Unite10

KIRIK
ÇIKIK VE
BURKULMALARDA İLK

YARDIM
• Kırıklar ve İlk yardım
İÇİNDEKİLER
• Çıkık ve İlk Yardım
• Burkulma ve İlk Yardım
• Kırık Çıkık ve Burkulmda İLK YARDIM VE ACİL
Tespit Yöntemleri SAĞLIK HİZMETLERİ
Prof. Dr.
Nadiye ÖZER
• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;
• Kırık, çıkık ve burkulmayı
tanımlayabilecek,
HEDEFLER
• Kırık, çıkık ve burkulmada ilk
yardımın temel uygulamalarını
öğrenebilecek ve uygulayabilecek,
• Kırık, çıkık ve burkulmada tespit
yöntemlerini bilecek ve
uygulayabileceksiniz
ÜNİTE
10
© Bu ünitenin tüm yayın hakları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne aittir. Yazılı izin alınmadan
ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve
dağıtımı yapılamaz.
Kırık Çıkık ve Burkulmalarda İlk Yardım

Kırık Çıkık ve Burkulmalarda
İlk Yardım
Kırıklar Çıkıklar Burkulmalar
Kırık, Çıkık ve
Çeşitleri
Burkulmada Tespit
Belirtileri İlk yardım Belirtileri Belirtileri
Deri Omuz‐
Dirsek‐ Burkulmada
bütünlüğüne İlk yardım
göre ilk yardım Çene
çıkığında
Kırık uçların Kafatsı ve
durumuna omurga
göre kırığında
Kemik Köprücük
dokusunun kemiği
özelliğine kırığında
göre
Kaburga
kırığında

Üst kol‐
Dirsek‐ Ön
kol‐ parmak
kırığında

Kalça
kemiği
kırığında

Üst bacak‐
diz kapağı‐
alt bacak
kırığında

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2
GİRİŞ
Teknoloji ile birlikte günlük hayatta yer alan araç gereçler, aktif yaşam tarzı
ve yaşam süresinin uzaması; hayatın her alanında görülebilecek kazalarla birlikte
yaralanmalarda da artışa yol açmaktadır. Bu yüzden travmalar tüm dünyada
kazalara bağlı ölüm nedenleri arasında ilk sırada bulunmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü’nün 2014 yılı verilerinde yaralanma oranı dünyada
73/100.000 iken ülkemizde 39/100.000 olarak belirtilmektedir. Ülkemizde, kırık,
çıkık ve burkulmaların içinde yer aldığı ortopedik travmaların çok fazla görüldüğü
bilinmektedir. ABD’de yılda yaklaşık 20 milyonu kırık, çıkık ve burkulma ile
sonuçlanan ve 8000 kişinin yaşamını yitirmesine neden olan ortopedik travmaların
meydana geldiği bildirilmektedir. Bu travmaların en önemli nedeni motorlu araç
kazaları, düşme ve spor kazalarıdır. Ev kazaları ve oyun çocukluğu dönemi ve
Kazalar dışında kas iskelet sisteminin hastalıkları kırık, çıkık ve burkulmalara maruz
kalmayı kolaylaştırabilir. Çocuklarda oyun kazaları ve ileri yaşlarda düşmeler; kırık,
çıkık ve burkulma sıklığını artırmaktadır.
Kırık, çıkık ve burkulmalara olay yerinde doğru ve zamanında müdahalede
bulunulmadığı zaman, yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilecek aynı
zamanda yaşamsal tehlike oluşturabilecek komplikasyonlar görülebilir. Çok basit,
herkesin yapabileceği doğru müdahalelerle yaşam kurtarmak ve ikincil sorunları,
komplikasyonları önlemek mümkündür. Doğru ve zamanında müdahale
komplikasyonları azaltacağı gibi ölüm oranlarını da düşürecektir. Bu nedenle kırık,
çıkık ve burkulmalarda ilk yardım uygulamaların bilip gereğini uygulamak ve
gereksiz müdahalelerden kaçınmak oldukça önemlidir.
KIRIKLAR VE İLK YARDIM
Kırığın Tanımı
Travma veya patolojik durum nedeniyle kemiğin anatomik bütünlüğünün
bozulmasına kırık denir. Darbe sonucu ya da kendiliğinden oluşur. Basit bir çatlak

Kırık çıkık ve şeklinde olabileceği gibi, kemiğin tamamen birbirinden ayrılması ya da
burkulmalarda gereksiz parçalanması şeklinde de olabilir. Kırığı oluşturan kuvvet, sadece kemiği kırmayıp
müdahalelerden beraberinde kemiğin etrafındaki deri, kas, tendon, ligament, damar, sinir yapıları
kaçınmak ve komşu organları da yaralayabilir.
komplikasyonları
önlemek için gereklidir. Çocuklarda, kemik dokusunun elastik olmasından dolayı kırıklara daha az
rastlanmaktadır. Yaşlılarda, kas tonüsünde azalma, eklemlerde hareket azlığı,
omurgada artrite bağlı düşme sonucu kırıklara sık rastlanır. Trafik kazaları her yaş
grubunda kırıklara neden olur. Yaş ile birlikte kendiliğinden kırık oluşma riski artar.
Kırığın Çeşitleri
Deri bütünlüğüne göre kırıklar
Kırık olan kemik ucu, deri ya da mukozayı delerek dışarı çıkar ya da mukoza
içinde kalır. Açık (bileşik) kırık, kapalı (basit) kırık ve komplike kırık olmak üzere üçe
ayrılır.
Açık (bileşik) kırık: Kemik dokusunun dış̧ ortamla temasını sağlayacak şekilde
deri bütünlüğü bozulmuştur (Resim 10.1). Özellikle kas, damar, yağ dokusu ve
deriyi parçalayarak kemiğin özellikle uzun parçası dışarı çıkar. Genellikle doğrudan
travma sonucu meydana gelir. Açık kırıkta semptomlar, daha ağır, kanama ve
enfeksiyon gelişme olasılığı fazladır. Kırıkta zedelenme sadece kemik dokusu ile
sınırlı olmayıp, çevredeki kas, damar, sinir ve eklemlerde de hasar olabilir.
Kapalı (basit) kırık: Doğrudan ya da dolaylı travma ile kemik kırıldığı halde,
kırık üzerindeki derinin bütünlüğü bozulmamış̧ ve kırık kemik uçları deriden dışarı
çıkmamıştır (Resim 10.1). Kapalı kırığa basit kırık da denir.
Komplike kırık: Kırılan kemikle birlikte yakınında bulunan organlar hasar
görmüştür. Hem kemik kırılır, hem de organ kırık kemik tarafından yaralanır.
Örneğin kaburga kırıklarında plevra veya akciğer yaralanabilir.

Resim 10.1. Deri Bütünlüğüne Göre Kırıklar
Kırık uçların durumuna göre kırıklar
Ayrılmış̧ (Deplase) kırık: Kemik uçlarının birbirinden ayrıldığı kırıktır.
Ekstremitede şekil bozukluğuna neden olduğundan değişik şekillerde görülebilir
(Resim 10.2).

Kemik uçlarının  Kemiğin ortasından düz olarak kırılması sonucu oluşan transvers kırık
birbirinden ayrılma  Kemiğin ortadan dik olmayan açıdan kırılması sonucu oluşan oblik kırık
durumuna göre kırıklar;  Kırık çizgilerinin kemiği tam olarak çevrelemesi sonucu oluşan spiral
transvers, oblik, spiral, kırık
kopma ve parçalı kırık
 Kemikten bir parçanın kopması sonucu oluşan kopma kırığı
olarak gruplandırılır.
 Kemikte ikiden fazla parça oluşması sonucu görülen parçalı kırık


Resim 10.2. Ayrılmış Kırık Çeşitleri
Ayrılmamış (Nondeplase) kırık: Kemik dokusunun bütünlüğü bozulmuş,
ancak kırık uçları birbirinden ayrılmamıştır (Resim 10.3). Bu tür kırıklar olay
yerinde incinme ya da burkulma olarak değerlendirilebilir.
 Çatlama çizgisi şeklinde oluşan linear kırık
 Kemikte bükülme, eğrilme şeklinde oluşan yaş ağaç kırığı
 Kemiğin ezilmesi şeklinde oluşan kompresyon (sıkışma) kırığı

Linear kırık Yaş Ağaç Kırığı Sıkışma Kırığı
Resim 10.3. Ayrılmamış Kırık Çeşitleri

Kemik dokusunun özelliğine göre kırıklar
Travmatik kırık: Trafik kazası, ev kazası, iş kazası, düşme, çarpma, darp, spor
Kemik dokusunun yaralanması gibi fiziksel bir kuvvet sonucunda oluşan kırıktır.
özelliğine göre kırıklar;
travmatik, patolojik ve Patolojik kırık: Kanser, paget hastalığı gibi kemik ve kemik dokusunun
yorgunluk kırığı olarak fizyolojik yapısını bozan hastalıklar sonucu oluşan kırıktır.
gruplandırılır. Stres (yorgunluk) kırığı: Stres durumunda sürekli tekrarlayan zorlama ve
yorgunluk sonucunda bir travma olmaksızın kırık oluşabilir.
Kırık Belirti ve Bulguları
 Hareket ile artan ağrı
 Hassasiyet
 Deride solukluk, soğukluk hissi
 Şişlik, kanama, morarma
 Şekil bozukluğu
 Kol ya da bacağı kullanmaktan sakınma, koruma
 Hareket kaybı, anormal hareket
 Kırık sırasında ya da sonrasında sürtünme sesinin duyulması
 Kırık kemik ucunun dışarıdan görülmesi
Kırıkta İlk Yardımın Temel İlkeleri
Kırığın türü ne olursa olsun ilk yardımda temel uygulamalar vardır.
 Yaşamsal tehlikesi olan yaralanmalara öncelik verilir.
 Yaralının solunum yolu açıklığı, solunumu ve dolaşımı kontrol edilir.
 Yaralının durumu ve kırığın nerede ve ne derecede olduğu anlaşılmadan
Yaşamı tehdit eden bir
durum yoksa, yaralı hareket ettirilmez.
zedelenen bölge tespit  Yaşamı tehdit eden bir durum yoksa zedelenen bölge tespit edilmeden
edilmeden yaralı yaralı taşınmaz.
taşınmaz.  Deride yara varsa temiz bir pansuman materyali ile kapatılır.
 Yarada bulunan kemik parçaları kanama, damar ya da sinir hasarına neden
olacağı için çıkarılmaz.
 Kırık, yerine yerleştirilmeye çalışılmaz.
 Açık kırıklarda tespit öncesi kanam durdurulmalıdır.
 Kırıktan etkilenen kol ise yüzük ve saat gibi takılar çıkarılmalıdır.
 Kırık olan bölge atel kullanılarak çevredeki eklemleri hareketsiz hâle
getirecek şekilde tespit edilir.
 Tespit edilen ekstremite ise kalp seviyesinden yukarıda tutulur.
 Kırıklı bölgenin alt kısmında nabız, deri rengi, sıcaklık ve duyu kontrol
edilir.
 Yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmez.
 Sıcak tutulur.
 Göğüs, kaburga, köprücük kemiği ve kol kırıklarında yaralıya oturur ya da
yarı oturur pozisyon verilir. Diğer tüm kırıklarda mümkünse sırt üstü yatış̧
pozisyonu verilir.
 112 Acil Yardım Merkezinden yardım istenir.
Açık kırıklarda ilk yardım:
 Gerekmiyorsa yaraya dokunulmaz.
 Yaradan çıkan dokular içeri itilmez.
 Yara yıkanmaz.
 Temiz örtüyle yara kapatılır
 Kırık sabitlenir.

Resim 10.4. Kırıkta Yaralıya Verilecek Pozisyonlar

Aksi ispat edilinceye dek, hareket kısıtlılığı, şişlik, ağrı ya da kızarıklık
varlığında kemik dokuda kırık olduğu düşünülmeli ve bu bölge hareketsiz hâle
getirilmelidir.
ÇIKIK VE İLK YARDIM
Çıkık, eklemdeki kemik yüzeylerinin birbirinden uzaklaşması, eklemi
oluşturan en az iki kemikten birinin eklem boşluğundan ayrılmasıdır (Resim 10.5).
Ligament ve kapsül yaralanması gibi ciddi sorunlar ortaya çıkabilir. Eklem
yüzeyleri birbirinden tamamen ayrılmış̧ kemik uçları değişik pozisyonlarda
Çıkıkta eklem, tıbbi
kilitlenmiş̧ olabilir. Herhangi bir hareket hem çok güçtür hem de ağrılıdır. Eklem,
müdahale olmadan
normal konumuna tekrar eski konumuna kendiliğinden dönemez. Başlıca nedenleri düşme çarpma ve
dönemez. eklemi normalden fazla zorlamadır.
Çıkığa en yatkın eklemler: omuz, dirsek, parmak, kalça, ayak bileği ve çene
eklemleridir.

Resim 10.5. Omuz, Parmak ve Kalça Çıkığı
Çıkık Belirtileri
 Hareket kısıtlılığı
 Ağrı (Çıkık bölgesinde oluşan şiddetli ağrı, kemik yerine oturana kadar
devam eder)
 Hassasiyet
 Şişlik, kızarıklık ve morarma
 Çıkığın yer ve tipine göre eklem bölgesinde uzama kısalma tarzında şekil
bozukluğu
Çıkıkta İlk Yardım
 Gerekmedikçe yaralı hareket ettirilmemelidir.
 Etkilenen eklem bulunduğu şekilde bandajla tespit edilmelidir.
 Çıkık asla yerine oturtulmaya çalışılmamalı, ovulmamalı, masaj
yapılmamalıdır.
 Çıkığın alt bölgesindeki deri rengi, ısısı ve nabzı kontrol edilmelidir.
 Yaralının üzeri örtülerek vücut sıcaklığı korunmalıdır.
 Bölgede nabız, deri rengi ve ısı kontrol edilir.
 Çıkık eklem üzerine havlu ya da bir başka materyale sarılı buz torbası
konulmalıdır.
 Gerekirse 112 Acil Yardım Merkezinden tıbbi yardım istenmelidir.
Burkulma, yapıların
zarar görme derecesine BURKULMA VE İLK YARDIM
göre hafif ya da ciddi
olabilir. Burkulma, eklemin normal hareket sınırının ötesinde bükülmesi ve gerilmesi
sonucu, eklemde yer alan bağ ve kapsül gibi yapıların zedelenmesi veya
yırtılmasıdır (Resim 10.6). Burkulma, yapıların zarar görme derecesine göre hafif
ya da ciddi olabilir. Burkulma sıklıkla diz, ayak ve el bileğinde meydana gelir.

Resim 10.6. Ayak Bileğinde Burkulma
Burkulma Belirtileri
 Burkulmanın olduğu bölgede ilk anda hissedilip kaybolan, ancak birkaç
saat sonra yeniden başlayan ağrı
 Eklem bölgesinde şişlik, kızarıklık ve morluk
 Hareket kısıtlılığı
Burkulmada İlk Yardım
 Zedelenen bölge hareket ettirilmez.
 Burkulmada ICE (Ice, Compression, Elevation) uygulaması önemlidir.
Burkulmada ICE  Zedelenmeden sonra ilk 24 saat içinde aralıklı olarak ekleme buz torbası
uygulaması önemlidir. ile soğuk uygulama (Ice) yapılır (Resim 10.7).
Ice: Soğuk uygulama
 Elastik bandaj (Compression) uygulanarak şişlik önlenmeye çalışılır.
Compresion: Bandaj
Elevation: Yükseltme  Şişliği önlemek için zedelenen bölge yükseltilir (Elevation).
 Gerekirse 112 Acil Yardım Merkezinden tıbbi yardım istenmelidir.

Resim 10.7. Burkulmada İlk Yardım
Kırık, çıkık ve burkulma belirtilerini ayırt etmek zordur. Kesin tanı hastane
ortamında yapılan tetkikler sonucunda konur. Röntgen çekilmeden kesin karar
verilemeyeceğinden, burkulmalar daima sanki kırıkmış̧ gibi tespit edilmelidir. Aksi
taktirde kırığa veya çıkığa dönüşebilme ihtimali vardır.
KIRIK ÇIKIK VE BURKULMALARDA TESPİT YÖNTEMLERİ
Kırık, çıkık ve burkulma olay yerinde ilk görüldüğünde tespit edilir. Tespit
için ilk yardımcı elde olan malzemeleri kullanır. Bunlar üçgen sargı, rulo sargı,
battaniye, hırka, eşarp, kravat gibi yumuşsak malzemeler ile tahta, karton,
mukavva gibi sert malzemeler olabilir.
Tespit sırasında dikkat edilmesi gereken noktalar:
 Tespit öncesinde yüzük ve saat gibi takılar çıkarılmalıdır.
 Çıkarılan takılar yaralıya veya yakınlarına iade edilmek üzere saklanmalıdır.
 Üst taraf kemikleri parmak uçları görülecek şekilde tespit edilmelidir.
 Parmak uçlarından dolaşım kontrolü yapılmalıdır. Tespitten önce, tespit
sırasında ve sonrasında parmak uçlarından dolaşım kontrolü, derinin
ısısına ve rengine bakılarak yapılmalıdır.
 Kalça ve alt taraf kemiklerinin kırık, çıkık ve burkulmalarında yaralının
varsa ayakkabısı çıkartılmamalı ve ayakkabı bağları gevşetilmelidir.
 Tespit sırasında yaralı bölge sabit tutulmalıdır.
 Açık kırık gelişmişse yaranın üzeri temiz bir bez/örtü ile kapatılmalıdır.
 Kanama varsa durdurulmalıdır.

Kırıkta tespit; kırık  Tespit edilecek bölge önce yumuşak malzeme ile kaplanmalıdır.
bölgenin üstünde ve  Yaralı bölge nasıl bulunduysa öyle tespit edilmelidir, düzeltilmeye
altında kalan eklemleri çalışılmamalıdır.
de içerecek şekilde  Kırıkta tespit, kırık bölgenin üstünde ve altında kalan eklemleri de içerecek
yapılmalıdır. şekilde yapılmalıdır.
 Şerit sargılar kırık bölgenin üzerine bağlanmamalıdır.
 Gerekirse Acil Yardım Merkezi 112’den tıbbi yardım istenmelidir.
Kırıklarda Tespit Yöntemi
Kafatası ve omurga (vertebra) kırığında tespit yöntemi
Başa alınan şiddetli darbe sonucunda kafatasında kırıklar oluşabilir. Ancak
kafatası kırıklarında, beyin zedelenmesi veya beyinde kanamanın gelişmesi, kırık
oluşmasından daha da önemlidir.
Kafatası kırığında göz çevrelerinde ve kulak arkasında morluklar gelişebilir.
Ayrıca burun, kulak ve açık yara bölgesinden berrak veya pembemsi sıvı sızıntısı
olabilir. Bu sıvının aktığı yeri tamponlanmak sıvının akışını engelleyerek kafa içi
basıncını daha da arttırır. Bu yüzden sıvının aktığı bölge temiz bir bez ile
kapatılarak sıkı olmayacak şekilde bir sargı ile tespit edilir.
Omurga kemiklerindeki kırıklara bağlı olarak felçler ve ölüme kadar
gidebilecek sonuçlar oluşabilir. Omurga yaralanmaları içinde en sık görülen boyun
omuru yaralanmalarıdır. Omurga kırıklarında bölgede ağrı, kol ve bacaklarda duyu
kaybı, hareketlerde kısıtlılık, karıncalanma ve uyuşukluk gibi belirtiler görülür.
Omurga kırığından şüphe edildiğinde hemen 112 Acil Yardım Merkezinden tıbbi
yardım istenmelidir. Yaralı, kesinlikle hareket ettirilmemeli ancak yaralının
bulunduğu yerde yaşamsal tehlike söz konusu ise baş boyun gövde ekseni
bozulmadan acil taşıma tekniklerinden uygun olan bir yöntemle güvenli bir yere
taşınmalıdır.
Servikal vertebra travması varsa boyun iki yanına ince yastık veya kum
torbaları ile desteklenir veya servikal boyunluk varsa bu dikkatlice takılır.
Torakolumbar travma varsa lumbar lordoz ince yastıklarla desteklenir ve gövdenin
dönmesine engel olunacak şekilde tespit edilir (Resim 10.8 ).

Resim 10.8. Servikal Vertebra Kırıklarında Destekleme ve Atelleme

Omurga kırıkları felç olma olasılığının yüksek olduğu kırıklardır. Öncelikle
Omurga kırıklarında
temel yaşam desteği sağlanır ve ardından yaralı sırt üstü sert bir tahta/sedye
yaralının sedyeye
üzerine yatırılır. Boyun, bel ve diz altı boşlukları doldurulur. Yaralının sedyeye
yatırılmasında en az üç
yatırılmasında en az üç ilk yardımcıya ihtiyaç vardır. Birinci kişi baş ve boyun, ikinci
ilk yardımcıya ihtiyaç
kişi sırt ve kalçadan, üçüncü kişi bacak ve ayak bileğinden tutar. Boyun omuru
vardır.
kırıksa 4. kişi sadece başı tutar. Kesinlikle ayağı kaldırılmaz hareket ettirilmez.
Hareketsizlik sağlanarak sedye ile sevki sağlanır (Resim 10.9).

Resim 10.9. Omurga Kırıklarında Sedyeye Yerleştirme

Köprücük kemiği kırığında tespit yöntemi
Kırığın olduğu taraftaki omuz, sağlam omuza göre daha aşağıdadır. Omuz
yükseltilemez ve yaralı kolunu dirsekten destekleme ihtiyacı gösterir.
Tespit sırasında;
 Öncelikle kırık olan tarafın kolu gövdeye yaklaştırılır.
 Koltuk altına yumuşak malzeme yerleştirilir.
 Daha sonra her iki köprücük kemiği üzerine katlanmış̧ sargı konur ve
koltuk altından bağlanır.

Köprücük kemiği  Koltuk altına bağlanan sargılar arasına geçirilen bir tespit malzemesi ile
kırığında kırık taraftaki omuzlar aynı hizaya gelinceye kadar gerdirilir ve sıkıca bağlanır.
kol, üçgen sargı ile  Kırık taraftaki kol, üçgen sargı ile askıya alınır.
askıya alınır.  Üçgen sargı yaralının gövdesinin üzerinde, üçgenin tepesi dirsek tarafında,
tabanı gövdeyle aynı hizada olmalıdır.
 El dirsek hizasında bükülü olarak göğsün alt kısmına yerleştirilir.
 Üçgen bandajın iki ucu yaralının boynuna düğümlenir.
 Tespit edilen elin parmakları görülecek şekilde olmalıdır
 Yaralının parmakları dolaşım yönünden izlenir (Resim 10.10).

Resim 10.10. Köprücük Kemiği Kırığında Tespit Yöntemi

Kaburga kırıklarında tespit yöntemi
Kaburga kırıkları göğüs hareketlerinin bozulmasına, akciğerlerin kısmen veya
tamamen sönmesine neden olurlar. Nefes alıp vermek zorlaşır.
Kaburga kırığı tespitinde:
 Tek kaburga kırığında yaralı rahat ise tespit işlemi uygulanmayabilir.
 Göğüs duvarının sabitlenmesi yaralıyı rahatlatıyorsa tespit işlemi
uygulanır.
 İki adet katlanmış̧ üçgen sargı hazırlanır.
 Yaralı derin nefes verdikten sonra sargı geniş̧ olarak uygulanır.
 İkinci sargı, birinci sargıyı 3⁄4 üzerinde kapatacak şekilde sıkıca sarılır.
 Tespit için düğüm kırık olmayan tarafa atılır.
 Kırık taraftaki kol avuç içi göğse bakacak, başparmak yukarıyı gösterecek
şekilde ön kola 45° lik açı verilerek göğüs üzerine yerleştirilir ve tespit için
Tek kaburga kırığında, askıya alınır (Resim 10.11).
yaralı rahat ise tespit
işlemi
uygulanmayabilir.
Resim 10.11. Kaburga Kırıklarında Tespit Yöntemleri

Üst kol/pazı kemiği kırığında tespit yöntemi
 Üst kol/pazı kemiği sert bir atel ile omuz ve dirsek arası iki taraflı tespit
edilir.
 Koltuk altına yerleştirilen atel, üst kolun dış̧ tarafına omuz hizasından
yerleştirilen atelden daha kısa olmalıdır.
 Ön kol üçgen sargı ile askıya alınır ve daha sonra kırık olmayan tarafın
koltuk altından gövdeye tespit edilir (Resim 10.12).

Dirsek kırığı bükülmüş
vaziyette bulunduysa
kol askısı desteği
yardımı ile tespit edilir.

Resim 10.12. Üst Kol/Pazı Kemiğinin Tespiti

Dirsek kırığında tespit yöntemi
 Kol gergin durumda bulunduysa, hastanın vücudu boyunca gergin ve deri
ile arası yumuşak malzemeyle doldurulmuş̧ tespit malzemeleri yardımıyla
tespit edilir.
 Eğer bükülmüş̧ vaziyette bulunduysa, bir kol askısı desteği yardımıyla
tespit edilir (Resim 10.13).

Resim 10.13. Dirsek Kırıklarda Kol Gergin Vaziyette Bulunmuşsa ve Dirsekten
Bükük Bulunmuşsa Yapılacak Tespit

Ön Kol kırığında tespit yöntemi
 İki atel varsa başparmak yukarıda kalacak şekilde kolun iki tarafından
atellenir.
 Tek atel varsa avuç içi yere gelecek şekilde kol atelin üzerine yerleştirilir.
Düğümler atelin üzerinde olacak şekilde kol atele tespit edilir.
Ön kol kırığında hiçbir
 Ön kol kemiği kırıklarında atel malzemesi bulunamaz ise ceket veya
şey bulunmuyorsa kol
gömlek eteği, ön kol üzerinden kaldırılıp tespit edilir.
gövdeye yaklaştırılarak
 Hiçbir şey bulunamıyorsa kol gövdeye yaklaştırılarak rahat pozisyonda
tespit edilir.
sabitlenebilir (Resim 10.14).

Resim 10.14. Ön Kol Kırığında Tespit Yöntemleri

Parmak kemiği kırığında tespit yöntemi
 Parmak kırığında tespit için yaralı parmak, yanındaki sağlıklı parmağa sargı
ile sarılır (Resim 10.15).

Resim 10.15. Parmak Kırığında Tespit Yöntemleri

Kalça kemiği kırığında tespit yöntemi
Kalça bölgesinde idrar kesesi, idrar kanalı gibi organlar bulunduğundan kırık
ile birlikte bu organlarda yaralanmalar, büyük damarların yırtılmasına bağlı olarak
aşırı kan kaybı ve şok gelişebilir. Bu nedenle kalça kemiği kırıklarında erken tespit
ölüm riskini azaltabilir.
Kalça kemiği kırıklarında kırığın genel belirtileri dışında idrar ve dışkılamada
zorluk vardır. Krista iliyak ve simfisiz pubis üzerine bastırıldığında hassasiyet varsa
kalça kemiği kırığından şüphelenilmelidir (Resim 10.16).
Kalça kemiği kırığında

genel belirtiler dışında
idrar ve dışkılamada
zorluk vardır.

Resim 10.16. Kalça Kemiği Kırığı Belirtisi
Kalça kemiği kırığı tespitinde:
 Yaralı sırtüstü yatırılır.
 Her iki bacak arasına bir dolgu malzemesi konur.
 Beş tane şerit şeklinde sargı kullanılır.
 Dış̧ taraftaki atelin uzunluğu koltuk altına kadar olacak şekilde atel ile
tespit yapılır.
 Ayak bileklerinin altına şerit sargı yerleştirilip ayaklar üzerinde
çaprazlanarak ayak tabanında düğümlenerek tespit edilir
 Sargılar dizler ve bilekler altından kaydırılarak yerleştirilir.
 Sargılardan ikisi kalça ve dizler arasında diğer ikisi dizler ve bilekler
arasında olacak şekilde düğümlenerek tespit edilir.
 Bütün düğümler aynı tarafta olmalıdır (Resim 10.17).
 Atelin olmadığı yerde çarşafla tespit gerçekleştirilir.

Resim 10.17. Kalça Kemiği Kırığında Tespit
 İstenmeyen hareketlerinde engellenmesi için sağlam bacak da birlikte
tespit edilebilir (Resim 10.18).

Resim 10.18. Kalça Kemiği Kırığında Sağlam Bacağa Tespit
Üst bacak (uyluk) kemiği kırığında tespit yöntemi
Diz ile kalça arasındaki Uyluk kemiği kırığında sert tespit malzemesi kullanılarak tespit
kemikte kırık varsa, yapılabileceği gibi sağlam bacağa tespit uygulaması da yapılabilir. Sağlam bacağa
topuktan koltuk altına tespit uygulaması, kalça kemiği kırığında tespit uygulaması gibidir.
kadar iç ve dış yandan
Diz ile kalça arasındaki kemikte kırık varsa, topuktan koltuk altına kadar iç
atel tespiti yapılmalıdır.
ve dış yandan atel tespiti yapılmalıdır (Şekil.10.19).

Resim 10.19. Kırıklarda Destekleme Atelleme
Kalça ile diz arasındaki kırıkların tespiti için bütün bacak çift taraflı destek ile
sarılır. Desteklerden dış̧ tarafta olanı koltuk altına kadar uzanmalıdır. İstenmeyen
hareketlerin de engellenmesi için sağlam bacak da birlikte tespit edilebilir.
Diz kapağı kırığında tespit yöntemi
Yaralının bacağı düz ya da bükülü durumda bulunabilir. Bacak, bükük ise
düzeltilmeye, düz ise bükülmeye çalışılmaz. Bulunduğu şekilde tespit edilir.
Bacak düz vaziyette bulundu ise;
 Yaralı sırtüstü yatırılır.

Diz kapağı kırığında  Sert tespit malzemesi, kalçadan ayağa kadar kırık bacağın altına
bacak bükülü vaziyette yerleştirilir.
bulunduysa yaralının  Sargılardan iki tanesi diz ve bilek arasına, iki tanesi de kalça ve dizler
pozisyonu korunarak arasına yerleştirilip düğümleri dış̧ tarafa ve aynı yönde olacak şekilde
tespit işlemi uygulanır. bağlanır.
 Ayak bileği ekleminin hareketini engellemek için beşinci sargı sert tespit
malzemesinin altından geçirilip ayağın üzerinden çaprazlanarak ayak
tabanında bağlanır (Resim 10.20).

Diz kapağı kırığında Resim 10.20. Bacak Düz Durumdayken Diz Kapağı Tespiti
bacak bükülü vaziyette
Bacak bükülü vaziyette bulundu ise;
bulunduysa yaralının
pozisyonu korunarak  Yaralının bulunduğu pozisyon korunur.
tespit işlemi uygulanır.  Sert tespit malzemesi, bükülü bacağın iki yanına gelecek şekilde
yerleştirilir.
 Bükülü pozisyon bozulmayacak şekilde sert tespit malzemeleri sargılarla
karşılıklı bağlanır (Resim 10.21).

Resim 10.21. Bacak Bükülü Durumdayken Diz Kapağı Tespiti (Kaynak: Kırık Çıkık
ve Burkulmalarda İlk Yardım ‐ mtegm.meb.gov.tr 2011 )
Alt bacak kemikleri kırığında tespit yöntemi
 Diz ile ayak arasında ki kemiklerde kırık varsa uygulanacak atelin boyu
topuktan kalçaya kadardır (Şekil.10.22).

Resim 10.22. Alt Bacak Kemikleri Kırığında Tespit
Ayak ve ayak bileği kırığında tespit yöntemi;
 Yaralının ayakkabıları çıkarılmadan bağları çözülür.
 Oturur ya da yatar pozisyon verilir.

Ayak bileği kırığında  Bilek seviyesinde sarılmış̧ sekiz şeklinde bir bandajla her iki ayak birlikte
yaralının ayakkabısı tespit edilir ve yumuşak malzemelerle iyice kaplanmış̧ (rulo yapılmış̧ bir
varsa çıkarılmaz, sadece battaniye) bir yüzeye dayamak suretiyle bacakları yukarıda tutmak gerekir.
bağları çözülür.  Rulo hâline getirilmiş̧ destek malzemesi (yastık, katlanmış̧ battaniye, hırka
gibi.) ayak tabanını da içine alacak şekilde yerleştirilir ve sargılarla tespit
edilir (Resim 10.23).
 Tespit edilen ayak katlanmış̧ battaniye, yastık gibi malzemeler kullanılarak
yükseltilir.


Resim 10.23. Bacak Bükülü Durumdayken Diz Kapağı Tespiti
Çıkıkta Tespit Yöntemi

Omuz çıkığında askıya Omuz çıkığında tespit yöntemi
alınan kol, üçgen sargı Omuz çıkığında, kol kemiğinin üst ucu öne doğru kayar ve normal omuz
ile yaralının gövdesine kabarıklığı kaybolur. Omuz çıkığında yaralı, kolunu gövdesinden uzakta tutmaya
tespit edilir. çalışır, yaklaştırmaya çalıştığında ağrı olur.
Tespit sırasında;
 Çıkık kesinlikle yerine konmaya çalışılmamalıdır.
 Yaralı oturtularak rahat ettiği pozisyonda tespit yapılır.
 İki adet üçgen sargı ve koltuk altına yerleştirmek için yastık, katlanmış̧
battaniye gibi yumuşak destek malzemesi temin edilir.
 Destek malzemesi koltuk altına yerleştirilir.
 Üçgen sargı ile kol askıya alınır.
 Askıya alınan kol, diğer üçgen sargı ile yaralının gövdesine tespit edilir
(10.24).
 Parmak uçlarından dolaşım kontrol edilir.

Resim 10.24. Omuz Çıkığında Tespit
Dirsek çıkığında tespit yöntemi
Önkol atele alınıp üçgen sargıyla tespit edilir (Resim 10.25).

Resim 10.25. Dirsek Çıkığında Tespit

Çene çıkığında tespit yöntemi
Çene kırıkları ve çıkıklarında sarkmanın engellenmesi için mutlaka başla
birlikte tespit edilmesi gereklidir (10.26).

Dirsek çıkığında ön kol

atele alınıp üçgen
sargıyla tespit edilir.

Resim 10.26. Çene Çıkığında Tespit
Burkulmada Tespit Yöntemi
En çok ayak bileğinde burkulmalara rastlanır ve elastik bandaj yoksa rulo
sargı ile tespit gerçekleştirilir.

En çok ayak bileğinde
burkulmalara rastlanır
ve elastik bandaj yoksa
Örnek
•Elastik bandaj ve rulo sargının olmadığı durumlarda örneğin
rulo sargı ile tespit eşarp, tülbent gibi ortamda var olan materyal katlanarak sargı
gerçekleştirilir. haline dönüştürülebilir.
Tespit sırasında:
 Tespit işlemine ilk önce ayak bileği çevresinde dairesel sargı ile başlanır ve
üst üste gelecek şekilde iki kez sarılır.
 Daha sonra ayak tabanı çevresi bir kez sarılarak tekrar ayak bileği
çevresine getirilir.
 Ayak tabanı ve bilek çaprazlanarak dışa doğru sarılır.
 Bir önceki sarılan sargının yarısını kapatacak şekilde aşağı yukarı
çaprazlanarak ayak sarılmaya devam edilir.
 Tespit işlemi, çok sıkı yapılmamalıdır.
 Sargı, bileğin çevresinden iki kez daha sarılarak bitirilir.
 Sargının açılmaması için uç kısmı, varsa çengeli ile yoksa büyük çengelli
iğne ile sabitlenir.
 Ayak, vücut seviyesinden yukarıya kaldırılır (10.27).

Resim 10.27. Burkulmada Tespit Yöntemi
Bireysel Etkinlik
• Siz de bulunduğunuz ortamda bulunan materyallerden
yararlanarak, vücudun farklı bölgelerinde tespit işlemini
gerçekleştirebilirsiniz.
• Kırık, çıkık ve burkulmalara olay yerinde doğru ve zamanında müdahalede
bulunulmadığı zaman, yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilecek aynı
zamanda yaşamsal tehlike oluşturabilecek komplikasyonlar görülebilir.
Doğru ve zamanında müdahale komplikasyonları azaltacağı gibi ölüm
oranlarını da düşürecektir. Bu nedenle kırık, çıkık ve burkulmalarda ilk
yardım uygulamalarının bilinip uygulanması oldukça önemlidir.
Özet
•Kırık, kemik bütünlüğünün bozulmasıdır. Basit bir çatlak şeklinde olabileceği
gibi, kemiğin tamamen birbirinden ayrılması ya da parçalanması şeklinde de
olabilir. Kırığı oluşturan kuvvet, sadece kemiği kırmayıp beraberinde kemiğin
etrafındaki deri, kas, tendon, ligament, damar, sinir yapıları ve komşu
organları da yaralayabilir.
•Kırıklar deri bütünlüğüne göre açık, kapalı ve komplike kırık olmak üzere üç
grupta incelenir. Kırık uçların durumuna göre ayrılmış ve ayrılmamış kırık
şeklinde gruplandırılır.
•Kemik dokusunun özelliğine göre, travmatik, patolojik ve stres kırığı olarak
gruplandırılır
•Kırığın türü ne olursa olsun yaşamsal tehlikesi olan yaralanmalara öncelik
verilir. Kırık yerine yerleştirilmeye çalışılmaz. Kırıklı bölgenin alt kısmında
nabız, deri rengi, sıcaklık ve duyu kontrol edilir.
•Göğüs, kaburga, köprücük kemiği ve kol kırıklarında yaralıya oturur ya da yarı
oturur pozisyon verilir. Diğer tüm kırıklarda mümkünse sırt üstü yatış̧
pozisyonu verilir.
•Aksi ispat edilinceye dek, hareket kısıtlılığı, şişlik, ağrı ya da kızarıklık
varlığında
•kemik dokuda kırık olduğu düşünülmeli ve bu bölge hareketsiz hâle
getirilmelidir.
•Çıkık, eklemlerin fazla zorlanması, çarpma, düşme ve darbe alma sonucunda,
eklem kemiklerinden birinin bulunduğu yerden ayrılmasıdır.
•Çıkığa en yatkın eklemler: omuz, dirsek, parmak, kalça, ayak bileği ve çene
eklemleridir.
•Çıkık belirtileri; hareket kısıtlılığı , ağrı, hassasiyet, şişlik ve kızarıklık, eklem
bölgesinde şekil bozukluğudur. Çıkık eklem bulunduğu pozisyonda tespit
edilmelidir.
•Burkulma, eklemin normal hareket sınırının ötesinde bükülmesi ve gerilmesi
sonucu, eklemde yer alan bağ ve kapsül gibi yapıların zedelenmesi veya
yırtılmasıdır. Burkulma sıklıkla diz, ayak ve el bileğinde meydana gelir.
Burkulmada ICE (Ice, Compression, Elevation) uygulaması önemlidir.
•Kırıkta tespit, kırık bölgenin üstünde ve altında kalan eklemleri de içerecek
şekilde yapılmalıdır.
• Omurga kırıkları felç olma olasılığının yüksek olduğu kırıklardır. Öncelikle
temel yaşam desteği sağlanır ve ardından yaralı sırt üstü sert bir tahta/sedye
üzerine yatırılır. Boyun, bel ve diz altı boşlukları doldurulur. Yaralının sedyeye
yatırılmasında en az üç ilk yardımcıya ihtiyaç vardır.Birinci kişi baş ve boyun,
ikinci kişi sırt ve kalçadan, üçüncü kişi bacak ve ayak bileğinden tutar. Boyun
omuru kırıksa 4. kişi sadece başı tutar. Kesinlikle ayağı kaldırılmaz hareket
ettirilmez. Hareketsizlik sağlanarak sedye ile sevki sağlanır.
• Omurga kırığından şüphe edildiğinde hemen 112 Acil Yardım Merkezinden
tıbbi yardım istenmelidir.
•Burkulmada; soğuk uygulama , bandaj ve yükseltme önemlidir...
•Kırık, çıkık ve burkulma belirtilerini ayırt etmek zordur. Kesin tanı hastane
•ortamında yapılan tetkikler sonucunda konur. Röntgen çekilmeden kesin
karar verilemeyeceğinden burkulmalar daima sanki kırıkmış gibi tespit
edilmelidir.

DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Aşağıdakilerden hangisi ayrılmamış̧ kırık türüdür?
a) Oblik kırık
b) Spiral kırık
c) Transvers kırık
d) Parçalı kırık
e) Yaş ağaç kırığı
2. Aşağıdakilerden hangisi, kalça ve alt ekstremite kırık, çıkık ve
burkulmalarında tespit işleminde dikkat edilmesi gereken kurallardan biri
değildir?
a) Ayakkabılar çıkarılmamalı varsa ayakkabının bağları gevşetilmelidir.
b) Kanama var ise durdurulmalıdır.
c) Tespit edilen bölge vücut seviyesinden yukarıda tutulur.
d) Şerit sargılar kırık bölgenin tam üzerine bağlanmalıdır.
e) Açık kırık gelişmiş̧ ise yara temiz bir bezle kapatılmalıdır.
3. Aşağıdakilerden hangisi kol kırıklarında uygulanır?
a) Koldaki şekil bozukluğu düzeltilerek tespit edilir.
b) Yüzük ve saat gibi takı eşyaları çıkarılmaz.
c) Kol bulunduğu pozisyonda iki taraflı tespit edilir.
d) Tespit yapılırken destek uygulanmaz .
e) Sadece kırık kolun alt eklemi tespit edilir.
4. Aşağıdakilerden hangisi, kırık ya da kırık şüphesi olan yaralıya
uygulanmalıdır?
a) Tespit etme
b) Sıcak uygulama yapma
c) Kalp seviyesinin altında tutma
d) Masaj yapma
e) Ovarak ağrıyı giderme
5. Aşağıdakilerden hangisi alt bacak kemiği kırığında tespit için doğrudur?
a) Yaralı acilen olay yerinden uzaklaştırılır.
b) Diz ile ayak arasında ki kemiklerde kırık varsa uygulanacak atelin
boyu topuktan kalçaya kadardır.
c) Yaralının ayakkabıları çıkartılır.
d) ICE uygulaması yapılır.
e) Tespit sonrası kanama durdurulur.
6. Aşağıdakilerden hangisi çıkıkta ilk yardım uygulaması ile ilgili olarak
yanlıştır?
a) Yaralının üzeri örtülerek vücut sıcaklığı korunmalıdır.
b) Çıkık yerine konmalıdır.
c) Çıkık eklem üzerine havlu ya da bir başka materyale sarılı buz torbası
konulmalıdır.
d) Yaralı hareket ettirilmemelidir.
e) Gerekirse 112 Acil Yardım Merkezinden tıbbi yardım istenmelidir.
7. Aşağıdakilerden hangisi burkulmada ICE uygulamasının basamaklarından
biridir?
a) Hareket kısıtlılığı
b) Tıbbi yardım çağırma
c) Ağrıyı dindirme
d) Zedelenen bölgeyi yükseltme
e) Röntgen uygulaması
8. Aşağıdakilerden hangisi omur kırıklarında ilk yardım için yanlış̧
uygulamadır?
a) Boyun omuru kırıksa 3.kişi sadece başı tutar.
b) Omurga kırığından şüphe edildiğinde hemen 112 Acil Yardım
Merkezinden tıbbi yardım istenmelidir.
c) Yaşamsal tehlike varsa baş boyun gövde ekseni bozulmadan güvenli
bir yere taşınmalıdır.
d) Servikal vertebra travması varsa boyun iki yanına ince yastık veya
kum torbaları ile desteklenir.
e) Torakolumbar travma varsa lumbar lordoz ince yastıklarla
desteklenir.
9. Aşağıdakilerden hangisi kalça kemiği kırığında ilk yardım uygulaması için
doğrudur?
a) Desteklerden dış̧ tarafta olanı kalça kemiğine kadar uzanmalıdır.
b) Bilekler daire sargı uygulaması ile tespit edilir.
c) Her iki bacak arasına bir dolgu malzemesi konur.
d) Sargılardan üçü kalça arasında düğümlenerek tespit edilir.
e) Bütün düğümler iç tarafta olmalıdır.
10. Aşağıdakilerden hangisi ön kol kırığı için tespit yöntemlerinden biri
değildir?
a) Gövde ile tespit
b) Ceket ile tespit
c) Tek atel ile tespit
d) İki atel ile tespit
e) Üç atel ile tespi

Cevap Anahtarı
1.e, 2.d, 3.c, 4.a, 5.b, 6.b, 7.d, 8.a, 9.c, 10.e
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Altun Yılmaz, A. (2016). Kırık, çıkık ve burkulmalarda ilk yardım. Yıldırım F. ve
Faydalı S. (Eds), İlk Yardım, 1. Baskı. Ankara: Eğiten Kitap yayıncılık.
Bayraktar., N. (2010). Kırık, çıkık ve burkulmalar. Erdil, F., Bayraktar, N., Şenol
Çelik,S. (Eds.). Temel İlk Yardım, 2. Baskı, Ankara: Efil Yayınevi.
Dramalı, A., Kaymakçı, Ş., Özbay, T., Yavuz, M., Demir, F. (2003). Temel İlk Yardım
Uygulamaları, İzmir: Ege üniversitesi Basımevi.
Gültekin, T. (2018). Kırık, çıkık, burkulmalara yaklaşım. Denizbaşı Altınok A. ve
Onur Ö. (Eds), Yüksekokullar İçin İlk Yardım, 1. Baskı. İstanbul: Yüce
Reklam Yayım Dağıtım.
Gürçayır, D. (2019). Travmalarda ilk yardım. Balcı Akpınar R ve Küçükoğlu S. (Eds).
Çocuk Sağlığı ve İlk Yardım
Özbayır, T. (2012). Kırık, çıkık ve burkulmalar. Yavuz, M., Korkmaz, F.D., Özbayır, T.
(Eds.). Temel İlk Yardım, İzmir: Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.
Özer N. (2014). Spinal travma. Eti Aslan F ve Olgun N. (Eds). Erişkinlerde Acil
Bakım. Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi
Sözen, C. (2006). İlk Yardım ve Acil Bakım, İstanbul: Sistem Matbaacılık. Uçar, M.
(2008). Hepimiz İçin A’dan Z’ye İlk Yardım, 3.Baskı, Ankara: Atlas Kitapçılık
Tabak, R S, Somyürek İ.(2008). Temel İlk Yardım ve Acil Bakım. Ankara: Palme
Yayıncılık
Uçar, M. (2008). Hepimiz İçin A’dan Z’ye İlk Yardım, 3. Baskı Ankara: Atlas
Kitapçılık
Uzun Şahin C. (2018). Kas ve kemik sistemi yaralanmaları. Gürsoy A ve Çilingir D.
(Eds). Temel İlk Yardım Bilgi ve Uygulamaları, 1. Baskı, Adana: Çukurova
Nobel Tıp Kitapevi
Ünlü., H. (2010) Ortopedik ve nörovasküler travmalar. Erdem, Y., Erkal İlhan, S. (
Eds.) T.C Sağlık Bakanlığı Acil Bakım Hemşireliği Kurs Kitabı, Ankara: Tedavi
Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
Yüksel S; Cücen Z. (2014). İlk yardım ve Temel Uygulamalar, 3. Baskı, Ankara:
Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık.
Kırık çıkık burkulmalar 28. 12. 2013 tarihinde
http://www.hastamiyim.net/2011/10/26/kirik‐cikik‐burkulma‐tedavi‐
yontemleri/ adresinden erişildi
Kırık, çıkık ve burkulmalarda ilk yardım (Ders 7), 25. 12. 2013 tarihinde
http://www.e‐ilkyardim.org/kirik‐cikik‐ve‐burkulmalarda‐ilkyardim‐ders‐7
adresinden erişildi
Acil yaklaşım ilk yardım 25. 12. 2013 tarihinde
http://www.ttb.org.tr/STED/sted0201/24.html adresinden erişildi.
ilk yardım ders notları 2, 25.12.2013 tarihinde
http://www.drguler.com/pages/news/print.php?id=19 adresinden erişildi.
Kaza sonucu oluşan yaralanmalar ve ilk yardım, 25.12.2013 tarihinde
http://www.ehliyetokulu.com/i8.htm adresinden erişildi.
Kırıklar hakkında genel bilgiler, 25.12.2013 tarihinde
http://www.yusufunal.com/?/kiriklar‐hakkinda‐genel‐bilgiler// adresinden
erişildi.
(2011)Acil Sağlık Hizmetleri Travmalar 1 (2011) ‐ 723H00060, Ankara: T.C. Milli
Eğitim Bakanlığı
Kırık, Çıkık ve Burkulmalarda İlk Yardım (2011)‐ 720S00045, Ankara: T.C. Milli
Eğitim Bakanlığı
ilk yardım, 25.12. 2013 tarihinde http://www.istanbulu‐seviyorum.org/e‐
kitaplik/afet‐kitabı/dilkyar.htm adresinden erişildi.
Kırıklarda verilecek pozisyonlar, 25.12.2013 tarihinde
http://atakansurucukursu.com/kirik‐cikik‐ve‐burkulmalar/ adresinden
erişildi.

Unite10

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Unite10

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KIRIK

You might also like