Κίνηση – Η έννοια της ταχύτητας

Στα παρακάτω οι κινήσεις των σωμάτων γίνονται πάνω σε μια ευθεία, προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση
(δεν κάνουν “πισωγυρίσματα”)

Θέση: Το σημείο στο οποίο βρίσκεται ένα σώμα.

Συμβολίζεται συνήθως με x.

Χρονική στιγμή: Η ένδειξη του χρονομέτρου από την

στιγμή που το θέσαμε σε λειτουργία.
Συμβολίζεται συνήθως με t.

*Μετατόπιση: Η απόσταση(το μήκος της διαδρομής)

μεταξύ δύο θέσεων. Συμβολίζεται συνήθως με Δx ή S.

Χρονικό διάστημα: Ο χρόνος που περνά μεταξύ δύο

χρονικών στιγμών. Συνήθως συμβολίζεται με Δt.
Σχήμα 1
Τροχιά: Οι θέσεις από τις οποίες περνά ένα σώμα κατά την διάρκεια της κίνησης του.

Σώμα Α: Σε χρονικό διάστημα Δt A =30 sec διανύει απόσταση Δx A =150 m

Σώμα Β: σε χρονικό διάστημα Δt B =20 sec διανύει απόσταση Δx B=90 m

Ποιο είναι πιο γρήγορο;

Μέση ταχύτητα (υ)

• Το φυσικό μέγεθος που σχετίζεται με την “γρηγοράδα” ενός κινούμενου σώματος.. Όσο πιο γρήγορο είναι ένα
σώμα τόσο πιο μεγάλη ταχύτητα έχει.
Δx
• Υπολογίζεται από τον τύπο υ= , όπου Δx → Η απόσταση που διανύει ένα σώμα,
Δt
Δt → Το χρονικό διάστημα στο οποίο διανύει το Δx
• Είναι παράγωγο μέγεθος.
• Παράγωγη μονάδα μέτρησης στο S.I: το 1m/s. Συνηθισμένη μονάδα επίσης είναι και το 1 Km/h
1
Km
m 1000 3600 Km Km m Km
Μετατροπή μεταξύ μονάδων ταχύτητας: 1 = = =3,6 => 1 =3,6
s 1 1000 h h s h
h
3600

παράδειγμα 1) Φυσική σημασία ταχύτητας.

α) 3m/s <=> Σε 1s διανύει απόσταση 3m β) 15Km/h <=> Σε 1h διανύει απόσταση 15Km

παράδειγμα 2) Βρείτε ποιο από τα παρακάτω σώματα είναι πιο γρήγορο.

Δx A 36 m m
α) Το σώμα Α στο χρονικό διάστημα Δt A=6 sec διανύει απόσταση Δx A =36 m ⇒ υ Α = = = 6
Δt A 6s s

Δx Β 24 m m
β) Το σώμα Β στο χρονικό διάστημα Δt Β =6 sec διανύει απόσταση Δx Β =24 m ⇒ υ Β = = =4
Δt Β 6s s

Δx Γ 24 m m
γ) Το σώμα Γ στο χρονικό διάστημα Δt Γ =8 sec διανύει απόσταση Δx Γ =24 m ⇒ υ Γ= = = 3
Δt Γ 8s s

Δx Δ 55 m m
δ) Το σώμα Δ στο χρονικό διάστημα Δt Δ=11 sec διανύει απόστασ Δx Δ =55 m ⇒ υ Δ= = = 5
Δt Δ 11 s s

παράδειγμα 3) Μετατροπή μεταξύ μονάδων ταχύτητας

m Km Km Km 36 m m
α) 2 =2⋅3,6 =7,2 β) 36 = =10
s h h h 3.6 s s
παράδειγμα 4) Ο Usain Bolt είναι ο κάτοχος του παγκοσμίου ρεκόρ στα 100m. Το χρονικό διάστημα για να διανύσει αυτή την
απόσταση είναι περίπου Δt = 10sec.
Δx 100 m m
α) Υπολογίστε την μέση ταχύτητα του σε m/s. Δx=100 m ⇒ υ=
= = 10
Δt 10 s s
m Km Km
β) Βρείτε την ταχύτητα του σε Km/h. υ = 10 = 10⋅3,6 = 36
s h h

Χρήση της μέσης ταχύτητας στον υπολογισμό μεγεθών κίνησης

Α) Όταν γνωρίζουμε την μέση ταχύτητα υ που έχει ένα σώμα και το χρονικό διάστημα Δt για το οποίο κινήθηκε τότε
υπολογίζουμε την μετατόπιση Δx την οποία διένυσε από την μαθηματική σχέση: Δx=υ⋅Δt
Δx
[Αιτιολόγηση: υ= ⇒ Δx=υ⋅Δt ]
Δt

παράδειγμα 5) Υπολογισμός απόστασης όταν γνωρίζω την μέση ταχύτητα και το χρονικό διάστημα.

i) Σώμα που κινήθηκε για χρονικό διάστημα Δt=4sec είχε μέση ταχύτητα υ=2,5m/s.
m
Η απόσταση (σε m) που διένυσε ήταν Δx=υ⋅Δt =2,5 ⋅ 4 s=10 m
s

ii) Σώμα που κινήθηκε για χρονικό διάστημα Δt=0,5h είχε μέση ταχύτητα υ=60Km/h.
Km
Η απόσταση (σε Km) που διένυσε ήταν Δx=υ⋅Δt =60 ⋅ 0,5 h=30 Km
h

iii) Σώμα που κινήθηκε για χρονικό διάστημα Δt = 2min είχε μέση ταχύτητα υ=10m/s.
Η απόσταση (σε m) που διένυσε ήταν:
m
Μετατρέπουμε πρώτα το χρόνο σε sec : Δt=2⋅60=120 sec => Δx=υ⋅Δt =10 ⋅ 120 s=1200 m .
s

B) Όταν γνωρίζουμε την μέση ταχύτητα υ που έχει ένα σώμα και την απόσταση Δx που διένυσε τότε υπολογίζουμε το
Δx
χρονικό διάστημα Δt για το οποίο κινήθηκε από την μαθηματική σχέση Δt =
υ
Δx Δx
[Αιτιολόγηση: υ= ⇒ Δx=υ⋅Δt ⇒ Δt = ]
Δt υ

παράδειγμα 6) Υπολογισμός χρονικού διαστήματος όταν γνωρίζω ταχύτητα και απόσταση κίνησης

i) Σώμα διένυσε απόσταση Δx = 100m με μέση ταχύτητα υ=4m/s.

Δx 100 m
Το χρονικό διάστημα(σε sec) της κίνησης ήταν Δt = = =25 sec
υ 4 m/ s

ii) Σώμα διένυσε απόσταση Δx = 600Km με μέση ταχύτητα υ = 150Km/h.

Δx 600 Km
Το χρονικό διάστημα( σε h) της κίνησης ήταν Δt = = =4 h
υ 150 Km/h

iii) Σώμα διένυσε απόσταση Δx = 180Km με μέση ταχύτητα υ=5m/s.

Το χρονικό διάστημα (σε h) της κίνησης ήταν:
Δx 180 Km
Μετατρέπουμε πρώτα την ταχύτητα σε Km/h: υ=5 m/ s=5⋅3,6=18 Km/ h => Δt = = =10 h
υ 18 Km/ h

Στιγμιαία ταχύτητα: Η ταχύτητα που έχει το κινητό σε μια ορισμένη χρονική στιγμή(Η ένδειξη του κοντέρ[ταχυμέτρου]).

Η στιγμιαία ταχύτητα και η μέση ταχύτητα σχετίζονται ως εξής: Σε μια συγκεκριμένη διαδρομή το σώμα μπορεί να μην
έχει σταθερή στιγμιαία ταχύτητα κάθε χρονική στιγμή. Η μέση τιμή της στιγμιαίας ταχύτητας του για αυτή την διαδρομή
είναι η μέση ταχύτητα του που υπολογίζουμε.(παράδειγμα ασκ.14 φυλλαδίου)

*Μετατόπιση: Στην Φυσική τα μεγέθη Δx και S είναι διαφορετικά. Το ένα αφορά διανυσματική αλλαγή στην θέση ενός
σώματος και το άλλο το μήκος της διαδρομής που έχει διανύσει το σώμα. Επειδή αυτές οι διαφορές είναι εκτός ύλης, στα
πλαίσια των σημειώσεων θα χρησιμοποιούμε τα δύο σύμβολα ισοδύναμα σαν να πρόκειται για το μήκος της διαδρομής που
διανύθηκε. Για περισσότερες λεπτομέρειες συμβουλευτείτε την 2.1 υποενότητα του βιβλίου.