Η Δημιουργία του Αδαμ, Μιχαήλ Άγγελος

Οι άνθρωποι από πολύ νωρίς προσπάθησαν να ερμηνεύσουν τον κόσμο γύρω τους, για κάθε
τι όμως που δεν μπορούσαν να εξηγήσουν, έδιναν μαγική ή θεϊκή υπόσταση και μέσα από
τις παραπάνω ερμηνείες κάθε λαός και κάθε φυλή, δημιούργησε τη δική της κοσμογονική
μυθολογία. Μερικές από αυτές απαντούν κοινά χαρακτηριστικά, όπως για παράδειγμα ότι
ο κόσμος δημιουργήθηκε από την ένωση ουρανού και γης, ενώ άλλοι διαφοροποιούνται
αρκετά.

Η αυθυπαρξία ενός θεού – Δημιουργού

Η κοσμογονική μυθολογία που αποτελεί κοινό τόπο για τους περισσότερους λαούς είναι
αυτή της αυθυπαρξίας του ανώτερου Ων. Ένα ανώτερο πνευματικό Ων, το οποίο με τη
δύναμη του μυαλού, της σκέψης και της θέλησής του μπορεί να δημιουργήσει τον κόσμο:
τον ουρανό και τη γη, τη θάλασσα και τα βουνά, τα ποτάμια και τις πεδιάδες και
φυσικά τα ζώα και τον άνθρωπο. Η διαφοροποίηση εκτιμάται στον τρόπο που γίνεται και
στην διαδικασία που ακολουθείται, ενώ παράλληλα, το παραπάνω Ων μπορεί να είναι
μόνο του ή όχι. Για τον Χριστιανισμό, τον Ιουδαϊσμό και το Ισλάμ, είναι ο Θεός, ο
δημιουργός των πάντων, Αυτός που για τους Χριστιανούς έπλασε τον Αδάμ και την Εύα.
Για τους αρχαίους Αιγυπτίους ήταν ο Ατουμ. Ένας άφυλος θεός, ο οποίος με τη δύναμη
του μυαλού του και με τις σκέψεις του δημιούργησε τον κόσμο. Για να μπορεί να
στέκεται κάπου, από τα νερά του Νουν, αναδύθηκε ένας λόφος και από κει πάνω έφτιαξε
τους θεούς Σου (θεός του αέρα) και τη θεά Τεφνουτ (θεά της υγρασίας). Από την ένωση
των δύο νέων θεών, προέκυψε ο θεός της γης Γκεμπ και η θεά του ουρανού Νουτ. Στην
αρχή οι δύο αυτοί θεοί ήταν ενωμένοι, αλλά άφησε ο Γκεμπ τη θεά Νουτ να ανυψωθεί
και από αυτή την ανύψωση προήλθε η κοσμική τάξη. Οι άνθρωποι προήλθαν από τα δάκρυα
χαράς του Ατουμ, όταν έστειλε, με επιτυχία, τον πεντεπόπτη οφθαλμό του, να βρει
τους Σου και Τεφνουτ, οι οποίοι είχαν χαθεί.

κοσμογονική μυθολογία
Ο θεός Σου των Αιγυπτίων
Η ίδια κοσμογονική μυθολογία, ισχύει και για τους Μάγια, με διαφορά ότι δεν είναι
μόνος του ο Δημιουργός, αλλά παράλληλα υπάρχει και ένα πτερωτό πνεύμα. Έτσι ο
Τεπεου και ο Γκουκουμαατζ, αντίστοιχα, με τη δύναμη της σκέψης τους, έφτιαξαν τον
κόσμο. Μέσα σε αυτόν δημιουργήσαν και τοποθέτησαν πλάσματα με σκοπό να τον
φροντίζουν και να τους τιμούν. Πρώτα δημιούργησαν τα ζώα, αλλά δεν τους αρκούσαν,
δεν είχαν λόγο και δεν μπορούσαν να δείξουν το θαυμασμό τους. Έπειτα, ύστερα από
δύο αποτυχημένες προσπάθειες, φτιάξανε από καλαμπόκι, τέσσερις άνδρες. Οι άνδρες
αυτοί, είχαν όλα όσα χρειάζονται προκειμένου να επικοινωνούν και να λατρεύουν το
μεγαλείο των δημιουργών τους. Για να μπορεί να συνεχιστεί το γένος των ανθρώπων,
στη συνέχεια, έπλασαν και τη γυναίκα. Με μια πρώτη ματιά, εντύπωση μπορεί να
προκαλεί το υλικό που χρησιμοποίησε ο Δημιουργός, προκειμένου να φτιάξει τους
ανθρώπους: το καλαμπόκι. Ωστόσο, το προϊόν αυτό, φαίνεται να έχει ιδιαίτερη σημασία
για κάποιες φυλές, καθώς, από σπόρους καλαμποκιού, δημιουργήθηκαν οι πρώτοι
άνθρωποι –σύμφωνα με τις δοξασίες των ιθαγενών- στην περιοχή της νότιας Κόστα Ρίκα.
Σε αυτή την περίπτωση, έχουμε την αιώνια πάλη μεταξύ καλού και κακού, όπου το κακό
πνεύμα, Αμπεμπρου, προσπαθεί με δόλο τρόπο να κλέψει το καλάθι με τους σπόρους από
το καλό πνεύμα και δημιουργό, τον θεό Σιμπους.

Ένας μοναδικός θεός και Δημιουργός, είναι ο Αχουρα Μαζντα για τους Πέρσες και τον
Ζωροαστρισμό. Πρόκειται για το υψηλότερο πνεύμα λατρείας, το οποίο επικαλείται μόνο
του (μέχρι την περίοδο του Αρταξέρξη του δεύτερου, έπειτα, εμφανίζεται ως τριάδα
με τους θεούς Μιθρα και Αναχιτα). Η φύση δημιουργήθηκε όταν το βουνό Alburz, το
οποίο μεγάλωνε για οκτακόσια χρόνια και είχε ως αποτέλεσμα, κάποια στιγμή, να
φτάσει να ακουμπήσει τον ουρανό. Από αυτό το άγγιγμα δημιουργήθηκε βροχή, η οποία
με τη σειρά της, δημιούργησε τη θάλασσα Vourukasha και δύο μεγάλους ποταμούς. Στις
όχθες του ποταμού Veh Rod, υπήρχε ένας λευκός ταύρος, ο οποίος σκοτώθηκε από το
«καταστροφικό πνεύμα» Angra Mainyu. Ωστόσο, το σπέρμα του στάλθηκε στη σελήνη όπου
και εξαγνίστηκε και από αυτό στη συνέχεια δημιουργήθηκαν τα ζώα και φυτά. Ο πρώτος
άνθρωπος ήταν ο Gaymard, ο οποίος ήταν λαμπερός όπως και ο ήλιος, αλλά είχε την
ίδια τύχη με τον ταύρο, να σκοτωθεί από τον Angra Mainyu. Και σε αυτή την
περίπτωση το σπέρμα του πρώτου ανθρώπου στέλνεται στον ήλιο προκειμένου να
εξαγνιστεί. Από τον παραπάνω εξαγνισμό, δημιουργείται το φυτό ραβέντι, από το οποίο
δημιουργούνται και οι πρώτοι θνητοί Mashya και Mashyanag.

κοσμογονική μυθολογία
Ο Αχουρα
Μαζντα των Περσών
Για τους Βαβυλώνιους, η κοσμογονική μυθολογία (Emusa Flish), αρχίζει με τους θεούς
των νερών Apsu (φρεσκάδας) και Tiamat (αλμύρα). Η ένωση των δύο αυτών θεών, έφερε
ως αποτέλεσμα μια γενιά θεών με αρχηγό τον Ea. Σύμφωνα με τον μύθο, οι νέοι θεοί,
έκαναν τόση φασαρία, που δεν άφηναν τον Apsu και την Tiamat να κοιμηθούν, με
αποτέλεσμα οι τελευταίοι να θέλουν να τους σκοτώσουν. Τους προλαβαίνει όμως ο Ea
και σκοτώνει τον πατέρα του. Η Tiamat θέλοντας να πάρει εκδίκηση, δημιουργεί μια
σειρά από τέρατα, ενώ παράλληλα ο Ea με τη θεά Damkina, δημιουργούν και αυτή με τη
σειρά τους τον Marduk για να τους προστατεύει. Ο γίγαντας αυτός σκοτώνει την
Tiamat, χωρίζει το σώμα της στα δύο, δημιουργώντας έτσι τον ουρανό και τη γη, στη
συνέχεια έφτιαξε και τον άνθρωπο προκειμένου να κάνει τις βαριές δουλειές, όπως η
καλλιέργεια και η κτηνοτροφία.

Για τους Αζτέκους, γήινη μητέρα είναι η Coatlicue, μια γυναικεία φιγούρα που
προκαλεί τρόμο καθώς φορά φούστα από φίδια και έχει κρεμασμένο στον λαιμό της ένα
περιδέραιο από καρδιές και χέρια. Η Coatlicue, μένει έγκυος από ένα οψιδιανό
μαχαίρι και γεννά την κόρη της και θεά της Σελήνης, την Coyolxauhqui καθώς και
τετρακόσιους γιους. Στη συνέχεια η Coatlicue, μένει ξανά έγκυος από μια μπάλα που
έπεσε από τον ουρανό. Η Coyolxauhqui και τα αδέρφια της, ντροπιασμένα από την
εγκυμοσύνη αυτή, αποφασίζουν να σκοτώσουν τη μητέρα τους. Μόλις το έμαθε η
Coatlicue, γεννά αμέσως τον θεό του πολέμου και του ήλιου, τον Huitzilopochtli, ένα
άρτιο πολεμιστή, ο οποίος υπερασπίζοντάς την, αποκεφαλίζει την αδερφή του και πετά
το κεφάλι της στον ουρανό, δημιουργώντας την σελήνη, με σκοπό να βλέπει η μητέρα
του το πρόσωπο της κόρης της και να παρηγορείται. Στη συνέχεια αντιμετώπισε και τα
αδέρφια του, τα οποία σκοτώνοντας τα γίνανε τα αστέρια του ουρανού.

Για την παράδοση των αρχαίων Ιαπώνων, η δημιουργία του κόσμου προκύπτει, επίσης από
δύο θεούς: τον Izanagi και την Izamani. Οι δυό τους στάθηκαν σε μια γέφυρα πάνω από
τον αρχέγονο ωκεανό και αναδεύοντας τα νερά με την ιερή λόγχη των θεών,
δημιούργησαν το πρώτο νησί, το Onogoro. Στην τελετή των γάμων τους διεκδίκησαν τον
σχηματισμό και άλλων νησιών καθώς επίσης και άλλες θεότητες. Από τον γάμος τους
γεννήθηκαν τέσσερις παραμορφωμένοι απόγονοι, ενώ κατά τη διάρκεια της γέννας του
θεού της φωτιά Kagutsuchi Kami, η Izamani πεθαίνει. Ο Izanagi την ακολουθεί στη
χώρα των νεκρών Yomi, με σκοπό να την ανακτήσει, ωστόσο επειδή εκείνη έφαγε από τον
φαγητό του Κάτω Κόσμου, ήταν αδύνατη η επιστροφή της. Αν και ο Izanagi, είχε δώσει
υπόσχεση να μην την κοιτάξει, δεν κατάφερε να κρατήσει τον λόγο του με αποτέλεσμα
να αντικρίσει το αποσυντιθέμενο σώμα της και να τρομάξει. Αμέσως προσπάθησε να
αποδράσει από τη σπηλιά, καθώς η πεθαμένη γυναίκα του τον κατεδίωκε μαζί με άλλες
γυναίκες. Βγαίνοντας από αυτή έριξε έναν μεγάλο ογκόλιθο πίσω του με αποτέλεσμα να
διαχωρίσει για πάντα τον κόσμο των νεκρών από των ζωντανών. Η Izamani του φώναξε
ότι κάθε μέρα, ως αντίποινα, θα σκοτώνει χίλιους ανθρώπους και ως ανταπάντηση ο
Izanagi, αποκρίθηκε ότι κάθε μέρα θα γεννιούνται χίλιοι πεντακόσιοι.

Ένωση ουρανού και γης

Σε αντίθεση με τους παραπάνω λαούς, όπου η κοσμογονική μυθολογία τους, έχει ως

κεντρικό πυρήνα τον έναν Δημιουργό (ιδιαίτερη σημείωση αποτελεί το γεγονός ότι όπου
ο Θεός δεν είναι ένας και άφυλος είναι δύο: ένας άντρας και μια γυναίκα), υπάρχουν
πολλές φυλές, οι οποίες αποδίδουν τη δημιουργία του κόσμου στην ένωση ουρανού και
γης – όπως εν μέρει με τον Ζωροαστρισμό-, όπως η φυλή των Μαορί στη Νότια Ζηλανδία.
Για τους Ιθαγενείς της Πολυνησίας, η δημιουργία του κόσμου τους προήλθε όταν ο
Ουρανός άφησε το αβγό του να πέσει στη θάλασσα και από τα τσόφλια που έσπασαν
δημιουργήθηκαν τα νησιά.

Ένα άλλο συμπατικό αβγό, στο οποίο οφείλεται η δημιουργία του κόσμου, είναι αυτό
που συναντάμε στην κινέζικη κοσμογονική μυθολογία, το «κοσμικό αβγό», φτιαγμένο από
ισορροπημένες αντιθέσεις Γιν και Γιανγκ. Μέσα σε αυτό το αβγό βρίσκονταν το «θείο
έμβρυο» Π’ αν Κου. Καθώς μεγάλωνε το έμβρυο, έσπασε το τσόφλι και με εργαλείο ένα
σφυρί έφτιαξε: τις πεδιάδες, τα βουνά και τα ποτάμια. Το «θείο έμβρυο» πέθανε πριν
προλάβει να φτιάξει τη γη, ωστόσο ο στόχος του υλοποιήθηκε με τον θάνατό του: η
σάρκα του έγινε το έδαφος, τα κόκκαλα του οι πέτρες, τα μάτια του ο ήλιος και το
φεγγάρι, το κεφάλι του ο ουρανός, ο ιδρώτας του και τα δάκρυά του έγιναν η βροχή,
ενώ οι άνθρωποι είναι τα έντομα που κάλυψαν το σώμα του. Όσο αφορά τον
Κομφουκιανισμό, το άτομο διασπάστηκε σε αρσενικό και θηλυκό χωρίς καμία θεϊκή
παρέμβαση.

Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί και η κοσμογονική μυθολογία των Νορβηγών. Κατ’ αυτούς,
πριν από την ύπαρξη της Γης υπήρχαν η «φλεγόμενη περιοχή» (Muspell), το «αχανές
διάστημα» (Ginnyngagap) και η «περιοχή με πάγο» (Niflheim). Όταν η Niflheim ενώθηκε
με την Muspell, γεννήθηκε από τις σταγόνες του πάγου ο γίγαντας Ymir και η αγελάδα
Auehumla, η τελευταία γλείφοντας τον πάγο δημιούργησε τον Buri και τη γυναίκα του.
Από την ένωσή τους, προέκυψαν ο Odin, ο Vili και ο Ve. Οι τελευταίοι σκότωσαν τον
Ymir και από τη σάρκα του δημιούργησαν τη Γη. Από τα οστά του δημιουργήθηκαν τα
δέντρα, από το αίμα του τα ποτάμια, οι λίμνες και η θάλασσα, ενώ από το κρανίο του
δημιουργήθηκαν ο ουρανός και τα αστέρια.

κοσμογονική μυθολογία
Η αγελάδα Auehumla, ο γίγαντας Ymir, και ο θεός Buri, η Δημιουργία της
νορβηγικής παράδοσης
Το χάος

Για κάποιους άλλους λαούς η αρχή της Δημιουργίας, δεν ήρθε ούτε με την ένωση του
Ουρανού και της Γης, αλλά ούτε και από κάποιον αυθύπαρκτο θεό. Για τον Ινδουισμό,
όπως και για τους αρχαίους Έλληνες, «’Εν ἀρχή ἦν τὸ Χάος». Σύμφωνα με τον
Ινδουισμό, στην αρχή ήταν το χάος, από το χάος γεννήθηκε ο πόθος ή κάρμα και μετά
οι θεοί. Σύμφωνα με τις αφηγήσεις της Ριγκβεδα (κείμενο της ινδουιστικής
θρησκείας), ο Παρούσα, πλάσμα με χίλια μάτια, κεφάλια και πόδια, θυσιάστηκε από
τους θεούς και το σώμα του έγινε βούτυρο. Στη συνέχεια από τη μάζα αυτή
δημιουργήθηκαν τα ζώα, τα στοιχειά, οι τρεις θεοί (Αγκνι, Βαγιου και Ιντρα), καθώς
και οι τέσσερις κάστες της ινδουιστικής θρησκείας. Μια άλλη ερμηνεία, κάνει λόγο
για το «Τριμούρτι», την τριάδα της δημιουργίας του κόσμου: τον Βραχνα, όπου είναι ο
Δημιουργός και ο οποίος από το στόμα του έπλασε την πρώτη ανώτερη κάστα, τον
Βισνου, πρόκειται για τον θεό- συντηρητή, για αυτόν που είναι επιφορτισμένος με την
διατήρηση της ηθικής τάξης και τέλος, τον Σιβα, τον θεό καταστροφέα- αναδημιουργό.
Και οι τρεις θεοί μαζί δημιουργούν τον κύκλο του κόσμου και της δημιουργίας του: η
δημιουργία- η συντήρηση – το τέλος του κόσμου.

Με κοινή αρχή το χάος, εμφανίζεται και η κοσμογονική μυθολογία των αρχαίων Ελλήνων,
μέσα από τη Θεογονία του Ησιόδου. Από το αρχικό χάος δημιουργείται η πρώτη τριάδα
των θεών: Γη (ύλη), Τάρταρος (χρόνος και θάνατος) και Έρωτας (δημιουργία). Στη
συνέχεια, δημιουργήθηκαν μέσω των πρώτων και άλλοι θεοί όπως ο Έρεβος και η Νύχτα
και με συνεχείς ενώσεις και άλλες θεότητες, όπως ο Αιθέρας και η Μέρα. Ο Ουρανός,
τα Όρη και η Θάλασσα, προήλθαν από την παρθενογένεση της Γης. Δημιουργός του πρώτου
ανθρώπου – άντρα ήταν ο τιτάνας Προμηθέας, ο οποίος τον έπλασε από πηλό και φωτιά,
ενώ η πρώτη γυναίκα- η γνωστή Πανδώρα, δημιουργήθηκε από τον Ήφαιστο, από ξηρά και
θάλασσα. Όπως σε κάθε κοσμογονική μυθολογία, υπάρχει κάποιος κατακλυσμός (ή φωτιά
στην περίπτωση της Ιαπωνίας), έτσι και σε αυτή την περίπτωση, ο Δίας αποφάσισε να
εξοντώσει μέσω του κατακλυσμού, όλο το χάλκινο γένος των ανθρώπων, καθώς ήταν
διεφθαρμένοι. Οι μόνοι που κατάφεραν να επιζήσουν από τον κατακλυσμό ήταν ο
Δευκαλίων –τον οποίο είχε ενημερώσει ο πατέρας του Επιμηθέας για την επικείμενη
συμφορά- και η Πύρρα. Με την παύση του κατακλυσμού, οι δυό τους έκαναν θυσία στον
Φύξιο Δία και προκειμένου να αναγεννηθεί το γένος των ανθρώπων πέταγαν πέτρες προς
τα πίσω τους. Από όσες πέτρες πέταγε ο Δευκαλίων, δημιουργούνταν οι άντρες και από
όσες πέταγε η Πύρρα, οι γυναίκες. Ο πρώτος που δημιουργήθηκε ήταν ο Έλληνας.

κοσμογονική μυθολογία
Ο Δευκαλίων και η Πύρρα ρίχνουν πίσω τους πέτρες προκειμένου να αναγεννηθεί το
ανθρώπινο γένος
Με μια γρήγορη παρατήρηση, εύκολα κανείς αντιλαμβάνεται τα πόσα κοινά
χαρακτηριστικά έχουν όλες οι θρησκείες και όλοι οι μύθοι της κοσμογονίας μεταξύ
τους: τριαδικοί θεοί, αέναη πάλη καλού πνεύματος και κακού, παρθενογένεση,
αυθύπαρκτοι θεοί, κατακλυσμοί, ο ουρανός και η γη να κατέχουν ιδιαίτερη σημασία στη
δημιουργία κ.α. Σε κάθε κοσμογονικό μύθο όμως, ουσιαστικά το κέντρο δεν είναι ο
Δημιουργός, αλλά ο άνθρωπος, για αυτόν φτιάχνεται ο κόσμος, για να τοποθετηθεί μέσα
σε αυτόν το τελειότερο δημιούργημα του.

Σύγχρονη Κοσμογονία ή η κατάρρευση του υπαρκτού σκοταδισμού

από τον Δ. Β. Νανόπουλο

Έδρα Θεωρητικής Φυσικής, Ακαδημία Αθηνών

Mitchell / Heep ΄Εδρα Φυσικής Υψηλών Ενεργειών & Διακεκριμένος
Καθηγητής Φυσικής, Πανεπιστήμιο Texas A & M , USA

Πρόσφατες κοσμολογικές παρατηρήσεις παρέχουν αδιαμφισβήτητες ενδείξεις για μία

δραματική αλλαγή, μία μετατόπιση παραδείγματος ( paradigm shift ) στις απόψεις μας
για το Σύμπαν, πρωτοφανή στην ιστορία της Ανθρωπότητας. Τα νέα κοσμολογικά δεδομένα
από τον W ilkinson M icrowave A nisotropy P roject ( WMAP ) δορυφόρο της NASA ,
όπως παρουσιάστηκαν τον Φεβρουάριο του 2003, υποδεικνύουν σαφέστατα ότι ζούμε σε
ένα αεί – διαστελλόμενο, επίπεδο, (άρα) ολικής ενέργειας μηδέν , Σύμπαν. Ένα Σύμπαν
που επιταχύνεται από κάποια μορφή Σκοτεινής Ενέργειας, που συνιστά 73% της
Συμπαντικής Ενέργειας, ενώ το υπόλοιπο 23% συνίσταται από Σκοτεινή Ύλη και μόνο 4%
αποτελείται από την γνωστή μας ατομική ύλη, από την οποία είναι φτιαγμένος ο Ήλιος,
οι πλανήτες και εμείς. Αυτή η εικόνα του Σύμπαντος είναι σε πλήρη συμφωνία με το
Κοσμολογικό Πληθωριστικό Μοντέλο που προτείνει ότι ολόκληρο το Σύμπαν είναι
αποτέλεσμα μιας τυχαίας κβαντικής διακύμανσης 13.7 δισεκατομμύρια χρόνια πριν.
Επίσης, προτείνει μία συνεπή εξέλιξη του Σύμπαντος από την εμφάνισή του έως σήμερα,
εξηγώντας επιτυχώς όλες τις δομές του Σύμπαντος, μεγάλες και μικρές, στηριζόμενο
στους Φυσικούς νόμους της Κβαντικής Φυσικής και της βαρύτητας. Τίποτε άλλο δεν
χρειάζεται!

Ολόκληρο το Σύμπαν, και εμείς μαζί σαν εμπεριεχόμενα στοιχεία του, είναι προϊόν
τυχαίων κβαντικών διαδικασιών που κατορθώνουν δυναμικά να επιζήσουν, να εξελιχθούν
και να αυτο-αναπαραχθούν. Δεν πρέπει να μας ξεφύγει το γεγονός ότι ζούμε σε ένα
Σύμπαν, μηδενικής ολικής ενέργειας. Ευτυχώς όμως μιλάμε για ένα δυναμικό μηδέν, με
την έννοια ότι το άθροισμα της ενέργειας διαστολής (κινητική) άρα θετική ενέργεια
και της βαρυτικής ενέργειας (ελκτική) άρα αρνητική είναι συνεχώς μηδέν, ενώ κάθε
κομμάτι ξεχωριστά είναι μη μηδενικό.

Εν τέλει είμαστε μία ανακατανομή του τίποτα!

Αυτή η αξιοθαύμαστη αλλαγή στις απόψεις μας για το Σύμπαν, στηριγμένη στην
επιστημονική παρατήρηση και σε αναπαραγωγίσιμα πειραματικά δεδομένα, είναι πολύ πιο
μεγάλη ακόμη και από την Αρισταρχο-Κοπερνίκια επανάσταση ( Revolution ) που μας
πέρασε από το γεωκεντρικό στο ηλιοκεντρικό σύστημα. Όχι μόνο δεν είμαστε (σ)το
κέντρο του Σύμπαντος αλλά δεν είμαστε καν φτιαγμένοι από το κύριο υλικό που είναι
φτιαγμένο ολόκληρο το Σύμπαν. Είναι αν θέλετε το τελικό στάδιο της Αρισταρχο-
Κοπερνίκιας Επανάστασης, αλλά συνάμα και η αυγή της νέας Αναγέννησης στηριγμένης
ατόφια στην επιστημονική γνώση.

Όλα αυτά τα εν εξελίξει ευρισκόμενα δραματικά επιστημονικά γεγονότα συνδυασμένα με

την Δαρβίνια αρχή της εξέλιξης μέσα από Φυσική επιλογή και τις τελευταίες
επαναστατικές εξελίξεις της Νευροεπιστήμης όπου μας λέει ξεκάθαρα ότι ο εγκέφαλος
είναι η μηχανή του νου, δεν μπορούν παρά να αλλάξουν ριζικά την συνείδησή μας περί
κόσμου. Ηθικές, φιλοσοφικές και ελπίζω πολιτικές απόψεις δεν μπορεί παρά να
επηρεασθούν από αυτά τα μηνύματα της Μοντέρνας Επιστημονικής γνώσης.

Δεν πρέπει βέβαια να περιμένουμε ότι πεποιθήσεις χιλιάδων ετών, βασισμένες στον
φόβο και την άγνοια, θα ενδώσουν εύκολα ή ακαριαία, αλλά πρέπει να πολεμήσουμε για
την αλήθεια και να αποφύγουμε τον Στρουθοκαμηλισμό. Όπως είπε ο μεγάλος Γερμανός
μαθηματικός David Hilbert “ Wir m u ssen wissen und wir werden wissen ” (πρέπει να
μάθουμε και θα μάθουμε), και τολμώ να πω ότι τώρα μάθαμε. Το τυχαίο, κομψό αλλά και
συναρπαστικό Σύμπαν είναι εδώ.

Μπορεί όλα αυτά να ακούγονται ρομαντικά και εξωπραγματικά αλλά πρέπει να

προσπαθήσουμε. Έτσι κλείνοντας θα ήθελα να σας θυμίσω μερικούς στίχους ενός μεγάλου
τροβαδούρου της γενιάς μου, του John Lennon , από το “ Imagine ”, “ You may think I
am a dreamer , but I hope I am not the only one …”

Συνεντεύξεις Δημήτρης Νανόπουλος: «Η αληθινή επανάσταση πραγματοποιείται με το

μυαλό» Ο γνωστός θεωρητικός φυσικός και ακαδημαϊκός μιλά για τα παιδικά του χρόνια,
την επιστήμη της Φυσικής, τον εποικισμό σε άλλους πλανήτες, την Ελλάδα, τη θρησκεία
και τη ζωή ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ 1.1.2019 Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO 31464 10
Γεννήθηκα το 1948 στο Χαρβάτι, τη γνωστή σήμερα ως Παλλήνη Αττικής. Ήταν μια
περιοχή με χωμάτινες εκτάσεις, ζώα, στέρνες, κτήματα και αλάνες, ενώ το βράδυ
θυμάμαι το βαθύ σκοτάδι στον γυρισμό από την Αθήνα. Το πραγματικό μου όνομα είναι
Νάκας, όχι Νανόπουλος. Ο παππούς μου, Δημήτρης βρισκόταν στη Νέα Υόρκη στις αρχές
του προηγούμενου αιώνα. Όταν γύρισε στην Ελλάδα για να συμμετάσχει στον
Βορειοηπειρωτικό Αγώνα άλλαξε το επώνυμό του από Νάκας σε Νανόπουλος γιατί του
έκανε πιο ελληνικό. Γι' αυτό και η καταγωγή του πατέρα μου ήταν από τη Βόρειο
Ήπειρο, συγκεκριμένα το Σέλσι. Ο πατέρας μου, Βάιος, είχε σπουδάσει στη
Γαλακτοκομική Σχολή Ιωαννίνων, αυτή που έγινε πανελληνίως γνωστή εξαιτίας του
θανάτου του Βαγγέλη Γιακουμάκη, και αργότερα εργαζόταν ως γαλακτοπώλης στον
Ευαγγελισμό. Η μητέρα μου Βασιλική Κορασίδη, με καταγωγή από την Τζια, συγγενής της
γνωστής οικογένειας των ηλεκτρικών ειδών, ήταν η οικοδέσποινα του σπιτιού. Από τον
πατέρα μου θυμάμαι που σηκωνόταν νωρίς το πρωί, δοκίμαζε το γάλα που του έφερναν κι
ετοίμαζαν τα γιαούρτια που στη συνέχεια θα έτρωγαν οι ασθενείς του νοσοκομείου. Η
μητέρα μου ήταν άνθρωπος χαμηλών τόνων, ήρεμη και ευγενική. Πολλά χρόνια αργότερα,
όταν είχα γίνει ήδη διάσημος επιστήμονας, υπήρχαν στιγμές που με πλησίαζε δειλά-
δειλά, με χάιδευε και με σιγανή φωνή έλεγε «παιδάκι μου», σαν να με ντρεπόταν, κι
εγώ προσπαθούσα να την κάνω να αισθανθεί καλύτερα. Λατρεύω την Αθήνα, τον θόρυβο
και την κίνηση της πόλης. Όταν έρχομαι στην Ελλάδα εξακολουθώ να μένω στην πλατεία
Κολιάτσου. Με γοητεύει η ζωντάνια του κέντρου. Από την άλλη πλευρά, με ενοχλεί το
πρόβλημα της καθαριότητας. Επίσης, χωρίς καμία διάθεση συντηρητισμού, πιστεύω ότι η
επανάσταση δεν γίνεται με γκράφιτι στους τοίχους ούτε με το να σπας πεζοδρόμια. Η
αληθινή επανάσταση πραγματοποιείται με το μυαλό. Από τα παιδικά μου χρόνια κρατώ
πολύ έντονα στη μνήμη μου τη μοναχικότητα που είχα αναπτύξει από μικρή ηλικία. Αυτό
που μου άρεσε ήταν να λύνω αριθμητικές πράξεις, να παρατηρώ και να σκέφτομαι. Είχα
ελάχιστες παρέες κι ήμουν ένα εσωστρεφές παιδί. Οι γονείς μου αγαπούσαν πολύ τα
βιβλία, το θέατρο και τον κινηματογράφο. Διάβαζαν καθημερινά εφημερίδα. Όταν
πήγαινα στη Β' Δημοτικού ο πατέρας μου έκρινε σωστό να μάθω αγγλικά και πάντοτε
έφερνε στο σπίτι εξωσχολικά βιβλία. Οι γονείς μου έφυγαν από τη ζωή με διαφορά
εννέα μηνών, πρώτα ο πατέρας μου και ύστερα η μητέρα μου. Εξαρτημένοι ο ένας απ'
τον άλλον, πέθαναν ευτυχισμένοι, αφού είχαν προλάβει να νιώσουν την περηφάνια των
γονιών που βλέπουν το παιδί τους καταξιωμένο διεθνώς. Το περασμένο καλοκαίρι,
όταν συνέβη η εθνική τραγωδία στο Μάτι, ήμουν στην Ελλάδα. Ένιωσα έκπληξη, οδύνη,
οργή και θυμό για όλα όσα έγιναν. Μεγάλωσα σ' εκείνες τις περιοχές και θυμάμαι
χαρακτηριστικά, τέλη της δεκαετίας του '50, να σχολιάζουν οι ηλικιωμένοι στη
παραλία την «κάθοδο των μυρίων» στο Μάτι. Αναρωτιόντουσαν από τότε τι θα
συνέβαινε σε μια ενδεχόμενη καταστροφή. Από τις αρχές της δεκαετίας του '60
θεωρούνταν παραθεριστικός οικισμός και είχε κυρίως εξοχικές κατοικίες. Αργότερα
σημείωσε μεγάλη ανάπτυξη και εξελίχθηκε σε μια πυκνοκατοικημένη περιοχή. Πενήντα
χρόνια μετά, στον θλιβερό απολογισμό του Ιουλίου του 2018, συμπεριλαμβάνονται εκατό
νεκροί. Μου προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση το γεγονός ότι οι νέοι σήμερα δεν έχουν
έναν σκοπό στη ζωή τους. Δεν ονειρεύονται. Πορεύονται ανώφελα με όσα παίρνει ο
άνεμος, παρά το γεγονός ότι σήμερα, εν αντιθέσει με το παρελθόν, οι νέοι είναι πολύ
εξυπνότεροι. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO • Στο 3ο Γυμνάσιο Αμπελοκήπων γνώρισα έναν
εξαιρετικό καθηγητή Φυσικής, τον Βαγγέλη Τσιγκούνη, τον άνθρωπο που κατάλαβε τον
ενθουσιασμό μου για τη Φυσική. Μετέπειτα σπούδασα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών,
συγκεκριμένα στο τμήμα Φυσικής, και συνέχισα τις σπουδές στο Πανεπιστήμιο Sussex
της Αγγλίας. Ως φοιτητή, με επηρέασε πολύ η ανάγνωση ενός βιβλίου του Φάινμαν με
τίτλο «Lectures in Physics» κι έτσι αποφάσισα να ασχοληθώ με τη Θεωρητική Φυσική.
Έγινα ερευνητής στο Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών Ευρώπης (CERN) στη Γενεύη αλλά και
διευθυντής του Κέντρου Αστροσωματιδιακής Φυσικής του Κέντρου Προχωρημένων Ερευνών
(HARC) στο Χιούστον του Τέξας, όπως και πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών. Παραμένω
ακόμη βαθιά αφοσιωμένος στην επιστήμη μου. • Κύρια ερευνητική μου ασχολία είναι η
Φυσική Υψηλών Ενεργειών και η Κοσμολογία. Στη Φυσική με γοητεύει η κατανόηση του
κόσμου μέσω των κανόνων της φύσης και των νόμων που διέπουν το σύμπαν. Η Κοσμολογία
είναι μια συναρπαστική επιστήμη. Προσπαθείς να εξηγήσεις όλα όσα μας
περιτριγυρίζουν. Η απεραντοσύνη του σύμπαντος, το βάθος της ανθρώπινης γνώσης και η
ικανοποίηση της ανακάλυψης είναι τα πιο ενδιαφέροντα πεδία της Φυσικής. Αναμφίβολα,
επηρεάζει καταλυτικά τον τρόπο που βλέπεις τη ζωή. 29.12.2016 Δημήτρης
Νανόπουλος: Πάρτε ρίσκα! Η ζωή χωρίς αυτά είναι βδελυρή, ανούσια, ξηρή •
Βρισκόμαστε στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, ο άνθρωπος αλλάζει. Μετατρέπεται
σε ένα υβρίδιο βιοτεχνολογίας. Σε λίγα μόλις χρόνια ο εποικισμός στον Άρη θα είναι
πραγματικότητα, η μνήμη θα αποθηκεύεται σε τσιπάκια και θα υπάρχουν φεγγαρόπαιδα.
Όλα αυτά δεν είναι πλέον σενάρια επιστημονικής φαντασίας. Η Γη θα μετεξελιχθεί σε
ένα τεχνολογικό πάρκο και πιθανόν οι περισσότεροι να μεταναστεύσουν σε άλλους
πλανήτες. Όσοι απομονωθούν θα χάσουν το τρένο της προόδου. Ζούμε σε μια εποχή κατά
την οποία κυριαρχούν οι δευτερεύουσες ανάγκες. Μας χαρακτηρίζει η επιδειξιομανία σε
επίπεδο οικονομικό, επαγγελματικό και γενικότερου status quo. Μας διέλυσε ως
κοινωνία ο νεοπλουτισμός. Μου προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση το γεγονός ότι οι νέοι
σήμερα δεν έχουν έναν σκοπό στη ζωή τους. Δεν ονειρεύονται. Πορεύονται ανώφελα με
όσα παίρνει ο άνεμος, παρά το γεγονός ότι σήμερα, εν αντιθέσει με το παρελθόν, οι
νέοι είναι πολύ εξυπνότεροι. Όμως, τους λείπουν η δυναμικότητα, η όρεξη για αλλαγή,
το όραμα για το αύριο και η ελπίδα. Θεωρώ ότι η μόνη διέξοδος είναι να ανακαλύψουν
τι τους αρέσει στη ζωή και να παλέψουν με όλες τους τις δυνάμεις για να το
πετύχουν. Δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο από το να ξέρεις τι θέλεις, τι επιθυμείς, τι
είναι αυτό που σου γεμίζει την ψυχή. Πώς θα ζήσεις χωρίς να έχεις κάτι να
περιμένεις; Η έλλειψη σκοπού μπορεί να αποβεί θανάσιμος κίνδυνος. Οι αποφάσεις μας,
θετικές ή αρνητικές, είναι δικές μας. Προφανώς, αντιμετωπίζουν οικονομικές
δυσχέρειες και παίζουν σημαντικό ρόλο και οι αρνητικές συγκυρίες. Όμως, αν δεν
υπάρχει άλλη λύση, φύγε στο εξωτερικό. Πήγαινε εκεί όπου πιστεύεις ότι μπορείς να
γίνεις επιτυχημένος. Μια παθογένεια που με ενοχλεί έντονα είναι ότι η χώρα μας
λειτουργεί ως ένα κλειστό σύστημα. Σε λίγα χρόνια θα 'χουμε τσιπάκια στο κεφάλι, θα
υπάρχουν φεγγαρόπαιδα, ο κόσμος αλλάζει διαρκώς, η τεχνολογία εξελίσσεται κι εμείς
περί άλλα τυρβάζουμε. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO • Κρίνοντας από τη δική μου
περίπτωση, μπορώ να πω ότι, αν επέλεγα να μείνω στην Ελλάδα, θα είχα χαθεί.
Ευτυχώς, αντιλήφθηκα πολύ νωρίς ότι αυτό με το οποίο ήθελα να ασχοληθώ στη ζωή μου
ήταν πέρα και μακριά από την ελληνική πραγματικότητα. • Τρανή απόδειξη της
εθνικής μας νοοτροπίας και του πώς η Ελλάδα «τρώει» τα παιδιά της ήταν η απόρριψη
της αίτησης μετάκλησής μου από το εκλεκτορικό σώμα του Φυσικού Τμήματος του
Πανεπιστημίου των Αθηνών πριν από δέκα χρόνια. Το γεγονός αυτό είχε θορυβήσει τους
Έλληνες του εξωτερικού και είχε προκαλέσει κατακραυγή στους πανεπιστημιακούς
κύκλους και στους ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών. Βέβαια, αυτό ήταν
αποτέλεσμα μιας ομάδας που πιθανόν δεν με συμπαθούσε. Αλλά πικράθηκα επειδή μου
ζήτησαν να αποσύρω τη μετάκληση. Φυσικά, αρνήθηκα. Φθόνος, αντιπάθεια και
αποστροφή. Αυτή είναι η διαχρονική κλίμακα αντίληψης των φατριών. Αν δεν έχεις
μπάρμπα στην Κορώνη, έχεις τελειώσει. Νομίζω ότι αυτή είναι από τις βασικές αιτίες
που μας οδήγησαν στην οικονομική καταστροφή. • Μια παθογένεια που με ενοχλεί έντονα
είναι ότι η χώρα μας λειτουργεί ως ένα κλειστό σύστημα. Σε λίγα χρόνια θα 'χουμε
τσιπάκια στο κεφάλι, θα υπάρχουν φεγγαρόπαιδα, ο κόσμος αλλάζει διαρκώς, η
τεχνολογία εξελίσσεται κι εμείς περί άλλα τυρβάζουμε. Από την περίοδο που
απελευθερωθήκαμε από τους Τούρκους βιώνουμε τις ίδιες καταστάσεις: πολιτικές
αντιπαλότητες, κομματικοί στρατοί, πόλωση, πελατειακό κράτος και αναρίθμητοι
διχασμοί. • Στην Ελλάδα είμαστε χαμένοι στη μετάφραση. Η μόνη ουσιαστική
εκπαιδευτική μεταρρύθμιση ήταν εκείνη που συντελέστηκε την περίοδο του Γεωργίου
Παπανδρέου. Τα προβλήματα της παιδείας μπορούν να λυθούν χωρίς τυμπανοκρουσίες και
φανφάρες, μόνο με ομόφωνες αποφάσεις απ' όλα τα κόμματα. Όμως, προτιμάμε να μην
κάνουμε τίποτα και αλλάζουμε κάθε τόσο τις νομοθετικές ρυθμίσεις στην εκπαίδευση.
Κάθε νέος υπουργός και μια καινούργια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Υπάρχει ένα μεγάλο
ποσοστό εξαιρετικών μυαλών συμπατριωτών μας που διακρίνονται στο εξωτερικό και
είναι απορίας άξιον που κανείς δεν ζητά τη γνώμη τους. Αντιλαμβάνομαι πλήρως ότι
κυριαρχεί η προχειρότητα, η απειρία και η απουσία αξιολόγησης. Είμαστε
προσκολλημένοι σε οτιδήποτε ελληνικό κι έχουμε κόψει κάθε διασύνδεση με τον
υπόλοιπο κόσμο. Σε μια περίοδο ιλιγγιώδους εξέλιξης εμείς επιλέγουμε να κλεινόμαστε
στον εαυτό μας. Το μεγαλύτερο λάθος που κάνουν οι νέοι είναι που ακούν τους
μεγαλύτερους. Μην ακούτε τους μεγάλους. Είναι άνθρωποι «χαλασμένοι». Πολλά απ' όσα
θα πεις, ακόμα και στους γονείς σου, τους ακούγονται περίεργα, ανέφικτα. Και,
δυστυχώς, προσπαθούν να επιβάλουν στα παιδιά τους τις δικές τους φιλοδοξίες. Φωτο:
Πάρις Ταβιτιάν/LIFO • Λατρεύω την Αθήνα, τον θόρυβο και την κίνηση της πόλης. Όταν
έρχομαι στην Ελλάδα εξακολουθώ να μένω στην πλατεία Κολιάτσου. Με γοητεύει η
ζωντάνια του κέντρου. Από την άλλη πλευρά, με ενοχλεί
το πρόβλημα της καθαριότητας. Επίσης, χωρίς καμία διάθεση συντηρητισμού, πιστεύω
ότι η επανάσταση δεν γίνεται με γκράφιτι στους τοίχους ούτε με το να σπας
πεζοδρόμια. Η αληθινή επανάσταση πραγματοποιείται με το μυαλό. Για να ανακαλύψεις
τον δρόμο σου χρειάζεται να διαθέτεις μια εσωτερική τρέλα, φιλοδοξία, θάρρος,
επιμονή, ορμή και τύχη. Να προχωράς με ανοιχτούς ορίζοντες. Να αναπτύσσεται μέσα
σου μια ανησυχία. Φυσικά, έχεις να ξεπεράσεις πάμπολλα εμπόδια στη διαδρομή. •
Ακούω πολλές φορές ανθρώπους που θέλουν να γίνουν ζωγράφοι, χορευτές ή μουσικοί και
τους απασχολεί το γεγονός ότι δεν θα μπορούν να βιοποριστούν απ' αυτές τις
δημιουργικές ενασχολήσεις. Πρόκειται για μια εσφαλμένη προσέγγιση. Τίποτα δεν
έρχεται ουρανοκατέβατα. Μόνο με σκληρή προσπάθεια πετυχαίνεις, αφού κανένας δρόμος
δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Βρισκόμαστε στην τέταρτη βιομηχανική
επανάσταση, ο άνθρωπος αλλάζει. Μετατρέπεται σε ένα υβρίδιο βιοτεχνολογίας. Σε λίγα
μόλις χρόνια ο εποικισμός στον Άρη θα είναι πραγματικότητα, η μνήμη θα αποθηκεύεται
σε τσιπάκια και θα υπάρχουν φεγγαρόπαιδα. Όλα αυτά δεν είναι πλέον σενάρια
επιστημονικής φαντασίας. Η Γη θα μετεξελιχθεί σε ένα τεχνολογικό πάρκο και πιθανόν
οι περισσότεροι να μεταναστεύσουν σε άλλους πλανήτες. Όσοι απομονωθούν θα χάσουν το
τρένο της προόδου. • Το μεγαλύτερο λάθος που κάνουν οι νέοι είναι που ακούν τους
μεγαλύτερους. Μην ακούτε τους μεγάλους. Είναι άνθρωποι «χαλασμένοι». Πολλά απ' όσα
θα πεις, ακόμα και στους γονείς σου, τους ακούγονται περίεργα, ανέφικτα. Και,
δυστυχώς, προσπαθούν να επιβάλουν στα παιδιά τους τις δικές τους φιλοδοξίες. Η
δημιουργία είναι χαρά, πλούτος, ευτυχία, το μοναδικό πνευματικό καταφύγιο.
Επομένως, μη δίνετε σημασία σε πράγματα που δεν έχουν αξία. • Όταν υπάρχουν εκατό
δισεκατομμύρια γαλαξίες και κάθε γαλαξίας αποτελείται από εκατό δισεκατομμύρια
αστέρια είναι λίγο εγωιστικό να λέμε ότι ζούμε μόνοι μας και δεν υπάρχει εξωγήινη
ζωή. Είμαστε ένα τυχαίο γεγονός. Γεννιόμαστε και πεθαίνουμε μόνοι μας: ένα κράμα
συμπτώσεων, εκατομμυρίων πρωτονίων και νετρονίων, ενός τυχαίου σύμπαντος.
Αποτέλεσμα μιας συγκυρίας γεγονότων. Δεν υπάρχει αρχή, μέση ή τέλος. Όλα
προέρχονται από ένα τίποτα. Πάντα θα γεννιούνται νέα ερωτήματα και διαρκώς θα
αναζητούμε καινούργιες απαντήσεις. • Δεν με τρομάζει ο θάνατος. Προσπαθώ, όσο
μπορώ, να επιμηκύνω τη ζωή. Δεν υπάρχει μεταθανάτια ζωή. Η θρησκεία είναι μια
ανθρώπινη εφεύρεση. Ο φόβος του θανάτου είναι η ισχυρή δύναμη των θρησκειών. Το
σημαντικό για μένα είναι ο καθένας να αφήσει το αποτύπωμά του. Δεν με αφορά να
πιστεύω σε κάτι και δεν έχω αυτή την εσωτερική ανάγκη, αλλά δεν κατακρίνω όποιους
το κάνουν. Όπως έχει πει ο Σπινόζα, «Deus sive Natura», δηλαδή «Θεός ή Φύση». • Με
τη σύζυγό μου, Μυρτώ γνωριζόμαστε από την περίοδο της εφηβείας. Η αγάπη είναι ένα
διαρκές ενδιαφέρον. Είναι η έλξη, συναισθηματική και ερωτική. Οι σχέσεις διαλύονται
όταν εισβάλλουν σε αυτές η ανία και η βαρεμάρα. Όταν ο αρχικός ενθουσιασμός
μεταβληθεί σε συνήθεια. Όταν η κοινή πορεία ανάμεσα σε δύο ανθρώπους διασπάται σε
δύο διαφορετικές κατευθύνσεις. • Σήμερα μού προκαλεί εντύπωση το ότι βιώνουμε ένα
νέο είδος, εκείνο της ασεξουαλικότητας. Ζευγάρια προσηλωμένα στις οθόνες των
κινητών τους. Η χρήση των social media εξαρτάται από εμάς. Σου προσφέρουν
δυνατότητες κι εσύ επιλέγεις πώς θα τις διαχειριστείς. Αλλά το σεξ είναι απαραίτητο
στη ζωή μας. Η σωματική ευτυχία σε γεμίζει συναισθηματική ευφορία. • Η ζωή έχει
συγκεκριμένα χρονικά όρια. Είναι από δω έως εκεί. Επομένως, είμαστε τυχεροί που
υπάρχουμε. Ζήστε, λοιπόν, έχοντας ως κινητήρια δύναμη τις επιθυμίες, τα θέλω, τα
όνειρα. Μακριά από συμβιβασμούς. Μην αφήνεστε σε όσα δεν σας γεμίζουν ψυχικά.
Ρισκάρετε. Προχωρήστε και μη φοβάστε την αποτυχία. Γιατί δεύτερη ζωή δεν έχει.
Πηγή: www.lifo.gr