Ολοκληρωτικός Λογισμός – Θεωρία    Γ’ Λυκείου – Έτος 2010 ‐2011 

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΑΤΑ
Ορισμός Αρχικής Συνάρτησης
Έστω f μια συνάρτηση ορισμένη σε ένα διάστημα Δ. Αρχική συνάρτηση ή
παράγουσα της f στο Δ, ονομάζεται κάθε συνάρτηση F που είναι παραγωγίσιμη
στο Δ και ισχύει: F  x   f  x  για κάθε x  Δ .

Θεώρημα (αποδ. σ ελ.304)

Έστω f μια συνάρτηση ορισμένη σε ένα διάστημα Δ. Αν F είναι μια παράγουσα της
f στο Δ, τότε:
 Όλες οι συναρτήσεις της μορφής G  x   F  x   c, c   είναι παράγουσες της f
στο Δ.
 Κάθε άλλη παράγουσα G της f στο Δ παίρνει τη μορφή: G  x   F  x   c, c  

Παρατηρήσεις
 Η έννοια της αρχικής συνάρτησης ορίζεται σε διάστημα και όχι σε ένωση
διαστημάτων.
 Αν μια συνάρτηση είναι συνεχής σε ένα διάστημα Δ, τότε έχει παράγουσα στο
διάστημα αυτό. Αντίστροφα δεν ισχύει: Μπορεί να έχει παράγουσα στο
διάστημα Δ, χωρίς να είναι απαραίτητα συνεχής σε αυτό. Όμως:
 Αν μια συνάρτηση f δεν έχει παράγουσα σε ένα διάστημα Δ, τότε η f δεν είναι
συνεχής στο διάστημα αυτό.

Αόριστο Ολοκλήρωμα (ορισμός)

Το σύνολο όλων των παραγουσών μιας συνάρτησης f σ’ ένα διάστημα Δ
ονομάζεται αόριστο ολοκλήρωμα της f στο Δ και συμβολίζεται με  f  x  dx .
Δηλαδή:  f  x  dx  F  x   c, c   , όπου F μια παράγουσα της f στο Δ.

Η διαδικασία εύρεσης του αόριστου ολοκληρώματος (αντίστροφη πορεία

παραγώγισης) λέγεται ολοκλήρωση. Η σταθερά c λέγεται σταθερά ολοκλήρωσης.

Κοντοστέργιος Σωτήρης – Μαθηματικός  Σελίδα 1 από  

 
Ολοκληρωτικός Λογισμός – Θεωρία    Γ’ Λυκείου – Έτος 2010 ‐2011 

Ιδιότητες & Π αρ ατηρήσεις

 Για κάθε συνάρτηση f, παραγωγίσιμη σε ένα διάστημα Δ, ισχύει ότι:

 f  x  dx  f  x   c, c .

 Ομοίως ισχύει:   f  x  dx   f  x  (προσοχή ότι εδώ η σταθερά χάνεται).

 λ  f  x  dx  λ   f  x  dx, λ  
*


   f  x   g  x   dx   f  x  dx   g  x  dx
 Οι δύο παραπάνω ιδιότητες συνδυάζονται στην:
  λ  f  x   μ  g  x   dx  λ   f  x  dx  μ   g  x  dx, λ, μ   *

 Αν έχουμε μια ισότητα με αόριστα ολοκληρώματα, δεν είναι απαραίτητο να

αντικαθιστούμε καθένα από αυτά με μία παράγουσα μαζί με την σταθερά. Τη
σταθερά c την βάζουμε στην ισότητα όταν αντικαθιστούμε και το τελευταίο
αόριστο ολοκλήρωμα που υπάρχει σε αυτή, ή όταν λύνουμε ως προς το αόριστο
ολοκλήρωμα.
Π.χ. Αν έχουμε Ι  f  x  dx και ισχύει I  g  x   I , τότε 2  I  g  x   c

Αντίστοιχα, αν I  g  x   I , τότε g  x   c .

Επίσης, αν έχουμε  f  x  dx   g  x  dx δεν χρειάζεται το ισοδύναμο:

 f  x  dx   g  x  dx  F  x   c1  G  x   c2 , αλλά μπορούμε να γράψουμε απευθείας ότι:
F  x   G  x   c (όπου το c  c2  c1 ).

Για να υπολογίσουμε το ορισμένο ολοκλήρωμα μιας συνάρτησης (θα οριστεί

παρακάτω), βρίσκουμε πρώτα μια αρχική της (παράγουσα). Σε αυτό, πέρα από τις
διάφορες μεθόδους, βοηθάει η χρήση (και γνώση) του παρακάτω πίνακα αόριστων
ολοκληρωμάτων:

Κοντοστέργιος Σωτήρης – Μαθηματικός  Σελίδα 2 από  

 
Ολοκληρωτικός Λογισμός – Θεωρία    Γ’ Λυκείου – Έτος 2010 ‐2011 

Π ίν α κας Α όρ ισ τ ω ν Ολοκ λ η ρ ωμ ά τ ω ν (Π α ρ α γ ου σ ώ ν )
Βασικά Αόριστα Αντίστοιχο Σύνθετο
(Πίνακας βιβλίου) (Με Αντικατάσταση)

 0dx  c
 1dx  x  c  f  x  dx  f  x   c
1 f (x)
 x dx  ln x  c  f  x  dx  ln f  x   c
 f  x
ν1
xα  1
   f  x
ν
 , α  1  f  x 
α
x dx dx   c, ν  1
α1 ν1

 συνxdx  ημx  c  συνf  x   f  x  dx  ημf  x   c

 ημxdx  συνx  c  ημf  x   f  x  dx  συνf  x   c
1 f (x)
 συν 2 x dx  εφx  c  συν 2 f  x  dx  εφf  x   c
1 f (x)
 ημ x dx  σφx  c
2  ημ f  x  dx  σφf  x   c
2

f  x
 e dx  e  f   x  dx  e    c
f x
c e
x x

fx
αx f x α
 α dx  c  α  f(x)dx  ln α  c
x

ln α
1 1 f  x  1
x 2
dx    c
x  f 2  x  dx   f  x   c
1  
f x
2 x
dx  x  c  2 f  x  dx  f  x   c
Εξαιτίας της ολοκλήρωσης με αντικατάσταση:
Οι παραπάνω τύποι ισχύουν και όταν αντί για x έχουμε x  α

x  α
ν 1
1
 x  α
ν
Π.χ. dx 
ν1
, ν  1 όπως και 2 xα
dx  x  α  c

καθώς επίσης και  συν  x  α  dx  ημ  x  α   c ή και  e x α dx  e x α  c

Από τους κανόνες παραγώγισης τέλος προκύπτουν τα εξής:

  f(x)  g(x)  f(x)  g(x) dx  f(x)  g(x)  c

f (x)  g(x)  f(x)  g (x) f(x)
 2
g (x)
dx 
g(x)
c

Κοντοστέργιος Σωτήρης – Μαθηματικός  Σελίδα 3 από