂ»USU
6. öPõzu©À¼a \õØÔÀ ö£¸g^µP®, K©® Cµsøh-
²® FÓøÁzx, E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•®
EnÄUS •ß 2 Qµõ® AÍÄUSa \õ¨¤mhõÀ |ßS
£] GkUS®. ãµn \Uv²® AvP›US®.
7. öPõzu©À¼÷¯õk E¨ø£U öPõg\® Tku»õPa
÷\ºzx Påõ¯® ö\´x \õ¨¤mhõÀ Áõ¢v HØ£mk,
AvP¨£i¯õÚ P£® öÁÎ÷¯Ö®.
8. öPõzu©À¼a \õÖ, §ska \õÖ, öÁ[Põ¯a \õÖ
‰ßøÓ²® \© AÍÂÀ Gkzx, ÷uß ÷\ºzxU
öPõvUPøÁzx CÓUQ, vÚ•® Põø» ©õø»
Ç÷ÁøÍ²® 30 ª.¼. AÍÄUSa \õ¨¤mhõÀ Cu¯
9. öPõzu©À¼ø¯, |Àö»sön´ ÷\ºzx ÁuUQ,
ÃUP® ©ØÖ® PmiPÒ «x PmiÚõÀ, AøÁ ÛQµ®
Pøµ¢x÷£õS® AÀ»x, £Êzx, Eøh¢x, ¦s
GÎvÀ BÔÂk®.
10. öPõzu©À¼a \õØÔÀ _UøP CøÇzx ö|ØÔ°À
£ØÖ¨÷£õmhõÀ uø»£õµ®, uø»Á¼ Sn©õS®.
öPõzu©À¼a \õØÔÀ \¢uÚ¨ ö£õi SøÇzx¨
£ØÖ¨- ÷ £õmhõÀ ¤zuzuõÀ HØ£k® uø»Á¼
\›¯õS®. öPõzu©À¼÷¯õk \¢uÚ®, ö|À¼ÁØÓÀ
÷\ºzx usp›À FÓøÁzxU SizuõÀ uø»a-
_ØÓÀ Sn©õS®.
öPõzu©À¼°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. öPõzu©À¼ `¨
ªÍS, ^µP® & u»õ J¸ ì§ß
uUPõÎ & 2
§sk & 10 £À
107
G¾ªaø\ & J¸ £õv
|Àö»sön´ & 2 jì§ß
ö\´•øÓ
öPõzu©À¼U Røµø¯ A»], B´¢x ö£õi¯õP
|ÖUQU öPõÒÍÄ®. £aø\ ªÍPõø¯ CµshõPU RÔ,
Azxhß §sk, ªÍS, uUPõÎ BQ¯ÁØøÓz umi¨-
÷£õmk 4 h®Íº uspº Âmk öPõvUPøÁUPÄ®. J¸
öPõv Á¢u¤ÓS E¨¦¨ ÷£õmk, G¾ªaø\a \õÖ
¤È¢x, öPõzu©À¼ø¯a ÷\ºzx ‰iÂhÄ®. ‰ßÖ
{ªh® PÈzx, `¨ø£ Ak¨¤À Ç¢x CÓUQÂhÄ®.
C¢u `¨, £]ø¯z yshUTi¯x. ãµn \Uvø¯²®
AvP›US®. £»Âu©õÚ ÷|õ´PÎÀ Ç¢x Ehø»U
Põ¨£õØÓUTi¯x.
2. öPõzu©À¼ \õu®
öPõzu©À¼ & 100 Qµõ®
öÁ[Põ¯® & 100 Qµõ®
•¢v›¨ £¸¨¦ & 10
Gsön´ & 100 ª.¼.
PkS, EÐzu® £¸¨¦ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ö\´•øÓ
_zu® ö\´¯¨£mh öPõzu©À¼, £aø\ ªÍPõ´
Cµsøh²® ÷\ºzx AøµzxUöPõÒÍÄ®. öÁ[-
Põ¯zøu }ÍÁõUQÀ |ÖUQUöPõÒÍÄ®. •¢v›¨
£¸¨¦PøÍ EøhzxUöPõÒÍÄ®. £õì©v A›]ø¯
J¸ ©o ÷|µ® FÓøÁzx GkzxUöPõÒÍÄ®.
Ak¨¤À SUPøµ øÁzx Gsön´ ÂmkU Põ´¢ux®,
PkS, EÐzu® £¸¨¦, J¸ øP AÍÄ Phø»¨ £¸¨¦,
108
•¢v›¨ £¸¨¦ BQ¯ÁØøÓ ÁÖzx, |ÖUQ¯
öÁ[Põ¯zøua ÷\ºzx, Aøµzu öPõzu©À¼ø¯²®
÷\ºzx ÁuUQ, 2 ì§ß G¾ªaø\a \õÖ ÷\ºUPÄ®.
¤ÓS, SUP›À ÷uøÁ¯õÚ uspº FØÔ, A›]ø¯¨
÷£õmk, ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ E¨¦ ÷\ºzx I¢x Â]À
øÁzx CÓUPÄ®.
3. öPõzu©À¼ \mÛ
öPõzu©À¼ & 2 øP¨¤i

ö\´•øÓ
öPõzu©À¼ø¯a _zu® ö\´x, ÷u[Põ´z x¸ÁÀ,

£aø\ ªÍPõ´ ÷\ºzx AøµzxUöPõÒÍÄ®. ¤ÓS,
Áõn¼°À ]Ôx Gsön´Âmk PkS, EÐzu®
£¸¨¦, PÔ÷Á¨¤ø» ÷£õmkz uõÎzx, ]Ôx ö£¸[-
Põ¯® ÷\ºzx, Aøµzu ÂÊøu²® ÷\ºzx, QÍÔ
CÓUPÄ®. ÷uøÁ¯õÚ AÍÄUS E¨¦, uspº ÷\ºzxU-
öPõÒÍÄ®.
4. öPõzu©À¼ £a\i

u°º & J¸ P¨
Cg] & J¸ xsk
uUPõÎ & 4
PkS & J¸ ì§ß
Gsön´ & J¸ ì§ß
öÁÒøÍ GÒ & 2 ì§ß
109
E¸øÍU QÇ[S & 2
ö£¸[Põ¯®, E¨¦ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ö\´•øÓ
öPõzu©À¼ø¯ A»], B´¢x ö£õi¯õP |ÖUQU-
öPõÒÍÄ®. E¸øÍUQÇ[øPa ^Â, uUPõÎ÷¯õk
÷\ºzx ªUê°À AøµzxUöPõÒÍÄ®. ªÍPõø¯
|ÖUQ, ]ßÚ öÁ[Põ¯zøu¨ ö£õi¯õP |ÖUQa
÷\ºzx, Cg], E¨¦, ö£¸[Põ¯® ©ØÖ® u°º
BQ¯ÁØøÓ²® ÷\ºzx |ßS Pøh¢xöPõÒÍÄ®.
HØöPÚ÷Á Aøµzx øÁzxÒÍ
E¸øÍUQÇ[S&uUPõÎ ÂÊøu ÷»\õP Gsön´
Âmk ÁuUQ, u°ºU P»øÁ²hß ÷\ºUPÄ®. ¤ÓS
|ÖUQ¯ öPõzu©À¼ø¯a ÷\ºzx, GÒøÍ ÷»\õP
ÁÖzx, £a\i°À yÂ¨ £›©õÓÄ®. £» ÷|õ´PøÍU
Sn¨£kzuUTi¯ Cøu, Põø» EnÁõPa
\õ¨¤mhõÀ, EhÀ £¸©øÚz ukzxÂh»õ®.
100 Qµõ® öPõzu©À¼°À EÒÍ \zxPÒ

¦µu® & 3 \uÃu®
öPõÊ¨¦ & 0.6 \uÃu®
PõÀ]¯® & 234 ª.Q.
£õì£µì & 61 ª.Q.
P÷»õ›z vÓß : 45 P÷»õ›
110
13
PÔ÷Á¨¤ø»
(Murraya Koenigii)
]zuº £õhÀ
Áõ°Ú¸] Á°ØÖøÍa\ Ük_µ®
£õ²QßÓ ¤zu•ö©ß £sq[Põß & y¯
©¸÷ÁÖ Põ¢uÍ[øP ©õ÷u! E»QØ
PÔ÷Á¨ ¤ø»¯¸¢vU Põs.
ö£õ¸Ò
¸]°ßø©, Á°ØÖ¨ ¤µaøÚ, Põá\À, ¤zu
÷|õ´PÒ ÷£õßÓøÁ w¸®.
PÔ÷Á¨¤ø»°ß ußø©
Eµ©õUQ & Tonic
£]zysi & Stomachic
PÔ÷Á¨¤ø» uõ÷Ú GßÖ {øÚUPõwºPÒ.
PÔ÷Á¨¤ø» ÷\ºzu G¢u EnÄ® Eh¾US
ªPÄ® |À»x. Ehø» Ç®¦÷£õÀ
Á¾ÁõUPUTi¯ \Uv PÔ÷Á¨¤ø»US Esk.
111
PÔ÷Á¨¤ø»°À øÁmhªß & H, Ç®¦a \zx
Cµsk® ªP AvP©õP EÒÍÚ. \ºUPøµ ÷|õ¯õÎ-
PÐUS HØÓ "Røµ' Cx. Áõ²U ÷PõÍõÖPÒ, ãµnU
SøÓ£õk, Ps£õºøÁU ÷PõÍõÖPÒ ÷£õßÓÁØøÓ
•Êø©¯õP }US® \Uv öPõshx. PÔ÷Á¨¤ø»ø¯
øu»©õPz u¯õº ö\´x uø»USz ÷u´zx Á¢uõÀ ¤zu
©¯UP®, uø»U QÖQÖ¨¦ ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
PÔ÷Á¨¤ø»°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. PÔ÷Á¨¤ø»ø¯ E»ºzvz yÍõUQ vÚ•®
\õ¨¤mk Á¢uõÀ \ºUPøµ ÷|õ´ Sn©õS®.
2. PÔ÷Á¨¤ø», P›\»õ[Pso Cµsøh²® \©
AÍÄ Gkzx E»ºzv¨ ö£õi ö\´x, vÚ•® Põø»,
©õø» Ç÷ÁøÍ²® 5 Qµõ® AÍÄ (J¸ ì§ß)
\õ¨¤mhõÀ uø»•i P¸ø©¯õPÄ® Ahºzv-
¯õPÄ® ÁÍ¸®.
3. PÔ÷Á¨¤ø»ø¯ E»ºzv PõÀ Q÷»õ AÍÄ Gkzx¨
ö£õi¯õUQ, AvÀ 25 Qµõ® ö£¸[Põ¯zyÒ ÷\ºzx
vÚ•® EnÄUS¨ ¤ÓS 2 Qµõ® AÍÄ \õ¨¤mhõÀ
Áõ²U÷PõÍõÖPÒ }[S®.
4. E»º¢u PÔ÷Á¨¤ø», E»º¢u {»õÁøµ Cµsøh²®
\© AÍÄ Gkzx¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•® CµÄ
EnÄUS¨ ¤ÓS J¸ ì§ß AÍÄUSa \õ¨¤mhõÀ
ö£¸Á°Ö ©øÓ²®. ©»a]UP¾® w¸®.
5. E»º¢u PÔ÷Á¨¤ø» (PõÀ Q÷»õ), _US, ªÍS,
^µP®, E¨¦ & u»õ 10 Qµõ® Gkzx¨ ö£õi ö\´x-
öPõÒÍÄ®. vÚ•® Cøu, `hõÚ \õuzvÀ
÷£õmk¨ ¤ø\¢x \õ¨¤mhõÀ, ©¢u®, ©»UPmk,
\ºUPøµ ÷|õ´ ÷£õßÓÁøÁ Sn©õS®.
6. PÔ÷Á¨¤ø»²hß _mh ¦Î, ÁÖzu E¨¦, ÁÖzu
ªÍPõ´ BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx xøÁ¯À ö\´x
\õ¨¤mhõÀ, ¤zu Áõ¢v, ãµnU ÷PõÍõÖPÒ
÷£õßÓøÁ \›¯õS®.
7. øP AÍÄ PÔ÷Á¨¤ø»ø¯ ‰ßÖ ªÍS ÷\ºzx
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ |À» £] EshõS®.
112
8. PÔ÷Á¨¤ø», |õÁÀ ©µ Cø», RÇõö|À¼
‰ßøÓ²® ÂÊuõP Aøµzx £õ¼À P»UQa
\õ¨¤mk Á¢uõÀ, PÀ½µÀ \õº¢u £õv¨¦PÒ
Sn©õS®.
9. PÔ÷Á¨¤ø», _US, öÁ¢u¯®, ©g\Ò BQ¯ÁØøÓ
|ßS ÁÖzx¨ ö£õi ö\´x, vÚ•® Põø» ©õø»
Ç÷ÁøÍ²® EnÄUS¨ ¤ÓS 5 Qµõ® AÍÄUSa
\õ¨¤mhõÀ ‰mkÁ¼, Áõu ÷|õ´PÒ }[S®.
10. E»º¢u PÔ÷Á¨¤ø», •¢v›¨ £¸¨¦, ö|À¼•ÒÎ
‰ßøÓ²® \© AÍÄ Gkzx Aøµzx £õ¼À P»UQU
SizuõÀ, CøÍzu EhÀ ö£¸US®.
PÔ÷Á¨¤ø»°ß ¤Ó £¯ßPÒ
Eh¾US Fmh•®, Á¼ø©²® uµUTi¯ \zxPÒ
PÔ÷Á¨¤ø»°À {øÓ¯ EÒÍÚ. EnÂÀ
PÔ÷Á¨¤ø»ø¯ AiUPi ÷\ºzxa \õ¨¤mhõÀ \ºUPøµ
÷|õ´ Áµõ©À ukUP»õ®.
1. PÔ÷Á¨¤ø» PõµU SÇ®¦
PÔ÷Á¨¤ø» & 2 øP¨¤i
¦Î & G¾ªaø\ AÍÄ
|Àö»sön´ & 2 ì§ß
EÐzu® £¸¨¦ & 2 ì§ß
xÁµ® £¸¨¦ & 2 ì§ß
Phø»¨ £¸¨¦ & 2 ì§ß
ö£¸[Põ¯zyÒ & ]ÔuÍÄ
§sk & 6 £À
ö\´•øÓ
Áõn¼°À Gsön´ ÂmkU Põ´¢u¤ß, xÁµ®
£¸¨¦, Phø»¨ £¸¨¦, EÐzu® £¸¨¦, §sk,
113
ªÍPõ´, ö£¸[Põ¯® BQ¯ÁØøÓ ÁÖzxU-
öPõÒÍÄ®. AuÝhß ¦Î, PÔ÷Á¨¤ø», E¨¦ BQ¯-
ÁØøÓa ÷\ºzx |ßÓõP AøµzxUöPõÒÍÄ®.
¤ÓS, Áõn¼ø¯ Ak¨¤À øÁzx, ]Ôx |Àö»s-
ön´ ÂmkU Põ´¢ux®, PkS, EÐzu® £¸¨¦, ^µP®,
PÔ÷Á¨¤ø» BQ¯ÁØøÓ¨ ÷£õmkz uõÎzx, AvÀ
Aøµzu ÂÊøuU Pøµzx FØÔ |ßÓõPU öPõvUP-
øÁzx CÓUPÄ®.
2. PÔ÷Á¨¤ø» öuõUS
PÔ÷Á¨¤ø» & Aøµ Q÷»õ
ªÍPõ´ ÁØÓÀ & 50 Qµõ®
PkS & J¸ ì§ß
EÐzu® £¸¨¦ & 50 Qµõ®
ö£¸[Põ¯® & 5 Qµõ®
|Àö»sön´ & 50 ª.¼.
ö\´•øÓ
PÔ÷Á¨¤ø»ø¯ Áõn¼°À ÷£õmk ö©õÖö©õÖ¨-
£õP ÁÖzxUöPõÒÍÄ®. ¤ÓS, ]Ôx Gsön´ Âmk,
PkS, EÐzu® £¸¨¦, ö£¸[Põ¯®, ªÍPõ´ ÁØÓÀ
BQ¯ÁØøÓ²® ÁÖzxUöPõÒÍÄ®. AøÚzøu²®
Eµ¼À ÷£õmk E¨¦, ¦Î, ö£¸[Põ¯® ÷\ºzx
CizxUöPõÒÍÄ®. Cx, ¤zuzøuz uozx £]ø¯z
ysk® AØ¦u©õÚ EnÁõS®.
3. PÔ÷Á¨¤ø» ö£õi
PÔ÷Á¨¤ø» & 2 øP¨¤i
uÛ¯õ & 2 ì§ß
114
Gsön´ & 5 ì§ß
Phø»¨ £¸¨¦ & 100 Qµõ®
EÐzu® £¸¨¦ & 100 Qµõ®
ö\´•øÓ
÷u[Põø¯z x¸Â, Áõn¼°À Gsön´ Âhõ©À
]Á¢u {ÓzvÀ ÁÖzxUöPõÒÍÄ®. ¤ÓS, uÛ¯õøÁ-
²® Áõn¼°À ÷£õmk |ßÓõP ©n® Á¸® Áøµ
]ÁUP ÁÖzxUöPõÒÍÄ®.
Akzx, Áõn¼°À Gsön´Âmk •u¼À ªÍPõø¯
]ÁUP ÁÖzxUöPõÒÍÄ®. ¤ÓS, PÔ÷Á¨¤ø»,
Phø»¨ £¸¨¦, EÐzu® £¸¨¦, E¨¦ BQ¯ÁØøÓ¨
ö£õßÛÓ©õP ÁÖzxUöPõsk, AøÚzøu²®
JßÓõPa ÷\ºzx¨ ö£õi ö\´xöPõÒÍÄ®.
4. PÔ÷Á¨¤ø» Aøh
PÔ÷Á¨¤ø» & Aøµ Q÷»õ
¦Ê[PÀ A›] & Aøµ Q÷»õ
÷\õ®¦ & 15 Qµõ®
£møh & 15 Qµõ®
Phø»¨ £¸¨¦ & 100 Qµõ®
xÁµ® £¸¨¦ & 100 Qµõ®
ªÍPõ´ & 10 GsoUøP
§sk & 20 £À
]ßÚ öÁ[Põ¯® (A›¢ux) & 150 Qµõ®
115
ö\´•øÓ
A›], xÁµ® £¸¨¦, Phø»¨ £¸¨¦ ‰ßøÓ²®
usp›À ÷£õmk J¸ ©o ÷|µ® FÓøÁUPÄ®. ¤ÓS,
AÁØ÷Óõk ªÍPõ´ ÷\ºzx AøµUPÄ®. E¨¦, ÷\õ®¦,
£møh BQ¯ÁØøÓ²® ÷£õmk |ßÓõP AøµUPÄ®.
Pøh]°À PÔ÷Á¨¤ø»ø¯²® ÷\ºzx AøµzxU-
öPõÒÍÄ®.
¤ÓS, |ÖUQ¯ öÁ[Põ¯®, §sk, ÷u[Põ´z x¸ÁÀ
BQ¯ÁØøÓ ©õÂÀ ÷\ºzx |ßS P»UQ Aøh÷£õÀ
ö\´x \õ¨¤hÄ®.
100 Qµõ® PÔ÷Á¨¤ø»°À EÒÍ \zxPÒ

}ºa\zx & 85.8 \uÃu®
¦µu® & 0.4 \uÃu®
öPõÊ¨¦ & 0.6 \uÃu®
£õì£µì & 70 ª.Q.
PõÀ]¯® & 185 ª.Q.
Ç®¦ & 1.85 ª.Q.
¤&Põ®¨ÍUì & 6.9 ª.Q.
P÷»õ›z vÓß : 45 P÷»õ›
116
14
uskU Røµ
(Amaranthus gangeticus)
]zuº £õhÀ
uskö©zu Áõ´Ä uÛ¯õu ûÍ©õ®
ÂßkøµUQÀ ]ß÷Úõ´÷£õ® ÂÒÍ÷Áõ &
öPõshUPõÀ
}ºUPk¨¦ öÁmøh¯ÚÀ {À»õx ÷|›øÇ÷¯!
÷£õºUPk¨¤ µzu•®÷£õ®.
ö£õ¸Ò
}ºUPk¨¦, öÁmøha`k, EhÀ `k ÷£õßÓ
SøÓPÒ w¸®. AvP©õPa \õ¨¤mhõÀ Áõ²z
öuõÀø»²®, ûÍzøu²® EshõUS®.
uskU Røµ°ß ußø©
117
uskU Røµ°À ö\´¯¨£k® AøÚzxÂu©õÚ EnÄ-
PÐ® Eh¾US Á¼ø©ø¯²®, ö£õ¼øÁ²® uµU-
Ti¯øÁ. ]Ö}µP ÷|õ´PøÍU Sn¨£kzv, ]Ö}µP[-
PøÍ¨ £õxPõUPUTi¯x. Eèn ÷|õ´PÐUS |À»
©¸¢x Cx. •ØÔ¯ Røµz usiÀ |õºa \zx AvP©õP
Ç¨£uõÀ ©»a]UPÀ •ØÔ¾® }[S®.
CÍø©°À HØ£k® •xø© {ø»ø¯z uk¨£vÀ
C¢uU Røµ •ßÚo°À EÒÍx. CvÀ, PõÀ]¯•®
Ç®¦a \zx® AvP©õP EÒÍÚ. ÷©¾® ¦µu®,
öPõÊ¨¦, |õºa \zx, øÁmhªß ] ©ØÖ® ¤
Põ®¨ÍUì, £õì£µì ÷£õßÓ \zxPÐ® EÒÍÚ.
uskU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. uskU Røµ²hß ^µP®, ©g\Ò Cµsøh²® ÷\ºzxU
Påõ¯©õPa ö\´x \õ¨¤mhõÀ EhÀ `k SøÓ²®.
2. uskU Røµ²hß öÁ¢u¯®, ^µP® ÷\ºzx Påõ¯-
©õPa ö\´x \õ¨¤mhõÀ ‰» ÷|õ´PÒ Sn©õS®.
‰»zvÀ EshõS® ö£ÍzvµU PmiPÐ® ©øÓ²®.
3. uskU Røµ²hß ]Ö £¸¨¦, §sk Cµsøh²®
÷\ºzxa \õ¨¤mhõÀ EhÀ G›a\À w¸®.
4. ]Á¨¦ {Ó uskU RøµUS Â÷\å Sn® Esk.
C¢uU Røµz uskhß, xzv Cø» ÷\ºzx
Påõ¯©õPa ö\´x \õ¨¤mhõÀ, öÁmøha`k,
öÁÒøÍ¨£kuÀ ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
5. uskU Røµ²hß ªÍøP²®, ©g\øÍ²® ÷\ºzxU
Påõ¯©õPa ö\´x \õ¨¤mhõÀ Eh¼À EÒÍ
öPõÊ¨¦ Pøµ²®.
6. uskU Røµ, xzv Cø», ^µP® ‰ßøÓ²® ÷\ºzx
Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ ‰»a`k EÒÎmh ‰»®
öuõhº£õÚ AøÚzx¨ ¤µaøÚPÐ® w¸®.
7. uskU Røµ²hß, ^µP®, ©g\Ò ©ØÖ® £õº¼ø¯a
÷\ºzx Påõ¯©õPa ö\´x \õ¨¤mhõÀ û÷£v
Sn©õS®. }º G›a\À, }ºU Pk¨¦® ©øÓ²®. ]Ö}º
uõµõÍ©õP¨ ¤›²®.
118
8. uskU Røµ, ªÍS, ©g\Ò, ÷u[Põ´¨£õÀ
BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzxU öPõvUPøÁzxa \õ¨¤m-
hõÀ µzu® _zu©õS®. Eh¼À ¦x µzu® EØ£zv
BS®. EhÀ Á¾¨ö£Ö®. £øh, ö\õÔ, ]µ[S
÷£õßÓ ÷uõÀ ÷|õ´PÒ Sn©õS®.
9. uskU Røµ²hß ö|À¼a\õÖ ÷\ºzx Aøµzx \õÖ
Gkzx, \õØÖUS \©©õPz ÷uß P»¢x Põá] CÓUQ
vÚ•® Cµsk ì§ß \õ¨¤mk Á¢uõÀ, Ps
÷|õ´PÒ AøÚzx® Sn©õS®.
10. uskU Røµ²hß EÐ¢x, ©g\Ò Cµsøh²®
÷\ºzxU Påõ¯©õPa ö\´x \õ¨¤mhõÀ |µ®¦U
÷PõÍõÖPÒ \›¯õS®.
uskU Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. uskU RøµU Tmk
uskU Røµ (|ÖUQ¯x) & 200 Qµõ®

PkS & Aøµ ì§ß
ö£¸[Põ¯z yÒ & PõÀ ì§ß
©g\Ò & PõÀ ì§ß
xÁµ® £¸¨¦ & 100 Qµõ®
ªÍPõ´¨ ö£õi & PõÀ ì§ß
EÐzu® £¸¨¦ & J¸ ì§ß
÷u[Põ´z x¸ÁÀ & J¸ øP AÍÄ
ö\´•øÓ
uskU Røµø¯ |õº }UQ, ö£õi¨ö£õi¯õP |ÖUQU-
öPõÒÍÄ®. Akzx, xÁµ® £¸¨¦, ©g\Ò, ö£¸[-
Põ¯® BQ¯ÁØøÓ ÷ÁPøÁzxUöPõÒÍÄ®. ©ØöÓõ¸
£õzvµzvÀ Røµzusk, ªÍPõ´¨ö£õi, E¨¦ BQ¯-
ÁØøÓ ÷ÁPøÁzx, £¸¨ø£U Pøh¢x, ÷u[Põ´z
119
x¸ÁÀ ÷\ºzx ÷ÁPÂhÄ®. ¤ÓS, Áõn¼°À
Gsön´ FØÔ, PkS, EÐzu® £¸¨¦, PÔ÷Á¨¤ø»
÷\ºzxz uõÎzx CÓUPÄ®. G¾®¦PÐUS Á¾
÷\ºUS® AØ¦u EnÄ Cx.
2. uskU Røµ \õ®£õº
uskU Røµ (|ÖUQ¯x) & Aøµ Q÷»õ
öÁ[Põ¯® & 2
PkS & Aøµ ì§ß
uUPõÎ & 2
uÛ¯õ ö£õi & Aøµ ì§ß
100 Qµõ® uskU Røµ°À EÒÍ \zxPÒ

}ºa\zx & 85.6 \uÃu®
¦µu® & 4 \uÃu®
öPõÊ¨¦ & 0.5 \uÃu®
PõÀ]¯® & 400 ª.Q.
£õì£µì & 85 ª.Q.
Ç®¦ & 25 ª.Q.
P÷»õ›z vÓß : 45 P÷»õ›
120
©g\Ò ö£õi & Aøµ ì§ß
xÁµ® £¸¨¦ & Aøµ P¨
EÐzu® £¸¨¦ & Aøµ ì§ß
ö\´•øÓ
£¸¨¦, ©g\Ò, ö£¸[Põ¯® ‰ßøÓ²® ÷ÁPøÁzx
Gkzx ©]zxUöPõÒÍÄ®. ¤ÓS, Áõn¼°À
Gsön´ Âmk, uUPõÎ, öÁ[Põ¯®, uÛ¯õ ö£õi,
©g\Ò ö£õi BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx ÁuUQ, Akzx,
uskU Røµø¯²® ÷\ºzx |ßS ÷ÁPÂhÄ®. ¤ÓS,
£¸¨¦ ©]¯ø»a ÷\ºzx, J¸ öPõv Á¢ux®, ¦ÎU
Pøµ\ø» FØÔU öPõvUP ÂhÄ®. ¦Î Áõ\øÚ
Ah[Q¯ ¤ÓS, PkS, EÐ¢x, ªÍPõ´ ÁØÓÀ, §sk
BQ¯- Á ØøÓ Gsön´Âmkz uõÎzx \õ®£õ›À
÷\ºUPÄ®.
121
15
öÁ[Põ¯zuõÒ
(Allium cepa)
]zuº £õhÀ
öÁ¨£‰ »[Qµ¢v ÃÖµzu ¤zu•hß
ö\¨¦|õ AUPµ¢w µõzuõP® & öÁ¨¦U
P¸¨£Ö©¢ ug\¢{ Põ\®Á°Ø Ö¨£À
ui¨÷£Ö® öÁ[Põ¯z uõÒ.
ö£õ¸Ò
EhÀ `k, ‰»UPk¨¦, µzu ‰»®, ¤zu
÷|õ´PÒ, |õUQÀ HØ£k® ¦sPÒ, wµõu uõP®,
Á°ØÖU Pk¨¦, ©¢u®, áßÛ, Põ\÷|õ´,
Á°ØÖ E¨¦\®, Eh¼À EshõS® ui¨¦,
|ø©a\À ÷£õßÓøÁ w¸®.
öÁ[Põ¯z uõÎß ußø©
122
ùP® EshõUQ & Emmenagogue
Põ©® ö£¸UQ & Aphrodisiac
öÁ[Põ¯zvß Cø»uõß öÁ[Põ¯zuõÒ GßÖ

AøÇUP¨£kQÓx. Eènz ußø©¯õÀ, EhÀ
£¸©øÚU SøÓ¨£vÀ •ß÷Úõi¯õP EÒÍx. ]Ö}µP
÷|õ´PÒ, ©õuÂ»USU ÷PõÍõÖPÒ, ShØ¦s ÷£õßÓ
¤µaøÚPÒ w¸®.
EnÂÀ öÁ[Põ¯z uõøÍa ÷\ºzxUöPõshõÀ Põ©
EnºÄ AvP›US®. |õÍªÀ»õ _µ¨¤U ÷PõÍõÖ-PøÍa
\› ö\´²®. øuµõ´k ¤µaøÚ EÒÍÁºPÒ Cøu
AiUPi \õ¨¤mhõÀ |»® ö£Ó»õ®.
öÁ[Põ¯z uõÎß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. öÁ[Põ¯z uõÐhß ^µP®, ÷\õ®¦ ÷\ºzx Aøµzx,
Påõ¯©õPa \õ¨¤mhõÀ wµõu uõP® w¸®.
2. öÁ[Põ¯z uõÒ, ö£õkuø», öÁ¢u¯® ‰ßøÓ²®
\© AÍÄ Gkzx Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ µzu ‰»®,
ö£ÍzvµU Pmi ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
3. öÁ[Põ¯z uõøÍ Aøµzx, AvÀ öÁ¢u¯zøu
FÓøÁzx E»ºzv¨ ö£õi ö\´x, vÚ•® J¸
ì§ß AÍÄ \õ¨¤mhõÀ EhÀ `k SøÓ²®.
4. öÁ[Põ¯z uõÒ, K›uÌ uõ©øµ Cµsøh²® \©
AÍÄ Gkzx Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ, Â¢vß `k
SøÓ²®. Eh¾ÓÂÀ }izu Cß£® QøhUS®.
5. öÁ[Põ¯z uõÐhß ]Ôx Cg] ÷\ºzx Aøµzxa
\õ¨¤mhõÀ |À» £] EshõS®.
6. öÁ[Põ¯z uõÐhß J¸ ì§ß £õº¼ø¯¨ ö£õi-
¯õUQa ÷\ºzx Påõ¯©õPa ö\´x \õ¨¤mhõÀ, }º
G›a\À, }µøh¨¦ }[Q, ]Ö}º uõµõÍ©õP¨ ¤›²®.
7. öÁ[Põ¯z uõøÍ Aøµzx, AvÀ P¸¨¦ GÒ,
P¸g^µP® Cµsøh²® \© AÍÂÀ P»¢x |ßS
Põ¯øÁzx AøµzxUöPõÒÍÄ®. ©õuÂ»US Áµõu
\©¯[PÎÀ J¸ ì§ß AÍÄUS Põø» ©õø» GÚ
123
‰ßÖ |õÒPÒ \õ¨¤mhõÀ ¤µaøÚ w¸®. Cøu,
Pº¨¤oPÒ \õ¨¤hU Thõx.
8. öÁ[Põ¯z uõøÍ Aøµzx, AvÀ v¨¤¼ø¯U
P»¢x Põ¯øÁzx¨ ö£õi¯õUPÄ®. CvÀ, Aøµ
Qµõ® ö£õiø¯ ÷uÛÀ P»¢x \õ¨¤mhõÀ \Î,
Ç©À, Bìx©õ ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
9. öÁ[Põ¯z uõøÍ Aøµzx, AvÀ J¸ Qµõ® áõvU
Põ´ ö£õiø¯U P»¢x \õ¨¤mhõÀ Põ© EnºÄ
AvP›US®.
10.öÁ[Põ¯z uõÒ, xzv Cø» Cµsøh²® \©
AÍÄ Gkzx Aøµzx, ]Ôx ©g\Ò yÒ ÷\ºzxa
\õ¨¤mhõÀ ShØ¦s ©ØÖ® Áõ´¨¦s
Sn©õS®.
öÁ[Põ¯z uõÎß ¤Ó £¯ßPÒ
1. öÁ[Põ¯z uõÒ \mÛ
|ÖUQ¯ öÁ[Põ¯z uõÒ & 200 Qµõ®
ö£¸g^µP® & Aøµ ì§ß
§sk & 10 £À
öPõzu©À¼, ¦vÚõ,
PÔ÷Á¨¤ø» & J¸ øP¨¤i
Cg] & J¸ xsk
ö£¸[Põ¯®, ©g\Ò & PõÀ ì§ß
uUPõÎ & 3
G¾ªaø\ & £õv AÍÄ
124
ö\´•øÓ
Áõn¼°À Gsön´Âmk, öÁ[Põ¯z uõøÍ¨ ÷£õmk,
G¾ªaø\ø¯¨ ¤È¢xÂmk |ßS ÁuUPÄ®. ¤ÓS
ªÍS, ^µP®, ÷\õ®¦, §sk, £aø\ ªÍPõ´, öPõzu©À¼,
¦vÚõ, PÔ÷Á¨¤ø», Cg] BQ¯- Á ØøÓ Aøµzx,
öÁ[Põ¯zuõÐhß ÷\ºzx ÁuUPÄ®. uUPõÎø¯
|ÖUQa ÷\ºzx ÁuUQ, E¨¦, ©g\Ò, ö£¸[Põ¯® BQ¯-
ÁØøÓ²® ÷\ºzx Gkzx, ÷»\õP ©]zxUöPõÒÍÄ®.
]Ôx Gsön´°À PkS, £¸¨¦ ÷£õmkz uõÎzx,
©]¯ø»²® ÷\ºzx, ÷»\õPU öPõvUPøÁzx CÓUPÄ®.
Cøuz öuõhº¢x 21 |õÒPÒ \õ¨¤mhõÀ EhÀ Gøh
öÁSÁõPU SøÓ²®.
2. öÁ[Põ¯z uõÒ ö|´
öÁ[Põ¯z uõÒ (|ÖUQ¯x) & 500 Qµõ®
_zu©õÚ ö|´ & J¸ Q÷»õ
ö\´•øÓ
öÁ[Põ¯z uõøÍ |ÖUQ, ]Ôx ÷|º ÷\ºzx Aøµzx \õÖ
Gkzx ÁiPmi, Áõn¼°À FØÔU Põá\Ä®. |õßQÀ
J¸ £[PõPa _si¯x® J¸ Q÷»õ ö|´ø¯ AvÀ
÷\ºzxU Põá] CÓUPÄ®. Cøuz vÚ•® EnÂÀ
÷\ºzxUöPõÒÍ»õ®. CuÚõÀ, EhÀ £¸©ß, AvPU
öPõÊ¨¦ ÷£õßÓ ¤µaøÚPÒ w¸®. µzu AÊzu ÷|õ´,
Cu¯ ÷|õ´ EÒÍÁºPÐUS C¢u ö|´ ªPÄ® |À»x.
3. öÁ[Põ¯z uõÒ £a\i
öÁ[Põ¯z uõÒ & J¸ Pmk
Cg] & J¸ xsk
öPõzu©À¼ Cø» & J¸ øP¨¤i
uUPõÎ \õì & 5 ì§ß
125
u°º & J¸ P¨
ªÍSz yÒ & Aøµ ì§ß
ö\´•øÓ
öÁ[Põ¯z uõøÍ²®, öPõzu©À¼ø¯²® _zu® ö\´x
ö£õi¨ö£õi¯õP |ÖUQUöPõÒÍÄ®. Akzx £aø\
ªÍPõ´ ©ØÖ® Cg]ø¯ |ÖUQa ÷\ºzx, u°øµ²®
P»¢x ÷uøÁ¯õÚ E¨ø£²® ÷\ºzx, uUPõÎ \õì
P»¢x \õ¨¤h»õ®. Ehø» CÍø©¯õP øÁzv¸UP
EuÄ® £a\i Cx.
4. öÁ[Põ¯z uõÒ `¨
öÁ[Põ¯z uõÒ & J¸ Pmk
Cg] & J¸ xsk
uUPõÎ & 4
÷u[Põ´ & J¸ ‰i
Søh ªÍPõ´ & JßÖ
öPõzu©À¼ & 2 øP¨¤i
E¨¦, ö|´ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ö\´•øÓ
SøhªÍPõ´, öÁ[Põ¯zuõÒ, öPõzu©À¼ BQ¯-
ÁØøÓ¨ ö£õi¨ö£õi¯õP A›¢xöPõÒÍÄ®. Akzx,
uUPõÎø¯ |ÖUQ Cg]²hß ÷\ºzx, ªÍS yÂ
Aøµzx ÁiPmiUöPõÒÍÄ®. ÷u[Põø¯z x¸Â £õÀ
Gkzx, Cµsøh²® P»¢x öPõvUP øÁUPÄ®. ¤ÓS,
ö|´ ÷\ºzx A›¢xøÁzxÒÍøu²® ÷\ºzxU öPõvUP-
øÁzx, E¨¦¨ ÷£õmk CÓUPÄ®. C¢u `¨, \P» ÷|õ´-
PÐUS® {Áõµn® uµUTi¯x.
126
16
öÁ¢u¯U Røµ
(Trigonella foenum-graecum)
]zuº £õhÀ
ö£õ¸©À ©¢u® Áõ²P£® ÷£õµõkQßÓ
Ç©À A¸]°øÁ HS¢ & uøµ°À
wx ¾¯º|©øÚa ^Ö® ÂÈ¯n[÷P!
÷PõvÀöÁ¢u ¯URøµ öPõÒ.
ö£õ¸Ò
Á°ØÖ¨ö£õ¸©À, Á°Ö ©¢u®, Áõ²U

÷PõÍõÖPÒ, P£ ÷|õ´, öuõhº Ç©À,
¸]°ßø© ÷£õßÓøÁ w¸®.
öÁ¢u¯U Røµ°ß ußø©

Põ©® ö£¸UQ & Aphrodisiac
127
Eµ©õUQ & Tonic
RøµPÎÀ ªP Â÷\å©õÚx öÁ¢u¯U Røµ¯õS®.

C¢uU Røµ°À |õºa \zx, Ç®¦a \zx, PõÀ]¯®
©ØÖ® øÁmhªßPÒ AvP©õP EÒÍÚ. Ehø»
Á¼ø©¯õUQ, ÷uõÀ ÷|õ´PøÍ¨ ÷£õUQ, `møhz
uozx, µzuzøu¨ ö£¸UQ |® B÷µõUQ¯ ÁõÌUøPUS
AizuÍ©õPz vPÌÁx öÁ¢u¯U Røµ.
öÁ¢u¯U Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. öÁ¢u¯U Røµ²hß, §sk, E¨¦ ÷\ºzx Aøµzxa
\õ¨¤mhõÀ EhÀ `k SøÓ²®.
2. öÁ¢u¯U Røµ²hß £aø\ ªÍPõ´, öPõzu©À¼
÷\ºzx Aøµzx \mÛ¯õPa ö\´x \õ¨¤mhõÀ
©»a]UPÀ w¸®.
3. öÁ¢u¯U Røµ²hß ]Ôx ^µP® ÷\ºzxU
Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ }ºUPk¨¦, }º G›a\À
\›¯õS®.
4. öÁ¢u¯U Røµ²hß ]Ôx EÐ¢øuz umi¨÷£õmk
Påõ¯©õPa ö\´x \õ¨¤mhõÀ ShØ¦s
Sn©õS®.
5. öÁ¢u¯U Røµ²hß ]Ôx ÁõøÇ¨§, ªÍS ÷\ºzxU
Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ µzu® y´ø©¯õS®.
÷uõÀ ÷|õ´PÐ® Sn©õS®.
6. öÁ¢u¯U Røµ²hß Søh ªÍPõ´, P\P\õ, §sk
BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzxU Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ
Põ© EnºÄ AvP›US®.
7. öÁ¢u¯U Røµ²hß ]Ôx K©® ÷\ºzx Aøµzxa
\õ¨¤mhõÀ Áõ²U ÷PõÍõÖPÒ }[S®.
8. öÁ¢u¯U Røµø¯ Aøµzx, AvÀ ©õxøÍ Kk,
ÂÀÁ Kk Cµsøh²® \© AÍÂÀ Gkzx AøµzxU
P»¢x Põ¯øÁzx¨ ö£õi¯õUQz vÚ•® Põø»
©õø» Ç÷ÁøÍ²® 2 Qµõ® AÍÄ \õ¨¤mhõÀ
|À» EhÀ Á¼ø© EshõS®. \ºUPøµ ÷|õÚS®
]Ó¢ux.
128
9. öÁ¢u¯U Røµ²hß, E»º¢u vµõmø\ (10), ^µP®
(Aøµ ì§ß) Cµsøh²® ÷\ºzxU Påõ¯©õUQa
\õ¨¤mhõÀ, G¨£i¨£mh Ç©¾® Sn©õS®.
10. öÁ¢u¯U Røµ²hß {»õÁøµ Cø»ø¯ \© AÍÄ
÷\ºzx, ]Ôx K©® P»¢x Aøµzx CµÂÀ
\õ¨¤mhõÀ Põø»°À ©»® uõµõÍ©õPU PÈ¢x,
Á°ØÖ E¨¦\® uo²®.
öÁ¢u¯U Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. öÁ¢u¯U Røµ \õu®
öÁ¢u¯U Røµ & 100 Qµõ®
§sk & 6 £À
öÁ[Põ¯® & 2
ªÍPõ´z yÒ & J¸ ì§ß
uÛ¯õ ö£õi & J¸ ì§ß
Pµ® ©\õ»õ ö£õi & Aøµ ì§ß
Gsön´ & 100 ª.¼.
ö\´•øÓ
£õì©v A›]ø¯ J¸ ©o ÷|µ® FÓøÁzx, JßÖUS
Js÷n•UPõÀ £[S }º ÷\ºzx, Ev›¯õP Áizx J¸
ö£›¯ umiÀ öPõmi BÓÂhÄ®. Akzx, J¸ ö£›¯
Áõn¼°À Gsön´ÂmkU Põ´¢ux® §sk,
öÁ[Põ¯® ©ØÖ® öÁ¢u¯U Røµø¯¨ ö£õiö£õi¯õP
|ÖUQ¨÷£õmk, 50 Qµõ® ö|´ ÷\ºzx |ßÓõP
ÁuUPÄ®.
¤ÓS, uÛ¯õ ö£õi, ªÍPõ´z yÒ, Pµ® ©\õ»õ yÒ
BQ¯ÁØøÓ¨÷£õmk, £aø\ Áõ\® ÷£õS®Áøµ
ÁuUPÄ®. Pøh]¯õP, 2 ì§ß G¾ªaø\a \õÖ ¤È¢x
\õuzvÀ öPõmiU QÍÓÄ®.
129
2. öÁ¢u¯U Røµ £a\i
öÁ¢u¯U Røµ & 2 Pmk
PkS & J¸ ì§ß
ªÍS & J¸ ì§ß
uUPõÎ & 3
¦Îzu u°º & 400 ª.¼.
ö\´•øÓ
öÁ¢u¯U Røµø¯a _zu® ö\´x ö£õi¯õP |ÖUQU-

öPõÒÍÄ®. Akzx ªÍS, ^µP® Cµsøh²®
ö£õizxUöPõÒÍÄ®. ¤ÓS |ÖUQ¯ Røµ, |ÖUQ¯
uUPõÎ, £aø\ ªÍPõ´, ªÍS, ^µP®, E¨¦, ]Ôx
öPõzu©À¼ BQ¯ÁØøÓz u°¸hß ÷\ºzx |ßS
P»¢xöPõÒÍÄ®.
Ç®¦a \zx, |õºa \zx {øÓ¢u C¢u¨ £a\i, ShÀ

\õº¢u ¤µaøÚPÒ, Eèn ÷|õ´PøÍz wºUPUTi¯x.
\ºUPøµ ÷|õ¯õÎPÒ AÁ]¯® \õ¨¤h÷Ási¯ EnÄ
Cx.
3. öÁ¢u¯U Røµ £÷µõmhõ
öÁ¢u¯U Røµ & J¸ Pmk

ø©uõ ©õÄ & 2 P¨
u°º & Aøµ P¨
130
ö\´•øÓ
öÁ¢u¯U Røµø¯a _zu® ö\´x ö£õi¯õP |ÖUQU-
öPõÒÍÄ®. Akzx, ø©uõ ©õøÁ |ßS \¼zx, u°º
÷\ºzx¨ ¤ø\¯Ä®. u°º ÷£õuÂÀø»ö¯ßÓõÀ ]Ôx
Gsön´ ÷\ºzxUöPõÒÍ»õ®. uspº ÷\ºUPU
Thõx. 2 ©o ÷|µ® FÓøÁzu ¤ÓS, E¸søhPÒ
ö\´x, \¨£õzv÷£õÀ ÷u´zx, AvÀ |ÖUQ¯
Røµø¯z yÂ ¤ÓS \xµ® AÀ»x •U÷Põn©õP
©izxUöPõÒÍÄ®. ÷uõø\U PÀ¼À Gsön´ Âmk
Ç£UP•® ÷ÁP øÁzx GkzxU öPõÒÍÄ®.
EhÀ `møhz uoUPUTi¯x öÁ¢u¯U Røµ. ShØ-
¦s, Áõ´¨¦s, \ºUPøµ ÷|õ´ EÒÍÁºPÒ öÁ¢u¯U
Røµ £÷µõmhõøÁa \õ¨¤mk¨ £¯ßö£Ó»õ®.
4. öÁ¢u¯U Røµ xøÁ¯À
öÁ¢u¯U Røµ & 100 Qµõ®
100 Qµõ® öÁ¢u¯U Røµ°À EÒÍ \zxPÒ

¦µu® & 4.5 \uÃu®
öPõÊ¨¦ & 0.9 \uÃu®
PõÀ]¯® & 400 ª.Q.
£õì£µì & 50 ª.Q.
Ç®¦ & 16 ª.Q.
P÷»õ›z vÓß : 49 P÷»õ›
131
uUPõÎ & 2
öÁ[Põ¯® & 2
Phø»¨ £¸¨¦ & 5 ì§ß
EÐzu® £¸¨¦ & 5 ì§ß
PkS, PÔ÷Á¨¤ø» & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ö\´•øÓ
öÁ¢u¯U Røµø¯ B´¢x _zu® ö\´xöPõÒÍÄ®.
Áõn¼°À ]Ôx Gsön´ÂmkU Põ´¢uÄhß, PkS,
EÐzu® £¸¨¦, Phø»¨ £¸¨¦, ªÍPõ´,
PÔ÷Á¨¤ø» BQ¯ÁØøÓ¨ ÷£õmk |ßS ÁÖUPÄ®.
Akzx, Røµø¯²® ÷\ºzx |ßÓõP ÁuUPÄ®. |ÖUQ¯
öÁ[Põ¯®, uUPõÎø¯¨ ÷£õmk, CßÝ® ]ÔuÍÄ
Gsön´ ÷\ºzx ÁuUQ Gkzx, ÷uøÁ¯õÚ AÍÂÀ
E¨¦a ÷\ºzx xøÁ¯»õPa ö\´xöPõÒÍÄ®.
132
17
P›\»õ[Pso
(Eclipta prostrata)
]zuº £õhÀ
SµØP®©Ø Põ©õø» Smhö©õk ÷\õø£

²ØÓ£õsk £ß÷Úõ ö¯õÈ¯ & {µØ ö\õßÚ
ö©´¯õ¢ uPøµö¯õzu «Î sq |Ø¦»zxU
øP¯õ¢ uPøµö¯õzuU PõÀ.
ö£õ¸Ò
öuõsøh°À HØ£k® ÷|õ´PÒ, Põ©õø»,

Sèh®, µzu ÷\õøP, Á°Ö Fv¨÷£õuÀ ÷£õßÓ
¤µaøÚPøÍz wºUS® ÁÀ»ø© ö£ØÓx.
P›\»õ[Pso°ß ußø©
¤zu }º¨ö£¸UQ & Cholagogue

Eµ©õUQ & Tonic
EhÀ÷uØÔ & Alterative
Áõ¢v EshõUQ & Emet
133
}º©»® ÷£õUQ & Purgative
ÃUP® E¸UQ & Deobstruent
DµÀ ÷uØÔ & Hepictonic
PÀ½µø»¨ £»¨£kzuUTi¯ SnzuõÀ, ©g\Ò Põ©õø»,

÷\õøP ÷£õßÓ ÷|õ´PÐUS P›\»õ[Pso £¯ß£kzu¨
£kQÓx.
P›\»õ[Pso°À Cµsk ÁøPPÒ EÒÍÚ. AøÁ:
1. öÁÒøÍU P›\»õ[Pso
2. ©g\Ò P›\»õ[Pso
CvÀ, ©g\Ò P›\»õ[Pso ªPÄ® Â÷\å©õÚx.
Cµsøh²÷© EnÁõPa \õ¨¤h»õ®. P›\»õ[-Pso°À
Ç®¦a \zx AvP©õP EÒÍx.
P›\»õ[PsoU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. P›\»õ[PsoU Røµa \õØÔÀ v¨¤¼ø¯ FÓøÁzx
E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•® Põø»°À 2 Qµõ®
\õ¨¤mhõÀ, P£ ÷|õ´PÒ, Bìx©õÁõÀ HØ£k®
‰a]øµ¨¦ ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
2. P›\»õ[PsoU Røµa \õØÔÀ Av©xµzøu FÓøÁzx
Ç÷ÁøÍ²® 2 Qµõ® AÍÄ ÷uÛÀ SøÇzxa
\õ¨¤mhõÀ Ç©À, ¦øPa\À BQ¯øÁ \›¯õS®.
3. P›\»õ[PsoU Røµa \õÖ (30 ª.¼.), £¸¨¦U Røµa
\õÖ (30 ª.¼.) Cµsøh²® JßÓõPU P»¢x vÚ•®
Põø»°À \õ¨¤mhõÀ Bµ®£{ø»°À EÒÍ
¦ØÖ÷|õ´PÒ Sn©õS®.
4. P›\»õ[PsoU Røµa \õØÔÀ ö|À¼•ÒÎ, ^µP®
Cµsøh²® \© AÍÄ FÓøÁzx E»ºzv¨
ö£õi¯õUQ, vÚ•® Põø» ©õø» Ç÷ÁøÍ²® 2 Qµõ®
AÍÄ \õ¨¤mhõÀ CÍ|øµ ©øÓ²®.
5. P›\»õ[PsoU Røµa \õØÔÀ (30 ª.¼.)
|Àö»sön´ P»¢x Áõ´ öPõ¨£ÎzuõÀ (Oil Pulling)
134
Áõ´¨¦s, hõß]À, ø\Úì ÷£õßÓøÁ Sn
©õS®.
6. P›\»õ[PsoU Røµa \õØøÓ (30 ª.¼.) 48 |õÒPÒ
AvPõø»°À \õ¨¤mhõÀ ¤zu¨ø£U PØPÒ
Pøµ²®.
7. P›\»õ[PsoU Røµø¯ ªÍS ÷\ºzx AÂzxa
\õ¨¤mhõÀ PÀ½µÀ ÃUP®, µzu ÷\õøP ÷£õßÓ
SøÓ£õkPÒ \›¯õS®.
8. P›\»õ[PsoU Røµ²hß Cµsk PkUPõø¯z
umi¨ ÷£õmk Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ ©»a]UPÀ
w¸®.
9. P›\»õ[Pso, RÇõö|À¼ Cµsøh²® \© AÍÄ
Gkzx Aøµzx, 2 ]miøP ©g\Ò yÒ P»¢x
AvPõø»°À \õ¨¤mhõÀ ©g\Ò Põ©õø»
Sn©õS®.
10. P›\»õ[PsoU Røµø¯ ªÍS, ÷\õ®¦ ÷\ºzxU
Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ AøÚzxÂu©õÚ uø»-
Á¼²® w¸®.
P›\»õ[PsoU Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. P›\»õ[PsoU Røµz xøÁ¯À
P›\»õ[PsoU Røµ & J¸ Pmk (200 Qµõ®)
G¾ªaø\ & 2
ö|´ & 2 ì§ß
ö\´•øÓ
Røµø¯a _zu® ö\´x E»µ øÁzx, Áõn¼°À ÷£õmk ]Ôx
ö|´Âmk ÁuUPÄ®. ªÍPõ´ ÁØÓø» CµshõPU
QÒÎ¨÷£õmk uÛ÷¯ ÁÖzx, Azxhß E¨¦, G¾ªaø\a
135
\õÖ P»¢x |ßS Aøµzx, Røµ²hß ÷\ºzx ÁuUQ CÓUPÄ®.
Cøuz öuõhº¢x 48 |õÒPÒ \õ¨¤m-hõÀ µzu ÷\õøP
Sn©õS®. uø»•i }Í©õP ÁÍ¸®.
2. P›\»õ[PsoU Røµ `¨
P›\»õ[PsoU Røµ & J¸ Pmk
uUPõÎ & 2
ªÍS, ^µP® & u»õ Aøµ ì§ß
§sk & 6 £À
uÛ¯õ, ¦vÚõ Cø» & J¸ øP¨¤i
E¨¦, ©g\Ò & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ö£¸[Põ¯® & PõÀ ì§ß
G¾ªaø\ & JßÖ
Gsön´ & 2 ì§ß
ö\´•øÓ
Røµø¯a _zu® ö\´x |ÖUQUöPõÒÍÄ®. öÁ[Põ¯®,
uUPõÎ Cµsøh²® |ÖUQUöPõÒÍÄ®. Áõn¼°À
Gsön´Âmk ªÍS, ^µP®, §sk, uÛ¯õ, ¦vÚõ,
©g\Ò, ö£¸[Põ¯® BQ¯ÁØøÓz umi¨÷£õmk
ÁuUPÄ®. ¤ÓS, öÁ[Põ¯®, uUPõÎ ÷\ºzx ÁuUQ,
Røµø¯²® |ßS ÁuUQ, G¾ªaø\a \õÖ ¤È¢x |ßS
¤µmhÄ®. ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ uspº ÷\ºzx, E¨¦
÷£õmkU öPõvUPøÁzx CÓUPÄ®. C¢u `¨ø£
AiUPi \õ¨¤mhõÀ PÀ½µÀ £»©øh²®. µzu ÷\õøP
©øÓ²®.
3. P›\»õ[PsoU RøµU Pøh\À
P›\»õ[PsoU Røµ & J¸ Pmk
]Ö £¸¨¦ & 100 Qµõ®
136
§sk & 6 £À
uUPõÎ & 2
ªÍS, ©g\Ò, ^µP® & u»õ J¸ ì§ß
÷u[Põ´z x¸ÁÀ & 2 øP¨¤i
ö\´•øÓ
Røµø¯a _zu® ö\´x |ÖUQ, ªÍS, ^µP® umia ÷\ºzx,
©g\Ò, ]Ö £¸¨¦ Cµsøh²® ÷\ºzx ÷ÁPøÁUPÄ®.
¤ÓS, Áõn¼°À Gsön´Âmk, ªÍPõø¯U
QÒÎ¨÷£õmk ÁuUQ, öÁ[Põ¯®, §sk, uUPõÎ,
÷u[Põ´z x¸ÁÀ BQ¯ÁØøÓ JÆöÁõß-ÓõPa ÷\ºzx
ÁuUQ, ÷ÁPøÁzx Gkzu Røµø¯U Pøh¢x CuÝhß
÷\ºzx ö£¸[Põ¯® ÷£õmk, ÷uøÁ-¯õÚ AÍÄ uspº
FØÔ, E¨¦¨ ÷£õmk CÓUPÄ®. C¢u P›\»õ[PsoU
RøµU Pøh\À, EnºÄPøÍ ö|Ô¨£kzuUTi¯x. Ps
£õºøÁø¯ Tºø©¯øh¯a ö\´²®.
4. P›\»õ[Psoa `µn®
{Ç¼À E»ºzv¯ öÁÒøÍ AÀ»x
©g\Ò P›\»õ[PsoU Røµ & 1/2 Q÷»õ
ªÍS & 20 Qµõ®
^µP® & 20 Qµõ®
©g\Ò & 10 Qµõ®
ö\´•øÓ
AøÚzx¨ ö£õ¸ÒPøÍ²® JßÓõPa ÷\ºzx
AøµzxUöPõÒÍÄ®. P›\»õ[PsoU Røµø¯ EnÁõPa
137
ö\´x \õ¨¤h •i¯õuÁºPÒ, C¨£i `µn©õPa ö\´x
\õ¨¤h»õ®. vÚ•® Põø» ©õø» Ç÷ÁøÍ²® 2 Qµõ®
AÍÂÀ \õ¨¤h»õ®.
100 Qµõ® öÁÒøÍU P›\»õ[PsoU Røµ°À

EÒÍ \zxPÒ
}ºa\zx & 81.1 Qµõ®
¦µu® & 4.4 Qµõ®
_snõ®¦a\zx & 30.63 ª.Q.
£õì£µì & 46.2 ª.Q.
Ç®¦ & 8.9 ª.Q.
P÷»õ›z vÓß : 62 P÷»õ›
100 Qµõ® ©g\Ò P›\»õ[PsoU Røµ°À EÒÍ

\zxPÒ
}ºa\zx & 93.7 Qµõ®
¦µu® & 1.1 Qµõ®
_snõ®¦a\zx & 39 ª.Q.
£õì£µì & 10 ª.Q.
Ç®¦ & 3.9 ª.Q.
P÷»õ›z vÓß : 19 P÷»õ›
138
5. P›\»õ[Psoz øu»®
P›\»õ[Psoa \õÖ & J¸ ¼mhº
|Àö»sön´ & 2 ¼mhº
Av©xµ® & 50 Qµõ®
ö\´•øÓ
|Àö»sön´ø¯ `hõUQ, AvÀ Av©xµzøu¨
ö£õi¯õUQa ÷\ºzxU P»UPÄ®. Akzx, P›\»õ[-
Psoa \õØøÓ²® öPõg\® öPõg\©õPa ÷\ºzxU
P»UPÄ®. wø¯ ©mk¨£kzv ]Ôx ÷|µ® A¨£i÷¯
øÁzv¸¢x PkS {Ó® Á¢uÄhß CÓUPÄ®.
C¢uz øu»zøu, vÚ•® Põø» ©õø» Ç÷ÁøÍ²®
J¸ ì§ß AÍÄ \õ¨¤mhõÀ hõß]À ¤µaøÚ w¸®.
Ç©À, CøÍ¨¦ ©ØÖ® Põ\ ÷|õ´PÐUSa ]Ó¢u
©¸¢x Cx.
139
18
•møhU÷Põì
(Brassica oleracea)
•møhU÷Põì GßÓõÀ Aøu J¸

Põ´PÔ¯õPz-uõß {øÚUPz ÷uõßÖ®.
Esø©°À, Cx Røµ ÁøPø¯a ÷\º¢ux.
Eh¾US Á¼ø©, AÇS, ö£õ¼Ä uµUTi¯
Røµ Cx. •møhU- ÷ PõêÀ øÁmhªß & ]
©ØÖ® i BQ¯øÁ SÔ¨¤hzuUP AÍÂÀ
EÒÍÚ.
•møhU÷Põøé £aø\¯õPÄ® \õ¨¤h»õ®.
\ø©UQ÷Óß GßÖ }sh ÷|µ® Ak¨¤À
øÁzv¸¢uõÀ •møhU÷PõêÀ EÒÍ \zxPÒ
SøÓ¢xÂk®. AuÚõÀ, \›¯õÚ ÷|µzvÀ
•møhU÷Põì \ø©¯ø» •izxÂkÁx
|À»x.
•møhU÷Põêß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. •møhU÷Põøé ö£õi¨ö£õi¯õP A›¢x,
A÷uõk E¨¦ ©ØÖ® ^µPz yøÍa ÷\ºzx
ÁuUQa \õ¨¤mhõÀ, ShØ¦sPÒ ÂøµÂÀ
BÖ®.
140
2. •møhU÷Põøé £aø\¯õP Aøµzxa \õÖ Gkzx 60
ª.¼. AÍÂÀ \õ¨¤mhõÀ Áõ´¨¦s, öuõsøh¨-
¦s, ShØ ¦s ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
3. •møhU÷Põøé ö£õi¨ö£õi¯õP A›¢x, u°º,
öÁ[Põ¯®, E¨¦ BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzxa
\õ¨¤mhõÀ CøÍzu EhÀ ö£¸US®.
4. •møhU÷Põéúhß, ªÍS, ^µP®, §sk,
öÁ[Põ¯® BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx `¨ ö\´x, CµÄ
y[SÁuØS •ß \õ¨¤mhõÀ ©»a]UPÀ ©øÓ²®.
‰» ÷|õ´PÐ® Sn©õS®.
5. •møhU÷Põéúhß öÁ[Põ¯zøua ÷\ºzx ÁuUQ,
Põø» EnÁõP 48 |õÒPÒ \õ¨¤mhõÀ EhÀ £¸©ß
SøÓ²®.
100 Qµõ® AÍÄ •møhU÷PõêÀ EÒÍ \zxPÒ

¦µu® & 1.7 \uÃu®
öPõÊ¨¦ & 0.1 \uÃu®
øÁmhªß & ] & 124 ª.Q.
PõÀ]¯® & 40 ª.Q.
£õì£µì & 43 ª.Q.
Ç®¦ & 0.8 ª.Q.
P÷»õ›z vÓß : 27 P÷»õ›
141
19
•ÒÍ[QU Røµ
(Raphanus sativus)
]zuº £õhÀ
Áõ²ªS® ¤zu® ÁÍ¸[ Q¸ª²©õ®
ö\´ÄÓõ ö|gö\›Ä® Eshõ[Põs & y¯{Ó
•ÒÍ[Q °ßCø»ø¯ •ØÖ•shõØ Sß©Á¼
²ÒÍõ[ RÍ®£õ xøµ.
ö£õ¸Ò
Sß© ÷|õ´ (Á°ØÖ Á¼) ©øÓ²®. BÚõÀ,

EhÀ `k, Á°ØÖ¨ ¦Ê BQ¯ÁØøÓ
EshõUS®.
•ÒÍ[QU Røµ°ß ußø©
Bsø©¨ ö£¸UQ & Aphrodisiac

£]zysi & Stomachic
142
•ÒÍ[Q°À öÁÒøÍ, ]Á¨¦ GÚ Cµsk ÁøPPÒ
EÒÍÚ. CµskUS® J÷µ £s¦uõß. •ÒÍ[QU
RøµUS Eènzøu AvP¨£kzx® ußø© Ç¨£uõÀ,
~øµ±µÀ ÷|õ´PÍõÀ £õvUP¨£mhÁºPÒ
•ÒÍ[Qø¯ EnÂÀ uõµõÍ©õPa ÷\ºzxUöPõÒÍ-
»õ®. £]°ßø©, ¸]°ßø©, Á°ØÖÁ¼, ©»a]UPÀ
EÒÍÁºPÒ •ÒÍ[QU Røµø¯ AiUPi EnÂÀ
÷\ºzxUöPõshõÀ £»ß QøhUS®.
•ÒÍ[QU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. •ÒÍ[QU Røµø¯ öÁ¢u¯® FÓøÁzu }›À
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ Á°ØÖÁ¼ Sn©õS®.
2. •ÒÍ[QU Røµa \õØøÓ 30 ª.¼. AÍÂÀ öuõhº¢x
21 |õÒPÒ SizuõÀ ]Ö}µPU PØPÒ Pøµ¢x÷£õS®.
]Ö}º¨ø£ ÃUP•® Sn©õS®.
3. •ÒÍ[QU Røµ²hß J¸ ì§ß £õº¼ø¯U P»¢x
÷ÁPøÁzxa \õ¨¤mhõÀ }ºUPmk Eøh²®.
]Ö}¸® uõµõÍ©õP¨ ¤›²®.
4. •ÒÍ[QU Røµa \õØÖhß öÁÀ»® P»¢x
\õ¨¤mhõÀ PÀ½µÀ ÷|õ´PÒ Sn©õS®.
5. •ÒÍ[QU Røµa \õØÔÀ ªÍøP FÓøÁzx¨
ö£õi¯õUQ, AvPõø»°À 2 Qµõ® AÍÄ ÷uÛÀ
SøÇzxa \õ¨¤mhõÀ |ßÓõP¨ £] GkUS®.
6. •ÒÍ[QU Røµa \õØøÓ²® £õuõ® £¸¨ø£²®
÷\ºzx Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ Bsø©
AvP›US®.
9. •ÒÍ[QU Røµa \õØÔÀ ö|¸g]À •ÒøÍ
FÓøÁzx, E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ vÚ•® Põø»
©õø» Ç÷ÁøÍ²® 2 Qµõ® AÍÄUSa \õ¨¤mhõÀ
Â¢vÀ E°µqUPÎß GsoUøP AvP›US®.
10. •ÒÍ[QU Røµa \õØÔÀ öÁ¢u¯zøu FÓøÁzx
Ç÷ÁøÍ²® \õ¨¤mhõÀ \ºUPøµ ÷|õ´
Sn©õS®.
143
•ÒÍ[QU Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. •ÒÍ[QU Røµz xøÁ¯À
•ÒÍ[QU Røµ & PõÀ Q÷»õ
uUPõÎ & 2
PkS, Phø»¨ £¸¨¦ & u»õ J¸ ì§ß
£_ö|´ & J¸ ì§ß
EÐzu® £¸¨¦ & 5 ì§ß
ö\´•øÓ
•u¼À öPõg\©õP ö|´Âmk, ªÍPõ´, ö£¸[Põ¯®,
EÐzu® £¸¨¦, uUPõÎ BQ¯ÁØøÓ |ßÓõP ÁuUP-
Ä®. Akzx, •ÒÍ[QU Røµø¯²® ö£õi¨ö£õi¯õP
|ÖUQ¨÷£õmk ÁuUPÄ®. ¦Îø¯U Pøµzxa ÷\ºUP-
Ä®. ¤ÓS, AøÚzøu²® uspº ÷\ºUPõ©À AøµUP
÷Ásk®.
Áõn¼°À Gsön´ FØÔ Phø»¨ £¸¨ø£ ÁÖzx,
PkS, PÔ÷Á¨¤ø» ÷£õmkz uõÎzx, Aøµzu ÂÊvÀ
÷\ºzxU QÍÓÄ®. ]Ö}µP ÷|õ¯õÀ £õvUP¨£mhÁº-
PÐUS HØÓ EnÄ Cx.
2. •ÒÍ[QU Røµ \õ®£õº
•ÒÍ[QU Røµ & J¸ P¨
xÁµ® £¸¨¦ & 100 Qµõ®
uUPõÎ & 2
144
PkS & J¸ ì§ß
EÐzu® £¸¨¦ & Aøµ ì§ß
uÛ¯õ, ªÍPõ´z yÒ & u»õ J¸ ì§ß
ö\´•øÓ
•u¼À xÁµ® £¸¨¦hß ©g\Ò ÷\ºzx ÷ÁP-
øÁUPÄ®. £¸¨¦ |ßS öÁ¢u¤ÓS uÛ¯õ, ªÍPõ´z
yÒ, E¨¦ BQ¯ÁØøÓ¨ ÷£õmkU öPõvUPÂhÄ®.
Akzx Røµø¯²® ÷\ºzx ÷ÁPøÁUPÄ®. Áõn¼°À
Gsön´ FØÔ, PkS, EÐzu® £¸¨¦ ÷\ºzx |ßS
]Á¢u ¤ß öÁ[Põ¯®, uUPõÎø¯¨ ÷£õmk ÁuUP
÷Ásk®. ¤ßÚº ÷u[Põ´z x¸Áø» Aøµzxa
÷\ºzx, J¸ öPõv Á¢u¤ß £¸¨ø£²® ÷\ºzxU-
öPõÒÍÄ®.
C¢ua \õ®£õøµ EnÂÀ AiUPi ÷\ºzxUöPõshõÀ,
uø»•i }Í©õP, P¸ø©¯õP ÁÍ¸®. ]Ö}µPU PØPÐ®
Pøµ¢x÷£õS®.
3. •ÒÍ[QU Røµ \¨£õzv
•ÒÍ[QU Røµ & J¸ Pmk
^µP® & J¸ ì§ß
Cg] & J¸ xsk
Gsön´ & 2 ì§ß
÷Põxø© ©õÄ & 2 P¨ (400 Qµõ®)
G¾ªaø\ & J¸ £õv
145
ö\´•øÓ
•ÒÍ[QU Røµø¯ |µ®¦ }UQ ö£õi¯õP |ÖUQU-
öPõÒÍÄ®. ]ßÚ öÁ[Põ¯®, Cg], ªÍPõ´ BQ¯-
ÁØøÓ²® |ÖUQUöPõÒÍÄ®. ©õÂÀ E¨¦ ÷£õmk,
}ºÂmkU QÍÔ Aøµ ©o ÷|µ® øÁUPÄ®. ¤ÓS
©õÂÀ •ÒÍ[QU Røµ, |ÖUQ¯ öÁ[Põ¯®, £aø\
ªÍPõ´, Cg] BQ¯ÁØøÓ¨ ÷£õmk G¾ªaø\a
\õÖ® Gsön´²® Âmk¨ ¤ø\¯Ä®. £zx {ªh®
©õøÁ øÁzv¸¢x, \¨£õzv _mka \õ¨¤hÄ®.
100 Qµõ® •ÒÍ[QU Røµ°À EÒÍ \zxPÒ

¦µu® & 8.3 \uÃu®
öPõÊ¨¦ & 0.5 \uÃu®
PõÀ]¯® & 260 ª.Q.
Ç®¦ & 4 ª.Q.
P÷»õ›z vÓß : 28 P÷»õ›
146
20
¤µsøhU Røµ
(Cissus quadrangularis)
]zuº £õhÀ
¤µsøhø¯ ö|´¯õÀ ÁÖzx¨ ¤ßÚøµzx ©õ÷u!

öÁ¸sihõ ÷uØÖ ÂÊ[QÀ & AµskÁ¸®
‰»® vÚÁh[S® ‰»Â µzu©Ö®
bõ»zv ÝÒ÷Í |ÂÀ
ö£õ¸Ò
¤µsøhU Røµø¯ ö|´°À ÁÖzx Aøµzxa

\õ¨¤mhõÀ, ‰» ÷|õ°À EshõS® A›¨¦,
|ø©a\À, ©ØÖ® µzu ‰»® ÷£õßÓøÁ
uo²®.
¤µsøhU Røµ°ß ußø©
EhÀ ÷uØÔ & Alternative

¸x EshõUQ & Emmenagogue
147
öPõi CÚzøua ÷\º¢u ¤µsøh°ß, Cø»²® usk®
\ø©zxa \õ¨¤hUTi¯øÁ. ¤µsøhUS "Áäâµ-
ÁÀ¼' GßÓ ö£¯º. Ehø» Áäâµ®÷£õÀ CÖPa
ö\´²® ußø© öPõshuõÀ C¢u¨ ö£¯º. ¤µsøh°À
C¯ØøP¯õÚ uõx¨ ö£õ¸ÒPÒ, øÁmhªßPÒ,
PõÀ]¯®, Ç®¦a \zx ÷£õßÓøÁ AvP©õP EÒÍÚ.
¤µsøhU Røµø¯ EnÁõPa ö\´x \õ¨¤mhõÀ, ‰»
÷|õ´PÒ, PÈa\À ÷|õ´PÒ, ShØ¦sPÒ ÷£õßÓøÁ
}[S®. £]ø¯ EshõUPUTi¯ AØ¦u EnÄ Cx.
¤µsøh°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. ¤µsøh (Põ´¢ux), C»¢øu Cø» (Põ´¢ux),
K©® (]Ôx) ‰ßøÓ²® ÷\ºzxU Påõ¯©õUQa
\õ¨¤mhõÀ Áõ²U ÷PõÍõÖPÒ w¸®.
2. ¤µsøhCø»²hß, ÷Á¨¤ø» (]Ôx), ªÍS (3)
‰ßøÓ²® ÷\ºzx Aøµzx Põø»°À öÁÖ
Á°ØÔÀ \õ¨¤mhõÀ Á°ØÖ¨ ¦ÊUPÒ JÈ²®.
3. ¤µsøhø¯U Pq ©ØÖ® |õº }UQ, ö|´°À
ÁuUQ, ªÍS, E¨¦ ÷\ºzxa \õ¨¤mhõÀ CøÍzu
EhÀ ö£¸US®.
4. ¤µsøh°ß CÍ¢usøh ö|´Âmk ÁuUQa
\õ¨¤h, _øÁ°ßø©, ¸]°ßø© }[Q, |ßÓõP¨ £]
GkUS®.
5. E»º¢u ¤µsøh Cø»ø¯ (100 Qµõ®), _US (10
Qµõ®), ªÍS (10 Qµõ®) BQ¯ÁØÖhß ÷\ºzx¨
ö£õi¯õUQ, vÚ•® Põø»°À 2 Qµõ® AÍÂÀ
\õ¨¤mhõÀ ShØ ¦s, öuõsøh¨ ¦s, B\Ú¨
¦s ÷£õßÓ AøÚzx® Sn©õS®.
6. ¤µsøhø¯ ÁuUQa \õÖ Gkzx, Cµsk xÎPøÍU
PõvÀ ÂmhõÀ, Põx Á¼ }[S®. ‰UQÀ ÂmhõÀ
‰UQÀ Ç¢x µzu® ÁiuÀ Sn©õS®.
7. ¤µsøhø¯ Cizxa \õÖ Gkzx, AvÀ ]Ôx
ö£¸[Põ¯® ÷\ºzxa \õ¨¤mhõÀ, ©õuÂ»US¨
¤µaøÚPÒ \›¯õS®.
148
8. ¤µsøh Cø», •hUPzuõß Cø», ^µP®
‰ßøÓ²® uø» 10 Qµõ® AÍÄ Gkzx Aøµzx,
Põø»°À \õ¨¤mhõÀ ‰mk Á¼, ‰mkz ÷u´Ä,
Ck¨¦ Á¼ ÷£õßÓ SøÓPÒ w¸®.
9. ¤µsøhz uskhß, Áõu|õµõ¯nß Cø», §sk,
ªÍS, ©g\Ò BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzxU Påõ¯©õUQa
\õ¨¤mhõÀ Cu¯ ÷|õ´PÒ Sn©õS®.
10. ¤µsøh Cø»²hß Cg], §sk ÷\ºzx xøÁ¯À
ö\´x \õ¨¤mhõÀ ¤zu ©¯UP®, EhÀ G›a\À
÷£õßÓøÁ Â»S®.
¤µsøhU Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. ¤µsøh Cø»z xøÁ¯À
¤µsøh Cø» & 100 Qµõ®
Cg] & J¸ xsk
§sk & 3 £À
ªÍS & 5
PÔ÷Á¨¤ø» & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
öPõzu©À¼ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ö\´•øÓ
Cg], §sk, ªÍS, ªÍPõ´ ÁØÓÀ, ©g\Ò BQ¯-
ÁØøÓ AøµzxUöPõÒÍÄ®. ¤ÓS, ¤µsøh Cø»,
PÔ÷Á¨¤ø», öPõzu©À¼ BQ¯ÁØøÓU öPõg\®
ö|´ ÷\ºzx ÁuUQ, HØöPÚ÷Á Aøµzx øÁzx
EÒÍøu²® ÷\ºzx Aøµzx, ÷uøÁUS E¨¦ ÷\ºzxU-
öPõÒÍÄ®.
¤µsøh Cø»US¨ £v»õP ¤µsøhz usøh¨
£¯ß£kzv²® xøÁ¯À ö\´¯»õ®. C¢uz xøÁ¯ø»
149
AiUPi \õ¨¤mhõÀ, Cu¯ ÷|õ´PÒ, µzu AÊzu®,
\ºUPøµ ÷|õ´, ShØ ¦s, ‰» ÷|õ´PÒ ÷£õßÓøÁ
Sn©õS®.
2. ¤µsøh ÁØÓÀ
¤µsøh (Pq }UQ¯x) & 2 Q÷»õ
÷©õº & 4 ¼mhº
C¢x¨¦ & 100 Qµõ®
ö\´•øÓ
C¢x¨ø£ ö£õi¯õUQ ÷©õ›À P»¢x, ¤µsøhz
xskPøÍ AvÀ FÓ¨÷£õhÄ®. ‰ßÖ |õÒ PÈzx
¤µsøhz xskPøÍz uÛ÷¯ Gkzx öÁ´°¼À
E»ºzv GkzxUöPõÒÍÄ®. ÷uøÁ¨£k®÷£õx, C¢u
¤µsøhz xskPøÍ Gsön´°À ÷£õmk ÁÖzxa
\õ¨¤mhõÀ, ãµnU ÷PõÍõÖPÒ w¸®. ‰»
÷|õ¯õÎPÐUS® £¯ß uµUTi¯x.
3. ¤µsøha \¨£õzv
¤µsøh (÷©õ›À FÓ
øÁzx E»ºzv¯x) & PõÀ Q÷»õ
÷Põxø© ©õÄ & 3 Q÷»õ
ö\´•øÓ
¤µsøhø¯ Aøµzx¨ ö£õi¯õUQ, ÷Põxø© ©õÄhß
P»¢x \¨£õzv÷£õÀ ö\´x \õ¨¤h»õ®. ãµnU
÷PõÍõÖPÍõÀ AÁv¨£k£ÁºPÐUS HØÓ EnÄ Cx.
4. ¤µsøha `µn®
¤µsøh (÷©õ›À
FÓøÁzx E»ºzv¯x) & 500 Qµõ®
150
_US & 10 Qµõ®
ªÍS & 10 Qµõ®
K©® & 10 Qµõ®
ö£¸[Põ¯® & 10 Qµõ®
©g\Ò & 10 Qµõ®
ö\´•øÓ
AøÚzx¨ ö£õ¸ÒPøÍ²® JßÓõPU P»¢x
ö£õi¯õUQUöPõÒÍÄ®. vÚ•® Põø» ©õø»
Ç÷ÁøÍ²® 2 Qµõ® AÍÄ \õ¨¤mhõÀ AøÚzx-
Âu©õÚ ÷|õ´PÎÀ Ç¢x® Âkuø» ö£Ó»õ®.
¤µsøhø¯ EnÁõPa ö\´x \õ¨¤h •i¯õuÁºPÒ,
CÆÁõÖ `µn©õPa ö\´x \õ¨¤h»õ®.
151
152
£Sv & 2
GÎvÀ QøhUPUTi¯ RøµPÒ
1. ÁÀ»õøµ
2. yxÁøÍ
3. PÀ¯õn •¸[øPU Røµ
4. Põ]ÛU Røµ
5. öPõi¨ £\ø»U Røµ
6. ö»mlì Røµ
7. •hUPzuõß Røµ
8. S¨ø£U Røµ
9. PõÚõ®ÁõøÇU Røµ
10. ö£õkuø»U Røµ
11. |À÷ÁøÍ
12. xzvU Røµ
13. A®©õß £a\›]
14. •_•_UøP
15. |a_UöPõmøhU Røµ
16. BøµU Røµ
17. ¦Î¯õøµU Røµ
18. £õ»U Røµ
19. Áõu|õµõ¯nß Røµ
20. ¤snõUSU Røµ
153
1
ÁÀ»õøµU Røµ
(Centella asiatica)
]zuº £õhÀ
AUPµ ÷|õ´ ©õÖ® AP¾® Á°ØÔÈÄ
uUPÂµz uUPk¨¦z uõ÷ÚS® & £UPzvÀ
GÀ»õøµ ² ©¸zöuß ÷Ó²øµzx |ß©øn²Ò
ÁÀ»õøµ ø¯ÁÍºzx øÁ.
ö£õ¸Ò
Áõ´¨¦s, PÈa\À, Á°ØÖUPk¨¦, µzu ÷£v¯õÀ
EshõS® Pk¨¦ ÷£õßÓøÁ w¸®. CøÁuÂµ,
{øÚÁõØÓÀ AvP›US®. Põá\À Sn©õS®.
÷ÁÖ £» ÷|õ´PøÍ²® wºUS® ußø© öPõshx.
\µìÁv ‰¼øP & ÁÀ»õøµ
AÔÄ •vºa]ø¯²® {øÚÁõØÓø»²®
ÁÇ[PUTi¯ ÁÀ»õøµU Røµø¯, PÀÂUS®
AÔÄUS® E›¯ PhÄÍõÚ \µìÁvUS {PµõÚ
Cøu, \µìÁv ‰¼øP GßÖ ö\õÀÁõºPÒ.
154
‰øÍ°ß ö\¯ÀvÓøÚ AvP¨£kzv, {øÚÁõØÓø» ÷©®-
£kzxÁvÀ ÁÀ»õøµUS {Pº GxÄ® CÀø».
ÁÀ»õøµø¯ EnÁõPUöPõshõÀ, Áõ² \®£¢u©õÚ

÷|õ´PÒ AøÚzx® Sn©õS®. ÷|õ´ Gvº¨¦a \Uv
AvP›US®. £»ÁøP¯õÚ ÂåUPiPÒ \›¯õS®. Á°ØÔÀ
Q¸ªPÒ, PõUPõ´ Á¼¨¦, Cu¯ ÷|õ´PÒ, Sèh®, \ºUPøµ
÷|õ´, ÷uõÀ ÷|õ´PÒ, ©õuÂ»USU ÷PõÍõÖPÒ, ]Ö}µPU
÷PõÍõÖPÒ, EhÀ £»ÃÚ® ÷£õßÓ £»ÁøP¯õÚ
÷|õ´PøÍU Sn¨£kzxÁvÀ ÁÀ»õøµ •ßÛø»°À
EÒÍx. ÁÀ»õøµU Røµ°À |õºa \zx, ¦µua \zx, Ç®¦a
\zx, _snõ®¦a \zx ©ØÖ® øÁmhªßPÒ ªSv¯õP
EÒÍÚ.
ÁÀ»õøµU Røµ°ß ußø©

Eµ©õUQ & Tonic
ùP® EshõUQ & Emmenagogue
ÁÀ»õøµU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. ÁÀ»õøµ Cø»°À Ç¢x £õÀ Gkzx vÚ•®

AvPõø»°À 30 ª.¼. AÍÂÀ \õ¨¤mhõÀ Sèh
÷|õ´PÒ, ÷uõÀ ÷|õ´PÒ, µzuzvÀ HØ£k® £õv¨¦PÒ
Sn©õS®.
2. ÁÀ»õøµ, öÁÒöÍ¸US, Bkwshõ¨£õøÍ ‰ßøÓ²®
\© AÍÂÀ Gkzx Aøµzx ö|À¼UPõ´ AÍÄUSz
öuõhº¢x \õ¨¤mhõÀ, G¨£i¨£mh Sèh ÷|õ´PÐ®
Sn©õS®.
3. AvPõø»°À |õßS ÁÀ»õøµ Cø»PøÍ¨ £Ôzx
|ßÓõP ö©ßÖ vßÖ Akzu |õßS ©o ÷|µzxUS
GxÄ® \õ¨¤hõ©À Ç¢uõÀ, G¢uÂu©õÚ Aa\®, £¯®
÷£õßÓ £»ÁøP¯õÚ ©Ú÷|õ´PÐ® Â»S®.
155
4. vÚ•® |õßS ÁÀ»õøµ Cø»²hß Cµsk £õuõ®
£¸¨¦ ÷\ºzx Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ, EhÀ Á¼ø©
ö£Ö®. CÛø©¯õÚ SµÀ ÁÍ® EshõS®.
5. ÁÀ»õøµ Cø» (4), AU¹m £¸¨¦ (1), £õuõ® £¸¨¦
(1), H»UPõ´ (3), ªÍS (3) BQ¯ÁØøÓ JßÓõPa ÷\ºzx
Aøµzx öPõg\® PØPs÷hõk AvPõø»-°À \õ¨¤mk
Á¢uõÀ, Pkø©¯õÚ Cu¯ ÷|õ´PÒ Sn©õS®.
6. ÁÀ»õøµa \õØÔÀ Áõ´ÂÍ[Pzøu FÓøÁzx
E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•® CµÂÀ 5 Qµõ® AÍÄ
\õ¨¤mhõÀ Á°ØÖ¨§a], R›¨§a], |õUS¨§a]
÷£õßÓøÁ ©i²®.
7. ÁÀ»õøµa \õÖ ( 15 ª.¼.), RÇõö|À¼ Cø»a\õÖ (15
ª.¼.), £_®£õÀ (100 ª.¼.) BQ¯ÁØøÓ JßÓõPU P»¢x,
AvPõø»°À \õ¨¤mk Á¢uõÀ, •ØÔ¯ ©g\Ò
Põ©õø»Th Sn©õS®.
8. ÁÀ»õøµa \õØÔÀ v¨¤¼ø¯ FÓøÁzx E»ºzv¨
ö£õi¯õUQ, vÚ•® Põø» ©õø» Ç ÷ÁøÍ²® J¸
Qµõ® AÍÄUSz ÷uÛÀ P»¢x \õ¨¤mhõÀ \Î, P£®,
Ç©À ÷£õßÓøÁ Â»S®.
9. ÁÀ»õøµa \õØÔÀ ö£¸g^µPzøu FÓøÁzx Gkzx¨
ö£õi¯õUQ, vÚ•® Cµsk Qµõ® AÍÄUSa
\õ¨¤mhõÀ ©õuÂ»USU ÷PõÍõÖPÒ \›¯õS®.
10. ÁÀ»õøµ Cø», ö£õkuø»U Røµ Cµsøh²® {Ç¼À
uÛzuÛ÷¯ E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, \© AÍÄ Gkzx
JßÓõUQ, vÚ•® Põø» ©õø» Ç ÷ÁøÍ²® Cµsk
Qµõ® AÍÄUSa \õ¨¤mhõÀ \ºUPøµ ÷|õ´ Sn©õS®.
ÁÀ»õøµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. ÁÀ»õøµ Tmk
ÁÀ»õøµU Røµ & J¸ Pmk
156
]Ö £¸¨¦ & 100 Qµõ®
PkS & Aøµ ì§ß
ö\´•øÓ
ÁÀ»õøµU Røµø¯ B´¢x ö£õi¯õP |ÖUQU-öPõÒÍÄ®.
£aø\ ªÍPõ´, Cg], öÁ[Põ¯zøu²® ö£õi¯õP
|ÖUQUöPõÒÍÄ®. ]Ö £¸¨ø£ ÷ÁP-øÁzxU Pøh¢x,
Røµ²hß |ÖUQ øÁzxÒÍøu²® ÷\ºzx, «sk®
öPõvUPøÁUPÄ®. Gsön´°À PkS uõÎzxU öPõmia
\õ¨¤hÄ®.
£¯ßPÒ
ÁÍ¸® SÇ¢øuPÐUS HØÓ EnÄ Cx. AØ¦u©õÚ
{øÚÁõØÓø»z uµUTi¯x. PõUPõ´ Á¼¨¦, |µ®¦U
÷PõÍõÖPÐ® Sn©õS®. ÷©¾®, EhÀ Gøh AvP›zx
AÁv¨£k£ÁºPÒ AÁ]¯® \õ¨¤h ÷Ási¯ EnÄ Cx.
EhÀ Gøhø¯U SøÓ¨£xhß, µzuzvÀ E¨¤ß AÍøÁ²®
SøÓUS®. Eh¼À ³›U Aª»® AvP›UPõ©À
Pmk¨£kzuUTi¯x.
2. ÁÀ»õøµ FÖPõ´
ÁÀ»õøµU Røµ & 200 Qµõ®
÷u[Põ´z x¸ÁÀ & J¸ ‰i
G¾ªaø\ & JßÖ
öÁ¢u¯® & Aøµ ì§ß
157
ö\´•øÓ
ö£õi¯õP |ÖUQ¯ ÁÀ»õøµU Røµ²hß £aø\ ªÍPõ´,
©ØÖ® öÁ[Põ¯zøu²® ö£õi¯õP |ÖUQa ÷\ºUPÄ®.
¤ÓS, ÷u[Põ´z x¸Áø»²® ÷\ºzx, ÷uøÁ¯õÚ AÍÂÀ
E¨¦¨ ÷£õmk, G¾ªaø\ø¯¨ ¤È¢xöPõÒÍÄ®.
öÁ¢u¯zøu ÁÖzxa ÷\ºUPÄ®. ]Ôx |Àö»sön´°À
PkøPz uõÎzxa ÷\ºUPÄ®. ShØ¦s Ç¢x® FÖPõ´
\õ¨¤h Bø\¨£k£Áº-PÐUS HØÓ ©¸¢x Cx.
3. ÁÀ»õøµ Põ¤
ÁÀ»õøµ ({Ç¼À E»ºzv¯x) & PõÀ Q÷»õ
ªÍS & 25 Qµõ®
_US & 25 Qµõ®
uÛ¯õ & 100 Qµõ®
÷©ØPsh AøÚzøu²® JßÓõPa ÷\ºzx ö£õi¯õUQU-
öPõÒÍÄ®. CvÀ, 2 ì§ß ö£õiø¯ Gkzx ÷uøÁ¯õÚ
usp›À ÷£õmkU öPõvUP øÁzx ÁiPmi £õÀ ÷\ºzxU
SiUPÄ®. SÇ¢øuPÎß EhÀ ÁÍºa]US ªPÄ® HØÓx.
\ºUPøµ ÷|õ´, yUPªßø© ©ØÖ® ©Ú ÷|õ´-PÐUS
AØ¦u©õÚ £»ßPøÍz uµUTi¯x.
4. ÁÀ»õøµ \º£z
ÁÀ»õøµU Røµ & Aøµ Q÷»õ
÷µõáõ¨§ & PõÀ Q÷»õ
ö\®£¸zv¨§ & PõÀ Q÷»õ
\ºUPøµ & J¸ Q÷»õ
uspº & 2 ¼mhº
158
ö\´•øÓ
JßÖ •uÀ |õßS Áøµ²ÒÍ ö£õ¸ÒPøÍz uspº ÷\ºzx
Aøµzx |ßS ÁiPmiUöPõÒÍÄ®. ÁiPmi¯ \õØÖhß
2 ¼mhº uspº ÷\ºzx |ßS öPõvUPøÁzx Aøµ
¼mhµõP _sha ö\´¯Ä®. CvÀ, \ºUPøµ ÷\ºzx «sk®
öPõvUP øÁzx CÓUPÄ®. Cx, {øÚÁõØÓø»
AvP›UPUTi¯x.
5. ÁÀ»õøµ `µn®
ÁÀ»õøµ ({Ç¼À E»ºzv¯x) & Aøµ Q÷»õ
^µP® & 50 Qµõ®
ªÍS & 10 Qµõ®
©g\Ò & 10 Qµõ®
÷©ØPsh AøÚzx¨ ö£õ¸ÒPøÍ²® JßÓõPa ÷\ºzx¨
ö£õi¯õUQUöPõÒÍÄ®. ÁÀ»õøµø¯z vÚ•® EnÂÀ
÷\ºzxUöPõÒÍ •i¯õuÁºPÒ, C¨£i `µn©õPa ö\´x
\õ¨¤h»õ®. vÚ•® Põø» ©ØÖ® CµÄ EnÄUS •ß
J¸ ì§ß AÍÄ ö£õiø¯ £õ¼÷»õ, usp›÷»õ P»¢x
SiUP-»õ®. {øÚ-ÁõØÓø» AvP›UPUTi¯ Ax, |µ®¦z
uÍºa], Á¼¨¦ ÷|õ´PÒ ©ØÖ® ©Ú÷|õ´PÐUS® ]Ó¢u
©¸¢uõS®.
100 Qµõ® ÁÀ»õøµU Røµ°À EÒÍ \zxPÒ

}ºa\zx & 84.5 Qµõ®
¦µu® & 2.1 Qµõ®
_snõ®¦a\zx & 224 ª.Q.
£õì£µì & 68.8 ª.Q.
P÷»õ›z vÓß : 37 P÷»õ›
159
2
yxÁøÍ
(Solanum trilobatum)
]zuº £õhÀ
Põx©¢u® PõöuÊa] Põ\¢ vÚÄ©u®
Kx ©¢u® •z÷uõh® Em`ø» & uõx|mh®
«xøÍ¨ £zv›ø¯ ÷©Áaö\´ Áõµõ´¢÷uõº
yxÁøÍ¨ £zv›ø¯z y´zx.
ö£õ¸Ò
yxÁøÍø¯ EnÁõPU öPõshõÀ, Põx-
©¢u®, Põ\÷|õ´PÒ, ÷uõÀ ÷|õ´PÒ, Á°ØÖ
Á¼ ÷£õßÓ ÷|õ´PÒ w¸®.
yxÁøÍ°ß ußø©
Eµ©õUQ & Tonic
yxÁøÍ, öPõi¯õP¨ £hº¢x ÁÍµUTi¯x.

Cø»PÎß ¤ß£UP® •ÒPÒ ÇUS®. yx-
160
ÁøÍUS P£÷|õ´PøÍz wºUS® Sn® Esk. Ç©À,
ö£¸Á°Ö, Bsø©U SøÓ£õk ÷£õßÓÁØÖUS
yxÁøÍ ]Ó¢u ©¸¢uõS®.
yxÁøÍ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. yxÁøÍU Røµ²hß ªÍS, _US, v¨¤¼,

uõÎ\£zv›, BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzxU Påõ¯©õUQ
ÁiPmi ÷uß P»¢x \õ¨¤mhõÀ, ‰a_zvnÓÀ,
Bìx©õ, SÎºUPõá\À ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
2. yxÁøÍU Røµ²hß Av©xµ®, uÛ¯õ, E»º¢u
vµõmø\ BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzxU Põá] Påõ¯©õUQ
ÁiPmia \õ¨¤mhõÀ, Ç©À, Âhõu x®©À,
¦øPa\À ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
3. yxÁøÍU Røµø¯ |ßÓõP Aøµzxa \õÖ Gkzx,
ªÍSz yÒ ©ØÖ® ÷uß P»¢x SÇ¢øuPÐUSU
öPõkzuõÀ |ßÓõP¨ £] GkUS®.
4. yxÁøÍU Røµ²hß ^µP®, §sk, ªÍS, ©g\Ò
÷\ºzxU öPõvUPøÁzx, ÁiPmia \õ¨¤mhõÀ
‰UPøh¨¦, x®©À, ‰UQÀ }º öPõmkuÀ
5. yxÁøÍU Røµ (J¸ øP¨¤i), öÁØÔø» (J¸
øP¨¤i), _US¨ ö£õi (25 Qµõ®), ©g\Ò (25 Qµõ®)
BQ¯ÁØøÓ JßÓõPa ÷\ºzx Aøµzx, £mhõo
AÍÄ ©õzvøµPÍõPa ö\´x {Ç¼À E»ºzv¨
£zvµ¨£kzuÄ®. CvÀ J¸ ©õzvøµø¯ EÒÐUSa
\õ¨¤mk, J¸ ©õzvøµø¯ öÁ¢}›À Pøµzx
ö|ØÔ°À £ØÖ¨÷£õmhõÀ, uø»Á¼, uø»£õµ®,
ø\Úì ÷£õßÓøÁ Ç¢u Ch® öu›¯õ©À
©øÓ¢x÷£õS®.
6. yxÁøÍU Røµø¯¨ §sk ÷\ºzx Aøµzxa
\õ¨¤mhõÀ µzu Kmh® ^µõS®.
7. yxÁøÍU Røµa \õØøÓ 30 ª.¼. AÍÂÀ vÚ\›
Põø»°À \õ¨¤mk Á¢uõÀ, Eh¼À ÇUS®
÷uøÁ¯ØÓ öPõÊ¨¦PÒ Pøµ²®.
161
8. y x Á ø Í U R ø µ ² h ß \ © A Í Ä ÷ Á ¨ £ ¢ x Î º
÷\ºzx Påõ¯©õUQ, AvPõø»°À \õ¨¤mk
Á¢uõÀ, µzu® y´ø©¯õS®. Q¸ªU ÷PõÍõÖPÒ
}[S®.
9. yxÁøÍ Røµa \õØÔÀ Av©xµzøu FÓøÁzx,
E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, 2 Qµõ® ö£õiø¯z ÷uÛÀ
SøÇzxa \õ¨¤mhõÀ hõß]À GÚ¨£k®
öuõsøha \øu Sn©õS®.
10. yxÁøÍU Røµø¯U Põ¯øÁzx¨ ö£õi¯õUQz
vÚ•® \õ¨¤mhõÀ, Põx öuõhº£õÚ ÷|õ´PÒ
AøÚzx® \›¯õS®.
yxÁøÍ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. yxÁøÍ ö£õ›¯À
•Ò }UQ¯ yxÁøÍ Cø» & 10

]ßÚ öÁ[Põ¯® & 5
|Àö»sön´ & 2 ÷uUPµsi
yxÁøÍ Cø», ]ßÚ öÁ[Põ¯® Cµsøh²®
ö£õi¨ö£õi¯õP A›¢x |Àö»sön´°À ÷£õmk
ÁuUQ, ÷uøÁUS HØ£ E¨¦ ÷\ºzx CÓUPÄ®. CøuU
Põø» ©õø» GÚ ‰ßÖ |õÒPÒ \õ¨¤mhõÀ Ç©À,
CøÍ¨¦ ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
1&A. yxÁøÍ Aøh
yxÁøÍ Cø»ø¯²®, ]ßÚ öÁ[Põ¯zøu²® \©
AÍÂÀ Gkzx ö£õi¨ö£õi¯õP |ÖUQU-
öPõÒÍÄ®. PõÀ Q÷»õ A›]ø¯ FÓøÁzx Aøµzx,
yxÁøÍ Cø», ]ßÚ öÁ[Põ¯zøu²® ÷\ºzx¨
¤\Ô, \mi°À |Àö»sön´ Âmk Aøh umi
GkUPÄ®. öuõhº¢x ]» |õÒPÐUS Põø» ©õø»
Ç÷ÁøÍ²® \õ¨- ¤ mhõÀ \Î, Ç©À, Cøµ¨¦
162
2. yxÁøÍ xøÁ¯À
yxÁøÍ Cø» & J¸ P¨ (200 Qµõ®)
¦vÚõ & J¸ Pmk
EÐ¢x & 50 Qµõ®
ö£¸[Põ¯®, E¨¦ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
§sk & 8 £À
ö|´ & 2 jì§ß
ö\´•øÓ
Áõn¼°À ö£¸[Põ¯®, ªÍPõ´ BQ¯ÁØøÓ¨

÷£õmk ÁÖzu¤ÓS EÐ¢øu ÁÖUPÄ®. yxÁøÍ
Cø», öPõzu©À¼, ¦vÚõ BQ¯ÁØøÓ A›¢x ÁuUQU-
öPõÒÍÄ®. Akzx, ÁÖzu, ÁuUQ¯ AøÚzøu²®
|ßS AøµUPÄ®. Áõn¼°À ö|´Âmk, PkS, £¸¨¦
÷\ºzxz uõÎzx, Aøµzu ÂÊøu²® ÷\ºzx |ßS
QÍÔ CÓUPÄ®. C¢uz xøÁ¯ø», \Î, P£®,
Bìx©õ ÷|õ´ EÒÍÁºPÒ EnÂÀ ÷\ºzxU-
öPõshõÀ Sn® ö£Ó»õ®.
3. yxÁøÍ `¨
yxÁøÍ Cø» & 100 Qµõ® (2 øP¨¤i)
öÁ[Põ¯® & 25 Qµõ®
uUPõÎ & 2
÷\õ®¦, ^µP®, K©®,
÷u[Põ´z x¸ÁÀ & u»õ 10 Qµõ®
xÁµ® £¸¨¦ & 50 Qµõ®
£møh, Cg] & J¸ xsk
163
§sk & 5 £À
©g\Ò & J¸ xsk
ö\´•øÓ
yxÁøÍ Cø»ø¯ B´¢x ö£õi¨ö£õi¯õP A›¢x
Azxhß xÁµ® £¸¨¦, §sk ÷\ºzx ÷ÁPøÁzx
CÓUPÄ®. ¤ÓS uÛ¯õ, ÷\õ®¦, ^µP®, K©®, ÷u[Põ´z
x¸ÁÀ, £møh, Cg], ©g\Ò BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx
ÁÖzxUöPõÒÍÄ®.
]Ôx Gsön´°À öÁ[Põ¯®, uUPõÎ BQ¯ÁØøÓ
|ÖUQ¨÷£õmk |ßS ÁuUQ, yxÁøÍ & £¸¨¦
©]¯ø» |ßS Pøh¢x CvÀ ÷\ºUPÄ®. Czxhß,
uÛ¯õ •uÀ ©g\Ò Áøµ ÁÖzx øÁzxÒÍøu²®
÷\ºzx J¸ öPõv Á¢ux® CÓUQÂhÄ®. \Î, P£®,
ø\ÚéúUS yxÁøÍ `¨ ªPa ]Ó¢u ©¸¢uõS®.
4. yxÁøÍ ö£õi
yxÁøÍ Cø» & 15
EÐzu® £¸¨¦ & 50 Qµõ®
ªÍS & 10
§sk & 5 £À
ö|´ & 2 ì§ß
ö\´•øÓ
Áõn¼°À ö|´Âmk ö£¸[Põ¯zøu¨ ö£õ›zu ¤ÓS
ªÍPõ´ ÁØÓø» ÁÖzxUöPõÒÍÄ®. Akzx,
ªÍøP²® yxÁøÍ Cø»ø¯²® ö©õÖö©õÖ¨£õP
ÁÖUPÄ®. •u¼À ªÍPõø¯¨ ö£õi ö\´x-öPõÒÍÄ®.
164
Akzx, EÐ¢x, ö£¸[Põ¯®, ªÍS, E¨¦, yxÁøÍ
Cø» BQ¯ÁØøÓ²® ö£õizxUöPõÒÍ- Ä ®. Pøh]-
¯õP §søh²® ÷\ºzx¨ ö£õi ö\´x- ö PõÒÍÄ®.
Cøua \õuzvÀ ÷£õmk¨ ¤ø\¢x \õ¨¤h»õ®. Bìx©õ
©ØÖ® Põ\ ÷|õ¯õÎPÐUS HØÓ ©¸¢x Cx.
5. yxÁøÍ `µn®
yxÁøÍ ({Ç¼À E»ºzv¯x) & Aøµ Q÷»õ
^µP® & 50 Qµõ®
ªÍS & 10 Qµõ®
AøÚzøu²® JßÓõPa ÷\ºzx¨ ö£õi¯õUQU-
öPõÒÍÄ®. yxÁøÍø¯ AßÓõh® EnÂÀ ÷\ºzxU-
öPõÒÍ •i¯õuÁºPÒ, `µn©õPa ö\´x \õ¨¤h»õ®.
Põø» ©ØÖ® CµÄ EnÄUS¨ ¤ß Cøua \õ¨¤mhõÀ,
P£ ÷|õ´PÒ, |µ®¦ ÷|õ´PÒ, Põx ÷|õ´PÒ, EhÀ
£»ÃÚ® GÚ £»ÁøP¯õÚ ÷|õ´PÒ Sn©õS®.
100 Qµõ® yxÁøÍU Røµ°À EÒÍ \zxPÒ

}ºa\zx & 84.7 Qµõ®
¦µu® & 3.9 Qµõ®
uõxE¨¦PÒ & 3.8 Qµõ®
_snõ®¦a\zx & 334 ª.Q.
£õì£µì & 52 ª.Q.
Ç®¦ & 5.0 ª.Q.
P÷»õ›z vÓß : 40 P÷»õ›
165
3
PÀ¯õn •¸[øP
(Erythrina variegata)
]zuº £õhÀ
•ÒÐ •¸UPxuõß ÷©õxQßÓ \ºzvSß©[
PÒÍ©Óz wºUS® PÚØ_µ•® & ÂÒÍ›¯
AUPµ•® ÷£õUS ©ÚÀÁõ´÷ÁU PõhPØÖ®
ªUP Á¼öPõkUS® ÂÀ.
ö£õ¸Ò
Sß© ÷|õ´PÒ (Á°ØÖ ÷|õ´PÒ), AøÚzx

ÁøP¯õÚ Põá\ÀPÒ, Áõ´¨¦s, Â¯ºUS¸,
|õUS¨ ¦s ÷£õßÓøÁ }[Q, Ehø» Á¾¨-
£kzx®.
PÀ¯õn •¸[øP°ß ußø©
¤zu® APØÔ & Anti-billious

166
ùP® EshõUQ & Emmena gogue
£õÀ ö£¸UQ & Galacta gogue
PÀ¯õn •¸[øPUS •Ò •¸[øP GßÓ ö£¯¸®

Esk. Ç®¦a \zx, _snõ®¦a \zx, |õºa \zx,
øÁmhªßPÒ AvP©õP EÒÍ Røµ Cx. ¤zu ÷|õ´PÒ,
Põ\ ÷|õ´PÒ, Eèn ÷|õ´PÒ, ]Ö}µP ÷|õ´PÒ,
©»UPmk, ©õuÂ»USU ÷PõÍõÖPÒ ÷£õßÓøÁ
Sn©õS®. £õÀ _µ¨¦ SøÓÁõP EÒÍ ö£sPÒ
PÀ¯õn •¸[øPø¯ EnÂÀ ÷\ºzxUöPõshõÀ
£õÀ AvP©õPa _µUS®.
PÀ¯õn •¸[øP°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. PÀ¯õn •¸[øP Cø», ^µP® Cµsøh²®
ö|À¼a \õÖÂmk Aøµzx vÚ•® AvPõø»°À
\õ¨¤mhõÀ ¤zu®, ¤zu ©¯UP®, µzu AÊzu®
÷£õßÓ ¤µaøÚPÒ \›¯õS®.
2. PÀ¯õn •¸[øP Cø»²hß ‰ßÖ ªÍS ÷\ºzx
Aøµzx AvPõø»°À \õ¨¤mhõÀ \Î ©ØÖ® P£
3. PÀ¯õn •¸[øP Cø»²hß, FÓøÁzu
öÁ¢u¯zøu J¸ ì§ß ÷\ºzx Aøµzxa \õ¨¤m-
hõÀ, EhÀ `k, öÁÒøÍ¨£kuÀ, öÁmøha`k
÷£õßÓ SøÓ£õkPÒ w¸®.
4. PÀ¯õn •¸[øP Cø»²hß ]Ôx £õº¼ø¯a
÷\ºzx Aøµzx Påõ¯©õPa ö\´x \õ¨¤mhõÀ,
]Ö}º G›a\À SøÓ²®. ]Ö}º uõµõÍ©õP¨ ¤›²®.
5. PÀ¯õn •¸[øP Cø»²hß K©®, Áõ´ÂÍ[P®
Cµsøh²® ÷\ºzx Aøµzx CµÂÀ \õ¨¤mk
Á¢uõÀ, AvPõø»°À ©»® uõµõÍ©õPU PÈ²®.
6. PÀ¯õn •¸[øP Cø»ø¯ P¸¨¦ GÒ FÓ øÁzu
usp›À Aøµzx, Põø» ©õø» Ç÷ÁøÍ²®
\õ¨¤mhõÀ uõ©vzu ©õuÂ»US ^µõS®.
167
7. PÀ¯õn •¸[øP Cø»²hß \© AÍÄ A®©õß
£a\›] Cø»ø¯a ÷\ºzx Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ
uõ´¨£õÀ AvP©õPa _µUS®.
8. PÀ¯õn •¸[øP Cø»²hß P\P\õ, EÐ¢x
Cµsøh²® ©õxÍ® £Ça \õÖ ÷\ºzx Aøµzx
vÚ•® \õ¨¤mhõÀ Bsø© ö£¸S®. Põ©®
AvP›US®.
9. PÀ¯õn •¸[øP Cø»²hß P¸g^µP® ÷\ºzx
Aøµzx¨ §]ÚõÀ, £øh, ö\õÔ, ]µ[S ÷£õßÓ
÷uõÀ ÷|õ´PÒ Sn©õS®.
10. PÀ¯õn •¸[øP Cø», •¸[øP Cø», ªÍS,
§sk BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx AÂzxa \õ¨¤mhõÀ
µzu ÷\õøP Sn©õS®.
PÀ¯õn •¸[øP°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. PÀ¯õn •¸[øP `¨
PÀ¯õn •¸[øP Cø» & 100 Qµõ®

§sk & 10 £À
E Ð¢ x & J¸ ì§ß
uUPõÎ & 2
öPõzu©À¼, ¦vÚõ & J¸ øP¨¤i
Gsön´, E¨¦, ©g\Ò & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ö\´•øÓ
PÀ¯õn •¸[øP Cø»ø¯a _zu® ö\´x, ]Ôx ]ÔuõP
|ÖUQUöPõÒÍÄ®. öPõzu©À¼, ¦vÚõ, uUPõÎ
168
BQ¯ÁØøÓ |ÖUQUöPõÒÍÄ®. ¤ÓS, Áõn¼°À
Gsön´ FØÔ, ªÍS, ^µP® BQ¯- Á ØøÓ¨
ö£õi¯õUQ¨÷£õmk uUPõÎ, öÁ[Põ¯®, ©g\øÍa ÷\ºzx
ÁuUPÄ®. ªÍPõ´ ÁØÓø»U QÒÎ¨÷£õmk |ßS
ÁuUPÄ®. Akzx, PÀ¯õn •¸[øP Cø», öPõzu©À¼,
¦vÚõ ÷\ºzx ÷»\õP ÁuUQ, ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ uspº
÷\ºzxU öPõvUP-øÁzx E¨¦¨÷£õmk CÓUPÄ®. Ç®¦a
\zx {øÓ¢ux C¢u `¨.
2. PÀ¯õn •¸[øPU Røµ Aøh
PÀ¯õn •¸[øPU Røµ & 15
£a\›] & J¸ P¨
Gsön´ & 50 ª.¼.
ö\´•øÓ
£a\›]ø¯ |ßS FÓøÁzx PÊÂ, PÀ¯õn •¸[øP

Cø», E¨¦, ªÍS, ^µP® BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx Aøµzx
©õÁõUQ, £aø\ ªÍPõø¯ |ÖUQa ÷\ºzx Aøh ö\´x
\õ¨¤hÄ®. Cøua \õ¨¤kÁuß ‰»®, hõß]À ¤µaøÚ
w¸®. \Î, Ç©À Sn©õS®. ©õuÂ»USU ÷PõÍõÖPøÍ
•øÓ¨£kzx®.
3. PÀ¯õn •¸[øP Cø»a `µn®
{Ç¼À E»ºzv¯
PÀ¯õn •¸[øPU Røµ & 500 Qµõ®
ªÍS & 10 Qµõ®
^µP® & 10 Qµõ®
169
ö\´•øÓ
AøÚzx¨ ö£õ¸ÒPøÍ²® JßÖ ÷\ºzx AøµzxU-
öPõÒÍÄ®. PÀ¯õn •¸[øP Cø»ø¯ EnÁõPa
\õ¨¤h •i¯õuÁºPÒ, C¢ua `µnzøua \õ¨¤mhõÀ,
÷|õ´PÒ }[Q B÷µõUQ¯zøu²®, }sh B²øÍ²®
ö£Ó»õ®.
4. Põ]ÛU Røµ
(Cichorium intybus)
Eh¾US \Uvø¯²® EØ\õPzøu²® uµUTi¯ Põ]ÛU

Røµ, AvP ©¸zxÁU Sn® öPõshx.
Põ]ÛU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. Põ]ÛU Røµ²hß ^µP®, ©g\Ò ÷\ºzxU Påõ¯-
©õUQa \õ¨¤mhõÀ PÀ½µÀ ÃUP® Sn©õS®.
2. Põ]ÛU Røµø¯z vÚ•® EnÂÀ ÷\ºzxU-
öPõshõÀ ]Ö}µPU PØPÒ Pøµ²®.
3. Põ]ÛU Røµ, ]ÖSÔg\õß Cø» Cµs-øh²® \©
AÍÂÀ E»ºzv¨ ö£õi¯õUQa \õ¨¤mhõÀ
Pøn¯U ÷PõÍõÖPÒ AøÚzx® w¸®.
4. Põ]ÛU Røµ²hß ]Ôx £õº¼, ©g\Ò ÷\ºzxU
Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ Eh¼À }º ÷PõzxU-
öPõshuõÀ HØ£k® ÃUP® Pøµ²®.
5. E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ vÚ•® CµÂÀ \õ¨¤mhõÀ
EhÀ £¸©ß SøÓ²®.
170
5
öPõi¨ £\ø»U Røµ
(Basella alba)
]zuº £õhÀ
÷£õP® ªPU öPõkUS® ÷£õºö\´ P£® ö£¸US®
BP©vØ ÓõP©Ú øÁzvoUS® & ©õSh›ß
©ßÝ ©»ªÍUS® ©õÓõ Ä›ø\ u¸¢
vßÝ[ öPõiÁ\ø» ö\¨¦.
ö£õ¸Ò
Põ© EnºøÁz ysk®. EhÀ `møhz
uoUS®. ©»a]UPø»¨ ÷£õUS®. BÚõÀ,
P£zøu AvP›US®.
öPõi¨ £\ø»U Røµ°ß ußø©
SÎºa] EshõUQ & Cooling
öPõi¨ £\ø»U Røµ°À, öÁÒøÍ, ]Á¨¦ GÚ
Ç ÁøPPÒ Esk. SnzvÀ Cµsk®
171
JßÖuõß. öPõi¨ £\ø»U Røµø¯a \õ¨¤mhõÀ
G¨£i¨-£mh ¦sq® BÔÂk®. }ºUPk¨¦, ©»UPmk
÷£õßÓÁØÖUS® C¢uU Røµ ]Ó¢u ©¸¢uõP¨
£¯ß£kQÓx.
öPõi¨ £\ø»U Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. öPõi¨ £\ø»U Røµø¯ EÐ¢x FÓøÁzu uspº
÷\ºzx AøµzxU SizuõÀ, EhÀ `k, öÁmøha
`k, öÁÒøÍ¨£kuÀ ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
2. öPõi¨ £\ø»U Røµ²hß ]Ôx ^µP® ÷\ºzx
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ wµõu uõP•® w¸®.
3. öPõi¨ £\ø»U Røµ²hß Cµsk Søh ªÍPõ´,
J¸ ì§ß P\P\õ ÷\ºzx ÷ÁPøÁzxU Pøh¢x
\õ¨¤mhõÀ, Eh¾ÓÄ ÷ÁmøP AvP›US®.
4. öPõi¨ £\ø»U Røµ, öPõzu©À¼ Âøu, ^µP®
‰ßøÓ²® Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ ©»a]UPÀ
Sn©õS®.
5. öPõi¨ £\ø»U Røµø¯ ÂÍUöPsön´, ©g\Ò
÷\ºzx ÁuUQU PmiÚõÀ, ÃUP®, PmiPÒ
÷£õßÓøÁ Pøµ²®.
6. öPõi¨ £\ø»a \õÖ J¸ ì§ß AÍÄ Gkzx AvÀ
]Ôx PØPsk ÷\ºzxU öPõkzuõÀ, SÇ¢øuPÐUS
HØ£k® }ºUPmk Sn©õS®.
7. öPõi¨ £\ø»U Røµø¯ Aøµzx uø»°À
PmiUöPõshõÀ, öÁmøha`k, Ps G›a\À,
yUPªßø© ÷£õßÓ ¤µaøÚPÒ w¸®.
8. öPõi¨ £\ø»U Røµø¯ }›À ÷£õmk A»]ÚõÀ
öPõÇöPõÇ¨£õÚ vµÁ® QøhUS®. Cøuz uø»
AÀ»x ö|ØÔ°À uhÂÚõÀ uø»Á¼ Sn©õS®.
|À» yUP•® Á¸®.
9. öPõi¨ £\ø»U Røµ, Pzu› Cø» Cµsøh²® \©
AÍÄ (J¸ øP¨¤i) Gkzx Påõ¯©õUQ ÁiPmi,
|õßS ]miøP öÁ[Põµ£ì£zøuU P»UQU
SizuõÀ }º Aøh¨¦, }º G›a\À Sn©õS®.
172
10. öPõi¨ £\ø»U Røµa \õØÔÀ £õuõ® £¸¨ø£
FÓøÁzx E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, £õ¼À J¸ ì§ß
P»¢x \õ¨¤mhõÀ Â¢vÀ E°µqUPÎß
GsoUøP AvP›US®.
1. öPõi¨ £\ø»U Røµ `¨
öPõi¨ £\ø»U Røµ & 2 Pmk (200 Qµõ®)
uUPõÎ & 3
ö£›¯ öÁ[Põ¯® & 2
§sk & 6 £À
Põºß L¨ÍÁº & 3 ì§ß
ö\´•øÓ
öPõi¨ £\ø»U Røµø¯a _zu® ö\´x, |ÖUQ¯
uUPõÎ, ©ØÖ® öÁ[Põ¯z÷uõk ÷\ºzx AøµzxU-
öPõÒÍÄ®. J¸ £õzvµzvÀ J¸ ì§ß öÁsön´
÷£õmk, §søh ÁuUPÄ®. ¤ÓS, AøµzuÁØøÓU
öPõmi öPõvUPÂmk ªÍSz yÒ ©ØÖ® E¨¦ ÷\ºzx,
CÓUQ ÁiPmiUöPõÒÍÄ®. Áõn¼°À «u® EÒÍ
öÁsönø¯¨÷£õmk E¸UQ, Põºß L¨ÍÁøµ
÷£õmk ÁuUQ, AvÀ ÁiPmi øÁzxÒÍ `¨ø£U
öPõmi, ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ E¨¦ ÷\ºzx, «sk® 5
{ªh® öPõvUP øÁzx CÓUPÄ®.
2. öPõi¨ £\ø»U Røµ £a\i
u°º & 400 ª.¼.
G¾ªaø\ & JßÖ
öPõzu©À¼ & PõÀ Pmk
uUPõÎ & 2
173
öÁÒÍ›UPõ´ & JßÖ
E¸øÍU QÇ[S & JßÖ
ö\´•øÓ
£\ø»U Røµø¯a _zu® ö\´x ö£õi¯õP |ÖUQU-
öPõÒÍÄ®. G¾ªaø\°À Ç¢x \õÖ Gkzx, uUPõÎ,
£aø\ ªÍPõ´, öÁÒÍ›UPõ´, ÷uõÀ }UQ¯ E¸øÍU
QÇ[S BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx Aøµzx u°›À P»¢x-
öPõÒÍÄ®. Azxhß |ÖUQ¯ Røµø¯²®, ]Ôx
E¨ø£²® ÷\ºzx, öPõzu©À¼ Cø»ø¯a ]ÔuõP
|ÖUQ¨ ÷£õhÄ®.
6. ö»mlì Røµ
(Lactuca sativa)
uªÈÀ CuØS \À»õzxU Røµ GßÖ ö£¯º. C¢uU

Røµ°À øÁmhªß & ], Põµa \zxPÒ ÷£õßÓøÁ
AvP AÍÂÀ EÒÍÚ.
ö»mlì Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. ö»mlì Røµø¯¨ ö£õi¨ö£õi¯õP A›¢x, u°º,
öÁ[Põ¯zxhß ÷\ºzxa \õ¨¤mhõÀ CµÂÀ |À»
yUP® Á¸®.
2. ö»mlì Røµø¯ E»ºzv, öÁ¢u¯zxhß ÷\ºzx¨
ö£õi¯õUQa \õ¨¤mhõÀ \ºUPøµ ÷|õ´ Pmk¨£k®.
3. ö»mlì Røµø¯z öuõhº¢x \õ¨¤mhõÀ µzu®
_zu©õS®. Eh¾® Á¼ø© ö£Ö®.
4. ö»mlì Røµ°À AiUPi áüì ö\´x \õ¨¤m-
hõÀ, PÀ½µÀ ÷PõÍõÖPÒ w¸®.
5. ö»mlì Røµø¯ AiUPi EnÂÀ ÷\ºzxU-
öPõshõÀ. EhÀ Gøhø¯²®, öuõ¨ø£- ø ¯²®
SøÓUP»õ®.
174
7
•hUPzuõß Røµ
(Cardiospermum halicacabum)
]zuº £õhÀ
`ø»¨ ¤Ó¨¦ ö\õÔ ]Ó[S ÁßPµ¨£õß
Põø»z öuõk Áõ´Ä[ PÒ©»•® & \õ»U
PhUPzuõ ÷ÚõiÂk[ Põ]Ûø¯ Âmk
•hUPzuõß |ßø© ö©õÈ.
ö£õ¸Ò
Á°ØÖU ÷PõÍõÖPÒ, £øh, ö\õ›, ]µ[S,

Pµ¨£õß ÷|õ´PÒ, Áõ²U ÷PõÍõÖPÒ, Áõu
÷|õ´PÒ, ©»a]UPÀ ÷£õßÓ ÷|õ´PøÍz
wºUS® ÁÀ»ø© ö£ØÓx.
•hUPzuõß Røµ°ß ußø©
£]zysi & Stomachic
175
Áõu® AhUQ & Antivadha
EhÀ Eµ©õUQ & Nutritive
‰mkÁ¼, ‰mk ÃUP®, Áõu ÷|õ´PÒ ÷£õßÓ

AøÚzøu²® Sn©õUPUTi¯x. •hUS + AÖzuõß =
•hUPzuõß. ö£¯øµ øÁz÷u, Auß ußø©ø¯ AÔ¢x-
öPõÒÍ»õ®. ©»a]UPÀ, ‰» ÷|õ´PÒ, EhÀ £¸©ß,
Áõ²U ÷PõÍõÖPÒ, EhÀ £»ÃÚ®, ]Ö}ºU ÷PõÍõÖPÒ
÷£õßÓÁØøÓU Sn©õUSÁvÀ •hUPzuõß Røµ
•ß÷Úõi¯õPa ö\¯À£kQÓx.
•hUPzuõß Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. •hUPzuõß Røµ²hß ]Ôx \uS¨ø£ø¯a ÷\ºzx
Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ ]Ö}º uõµõÍ©õP¨ ¤›²®.
2. •hUPzuõß Røµ²hß ]Ôx Áõ´ÂÍ[Pzøua
÷\ºzx Aøµzx, ö|À¼UPõ´ AÍÄ CµÄ
EnÄUS¨ ¤ÓS \õ¨¤mhõÀ ©»a]UPÀ \›¯õS®.
3. •hUPzuõß Røµ²hß ]ßÚ öÁ[Põ¯®, ^µP®,
©g\Ò yÒ BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzxU Påõ¯©õUQa
4. •hUPzuõß, Áõu |õµõ¯nß Cµsøh²® \©
AÍÄ Gkzx, §sk (J¸ £À), ©g\Ò yÒ (2 ]miøP)
÷\ºzx Aøµzx, AvPõø»°À öuõhº¢x \õ¨¤m-
hõÀ G¨£i¨£mh ‰mkÁ¼²® Sn©õS®.
5. •hUPzuõß Røµa \õØÔÀ, _US, ©g\Ò, öÁ¢u¯®
BQ¯ÁØøÓa \© AÍÄ ÷£õmk FÓøÁzx
E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•® Põø» ©õø» Ç-
÷ÁøÍ²® 2 Qµõ® AÍÄ \õ¨¤mhõÀ Áõu ÷|õ´PÒ,
£UPÁõu®, •hUSÁõu®, Ck¨¦Á¼, •xSzusk
Á¼ ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
6. •hUPzuõß Røµa \õØÔÀ EÐ¢x, P¸¨¦ GÒ
Cµsøh²® \© AÍÄ ÷£õmk FÓøÁzx E»ºzv¨
ö£õi¯õUQ, 2 ì§ß AÍÄ Gkzx, ]ßÚ öÁ[Põ¯®
÷\ºzxU Pg] Põá]U SizuõÀ EhÀ Á¼ø©
EshõS®.
176
7. •hUPzuõß Røµa \õØÔÀ ]Ôx ©g\Ò yÒ P»¢x
£øh, ö\õÔ, Pµ¨£õß ÷£õßÓ ÷uõÀ ÷|õ´PÒ «x
§]ÚõÀ, Sn® ö£Ó»õ®.
8. • h U P z u õ ß R ø µ ² h ß 2 P k U P õ ø ¯ z u m i ¨ -
÷£õmk Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ ‰» ÷|õ´PÒ
Sn©õS®.
9. •hUPzuõß Røµa \õØÔÀ PÖ¨¦ GÒøÍ Aøµzxa
\õ¨¤mhõÀ ©õuÂ»US EshõS®.
10. •hUPzuõß Røµa \õØÔÀ ]» xÎPøÍU PõvÀ
ÂmhõÀ, Põx Á¼ Sn©õS®.
•hUPzuõß Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. •hUPzuõß Røµz xøÁ¯À
•hUPzuõß Røµ & 4 øP¨¤i

E Ð¢ x & 30 Qµõ®
öÁ¢u¯® & 10 Qµõ®
¦Î & 10 Qµõ®
ö\´•øÓ
Áõn¼°À Gsön´ Âmk, ªÍPõø¯U QÒÎ¨-
÷£õmk, EÐ¢x, öÁ¢u¯® BQ¯ÁØøÓ ÁÖzxU-
öPõÒÍÄ®. ¤ÓS, •hUPzuõß Røµø¯ _zu® ö\´x
|ÖUQa ÷\ºzx ÁuUPÄ®. Akzx, ¦ÎU Pøµ\ø»a
÷\ºzx |ßS ÁuUQ Aøµzx GkzxUöPõÒÍÄ®.
Cøua \õ¨¤mhõÀ, |ßÓõP¨ £] GkUS®. ãµn
\Uv²® AvP›US®.
177
2. •hUPzuõß Røµz ÷uõø\

^µP® & 10 Qµõ®
ö\´•øÓ
•hUPzuõß Røµ ©ØÖ® ^µPzøu |ßÓõP AøµzxU-
öPõsk, ÷uõø\ ö\´x \õ¨¤h»õ®. ‰mk Á¼, Áõu
÷|õ´ EÒÍÁºPÒ C¢uz ÷uõø\ø¯ AiUPi
\õ¨¤mhõÀ {Áõµn® ö£Ó»õ®.
3. •hUPzuõß Røµ µ\®
•hUPzuõß RøµU Põ®¦ & 5 øP¨¤i
G¾ªaø\ & JßÖ
uUPõÎ & 3
^µP® & 3 ì§ß
§sk & 6 £À
ö|´ & J¸ ì§ß
uspº & 4 h®Íº
ö\´•øÓ
•hUPzuõß RøµU Põ®ø£ ö£õi¯õP |ÖUQ usp›À
÷£õmk ÷ÁPøÁUPÄ®. |ßS öÁ¢ux®, Áõn¼°À
ö|´Âmk, ^µP®, ªÍS BQ¯ÁØøÓ¨ ö£õi¯õUQ¨
÷£õmk ÁÖzx, öÁ¢u •hUPzuõß RøµU Põ®¦
µ\zøua ÷\ºzx, uUPõÎø¯²® Pøµzxa ÷\ºUPÄ®.
¤ÓS §sk, PÔ÷Á¨¤ø» ©ØÖ® öPõzu©À¼ø¯
Aøµzxa ÷\ºzxU öPõvUPøÁzx, ÷uøÁ¯õÚ E¨¦
÷\ºUPÄ®. Cøu CµÂÀ u¯õº ö\´x AvPõø»°À J¸
h®Íº ÁiPmiU SiUPÄ®.
178
CuÚõÀ ÷£v¯õQ, ¤zu® öÁÎ¨£k®. øP, PõÀ,
Ck¨¦ Á¼PÒ Sn©øh²®. Á¯uõÚÁºPÐUS ©õu®
J¸•øÓ CøuU öPõkzuõÀ, £» ÷|õ´PÒ Sn©õS®.
4. •hUPzuõß Røµ `¨

^µP®, ªÍS, P\P\õ & u»õ Aøµ ì§ß
§sk & 6 £À
Cg] & J¸ xsk
÷\õ®¦ & Aøµ ì§ß
uÛ¯õ ö£õi & 2 ì§ß
£_ö|´ & 5 ì§ß
]ßÚ öÁ[Põ¯® (A›¢ux) & J¸ øP¨¤i
ö\´•øÓ
A›] PøÍ¢u }›À öÁ[Põ¯zøu |ÖUQ¨÷£õmk,
÷\õ®¦, ÷u[Põ´z x¸ÁÀ, P\P\õ BQ¯ÁØøÓ Aøµzxa
÷\ºzx, E¨¦, öPõzu©À¼, •hUPzuõß Cø»ø¯a
÷\ºzx ÷ÁPøÁUPÄ®. Áõn¼°À Gsön´Âmk
Cg], §sk, ^µP®, ªÍS BQ¯-ÁØøÓa ÷\ºzx ÁuUQ,
]Ôx ö|´ ÷\ºzx `¨¤À öPõmiU QÍÓÄ®. C¢u
•hUPzuõß `¨ø£ Áõµ® J¸•øÓ¯õÁx \õ¨¤mhõÀ
Á°Ö _zu©õS®. Áõu® uo²®.
5. •hUPzuõß `µn®
{Ç¼À E»ºzv¯ •hUPzuõß Røµ & 1/2 Q÷»õ
ªÍS & 20 Qµõ®
^µP® & 20 Qµõ®
©g\Ò & 10 Qµõ®
179
ö\´•øÓ
AøÚzx¨ ö£õ¸ÒPøÍ²® JßÓõPa ÷\ºzx¨
ö£õi¯õUQUöPõÒÍÄ®. CvÀ vÚ•® Põø» ©ØÖ®
CµÄ EnÄUS¨ ¤ÓS 2 Qµõ® AÍÄ \õ¨¤mhõÀ ‰mk
Á¼, •xS Á¼, Áõ²U ÷PõÍõÖPÒ ÷£õßÓ AøÚzx
÷|õ´PÎÀ Ç¢x® Âkuø» ö£Ó»õ®. •hUPzuõß
Røµø¯a \ø©¯¼À ÷\ºzxUöPõÒÍ •i¯õuÁºPÒ
C¨£i `µn©õPa ö\´x \õ¨¤h»õ®.
8. S¨ø£U Røµ
(Amaranthus viridis)
C¢uU Røµ°ß CÍ®, xÎº Cø»PÒuõß EnÁõP¨

£¯ß£kzu¨£kQßÓÚ. HøÇPÎß £] }US® AØ¦u
EnÄ Cx.£õÀ PÓUS® ©õkPÐUS C¢uU Røµø¯
EnÁõPU öPõkz- u õÀ £õÀ AvP©õPa _µUS®.
S¨ø£U Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. S¨ø£U Røµ²hß £¸¨¦ ÷\ºzxU Pøh¢x
2. S¨ø£U Røµ²hß K©®, ©g\Ò Cµsøh- ² ®
÷\ºzxU Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ ö|g_ G›a\À
Sn©õS®.
3. S¨ø£U Røµ, •hUPzuõß Røµ, ^µP® ‰ßøÓ²®
Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ ‰mk Á¼PÒ Sn©õS®.
4. S¨ø£U Røµø¯z öuõhº¢x \õ¨¤mhõÀ
AvP¨£i¯õÚ EhÀ Gøh SøÓ²®.
5. S¨ø£U Røµ²hß, Søh ªÍPõø¯a ÷\ºzxa
\ø©zxa \õ¨¤mhõÀ Põ© EnºÄ AvP›US®.
180
9
PõÚõ®ÁõøÇU Røµ
(Commelina benghalensis)
]zuº £õhÀ
PõÚõ®Áõ øÇUS •ø»U PsSÈ¨¦s BÔÂk®

BÚõ¾® ÷£õP® AvP›US® & ©õ÷Ú÷PÒ
I¯® ÂøÍ²® AÚÀvÛ²® }[Põu
ø£²vµ ©õÖ•ßÛ¨ £õº.
ö£õ¸Ò
ö£sPÎß ©õº£P[PÎÀ EshõS® ¦sPÒ

ÂøµÂÀ BÖ®. EhÀ QÍºa]ø¯ HØ£kzv
÷£õPzøu AvP›US®. öÁmøha`k uo²®.
BÚõÀ P£zøu EshõUS®.
PõÚõ®ÁõøÇU Røµ°ß ußø©

xÁº¨¤ & Astringent
181
PõÚõ®ÁõøÇU RøµUS "‰¼øP Á¯õUµõ' GßÓ ö£¯¸®
Esk. G¨£i ÷Ásk©õÚõ¾® C¢uU Røµø¯a
\ø©zxa \õ¨¤h»õ®. Eèn ÷|õ´PÒ AøÚzøu²®
ÂµmhUTi¯ Cøua \õ¨¤mhõÀ, µzu® _zu©õS®.
C¢uU Røµø¯z öuõhº¢x \õ¨¤mhõÀ Põ© EnºÄ
AvP›US®. BÚõÀ, AvP©õPa \õ¨¤mhõÀ P£®
AvP›US®. Cøuz ukUP, ªÍøPa ÷\ºzxUöPõÒÁx
|À»x.
PõÚõ®ÁõøÇ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. PõÚõ®ÁõøÇU Røµø¯ øP¨¤i AÍÄ Aøµzxa
\õ¨¤mhõÀ EhÀ `k SøÓ²®. AiUPi \õ¨¤m-
hõÀ öÁmøha`k uo²®.
2. PõÚõ®ÁõøÇU Røµø¯ öPõmøh¨ £õUS ÷\ºzx
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ ÷£õP® }iUS®. Põ©
EnºÄ®, Bsø©²® AvP›US®.
3. PõÚõ®ÁõøÇU Røµ²hß ÷Á¨£¢ xÎº, ]Ôx
©g\Ò yÒ ÷\ºzx Aøµzx, Põø»°À öÁÖ®
Á°ØÔÀ \õ¨¤mhõÀ EhÀ Á¾¨ö£Ö®. µzu®
_zu©õS®.
4. PõÚõ®ÁõøÇU Røµø¯Aøµzx, ö£sPÎß
©õº¤À HØ£k® ¦sPÒ «x £ØÖ¨÷£õmhõÀ,
AøÁ Eh÷Ú BÔÂk®.
5. PõÚõ®ÁõøÇU Røµø¯ Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ
]Ö}º G›a\À w¸®.
6. PõÚõ®ÁõøÇU Røµø¯²® xzv Cø»ø¯²®
÷\ºzx Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ µzu ‰»® Sn©õS®.
7. PõÚõ®ÁõøÇU Røµ²hß ]Ôx ªÍS Tmi Aøµzxa
\õ¨¤mhõÀ SÎº áúµ® Eh÷Ú Sn©õS®.
8. PõÚõ®ÁõøÇU Røµa \õØÔÀ P\P\õøÁ FÓøÁzx
Aøµzx, ÷uÛÀ SøÇzxa \õ¨¤mhõÀ (2 Qµõ®)
Põ© EnºÄ AvP›US®.
9. PõÚõ®ÁõøÇ Røµa \õØÔÀ áõvUPõø¯ FÓøÁzx
E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•® 2 Qµõ® AÍÄUSa
182
\õ¨¤mhõÀ, Bsø©U SøÓÄ® |µ®¦z uÍºa]²®
Sn©õS®.
10. PõÚõ®ÁõøÇU Røµ (E»ºzv¯x & 100 Qµõ®) ©ØÖ®
öußÚ®£õøÍ, öPõmøh¨£õUS, •¸[øP¨ ¤]ß
ÁøPUS 100 Qµõ® Gkzx¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•®
Põø» ©õø» Ç÷ÁøÍ²® J¸ Qµõ® AÍÂÀ
\õ¨¤mhõÀ Bsø© AvP›US®. Â¢x •¢xuÀ
¤µaøÚ²® w¸®.
PõÚõ®ÁõøÇU Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. PõÚõ®ÁõøÇU RøµU Tmk
PõÚõ®ÁõøÇU Røµ & 100 Qµõ®

xÁµ® £¸¨¦ & 50 Qµõ®
]Ö £¸¨¦ & 50 Qµõ®
©g\Ò & Aøµ ì§ß
^µP®, ªÍS , ÷\õ®¦ & u»õ Aøµ ì§ß
uUPõÎ & 4
PkS, EÐzu® £¸¨¦,
|Àö»sön´, E¨¦,
ö\´•øÓ
]Ö £¸¨¦, xÁµ® £¸¨¦ Cµsøh²® ©g\Ò ÷\ºzx
÷ÁPøÁUPÄ®. Akzx, ÷\õ®¦, ^µP®, ªÍS, ÷u[-
Põ´z x¸ÁÀ BQ¯ÁØøÓ Aøµzx £¸¨¦hß ÷\ºzx,
Røµø¯²® _zu® ö\´x ÷\ºzx, öPõvUPøÁzx
CÓUPÄ®. ¤ÓS, Áõn¼°À Gsön´ Âmk, ªÍPõ´
ÁØÓø»U QÒÎ¨÷£õmk, ö£õ›¢ux® öÁ[Põ¯®,
183
uUPõÎ Cµsøh²®÷£õmk ÁuUQ, ÷uøÁ¯õÚ E¨¦,
ö£¸[Põ¯® ÷\ºzx ÁuUQ Røµ²hß ÷\ºUPÄ®.
C¢uU Tmøh AiUPi EnÂÀ ÷\ºzxUöPõshõÀ,
EhÀ `k SøÓ²®. ©»a]UP¾® \›¯õS®.
2. PõÚõ®ÁõøÇU Røµz ÷uõø\
÷uõø\ ©õÄ & Aøµ Q÷»õ
PõÚõ®ÁõøÇU Røµ & 50 Qµõ®
^µP® & 10 Qµõ®
ö\´•øÓ
PõÚõ®ÁõøÇU Røµ, ^µP® Cµsøh²® Aøµzx,
÷uõø\ ©õÄhß P»¢x ÷uõø\ ÁõºUPÄ®. ÷£¨£º
÷µõìm÷£õÀ ÷uõø\ Á¸®. C¢uz ÷uõø\ø¯ AiUPi
\õ¨¤mhõÀ, Bsø© EnºÄ AvP›zx, EhÀ
Caø\ø¯z ysk®.
3. PõÚõ®ÁõøÇU Røµ `µn®
PõÚõ®ÁõøÇU Røµ
({Ç¼À E»ºzv¯x) & Aøµ Q÷»õ
•¢v›¨ £¸¨¦ & Aøµ Q÷»õ
ö\´•øÓ
Cµsk ö£õ¸ÒPøÍ²® JßÓõUQ¨ ö£õi ö\´x,
öuõhº¢x 48 |õÒPÐUS Põø», ©õø» Ç÷ÁøÍ²®
J¸ ì§ß Ãu® \õ¨¤mhõÀ, EhÀ Á¾¨ö£Ö®.
Bsø© GÊa] EshõS®. }izu ÷£õP® ö£Ó»õ®.
184
10
ö£õkuø»U Røµ
(Phyla nodiflora)
]zuº £õhÀ
ö£õkuø»°ß ÷£¸øµzuõÀ ÷£õµõ©¨ ÷£õS®
Akuø»ö\´ Põ\® Ah[S® & PkQÁ¸
÷£v÷¯õk `ø»÷|õ´ ÷£\›¯ öÁs÷©P®
Áõu•® ÷£õ ö©´²µUS® ÁõÌzx.
ö£õ¸Ò
ö£õkuø»U Røµø¯a \õ¨¤mhõÀ ©õ¢u®, Põ\
÷|õ´, Á°ØÖ ÷|õ´PÒ, öÁs Sèh®, Áõu
÷|õ´PÒ ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
ö£õkuø»U Røµ°ß ußø©
ÃUP® Pøµa] & Deobstruent
185
ö£õkuø»U Røµ £õº¨£uØS v¨¤¼÷£õÀ ÇUS®.
AøÚzx ÁøP¯õÚ ‰» ÷|õ´PøÍ²® Sn¨£kzuU-
Ti¯x. \ºUPøµ ÷|õ´, PÀ½µÀ ÷|õ´PÒ, ~øµ±µÀ
\õº¢u ÷|õ´PÒ, EhÀ £»ÃÚ®, Eh¼À EshõS®
PmiPÒ, ÃUP® ÷£õßÓÁØøÓ²® Sn¨£kzx®.
ö£õkuø»°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. ö£õkuø»U Røµ²hß ]Ôx ^µP®, ©g\Ò ÷\ºzx
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ EhÀ `k, ShØ¦s
BQ¯øÁ w¸®.
2. ö£õkuø»U Røµ²hß BÎ Âøuø¯a ÷\ºzx
Aøµzx, ÃUP[PÒ «x £ØÖ¨÷£õmhõÀ, AøÁ
Pøµ²®.
3. ö£õkuø»U Røµ²hß ]Ôx ^µP®, £õº¼ ÷\ºzx
Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ ]Ö}ºU Pk¨¦, G›a\À
}[Q, ]Ö}º uõµõÍ©õP¨ ¤›²®.
4. ö£õkuø»U Røµ²hß, PkUPõ´ (1), ö|À¼UPÛ
(1), uõßÔUPõ´ (1) ‰ßøÓ²® umi¨÷£õmk
Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ, µzu® _zu©õS®. EhÀ
Á¼ø© EshõS®.
5. ö£õkuø»U Røµ²hß ªÍS, §sk, ©g\Ò
÷\ºzxU Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ \Î, P£®,
~øµ±µÀ ÷|õ´PÒ Sn©õS®.
6. ö£õkuø»U Røµ²hß ]Ôx K©®, _søh ÁØÓÀ,
©õxøÍz ÷uõÀ, ©õ®£¸¨¦ BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ, ûU PÈa\À, ÷£v, Á°ØÖU
Pk¨¦ ÷£õßÓøÁ w¸®.
7. ö£õkuø»U Røµ²hß \© AÍÄ öÁÒöÍ¸US
÷\ºzx Aøµzx ‰ßÖ ]miøP ©g\Ò yÒ ÷\ºzx,
AvPõø»°À öÁÖ® Á°ØÔÀ, öuõhº¢x 21 |õÒPÒ
\õ¨¤mhõÀ öÁÒøÍ¨£kuÀ ¤µaøÚ {µ¢uµ©õPz
w¸®.
8. ö£õkuø»U Røµø¯ Aøµzx, B\ÚÁõÚ PmiPÒ
«x PmiÚõÀ, AøÁ £Êzx Eøh¢x Sn©õS®.
186
÷©¾®, ¦s, AUQ¨¦s, ö|ÔUPmi ÷£õßÓÁØÔß
«x §]ÚõÀ Sn® ö£Ó»õ®.
9. ö£õkuø»U Røµa \õØÔÀ Á\®¦, öÁÒøÍ ªÍS
Cµsøh²® \© AÍÄ FÓøÁzx, E»ºzv¨ ö£õi-
¯õUQ, J¸ ì§ß ö£õiø¯ |Àö»sön´°À
SøÇzx, uø»°À ÷u´zx J¸ ©o ÷|µ® FÓ-
øÁzxU SÎzuõÀ, ÷£ß, ö£õkS ¤µaøÚPÒ
•Êø©¯õPz w¸®.
10. ö£õkuø»U Røµø¯ öÁ¢u¯® ÷\ºzxU Påõ¯-
©õUQa \õ¨¤mhõÀ \ºUPøµ ÷|õ´ Pmk¨£k®.
ö£õkuø»U Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. ö£õkuø»U Røµz xøÁ¯À
ö£õkuø»U Røµ & 100 Qµõ®

¦Î & 20 Qµõ®
Phø»¨ £¸¨¦ & 2 ì§ß
PkS & J¸ ì§ß
£_ ö|´ & J¸ ì§ß
ö\´•øÓ
ö£õkuø»U Røµø¯ _zu® ö\´x, Áõn¼°À

÷£õmk ö|´ ÷\ºzx ÁuUPÄ®. Akzx, ¦Î,
Phø»¨£¸¨¦, E¨¦, ªÍPõ´ ÁØÓÀ BQ¯ÁØøÓ
JÆöÁõßÓõPa ÷\ºzx ÁuUPÄ®. ¤ÓS, Røµø¯
Aøµzx, Áõn¼°À ]Ôx ö|´ Âmk PkS, £¸¨¦
uõÎzx, xøÁ¯ø» ÷»\õP¨ ¤µmi GkzxU-
öPõÒÍÄ®. ‰» ÷|õ¯õÀ £õvUP¨£k£ÁºPÎß
EnÄ¨ £mi¯¼À C¢uz xøÁ¯¾USU Psi¨£õP
Ch® Esk.
187
2. ö£õkuø»U Røµ xÁmhÀ
]ßÚ öÁ[Põ¯® (A›¢ux) & 50 Qµõ®
÷u[Põ´z x¸ÁÀ & Aøµ ‰i
Phø»¨ £¸¨¦ & 4 ì§ß
EÐzu® £¸¨¦ & J¸ ì§ß
PkS & Aøµ ì§ß
£õ]¨ £¯Ö & 50 Qµõ®
ö|´ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ö\´•øÓ
Røµø¯ A»] _zu® ö\´xöPõÒÍÄ®. Áõn¼°À
ö|´ FØÔ, PkS, ªÍPõ´ ÁØÓÀ, EÐzu® £¸¨¦
BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx ÁuUPÄ®. |ßS ]Á¢u¤ÓS,
öÁ[Põ¯zøua ÷\ºzx ÁuUQ, Røµø¯²® ÷£õmk
ÁuUPÄ®. uspº öuÎzx, E¨¦, ÷\õ®¦ Cµsøh²®
Røµ²hß ÷£õhÄ®. Phø»¨ £¸¨ø£¨ ö£õi ö\´x
Røµ²hß ÷\ºUPÄ®. £õ]¨ £¯øÓ²® ÷ÁPøÁzxa
÷\ºUPÄ®. CÖv°À, ÷u[Põ´z x¸ÁÀ ÷\ºzx, |ßS
¤µmi GkUPÄ®. C¢uz xÁmhø»z öuõhº¢x
\õ¨¤mhõÀ ö£õkS¨ ¤µaøÚ w¸®.
3. ö£õkuø»U Røµ & §skU PÔ
§sk (ö£›¯x) & 5
xÁµ® £¸¨¦ & 100 Qµõ®
188
PkS -& J¸ ì§ß
ö|´, E¨¦ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
Phø»¨ £¸¨¦ & 2 ì§ß
ö\´•øÓ
Røµø¯ _zu® ö\´x, xÁµ® £¸¨¦ ©ØÖ® ©g\Ò yÒ
÷\ºzx ÷ÁPøÁzx, |ßS Pøh¢xöPõÒÍÄ®. ¤ÓS,
Áõn¼°À ö|´ FØÔ, Phø»¨ £¸¨ø£a ]ÁUP
ÁÖzx, PkøP¨ ÷£õmk öÁizux®, §søh E›zx¨
ö£õi¯õP |ÖUQa ÷\ºzx ÁuUPÄ®. ªÍPõ´
ÁØÓø»²® QÒÎ¨÷£õmk |ßS ÁuUPÄ®. HØöPÚ÷Á
Pøh¢x øÁzxÒÍ Røµø¯²®, £¸¨ø£²® ÷£õmk¨
¤µmi, ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ E¨¦ ÷\ºzx CÓUPÄ®.
Á°ØÖ¨ ö£õ¸©»õÀ AÁv¨£k£ÁºPÐUS C¢u
ö£õkuø»U Røµ & §skU PÔ ªPa ]Ó¢u ©¸¢x.
4. ö£õkuø» `µn®
ö£õkuø»U Røµ
({Ç¼À E»ºzv¯x) & 500 Qµõ®
ªÍS & 20 Qµõ®
^µP® & 20 Qµõ®
©g\Ò & 10 Qµõ®
ö\´•øÓ
AøÚzx¨ ö£õ¸ÒPøÍ²® JßÓõUQ¨ ö£õi ö\´x-
öPõÒÍÄ®. vÚ•® Põø» ©ØÖ® CµÄ EnÄUS¨-
¤ÓS 2 Qµõ® AÍÄUSa \õ¨¤mhõÀ, EÒ, öÁÎ
‰»[PÒ, µzu ‰»®, \ºUPøµ ÷|õ´, ÷£ß, ö£õkSz
öuõÀø», Á°ØÖU ÷PõÍõÖPÒ ÷£õßÓøÁ }[S®.
189
11
|À÷ÁøÍU Røµ
(Cleome viscosa)
]zuº £õhÀ
|À÷Á ø»¨§søh |õk[PõÀ Áõu•® ÷£õ®

ö\õÀ¾ø© ¯zxh÷Ú ÷\õø£¯Ö® & ö©À»ö©À»
uUP ÁÚ ¾®¤zx¢ uõöÚÊ®¦g \õ¢uªßÔ
AUPµ ÷|õ´ ªg_ ©Ô
ö£õ¸Ò
|À÷ÁøÍø¯ EnÁõPa \õ¨¤mhõÀ Áõu-

÷|õ´ AøÚzx® w¸®. P£ ÷|õ´PÐ® µzu
÷\õøP²® w¸®. Cx uÂµ EhÀ `k, ¤zu
÷|õ´, Áõ´¨¦s BQ¯øÁ²® EshõS®.
|À÷ÁøÍ°ß ußø©
ui¨¦ EshõUQ & Rubefacient

C]Ä APØÔ & Antispasmodic
190
|À÷ÁøÍ, |õ´÷ÁøÍ GÚ ÇÁøPPÒ EÒÍÚ.
|À÷ÁøÍU Røµø¯U SÇ®¦ ö\´x \õ¨¤mhõÀ Áõu
÷|õ´PÒ ©ØÖ® Áõ² ÷|õ´PÒ Sn©õS®.
|À÷ÁøÍU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. |À÷ÁøÍU Røµø¯ øP¨¤i AÍÄ, ‰ßÖ ªÍS,
]Ôx ©g\Ò yÒ ÷\ºzx Aøµzx vÚ•® Põø»°À
\õ¨¤mhõÀ Á°ØÖ¨ ¦ÊUPÒ, R›¨ §a], |õUS¨
§a]U ÷PõÍõÖPÒ w¸®.
2. |À÷ÁøÍU Røµø¯ (Aøµ Q÷»õ) E»ºzv, _US,
ªÍS, v¨¤¼, ]zuµzøu, Av©xµ®, uõÎ\£zv›
BQ¯ÁØøÓz u»õ 50 Qµõ® ÷\ºzx¨ ö£õi¯õUQU-
öPõÒÍÄ®. vÚ•® Põø» ©õø» Ç÷ÁøÍ²® 2
Qµõ® AÍÄ \õ¨¤mhõÀ \Î, Ç©À, ~øµ±µÀ
÷|õ´PÒ w¸®.
3. |À÷ÁøÍU Røµø¯ (PõÀ Q÷»õ) E»ºzv, Áõ´
ÂÍ[P®, K©®, ªÍS BQ¯ÁØøÓz u»õ 50 Qµõ®
÷\ºzx¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•® Põø» ©õø»
Ç÷ÁøÍ²® 2 Qµõ® AÍÄ öÁ¢}›À P»¢x
\õ¨¤mhõÀ, Áõ²U ÷PõÍõÖPÒ AøÚzx® Â»S®.
4. |À÷ÁøÍU Røµø¯ Aøµzx uø»°À øÁzxU-Pmi-
ÚõÀ, ö|k|õÒ öuõÀø»u¸® uø»-Á¼ Sn©õS®.
5. |À÷ÁøÍU Røµ²hß ]Ôx ^µP®, ©g\Ò ÷\ºzxa
\õ¨¤mhõÀ |ßS £] GkUS®.
6. |À÷ÁøÍU Røµa \õØøÓ K›¸ xÎPÒ PõvÀ
ÂmkUöPõshõÀ, Põx Á¼ Sn©õS®.
7. |À÷ÁøÍø¯U Røµø¯ Aøµzx PmiPÒ «x
PmiÚõÀ AøÁ £Êzx, Eøh¢x,^Ì¤iUPõ©À
Sn©õQÂk®.
8. |À÷ÁøÍU Røµø¯¨ §sk ÷\ºzx ÁuUQa
\õ¨¤mhõÀ EhÀ £¸©ß SøÓ²®.
9. |À÷ÁøÍU Røµ²hß uõ©øµ¨§ \© AÍÄ ÷\ºzxU
Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ ©õº¦ Á¼ Eh÷Ú
Sn©õS®.
191
10. |À÷ÁøÍU Røµ, Áõu|õµõ¯nß Cø», §sk,
ªÍS, ©g\Ò BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx Aøµzx,
ö|À¼UPõ´ AÍÄ \õ¨¤mhõÀ Áõu ÷|õ´PÒ w¸®.
|À÷ÁøÍU Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. |À÷ÁøÍU Røµ u°º¨ £a\i
|À÷ÁøÍU Røµ & Cµsk øP¨¤i
|À÷ÁøÍ¨§ & Cµsk øP¨¤i
öÁÒÍ›¨¤g_ & 5
^µP® & J¸ ì§ß
]ßÚ öÁ[Põ¯®
(A›¢ux) & 50 Qµõ®
PkS & J¸ ì§ß
|Àö»sön´ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
PÔ÷Á¨¤ø» & ]ÔuÍÄ
öPmiz u°º & 2 P¨
ö\´•øÓ
|À÷ÁøÍU Røµ ©ØÖ® § Cµsøh²® _zu® ö\´x

ö£õi¯õP |ÖUQUöPõÒÍÄ®. öÁÒÍ›¨¤gø\²®
ö£õi¯õP A›¢x JßÓõPa ÷\ºzx, öÁ[Põ¯®,
÷u[Põ´z x¸Áø»U P»¢xöPõÒÍÄ®. CuÝhß
^µPzøu¨ ö£õizxa ÷\ºUPÄ®. £aø\ ªÍPõø¯
A›¢x ÷\ºUPÄ®. Akzx, Áõn¼°À Gsön´-Âmk,
PkS, ö£¸[Põ¯®, PÔ÷Á¨¤ø» BQ¯ÁØøÓ¨
÷£õmkz uõÎzx, HØöPÚ÷Á P»¢xøÁzxÒÍ÷uõk
÷\ºzxU QÍÓÄ®. Pøh]¯õP öPmiz u°º, ÷uøÁ-
¯õÚ AÍÄ E¨¦a ÷\ºzx £›©õÓÄ®.
192
C¢u¨ £a\iø¯ AiUPi \õ¨¤mhõÀ Eèn ÷|õ´PÒ
AøÚzx® Â»S®. Áõu ÷|õ´PÐ®, ¤zu ÷|õ´PÐ®-
Th w¸®.
2. |À÷ÁøÍU Røµz xøÁ¯À
|À÷ÁøÍU Røµ & 100 Qµõ®
_mh ¦Î & 10 Qµõ®
EÐzu® £¸¨¦ & 4 ì§ß
ö\´•øÓ
E¨¦, ªÍPõ´, ¦Î, ö£¸[Põ¯®, EÐzu® £¸¨¦
BQ¯ÁØøÓ JßÓõPa ÷\ºzx Aøµzx, Akzx
|À÷ÁøÍU Røµø¯²® ÷\ºzx AøµUPÄ®. ¤ÓS,
Gsön´ Âmkz uõÎzx, \õuzvÀ P»¢x \õ¨¤mhõÀ
Áõu ÷|õ´PÒ, uø»Á¼ ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
193
12
xzvU Røµ
(Abutilon indicum)
]zuº £õhÀ
‰»÷|õ´ Pmi •øÍ¨¦Ê¨¦sq®÷£õSg
\õ»ÁuU QUPmhz øu÷¯! & ÷©¾©øu
G¨£i÷¯Ý® ¦]UP G¨¤o²® \õ¢u•Ö®
C¨£i°Ø Özv °ø»ø¯.
ö£õ¸Ò
‰» ÷|õ´PÒ, ö£ÍzvµUPmi, •øÍ ‰»®
÷£õßÓ ÷|õ´PÒ w¸®. G¢u ÷|õ¯õÚõ¾®
xzvø¯ EnÁõPa \õ¨¤mhõÀ Sn©õS®.
xzvU Røµ°ß ußø©
Eµ©õUQ & Tonic
uõx öÁ¨£® APØÔ & Sedative
194
CvÀ, G¼a ö\Â xzv, I¢x CuÌ xzv, ]Ö xzv,
ö£¸¢ xzv GÚ¨ £» ÁøPPÒ Esk. xzv°À
PõÀ]¯® \zx AvP©õP EÒÍx. PÈÄ ©sh»¨
¤µaøÚPøÍz wºUPUTi¯x xzvU Røµ. ‰»
÷|õÚSa ]Ó¢u ©¸¢uõÚ Cx, AßÓõh E£÷¯õPzvÀ
AÆÁÍÁõP CÀø».
xzvU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. xzvU Røµ²hß ]Ôx ©g\Ò ÷\ºzx ÂÍUöPs-
ön´ Âmk ÁuUQU PmiÚõÀ, ‰» ÷|õ°À
EshõS® ö£ÍzvµUPmi Sn©õS®.
2. xzvU Røµø¯ Aøµzx, ]Ôx ©g\Ò yÒ P»¢x
¦sPÒ «x uhÂÚõÀ, AøÁ ÂøµÂÀ BÖ®.
3. x z v U R ø µ ø ¯ ^ µ P ® ÷ \ º z x A ø µ z x a
\õ¨¤mhõÀ, ¤zu ©¯UP®, Áõ¢v ÷£õßÓøÁ
Sn©õS®.
4. xzvU Røµ²hß ]Ôx Áõ´ÂÍ[P® ÷\ºzx
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ ©»a]UPÀ Sn©õS®.
5. xzvU Røµø¯z usp›À ÷£õmk ÷ÁPøÁzu
¤ÓS, uspøµ ÁiPmiU SÎzuõÀ, EhÀ Á¼PÒ
\›¯õS® .
6. xzvU Røµ²hß, ]Ôx £iPõµ® ÷\ºzx Aøµzx,
usp›À Pøµzx ÁõÚöPõ¨£ÎzuõÀ £ÀÁ¼, £À
DÖPÎÀ EshõS® µzuU P]Ä, DÖ A›¨¦ ÷£õßÓ
SøÓ£õkPÒ w¸®.
7. xzvU Røµø¯a \õÖ ¤È¢x (15 ª.¼.), J¸ ì§ß
ö|´ P»¢x \õ¨¤mhõÀ Pkø©¯õÚ PÈa\À ÷|õ²®
Sn©õS®.
8. xzvU Røµa \õÖ Gkzx, £a\›] ©õøÁU P»¢x
PmiPÒ «x £ØÖ¨ ÷£õmhõÀ, AøÁ £Êzx
Eøh¢x ÂøµÂÀ BÖ®.
9. xzvU Røµ²hß, PØPsk ÷\ºzx Aøµzxa
\õ¨¤mhõÀ Bsø©U SøÓÄ }[S®.
195
10. xzvU Røµ, PkUPõ´ (1) Cµsøh²® umi¨÷£õmk
Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ öÁÒøÍ¨£kuÀ
Sn©õS®.
xzvU Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. xzvU Røµ¨ ö£õ›¯À
xzvU Røµ & 200 Qµõ®
xÁµ® £¸¨¦ & 100 Qµõ®
E¨¦, |Àö»sön´ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ö\´•øÓ
Áõn¼°À Gsön´Âmk PkS, EÐzu® £¸¨¦
÷£õmkz uõÎzx, xÁµ® £¸¨¦, ªÍPõ´ Cµsøh²®
÷\ºzxa ]ÁUP ÁÖzx, öÁ[Põ¯zøu |ÖUQa ÷\ºzx
|ßS ÁuUQ, Røµø¯²® ÷\ºzx ÁuUQ ÷ÁP-
øÁUPÄ®. ¤ÓS, ÷\õ®¦, ÷u[Põ´z x¸ÁÀ ÷\ºzx
|ßS ÷ÁPÂmk, E¨¦a ÷\ºzx CÓUPÄ®. Eèn
÷|õ´PÐUSa ]Ó¢u ©¸¢x Cx.
2. xzvU Røµ Pøh\À
xzvU Røµ & 200 Qµõ®
öÁ[Põ¯® & 100 Qµõ®
§sk & 6 £À
ªÍS, ^µP® & u»õ J¸ ì§ß
196
ö\´•øÓ
Røµø¯a _zu® ö\´x, uspº öuÎzx Aøµ ÷ÁU-
PõmiÀ ÷ÁPøÁzxUöPõÒÍÄ®. ¤ÓS, Áõn¼°À
]ßÚ öÁ[Põ¯zøu A›¢x ÷£õmk, Gsön´Âmk
ÁuUQ, ªÍS, ^µP®, §sk BQ¯ÁØøÓz umi¨-
÷£õmk ÁuUQ, Røµø¯²® ÷\ºzx ÁuUQ, ]Ôx
uspº FØÔ |ßS ÷ÁP øÁzxU Pøh¢x, ÷uøÁ¯õÚ
E¨¦a ÷\ºUPÄ®. ‰» ÷|õ¯õÀ £õvUP¨£mhÁºPÒ,
C¢u EnøÁa \õ¨¤mhõÀ {Áõµn® ö£Ó»õ®.
3. xzv Cø» `µn®
xzv Cø»
^µP® & 25 Qµõ®
ªÍS & 10 Qµõ®
©g\Ò & 10 Qµõ®
ö\´•øÓ
÷©ØPsh AøÚzx¨ ö£õ¸ÒPøÍ²® JßÓõPa
÷\ºzx¨ ö£õi¯õUQUöPõÒÍÄ®. vÚ•® Põø»
©ØÖ® CµÄ EnÄUS¨ ¤ÓS 5 Qµõ® AÍÄ £õ¼À
P»¢x \õ¨¤mhõÀ ‰» ÷|õ´PÒ, Eèn ÷|õ´PÒ
÷£õßÓ AøÚzx® w¸®.
197
13
A®©õß £a\›]U Røµ
(Euphorbia pilulifera)
]zuº £õhÀ
Põ¢uÀ Âµn©»U Pmk÷© P¢ui¨¦a
÷\º¢u vÚÂøÁPÒ ÷uP® Âmk¨ & ÷£º¢öuõßÓõ´
Kk©®©õß £ a\›]U Sßø© CÚzxh÷Ú
Tk©®©õ öÚõzuPsnõ´! TÖ.
ö£õ¸Ò
EhÀ ö©¼Ä, BÓõu ¦sPÒ, ©»a]UPÀ,

£øh, |ø©a\À ÷£õßÓÁØøÓz wºUS®.
E°µqUPøÍ¨ ö£¸US®. öÁÒøÍ¨-
£kuø»¨ ÷£õUS®.
A®©õß £a\›]U Røµ°ß ußø©

198
£»Põ› & Tonic
EhÀ Eµ©õUQ & Nutritive
A®©õß £a\›] ö\i°À Ç¢x Cø»ø¯ JizuõÀ

£õÀ Á¸®. CvÀ ]Á¨¦, öÁÒøÍ GÚ Cµsk ÁøP
Esk. AøÁ ö£¸ A®©õß £a\›], ]Ö A®©õß
£a\›] GÚ AøÇUP¨£kQßÓÚ. A®©õß £a\›]°À
PõÀ]¯® \zx AvP©õP EÒÍx. £À÷ÁÖ ÷|õ´PÐUS
©¸¢uõPU- T i¯ C¢uU Røµ, AßÓõh E£÷¯õPzvÀ
CÀø».
A®©õß £a\›]U Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. A®©õß £a\›]U Røµø¯ Aøµzx vÚ•® G¾ªaø\

AÍÄ \õ¨¤mhõÀ Áõu ÷|õ´PÒ Sn©õS®.
2. A®©õß £a\›]U Røµø¯ Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ
©»UPmk Eøh²®.
3. A®©õß £a\›]U Røµ²hß ]Ôx ©g\Ò, K©®
÷\ºzx Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ ShØ¦s Sn©õS®.
4. A®©õß £a\›]U Røµ²hß PkUPõ´ ö£õi P»¢x
\õ¨¤mhõÀ, EhÀ £»® AvP›US®. EhÀ Á¼ø©
ö£Ö®.
5. A®©õß £a\›]U Røµ²hß ªÍS (3), ÷Á¨¤ø» (3)
Cµsøh²® ÷\ºzx Aøµzx, AvPõø»°À
\õ¨¤mhõÀ µzu® _zu©õS®.
6. A®©õß £a\›]U Røµ, öÁÒöÍ¸US Cµsøh²®
\© AÍÄ Gkzx Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ ÷uõÀ
7. Â¢x PÈuÀ }[P: A®©õß £a\›]U Røµ²hß
RÇõö|À¼ Cø»ø¯²® \© AÍÄ ÷\ºzx Aøµzx
£_®£õ¼À P»UQ Põø», ©õø» Ç÷ÁøÍ GÚ
öuõhº¢x 21 |õÒPÒ \õ¨¤mhõÀ, yUPzvÀ PÚÄ
{ø»°À Â¢x öÁÎ÷¯ÖuÀ SøÓ£õk \›¯õS®.
8. uõ´¨£õÀ _µUP: ¤µ\Âzu ö£sPÒ ]»¸USz
uõ´¨£õÀ _µ¨¦ SøÓÁõP ÇUS®. A¨£i¨-
199
£mhÁºPÒ, A®©õß £a\›]U Røµ°ß §UPøÍ J¸
øP¨¤i AÍÄ Gkzx Aøµzx, £_®£õ¼À P»¢x
18 |õÒPÐUS Põø»°À ©mk® \õ¨¤mhõÀ,
9. ©¸, £õ¾so ©øÓ¯: •PzvÀ E¸ÁõS® £¸, Eh¼À
E¸ÁõS® £õ¾so ÷£õßÓÁØÖUS, A®©õß £a\›]a
ö\i°À Cø»ø¯ JiUS®÷£õx öÁÎ¯õS® £õø»z
uhÂÚõÀ Sn® ö£Ó»õ®. Áõ´¨¦s, |õUS¨¦s,
Euk öÁi¨¦ ÷£õßÓ-ÁØÖUS® C¢ua ö\i°ß £õÀ
|À» £»ß u¸®.
10. öÁs Sèh® ©øÓ¯: A®©õß £a\›], RÇõö|À¼,
öÁ¢u¯® ‰ßøÓ²® \© AÍÄ Gkzx, 6
©õu[PÐUSz vÚ•® Põø» ©õø» Ç÷ÁøÍ²®
15 Qµõ® AÍÄ \õ¨¤mhõÀ öÁs Sèh®
Sn©õS®.
A®©õß £a\›]U Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. A®©õß £a\›]U Røµz xøÁ¯À
A®©õß £a\›]U Røµ & 100 Qµõ®

yxÁøÍ Cø» (•Ò }UQ¯x) & 100 Qµõ®
EÐzu® £¸¨¦ & 25 Qµõ®
§sk & 10 Qµõ®
ö\´•øÓ
AøÚzx¨ ö£õ¸ÒPøÍ²® ö|´ ÷\ºzx ÁuUQU-
öPõÒÍÄ®. ¤ÓS, J¸ ÷uUPµsi AÍÄ ¦Îa\õÖ
Âmk ÁuUQ, Aøµzx ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ E¨¦ ÷\ºzxU-
öPõÒÍÄ®. C¢uz xøÁ¯ø»z öuõhº¢x 21 |õÒPÒ
Põø» EnÂÀ ÷\ºzxUöPõshõÀ, Â¢x EØ£zv
AvP›US®. }ºzx¨÷£õÚ Â¢x® öPmi¨£k®. ÷£õP®
}iUS®. Bsø© AvP›US®.
200
2. A®©õß £a\›]U Røµ \zx©õÄ
P\P\õ & 50 Qµõ®
£a\›] & 50 Qµõ®
Phø»¨ £¸¨¦ & 50 Qµõ®
EøhzuPhø» & 50 Qµõ®
•¢v›¨ £¸¨¦ & 50 Qµõ®
£õuõ® £¸¨¦ & 50 Qµõ®
EÐ¢x & 50 Qµõ®
öPõsøhUPhø» & 50 Qµõ®
áÆÁ›] & 50 Qµõ®
£_ö|´ & 100 Qµõ®
ö\´•øÓ
Áõn¼°À £_ö|´ FØÔ A®©õß £a\›]U Røµ uÂµ

©ØÓ ö£õ¸ÒPøÍ ÁÖzxUöPõÒÍÄ®. ¤ÓS, A®©õß
£a\›] Cø»ø¯z uÛ¯õP ÁÖzx, ©ØÓÁØÖhß
÷\ºzx¨ ö£õi¯õUQ, AiUPi Pg] Põá]U
SizuõÀ, CøÍzu EhÀ ö£¸US®. Bsø© GÊa]
EshõS®.
3. A®©õß £a\›]U Røµ¨ ö£õ›¯À
A®©õß £a\›]U Røµ & 200 Qµõ®

£õ]¨£¯Ö & 100 Qµõ®
201
÷\õ®¦, ªÍS, uÛ¯õ & Aøµ ì§ß
]ßÚ öÁ[Põ¯® & J¸ øP¨¤i
uUPõÎ & 2
|Àö»sön´ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
©g\Ò, EÐzu® £¸¨¦ & u»õ ì§ß
ö\´•øÓ
Røµø¯a _zu® ö\´x, ©g\Ò, £õ]¨£¯Ö ÷\ºzx
÷ÁPøÁUPÄ®. Áõn¼°À Gsön´Âmk PkS,
£¸¨¦ uõÎzx, ªÍPõ´ ÁØÓø»U QÒÎ¨÷£õmk
öÁ[Põ¯®, uUPõÎ ÷\ºzx ÁuUPÄ®. ¤ÓS,
Røµø¯²®, £¸¨ø£²® ÷\ºzx, ÷u[Põ´z x¸ÁÀ,
uÛ¯õ, ÷\õ®¦, ªÍS BQ¯ÁØøÓ Aøµzxa ÷\ºzx,
÷uøÁ¯õÚ E¨¦ ÷\ºzxU QÍÓÄ®. ShØ¦s,
Áõ´¨¦s, EhÀ `mkUSa ]Ó¢u EnÄ Cx.
4. A®©õß £a\›] `µn®

^µP® & 25 Qµõ®
ö\´•øÓ
Cµsøh²® JßÓõPU P»¢x ö£õi ö\´xöPõÒÍÄ®.
Cøuz vÚ•® Põø» ©ØÖ® CµÄ EnÄUS¨ ¤ÓS 5
Qµõ® AÍÂÀ \õ¨¤mhõÀ Bsø© AvP›US®.
Â¢vÀ E°µqUPÒ GsoUøP AvP›US®.
202
14
•_•_UøP
(Mukia maderaspatana)
]zuº £õhÀ
Ç©¾® ÜøÍ °øµ¨¦ ¦øPa\À
©¸ÄQßÓ }ºz÷uõh® ©õÖ¢ & v¸Äøh¯
©õ÷Ú! •_•_UøP ©õ‰¼ ¯ÆÂø»ø¯z
uõ÷Ú ¯¸¢xÁºUSz uõß.
ö£õ¸Ò
Ç©À, \Î, ‰a]øµ¨¦, ¦øPa\À, }º
÷uõå®, ‰UQÀ }º öPõmkuÀ ÷£õßÓ
÷PõÍõÖPÒ }[S®. ©õº¦ ÷|õ´PÒ, Á°ØÖ
÷|õ´PøÍ²® wºUS®.
•_•_UøPU Røµ°ß ußø©
\Î, Ç©À ÷£õßÓ _Áõ\U ÷PõÍõÖPøÍ

÷Á÷Óõk PøÍ¯UTi¯x C¢uU Røµ.
203
ö£¸®£õ¾® RøµPÒ ûÍ Ã›¯® öPõshøÁ. J÷µ
Røµø¯z öuõhº¢x \õ¨¤mhõÀ |õÍøhÂÀ \Î
¤iUS®. Cµsk |õÒ J÷µ Røµø¯a \õ¨¤mk,
‰ßÓõÁx |õÒ •_•_UøPU Røµø¯¨ £¯ß£kzv-ÚõÀ,
P£ ¤µaøÚ°ßÔ, RøµPøÍz öuõhº¢x \õ¨¤h»õ®.
•_•_UøPU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. •_•_UøPU Røµ (3), ªÍS (3) Cµsøh²® ÷\ºzx
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ \Î, P£® Sn©õS®.
2. •_•_UøPU Røµa \õÖ Gkzx AvÀ v¨¤¼ø¯
FÓøÁzx, E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, ‰ßÖ ]miøP
AÍÄ¨ ö£õiø¯ J¸ öÁØÔø»°À øÁzx,
÷uÛÀ SøÇzx, öÁØÔø»÷¯õk \õ¨¤mhõÀ
Bìx©õ Sn©õS®.
3. •_•_UøPU Røµa \õØÔÀ ]Ôx ÷Põ÷µõ\øÚ
P»¢x \õ¨¤mhõÀ Bìx©õÁõÀ HØ£k®
‰a]øµ¨¦ Sn©õS®.
4. •_•_UøPU Røµa \õØÔÀ, E»º¢u vµõmø\ø¯
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ Áõ¢v {ØS®.
5. •_•_UøPU Røµa \õØÔÀ £Ó[Q¨£møhø¯
FÓøÁzx, E»ºzv, £õ¼À ÷ÁPøÁzx «sk®
E»ºzv¨ ö£õi¯õUQUöPõÒÍÄ®. vÚ•® Põø»
©õø» Ç÷ÁøÍ²® J¸ Qµõ® \õ¨¤mhõÀ ÷uõÀ
÷|õ´PÒ AøÚzx® Â»S®.
6. •_•_UøPU Røµ²hß J¸ ö|À¼UPõø¯a ÷\ºzx
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ ¤zu® uo²®.
7. •_•_UøPU Røµa \õØÔÀ ^µPzøu FÓøÁzx
E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•® Põø», ©õø»
Ç÷ÁøÍ²® 2 Qµõ® AÍÄ \õ¨¤mhõÀ µzu
AÊzu® ^µõS®.
8. •_•_UøPU Røµa \õØÔÀ Av©xµzøu FÓøÁzx
E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, 2 Qµõ® AÍÄ¨ ö£õiø¯z
÷uÛÀ SøÇzxa \õ¨¤mhõÀ, Ç©À, ¦øPa\À
204
9. •_•_UøPU Røµø¯z öuõhº¢x \õ¨¤mk Á¢uõÀ,
Põ\ ÷|õ´ Sn©õS®.
10. •_•_UøPU Røµ²hß öÁ¢u¯® ÷\ºzx Aøµzxa
\õ¨¤mhõÀ EhÀ £»® EshõS®.
•_•_UøPU Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. •_•_UøPU Røµ Aøh
•_•_UøPU Røµ & 100 Qµõ®
ªÍS & J¸ ì§ß
¦Ê[PÀ A›] & 100 Qµõ®
ö\´•øÓ
¦Ê[PÀ A›]ø¯ |õßS ©o ÷|µ® FÓøÁUPÄ®.
Røµø¯a _zu® ö\´x, A›]²hß ÷\ºzx µøÁ £uzvÀ
AøµUPÄ®. ªÍS, E¨ø£ Cµsøh²® ÷\ºzx
AøµzxUöPõÒÍÄ®. CvÀ ]ßÚ öÁ[Põ¯zøu
|ÖUQa ÷\ºzx Aøh _mka \õ¨¤hÄ®. \Îz
öuõÀø», Bìx©õÄUSa ]Ó¢u ©¸zxÁ EnÄ Cx.
2. •_•_UøPU Røµz ÷uõø\
•_•_UøPU Røµ & 100 Qµõ®
^µP® & 20 Qµõ®
÷uõø\ ©õÄ & Aøµ Q÷»õ
ö\´•øÓ
Røµø¯a _zu©õUQ, ^µPzxhß ÷\ºzx Aøµzx,
÷uõø\ ©õÂÀ P»¢x, ÷uõø\ ÁõºUPÄ®. \Î, öuõhº
Ç©À, £]°ßø© ÷£õßÓ SøÓPÒ w¸®.
205
3. •_•_UøP `µn®
•_•_UøPU Røµ
ªÍS & 50 Qµõ®
©g\Ò & 10 Qµõ®
ö\´•øÓ
AøÚzøu²® JßÓõPa ÷\ºzx¨ ö£õi¯õUQU-
öPõÒÍÄ®. CvÀ Põø» ©ØÖ® CµÄ EnÄUS¨ ¤ÓS
5 Qµõ® AÍÄUSa \õ¨¤mhõÀ P£®, ‰a]øµ¨¦,
~øµ±µÀ ÷|õ´PÒ Sn©õS®.
15. |a_UöPõmøhU Røµ

(Pisonia alba)
|a_UöPõmøhU Røµ²® ©µ ÁøPø¯a ÷\º¢uxuõß.
•¸[øP ©µzøu¨-÷£õÀ J¸ Pmøhø¯ {»zvÀ |mk-
øÁzuõ÷» ©µ©õP ÁÍº¢xÂk®. £» ÁøP¯õÚ
÷|õ´PøÍ ÂµmhUTi¯ \Uv £øhzux C¢uU Røµ.
|a_UöPõmøhU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. |a_UöPõmøhU Røµ²hß ªÍS, ^µP®, §sk,

öÁ[Põ¯®, ©g\Ò BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx `¨ ö\´x
\õ¨¤mhõÀ Áõ²U ÷PõÍõÖPÒ, Áõu Á¼PÒ w¸®.
2. |a_UöPõmøhU Røµø¯ A›¢x, £¸¨¦ ÷\ºzx
Tmk ö\´x \õ¨¤mhõÀ ShØ-¦sPÒ BÖ®.
3. |a_UöPõmøhU Røµa \õØÔÀ £õv G¾ªa\®
£Çzøu¨ ¤È¢x SizuõÀ EhÀ £¸©ß SøÓ²®.
4. |a_UöPõmøhU Røµø¯¨ ö£õi¯õP A›¢x, ¦Óõ
µzuzxhß ÷\ºzx ÁuUQa \õ¨¤mhõÀ £UPÁõu®
Sn©õS®.
5. |a_UöPõmøhU Røµø¯z öuõhº¢x 21 |õÒPÒ
\õ¨¤mhõÀ Ck¨¦ Á¼, PÊzx Á¼ Sn©õS®.
206
16
BøµU Røµ
(Marsilea quadrifolia)
]zuº £õhÀ
vßÓõ ¾›ø\u¸¢ wµõ¨ £°zv¯zøu¨
ö£õßÓõu }µÈøÁ¨ ¦spøµ & ö¯ßÖª¢u
Åµõøµa \õµõ© ÷»õmiÂk |õ¼uÇõÀ
}µõøµU Røµ¯x }.
ö£õ¸Ò
¸]°ßø© }[S®. ©Ú|»U ÷PõÍõÖPøÍ¨

÷£õUS®. \ºUPøµ ÷|õø¯U Sn¨£kzx®.
¦sPøÍ GÎvÀ BØÖ®.
BøµU Røµ°ß ußø©
`møhU Pmk¨£kzv Eh¾USU SÎºa]

uµUTi¯x BøµU Røµ. ¤zu® \®£¢u©õÚ
÷|õ´PÒ, ‰øÍU ÷PõÍõÖPÒ, ©Ú ÷|õ´PÒ,
207
£õÀÂøÚ ÷|õ´PÒ, BÓõu ¦sPÐUS BøµU Røµ
]Ó¢u ©¸¢uõS®.
BøµU Røµ°À Ç®¦a \zx® _snõ®¦a \zx®
AvP©õP EÒÍÚ. ÷©¾®, øÁmhªß & H, £õì£µì,
uõx E¨¦PÐ® EÒÍÚ. }sh |õÐUS¨ £õv¨¦PøÍ
HØ£kzuUTi¯ \ºUPøµ ÷|õ´, ]Ö}µP ÷|õ´PÒ
©ØÖ® Cu¯ ÷|õ´PÐUS ªPa ]Ó¢u ©¸¢uõP BøµU
Røµ £¯ß£mk Á¸QÓx.
BøµU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. BøµU Røµø¯¨ £¸¨¦ ÷\ºzxa \ø©zxa
\õ¨¤mhõÀ |À» ¸]²®, £]²® EshõS®.
2. BøµU Røµø¯ {Ç¼À E»ºzv¨ ö£õi¯õUQa
\õ¨¤mhõÀ, AØ¦u©õÚ {øÚÁõØÓÀ ö£Ó»õ®.
3. BøµU Røµ²hß ]Ôx ^µP® ÷\ºzxU Påõ¯©õUQa
\õ¨¤mhõÀ |ßÓõPz yUP® Á¸®.
4. BøµU Røµa \õØÔÀ ^µPzøu FÓøÁzx, E»ºzv¨
ö£õi¯õUQ, vÚ•® Põø» ©õø» Ç÷ÁøÍ²® 2
Qµõ® AÍÄ \õ¨¤mhõÀ, µzu AÊzu ÷|õ´
Sn©õS®.
5. BøµU Røµ, uõ©øµ¨ § Cµsøh²® \© AÍÄ
Gkzx, H»UPõø¯z (4) umi¨÷£õmk Påõ¯©õUQa
\õ¨¤mhõÀ Cu¯ ÷|õ´PÒ AøÚzx® Sn©õS®.
6. BøµU Røµa \õØÔÀ öÁ¢u¯zøu FÓøÁzx
Ç÷ÁøÍ²® 5 Qµõ® AÍÄ \õ¨¤mhõÀ \ºUPøµ
÷|õø¯U Pmk¨£kzu»õ®.
7. BøµU Røµa \õØÔÀ P¸g^µPzøu FÓøÁzx¨
ö£õi¯õUQ, vÚ•® Põø» ©õø» Ç÷ÁøÍ²®
J¸ Qµõ® AÍÂÀ \õ¨¤mhõÀ ÷u©À, £øh,
P¸®£øh ÷£õßÓ ÷uõÀ ÷|õ´PÒ Sn©õS®.
8. BøµU Røµ²hß ]Ôx ^µP® ÷\ºzx Aøµzx \õÖ
Gkzx, ÷u[Põ´ Gsön´ ÷\ºzx øu»©õPU Põá]
BÓõu ¦sPÒ «x uhÂÚõÀ AøÁ ÂøµÂÀ BÖ®.
208
9. BøµU Røµa \õÖ Gkzx, öuõhº¢x Cµsk |õÒ
AvPõø»°À 30 ª.¼. AÍÂÀ \õ¨¤mhõÀ |µ®¦z
uÍºa] Sn©õS®.
10. BøµU Røµa \õØÔÀ Cg]ø¯ (J¸ xsk) ÷\ºzx
AøµzxU SizuõÀ, ¤zu ÷|õ´PÒ Â»S®.
BøµU Røµ Tmk
BøµU Røµ & J¸ Pmk
Phø»¨ £¸¨¦ & 100 Qµõ®
EÐzu® £¸¨¦ & J¸ ì§ß
^µP® & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
öÁ[Põ¯® & 2
÷u[Põ´z x¸ÁÀ & Aøµ ‰i
ö\´•øÓ
•u¼À Phø»¨ £¸¨ø£ FÓ øÁUPÄ®. Akzx,
Røµø¯a _zu©õUQ, E¨¦ ÷\ºzx ÷ÁP øÁUPÄ®. Røµ
öÁ¢ux®, FÓøÁzu £¸¨ø£²® ÷\ºzx ÷ÁP
øÁUPÄ®. ¤ÓS, Áõn¼°À Gsön´ Âmk PkS,
EÐzu® £¸¨¦, ^µP® BQ¯ÁØøÓ¨ ÷£õmkz uõÎzx,
ö£õi¯õP |ÖUQ¯ öÁ[Põ¯zxhß ]Ôx E¨ø£²®
÷\ºzx ÁuUPÄ®. öÁ[Põ¯® |ßÓõP Áu[Q¯Ähß
]Ôx ªÍSz yÒ ÷\ºzx ÁuUQ, Pøh]°À ÷u[Põ´z
x¸ÁÀ ÷\ºzx CÓUPÄ®.
209
17
¦Î¯õøµU Røµ
(Oxalis corniculata)
]zuº £õhÀ
¤zu ©¯UP©Ý® ÷£¸»Qß ©õÛhºUS
{zu©¸Ò ÁõuP£® ÷|¸÷©õ&ö©zuÚ÷Á
‰»U Qµõo¯Ö® ‰» Ävµ©Ö[
÷Põ»¨ ¦Î¯õøµUS.
ö£õ¸Ò
Áõu, P£ ÷|õ´PÒ Sn©õS®. ¤zu® uo²®.

‰»zvÀ EshõS® G›a\À }[S®. ¤zuzuõÀ
EshõS® ©¯UP®, µzu ‰»® Cµsk® w¸®.
¦Î¯õøµU Røµ°ß ußø©
£]zysi & Stomachic

210
AøµU Røµ ÁøPø¯a ÷\º¢u ¦Î¨¦a _øÁø¯ Eøh¯
C¢uU Røµ°À Ç®¦ ©ØÖ® PõÀ]¯® \zx AvP©õP
EÒÍx. |ßS £]ø¯zysi, EhÀ Gøhø¯
AvP›US®. Eh¼À ¦x µzu® FÓøÁUS®. |õÒ£mh
÷|õ´PÐUS |À» ©¸¢x Cx.
uø»Á¼, uø»a_ØÓÀ, Põá\À, Áõ¢v, ©¯UP®, Áõu
÷|õ´ BQ¯ÁØøÓU Sn¨£kzx®. C¢uU Røµø¯z
öuõhº¢x 48 |õÒPÒ \õ¨¤mhõÀ Av\¯©õÚ £»ß-
PøÍ¨ ö£Ó»õ®. SÎºa]- ¯ õÚ EhÀ ußø©
öPõshÁºPÒ C¢uU Røµø¯z öuõhº¢x \õ¨¤hU
Thõx.
¦Î¯õøµU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. ¦Î¯õøµU Røµ²hß ]Ôx ÷Á¨£¢xÎº, ªÍS (3),
©g\Ò yÒ (2 ]miøP) BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx
Aøµzx AvPõø»°À \õ¨¤mhõÀ µzu® y´ø©-
¯õQ, ÷|õ´ Gvº¨¦a \Uv AvP›US®.
2. ¦Î¯õøµU Røµø¯ ]Ö£¸¨¦ ÷\ºzx AÂzx,
Pøh¢x \õ¨¤mhõÀ EhÀ `k w¸®.
3. ¦Î¯õøµU Røµ²hß, ªÍS, ^µP®, §sk, ©g\Ò
÷\ºzx Påõ¯® ö\´x \õ¨¤mhõÀ |ßÓõP¨ £]
GkUS®.
4. ¦Î¯õøµU Røµ²hß öÁ¢u¯® ÷\ºzx Aøµzx
÷©õ›À P»¢x \õ¨¤mhõÀ Áõ´¨¦s, Á°ØÖ¨¦s
Sn©õS®.
5. ¦Î¯õøµU Røµø¯, ªÍS ÷\ºzxU Påõ¯©õUQa
\õ¨¤mhõÀ AøÚzxÂu©õÚ Põá\ÀPÐ®
\›¯õS®.
6. ¦Î¯õøµU Røµø¯a \õÖ Gkzx, AvÀ E¨¦
÷\ºzxU Põá\Ä®. «sk® «sk® Põá_ÁuõÀ
£õzvµzvÀ £i²® E¨¦¨ £iÁzøu Gkzx øÁzxU-
öPõÒÍÄ®. Cøu¨ ö£õi¯õUQ øÁzxUöPõsk, 2
]miøPø¯ G¾ªaø\a \õØÔÀ P»¢x \õ¨¤mhõÀ,
G¨£i¨£mh Á°ØÖ Á¼²® Eh÷Ú ©øÓ²®.
ShØ¦sPÐ® ©õ¯©õP ©øÓ²®.
211
7. ¦Î¯õøµU Røµa \õÖ Gkzx, AvÀ ©õxÍ® £Çz ÷uõø»
Aøµzx, u°›À SøÇzxa \õ¨¤mhõÀ û÷£v,
Á°ØÖU Pk¨¦ Cµsk® w¸®.
8. ¦Î¯õøµa \õØÔÀ ^µPzøu FÓøÁzx E»ºzv¨
ö£õi¯õUQa \õ¨¤mhõÀ ¤zu ÷|õ´PÒ
Sn©õS®.
9. ¦Î¯õøµa \õØÔÀ xzv Cø»ø¯ ÷\ºzx Aøµzxa
\õ¨¤mhõÀ µzu ‰»® \›¯õS®.
10.¦Î¯õøµa \õØÔÀ K©zøu FÓøÁzx E»ºzv¨
ö£õi¯õUQa \õ¨¤mhõÀ ãµn \Uv AvP›US®.
¦Î¯õøµU Røµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. ¦Î¯õøµU Røµ `¨
¦Î¯õøµU Røµ & J¸ Pmk

ªÍS, ^µP® & u»õ Aøµ ì§ß
§sk & 6 £À
Cg] & J¸ xsk
¦vÚõ Cø» & J¸ øP¨¤i
©g\Ò, E¨¦, Gsön´ & ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ
ö\´•øÓ
¦Î¯õøµU Røµø¯a _zu® ö\´x ö£õi¯õP |ÖUQU-

öPõÒÍÄ®. Áõn¼°À Gsön´Âmk ªÍS, ^µP®,
§sk, Cg], öPõzu©À¼, ¦vÚõ, ©g\Ò BQ¯-
ÁØøÓz umi¨÷£õmk ÁuUQ, ¤ÓS Røµø¯²®
÷\ºzx, ÷uøÁ¯õÚ AÍÄ uspº ÷\ºzx ÷ÁPøÁzx
E¨¦ ÷\ºzx CÓUPÄ®.
¤zuzøuz uoUPUTi¯ C¢u `¨, £» ÷|õ´PÐUS®

{Áõµn® u¸®.
212
2. ¦Î¯õøµU Røµ Pøh\À
¦Î¯õøµU Røµ & 200 Qµõ®
§sk & 4 £À
xÁµ® £¸¨¦ & 50 Qµõ®
÷u[Põ´¨ £õÀ & 100 ª.¼.
ö\´•øÓ
Røµø¯a _zu® ö\´x, xÁµ® £¸¨¦, §sk, ]Ôx

©g\Ò yÒ BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx ÷ÁPøÁUPÄ®.
¤ÓS ©zuõÀ Pøh¢x, ÷u[Põ´¨ £õÀ ÷\ºzx J¸
öPõv Á¢uÄhß E¨¦ ÷\ºzx CÓUQÂhÄ®.
Gsön´°À PkS, £¸¨¦ uõÎzx Røµ°À
÷\ºUPÄ®. µzu AÊzu ÷|õ¯õÎPÒ ©ØÖ® yUP-
ªßø©¯õÀ AÁv¨£k- £ ÁºPÒ Pmhõ¯® \õ¨¤h-
÷Ási¯ EnÄ Cx.
3. ¦Î¯õøµ ‰» {Áõµn ÷»Q¯®
¦Î¯õøµ Cø»a `µn® & 100 Qµõ®

PkUPõ´ `µn® & 50 Qµõ®
uõßÔUPõ´ `µn® & 50 Qµõ®
ÁõÀªÍS `µn® & 25 Qµõ®
]Ö|õP¨§ `µn® & 25 Qµõ®
»Á[P¨£møh `µn® & 25 Qµõ®
BQ¯ÁØøÓ JßÓõPU P»¢xöPõÒÍÄ®.
÷uõÀ ^Â¯ P¸ønU QÇ[S & 100 Qµõ®
£Ú[PØPsk & PõÀ Q÷»õ
£_®£õÀ & Aøµ ¼mhº
213
ö\´•øÓ
•u¼À P¸ønU QÇ[øP ÷u[Põ´z x¸ÁÀ÷£õÀ

x¸Â, ]Ôx ö|´Âmk ÁuUPÄ®. ¤ÓS Aøu Aøµzx,
P»¢x øÁzv¸US® `µn[PÐhß ÷\ºzx ¤\Ô
øÁzxUöPõÒÍÄ®. £_®£õø»U öPõvUPøÁzx,
£Ú[PØPsøha ÷\ºzx £õS ö\´x, ¤\Ô øÁzxÒÍ
`µnU P»øÁø¯a ÷\ºzx ÷»Q¯©õPU QÍÓÄ®. `k
BÔ¯ ¤ÓS, 100 Qµõ® ö|´ø¯ E¸UQ ÷»Q¯zvÀ
÷\ºzxU QÍÓÄ®.
C¢u ÷»Q¯zvÀ, 48 |õÒPÐUS Põø» ©õø»

Ç÷ÁøÍ²® 5 Qµõ® AÍÄ \õ¨¤mhõÀ, EÒ ‰»®,
öÁÎ ‰»®, ^Ì ‰»®, µzu ‰»®, B\Ú A›¨¦, Pk¨¦,
|ø©a\À, G›a\À, B\Ú öÁi¨¦ ÷£õßÓ AøÚzx-
Âu©õÚ ‰» ÷|õ´PÐ® Sn©õS®.
4. µzu Â¸zv u¸® ¦Î¯õøµ ÷»Q¯®
¦Î¯õøµU Røµa \õÖ & 60 ª.¼.

ÁÀ»õøµU Røµa \õÖ & 60 ª.¼.
ÂÀÁ¨£møhø¯ öÁ¢}º
Âmk Cizu \õÖ & 60 ª.¼.
£Ó[Qa \UøP yÒ & 200 Qµõ®
vµõmø\a \õÖ & 100 ª.¼.
£Ú[PØPsk & 200 Qµõ®.
ö\´•øÓ
•u¼À vµõmø\a \õØÔÀ £n[PØPsk ÷\ºzx £õS
Põá\Ä®. ¤ÓS ¦Î¯õøµU Røµa \õÖ, ÁÀ»õøµU
Røµa \õÖ, ÂÀÁ¨£møha \õÖ ‰ßøÓ²® ÷\ºzxU
Põá\Ä®. Akzx, £Ó[Qa \UøPz yøÍU öPõg\®
öPõg\©õPz yÂ QÍÓÄ®. ö©ÊS £u® Á¢uÄhß
CÓUQÂhÄ®. 100 Qµõ® ö|´ø¯ E¸UQ, ÷»Q¯zvÀ
FØÓÄ®.
214
C¢u ÷»Q¯zøu öuõhº¢x 48 |õÒPÐUS Põø» ©õø»
Ç÷ÁøÍ²® 2 Qµõ® \õ¨¤mhõÀ µzu® Â¸zv
Aøh²®.
¤Ó ©¸¢xPÒ
A. öÁÒøÍ JÊUS Sn©õP...
]» BsPÐUS® ö£sPÐUS® AÁºPÍx A¢uµ[P
EÖ¨¦PÎÀ Ç¢x öÁÒøÍ }º JÊUS ÇUS®.
CuÚõÀ A›¨¦, G›a\À, ¦s ÷£õßÓøÁ EshõQ
÷ÁuøÚ¨£kzx®. C¢uU SøÓ£õk EÒÍÁºPÒ,
¦Î¯õøµU Røµø¯ 15 |õÒPÐUS (Põø»°À ©mk®)
\ø©zxa \õ¨¤mhõÀ öÁÒøÍ JÊUS¨ ¤µaøÚ w¸®.
B. ©º©¨ £Sv°À ¦s...
BsSÔ ©ØÖ® ö£sSÔ°À EÒÍ ¦sPÒ Eh÷Ú
Sn©õP, ¦Î¯õøµU Røµ ©ØÖ® ¦Î¯õøµ°À
ö\´¯¨£k® ©¸¢xPÒ ªPa ]Ó¢u £»øÚz u¸®.
C¢uU Røµø¯ EnÁõPa \õ¨¤k®÷£õx ¦Î ÷\ºUPU
Thõx.
215
18
£õ»U Røµ
(Spinacea oleracea)
C¢uU RøµUS ]zuº £õhÀ CÀø». Cx

öußÛ¢v¯, SÔ¨£õP uªÇP ©UPÎß EnÄ
•øÓUSÒ Áµõu J¸ Røµ Gß£uõÀ, CuØ-PõÚ ]zuº
£õhÀ GxÄ® GÊu¨£hÂÀø». Ç¢- u õ¾®, uªÇP
©UPÐUS |ßÖ £›a\¯- © õÚ £¸¨¦U Røµ, £\ø»U
Røµ, öPõi¨ £\ø»U Røµ ÷£õßÓÁØÖUS
Cøn¯õÚx £õ»U Røµ.
£õ»U Røµ°À øÁmhªßPÒ, PõÀ]¯®, Ç®¦a \zx

÷£õßÓøÁ AvP AÍÂÀ EÒÍÚ. Ehø»U
SÎºa]¯õP øÁUPUTi¯ C¢uU Røµ, PÀ½µÀ ©ØÖ®
©spµÀ ÷|õ´-PøÍU Sn¨£kzuUTi¯x. B²º÷Áu
©¸zx-ÁzvÀ C¢uU RøµUS •UQ¯ Ch® Esk.
£õ»U Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. £õ»U Røµ²hß ªÍS, §sk, ©g\Ò ÷\ºzx

AÂzxa \õ¨¤mhõÀ µzu EØ£zv AvP›US®.
2. £õ»U Røµ²hß ]Ôx ^µP®, ©g\Ò ÷\ºzxU Påõ¯-
©õUQa \õ¨¤mhõÀ, ö\õmka ö\õmhõP ]Ö}º öÁÎ-
÷¯Ö® ¤µaøÚ w¸®. ]Ö}º¨ø£²® Á¾¨£k®.
216
3. £õ»U Røµ²hß £¸¨¦ ÷\ºzxa \ø©zxa
\õ¨¤mhõÀ Pº¨¤oPÐUS HØ£k® ©»a]UPÀ
\›¯õS®.
4. £õ»U Røµ, ^µP®, §sk BQ¯ÁØøÓ Aøµzx 3
Qµõ® AÍÂÀ \õ¨¤mhõÀ öÁÒøÍ¨£kuÀ
¤µaøÚ Sn©õS®.
5. £õ»U Røµa \õÖ Gkzx AvÀ G¾ªa\® £Çzøu
(£õv AÍÄ) ¤È¢x \õ¨¤mhõÀ ¤zu® öuõhº£õÚ
÷|õ´PÒ Â»S®.
6. £õ»U Røµ²hß Søh ªÍPõ´, §sk, P\P\õ
BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx AÂzxa \õ¨¤mhõÀ
Bsø©U SøÓ£õk Sn©õS®.
7. £õ»U Røµ²hß •øÍPmi¯ £aø\¨ £°øµa ÷\ºzx
AÂzxa \õ¨¤mhõÀ Â¢vÀ E°µqUPÎß
GsoUøP AvP›US®.
8. £õ»U Røµ²hß ÷Á¨¤ø», K©®, ©g\Ò BQ¯-
ÁØøÓa ÷\ºzxU Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ ö£¸
Á°Ö SøÓ²®.
9. £õ»U Røµø¯ A›¢x, ]ßÚ öÁ[Põ¯®, ^µP®,
ªÍS BQ¯ÁØÖhß ÷\ºzx ÁuUQa (Aø\Á®
\õ¨¤k£ÁºPÒ |õmkU÷PõÈ •møhø¯a ÷\ºzxU-
öPõÒÍ»õ®) \õ¨¤mhõÀ EhÀ Á¼ø© EshõS®.
10. £õ»U Røµø¯z öuõhº¢x 21 |õÒPÐUS
Pøh\»õP÷Áõ, `¨£õP÷Áõ ö\´x \õ¨¤mhõÀ Ps
öuõhº£õÚ AøÚzx¨ £õv¨¦PÐ® Sn©õS®.
£õ»URøµ°ß ¤Ó £¯ßPÒ
1. £õ»U £Üº ©\õ»õ
£õ»U Røµ & J¸ Pmk
÷\õ®¦ & J¸ ì§ß
£møh & 3
217
£ßÜº & 100 Qµõ®
Gsön´ & 4 ì§ß
G¾ªa\® £Ç® & JßÖ
]ßÚ öÁ[Põ¯® (A›¢ux) & J¸ øP¨¤i
ö\´•øÓ
£õ»U Røµø¯a \ßÚ©õPÄ®, ]ßÚ öÁ[Põ¯zøuz
÷uõÀ }UQ CµshõPÄ® A›¢xöPõÒÍÄ®. Akzx,
uÛ¯õ, ªÍPõ´ ÁØÓÀ, ÷u[Põ´z x¸ÁÀ BQ¯ÁØøÓ
Gsön´ ÷\ºzx ÁuUQ AøµzxUöPõÒÍÄ®.
Aøµzu ©\õ»õ, £õ»U Røµ Cµsøh²® Áõn¼°À
÷£õmk, öPõg\® uspº ÷\ºzx, ÷\õ®¦, £møh
Cµsøh²® umia ÷\ºzx umk¨ ÷£õmk Áõn¼ø¯
‰hÄ®. Røµ öÁ¢ux®, £ßÜº, G¾ªaø\a \õÖ
÷\ºzx «sk® ÷ÁPøÁzx CÓUPÄ®.
2. £õ»U £a\i
£õ»U Røµ & J¸ Pmk
u°º & 2 P¨
G¾ªaø\ & £õv
Cg] & J¸ xsk
öÁÒÍ›UPõ´ & JßÖ
E¸øÍU QÇ[S & 2
uUPõÎ \õì & 5 ì§ß
218
ö\´•øÓ
£\ø»U Røµø¯¨ ö£õi¯õP |ÖUQUöPõÒÍÄ®.
Cg], £aø\ ªÍPõ´, öÁÒÍ›UPõ´ BQ¯ÁØøÓ
AøµSøÓ¯õP Aøµzx, ¤ÓS Røµø¯²® ÷\ºzx
ªUê°À AøµzxUöPõÒÍÄ®. Cøuz u°›À P»¢x,
E¨¦ ÷\ºzx, uUPõÎ \õì, G¾ªaø\a \õÖ ©ØÖ®
öPõzu©À¼ø¯a ÷\ºzxUöPõÒÍÄ®.
19. Áõu|õµõ¯nß Røµ

(Delonix elata)
Cx ©µ ÁøPø¯a ÷\º¢u Røµ¯õS®. öPõg\® P\¨¦a

_øÁ Eøh¯x GßÓõ¾®, CÛ¨£õÚ £»ßPøÍU
öPõkUPUTi¯x. ö£¯¸US HØ£, Áõu ÷|õ´PøÍU
Sn¨- £ kzxÁvÀ CøuÂha ]Ó¢u ©¸¢x ÷ÁÖ
CÀø».
Áõu|õµõ¯nß Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. Áõu|õµõ¯nß Røµø¯ J¸ øP¨¤i AÍÄ Gkzx
Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ ‰mk Á¼, Ck¨¦ Á¼,
PÊzx Á¼ ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
2. Áõu|õµõ¯nß Røµø¯¨ §sk ÷\ºzx AÂzxa
\õ¨¤mhõÀ Áõ²¨ ¤µaøÚPÒ, Á°ØÖ¨ ö£õ¸©À
÷£õßÓøÁ w¸®.
3. Áõu|õµõ¯nß Røµø¯ J¸ øP¨¤i AÍÄ Gkzx,
§sk (3 £À), ö£¸[-Põ¯zxhß (_søhUPõ´ AÍÄ)
ÂÍU-öPsön´ Âmk ÁuUQ Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ
•hUSÁõu®, ÂøµÁõu® BQ¯øÁ Sn©õS®.
4. E»º¢u Áõu|õµõ¯nß Røµ²hß, A›]z uÂk, ¦Óõ
Ga\® Cµsøh²® ÷\ºzx ÁÖzx, xo°À
øÁzxU Pmi Jzuh® öPõkzuõÀ £UPÁõu®
Sn©õS®.
5. Áõu|õµõ¯nß Røµ²hß _US, K©®, ^µP®
BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ Cu¯
219
20
¤snõUSU Røµ
(Melochia corchorifolia)
]zuº £õhÀ
©»ªÓ[S® Áõu•hß ÁßPµ¨£õß Eshõ®
\©ªÓ[S ÷©P¢ uÛ²® & ©»ºÂÈ¯õ´!
EsnõUSU Qß£©õ® Kk©ÚÀ öÁmøhö¯À»õ®
¦snõUSU Røµ²sh ÷£ºUS
ö£õ¸Ò
©»a]UPÀ, }º Aøh¨¦, ÷©P ÷|õ´PÒ }[S®.
EhÀ `k uo²®. Áõu®, Pµ¨£õß ÷£õßÓ
÷|õ´PøÍ EshõUS®.
¤snõUSU Røµ°ß ußø©
¦snõUSU Røµ°À PõÀ]¯® AvP©õP
ÇUQÓx. ¦sPøÍ BØÖÁvÀ uÛa]Ó¨¦
220
Áõ´¢ux. ©»zøu |ßS PÈ¯a ö\´x, Ehø»z y´ø©¨-
£kzuUTi¯x. ÷uõÀ \õº¢u ÷|õ´PøÍ¨ ÷£õUS®.
¤snõUSU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. ¤snõUSU Røµ²hß ]Ôx ^µP®, ©g\Ò ÷\ºzxU

Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ ]Ö}º uõµõÍ©õP¨
¤›²®. }ºUPmk® Sn©õS®.
2. ¤snõUSU Røµ²hß ªÍS, §sk, ©g\Ò BQ¯-
ÁØøÓa ÷\ºzx `¨ ö\´x \õ¨¤mhõÀ ©»a]UPÀ
w¸®.
3. ¤snõUSU Røµø¯a \õÖ Gkzx, AvÀ PkUPõ´z
÷uõø» FÓ¨÷£õmk, ¤ÓS Põ¯øÁzx Gkzx¨
ö£õi¯õUQa \õ¨¤mhõÀ öÁÒøÍ¨£kuÀ
Sn©õS®.
4. ¤snõUSU Røµa \õØÔÀ ö|À¼UPõ´, ^µP®
Cµsøh²® \© AÍÄ Gkzx FÓøÁzx, ¤ÓS Põ¯-
øÁzx¨ ö£õi¯õUQ vÚ•® Põø» ©õø» Ç
÷ÁøÍ²® 2 Qµõ® AÍÄ \õ¨¤mhõÀ EhÀ `k
uo²®.
5. ¤snõUSU Røµa \õØÔÀ öÁm£õø» A›]ø¯
FÓøÁzx, ¤ÓS Põ¯øÁzx¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•®
Põø» ©õø» Ç ÷ÁøÍ²® Aøµ Qµõ® AÍÄ
\õ¨¤mhõÀ ÷©P ÷|õ´PÒ AøÚzx® w¸®.
6. ¤snõUSU Røµa \õØÔÀ Av©xµzøu FÓøÁzx,
¤ÓS Põ¯øÁzx¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•® Põø»
©õø» Ç ÷ÁøÍ²® \õ¨¤mhõÀ |À» SµÀ ÁÍ®
EshõS®. öuõsøh°À HØ£k® ÷|õ´PÐ®
Sn©õS®.
7. ¤snõUSU Røµa \õØÔÀ A•UPµõ QÇ[øP
FÓøÁzx, ¤ÓS Põ¯øÁzx¨ ö£õi¯õUQa
\õ¨¤mhõÀ, EhÀ £»® AvP›US®. EnºÄ
|µ®¦PÐ® Á¾¨ö£Ö®.
8. ¤snõUSU Røµ²hß {»õÁøµ Cø»ø¯a
÷\ºzxU Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ ©»®
221
uõµõÍ©õPU PÈ¢x, Sh¼À ÇUS® Q¸ªPÒ
JÈ²®.
9. ¤snõUSU Røµ²hß ]Ôx £õº¼ ÷\ºzxU öPõvUP
øÁzxa \õ¨¤mhõÀ PõÀ ÃUP® Sn©õS®.
10. ¤snõUSU Røµø¯ Aøµzx, ]Ôx ©g\Ò yÒ
P»¢x, PõÀ BoPÎÀ ÷£õmhõÀ AøÁ ©øÓ²®.
¤snõUSU Røµ `µn®
¤snõUSU Røµ (E»º¢ux) & 100 Qµõ®
©g\Ò & 100 Qµõ®
K©® & 100 Qµõ®
ö\´•øÓ
‰ßÖ ö£õ¸ÒPøÍ²® JßÓõPa ÷\ºzx¨ ö£õi¯õUQ,
vÚ•® CµÄ EnÄUS¨ ¤ÓS 2 Qµõ® \õ¨¤mhõÀ
©»a]UPÀ w¸®. EhÀ `k®, ÷©P ÷|õ´PÐ® uo²®.
222
£Sv & 3
A›uõPU QøhUPUTi¯ RøµPÒ
1. _UPõ[ Røµ
2. •ÒÎU Røµ
3. £sønU Røµ
4. Á[Põµ ÁÒøÍU Røµ
5. •USÎU Røµ
6. ©n¼U Røµ
7. £µmøhU Røµ
8. x°¼U Røµ
9. £õØö\õ›U Røµ
10. \õnõUQU Røµ
11. _USU Røµ
12. ö\»›U Røµ
13. PkSU Røµ
14. \uS¨ø£U Røµ
15. hºÛ¨ Røµ
Røµ ìö£åÀ
P»øÁU Røµ
223
1
_UPõ[ Røµ
(Rumex vesicarius)
C¢uU RøµUS ]zuº £õhÀ CÀø».

_UPõ[ Røµ°À }ºa \zx, ¦µua \zx, öPõÊ¨¦,
©õÄa \zx, _snõ®¦a \zx, Ç®¦a \zx,
u¯õªß ©ØÖ® øÁmhªß & ] ÷£õßÓøÁ
EÒÍÚ. BUé÷»m GÚ¨£k® \zx¨ ö£õ¸Ð®
EÒÍx.
_UPõ[ Røµ°ß ußø©
uõx öÁ¨£® APØÔ & Sedative
_UPõ[ Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ

1. øP¨¤i AÍÄ _UPõ[ Røµø¯ Gkzx,
AvÀ ^µP® (20), ]ßÚ öÁ[Põ¯® (JßÖ),
]Ôx G¾ªaø\a \õÖ BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx
Aøµzx, AvPõø»°À \õ¨¤mhõÀ PÀ½µÀ
£õv¨¦PÒ, ©g\Ò Põ©õø» ÷£õßÓøÁ
w¸®.
224
2. _UPõ[ Røµ²hß ]Ôx, Cg], §sk Cµsøh²®
÷\ºzx Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ |ßÓõP¨ £] GkUS®.
3. _UPõ[ Røµø¯¨ £¸¨¦ ÷£õmkU Pøh¢x
\õ¨¤mhõÀ, CøÍzu EhÀ ö£¸US®.
4. _UPõ[ Røµ²hß ]Ôx K©®, ©g\Ò Cµsøh²®
÷\ºzx Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ Áõ²U ÷PõÍõÖPÒ
Sn©õS®.
5. _UPõ[ Røµa \õØÔÀ ]Ôx ö£¸[Põ¯®, ]Ôx
G¾ªaø\a \õÖ ÷\ºzxU SizuõÀ Á°ØÖ Á¼
Eh÷Ú ©øÓ²®.
6. _UPõ[ Røµø¯z öuõhº¢x 15 |õÒPÒ \õ¨¤mhõÀ
öÁÒøÍ¨£kuÀ ¤µaøÚ w¸®.
7. _UPõ[ Røµa \õØÔÀ, PkUPõ´z ÷uõø» FÓøÁzx
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ ‰» ÷|õ´PÒ, ShØ ¦sPÒ
Sn©õS®.
8. _UPõ[ Røµ, xzvU Røµ Cµsøh²® \© AÍÄ
Gkzx Aøµzx, £õ¼À P»¢x \õ¨¤mhõÀ µzu ‰»®
Eh÷Ú w¸®.
9. _UPõ[ Røµa \õØÔÀ, öÁ¢u¯zøu (Aøµ ì§ß)
FÓøÁzx Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ, û÷£v, ^Ì ‰»®
Sn©õS®.
10. _UPõ[ Røµ²hß ÷Á¨¤ø» (Cµsk), ]Ôx ©g\Ò
÷\ºzx Aøµzx AvPõø»°À \õ¨¤mhõÀ µzu®
_zu©õS®. ÷uõÀ ÷|õ´PÐ® Sn©õS®.
_UPõ[Røµ `µn®
_UPõ[ Røµ (E»º¢ux) & 200 Qµõ®
^µP® & 10 Qµõ®
K©® & 10 Qµõ®
©g\Ò & 10 Qµõ®
÷©ØPsh ö£õ¸ÒPøÍ JßÓõPa ÷\ºzx Aøµzx,
vÚ•® Põø», ©õø» Ç ÷ÁøÍ²® 2 Qµõ® AÍÄ
\õ¨¤mhõÀ µzu® _zu©õS®. |ßÓõP¨ £] GkUS®.
EhÀ Á¾¨ö£Ö®.
225
2
•ÒÎU Røµ
(Amaranthus spinosus)
]zuº £õhÀ
}øµ¨ ö£¸UQÂk }hÚø»z uõöÚÊ¨¦®
£õµ|Ö¢ u[Pzøu¨ £Ø¤US & ÷|÷µ
ÂhÂ¸US® ö£õØÓmøh ÷©Ä©ÀSß ©õ÷u
Ah¼{ØS •ÒÎURøµ.
ö£õ¸Ò
u[Pzøu¨ £ì£©õUS®. Eènzøu HØ£kzuU-
Ti¯x. |ßS }øµ¨ ¤›US®. £» ÷|õ´PøÍ²®
÷£õUS®.
•ÒÎU Røµ°ß ußø©
•ÒÎU RøµUS, u[Pzøu¨ £ì£©õUS®

ußø© Esk. C¢uU Røµ, AvP Eèn Ã›¯®
226
Eøh¯x. A÷u \©¯zvÀ, Eh¾USÒ HØ£k® ¦sPøÍ-
²® Sn¨£kzuUTi¯x. ]Ö}º G›a\À, }ºU Pk¨¦,
]Ö}µPU PÀ ÷£õßÓ £õv¨¦PøÍ¨ ÷£õUPUTi¯x.
CvÀ £aø\, ]Á¨¦ GÚ Cµsk ÁøPPÒ Esk.
•ÒÎU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. •ÒÎU Røµø¯a _zu® ö\´x, £¸¨¦ ÷\ºzxa
\õ¨¤mhõÀ ShØ ¦sPÒ Sn©õS®.
2. •ÒÎU Røµø¯ ªÍS, ^µP® ÷\ºzxU Påõ¯©õUQa
3. •ÒÎU Røµ²hß ]Ôx ^µP® ÷\ºzx Aøµzxa
\õ¨¤mhõÀ }ºUPmk, }ºUPk¨¦ ÷£õßÓøÁ
©øÓ²®.
4. •ÒÎU Røµ²hß §sk, ^µP®, ©g\Ò ÷\ºzxU
Påõ¯-©õUQa \õ¨¤mhõÀ Áõ²U ÷PõÍõÖPÒ Â»S®.
5. •ÒÎU Røµø¯ Aøµzx ÃUP®, Pmi BQ¯ÁØÔß
«x £ØÖ¨÷£õmhõÀ AøÁ Pøµ¢x÷£õS®.
6. •ÒÎU Røµa \õÖ, ÁõøÇzusk \õÖ Cµsøh²®
\© AÍÄ Gkzx, 60 ª.¼. AÍÄ \õ¨¤mhõÀ ÁskU
Pi ©ØÖ® ÷uÒ Pi¯õÀ Eh¾USÒ HÔ¯ Âå®
•Ô¢x÷£õS®.
7. •ÒÎU Røµø¯a \õÖ Gkzx, AvÀ E»º¢u
ö|À¼UPõø¯ FÓøÁzx, E»ºzv¨ ö£õi¯õUQz
vÚ•® Põø», ©õø» Ç ÷ÁøÍ²® \õ¨¤mhõÀ
Á°Ö ÃUP®, öuõ¨ø£ ©øÓ²®.
8. •ÒÎU Røµa \õØÔÀ öPõÒøÍ FÓøÁzx
E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•® J¸÷ÁøÍ Pg]
Põá]U SizuõÀ EhÀ £¸©ß SøÓ²®.
9. •ÒÎU Røµa \õØÔÀ öPõsøhU Phø»ø¯
FÓøÁzx E»ºzv¨ ö£õi¯õUQa \õ¨¤mhõÀ,
Bsø© ö£¸S®. |µ®¦PÒ CÖS®.
10. •ÒÎU Røµ²hß, £aø\¨ £¯Ö ÷\ºzx AÂzxa
\õ¨¤h uõ´¨£õÀ ö£¸S®.
227
3
£sønU Røµ
(Celosia argentea)
]zuº £õhÀ
£søn°Ú[ Røµ¯x £ØÖ ©»ªÍUS®
Gsq[ Sh¾U Ru® öPõkUS® & ö£s÷n ÷PÒ!
û[ Pµ¨£õß ]µ[S¦s ©õØÔÂk[
÷Põu[ Qø»¯uøÚU öPõÒ.
ö£õ¸Ò
©»UPmøh EøhUS®. ShÀ \õº¢u ÷|õ´-
PøÍU Sn¨£kzx®. ûÍ ÷|õ´PÒ, Pµ¨£õß,
]µ[S, ¦s BQ¯ÁØøÓU Sn¨£kzx®.
£sønU Røµ°ß ußø©
£sønU Røµ°À, öPõÊ¨¦a \zx® |õºa
\zx® AvP AÍÂÀ EÒÍÚ. EhÀ `møhU
228
SøÓUS®. •ØÔ¯ Cø»PøÍ¨ £¯ß£kzuU Thõx.
CÍ® uÎº Cø»PøÍ÷¯ £¯ß£kzu ÷Ásk®. ShØ
¦sPøÍU Sn¨£kzuUTi¯x.
£sønU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. £sønU Røµ²hß ]Ôx K©® P»¢x Aøµzxa
\õ¨¤mhõÀ Á°Ö ©¢u® w¸®.
2. £øh, Pµ¨£õß ÷£õßÓ ÷uõÀ ÷|õ´PÒ «x £sønU
Røµø¯ Aøµzx¨ £ØÖ¨÷£õmhõÀ AøÁ
Sn©õS®.
3. £sønU Røµø¯ Aøµzxa \õÖ Gkzx, ¦sPÒ «x
uhÂÚõÀ AøÁ Sn©õS®.
4. £sønU Røµø¯, £¸¨¦ ÷\ºzxU Pøh¢x
\õ¨¤mhõÀ, |õÒ£mh ©»a]UPÀ w¸®.
5. £sønU Røµø¯ EnÂÀ AiUPi ÷\ºzxU-
öPõshõÀ, ãµn ©sh» EÖ¨¦PÒ £»® ö£Ö®.
6. ©õuÂ»UQß÷£õx µzu¨÷£õUS AvP©õP ÇUS®-
÷£õx, £sønU Røµø¯a \ø©zxa \õ¨¤mhõÀ,
AvP¨£i¯õÚ µzu¨÷£õUS Pmk¨£k®.
7. £sønU Røµa \õØÔÀ Av©xµz yøÍU P»¢x
\õ¨¤mhõÀ, G¨£i¨£mh Ç©¾® Sn©õS®.
8. £sønU Røµa \õØÔÀ ©õxÍ® £Çz ÷uõø»
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ û÷£v Sn©õS®.
9. £sønU Røµa \õØÔÀ |õÁÀ £¸¨ø£ Aøµzxa
\õ¨¤mhõÀ µzu ‰»® Eh÷Ú Sn©õS®.
10. £sønU Røµ²hß ]Ôx ^µP® ÷\ºzx Aøµzxa
\õ¨¤mhõÀ, ö\õmka ö\õmhõP ]Ö}º öÁÎ¯õÁx
(]Ö}º JÊUS) {ØS®.
229
4
Á[Põµ ÁÒøÍU Røµ
(Sesuvium portulaca-strum)
]zuº £õhÀ
©õ›UPõ »zuõ¯ Á[Põµ ÁÒøÍ°ÚõØ
§›zu Áõu® ö£¸©ö»õk & Põ›z
vÓ[Põ ©»\» ªÓ[S ªß ¦shõ®
EÓ[Põ ÂÈ¯n[÷P! ²s
ö£õ¸Ò
Á[Põµ ÁÒøÍU Røµø¯a \õ¨¤mhõÀ Áõu
÷|õ´PÒ w¸®. Á°ØÖ¨ ö£õ¸©À }[S®.
©»a]UPÀ Sn©õS®.
Á[Põµ ÁÒøÍU Røµ°ß ußø©
]Ö}µP® \õº¢u ÷|õ´PÐUS, C¢u Á[Põµ

ÁÒøÍU Røµ ]Ó¢u ©¸¢uõP¨ £¯ß£kQÓx.
230
Áõ²U ÷PõÍõÖPÒ, Á°Ö E¨¦\® ÷£õßÓ SøÓ£õk-
PøÍ¨ ÷£õUPUTi¯x. C¢uU Røµ°À |õºa \zx
AvP® Ç¨£uõÀ, ©»a]UP¾USa ]Ó¢ux.
Á[Põµ ÁÒøÍU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. Á[Põµ ÁÒøÍU Røµ²hß ]Ôx \uS¨ø£, ©g\Ò
÷\ºzxU Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ ]Ö}µP ÷|õ´PÒ
Sn©õS®.
2. Á[Põµ ÁÒøÍU Røµ²hß ªÍS, §sk, ö£¸[-
Põ¯® BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx AÂzxa \õ¨¤mhõÀ
Áõ²U ÷PõÍõÖPÒ }[S®.
3. Á[Põµ ÁÒøÍU Røµ²hß ]Ôx K©® P»¢x
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ Á°ØÖ E¨¦\® Sn©õS®.
4. Á[Põµ ÁÒøÍU Røµø¯ E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ,
vÚ•® CµÄ EnÄUS¨ ¤ÓS \õ¨¤mhõÀ
5. Á[Põµ ÁÒøÍU Røµ²hß ^µPzøua ÷\ºzxU
Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ ö£¸Á°Ö Sn©õS®.
6. Á[Põµ ÁÒøÍU Røµø¯z öuõhº¢x \õ¨¤mhõÀ,
EhÀ £¸©ß SøÓ²®.
7. Á[Põµ ÁÒøÍU Røµa \õØÔÀ _US¨ £Ähøµ
SøÇzxa \õ¨¤mhõÀ ‰a_z vnÓÀ Sn©õS®.
8. Á[Põµ ÁÒøÍU Røµa \õØÔÀ §søh (J¸ £À)
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ Cu¯ ÷|õ´PÐ®, µzu
AÊzu•® Sn©õS®.
9. Á[Põµ ÁÒøÍU Røµ, PØ§µÁÀ¼ Cø»
Cµsøh²® \© AÍÄ Gkzx Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ
Ç©À, \Î, Bìx©õ Sn©õS®.
10. Á[Põµ ÁÒøÍU Røµa \õØÔÀ Áõ´ÂÍ[Pzøu
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ ShÀ Q¸ªPÒ JÈ²®.
231
5
•USÎU Røµ
(Portulaca quadrifida)
]zuº £õhÀ
I¯® ªPU öPõkUS® Bº¢u ÷£õP¢u¸[Põs
ö©´ BÚø» ö¯À»õ® Â»US÷© & øu¯÷»!
÷£v¯ÎUS® ö£¸•U SÎURøµ
û® ÂøÍUS ö©Úa ö\¨¦
ö£õ¸Ò
P£zøu EshõUS®. Põ© EnºøÁz ysk®.
EhÀ `møhz uoUS®. {øÓ¯ \õ¨¤mhõÀ
÷£v BS®.
•USÎU Røµ°ß ußø©
¤zu® CÍUQ & Antibilious
232
Eh¼À ÇUS® AvP ¤zu®, P£® ÷£õßÓÁØøÓU
PøÍ¢x EhÀ |»zøuU PõUS® AØ¦uU Røµ Cx. C¢u
•USÎU Røµ°À |õºa \zx AvP©õP Ç¨£uõÀ
©»a]UPø»¨ ÷£õUPUTi¯x. ÷©¾®, C¢uU
RøµUSU Põ© EnºøÁ AvP›US® ußø© Esk.
•USÎU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. •USÎU Røµa \õØÔÀ ö|À¼UPõ´ ÁØÓø» FÓ-
øÁzx E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•® AvPõø»°À
2 Qµõ® AÍÄ \õ¨¤mhõÀ ¤zu ÷|õ´PÒ w¸®.
2. •USÎU Røµ²hß, Søh ªÍPõ´ ÷\ºzxU Pøh¢x
\õ¨¤mhõÀ Eh¾ÓÂÀ AvP BºÁ® HØ£k®.
3. •USÎU Røµa \õØÔÀ öußÚ®£õøÍ A›]ø¯
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ, }sh ÷|µ® Eh¾ÓÂÀ
Dk£h •i²®.
4. •USÎU Røµ²hß, ]Ôx »Á[P®, £møh
BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzxa \õ¨¤mhõÀ Bsø©
ö£¸S®. Põ© EnºÄ AvP›US®.
5. •USÎU Røµ, ö|¸g] •Ò Cµsøh²® £õ¼À
÷£õmk AÂzx, E»ºzv¨ ö£õi¯õUQa \õ¨¤mhõÀ
Â¢vÀ E°µqUPÎß GsoUøP AvP›US®.
6. •USÎU Røµa \õØÔÀ öÁ¢u¯zøu FÓøÁzx
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ AiUPi EshõS® ÷£v,
PÈa\À ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
7. •USÎU Røµ²hß £¸¨¦ ÷\ºzxU Pøh¢x
8. •USÎU Røµa \õØÔÀ uõßÔUPõ´ ÷uõø»
FÓøÁzx, E»ºzv¨ ö£õi¯õUQa \õ¨¤mhõÀ,
öÁÒøÍ¨£kuÀ ¤µaøÚ w¸®.
9. •USÎU Røµ²hß, §sk, ªÍS, K©® BQ¯-
ÁØøÓa ÷\ºzx Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ ö|g_
G›a\À Sn©õS®.
10. •USÎU Røµø¯ `¨ ö\´x ©õø» ÷|µzvÀ
\õ¨¤mhõÀ CµÄ |ßÓõPz yUP® Á¸®.
233
6
©n¼U Røµ
(Gisekia pharnaceoides)
]zuº £õhÀ
Áõu® ö|g÷\Ô Á¢u P£®Â»Sg
û•h ÷|õ´£»Ä¢ w¸[Põs & ÷£õuÄÒ÷Í
ÃÖ Q¸ª÷¯õk ÷©Áõ¨ £°zv¯® ÷£õ[
TÖ©n ¼URøµU S
ö£õ¸Ò
Áõu ÷|õ´PÒ, P£ ÷|õ´PÒ EÒÎmh £» ÷|õ´-
PøÍz wºUPUTi¯x. ©Ú|»¨ £õv¨¦PøÍ²®
÷£õUPUTi¯x.
©n¼U Røµ°ß ußø©
¦ÊUöPõÀ¼ & Anthelmintic
÷PõøÇ¯PØÔ & Expectorant
©»ªÍUQ & Aperient
©n¼U Røµ°ß Cø» ©ØÖ® ÂøuPÎÀ,

ShØ¦ÊUPøÍ AÈUPUTi¯ "hõÛß' (Tannin)
234
GßÓ µ\õ¯Ú¨ ö£õ¸Ò Ç¨£x PshÔ¯¨£mkÒÍx.
Áõu ÷|õ´PøÍU Pmk¨£kzuUTi¯x. •ß÷ÚõºPÒ
Põ»zvÀ, ªPa ]Ó¢u \zxnÁõPa \õ¨¤h¨£mh C¢uU
Røµ, C¨÷£õx AÆÁÍÁõP¨ £¯ß£õmiÀ CÀø».
©n¼U Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. ©n¼U Røµø¯ ªÍS, §sk, ©g\Ò, K©®
BQ¯ÁØ÷Óõk ÷\ºzx Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ ‰mk
Á¼PÒ, Áõu Á¼PÒ Sn©õS®.
2. ©n¼U Røµ²hß _US, ªÍS, v¨¤¼, ]zvµzøu,
£øÚ öÁÀ»® BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzxU Påõ¯©õUQa
\õ¨¤mhõÀ ©õº¦a \Î Sn©õS®.
3. ©n¼U Røµ²hß, ªÍS ÷\ºzxU Påõ¯©õUQa
\õ¨¤mhõÀ ‰UQÀ Ç¢x }º öPõmkuÀ Sn©õS®.
4. ©n¼U Røµa \õØÔÀ v¨¤¼ø¯ FÓøÁzx,
E»ºzv¨ ö£õi¯õUQa \õ¨¤mhõÀ ø\Úì ¤µaøÚ
Sn©õS®.
5. ©n¼U Røµø¯ E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•®
Põø», ©õø» Ç ÷ÁøÍ²® 2 Qµõ® AÍÄ
\õ¨¤mhõÀ ©Ú EøÍa\À, ©Ú AÊzu®, ©Ú |»U
6. ©n¼U Røµ, xÍ], ÂÀÁ® ‰ßøÓ²® \© AÍÄ
Gkzx E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•® CµÄ ÷|µzvÀ
2 Qµõ® AÍÄ \õ¨¤mhõÀ |ßÓõPz yUP® Á¸®.
7. ©n¼U Røµa \õØÔÀ ^µPzøu FÓøÁzx, E»ºzv¨
ö£õi¯õUQ, vÚ•® Põø» ©õø» Ç ÷ÁøÍ²®
\õ¨¤mhõÀ µzu AÊzu® ^µõS®.
8. ©n¼U Røµa \õØÔÀ Áõ´ÂÍ[Pzøu (2) Aøµzx,
CµÂÀ \õ¨¤mhõÀ ShÀ ¦ÊUPÒ \õS®.
9. ©n¼U Røµ, ÷\õ®¦ Cµsøh²® \© AÍÄ Gkzx
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ ©»a]UPÀ Sn©õS®.
10. ©n¼U Røµa \õØÔÀ E»º¢u vµõmø\ø¯a ÷\ºzx
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ ÁÓmk Ç©À Sn©õS®.
235
7
£µmøhU Røµ
(Heteranthera ipomoea-reniformis)
]zuº £õhÀ
£µmøh |Ö[ Røµ¯x £zv¯zvØ PõS®

öÁ¸mkQßÓ ¤zu® ªP«Ö® & ¦µmk[
P£•h÷Ú Áõu[ Pµ¨£õÝ® HSg
_¨£ÁÚ ©õ÷u }! ö\õÀ
ö£õ¸Ò
C¢uU Røµ, ©¸¢x \õ¨¤k® \©¯[PÎÀ

£zv¯zxUS EuÄ®.
£µmøhU Røµ°ß ußø©
£µmøhU Røµ°À |õºa \zx AvP® EÒÍuõÀ,

©»a]UPø»z wºUPUTi¯x. P£ ÷|õ´-
PÐUS® EP¢u Røµ Cx.
236
£µmøhU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. £µmøhU Røµa \õØÔÀ _UøP FÓøÁzx E»ºzv¨
ö£õi¯õUQ, ÷uÛÀ J¸ Qµõ® AÍÄ SøÇzxa
\õ¨¤mhõÀ \Î, Ç©À Sn©õS®.
2. £µmøhU Røµa \õØÔÀ v¨¤¼ø¯ FÓøÁzx
E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, ÷uÛÀ |õßS ]miøP AÍÄ
SøÇzxa \õ¨¤mhõÀ \Î, ø\Úì, x®©À
3. £µmøhU Røµ, yxÁøÍ, •_•_UøP ‰ßøÓ²®
\© AÍÄ Gkzx E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, vÚ•®
Põø», ©õø» Ç ÷ÁøÍ²® \õ¨¤mhõÀ
Bìx©õÁõÀ HØ£k® ‰a]øµ¨¦ Sn©õS®.
4. £µmøhU Røµ, •hUPzuõß Røµ, Áõu|õµõ¯nß
Røµ ‰ßøÓ²® ]Ôx §sk ÷\ºzx Aøµzxa
\õ¨¤mhõÀ ÁõuzuõÀ HØ£k® Á¼PÒ, ‰mk
Á¼PÒ Sn©õS®.
5. £µmøhU Røµ, Áõu|õµõ¯nß Røµ, •hUPzuõß
Røµ ‰ßøÓ²® \© AÍÄ Gkzx \õÖ ¤È¢x, AvÀ
|Àö»sön´ ÂmkU Põá] øu»©õUQz ÷u´z-
uõÀ, øP, PõÀ, Ck¨¦, ‰mk Á¼PÒ Sn©õS®.
6. £µmøhU Røµø¯¨ £¸¨¦ ÷\ºzxU Pøh¢x
\õ¨¤mhõÀ ShØ¦sPÒ Sn©õS®.
7. £µmøhU Røµø¯ E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, CµÂÀ
\õ¨¤mhõÀ ©»a]UPÀ ©øÓ²®.
8. £µmøhU Røµ²hß §sk, ªÍS, K©® BQ¯-
ÁØøÓa ÷\ºzx AÂzxa \õ¨¤mhõÀ Áõ²U
÷PõÍõÖPÒ, ö£¸Á°Ö Sn©õS®.
9. £µmøhU Røµø¯ Aøµzx ö\õÔ, ]µ[SPÒ «x
uhÂÚõÀ AøÁ Sn©õS®.
10. £µmøhU Røµa \õØÔÀ ÷u[Põ´ Gsön´ P»¢x
øu»©õPU Põá]¨ £¯ß£kzvÚõÀ £øh, ö\õÔ,
]µ[S ÷£õßÓøÁ Sn©õS®.
237
8
x°¼U Røµ
(Digera muricata)
]zuº £õhÀ
û® ÂøÍ²® ]Ö]µ[S ¦sq©õ[
Põx £Ç©»•[ Pmh¾[Põß & RuU
S°»øÚ¯õ´! öÁmøh÷£õ® TÓÁÇ QÀø»z
x°¼ °ø»UPÔUSa ö\õÀ
ö£õ¸Ò
öÁmøha`k, ©»a]UPÀ ©øÓ²®. BÚõÀ
SÎºa] AvP©õS®. ]µ[S, ¦s EshõS®.
x°¼U Røµ°ß ußø©
x°¼U Røµ¯õÀ P£ ÷|õ´PÒ w¸®. £]

Cßø©¯õÀ EshõS® EhÀ ö©¼Ä¨
¤µaøÚUS C¢uU Røµ |À» ©¸¢x.
238
©»a]UPÀ ÷£õßÓ Á°ØÖ¨ ¤µaøÚPøÍ²® wºUPU-
Ti¯x.
x°¼U Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. x°¼U Røµ, yxÁøÍ Cø» Cµsøh²® \©
AÍÂÀ Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ P£ ÷|õ´PÒ
Sn©õS®.
2. x°¼U Røµa \õØÔÀ ]zuµzøuø¯ FÓøÁzx,
E»ºzv¨ ö£õi¯õUQa \õ¨¤mhõÀ ‰a]øµ¨¦,
Bìx©õ Sn©õS®.
3. x°¼U Røµ²hß £¸¨¦ ÷\ºzxU Pøh¢x
4. x°¼U Røµa \õØÔÀ A•UPµõ `µnzøuU P»¢x
\õ¨¤mhõÀ EhÀ £»ÃÚ® w¸®.
5. x°¼U Røµø¯, ö£¸[Põ¯® ÷\ºzx AÂzxa
\õ¨¤mhõÀ Á°ØÖ Á¼ Sn©õS®.
6. x°¼U Røµ²hß ªÍS ÷\ºzx AÂzxa
\õ¨¤mhõÀ Á¼¨¦ ÷|õ´PÒ ©øÓ²®.
7. x°¼U Røµ²hß ]Ôx ©g\Ò ÷\ºzx Aøµzxa
\õ¨¤mhõÀ öÁÒøÍ¨£kuÀ ¤µaøÚ w¸®.
8. x°¼U Røµ²hß §sk ÷\ºzx AÂzxa
\õ¨¤mhõÀ uø»£õµ® Sn©õS®.
9. x°¼U Røµa \õØÔÀ ©õ]UPõø¯ FÓøÁzx,
E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, ‰US¨ ö£õi÷£õÀ ‰UQÀ
EÔg]UöPõshõÀ, ‰UPøh¨¦ }[S®.
10. x°¼U Røµa \õØÔÀ |Àö»sön´ P»¢x
øu»©õPU Põá], ©õº¤À ÷u´zxUöPõshõÀ,
~øµ±µÀ ÷PõÍõÖPÒ w¸®.
239
9
£õØö\õ›U Røµ
(Ruellia secunda)
]zuº £õhÀ
Á°ØÖU Pk¨¦ ©»gû® ÷£v
{¯zuµzu¨ ÷£õUQøÁ{ Özx[ & x¯zøuö¯õ¸
£õØ\›¯U Põmk® £¸Á Án[Pµ÷\!
£õºö\õ›U Røµ¯x £õÀ.
ö£õ¸Ò
Á°ØÖUPk¨¦, ©»a]UPÀ }[S®. û÷£v
Sn©øh²®. Cµzu ‰»zøu²® PsiUS®.
£õØö\õ›U Røµ°ß ußø©
£õØö\õ›U Røµ°À PõÀ]¯a \zx AvP©õP

EÒÍx. Cøuz öuõhº¢x \õ¨¤mhõÀ
240
G¾®¦PÒ Á¾Áøh²®. µzu® _zu©õS®. ÷uõÀ
÷|õ´PÒ Sn©õS®. EhÀ `k öuõhº£õÚ Pkø©¯õÚ
÷|õ´PøÍz wºUS®. |õºa \zx® AvP©õP Ç¨£uõÀ,
©»a]UPÀ ©ØÖ® ‰» ÷|õ´PøÍU Sn¨£kzuU-
Ti¯x. Á°ØÖU Pk¨¦, PÈa\À, µzuU PÈa\ø»²®
÷£õUPUTi¯x.
£õØö\õ›U Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. £õØö\õ›U Røµ²hß ]Ôx ÷\õ®¦ ÷\ºzx Aøµzx
AvPõø»°À \õ¨¤mhõÀ µzu® _zu©õS®.
2. £õØö\õ›U Røµ²hß ªÍS, ^µP®, §sk, ©g\Ò
BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx `¨ ö\´x AvPõø»°À
3. £õØö\õ›U Røµø¯¨ £¸¨¦ ÷\ºzxU Pøh¢x
\õ¨¤mhõÀ µzu Â¸zv EshõUS®.
4. £õØö\õ›U Røµø¯¨ ö£õi¯õP |ÖUQ, \¨£õzv
©õÄhß ÷\ºzx¨ ¤ø\¢x, \¨£õzv ö\´x
\õ¨¤mhõÀ EhÀ Á¼ø© EshõS®.
5. £õØö\õ›U Røµ, •øÍU Røµ Cµsøh²® ]Ôx
^µP® ÷\ºzx Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ EhÀ `k
SøÓ²® w¸®.
6. £õØö\õ›U Røµ, xzvU Røµ Cµsøh²® Aøµzx
£õ¼À P»¢x \õ¨¤mhõÀ ‰» ÷|õ´PÒ Sn©õS®.
7. £õØö\õ›U Røµa \õØÔÀ öÁ¢u¯zøu FÓøÁzx
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ µzu ‰»® Sn©õS®.
8. £õØö\õ›U Røµø¯ ]Ôx £aø\¨ £°Ö ÷\ºzx
AÂzxa \õ¨¤mhõÀ uõ´¨£õÀ ö£¸S®.
9. £õØö\õ›U Røµø¯z öuõhº¢x 21 |õÒPÒ
\õ¨¤mhõÀ, Â¢vÀ E°µqUPÎß GsoUøP
AvP›US®.
10. £õØö\õ›U Røµø¯ E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ CµÂÀ
\õ¨¤mhõÀ ©»a]UPÀ Sn©õS®.
241
10
\õnõUQU Røµ
(Chanakki Keerai)
]zuº £õhÀ
÷PõøÇ÷¯õk ©õ¢u[ SÇ¢øua _ÈUPn•®
÷£õøuö¯Úa ö\õÀ¾® ö£¸Á°Ö® & RöÇõ¸Áº
PõnõU Q¸ªPøÍU PUS ©È¦sqg
\õnõUQU Røµ°Ø÷£õg \õØÖ
ö£õ¸Ò
P£® Â»S®. ©õ¢u® w¸®. ö£¸Á°Ö ©øÓ²®.
ShÀ Q¸ªPÒ JÈ²®. BÓõu ¦s-PÐ® BÖ®.
\õnõUQU Røµ°ß ußø©
¦ÊU öPõÀ¼ & Germicide
\õnõUQU Røµø¯ AiUPi \õ¨¤mhõÀ P£

÷|õ´PÒ AøÚzx® w¸®. Á°ØÔÀ EshõS®
242
R›¨ §a], |õUS¨ §a] ÷£õßÓÁØøÓ AÈUPUTi¯x.
}ºU Pk¨¦, }º G›a\À ÷£õßÓ SøÓPÐ® w¸®.
\õnõUQU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. \õnõUQU Røµa \õØÔÀ ªÍøP FÓøÁzx
E»ºzv¨ ö£õi¯õUQ, |õßS ]miøP AÍÄ
ö£õiø¯z ÷uÛÀ SøÇzxa \õ¨¤mhõÀ ö|g]À
Pmi ÇUS® \Î Sn©õS®.
2. \õnõUQU Røµ²hß ]Ôx ÷Á¨¤ø» ÷\ºzx
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ Á°ØÖ¨ §a]PÒ JÈ²®.
3. \õnõUQU Røµø¯U Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ
]Ö}µPU ÷PõÍõÖPÒ Sn©õS®.
4. \õnõUQU Røµø¯¨ £¸¨¦ ÷\ºzxU Pøh¢x
\õ¨¤mhõÀ Á°ØÖ¨ ¦sPÒ Sn©õS®.
5. \õnõUQU Røµ²hß ]Ôx ^µP® ©g\Ò ÷\ºzx
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ öÁÒøÍ¨£kuÀ ¤µaøÚ
Sn©õS®.
6. \õnõUQU Røµ²hß ªÍS, §sk, öÁ[Põ¯®,
©g\Ò BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx AÂzxa \õ¨¤mhõÀ
|ßÓõP¨ £] GkUS®.
7. \õnõUQU Røµa \õØÔÀ P›\»õ[PsoU Røµ
Âøuø¯ FÓøÁzx Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ ö£¸-
Á°Ö Sn©õS®.
8. \õnõUQU Røµø¯z öuõhº¢x \õ¨¤mhõÀ,
\ºUPøµ ÷|õ÷¯õk, AuÚõÀ HØ£mh ¦sPÐ®
Sn©õS®.
9. \õnõUQU Røµ²hß ]Ôx K©®, ©g\Ò
Cµsøh²® ÷\ºzxU Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ
ãµnU ÷PõÍõÖPÒ, Áõ²U ÷PõÍõÖPÒ ÷£õßÓøÁ
w¸®.
10. \õnõUQU Røµa \õØøÓ, AvPõø»°À 30 ª.¼.
AÍÄ SizuõÀ ]Ö}µPU PØPÒ Pøµ²®.
243
11._USU Røµ
(Rumex crispus)
_USU Røµ°À, PõÀ]¯® AvP©õP EÒÍx. ÷©¾®,
©õÄa \zx®, BUéõ¼U Aª»•® SÔ¨¤hzuUP
AÍÂÀ EÒÍÚ.
_USU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. _USU Røµ²hß ÷\õ®¦ ÷\ºzx Påõ¯- © õUQa
\õ¨¤mhõÀ |ßÓõPz yUP® Á¸®.
2. _USU Røµ²hß, J¸ øP¨¤i AÍÄ xÍ]ø¯a
÷\ºzx Påõ¯©õUQa \õ¨¤m- h õÀ, µzu AÊzu®
Sn©õS®.
3. _USU Røµ²hß ÷\õ®¦, ^µP®, ©g\Ò, öÁ¢u¯®
BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzxU Påõ¯- © õUQa \õ¨¤mhõÀ
]Ö}ºU Pk¨¦ \›¯õS®.
4. _USU Røµa \õØÔÀ •¢v›¨ £¸¨ø£ FÓøÁzx
Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ Bsø© AvP›US®.
5. _USU Røµ²hß Søh ªÍPõø¯a ÷\ºzx \ø©zxa
\õ¨¤mhõÀ Â¢x Âøµ¢x öÁÎ÷¯ÖuÀ ¤µaøÚ
\›¯õS®.
12. ö\»›U Røµ

(Apium graveolens)
£ aø\¯õP÷Á\õ¨¤hUTi¯, _øÁªUP C¢uU Røµ,

EnºÄ |µ®¦PøÍ Á¾¨£kzuUTi¯x.
ö\»›U Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. ö\»›U Røµø¯U Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ |µ®¦z
uÍºa] Sn©õS®.
2. ö\»›U Røµø¯ v¨¤¼²hß ÷\ºzx Aøµzxa
\õ¨¤mhõÀ {øÚÁõØÓÀ AvP›US®.
3. ö\»›U Røµ²hß, u°º ©ØÖ® öÁ[Põ¯z- ø ua
÷\ºzxa \õ¨¤mhõÀ ©Ú Aø©v QøhUS®.
yUPªßø© ¤µaøÚ²® w¸®.
244
4. ö\»›U Røµ, ö£õßÚõ[PsoU Røµ Cµs-øh²®
E»ºzv¨ ö£õi¯õUQa \õ¨¤mhõÀ Ps £õºøÁU
SøÓ£õkPÒ \›¯õS®.
5. ö\»›U Røµø¯¨ £¸¨¦ ÷\ºzxU Pøh¢x
\õ¨¤mhõÀ EhÀ £»ÃÚ® w¸®.
13. PkSU Røµ

(Brassica juncea)
P kSU Røµ°À xøÁ¯À, Tmk, £a\i ÷£õßÓøÁ

ö\´x \õ¨¤h»õ®. Cøuz uÛ¯õP÷Áõ AÀ»x ¤Ó
RøµPÐh÷ÚõTh ÷\ºzxa \ø©zxa \õ¨¤h»õ®.
PkSU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. PkSU Røµø¯ AiUPi \õ¨¤mk Á¢uõÀ ãµnU
÷PõÍõÖPÒ w¸®.
2. PkSU Røµ²hß K©®, ©g\Ò ÷\ºzxU
Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ Á°ØÖ¨ ö£õ¸©À
Sn©õS®.
3. PkSU Røµø¯ `¨ ö\´x \õ¨¤mhõÀ Á°Ö ©¢u®
\›¯õS®.
4. PkSU Røµø¯ Aøµzx, |Àö»sön´- ² hß
÷\ºzx øu»©õPU Põá] øP, PõÀ-PÎÀ §]ÚõÀ,
‰mk Á¼ Sn©õS®.
5. PkSU Røµø¯z ÷u[Põ´ Gsön´²hß ÷\ºzx
øu»©õPU Põá] uø»°À ÷u´zxU- ö PõshõÀ
uø»•i P¸ø©¯õP-ÁÍ¸®.
14. \uS¨ø£U Røµ

(Peucedanum graveolens)
ªS¢u ©n•®, ]Ó¢u ©¸zxÁU Sn•® öPõshx

\uS¨ø£U Røµ. Cøuz uÛ¯õPÄ®, ¤Ó
Põ´PÔPÐhÝ® ÷\ºzxa \õ¨¤h»õ®.
245
\uS¨ø£U Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. \uS¨ø£U Røµø¯U Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ
]Ö}º |ßS ¤›²®. PõÀ ÃUP•® Sn©õS®.
2. \uS¨ø£U Røµø¯ EnÂÀ ÷\ºzxU- ö PõshõÀ,
3. \uS¨ø£U Røµø¯ ^µP®, ªÍS, §sk ÷\ºzxU
Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ Pº¨£¨ø£ ÷PõÍõÖPÒ
AøÚzx® Â»S®.
4. \uS¨ø£U Røµ²hß ÷\õ®ø£ Aøµzxa \õ¨¤mhõÀ
Á°ØÖ¨ ö£õ¸©À \›¯õS®.
5. \uS¨ø£U Røµ²hß, PÔ÷Á¨¤ø»ø¯a ÷\ºzx
Aøµzx, CµÄ EnÄUS¨ ¤ÓS \õ¨¤mhõÀ
15. hºÛ¨ Røµ

(Brassica campestris)
•møhU÷Põì ÁøPø¯a ÷\º¢ux C¢uU Røµ. Cøu

Tmk ö\´x \õ¨¤mhõÀ ¸]¯õP ÇUS®.
hºÛ¨ Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. hºÛ¨ Røµø¯ `¨ ö\´x \õ¨¤mhõÀ ãµn \Uv
AvP›US®.
2. hºÛ¨ Røµ²hß Áõ´ÂÍ[Pzøua ÷\ºzxU
Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ Á°ØÔÀ ÇUS®
Q¸ªPÒ JÈ²®.
3. hºÛ¨ Røµ²hß ^µP®, ÷\õ®¦, \uS¨ø£U Røµ,
©g\Ò BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzxU Påõ¯-©õUQa \õ¨¤m-
hõÀ ]Ö}µPzvÀ HØ£k® ÷|õ´zöuõØÖ Sn©õS®.
4. hºÛ¨ Røµ²hß £¸¨¦ ©ØÖ® ö£¸[Põ¯®
÷\ºzxU Pøh¢x \õ¨¤mhõÀ Á°ØÖ¨ ö£õ¸©À
Sn©õS®.
5. hºÛ¨ Røµa \õØÔÀ öÁ¢u¯zøu Aøµzxa
246
P»øÁU Røµ
(Mixed greens)
]zuº £õhÀ
Áõu¤zu I¯zøu ©õØÖ ©»©ÖUS

÷©õxShÀ Áõu©øu ÷£õmk[Põß & ÷£õvÚ
£»P»øÁU ÷Põuõ´! |Ø£zv¯zvØ öPõÆÄ®
£»P»øÁU Røµ²sk £õº
ö£õ¸Ò
P£®, ¤zu®, Áõ² GÚ ‰ßÖ ÷uõå[PÐ® w¸®.
©»a]UPÀ ©øÓ²®. ShÀ Áõu® w¸®.
P»øÁU Røµ°ß ußø©
]Ö PÈa\À EshõUQ & Laxative
P»øÁU Røµ Gß£x J¸ Røµ AÀ». ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
öPõsh £À÷ÁÖ RøµPÒ JßÓõPa ÷\º¢uxuõß
P»ÁøP Røµ GÚ¨£kQÓx. J¸ RøµUS¨ £v»õP
Cµsk, ‰ßÖ RøµPøÍ JßÓõPa ÷\ºzx \ø©zxa
\õ¨¤mhõÀ, TkuÀ £»ßPÒ QøhUS®.
Euõµn©õP, ]Ö Røµ, £¸¨¦U Røµ, £\ø»U Røµ,
¦Îa\U Røµ, AøµU Røµ ÷£õßÓ I¢x RøµPøÍ²®
÷uøÁ¯õÚ AÍÂÀ ÷\ºzxa \õ¨¤mhõÀ, ]Ö
Røµ¯õÀ |ßS }º ¤›uÀ, £¸¨¦U Røµ¯õÀ ãµn
©sh» EÖ¨¦PÎÀ HØ£mh µn® BÖuÀ, £\ø»U
Røµ¯õÀ ]Ö}µP ÷|õ´PÒ Sn©õuÀ, ¦Îa\U Røµ¯õÀ
ãµn \Uv AvP›zuÀ, AøµU Røµ¯õÀ |µ®¦PÒ
Á¾¨£kuÀ ÷£õßÓ |ßø©PÒ J¸ ÷\µU Qøhzx,
Jmkö©õzu Eh¾® ¦zxnºa] ö£Ö®.
P»øÁU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ
1. •øÍU Røµ, ¦Îa\U Røµ Cµsøh²® ÷\ºzxa
\õ¨¤mhõÀ, |ßÓõP¨ £] GkUS®.
247
2. ©nzuUPõÎU Røµ, £¸¨¦U Røµ Cµsøh²®
÷\ºzxa \õ¨¤mhõÀ ShØ¦sPÒ Sn©õS®.
3. ©nzuUPõÎU Røµ, •øÍU Røµ, öÁ¢u¯U Røµ
BQ¯ÁØÖhß, ]Ö £¸¨¦ ÷\ºzx \ø©zxa
\õ¨¤mhõÀ Eh¼À ÷|õ´ Gvº¨¦a \Uv
AvP›US®.
4. •øÍU Røµ, Røµzusk, £¸¨¦U Røµ ‰ßøÓ²®
£¸¨¦ ÷\ºzxU Pøh¢x \õ¨¤mhõÀ ‰» ÷|õ´PÒ
Sn©õS®.
5. PÔ÷Á¨¤ø», ¦vÚõ, öPõzu©À¼ BQ¯ÁØÖhß
Røµzusøha ÷\ºzx¨ ö£õ›¯»õUQa \õ¨¤mhõÀ
‰mk Á¼PÒ, Áõu ÷|õ´PÒ AøÚzx® \›¯õS®.
6. •hUPzuõß Røµ ©ØÖ® Áõu|õµõ¯nß Røµ²hß
§sk (2 £À), ªÍS (4), ©g\Ò (3 ]miøP) ÷\ºzx
Aøµzx ö|À¼UPõ´ AÍÄ, vÚ•® Põø»°À
öÁÖ® Á°ØÔÀ \õ¨¤mhõÀ ‰mkÁõu® (Rhumatic
Arthritis) Sn©õS®.
7. •øÍU Røµ, ]Ö Røµ Cµsøh²® ]Ôx ^µP®,

©g\Ò ÷\ºzxU Påõ¯©õUQa \õ¨¤mhõÀ PõÀ
ÃUP®, ]Ö}›À µzu® öÁÎ¯õuÀ ÷£õßÓ ¤µaøÚ-
PÒ w¸®.
8. •ÒÐU Røµ, A®©õß £a\›]U Røµ Cµsøh²®
ªÍS (4) ÷\ºzx Aøµzx £¸UPÒ «x uhÂÚõÀ
AøÁ ÂøµÂÀ Evº¢x÷£õS®.
9. ÁÀ»õøµU Røµ²hß, •øÍU Røµø¯a \© AÍÄ
Gkzx £¸¨¦ ÷\ºzxU Pøh¢x \õ¨¤mhõÀ |À»
{øÚÁõØÓÀ EshõS®. µzu AÊzu•® ^µõS®.
10. yxÁøÍU Røµ²hß, •_•_UøPU Røµø¯a \©
AÍÂÀ Gkzx, ªÍS, _US, v¨¤¼, Av©xµ®,
]zuµzøu BQ¯ÁØøÓa ÷\ºzx Påõ¯©õUQ, ‰ßÖ
©o ÷|µzxUS J¸•øÓ 60 ª.¼. AÍÂÀ
\õ¨¤mhõÀ \Î, Ç©À, Põá\À, Á¼¨¦ ÷|õ´
248
öÁ[Põ¯zuõÒ •øÍU Røµ
•¸[øPU Røµ uskU Røµ
P›\»õ[Pso •ÒÍ[Q
249
£¸¨¦U Røµ £\ø»U Røµ
PÔ÷Á¨¤ø» ¦vÚõ
¦Îa\U Røµ öPõzu©À¼
¤µsøhU Røµ •møhU÷Põì
250
]Ö Røµ AøµU Røµ
ö£õßÚõ[Pso öÁ¢u¯U Røµ
©nzuUPõÎ APzvU Røµ
251
ö£õkuø»U Røµ ¦Î¯õøµ
•_•_UøPU Røµ ¤snõUSU Røµ
ö»mlì Røµ A®©õß £a\›]
PÀ¯õn •¸[øP |À÷ÁøÍ
252
Põ]ÛU Røµ ÁÀ»õøµ
öPõi¨£\ø»U Røµ S¨ø£U Røµ
xzvU Røµ |a_UöPõmøhU Røµ
PõÚõ® ÁõøÇU Røµ •hUPzuõß Røµ
253
yx ÁøÍ Áõu|õµõ¯nß Røµ
BøµU Røµ £õ»U Røµ
254
_UPõì Røµ _USU Røµ
•USÎU Røµ ©n¼U Røµ
£sønU Røµ hºÛ¨ Røµ
PkSU Røµ ö\»›U Røµ
255
\uS¨ø£U Røµ £µmøhU Røµ
•ÒÎU Røµ Á[Põµ ÁÒøÍU Røµ
256

Keeraigal Final Reed

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Keeraigal Final Reed

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

B÷µõUQ¯® PõUS® RøµPÒ

B÷µõUQ¯® PõUS® RøµPÒ

RøµPÒ & 2 RøµPÒ & 9

RøµPÒ & 3 RøµPÒ & 10

RøµPÒ & 4 RøµPÒ & 11

RøµPÒ & 5 RøµPÒ & 12

RøµPÒ & 6 RøµPÒ & 13

RøµPÒ & 7 RøµPÒ & 14

RøµPÒ & 8 RøµPÒ & 15

hõUhº A¸s ]ßøÚ¯õ

B÷µõUQ¯® PõUS® RøµPÒ

G ÚUSU RøµPÒ «x G¨÷£õx÷© Dº¨¦ Esk. ]Ö

Røµ & Kº AØ¦u©õÚ \õzÃP EnÄ. |À¾nºøÁz

|õ® \õ¨¤k® EnøÁ Cµsk ÁøP¯õP¨

PiÚ EnÄPøÍa ö\›UPUTi¯ ußø© RøµUS

£nUPõµºPÒ, ÁøP ÁøP¯õÚ EnÄPøÍa \õ¨¤mhõ¾®,

HöÚßÓõÀ, "vÚ•® J¸÷ÁøÍ EnÂÀ HuõÁx J¸

ö£õxÁõP, RøµPøÍU Põ¨¦nÄPÒ (Protective Food) GßÖ

CßøÓ¯ Âø»Áõ] E¯ºÂÀ GxÄ÷© u¨£ÂÀø». Røµ

GßøÚ¨ ö£õÖzuÁøµ, u[PzøuÂhÄ® ©v¨¦ªUPx

¦vÚõ, PÔ÷Á¨¤ø», ÁÀ»õøµ, öPõzu©À¼,

AøµU Røµ, •øÍU Røµ, ©nzuUPõÎU Røµ, £\ø»U Røµ,

ö£õßÚõ[PsoU Røµ, APzvU Røµ, •¸[øPU Røµ,

•¸[øPU Røµ, APzvU Røµ ÷£õßÓÁØøÓa \õ¨¤k®-

xøÁ¯À ö\´x \õ¨¤hUTi¯ RøµPøÍz uÂµ ÷ÁÖ G¢uU

RøµPøÍ¨ £¯ß£kzxÁuØS •ß PÁÛUP ÷Ási¯øÁ

PøhUS¨ ÷£õQ÷Óõ®, RøµU Pmk Áõ[Q Á¸Q÷Óõ®

RøµU Pmk GßÓõÀ, AvÀ Røµ ©mk® C¸UPõx. A÷uõk

uõÎU Røµ, •¸[øPU Røµ, yxÁøÍ, £\ø»U Røµ, AøµU

C ¢v¯ºPøÍ¨ ö£õÖzuÁøµ µõ©õ¯n®,

£nÃUP•®, EhÀ ÃUP•®

\«£zvÀ, £zv›øP°À J¸ ö\´x £iz÷uß. Â¯¨£õP

uõÛ¯[PøÍ ©mk® \õ¨¤k® G¼PøÍ¨ ¤izx

Aø©a\›ß C¢uU P¸zøu |õß Áµ÷ÁØQ÷Óß.

EuõµnzxUS, |® |õmiÀ EÒÍ 100 ÷Põi¨ ÷£›À

|©x Eh¼À EÒÍ ÷|õ´PøÍö¯À»õ® Sn©õUQ,

ªP GÎvÀ QøhUPUTi¯ RøµPÒ

AøµU Røµ Âøuz øu»®

uÍº¢u ÁºUS® £õ»¸US® uUPÁ¯ ÷uõºUS®

]ÖÁº •uÀ •v¯ÁºPÒ Áøµ AøÚzx

Põ´a\À, Põ\÷|õ´, £]°ßø© ÷£õßÓÁØøÓ

•øÍU Røµ°ß ußø©

£]z ysi & Stomactic

Røµø¯ A»], B´¢x, ö£õi¯õP |ÖUQUöPõÒÍÄ®.

C¢u EnÄ ÁøP°À Røµ°À C¸US® øÁmhªßPÒ,

2. •øÍU Røµ Tmk

•øÍU Røµ & 2 Pmk

100 Qµõ® •øÍU Røµ°À EÒÍ \zxPÒ

]Ö Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ

1. ]Ö Røµ÷¯õk ªÍSzyÒ, E¨¦ ÷\ºzxa \ø©zx,

100 Qµõ® ]Ö Røµ°À EÒÍ \zxPÒ

•¸[øPø¯¨÷£õÀ AøÚzx ÷|õ´PøÍ²® wºUS®

•¸[øPU Røµ°ß ©¸zxÁ¨ £¯ßPÒ

1. •¸[øPU Røµ÷¯õk E¨¦a ÷\ºzx AÂzx

Røµø¯ uspº Âmk A»] _zu® ö\´x, Aøµ ì§ß

Røµ |ßS öÁ¢u¤ÓS, AvÀ Aøµzu ÂÊøuU

2. •¸[øPU Røµ xÁmhÀ

•¸[øPU Røµ & J¸ Pmk

•¸[øPU Røµ²hß ªÍS, ^µP®, H»UPõ´ ÷\ºzx,

÷uøÁ¯õÚ AÍÄ ö£õiø¯ Gkzx, }›À Pøµzx

{Ç¼À E»ºzv¯ •¸[øPU Røµ & Aøµ Q÷»õ

100 Qµõ® •¸[øPU Røµ°À EÒÍ \zxPÒ

Põ´US P£¢w¸[ Põ›øP÷¯! AÆÂø»US

ShÀ ¦sPøÍ BØÖÁvÀ RøµPÎÀ ©nzuUPõÎU