Ozer-cinicioglu-Toprak Basınçları Ve Dayanma Yapıları

Çinicioğlu
Toprak Basınçları
ve
Dayanma (İstinat) Yapıları
Doç. Dr. Özer Çinicioğlu

Boğaziçi Üniversitesi
İnşaat Mühendisliği Bölümü
Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Çinicioğlu
Yatay toprak basıncı

• Öncelikle, hesaplamayı kolaylaştırmak
için aşağıdaki kabulleri yapıyoruz:
– İstinat yapısının duvarı düşeydir
– Duvar ve zemin arasında sürtünme yoktur
– Zemin yüzeyi eğimsizdir ve düşey ve yatay

düzlemlere kayma gerilmeleri etkimez
– Duvar rijittir
– Zemin gevşektir ve başlangıçta sükunettedir

Çinicioğlu
• Aşağıda gösterilen duvarı göz önüne alalım. Eğer duvar rijitse ve hiç
hareket etmezse duvarın arkasında olan A elemanının ve önünde olan B
elemanının üzerine etkiyen düşey ve yatay yöndeki efektif gerilmeler
aşağıdaki şekilde ifade edilebilir:
 z  1   z
 x   3  Ko1  Ko z
Burada Ko sükunette yatay toprak basıncı katsayısıdır. Bu gerilme
durumuna karşılık gelen Mohr dairesi aşağıda gösterilmektedir.
t
arfı
ez
ö çm
bg
om
oul
h r- C
Mo
′x=Ko′z ′z ′

Çinicioğlu
• Şimdi duvarın en alt noktası etrafında dönüş yaptığını ve bu dönüşünde
duvarın önündeki ve arkasındaki zeminler kayma yüzeyleri meydana
getirecek kadar büyük olduğunu öngörelim.
• Duvarın hareket ettiği yönde (sıkıştırdığı zeminde) kayma yüzeylerinin
ortaya çıkması için çok daha fazla miktarda duvar hareketine ihtiyaç
vardır. Çünkü
– Çünkü duvarın arkasındaki zemin (gevşeyen zemin) duvarın hareketine,
dolayısıyla göçme mekanizmasına yardımcı olmaktadır
– Duvarın önündeki zemin (sıkışan zemin) göçmeye engel olmaya
çalışmaktadır

Çinicioğlu
Gerçek davranış
𝛿
= 0.002 %0.2
𝐻𝑤

Çinicioğlu
• Yanda gösterildiği
şekilde duvarın döndüğü
durumlarda
– A ve B ile temsil
edilen zemin
elemanlarına etkiyen
düşey efektif gerilme
değişmeyecektir
– Eleman A üzerine
etkiyen yatay gerilme
azalacaktır
– Eleman B üzerine
etkiyen yatay gerilme
artacaktır

Çinicioğlu

• A ve B elemanları üzerine duvar hareketi sonucu etkiyen gerilmeleri Mohr
daireler yardımıyla gösterebiliriz. A elemanının gerilme durumu kırmızı, B
elemanının gerilme durumu mavi daire ile gösterilmiştir.
• Her bir daire gerilme durumunun göçme haline ulaştığı gerilme durumları
için tanımlanmıştır. Yatay gerilmenin A elemanı için azalışı, B elemanı için
ise artışı göçmeye sebep olmaktadır.
t
Zarfı
e
Göçm
b
ul om
hr -Co
Mo
f′
′x=Ka′z ′x=Ko′z
′z ′x=Kp′z ′

Çinicioğlu
• A elemanı (kırmızı daire) için göçme durumunda yatay gerilmenin düşey
gerilmeye oranı (aktif durum):
 3  f  x  f 1  sin f   f 
   tan 2  45    K a
1  f  z  f 1  sin f   2
Aktif durum yatay toprak basıncı katsayısı
t
Zarfı
e
Göçm
b
ul om
hr -Co
Mo
f′
′z ′x=Kp′z ′

Çinicioğlu
• B elemanı (mavi daire) için göçme durumunda yatay gerilmenin düşey
gerilmeye oranı (pasif durum):
 3  f  x  f 1  sin f   f 
   tan 2  45    K p
1  f  z  f 1  sin f   2
Pasif durum yatay toprak basıncı katsayısı
t
Zarfı
e
Göçm
b
ul om
hr -Co
Mo
f′
′z ′x=Kp′z ′

Çinicioğlu
1
• Ka ve Kp arasındaki ilişki şöyledir K p 
Ka
• Mohr gerilme düzleminde tanımlanan A ve B elemanlarının gerilme
durumlarına sırasıyla Rankine aktif gerilme durumu ve Rankine pasif
gerilme durumu denmektedir.
• Herbir gerilme hali belirli kayma düzlemler ailesini tanımlar.
f
• Aktif durum için gerilme düzlemlerinin yönelimi a   45  ile yataya gore tanimlanir.
2
f
• Aktif durum için gerilme düzlemlerinin yönelimi p   45  ile yataya gore tanimlanir.
2
t
arfı
eZ
öçm
bG
om
-C oul
M ohr
f′
′z ′x=Kp′z ′

Çinicioğlu
Aktif durum için yatay toprak basıncı  x a  Ka z  Ka z
Pasif durum için yatay toprak basıncı  x  p  K p z  K p z
Homojen zeminlerde yatay toprak basınçları derinlikle doğrusal olarak değişir. Aktif
ve pasif yatay toprak basıncı katsayıları sadece efektif gerilmeler ile kullanılabilir.
Ho Ho
1 1
Pp   K p z  K p H o2
2
Pa   K a z 
2
K a H o2
0 0
Yatay zemin itki

kuvvetleri Pa ve Pp
yatay toprak basıncı
dağılımı
diyagramlarının
geometrik merkezleri
seviyesinde duvara
etkirler.

Çinicioğlu
• Yeraltı suyunun mevcut bulunduğu durumlarda hidrostatik basınçlar yatay
toprak basınçlarına eklenmelidir.
• Örneğin, yeraltı su seviyesinin istinat duvarının tabanından hw kadar yüksek
olduğu durumlarda hidrostatik basınç
u   w hw
1
olarak hesaplanmakta ve hidrostatik itki ise Pw   whw2 olmaktadır.
2

Çinicioğlu
• Yüzeysel yükler de yatay yönde gerilmeler halinde istinat yapılarına etkir.
• Düzgün yayılı gerilme, qs, aktif durumda (bkz. şekil) istinat yapısına Kpqs
büyüklüğünde gerilme uygulanmasına sebep olur.
• Zemin kaynaklı aktif ve pasif yatay toprak basınçları, su sebebiyle meydana gelen
hidrostatik basınçlar ve düzgün yayılı yüzeysel yük nedeniyle etkiyen gerilmelerin
toplamı aktif ve pasif taraflar için aşağıdaki gibi hesaplanır:
 x a  Ka z  Ka qs   u a &  x  p  K p z  K p qs  u  p
• Farklı yüzeysel yükler sebebiyle meydana gelecek yatay itkiler ayrı ayrı hesaba
katılır.

Çinicioğlu
Örnek 1: Aşağıda kesiti verilen sürtünmesiz duvar için hesaplayın.
a) Aktif toprak basıncının duvar boyunca derinlikle dağılımı
b) Pasif toprak basıncının duvar boyunca derinlikle dağılımı
c) Aktif ve pasif kuvvetlerin büyüklükleri ve etki noktaları
d) Bileşke kuvvetin büyüklüğü ve etki noktası
e) Aktif momentin pasif momente oranı
qs=30kPa
=15kN/m3 4m
f′=20° Kum dolgu
=16kN/m3 2m
f′=30°
Siltli kum Siltli kum

sat=20kN/m3 6m sat=20kN/m3
f′=30° f′=30°
Çinicioğlu
Çözüm: Hesaplarda gerekli yatay toprak basıncı katsayıları her katman için ayrı ayrı
hesaplanır
Kum tabaka icin (ust tabaka) Siltli kum tabaka icin
2 20  2 30  1 1
K a  tan  45    0.49 K a  tan  45    Kp  3
 2  2
    3 Ka
Ardından, elde edilen katsayılar kullanılarak aktif ve pasig yatay toprak basınçları
hesaplanır Aktif taraf Derinlik (m) u (kPa) z (kPa) ′z (kPa) (′x)a (kPa)
Sürşarj 0 0 30 30 15
4 0 30 30 10
Kum 0 0 0 0 0
Kum 4 0 60 60 29
Siltli kum 4 0 60 60 20
Siltli kum 6 0 92 92 31
Siltli kum 12 60 212 152 51
Pasif taraf Derinlik (m) u (kPa) z (kPa) ′z (kPa) (′x)p (kPa)
Siltli kum 0 0 0 0 0
Siltli kum 6 60 120 60 180
 wH
 H z u K p z
Çinicioğlu
Çözüm (devam)
Aktif taraf Derinlik (m) u (kPa) z (kPa) ′z (kPa) (′x)a (kPa)
Yatay toprak basıncının, Sürşarj 0 0 30 30 15
sürşarj sebebiyle yanal 4 0 30 30 10
Kum 0 0 0 0 0
basıncın ve hidrostatik Kum 4 0 60 60 29
basıncın derinlikle değişimi Siltli kum 4 0 60 60 20
Siltli kum 6 0 92 92 31
qs=30kPa Siltli kum 12 60 212 152 51
kum 0 15
Pasif taraf Derinlik (m) u (kPa) z (kPa) ′z (kPa) (′x)p (kPa)
surşarj
4m Siltli kum 0 0 0 0 0
Siltli kum 6 60 120 60 180
29 15
20 10
2m Siltli
kum 31
0 0 0
0 Siltli
sürşarj
kum
6m Aktif
Pasif
toprak
toprak
su basıncı su
basıncı
60 51 10 180 60
Yanal basınçlar
Çinicioğlu
Çözüm (devam) Hesaplarda kolaylık olması amacıyla basınç dağılımları dikdörtgen
ve üçgen alanlara bölünmüştür:
qs=30kPa
kum 0 15
4m
C
A
29 15
20 10
2m Siltli
kum D E
0 11 20 0 B 0 0
Siltli
kum
6m G
W H W
F
60 20 31 10 180 60
qs=30kPa Çinicioğlu
Çözüm (devam)
kum 0 15
4m
C
A
29 15
20 10
2m Siltli
kum D E
0 11 20 0 B 0 0
Siltli
kum
6m G
W H W
F
60 20 31 10 180 60
Tabana göre moment Toplam moment
Alan Derinlik aralığı (m) Kuvvet (kN) Moment (kNm)
Yük tipi kolu (m) (kNm)
A 0-4 4*15=60 8+4/2=10 60*10=600
B 4-12 8*10=80 8/2=4 80*4=320
C 0-4 0.5*29*4=58 8+4/3=9.33 58*9.33=541
D 4-6 0.5*11*2=11 6+2/3=6.67 11*6.67=73
Aktif 2852
E 4-6 2*20=40 6+2/2=7 40*7=280
F 6-12 0.5*20*6=60 6/3=2 60*2=120
G 6-12 6*31=186 6/2=3 186*3=558
W 6-12 0.5*60*6=180 6/3=2 180*2=360
H 0-6 0.5*-180*6=-540 6/3=2 (-540)*2=-1080
Pasif -1440
W 0-6 0.5*-60*6=-180 6/3=2 (-180)*2=-360
Syatay itkiler  -45 Smoment  1412
Çinicioğlu
Çözüm (devam)
Tabana göre moment Toplam moment
Alan Derinlik aralığı (m) Kuvvet (kN) Moment (kNm)
Yük tipi kolu (m) (kNm)
A 0-4 4*15=60 8+4/2=10 60*10=600
B 4-12 8*10=80 8/2=4 80*4=320
C 0-4 0.5*29*4=58 8+4/3=9.33 58*9.33=541
D 4-6 0.5*11*2=11 6+2/3=6.67 11*6.67=73
Aktif 2852
E 4-6 2*20=40 6+2/2=7 40*7=280
F 6-12 0.5*20*6=60 6/3=2 60*2=120
G 6-12 6*31=186 6/2=3 186*3=558
W 6-12 0.5*60*6=180 6/3=2 180*2=360
H 0-6 0.5*-180*6=-540 6/3=2 (-540)*2=-1080
Pasif -1440
W 0-6 0.5*-60*6=-180 6/3=2 (-180)*2=-360
Syatay itkiler  -45 Smoment  1412
 Aktif yatay itki  675kN Bileske yatay itki  45kN

 Pasif yatay itki  720kN
Aktif yatay itkinin pozisyonu
za 
 Active moments

2852
 4.22m
Aktif moment pasif
 Active lateral forces 675 momente göre daha büyük
olduğu için duvar
Pasif yatay itkinin pozisyonu dönecektir
6m
zp   2m
3
Çinicioğlu
Coulomb’un Toprak Basıncı Teorisi
• Coulomb (1776) düşey bir istinat duvarı ile tutulan bir zeminin
yatayla  açısı yapan bir yüzey boyunca kaydığı bir limit denge
durumu önermiştir.
• Coulomb ardından istinat yapısı üzerine en çok itkiyi uygulayacak
kayma yüzeyini belirlemiştir.

Çinicioğlu

• Coulomb’un toprak basıncını hesaplayabilmek için düşey yüzeye
sahip, sürtünmesiz Ho yüksekliğinde bir istinat yapısı gözönüne
alacağız. Dolgu zeminin eğimsiz düz bir zemin olarak kabul
edilecek.
• Kabuller
– Kuru ve homojen zemin kütlesi (′=)
– Kayma yüzeyi yatay ile  açısı yapan düz bir yüzey
• Serbest-cisim diyagramı aşağıdaki gibi çizilir:

Çinicioğlu
Pa itki değeri statik bilgiler  Fx  Pa  T cos   N sin   0
kullanılarak elde edilebilir
 Fz  W  T sin   N cos   0
1
Kayan kütlenin ağırlığı W   H 02 cot 
2
Limit denge durumunda T  N tan f 
1
Pa için çözüldüğünde Pa   H o2 cot  tan   f  
2

Çinicioğlu
1
Pa   H o2 cot  tan   f  
2
En büyük itkinin ve de kayma yüzeyinin açısının bulunması için Pa‘nın ’ya göre
türevini alırız. P 1
a
  H o2 cot  sec2   f    csc2  tan   f     0
 2  
f
Bunun sonucunda şu ilişkiyi elde ederiz:   cr  45 
2
1
Bu ilişkiyi Pa   H o2 cot  tan   f   eşitliğine eklersek
2
1  f  1 eşitliğini elde ederiz.
Pa   Ho2 tan 2  45    Ka Ho2
2  2 2
Bu daha önce Mohr

dairelerini kullanarak
elde ettiğimiz Rankine
toprak basıncı ile aynı
sonuçtur.
Çinicioğlu

• Çeşitli araştırmacılar Ka ve Kp katsayılarını duvarın sürtünmeli olduğu
(), istinat duvarı yüzeyinin eğimli olduğu (), ve dolgu zeminin yatay
ile  açısı yaptığı durumlar için bulmaya çalışmışlardır.
• Poncelet (1840), Coulomb yaklaşımını kullanarak, aşağıda verilen KaC
ve KpC katsayılarını aşağıdaki şekilde elde etmiştir (c indisi Coulomb’a
karşılık gelmektedir).
cos 2 f    
K aC  2
 1 
  sin f    sin f    2 
  
cos  cos     1  
2
 

 
cos     cos      

cos 2 f    
K pC  2
 1 
  sin f     sin f     2 

cos  cos     1  
2
 

 
cos     cos      

Poncelet, J.V. (1840) “Memoire sur la stabilite des revetments et de leurs foundations. Note additionelle sur les relations analytiques
qui lient entre elles la poussee et la butee de la terre.” Memorial de l’officer de genie, 13.
Çinicioğlu

• Rankine’den farklı olarak KpC ≠ 1/KaC.
• Her zaman hatırlanmalıdır ki yatay toprak basıncı katsayıları efektif
gerilmelere uygulanır.
• Kayma yüzeyinin yatay ile yaptığı açı
 1 
tan   
 sin f  cos   2
  tan f 
 
 
1
 cos f  sin  f     2

ile verilmektedir. Burada pozitif işaret aktif duruma (a) ve negatif işaret pasif
duruma (p) karşı gelmektedir.
cos 2 f    
K aC  2
 1 
 
cos  cos     1  
2 sin  f     sin  f      2

 
 cos     cos     
  
cos 2 f    
K pC  2
 1 
  sin f    sin f    2 
  
cos  cos     1  
2
 

 
cos     cos      

Poncelet, J.V. (1840) “Memoire sur la stabilite des revetments et de leurs foundations. Note additionelle sur les relations analytiques
qui lient entre elles la poussee et la butee de la terre.” Memorial de l’officer de genie, 13.
Çinicioğlu
• Yatay kuvvetler eğimli duvar yüzeyinin normali ile  açısı yapıyorlar.
•  ve  açılarının ölçüm yönleri şekilde gösterilmekte ve KaC and KpC
katsayılarının hesaplanmasında doğru işaretleri kullanmak gerekli.
• Sürtünme kuvvetinin yönü duvarın hangi yönde ilerlediğine göre değişiyor.
• Genelde,
– Aktif kama duvara göre aşağı doğru hareket eder (+)
– Pasif kama duvara göre yukarı doğru hareket eder (-)
• Tüm bu kuvvetler duvar tabanından Ho/3 kadar yukarıda duvara
etkimektedir.

Eğimli dolgu ve eğimli dolgu yüzeyi için RankineÇinicioğlu
toprak basıncı
• Şekilde gösterilen durum için Rankine yatay toprak basıncı
katsayıları:
cos      1  sin 2 f   2sin f  cos  a  f  1  sin  
K aR  a     sin 1 
 

cos 2  cos   sin 2 f   sin 2  4 2 2 2  sin f  
cos      1  sin 2 f   2sin f  cos  p  f  1  sin  

K pR  p     sin 1 
 

cos 2  cos   sin 2 f   sin 2  4 2 2 2  sin f  
 açısı kayma yüzeylerinin yataya

göre eğimini vermektedir.
 ve  açılarının ölçüm yönü
şekilde gösterilmektedir.
Saat yönünün tersine dönüş
pozitif kabul edilir.

Eğimli dolgu ve eğimli dolgu yüzeyi için RankineÇinicioğlu
toprak basıncı
• Aktif ve pasif yatay toprak itkileri:
1 1
Pa  K aR H 02 and Pp  K pR H 02
2 2
Bu kuvvetlerin etkime açıları (duvar normaline göre ölçülürler):
1 
sin f  sin a  1
 sin f  sin  p 
a  tan   and  p  tan  
 1  sin f cos a 
 
 1  sin f cos  p 

a and p değerleri arayüzey sürtünme açıları değildir.
Düşey bir duvar için =0 olmakta ve

eşitlik şöyle yazılmaktadır:
1  cos   cos 2   cos 2 f  

K aR   cos   
K pR  cos   cos 2   cos 2 f  
 
Aktif ve pasif toprak itkileri zemin
yüzeyine paralel etkimekte, dolayısıyla
yatayla  açısı yapmakta.

Çinicioğlu

Çinicioğlu
sıkı gevşek
Çinicioğlu
c-f′ zeminler için aktif durum (Kritik derinlik)
• Duvarın x=0 and x>0 miktarda hareketlerine karşı gelen Mohr daireleri aşağıdaki
şekilde gösterilmektedir.
• Eğer duvar hareketine devam ederse, zeminin gerilme durumunu tanımlayan Mohr
dairesi Mohr-Coulomb kırılma zarfına temas edecektir.
s  c    tan f 
• Mohr dairesi c zemin kütlesinin göçme halindeki gerilme durumunu tanımlamaktadır.
Bu durumda ′a gerilmesine Rankine aktif gerilmesi denir.
• Bu durumda kayma yüzeyleri yatayla (45°+f′/2) derecelik açılar yapmaktadır.

Çinicioğlu
• Aşağıdaki şekli kullanarak göçme durumu için asal gerilmeler arası bir ilişki
bulunabilir:
  
1   3 tan 2 45  f  2  2c tan 45  f  2 
• Şekildeki Mohr dairesi c için
Dolayisiyla,
En buyuk asal gerilme, 1   o
En kucuk asal gerilme,  3   a  
 o   a tan 2 45  f  2  2c tan 45  f  2  
 o 2c 
 a  

tan 2 45  f

2  
tan 45  f

2 

Çinicioğlu
Duzenlenince  a 

tan 45  f
2
 o




2c
tan 45  f

 
burada K a  tan 2 45  f

2 
2 2
Elde edilen  a   o tan 2 45  f 

2  
 2c tan 45  f

2     K  2c
o a Ka
Elde edilen ilişkiye göre aktif basıncın derinlikle değişimi aşağıda verilmektedir.
Basınç dağılımından
görülebileceği gibi, z=0’da
aktif basıncın değeri
2c Ka
olmaktadır. Bu da
derinlikle azalan ve z=zc
derinliğinde sıfır olan bir
değişime işaret
etmektedir. Basıncın sıfır
olduğu değinliğe gerilme
çatlağı derinliği (kritik
derinlik) denir.
Çinicioğlu
 a   o Ka  2c Ka esitligini z  zc icin yazdigimiz zaman
 zc Ka  2c Ka  0
2c zc derinliği gerilme çatlağı derinliği olarak
Dolayısıyla, sonuçta zc  adlandırılır. Bunun sebebi zemin gerilmesinin
 Ka nihai olarak zemin-duvar arayüzü boyunca bir
çatlak oluşturacak olmasıdır.
Bu nedenle toplam gerilme çatlağının oluşmasından önce Rankine

aktif itkisi birim duvar uzunluğu için aşağıdaki gibi bulunur:
H
Pa    a dz 
0
H H
   zK a dz   2c K a dz 
0 0
1
 Pa   H 2 K a  2cH K a
2
Çinicioğlu
Fakat gerilme çatlağının oluşmasından sonra birim duvar uzunluğu için itki z=zc
ve z=H arasındaki basınç nedeniyle meydana gelecektir. Bu kuvvet aşağıdaki gibi
hesaplanabilir:
1 2c 
1
2

Pa   H  zc   HKa  2c Ka  veya Pa   H 

2

  HKa  2c K a
 Ka 

Halbuki dikkat edilmesi gereken nokta Aktif duruma ulaşılması için gerekli
aktif durumun ancak duvarın yeteri yerdeğiştirme granüler malzemeler için
miktarda hareketine izin verilirse 0.001H’dan 0.004H’a kadar, kohezif malzemeler
meydana geleceğidir. için ise 0.01H’dan 0.04H’a kadar değişmektedir.

Çinicioğlu
Örnek 2: 6m yüksekliğinde bir istinat yapısı özellikleri =17kN/m3, f′=26°, ve
c′=14kN/m2 olan dolgu malzemesini desteklemektedir. Birim duvar
uzunluğuna etkiyen Rankine aktif itkisini gerilme çatlağının oluştuğu ve
oluşmadığı durumlar için hesaplayın. Ardından bileşke itkinin pozisyonunu
hesaplayın.
Çözüm: 2 26 
K a  tan  45    0.39  K a  0.625
 2
 
Gerilme gecmisinin olusmasindan once aktif itki
1 1
Pa   H 2 K a  2cH K a  17  62  0.39  2 14  6  0.625  122  107  15kN / m
2 2
1
 H 2 Ka 2cH Ka
2

Çinicioğlu
Çözüm (devam): Gerilme catlaginin olusmasindan once aktif itki
1
Pa   H 2 K a  2cH K a  122  107  15kN / m
2
Bileşkenin pozisyonu duvarın en alt seviyesine göre moment alınarak elde edilebilir
6 6
122   107 
Pa z 3 2  5.5m

Pa 15
1
 H 2 Ka 2cH Ka
2

Çinicioğlu
Çözüm (devam):
Gerilme catlaginin olusmasinin ardindan aktif itki

2c 2 14
zc    2.6m
 K a 17.4  0.625
1

Pa   H  zc   HK a  2c Ka 
2

1
  6  2.6 17  6  0.39  2 14  0.625   38kN / m
2
H  zc 6  2.6
z   1m
3 3

Çinicioğlu
c-f′ zeminler için pasif durum
• Aşağıdaki şekil düşey ve sürtünmesiz yüzeyli istinat duvarını ve
arkasındaki yatay zemini göstermektedir.
• z derinliğinde düşey efektif gerilme ′o=z olmaktadır.
• Başlangıçta eğer duvar hiç yerdeğiştirme yapmazsa, yatay toprak
basıncı ′h=Ko′o olmaktadır.Bu gerilme durumu Mohr dairesi a ile
gösterilmektedir.
• Eğer duvar zemine doğru x kadar itilirse düşey gerilme değişmez
fakat yatay gerilme artar.
• Bu nedenle ′h Ko′o’dan büyük olacaktır. Bu gerilme durumu Mohr
dairesi b ile temsil edilebilir.

Çinicioğlu
• Eğer duvar daha fazla zemine doğru hareket ederse (x daha da
artıyor), z derinliğinde gerilme nihai olarak Mohr dairesi c ile temsil
edilen gerilme durumuna ulaşır.
• Görüldüğü gibi bu Mohr dairesi kırılma zarfına değmektedir. Bu şekilde
gösterilen zeminin duvar tarafından yukarı ve yana doğru itildiği
anlamına gelir.
• Bu durumda yatay gerilme, ′h, Rankine pasif basınç olarak adlandırılır
(′h=′p).
• Mohr dairesinin geometrisi kullanılarak aşağıdaki eşitlik elde edilir
   
 p   o tan 2 45  f  2  2c tan 45  f  2

Çinicioğlu

K p  tan 2 45  f  esitligini hatirlayarak

2
     tan  45  f  2   2c tan  45  f  2  esitligi yazilabilir

p o
2
 p   o K p  2c K p
z  0 'da
Bu eşitlik
 o  0 ve  p  2c K p
şekildeki basınç
dağılımını ve z  H 'da
tanımlar
 o   H ve  p   HK p  2c K p
Duvarin birim uzunlugu icin pasif

itki basinc dagilimi diyagramindan hesaplanabilir
1
Pp   H 2 K p  2cH K p
2

Çinicioğlu
Farklı toprak basıncı teorilerinin

karşılaştırması
• Ko’dan aktif duruma gidilirken asal gerilmelerin yönü değişmez.
• Ko’dan pasif göçme durumuna gidilirken asal gerilmelerin yönü 90°
değişir.
• Bu nedenle pasif duruma ulaşmak için gerekli olan gerinme/birim
deformasyon miktarı aftif duruma ulaşmak için gerekli olandan
“genellikle” daha fazladır.
t
Zarfı
e
Göçm
b
ul om
hr -Co
Mo
f′
′z ′x=Kp′z ′

Çinicioğlu
• Ko’dan aktif duruma gidilirken asal gerilmelerin yönü değişmez.
• Ko’dan pasif göçme durumuna gidilirken asal gerilmelerin yönü 90° değişir.
• Bu nedenle pasif duruma ulaşmak için gerekli olan gerinme/birim
deformasyon miktarı aftif duruma ulaşmak için gerekli olandan “genellikle”
daha fazladır.
t
fı
e Zar
ö çm
bG
om
-C oul
M ohr
f′
′z ′x=Kp′z ′

Çinicioğlu

• Örneğin derin kazı çalışmalarında duvar rijitliği ağırlık tipi duvarlara
göre çok daha düşüktür. Ek olarak da duvarın aşağı noktalarında
hareket pasif duruma ulaşılması için çok küçük kalır.
• Bu nedenle şekilde gösterildiği gibi duvarın en alt kısımlarında pasif
durum oluşmaz.

Çinicioğlu
Rankine ve Coulomb Toprak Basınçlarının

Karşılaştırması
• Daha önce aktarıldığı gibi Coulomb ve Rankine aynı şartlarda
(sürtünmesiz duvar yüzeyi, yatay dolgu ve homojen kohezyonsuz
zemin) aynı sonuçları vermektedir.
• Fakat her iki teori farklı kabullere dayanmaktadır:
– Rankine’e göre deforme olan zemin plastik denge halindedir. Bir
başka deyişle, göçme kaması içindeki zemin toptan göçme
halindedir dolayısıyla sonsuz sayıda göçme yüzeyi mevcuttur.
– Coulomb teorisi ise kuvvetler dengesine dayanmaktadır. Bir başka
deyişle, sadece bir göçme yüzeyi mevcuttur. Göçme yüzeyi
düzlemseldir ve kayan göçme yüzeyi ve duvar arasında kalan kama
rijittir.
• Fakat gerçek durum bu şartların hiçbirini sağlamayabilir:
– Duvar sürtünmelidir
– Dolgu şevli olabilir
– Farklı yükler olabilir.
Çinicioğlu

• Rankine bu değişik şartlara uymaz.
• Coulomb ise yeni şartlara göre modifiye edelebilir fakat çözüm
bulmak gittikçe zorlaşır.
• Tüm bunlara göre Coulomb’un teorisi daha genel uygulanabilir bir
teoridir.
• Fakat pratikte durum hep beklenildiği gibi olmayabilir.
• Dolayısıyla Coulomb’un kabullerinin arazi şartları ile uyumlu olup
olmamasına göre hesaplanan toprak basınçlarının gerçek toprak
basıncı ile farkı değişecektir.

Çinicioğlu

• Doğal olarak istinat yapıları ve dolgular arasında sürtünme vardır.
• Aktif ve pasif göçme yüzeyleri, düzlemsel değil eğrisel yüzeylerdir.
• İstinat duvarı ve zemin arayüzeyinin sürtünme katsayısı arttıkça
göçme yüzeyleri daha fazla eğrisel olurlar.
• Özellikle bu durum pasif göçme yüzeyleri için geçerlidir.

Çinicioğlu
Toprak basıncı teorilerinin karşılaştırılması
• Pasif göçme yüzeyinin eğri olduğunu kabul eden bir çok teori
mevcuttur.
• Bunlardan en popüler olanı eliptik bir kayma yüzeyi kabul eden
Caquot ve Kerisel (1948)’dir.
• Diğer örnekler ve kabul ettikleri kayma yüzeyi şekilleri:
– James ve Bransby (1970) – log spiral
– Terzaghi ve Peck (1967) – log spiral
• Kısacası kabul edilen kayma yüzeyinin şekli gerçeğe ne kadar
uygun oluyarsa sonuçlar da gerçeğe o kadar uygun olmakta.
• Fakat ne yazik ki bu teorilerin hiçbiri basit eşitlikler ile ifade
edilememektedir.
• Caquot-Kerisel sonuçlarının gerçek değerlere çok yakın oldukları
görülmüştür. Bu nedenle uygulamalarda sıkça kulllanılmaktadır.

Çinicioğlu
Rankine – Coulomb –
Caquot ve Kerisel
Aktif durum
• Dolgu yüzeyi yatay ve duvar
yüzeyi düşey kabulleri ile üretilmiş
tablolar verilmektedir.
• Duvar sürtünmesiz olduğunda tüm
teoriler aynı sonucu vermektedir.
• Duvar sürtünmeli olunca Rankine
daha büyük değerler vermektedir.
• Aktif basıncın hesabında güvenli
tarafta kalınmak istendiğinde daha
yüksek değerler veren Rankine
kullanılabilir. Zaten üç değer
arasında büyük farklar
bulunmamaktadır.

Rankine – Coulomb – Çinicioğlu
Caquot ve Kerisel
Pasif durum
• Dolgu yüzeyi yatay ve duvar yüzeyi
düşey kabulleri ile üretilmiş tablolar
verilmektedir.
• Duvar sürtünmesiz olduğunda tüm
teoriler aynı sonucu vermektedir.
• Duvar sürtünmeli olunca Rankine en
düşük, Coulomb ise en büyük değerleri
vermektedir.
• Zemin sürtünmesinin 40° ve üstünde
olduğu durumlarda Coulomb kabul
edilemeyecek kadar yüksek değerler
vermektedir (özellikler duvar
sürtünmesi arttıkça).
• Rankine’den elde edilen değerler
uygulama için gerçekçilikten çok
uzaktır.
• Duvar sürtünmesinin yüksek olduğu
durumlarda Coulomb çözümü güvenli
olmaktan çok uzak sonuçlar
Doç. Dr. Özer Çinicioğlu vermektedir. Boğaziçi Üniversitesi
Çinicioğlu
İstinat yapıları
• İstinat yapılarına bir çok değişik problemde ihtiyaç duyulur:
– Otoyol ve demiryolu projelerinde gerekli zemin
seviyesinin elde edilmesi için
– Köprü ayaklarını desteklemek için
– Eğimli arazilere bina yapılırken düz zemin oluşturmak
için
– Gemilerin yanaşmasına izin veren kıyı yapılarının
inşaatında
– Sel ve su basması kontrolü için
– Şev stabilitesi sorunu olan zeminleri daha dengeli hale
getirmek için

Çinicioğlu
İstinat yapıları
• Farklı amaçlar için birçok farklı istinat yapısı tipi mevcuttur.
• İstinat yapıları iki sınıfa ayrılabilir:
– Dış etkiler ile stabilize olan sistemler
• Etkiyen zemin yüklerini kendi ağırlıkları ve rijitlikleri ile karşılayanlar.
• Bunlar iki ana grupta toplanabilir:
– Ağırlık tipi
» Yatay yükleri kendi ağırlıkları ile karşılarlar
– Konsol tipi
» Yatay yükleri öncelikli olarak eğilme mukavemetleri ile karşılarlar
– İç etkiler yardımıyla stabilize olan sistemler
• Zemin, özellikle çekme dayanımı yönünden, farklı malzemeler ile
güçlendirilir.
• Donatılı zemin olarak da adlandırılırlar
– Donatılı zeminler
– Yerinde donatılı sistemler

Çinicioğlu
İstinat yapıları
• Dış etkenlerle stabilize olan istinat yapıları şu şekilde

sınıflandırılabilir
– Ağırlık tipi duvarlar
• Büyük ağırlık tipi duvarlar
• Konsol tipi istinat yapıları
• Kutu tipi istinat duvarları
– Yerinde yapılan duvarlar
• Palplanş
• Diyafram duvarlar
• İçten desteklenen sistemler
• Donatılı zemin
• Yerinde donatılı sistemler

Çinicioğlu
Dış etkenlerle stabilize olan istinat yapıları– Ağırlık
• Masif duvarlar
tipi duvarlar
– En eski tip
– Taşlarla ve bazen harçla yapılan, donatısız
– Kendi ağırlıkları ile yüklemelere direnirler
– Çok kalınlardır, dolayısıyla eğilme etkileri minimumdur ve donatı
gerektirmezler.
– Çok fazla malzeme kullanılarak inşa edilirler ve çok işçilik gerektirirler.
– Artık nadiren kullanılıyor

Çinicioğlu
tipi duvarlar
• Konsol tipi
– Kayma ve dönmeye karşı zemin ağırlığından
faydalanırlar
– Kesitleri çok incedir, dolayısıyla çok daha az
malzeme ile inşa edilebilirler
– Yüksek eğilme gerilmeleri altındadır, bu
nedenle betonarme yapılırlar
– Genelde masif duvarlara göre çok ucuzdurlar
– En sık tercih edilen tasarımdır

Çinicioğlu
tipi duvarlar
• Kutu tipi duvarlar
– Birbirlerine bağlanabilen prekast beton elemanlardan yapılır
– Oluşturulan yapı dolgu ile doldurulur
– İçine doldurulan zemin direnç için gerekli ağırlığı sağlar

Dış etkenlerle stabilize olan istinat yapıları– Çinicioğlu
• Palplanş Yerinde yapılanlar

– Palplanş istinat yapıları genellikle çelik levhaların çakma kazık gibi yere sıra ile
çakılmasıyla veya fore kazıklar ile oluşturulurlar
– Sıra halindeki levha kazıklar palplanş oluşturur
– Konsol biçiminde çalıştırmak mümkündür
– Bazen ankraj veya destek kullanılarak sabitlenmeleri gerekebilir

Dış etkenlerle stabilize olan istinat yapıları– Çinicioğlu
Yerinde yapılanlar
• Diyafram duvarlar
– Bentonit süspansiyonu yardımıyla
yerinde imal edilenbetonarme
duvarlardır
– Sürekli uzun bir kazı açılarak
bentonit süspansiyonu ile açık tutulur
– Donatı kafesi indirilir ve beton tremi
yardımıyla dökülür
– Beton döküldükçe süspansiyon
yüzeyden toplanır

Çinicioğlu
İçten destekli sistemler – donatılı zemin
• Zemin basınçta güçlüdür fakat neredeyse hiç çekme mukavemeti yoktur.
• Bu nedenle zemine çekme mukavemeti kazandırma amacıyla donatı görevi görecek
malzemeler dolgu inşaatı sırasında zemine eklenebilir (görevi betonun içindeki donatı
gibi)
• Böylece normalde yapılabileceğinden daha dik şevler oluşturulabilir
• Bazen düşeye yakın yüzeyler oluşturularak istinat yapısı gibi çalışmaları sağlanabilir
• Donatı elemanı olarak çelik şeritler, polimer bazlı geogridler, tel kafesler, geosentetikler
kullanılabilir
• Bu tip yapılar gittikçe daha popüler olmaktadır, özellikle otoyol inşaatlarında
• Avantajları düşük maliyet ve farklı oturmalara toleranslı olmalarıdır

Çinicioğlu
İçten destekli sistemler – yerinde donatılı sistemler
• Yerinde donatılı sistemlerin farkı donatı elemanlarının mevcut zeminin içine
itilmesi/yerleştirilmesidir.
• Bir tipi zemin çivisidir
• Zemin çivisi zemine yataya yakın sondaj deliğinin açılmasının ardından deliğe tendon
sokulup harçlanması ile oluşturulur. Duvarın yüzü genellikle püskürtme beton ile kaplanır
• Bu tip istinat yapıları kazı çalışması gerektirmemeleri sebebiyle inşaat alanının dar olduğu
durumlarda avantajlıdır .

Çinicioğlu
Konsol istinat yapıları
• Konsol istinat yapılarının tasarımında göz önüne alınması gereken
iki sorun vardır:
– Duvar yeterli dış stabiliteye sahip olmalıdır (Minik hareketler dışında
inşa edildiği yerde kalmalıdır).
– Yeterli iç stabiliteye (yapısal bütünlüğe) sahip olmalıdır. Etkiyen
yükler altında oluşan yapısal gerilmeler altında hasar görmemelidir.
• Yeterli dış stabiliteye sahip olmayan duvarlar zeminlerinde göçme
yaşarlar. Yeterli iç stabiliteye sahip olmayan duvarlar yapısal göçme
yaşarlar.
Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Dış stabilite sorunu İç stabilite sorunu Boğaziçi Üniversitesi
Çinicioğlu
Dış stabilite
• Konsol istinat yapısı aşağıdaki şekillerde stabil olmalıdır:
– Kaymamalı (a)
– Dönmemeli (b)
– Temel yükü temel genişliğinin altıda birinden fazla dışmerkezli olmamalı (c)
– Yeterli taşıma gücüne sahip olmalı (d)
– Derin göçme problemine karşı stabil olmalı (e)
– Çok oturma yapmamalı (f)

Çinicioğlu
Dış stabilite
• Dış stabilite incelenirken duvar ve üzerindeki zemin tek bir birim olarak
düşünülmeli.
• Buna duvar-zemin birimi diyoruz.

Çinicioğlu
• Dış stabilite statik prensipleri ile

Dış stabilite
değerlendirilir.
• Dış stabilite sadece duvarın boyutları
belirlendikten sonra hesaplanabilir.
• Dolayısıyla, ilk önce yandaki şekilde
tanımlanan önerilerle deneme tasarımı
yapılmalı, ardından dış stabilite kontrol
edilmeli, ve tasarım iyileştirilmelidir.
• Şekil kum tipi dolgu malzemeleri için
önerilen deneme boyutlarını
vermektedir.
• Mukavim zeminler üzerinde yatay
zeminleri destekleyen kısa duvarlar için
burun uzantısı yaklaşık 0.5B olacaktır.
• Daha zayıf zeminlerde ve şevli
dolgularda burun uzantısı daha kısa
olabilir (topuk uzunluğunda orantılı
uzama ile birlikte)

Çinicioğlu
Dış stabilite - Devrilme
• Şekil konsol istinat yapısına etkidiği kabul
edilen yükleri göstermekte. Rankine aktif
basıncının topuktan çizilen AB düzlemi
boyunca etkidiği kabul ediliyor.
• Dönmeye karşı güvenlik sayısı aşağıdaki
gibi elde edilir
GS donme  
 MR
 MO
M O  C noktasina gore dondurmeye calisan
momentlerin toplami
M R  C donmeye direnen momentlerin toplami
Çinicioğlu
 H 
Donme momenti  M O  Ph   burada Ph  Pa cos 
 3 

Çinicioğlu
• Direnç momentini SMR (Pasif itki Pp’yi gözardı ederek) hesaplamak için
aşağıdaki gibi bir tablo oluşturulabilir.
• Betonun ağırlığı ve topuğun üzerindeki zemin direnç momentine katkıda
bulunan yükler durumundadır.
• Aktif kuvvetin düşey bileşeninin de direnç
momentine katkıda bulunduğu gözönünde
bulundurulmalı:
M v  Pv B  Pa sin  B
Duvarın C
C'ye
birim noktasından
Bölüm Alan göre
uzunluğu ölçülen
moment
için ağırlık moment kolu
1 A1 W 1=1xA1 X1 M1
2 A2 W 2=2xA2 X2 M2
3 A3 W 3=cxA3 X3 M3
4 A4 W 4=cxA4 X4 M4
5 A5 W 5=cxA5 X5 M5
6 A6 W 6=cxA1 X6 M6
Pv B Mv
SV SMR
1 = dolgu birim hacim ağırlığı
c = beton birim hacim ağırlığı

Çinicioğlu
SMR bilinince GS hesaplanabilir
M1  M 2  M 3  M 4  M 5  M 6  M v
GS donme 
Pa cos   H  3
Genelde dönmeye karşı güvenlik sayısı 2-3 civarındadır.

Duvarın C
C'ye
birim noktasından
Bölüm Alan göre
moment
1 A1 W 1=1xA1 X1 M1
2 A2 W 2=2xA2 X2 M2
3 A3 W 3=cxA3 X3 M3
4 A4 W 4=cxA4 X4 M4
5 A5 W 5=cxA5 X5 M5
6 A6 W 6=cxA1 X6 M6
Pv B Mv
SV SMR
c = beton birim hacim ağırlığı
Çinicioğlu
Dış stabilite - Kayma
• Kayma stabilitesini limit denge yöntemi ile değerlendiriyoruz. Bu
yöntemde duvar-zemin biriminin kaymak üzere olduğunu
varsayıyoruz.
• Güvenlik sayısı duvara etkiyen yüklerle kaydırmaya çalışanlar
arasındaki oran oluyor.
• Kaydırmaya çalışan yükler şunlardır:
– Duvar-zemin birimini iten toprak basıncının yatay bileşeni
– Duvar-zemin birimini iten hidrostatik kuvvetler
– Dolguda deprem ivmeleri altında ortaya çıkan kuvvetler
• Kaymaya direnen kuvvetler:
– Kaymaya karşı duvara etkiyen yatay toprak basınçları
– Duvar temelinin altında etkin sürtünme kuvvetleri
– Kaymaya karşı yönde etkin hidrostatik kuvvetler

Çinicioğlu

Kaymaya karşı güvenlik sayısı:
Kaymaya karşı yatay direnç

kuvvetlerinin toplamı
GS kayma  
 FR
 Fd Kaydırmaya yönelik
kuvvetlerin toplamı
• Kum, kumlu silt, çakıl ve kaya üzerindeki istinat yapılarında kaymaya karşı
minimum G.S. 1.5 olması uygundur.
• Ama temel zemini kil ihtiva eden ince daneli bir zeminse G.S. en az 2 olmalıdır.
• Bunun sebebi killi zeminlerin mukavemetinin çok daha az güvenilecek bir özellik
olması ve tarihi olarak killi zeminler üzerine inşa edilen istinat yapılarının yetersiz
performanslarıdır.

Çinicioğlu

Taban döşemesi ile zemin arayüzünün kayma mukavemeti aşağıdaki gibi ifade
edilebilir:
s    tan    ca
Zemin ve taban döşemesi
Taban döşemesi ve zemin
arasındaki adhezyon
arasındaki sürtünme açısı
Dolayısıyla birim duvar uzunluğu boyunca kaymaya karşı direnç kuvveti
Duvarın C
R  s  B 1  B  tan    Bca

C'ye
birim noktasından
Bölüm Alan göre
moment
Halbuki, 1 A1 W 1=1xA1 X1 M1
2 A2 W 2=2xA2 X2 M2
B   dusey kuvvetlerin toplami=V  bkz. tablo 3 A3 W 3=cxA3 X3 M3
4 A4 W 4=cxA4 X4 M4
dolayısıyla 5 A5 W 5=cxA5 X5 M5
R   V  tan    Bca
6 A6 W 6=cxA1 X6 M6
Pv B Mv
SV SMR
Doç. Dr. Özer Çinicioğlu c = beton birim hacim ağırlığı Boğaziçi Üniversitesi
Çinicioğlu

Şekilden de görülebileceği gibi Pp de yatay direnç kuvvetidir. Buna göre
 FR   V  tan    Bca  Pp

Kaydırmaya çalışan tek yatay kuvvet aktif kuvvetin
(Pa) yatay bileşenidir. Böylece
 Fd  Pa cos
Sonuç olarak, kaymaya karşı
GS:
FS kayma  
  V  tan    Bca  Pp
Pa cos 
Kaymaya karşı en az kulllanılabilecek güvenlik sayısı 1.5’dir.

Çinicioğlu

• Bir çok problemde pasif itki Pp
güvenli tarafta kalmak için hesaplara
katılmaz.
• Genellikle ′=k1f′2 ve c′a=k2c′2
yazabiliriz. Çoğu zaman k1 ve k2 ½
ve 2/3 arasındadır. Dolayısıyla,
FS kayma  
  V  tan  k1f2   Bk2c2  Pp
Pa cos 

Çinicioğlu

Eğer kayma kriteri sağlanamıyorsa,
mühendis deneme tasarımını aşağıda
tarif edilen yöntemlerin biri veya birkaçını
kullanarak modifiye eder:
• Topuk uzunluğunun
arttırılması:
– Bu temel üzerine etkiyen
yükü arttırır, ve böylece
kayma direnci artar
– Bu ne yazık ki inşaat
maliyetlerini de arttırır
çünkü daha geniş bir kazı
yapılması gerekir
– Eğer duvar şantiye
sınırındaysa ve başka
herhangi bir engel
mevcutsa bu yöntem
uygulanamayabilir.

Çinicioğlu

Eğer kayma kriteri sağlanamıyorsa, mühendis deneme tasarımını aşağıda
tarif edilen yöntemlerin biri veya birkaçını kullanarak modifiye eder:
• Temelin altına diş/tuş eklenmesi:
– Bu yöntem pasif itkiyi arttırarak kayma stabilitesini arttırır
– Ne yazık ki bu yöntem aktif gerilmeleri de arttırır. Fakat pasif gerilme
artışı aktif gerilme artışına oranla çok daha büyüktür. Bu nedenle net bir
kazanç vardır.
– Bu yöntem yüksek sürtünme açısına sahip zeminlerde daha verimlidir
çünkü bu zeminlerde Kp/Ka çok daha yüksektir.
Eğer tuş yapılırsa, birim duvar boyunca pasif
itki
1
Pp   2 D12 K p  2c2 D1 K p
2
burada
 f 
K p  tan 2  45  2 
 2
Çinicioğlu

mühendis deneme tasarımını aşağıda tarif
edilen yöntemlerin biri veya birkaçını
• Daha kaliteli dolgu

malzemesi kullanımı:
– Kaliteli dolgu malzemesi
en azından kritik kayma
yüzeyinin arkasına kadar
uzanmalıdır.
– Bu daha geniş bir kazı
çalışması ve muhtemelen
taşınan zemin gerektirir.
– Genellikle pahalı bir
yöntemdir.

Çinicioğlu

mühendis deneme tasarımını aşağıda
tarif edilen yöntemlerin biri veya birkaçını
• Aşağı bağlama ankrajı

oluşturulması:
– Bu temele etkiyen normal
yükü ve dolayısıyla
sürtünmeye karşı direnci
• Geri bağlama ankrajı Tersine, kaymaya karşı
oluşturulması: GS çok yüksekse,topuk
– Bu toplam direnci arttırır. ve/veya tuş kısaltılabilir.
– Farklı tiplerde ankraj Burun uzunluğunu
yöntemleri kullanılabilir. düşürmenin kayma
direncine etkisi çok
düşüktür.

Çinicioğlu
Dış stabilite – Taşıma gücü
• Temel döşemesi yoluyla zemine aktarılan düşey gerilme taşıma gücü
yönünden kontrol edilmelidir.
• Düşey temel gerilmesinin değişiminin doğası istinat duvarı temellerinde de tekil
temellerdeki gibidir.
• qburun ve qtopuk, en büyük ve en küçük gerilmeler aşağıda verildiği gibi
hesaplanabilir:
Temel dosemesine etkiyen duzey yuklerin toplami V dir,
ve yatay kuvvet Ph ise Pa cos  olarak hesaplanir.
Dolayisiyla bileske kuvvet R su sekilde hesaplanabilir
R  V  Ph
C noktasina gore net moment toplami
M net   M R   M O
Duvarın C
C'ye
birim noktasından
Bölüm Alan göre
moment
 H 
1 A1 W 1=1xA1 X1 M1
 M O  Ph  3 
2 A2 W 2=2xA2 X2 M2
3 A3 W 3=cxA3 X3 M3
4 A4 W 4=cxA4 X4 M4
5 A5 W 5=cxA5 X5 M5
6 A6 W 6=cxA1 X6 M6
Pv B Mv
SV SMR
Doç. Dr. Özer Çinicioğlu c = beton birim hacim ağırlığı
Çinicioğlu

Bileşke R’nin temel döşemesini E’de kestiği kabul edilirse, CE mesafesi şu şekilde
hesaplanabilir:
M net
CE  X 
V
Böylece bileşke R’nin dışmerkezliliği
B
e   CE
2
olur. Temel döşemesinin altındaki basınç
dağılımı da şu şekilde hesaplanabilir,
öncelikle
q
V M net y

A I
M net   M R   MO
I  birim uzunluk icin atalet momenti 
1
12
 
1 B3
Çinicioğlu
q
V M net y

A I
En büyük ve en küçük gerilmeler için y değeri B/2’ye eşittir.
Böylece
 V e  V  B
 2 V  6e 
qmax  qburun    1  
 B 1   B3
 
1
 12 
  B  B
Benzer sekilde,
qmin  qtopuk 
V 1  6e 
 
B  B
Dışmerkezliliğin B/6’yı geçtiği durumlarda qmin

değerinin negatif olduğuna dikkat edilmelidir.
Dolayısıyla bu noktalarda çekme gerilmesi
hesaplanacak fakat zemin çekmeye
çalışmadığı için o noktalar temel ve zemin
ayrılacaktır. Bu istenmeyen bir durumdur. Eğer
analizler e>B/6 veriyorsa, tasarım
değiştirilmelidir.
Dış stabilite – Taşıma gücü Çinicioğlu
Yüzeysel temellerin taşıma gücü konusu hatırlanırsa nihai taşıma gücü formülü
aşağıdaki gibi hesaplanır :
1
qult  c2 N c d cic   zD
 N q d qiq   2 BN d i
2
burada (Meyerhod'a gore)
  temel tabaninda dusey efektif gerilme
 zD
B  B  2e
D
dc  1  0.4
B
D Derinlik
d q  1  2 tan f2 1  sin f2 
2
faktörleri
B
d  1
2
  
ic  iq  1  
 90
  Yük eğimi
2 faktörleri
  
i  1 
 f  
Görülebileceği gibi tüm şekil
 2  faktörleri s “1” olarak alınmış.
 P cos   Bunun sebebi bu yapının
  tan 1  a  sürekli temel olarak kabul
  V
Doç. Dr. Özer Çinicioğlu  edilmesinin uygun olması. Boğaziçi Üniversitesi
Çinicioğlu

Nihai taşıma gücünün hesaplanmasının ardından
taşıma gücü göçmesine karşı güvenlik sayısı
hesaplanabilir:
q
GS tasima gucu   ult
qmax
Genellikle guvenlik sayısı olarak 3 kullanılır.

Çinicioğlu
Dış stabilite – Oturma ve dipten göçme

• İstinat yapısı oturma problemine karşı tahkik edilmelidir.
• Dipten göçme problemi daha önce tartışılan göçme
sistemlerinden çok daha tehlikeli olabilir.
• Eğer aşağıdaki şartlardan herhangi biri mevcutsa bu tip
göçme konusu incelenmelidir:
– Zemin yumuşak veya orta sıkılıkta kil ve drenajsız şartlarda
yüklenmiş.
– İnce zayıf tabakalar ve yönelimli yüzeyler mevcut
– Sıvılaşma problemi mevcut.
• Böyle durumlarda dipten göçme problemine karşı şev
stabilitesi analizi yapılmalıdır.

Çinicioğlu
GÜVENLİ VE EKONOMİK TASARIMLAR DİLEĞİYLE!
Doç Dr. Özer Çinicioğlu


Çinicioğlu
Case History
Boiling Failure and Resumption of Deep Excavation*
• Measurement of ground-water pressure in the vicinity of an excavation
supported by an internally braced diaphragm wall (slurry wall –U.S.) would
be beneficial to the geotechnical engineer in two ways:
– in the design work prior to commencement of construction and
– as a dewatering indication of field.
Typical construction sequence of slurry

walls : (A) Trenching under slurry, (B) The continuous diaphragm wall is a structure formed
End stop inserted (steel tube or other), and cast in a slurry trench. The trench excavation is
(C) Reinforcement cage lowered into initially supported by either bentonite or polymer based
the slurry-filled trench, (D) Concreting slurries and during construction the slurry is replaced by
by tremie pipes. tremied concrete that acts as a structural system.
Çinicioğlu
Case History
• For instance, determination of preconstruction ground-water
pressure and fluctuations can be used in the design to determine the
water pressures acting against the wall.
• In addition, effectiveness of predraining the ground or adverse
ground settlement due to lowering the water table around an
excavation during the construction phase may be monitored.
• Measurement of ground-water pressure commonly requires the use
of piezometers.

Çinicioğlu
Case History
• The contractor was
carrying out a cut-and
cover excavation of an
underground station of
23.25 m in width and
560 m in length.
• The ground surface level
is at elevation EL+104.5
m and final excavation
grade at EL+80m. The
depth of excavation to
the final grade is 24.5 m
(Fig).
• The diaphragm wall is 1
m in thickness with its tip
located at EL+60.5 m.
• The excavation
construction site
occupied part of one
main street in the Taipei
downtown area.
Çinicioğlu
Case History
Sungshan Formation
comprises alternating
silty sand (SM) and silty
clay (CL) layers with
varying thicknesses from
place to place.
Chingmei Formation,
mainly composed of gravel
materials, extends to a
depth too far to be known.
The ground-water table
on the site is located at
EL+98 m. The piezometric
head of Chingmei
Formation is measured at
EL+88 m. This shows that
the groundwater table is
affected due to existence
of impermeable layers of
Sungshan II, IV, and
Boğaziçi VI.
Üniversitesi
Case History Çinicioğlu
Boiling Failure and Resumption of

Deep Excavation*
• At the date of incident, around 160 m of the
section in the southern end of the station
were excavated to the final grade (EL+80.0
m) and finished with the concrete base
course.
• At that time, a decision was made to replace
a malfunctioning piezometer, which was
installed prior to commencement of
excavation and located on the diaphragm wall
nearby, with a new piezometer located some
60 m from the southern end of the station
from the final grade of excavation at 6.2 m
east of the west diaphragm wall (Fig).
• The decision, which received no objection
from the constructor, was made based upon
the contractual requirement principle stating
that the contractor shall replace damaged or
destroyed piezometers unless otherwise
approved by the engineer, at his own cost.
Both the engineer and the constructor
overlooked the associated risk of installing a
piezometer from the final grade of a deep
excavation.
Çinicioğlu
Case History
• Prior to installation of the new
piezometer, a 100-mm-diameter hole,
starting at the bottom of excavation
(EL+80 m), was drilled.
• Inflow of water was discovered through
the hole when drilling reached EL+59.5
m.
• The amount of inflow was not significant,
and it was seemingly taken care by the
contractor’s thrusting a 100-mm-
diameter steel casing into the hole.
• As shown in figure, the casing protruded
9 m above the final grade and contained
inflow of ground water.
• Nonetheless, a large amount of a
mixture of soil and water entered the
sump, which was located at 5 m south of
the casing, with its base 4 m below the
bottom of excavation, and caused
boiling failure of the site 3 h after the
casing was installed.


• From a geotechnical point of view, the cause of boiling most probably resulted from
the high piezometric head of Chingmei Formation overlain by Sungshan I whose
piezometric head was also at EL+88 m due to its highly permeable sandy soil.
• When drilling penetrated EL+59.6 m (Fig), ground water of Sungshan I, whose
piezometric head was at EL+80 m, was able to enter the excavated area via the hole.
This was the center of boiling. The contractor intended to resolve the matterby
installing the casing as mentioned earlier.
• However, this plan failed because the casing did not reach the impermeable seam of
clay in Sungshan III.

Çinicioğlu
Case History
• As a result, this allowed a boiling mixture of soil and water entering the hole
to be rampant within the silty sand of the upper sublayer of Sungshan III to
the sump where the hydraulic gradient was critical.
• It was judged that boiling of the sandy soil of Sungshan I aggravated the
loss.
• The consequence of failure included the following major effects in the
excavated area:
– Subsidence of the west diaphragm wall with the maximum settlement of 100
mm
– Significant ground settlement up to 200 mm for the main street adjacent to
the west diaphragm wall
– Uplift of center posts with the maximum heave of 200 and 100 mm nearby
the boiling center
– Need of retrofit of the support system in the excavated area as the
horizontal struts kinked due to uplift of center posts
– Inward movement of the wall near the bottom of excavation up to 30 mm
– A 15% buildup of axial forces in horizontal struts at seventh and eighth
lowest levels

Boiling Failure and
• To minimize the adverse effects
and stabilize the site, Resumption of Deep
emergency remedial works
were initiated. Excavation*
• Pumping and chemical grouting
was the first attempt that was
soon recognized as not
workable.
• Then, in addition to closing the
four northbound lanes in the
main street, around 11,000 m3
of backfill was dumped into the
excavated area in question.
Nonetheless, the backfill was
not able to stop the inflow.
• A nearby water main with a
diameter of 600 mm was
broken to fill the excavated
area to counterbalance the
upward seepage pressure. As a
consequence, the excavation of
the entire 560-m-long station
was flooded up to EL+88 m
(Fig).
Boiling Failure and Resumption of Deep

Excavation*
• At this juncture, the situation
was under control as the
adverse effects were
reduced to a minimum.
• For instance, monitoring
data showed that ground
subsidence in the main
street was greatly
diminished and remained
stable and that the
maximum inward movement
of the diaphragm wall was
reduced to 27 mm.
• Furthermore, strain gauges
on reinforcements of the
wall indicated that the wall
was structurally safe as the
stresses of reinforcements
were within the elastic
range.
Çinicioğlu
Case History
• When resuming excavation following the
incident, there are two major concerns:
– (1) Boiling must be eliminated; and
– (2) the capacity of the support system must be
retrofitted.
• The former, which is in connection with cutting
off the water, can generally be achieved by a
grouting method or by a dewatering scheme,
and
• the latter by straightening the bent struts or by
installing additional struts to compensate for
postloss capacity of the support system.

Çinicioğlu
Case History
COMPARISON OF GROUTING AND DEWATERING
• As far as constructibility is concerned, dewatering is more feasible than

grouting because very low permeability of a large-scale grout plug is not
easily achieved and is verified to eliminate the concern of leakage when
excavation is resumed, whereas lowering the water table in Chingmei
Formation will eradicate the risk of leakage.
• The concern of the dewatering effect to the adjacent buildings is shown
to be negligible while taking into account that the soil is overconsolidated
in the Taipei metropolitan area.
• Grouting serves to fill the path of boiling by injecting grouts to make
Sungshan III impermeable.
• If dewatering is adopted in the recovery work, the piezometric head in
Chingmei Formation is lowered below the bottom of excavation.
• Apparently, dewatering achieves the same goal as grouting.
• Calculations show that it takes 96 days to eliminate boiling instead of the
full year required by the grouting option.
• Additionally grouting, for this problem, costs $850,000, whereas
dewatering costs $262,000.

Çinicioğlu
Case History
• A lesson to be learned is that drilling for installation of a piezometer
should be done very carefully after an excavation has already
commenced and the ground contains water-bearing permeable
layers with a high piezometric head.
• Whether the piezometric head of the hole in the course of drilling
outweights those of the permeable layers penetrated should be
carefully evaluated.
• In addition, the effective overburden pressure at any stage of
excavation should be examined to be certain that it is larger than the
upward seepage pressure.

Çinicioğlu
GÜVENLİ VE EKONOMİK TASARIMLAR DİLEĞİYLE!
Doç Dr. Özer Çinicioğlu


Ozer-cinicioglu-Toprak Basınçları Ve Dayanma Yapıları

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ozer-cinicioglu-Toprak Basınçları Ve Dayanma Yapıları

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Çinicioğlu

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Yatay toprak basıncı

– Duvar ve zemin arasında sürtünme yoktur

– Zemin yüzeyi eğimsizdir ve düşey ve yatay

– Zemin gevşektir ve başlangıçta sükunettedir

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Yatay toprak basıncı

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Yatay toprak basıncı

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Aktif durum yatay toprak basıncı katsayısı

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Pasif durum yatay toprak basıncı katsayısı

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Yatay zemin itki

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Siltli kum Siltli kum

 Aktif yatay itki  675kN Bileske yatay itki  45kN

Coulomb’un Toprak Basıncı Teorisi

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Coulomb’un Toprak Basıncı Teorisi

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Bu daha önce Mohr

Coulomb’un Toprak Basıncı Teorisi

Coulomb’un Toprak Basıncı Teorisi

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

cos      1  sin 2 f   2sin f  cos  p  f  1  sin  

 açısı kayma yüzeylerinin yataya

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Düşey bir duvar için =0 olmakta ve

1  cos   cos 2   cos 2 f  

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Elde edilen  a   o tan 2 45  f 

Bu nedenle toplam gerilme çatlağının oluşmasından önce Rankine

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Gerilme catlaginin olusmasinin ardindan aktif itki

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

     tan  45  f  2   2c tan  45  f  2  esitligi yazilabilir

Duvarin birim uzunlugu icin pasif

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Farklı toprak basıncı teorilerinin

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Farklı toprak basıncı teorilerinin

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi

Rankine ve Coulomb Toprak Basınçlarının

Rankine ve Coulomb Toprak Basınçlarının

Doç. Dr. Özer Çinicioğlu Boğaziçi Üniversitesi