Uluslararası Bolvadin Sempozyumu

International Bolvadin Symposium

"Sultan Yolu Üzerinde Kadim Kent Bolvadin"
13 - 15 Ekim 2017 / Bolvadin-AFYONKARAHİSAR

BOLVADİN KENTİNDEKİ KÜLTÜREL KİMLİĞE SAHİP SİVİL

MİMARİ ÖRNEĞİ OLAN KONAK YAPILARININ PLAN
BAKIMINDAN ANALİZİ

Ceyhan TAZEFİDAN1

Selin DURAN2

Özet
Kentlerin tarihi kimliğini cami, türbe, han, kervansaray, hamam, okul, idari bina, dükkân ve tarihi
konaklar gibi çok sayıda tarihi sivil mimarlık yapıları oluşturur. Günümüzde kent merkezlerinde
sıkışıp kalmış olan bu tarihi yapılar zamanla unutulmakta ve yok olma tehlikesi ile karşı karşıya
kalmaktadır. Geçmişi uzun yıllar öncesine dayanan Bolvadin kent merkezinde de birçok sivil mimarlık
örnekleri yer almaktadır. Farklı dönemlere ait olan bu yapılar içerisinde Selçuklu dönemi yapılarından
yalnızca Alaca Camisi günümüze kadar gelebilmiştir. Daha sonraki dönemlere tarihlenen yapıların
çoğunu ise konaklar oluşturmaktadır. Söz konusu bildiriye konu olan Bolvadin kent merkezinde yer
alan konaklardan plan tipolojisi anlamında benzer özellik gösterenler çalışmanın kapsamını
oluşturmaktadır.
Yöresel sivil mimari örnekleri üzerinde yapılan plan, kesit, cephe gibi çizim çalışmaları tekil anlamda
yapıların mimari biçimlenişini ortaya koymaktadır. Çizimler üzerinde yapılan analizler neticesinde,
içinde mekânları barındıran bir bütün olarak yapılar ele alınacaktır. Böylelikle Bolvadin kent
merkezinde bulunan yöresel sivil mimarlık örnekleri incelenerek genel karakteristiklerinin
tanımlanması amaçlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Bolvadin, Yöresel sivil mimari, Tarihi doku, Tarihi konaklar

1
Aksaray Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Mimarlık Bölümü, S. yazar, Arş.Gör.,
ceyhantazefidan@aksaray.edu.tr
2
Aksaray Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Mimarlık Bölümü, S. yazar, Arş.Gör.,
selinduran@aksaray.edu.tr
 Uluslararası Bolvadin Sempozyumu
13-15 Ekim 2017 BOLVADİN

IN TERMS OF PLAN ANALYSIS OF MANSION STRUCTURE BEING

CIVIL ARCHITECTURE SAMPLE HAS CULTURAL IDENTITY IN
BOLVADIN CITY
Abstract
Many historical civil architectural structures such as mosque, tomb, khan, caravanserai, Turkish bath,
school, administrative building, shop and historical mansions form the historical identity of the cities.
Today, these historical structures being stucked in the city centre are forgetten over time and face the
danger of extinction. Many examples of civil architecture are found in the city center of Bolvadin,
which dates back to many years ago. In these buildings belonging to different periods only the Alaca
Mosque can be seen from the Selçuklu period constructions. Most of the structures dated to later
periods constitute mansions. It is the scope of the study to Show similar characteristics in term of plan
typology from the places in Bolvadin city center which is the subject of the declaration.
Drawing works such as plan, section, elevation on local civil arctitectural examples reveal
architectural form of constructions in a singular sense. As a result of the analysis on drawings, the
constructions that house the spaces will be discussed. Thus, it is aimed to identify the general
characteristics of the civilian architecture in the city center of Bolvadin.
Keywords: Bolvadin, Local Civil Architecture, Historical Fabric, Historical Mansions
 Bolvadin Kentindeki Kültürel Kimliğe Sahip Sivil Mimari Örneği Olan Konak Yapılarının Plan Bakımından Analizi
T. Ceyhan – D. Selin

1. GİRİŞ
Türkiye’de Ege Bölgesi’nin İç Batı Anadolu bölümünde dördüncü en büyük şehir olan Bolvadin; Konya-İstanbul
karayolu üzerinde yer almaktadır. Afyon-Konya karayolundan yaklaşık 10 km. daha içeridedir. Afyon il
merkezine 60 km, Emirdağ ilçesine ise 30 km. mesafededir. 2016 verilerine göre şehrin nüfusu 44.539 kişidir.
Afyon ilinin ise en büyük ilçesidir(Bayar, 2005:13).

Şekil 1. Bolvadin İlçe Haritası

Kaynak: Bolvadin Belediye Arşivi

Şekil 2. Bolvadin İlçe Haritası

Kaynak: Bayar (2004)

 Uluslararası Bolvadin Sempozyumu
13-15 Ekim 2017 BOLVADİN

Bolvadin Ovası, Arkaik Devir öncesinde bir iç denizdir. Kazılan her yerden, bu iç denizin kalıntısı olan
deniz hayvanlarının kabukları çıkmaktadır. Dördüncü jeolojik zamanın başlarında meydana gelen depremlerde
Kara Deniz’in bulunduğu kara parçası çöktü. Daha sonra Ege ve Marmara Denizinin olduğu yerler çökerken,
Anadolu Yarımadası yükseldi. Bu değişimler sonunda iç deniz kurudu. Eber Gölü ve Akşehir Gölü bu iç denizin
kalıntısıdır. Antik Dönemde Eber Gölü’ne Kırk Şehit Gölü deniyordu. Charles Texiere bu göle Quantrante
Martyres (Kırk Âşık Gölü) diyor(Bayar, 2005:13).

MS. 3. Yüzyılda meydana gelen depremler sonucunda fayların kırılmasıyla Bolvadin Ovasının pek çok
yerinden sıcak su kaynakları yeryüzüne çıkmıştır. Dipevler yakınındaki sıcak su kaynağı uzun yıllar boyunca
kullanılmış ve hamamlar yapılmıştır. Bu nedenle bu bölge Hamamlı diye anılmaktadır. Daha sonra bu sular
kaybolmuştur. Termal tesislerinin sıralandığı bu vadiye antik devirde Phrygia Salutaris (Şifalı Frigya)
denilmektedir(Bayar, 2004).

10 bin yıllık bir geçmişe sahip olan Bolvadin şehri, Anadolu topraklarında yaşanan dönemlere tanık
olmuştur. Şehrin çevresinde ortaya çıkan arkaik ve antik dönemlere ait malzemeler bunun en büyük kanıtıdır.
Frigya uygarlığının yaşadığı dönemlerde önemli bir yerleşim merkezi olduğu Bolvadin Müzesinde sergilenmekte
olan eserlerden de anlaşılmaktadır. Bu dönemde hem dini hem de korunma amacıyla Yedi Kapı Yeraltı Şehri
yapılmıştır.

Roma ve Bizans dönemlerinde iskân faaliyetleri gerçekleştirilmiştir. Bu dönemlerden sonra Selçuklu

Dönemi’nde 12. yy ilk yıllarında Türkmen Aşiretlerinin iskânı ile bölgede yeni köyler kurulmaya başlanmış ve
eski köylerle ilgili de gerekli imar çalışmaları yapılmıştır. Böylelikle bölgenin kısa zaman içerisinde
Türkleştirilmesi sağlanmıştır. Selçuklular döneminde camiler, mescitler, çeşmeler, han ve hamamlar, mektepler,
medreseler ve köprüler ile imar çalışmaları devam etmiştir. Bu döneme ait yapılardan sadece Alaca Camisi
günümüze kadar ulaşabilmiştir.

Daha sonraki dönemlerde de aynı merkezde gelişmeye devam eden şehirde, 19. Yüzyılın sonları ile 20.
yüzyılın başlarında geleneksel konut mimarisinin özelliklerini taşıyan evler yapılmıştır. Ancak zaman içerisinde
çeşitli sebeplerden ötürü pek çok mimari ve kültürel değer yok olmuştur. Günümüze ulaşmış olan evlerden bir
kısmı korunması gerekli kültür varlığı olarak tescil edilmiştir.

Bu çalışma, Bolvadin şehir merkezinde bulunan geleneksel sivil mimari yapılarının plan bakımından
incelenerek genel karakteristiklerini tanımlamayı amaçlamaktadır. Çalışmanın geleneksel Bolvadin evlerinin
korunması ve gelecek nesillere taşınması çabalarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

2. MATERYAL VE YÖNTEM
Bu çalışmanın kapsamını Bolvadin şehrinin eski mahallerinde bulunan ve tescilli kültür varlıkları listesinde olan
evler oluşturmaktadır. Geleneksel kent dokusuna ait haritalar, eski ve yeni fotoğraflar, Bolvadin Belediyesi’nden
temin edilmiş olan yapılara dair bilgiler çalışmanın temel materyallerini oluşturmaktadır.

Çalışmada literatür ve saha araştırmasından oluşan iki aşamalı bir yöntem kullanılmıştır. Literatür
araştırması aşamasında; Bolvadin Belediyesi arşivi, Mustafa Kaynak’a ait olan çizimler, eski fotoğraf ve bilgiler
için Dr. Muharrem Bayar’ın kitapları incelenerek yapılara ait yazılı ve görsel bilgilere ulaşılmıştır. Çalışmanın
saha araştırması bölümünde ise yapıların rölöveleri hazırlanmış ve elde edilen bulgulara göre Bolvadin ilçesinin
geleneksel sivil mimari yapılarının genel karakteristikleri ve plan özellikleri tanımlanmıştır.

3. KAYNAK ARAŞTIRMASI
Ali Osman UYSAL’ın 1983 yılında hazırlamış olduğu ‘Bolvadin’deki Türk-İslam Eserleri’ isimli tez
çalışmasında kültürel eserler ele alınmıştır.
 Bolvadin Kentindeki Kültürel Kimliğe Sahip Sivil Mimari Örneği Olan Konak Yapılarının Plan Bakımından Analizi
T. Ceyhan – D. Selin

Hülya Parsana tarafından 1991 yılında yapılmış olan ‘Bolvadin’deki Türk Devri Yapıları’ adlı tez
çalışmasında ise Bolvadin’in tarihi ve mimari eserlerin kullanım fonksiyonlarına bağlı olarak sınıflandırılmasının
yanı sıra günümüze kadar ulaşamamış olan eserlere de yer verilmiştir.

Muharrem Bayar’ın ‘Bolvadin’in Tarihi’ adlı 2004 yılında yayınlanmış olan kitabında Bolvadin’in
tarihi ve Bolvadin’deki eserler hakkında detaylı bilgiler ve resimler yer almaktadır. Ayrıca bu kitabın haricinde
Bolvadin Şehrindeki Selçuklu Eserleri ve Bolvadin Eğitim Kurumları başlıklı iki eseri daha bulunmaktadır.

4. ARAŞTIRMA BULGULARI

4.1. Geleneksel Bolvadin Evlerinin Tarihsel Süreç İçinde Gelişimi

Afyon ili Bolvadin ilçesinin geleneksel mimari özelliklerinin kendine has bir üslup özelliği gösterdiği
görülmektedir. Bunun yanı sıra kullanılan malzemenin de coğrafya ile uyumlu olması farklı alanlarda
mimarisinin zengin olmasına neden olmuştur. Özellikle Bolvadin’in geçmiş yıllardaki sosyo-ekonomik ve
toplumsal yapısı; plan, mimari ve iklim özellikleri, kullanılan malzeme ile kendine özgü bir yapılaşmanın
oluştuğu buna bağlı olarak da Bolvadin ilçesinde zengin bir kültür mirasının ortaya çıktığı görülmektedir.

Zengin bir tarihi geçmişe sahip olan Bolvadin’in Kültür Envanteri incelendiğinde merkezde 47 mescit
ve caminin bulunduğu ayrıca bunların dışında 21 adet mescit ve caminin yanı sıra 3 Namazgâh yapısının da
günümüze ulaşamadığı görülmektedir. Dini mimari anlamında Türbe mimarisi bakımından da Bolvadin’de 8
adet türbe yer almaktadır. Sosyal mimari anlamında baktığımızda ise su mimarisi olarak biri yıkılmış biri
günümüze ulaşmış 2 adet hamam, 21’in üzerinde çeşme, 1 adet kaplıca ve 1 adet de köprü yer almaktadır. Kamu
yapısı olarak 1 adet kışla, ticaret yapısı olarak ise 5’in üzerinde han, savunma yapısı olarak da 1 adet kale yer
almaktadır. Tüm bu yapıların dışında 50’nin üzerinde sivil mimarlık yapısı da Bolvadin’in sahip olduğu kültür
varlıkları arasındadır. Buradan hareketle merkezde 200’e yakın kültür varlığının olduğu bilinmektedir.

Bolvadin, geçmişten binlerce hatırayı taşıyan cumbalı sivil mimari yapıları, camileri, hayatın kaynağı
olan sularının aktığı çeşmeleri, manevi olarak duygularımızı kabartan türbe ve yatırları, Kanuni Sultan Süleyman
ve Mimar Sinan’dan izleri günümüze taşıyan Kırkgöz Köprüsü, Kurtuluş Savaşı yıllarının ve düşman işgallerinin
acı ve keder dolu günlerini gözler önüne seren Yanık Kışlası ve Mustafa Kemal Atatürk’ün savaş stratejisi
planlarını yaptığı Çakmaklı Konağı ile zengin bir tarihi geçmişe sahiptir.

Bolvadin’de günümüze ulaşan ve şehrin geleneksel sivil mimarisini oluşturan evlerin 19 ve 20.
yüzyıldan itibaren yapılmaya başlandığı anlaşılmaktadır. Bölgede yaygın olan iç sofalı plan tipinde iki veya üç
katlı olarak yapılmış olan Geleneksel Türk Evleri’dir. Kuban’a (1976) göre Türk evi; Geleneksel Türk ailesinin
yaşam kültürü ve törelerine uygun şekil ve plan özelliklerini gösteren asırlarca Türk insanının gereksinimlerine
cevap vermiş bir konut tipi olarak bilinmekte ve tanımlanmaktadır. Bolvadin evlerinde karşımıza çıkan iç sofalı
plan tipini incelediğimizde Türk plan tipi gelişiminin üçüncü evresinde ortaya çıkmış bir plan tipidir. Bu plan
tipinde sofanın iki yanına odalar dizilerek, sofa içte kalmıştır. Bu yüzden “karnıyarık” plan tipi olarak da
adlandırılmaktadır. 18.yy da belirginleşen bu plan tipi 19.yy da yaygınlaşmıştır(Eldem, 1954). İç sofalı plan tipi
oda sayısının artması, yan yana gelen odalar sayesinde duvarların azalması, ekonomik ve sağlıklı bir plan tipi
olduğu için tercih edilen bir plan tipi olmuştur. Sonraki dönemlerde görülen, iki yüzlü iç sofalı plan tipi olan
evlerde eyvanların karşılıklı gelmesi, sofanın haç şeklinde form oluşturması ve odalara pahlı köşelerden
girilmesi ile bu plan tipinin orta sofalı plan tipine benzemesine neden olmuştur. Ancak bu plan tipinde eyvan
sayısının iki ile sınırlı olması bu plan tipinin iç sofalı plan tipi olduğunu göstermektedir.

Yapı malzemesi olarak çevreden kolayca temin edilebilen ahşap ve kerpiç malzeme kullanımının yaygın
olduğu görülmektedir. Yapım sistemleri de bu bağlamda çoğunlukla ahşap karkas taşıyıcı iskelet arası kerpiç ya
da ahşap, nadiren de tuğla ve taş dolgu (hımış) sistemdir. Taş subasman seviyesi 10cm-50cm arası değişkenlik
gösterir. Çatılar genellikle ahşap oturtma kırma çatıdır. Bazı evlerde bazı odalarda tavan kubbe biçiminde
 Uluslararası Bolvadin Sempozyumu
13-15 Ekim 2017 BOLVADİN

bitirilmiştir. Tavanları özellikle üst katlarda bezemelidir. Evlerin girişleri cephede cumbaların yarattığı derinlik
algısıyla ya da saçaktaki karakteristik süslemelerle tanımlanmıştır. Bolvadin evlerinde yaygın olarak görülen bu
süslemelerden birinde; giriş akslarında çatı saçağı üçgen alınlık halini alır, bu alınlık yarım kubbe şeklinde
üçüncü boyuta kavuşur ve kubbe diliminin içinde tarih, yazı ve çeşitli motifler görülür.

Bolvadin evlerinin genel özelliklerinin belirlenebilmesi için sadece tescilli kültür varlıklarının değil
doku ile uyumlu özellik gösteren binaların da incelenmesi gerekmektedir.

4.2. Çakmaklı Evi (204 Ada 1-22 Parsel)

Şekil 3. Çakmaklı Evi uydu görüntüsü ve imar durumu

Şekil 4. Çakmaklı Evi zemin ve birinci kat planı

Kaynak: Ahmet Demirtaş’ın çizimleri

 Bolvadin Kentindeki Kültürel Kimliğe Sahip Sivil Mimari Örneği Olan Konak Yapılarının Plan Bakımından Analizi
T. Ceyhan – D. Selin

Şekil 5. Çakmaklı Evi cephe çizimi

Kaynak: Bolvadin Belediye Arşivi

Şekil 6. Çakmaklı Evi plan şeması

1903 yapımlı bu bina Ulusal Kurtuluş Savaşı’nda 1. ve 2. Ordu Karargâhı olarak kullanılmıştır. Mart 1922
tarihinde Bolvadin’e gelen Mustafa Kemal Paşa, Yakup Şevki Paşa ile birlikte bu binada Büyük Taarruzun
tarihini kararlaştırmışlardır. Tarihe tanıklık açısından büyük öneme sahip olan “Çakmaklı Evi” TC Kültür ve
Turizm Bakanlığı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Başkanlığı’nın 13.07.1979 gün ve A-
1769-307 no’lu kararı ile “Çağının Mimari Özelliklerini Yansıtan Korunması Gerekli Eski Eser” olarak tescil
edilmiştir.

Bina 1300cm x2000cm (260 m²) alana oturur. 3 katlı olup iç sofalı plan tipine sahiptir. Cephe yüksekliği 925
cm’dir. Bolvadin evlerinin genelinde olduğu gibi haremlik ve selamlık ayrı ayrı girişlere sahiptir. Niş içine
alınan bina girişlerine taş merdivenle ulaşılır. Bodrum katta taş malzeme, üst katlarda ahşap ve kerpiç
kullanılmıştır. Bodrum katı mutfak, çamaşırlık gibi yardımcı hizmet mekânlarına ayrılmıştır. Birinci kat esas
yaşama alanı olup, üst kat misafirler için ayrılmıştır. 1/2 oranındaki ahşap pencereler 70cm x 140cm
ebatlarındadır. Birinci kat pencereleri ferforje korkuluklara sahiptir. İkinci kat çıkmalarla hareketlendirilmiş ve
genişletilmiştir. Çıkmalar “S” kıvrımlı payandalarla desteklenmiştir. Ahşap kaplama payandaların ön yüzleri
yaklaşık 1’er cm’lik çıtalarla kapatılarak bezenmiştir. Çakmaklı evinin Mumcuoğlu Sokak’taki giriş nişi ahşap
bağdadi tekniğinde yapılmış 3 kemerle tanımlanmıştır. Kemerlerden ikisinin birleşim noktası taş merdivene
oturan ahşap dikmeyle desteklenmiştir. Binanın çatısı %33 eğimli ahşap oturtma çatıdır. 50 cm püskül saçaklara
sahiptir.
 Uluslararası Bolvadin Sempozyumu
13-15 Ekim 2017 BOLVADİN

Resim 1. Çakmaklı Evi restorasyon öncesi ve sonrası görünüşü

Kaynak: Bolvadin Belediye Arşivi

Resim 2. Çakmaklı Evi’nin bugünkü durumu

4.3. Gemiciler Evi (236 Ada 2 Parsel)

Şekil 7. Gemiciler Evi uydu görüntüsü ve imar durumu

 Bolvadin Kentindeki Kültürel Kimliğe Sahip Sivil Mimari Örneği Olan Konak Yapılarının Plan Bakımından Analizi
T. Ceyhan – D. Selin

Emrullah Mahallesi, Emrullah Kantaroğlu sokakta 236 Ada 2 parselde yer alan evin zemin oturum alanı toplam
135m²dir. Zemin kat üzeri 1 katlı olup iki katlı, iç sofalı planda geleneksel bir Türk evidir. Yapı yüksekliği
770cm’dir.

Bina 20 yy. da inşa edilmiştir. İki adet tas basamakla çift kanatlı kapı girişine ulaşılır. Giriş içeriye alınmıştır.
Birinci katta iki yanında çıkmalar mevcuttur. Çıkmalar “S” kıvrımlı payandalarla desteklenir. Bu payandalar iki
yanlarından ahşapla kaplanarak ve ön yüzleri bağdadi çıtalarıyla kapatılarak taş görünümünde derzlendirilerek
sıvanmışlardır. Bina giriş aksı saçakta pek çok evde görülen bağdadi tekniğinde yapılan yarım kubbe oyuntulu
üçgen alınlıkla vurgulanmıştır. Bu üçgen alınlık iki kenarından saçak altında bezemeli ahşap eli böğründelerle
desteklenir.

Zemin katta 65cm x170cm ebatlarında, birinci katta da 75cm x 155cm ebatlarında basık kemerli ferforje
korkuluklara sahip pencereler mevcuttur.

Şekil 8. Gemiciler Evi cephe çizimi

Kaynak: Bolvadin Belediye Arşivi

Resim 3. Gemiciler Evi’nin restorasyon öncesi görünüşü

Kaynak: Bolvadin Belediye Arşivi

 Uluslararası Bolvadin Sempozyumu
13-15 Ekim 2017 BOLVADİN

Resim 4. Gemiciler Evi’nin bugünkü durumu

4.4. Zehra AŞKAR, Raziye Ayar, İsmet AÇIKGÖZ Evi (243 Ada 13 Parsel)

Şekil 9. Evin uydu görüntüsü ve imar durumu

Kırklar Mahallesi, Zafer Caddesi, Tahtalı sokakta 243 Ada 13 parselde yer alan evin zemin oturum alanı toplam
70 m²dir. Zemin kat üzeri 1 katlı olup yüksek bir bodruma sahiptir. Toplamda bodrum dâhil üç katlı, iç sofalı
planda geleneksel bir Türk evidir. Yapının yapım yılı 20. yüzyıl olarak bilinmektedir.

Sofaya açılan giriş kısmı iki kemer sırasıyla tanımlanmış niş içerisine alınmıştır. İki kanatlı ahşap giriş kapısına
taş merdivenlerle ulaşılır. Ön cephede sofanın iki yanındaki odalar çıkmalıdır. Çıkmalar “S” kıvrımlı ahşap
kaplamalı payandalarla desteklenir. Binanın birinci katında giriş nişi için ayrılan kısım ikinci katta balkon olarak
değerlendirilmiştir. Bu giriş kısmı çatıda yarım kubbe hacmi şeklinde oyuntulu üçgen alınlıklı saçakla
vurgulanmış, iki yandaki cumbalarla da desteklenmiştir. Çatı eğimi %33 olup 50 cm saçak mevcuttur. Birinci kat
pencereleri 80cm x 180cm ebatlarında olup ferforje korkuluklara sahiptir. İkinci katta ise yarısına kadar kafesli
 Bolvadin Kentindeki Kültürel Kimliğe Sahip Sivil Mimari Örneği Olan Konak Yapılarının Plan Bakımından Analizi
T. Ceyhan – D. Selin

ve ferforje korkuluklu kemerli ahşap pencereler mevcuttur. Hımış sistemle inşa edilmiştir. Yapımda ahşap ve
kerpiç malzeme kullanılmış, dış duvarlar kerpiç sıva ile sıvanmıştır.

Şekil 10. Konutun cephe görünüşü ve çizimi

Kaynak: Bolvadin Belediye Arşivi

Şekil 11. Evin giriş bölümü görünüşü ve çizimi

Kaynak: Bolvadin Belediye Arşivi

 Uluslararası Bolvadin Sempozyumu
13-15 Ekim 2017 BOLVADİN

Resim 5. Evin bugünkü durumu

4.5. İkiz Evler (280 Ada 14-15 Parsel) (280 Ada 17 Parsel)

Şekil 12. İkiz Evlerin uydu görüntüsü ve imar durumu

Lala Sinan Paşa Mahallesi, Dede sokakta 280 Ada 14-15 parsellerde yer alan evin zemin oturum alanı
1900x1420cm alana oturmakla birlikte toplam 270m²dir. Zemin kat üzeri 1 katlı olup, iç sofalı planda geleneksel
bir Türk evidir. Yapının yapım yılı 1926 olarak bilinmektedir.

Lala Sinan Paşa Mahallesi, Dede sokakta 280 Ada 17 parselde yer alan evin zemin oturum alanı 1190x1470cm
alana oturmakla birlikte toplam 175m²dir. Zemin kat üzeri 1 katlı olup, iç sofalı planda geleneksel bir Türk
evidir. 750cm cephe yüksekliğine sahiptir. Yapının yapım yılı 1926 olarak bilinmektedir.
 Bolvadin Kentindeki Kültürel Kimliğe Sahip Sivil Mimari Örneği Olan Konak Yapılarının Plan Bakımından Analizi
T. Ceyhan – D. Selin

Şekil 13. 280 Ada 17 Parseldeki Evin plan şeması

Resim 6. İkiz Evlerin eski görünüşü

Kaynak: Bolvadin Belediye Arşivi

İki katlı bu bina ahşap karkas arası ahşap dolgudur. Dış duvarlar kerpiç sıvalıdır. Plan tipinin yansıması olarak
birinci katta köşelerde iki cepheli çıkmalar mevcuttur. Örneklerin pek çoğunda görüldüğü gibi bu çıkmalar ön
cephede “S” kıvrımlı ahşap kaplamalı payandalarla desteklenir. Bu kaplamaların ön yüzleri yaklaşık 1’er cm’lik
çıtalarla kapatılmıştır. Zemin katta 70cm x 140 cm’lik ; birinci katta 75cm x 140cm’lik dikdörtgen formlu,
ferforje korkuluklu pencereler vardır. Binanın girişi içeriye alınmış, iki yandaki cumbalarla da vurgulanmıştır.
Saçak tekne tavan tekniğinde bağdadi çıtalarla biçimlendirilerek bitirilmiştir.
 Uluslararası Bolvadin Sempozyumu
13-15 Ekim 2017 BOLVADİN

Resim 7. 280 Ada 14-15 Parseldeki Evin bugünkü durumu

Resim 8. 280 Ada 17 Parseldeki Evin bugünkü durumu

Resim 9. 280 Ada 17 Parseldeki Evin bugünkü durumu

 Bolvadin Kentindeki Kültürel Kimliğe Sahip Sivil Mimari Örneği Olan Konak Yapılarının Plan Bakımından Analizi
T. Ceyhan – D. Selin

Sofanın dört yanında konumlanmış odalarda zemin katta tavanlar düz tavan tekniğinde bitirilmiştir. Birinci katta
iste tekne tavan tekniğinde yapılmış ve tavan göbekleri bezemelidir. Odalardan birinin tavanı kubbe şeklindedir.
Oda girişleri pahlıdır. Oda girişlerinde kapı üstleri kubbe dilimi şeklindedir. Sofadaki iki adet ahşap merdivenle
düşey sirkülasyon sağlanır.

Resim 10. 280 Ada 17 Parseldeki Evin iç mekan fotoğrafları

4.6. Şerife ve İhsan KARAGÜVEN Evi (281 Ada 26-27 Parsel)

Şekil 14. Evlerin uydu görüntüsü ve imar durumu

 Uluslararası Bolvadin Sempozyumu
13-15 Ekim 2017 BOLVADİN

Lala Sinan Paşa Mahallesi, Taşköprü sokakta 281 Ada 26-27 parsellerde yer alan evin zemin oturum alanı
1050x1300cm alana oturmakla birlikte toplam 130m²dir. Zemin kat üzeri 1 katlı olup, iç sofalı planda geleneksel
bir Türk evidir. Bina yüksekliği 780cm’dir. Yapının yapım yılı 20. yüzyıl olarak bilinmektedir.

Şekil 15. Evin plan şeması

İki katlı bina hımış sistemle inşa edilmiştir. Duvarlar kerpiç sıvalıdır. Bina girişi sokak kotu seviyesindendir. İki
kanatlı ahşap kapı birinci kat döşeme seviyesinin altına yapılan eğrisel ahşap dekoratif elemanlarla, bina girişi
çeriye alınarak ve birinci katta iki yandaki cumbalarla vurgulanmıştır. Cumbalar bu örnekte de “S” kıvrımlı
ahşap kaplamalı payandalarla desteklenir.

Binanın girilebilen kısmında zemin katta ve birinci katta sofa ve iki yanında iki oda mevcuttur. Ahşap üç kollu
merdivenle düşey sirkülasyon sağlanır. Ön cepheye bakan odalarda oda köşeleri pahlıdır. Birinci katta pahlı oda
girişi kapısı üzeri kubbe dilimi şeklinde bitirilmiş ve bu dilim kabartma motiflerle bezenmiştir.

Resim 11. Evin bugünkü durumu

 Bolvadin Kentindeki Kültürel Kimliğe Sahip Sivil Mimari Örneği Olan Konak Yapılarının Plan Bakımından Analizi
T. Ceyhan – D. Selin

Resim 12. Evin bugünkü durumu

5. DEĞERLENDİRME VE SONUÇ
Ekonomik, sosyal, kültürel yapı, dini yaşantı ve daha birçok toplumsal etken Bolvadin halkının yaşam
şeklini etkileyerek geleneksel evlerin oluşmasına yön vermiştir. Bununla birlikte evlerin planlanmasında etkili
olan unsurlar sahada yapılan gözlemler sonucu tespit edilmeye çalışılmıştır.

Bolvadin evleri, şehrin çevresinde kolayca temin edilebilen malzemeler olan ahşap ve kerpiçten inşa
edilmiştir. Yapım sistemleri olarak bakıldığında çoğunlukla ahşap karkas taşıyıcı iskelet arası kerpiç ya da ahşap,
nadiren de tuğla ve taş dolgu(hımış) sistemdir. Evlerde subasmanı seviyesine kadar yöreye özgü moloz taş
malzeme kullanılmıştır. Üst bölümler ise kerpiç ve bağdadi üzeri sıvalıdır. Çatılar ise genellikle ahşap oturtma
kırma çatıdır. Ancak bazı evlerde ve sofaların içinde bağdadi kubbe ile örtülüdür.

Plan şeması incelenen Bolvadin evlerinde çoğunlukla iç sofalı plan tipinde iki veya üç katlı olarak
yapılmış olan Geleneksel Türk Evleri ile karşılaşılmıştır. İç sofalı plan tipindeki evlerde ise ortada sofa ve iki
yanda odaların bulunduğu karnıyarık sistem ile bu tipin çeşitleri görülmektedir. İncelenen evler arasında orta
sofalı plan tipine rastlanılmamıştır. Evleri oluşturan mekânlar işlevlerine göre konumlanmıştır. Buna göre
yardımcı mekânlar alt katta, yaşama mekânları üst katta yer almaktadır. Haremlik ve selamlık kısımlarından
oluşan evlerin zemin katında kış odaları, avlu ve etrafında mutfak, kiler ve helalar bulunmaktadır. Odalar çok
pencereli olup, ferah bir görünüşü vardır. Odaların hepsi testilik, yüklük, sebzelik, çiçeklik, ocak, sergen gibi
unsurlarla donatılmıştır.

Bolvadin evlerinin bölgesel özelliği olarak “üçgen alınlık ve yarım kubbe sistemi cephenin en dikkate
değer özelliğidir. Bazı evlerde yarım kubbenin içinde çeşitli yazılar, tarihler ve çiçek motifleri yer almaktadır.
Bolvadin evlerinde ahşap, alçı ve kalem işi süslemelere yer verilmiştir. Süsleme açısından zengin örnekler
Kestemet Mahallesindeki Çakmaklı Evi’nde görülmektedir. Cephelerde kat ve saçak çıkmalarını taşıyan ahşap
payandalar görülmektedir. Evlerde pencere boşlukları genellikle 1/2 oranında dikdörtgendir.
 Uluslararası Bolvadin Sempozyumu
13-15 Ekim 2017 BOLVADİN

Geleneksel Bolvadin evlerinin, şehrin fiziki şartlarına uygun ve yapıldıkları dönemde şehrin
insanlarının ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde planlanmış olduğu görülmektedir. Bolvadin’in geleneksel sivil
mimarisinin özgün niteliklerinin korunması toplumsal mirasın sürekliliği açısından önemlidir. Bu bağlamda bu
çalışmanın Bolvadin’in geleneksel mimarisinin korunmasına ve devam eden koruma amaçlı çalışmalara katkıda
bulunacağı umulmaktadır.

Kaynakça
Bayar, M. (2005). “Kadim Kent Bolvadin”. Bolvadin Belediyesi. İstanbul. 13-17.

Bayar, M. (2004). “Bolvadin Tarihi”. İstanbul. 2. 29-31.

Eldem, S. H. (1954). “Türk Evi Plan Tipleri”. İstanbul.

Gümüş, F. (1978). “Bolvadin Tarih ve Folkloru”. İstanbul.

Kuban, D. (1976). “Sanat Tarihimizin Sorunları”. Çağdaş Yayınları. İstanbul.

Parsana, H. (1991). “Bolvadin’deki Türk Devri Yapıları”. Konya.

Uysal, A. O. (1983). “Bolvadin’deki Türk-İslam Eserleri”. Ankara.