You are on page 1of 45

Din Öğretimi Genel Müdürlüğü

‫عثمانليجه‬
‫آتاسوزلري كتابي‬
Osmanlıca
Atasözleri
Kitabı
Hazırlayan
Metin UÇAR

İnceleme/Kontrol
Mehmet YARGIN

Çizimler
Demirhan KADIOĞLU

Grafik & Tasarım


Erdem KÖYMEN
İçindekiler
Az söyle çok dinle...........................................................................................5
Ağaç yaşken eğilir .........................................................................................6
El için kuyu kazan, evvela kendisi düşer ......................................................7
Allah sabırlı kulunu sever .............................................................................8
İnsan iki kere ölmez ......................................................................................9
Üzüm üzüme baka baka kararır ...................................................................10
Önce selam, sonra kelam .............................................................................11
Evvel düşün, sonra söyle ...............................................................................12
Evvel zahmet çeken sonra rahat eder ..........................................................13
İyilik et denize at, balık bilmezse Hâlık bilir . ...............................................14
Bir gemide iki kaptan olmaz .........................................................................15
Besmelesiz işe şeytan karışır .......................................................................16
Nerde hareket, orda bereket .........................................................................17
Tez giden tez yorulur .....................................................................................18
Çobansız sürü olmaz . ...................................................................................19
Hazıra dağlar dayanmaz ...............................................................................20
Hayâ imanın nurudur ....................................................................................21
Demir tavında dövülür ...................................................................................22
Dost kara günde belli olur ............................................................................23
Zahmetsiz, rahmet olmaz .............................................................................24
Sakla samanı, gelir zamanı ..........................................................................25
Sabır, cennetin anahtarıdır ...........................................................................26
Sanat, altın bileziktir .....................................................................................27
Son nefeste iman selâmeti ...........................................................................28
Tok, açın halinden bilmez .............................................................................29
Kalem kılıçtan keskindir ...............................................................................30
Atılan ok geri dönmez ...................................................................................31
Ateş düştüğü yeri yakar . ...............................................................................32
Akarsu pislik tutmaz .....................................................................................33
Edep en hayırlı mirastır . ...............................................................................34
İyi söylersen iyi işitirsin, kötü söylersen kötü işitirsin . ................................35
Baş başa vermeyince taş yerinden kalkmaz ................................................36
Çabuk parlayan çabuk söner ........................................................................37
Hazıra dağlar dayanmaz ...............................................................................38
Hak doğrudadır . ............................................................................................39
Sağlık, varlıktan yeğdir . ................................................................................40
Tatlı dil yılanı delikten çıkarır . ......................................................................41
Doğrunun yardımcısı Allah’tır . .....................................................................42
Âlim unutmuş, kalem unutmamış . ..............................................................43
Kişi arkadaşından bellidir .............................................................................44
Açıklama ve
Teşekkür
Osmanlıca Atasözleri Kitabı, hem Osmanlı Türkçesini
öğretmek hem de atalarımızdan bize miras kalan
sözleri açıklamaları ile birlikte görme ve okuma imkânı
tanıyacaktır. Bazen bir cümlenin hayatımıza yön vere-
bildiğine insanlık tarihi boyunca şahit oluna gelmiştir.
Bizi tarihimiz ve kültürümüzle, hem mana cihetiyle
hem de Osmanlı Türkçesinde kullanılan harf ve keli-
melerle bağlayacak bu çalışma, çocuklarımıza güzel
ufuklar verecektir inşallah.
Bu kitapçığın hazırlanmasında katkıları olan
Hayrât Vakfı’na ve Osmanlıca Eğitim ve Kültür
Dergisi’ne teşekkür ederiz.
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫آز سويله  چوق ديڭله‬


‫چوق قونوشان چوق ياڭيلري‪ .‬خطا ايدر‪ .‬هم هپ قونوشان‪،‬‬
‫ديڭله يه مز‪ .‬طواليیسيله  أوگرنه مز‪ .‬بونڭ اچيون بيوكلرميز‪،‬‬
‫سوز كوموشسه  سكوت يعنی صوصمق آلتوندر دميشلردر‪.‬‬
‫هيچ قونومشامق ده  دگل‪ ،‬فقط لزوم ايتديگنده  قونومشق‬
‫كركري‪ .‬يريل يرسز قونومشق‪ ،‬انساين سوميسزلشديرر‪ .‬انسانلر‬
‫آراسنده كي سوكيسين ده  غائب ايتديرر‪ .‬اونڭ اچيوندركه ‪،‬‬
‫بيلييورسه ڭ قونوش عامل صانسينلر‪ ،‬بيلمييورسه ڭ صوص آدم‬
‫صانسينلر ده  دينمشدر‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫آغاج ياش ايكن اگيلري‬


‫هر شي زماننده  اولور‪ .‬كوچك بر فيداين باشندن طوتوب‬
‫آشاغي چكسه ڭز‪ ،‬اگيلري‪ .‬پكي‪ ،‬آغاجي چكه بيلريميسڭز؟‬
‫خري! انسان ده  كوچكلگنده  ياپمسي كركنلري ياپابيلريسه ‬
‫راحت ايدر‪ .‬اگر ياپامازسه ‪ ،‬ياشي ايلرله دكجه  ياپمق چوق‬
‫حتی امكانسز حاله  كله جكدر‪ .‬هايدي‪،‬‬ ‫داها زورالشاجقدر‪ّ .‬‬
‫ياپمه مز كركنلري ياپامل‪ .‬زمامنزي بوش يره  خرجامايامل‪.‬‬

‫‪6‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫أل اچيون قويو قا زان‪ّ ،‬أوال كنديسي دوشر‬


‫نه  كوتو بر شيدر‪ ،‬باشقه لري اچيون كوتولك دوشومنك‪ .‬ايدن‪،‬‬
‫بولور ديرلر‪ .‬باشقه سي اچيون دوشونديگڭ‪ ،‬كلري سين بولور‪.‬‬
‫قازما قويوسين‪ ،‬قا زارلر قويوڭي‪ .‬هّٰالل‪ ،‬سنڭ باشقه سي ّ‬
‫حقنده ‬
‫دوشونديگڭي‪ ،‬سنڭ باشڭه  كتريير‪ .‬او زمان‪ ،‬انسانلر ّ‬
‫حقنده ‬
‫كوتو دوشوجنه  و ايشلرده  بولومنايامل‪ .‬تام ترسنه  اييلكلرينه ‬
‫چاليشاملكه ‪ ،‬بز ده  اييلك بوالمل‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫اهلل صربيل قولين سور‬


‫صرب ايدن ظفره  اوالشري دميشدر پيغمرب افندميز‪ .‬چونكه  بزه ‬
‫دوشن كندي وظيفه مزي ياپمقدر‪ .‬نتيجه  ايسه  ّٰاللهه  عائددر‪.‬‬
‫چفتجي ختومي تارله يه  اكر و بر سنه  بكلر‪ .‬صربسزلق‬
‫كوسرتوب طوپراغي آچسه ‪ ،‬او ختوم باشاق اوملاز‪ .‬بز ده ‬
‫أوزرميزه  دوشين ياپوب‪ ،‬نتيجه يي ّٰاللهدن بكله ملي يز‪.‬‬

‫‪8‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫انسان ايكي كره  ئوملز‬


‫انسان حياته  بر كره  كلري‪ .‬كندينه  ويريلن فرصتلري دگرلنديرمك‬
‫طورومنده در‪ .‬هّٰالل بزي دنيايه  كوندرمش‪ .‬بزه  الزم اوالن هر‬
‫شييئ ده  ويرمش‪ .‬و بزدن كنديسنه  ايي بر قول اومله مزي‬
‫جنت بكلر‪ ،‬ديگرلريين ايسه ‬ ‫ايسته مكده در‪ .‬ايي انسانلري ّ‬
‫ّ‬
‫جهنم‪ .‬ديگر ايشلرده  ده  بويله در‪ .‬بر فرصت كلري قارشیڭزه ‪.‬‬
‫دگرلنديريرسه ڭز قزاجنلي اولورسڭز‪ .‬دگلسه  بر داها كلمز‪.‬‬

‫‪9‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫أوزوم أوزومه  باقا باقا قرارير‬


‫انسان انساندن اتكيلنري‪ .‬آرقداشلر داورانيش اوالرق بر سوره ‬
‫صوڭره  بربرلرينه  بڭزرلر‪ .‬بونڭ اچيون آرقداشڭى سويله ‬
‫سڭا كيم اولديغڭي سويله يه مي دميشلردر‪ .‬هم گل تارله سنه ‬
‫كرين گل قوقار‪ .‬كوتو يره  كيدن ده  كوتو قوقار‪ .‬يعين انسان‬
‫اطرافنده كيلره  بڭزر‪ .‬آرقداشنه  بڭزر‪ .‬اورتامه  اويار‪ .‬اونڭ‬
‫اچيون اورتامڭزي‪ ،‬آرقداشڭزي ايي سچڭ‪.‬‬

‫‪10‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫أوڭجه  سالم‪ ،‬صوڭره  كالم‬


‫مسلمانلر آراسنده كي اڭ كوزل شي بربريين سومكدر‪.‬‬
‫كه  پيغمربميز‪ ،‬بربريڭزي سومدكجه  كرچكدن اميان ايتمش‬
‫جنته  كريه مزسڭز‪ .‬سزه ‬ ‫اوملازسڭز‪ .‬حقيقي اميان ايتمزسه ڭز ّ‬
‫بربريڭزي سوه جك بر يول سويله يه ميمي‪ ،‬آراڭزده  سالمي‬
‫يايڭ دميشدر‪ .‬بر يره  كلديگمزده ‪ ،‬بريسيله  قارشیالشديغمزده ‪،‬‬
‫بر مكتوب ويا يازيدن أوڭجه  سالم ويرمه يي اونومتايامل‪.‬‬

‫‪11‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫ّأول دوشون‪ ،‬صوڭره  سويله‬


‫دوشومنك انسانه  عائد كوزل بر أوزللكدر‪ .‬سوز ده  ً‬
‫بعضا‬
‫سالحدن داها تهلكه يل اوالبيلري‪ً .‬‬
‫بعضا فرقنده  اوملادن‬
‫حتی چوق‬ ‫ده  اولسه  سوزلرميزله  انسانلري اينجيته بيلريز‪ّ .‬‬
‫قرييلمه لرينه  سبب اوالبيلريز‪ .‬بونڭ اچيون نره ده ‪ ،‬نه  زمان‪،‬‬
‫نه  سويله يه جگمزي اييجه  طارمتلي يز‪ .‬دوشومندن قونوشان‪،‬‬
‫بكلنمه دك شيلرله  قارشیالشابيلري‪.‬‬

‫‪12‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫ّأول زمحت چكن صوڭره  راحت ايدر‬


‫چاليشان باشارير‪ .‬چاليشان قازانري‪ .‬چونكه  چاليشمق فعلي‬
‫بر دعادر‪ .‬و هّٰالل بو دعايي قبول ايدر‪ .‬بونڭ اچيون باشنده  يعين‬
‫أوڭجه سنده  زمحت چكن يعين چاليشان‪ ،‬صوڭره  راحت‬
‫ايدر دميشلردر‪ .‬حركت ايتمه نڭ و چاليشمه نڭ وجوده ‬
‫ده  فائده سي واردر‪ .‬سپور ياپان بر انسان يورولور بلكه ‪،‬‬
‫فقط صوڭره سنده  راحتالر‪ .‬روح نقطه سنده  ده  أومنليدر‪.‬‬
‫بدين عبادتلر و چاليشمه لر‪ ،‬وظيفه  بيتديگنده  روحه  راحتلق‬
‫ويره جكدر‪ .‬اونڭ اچيون شويله  دينيلمشدر‪ .‬چاليشمه نڭ لذيت‪،‬‬
‫ياپيالن ايشڭ اچينده در‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫اييلك ايت دڭزه  آت‪،‬‬


‫باليق بيلمزسه  خالق بيلري‬
‫اڭ كوزل ايش‪ ،‬قارشیلق بكلنيلمدن ياپيالندر‪ .‬شيمدي انسانلر‬
‫اييلك ياپمقده  زورالنييورلر‪ ،‬نه دن؟ قارشیلق بكله دكلري‬
‫اچيون‪ .‬حالبوكه  هّٰالل ياپيالن هر شييئ كورور و بيلري‪ .‬ياپيالن‬
‫حمقق اونڭ قارشیلغنى ويرر‪ .‬يا بو‬‫هيچ بر عملي اونومتاز‪ّ .‬‬
‫دنياده  ويرر‪ ،‬يا ده  آخرتده  ويرر‪ .‬بوندن طواليي اييلك ياپمقده ‬
‫كري طورمامق كركري‪.‬‬

‫‪14‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫بر كميده  ايكي قاپتان اوملاز‬


‫نه دن‪ ،‬چونكه  ايشلر قاريشري‪ .‬دوشونڭ‪ ،‬بر كويده  ايكي‬
‫خمتار وار‪ .‬بر مملكتده  ايكي مجهور باشقاين! نه  اولور؟ ايشلر‬
‫بربرينه  كرير‪ .‬هّٰالل تكدر‪ .‬و طوپلي اوالن ايشلرده  ده  بره  باغلي‬
‫اومله يي ايسرت‪ .‬اونڭ اچيون باش باشه ‪ ،‬باش ده  قانونه باغليدر‬
‫دينمشدر‪ .‬بو راده  أومنلي اوالن باشده  اوالنڭ قانونه و نظامه‬
‫اويغون حركت ایتمه سیدر‪.‬‬

‫‪15‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫بسمله سز ايشه  شيطان قاريشري‬


‫“بسم هّٰالل” هر خريڭ باشيدر‪ .‬يعين هر خرييل ايشڭ باشنده ‬
‫بسمله  چكمك مسلمانڭ شعاريدر‪ .‬شويله كه ‪ :‬هر شيئه ‬
‫كوجي ينت آجنق ّٰاللهدر‪ .‬هر شييئ يا راتان ده  آجنق ّٰاللهدر‪.‬‬
‫هيچ كيمسه  كندي كوچ و قوتيله  بر شي ياپاماز‪ .‬آجنق بسمله ‬
‫بر آناختار كبيدر‪.‬كه  ايشلرميزي قوالجيه  ياپمه يه  يا رار‪ .‬هم‬
‫بسمله  چكمك ّٰاللهي خاطرالتري‪ .‬بويله جه  انسان ايي شيلر‬
‫ياپابيلري‪ .‬ديگر توريل شيطان اوين قانديروب كوتو ايشلره ‬
‫يوڭلنديره بيلري‪.‬‬

‫‪16‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫نرده  حركت‪ ،‬اورده  بركت‬


‫چاليشان دمري ايشيلدار دميش آتالرميز‪ .‬هاين بر ده  باقارسه ڭ‬
‫باغ باقمازسه ڭ طاغ اولور دميشلر يا‪ ،‬اونڭ كيب‪ .‬هّٰالل چاليشانه ‬
‫ويرييور‪ .‬هيچ حركت ايتمه دن تنبل تنبل اوتورانه  آش ده ‬
‫يوق ايش ده ‪ .‬سزلر ده  ايشلريڭزده  بركت ايستييورسه ڭز‬
‫ربز‪“ :‬انسانه  چاليشديغندن باشقه سي‬ ‫چاليشمليسڭز‪ .‬بر آيتده  مّ‬
‫يوق” دميشدر‪.‬‬

‫‪17‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫تزي كيدن تزي يورولور‬


‫هر شي بلرييل بر زمانه  باغليدر‪ .‬هّٰالل أويله  يا رامتش‪ .‬كرچه ‬
‫ربز صربله و قو رالنه  اويغون‬ ‫انسان ً‬
‫فطرتا عجله جيدر‪ .‬فقط مّ‬
‫ايش ياپمه مزي ايسرت‪ .‬اگر عجله  ايدرسه ك‪ ،‬اوملسي كركن‬
‫بعض آدميلري آتاليابيلريز‪ .‬طوالييسيله  ايش يا اكسيك قالري يا‬
‫ده  نتيجه سز قالري‪ .‬بيتمه ين ايش اچيون ده  تكرار چاليشمق و‬
‫يوروملق طورومنده  قالريسڭز‪ .‬عجله  ايتمك‪ ،‬ساده جه  انساين‬
‫يو رار‪.‬‬

‫‪18‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫چوبانسز سورو اوملاز‬


‫هر شي باشنده كنه  باغليدر‪ .‬پيغمرب افندميز بونڭ قيمتنى‬
‫آڭالمتق اچيون شويله  دميشدر‪“ :‬أوچ كيشي بر آراده  اولنجه ‪،‬‬
‫يوجليلغه  چيقنجه آراڭزدن برينى باشقان سچڭ‪ ”.‬برلك و‬
‫برابرلك اچيون بريسنڭ قرار ويرمسي أومنلي اوالجقدر‪ .‬ديگر‬
‫توريل هر قفادن بر سس چيقاجق و دوزن بوزوالجقدر‪.‬‬
‫نه  يول نه  ده  انسانڭ سالميت قاملاياجقدر‪ .‬اونڭ اچيون أوچ‬
‫كيشي ده  اولسه ڭز‪ ،‬بر ّملت ده  اولسه ڭز كنديڭزه  ّ‬
‫حمقق بر‬
‫رئيس سچمليسڭز‪.‬‬

‫‪19‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫حاضره  طاغلر طايامناز‬


‫طاماليا طاماليا كول اولور دميش بيوكلرميز‪ .‬نه  قدر ده ‬
‫طوغريدر و جتربه  ايديلمشدر‪ .‬تام ترسنه  اسرافله  و حسابسزجه ‬
‫خرجانان شي ده  قيصه  زمان ده  توكنه جكدر نه  قدر چوق‬
‫اولورسه  اولسون‪ ،‬بيته جكدر‪ .‬بر زمان آدمڭ بريسي صانكه ‬
‫یيدم دييوب خرجامامش و او پاره يله  بر جامع ياپديرمش‪.‬‬
‫شيمدي ايسه  بزلر املزه  كلين خرجايورز‪ .‬بو ً‬
‫دينا ده  ياساقدر‪.‬‬
‫انسان اوالرق ده  ياڭليشدر‪ .‬نه  ياپارسه ق ياپامل ّ‬
‫تصرفلي اوملق‬
‫كركري‪.‬‬

‫‪20‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫حيا اميانڭ نوريدر‬


‫پيغمرب افندميز‪“ ،‬حيا امياندندر و حيايل اوالن كيمسه ‬
‫ّ‬
‫جنتده در‪ .‬حياسزلق ايسه  قلبڭ قاتيلغندندر؛ قليب قايت اوالن‬
‫ده  ّ‬
‫جهنمده در” بويورمشدر‪ .‬انساين انسان ياپان شي امياندر‪.‬‬
‫اميان ايسه  انسانده  ادب و حياسندن بللي اولور‪ .‬اونڭ اچيون‬
‫الاّ ادب‪ ،‬الاّ ادب دينيلمشدر‪ .‬اديب ترك ايدن ديين ترك ايدر‪،‬‬
‫بيله سڭز‪.‬‬

‫‪21‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫دمري تاونده  دوگولور‬


‫دمريدن نه  چوق آلتلر ياپيلييور دگلمي؟ هيچ دمريجي‬
‫دكاين كورديڭزمي؟ دمريي أوڭجه  يوكسك صيجاقلقده ‬ ‫ّ‬
‫يوموشاتييورلر‪ ،‬صوڭره  چكيجله  اورا اورا شكل ويرييورلر‪.‬‬
‫ايشته  او صيجاقلغڭ وار اولديغي زمانده  دمري دوگولورسه ‬
‫شكل آالجقدر‪ .‬دگلسه  شكل ويرمك زوردر‪ .‬اونڭ اچيون‬
‫تاونده  دوگولور دينيلمشدر‪ .‬انسان اچيون ده  هر شييئ ياپاجغي‬
‫زمان و ياشلر واردر‪ .‬او زماين قاچرييرسه  بر داها ايستنيلن‬
‫شكله  كريه ميه بيلري‪.‬‬

‫‪22‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫دوست قره  كونده  بللي اولور‬


‫دوشنڭ دوسيت اوملاز ديرلر‪ .‬ديرلر ده  طوغرمييدر بو؟ دوست‬
‫ديديگڭ صيقينتيده  بللي ايدر كنديسين‪ .‬طار زمانلرده  ياننده ‬
‫اولور آرقداشنڭ‪ .‬ايي زمانده  هركس دوستدر انسانه ‪ .‬اصل‬
‫دوستلق طاره  دوشديگنده ‪ .‬اونڭ اچيون سز سز اولڭ‪،‬‬
‫آرقداشڭزي زور زمانده  يالڭز برياقمايڭ‪ .‬آرقداشڭزي ده ‬
‫اوڭا كوره  سچڭ‪.‬‬

‫‪23‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫زمحتسز‪ ،‬رمحت اوملاز‬


‫هيچ بر شي راحتله  كلمييور انسانه ‪ .‬چونكه  بو راسي امتحان‬
‫دنياسي! و انسان بو دنياده  امتحانده در‪ .‬مادي‪-‬معنوي نه ‬
‫ايستييورسه ق بونڭ يويل چاليشمقدن كچر‪ .‬يوروملقدن كچر‪.‬‬
‫هم رمحت زمحتڭ اچينده  صاقليدر‪ .‬ناصلمي؟ زمحت كلمه سي‬
‫ايله  رمحت عني يازيلري‪ .‬ساده جه  زمحتڭ (ز) حرفنده  بر نقطه ‬
‫واردر‪ .‬اوين قالديرجنه  رمحت اولور‪ .‬يعين زمحتڭز آزدر‪ .‬لكن‬
‫ّٰاللهڭ رمحيت چوقدر‪ .‬هايدي‪ ،‬آزجيق يوروالمل‪ّٰ ،‬اللهڭ رمحتندن‬
‫چوق قازانامل‪.‬‬

‫‪24‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫صاقال صماين‪ ،‬كلري زماين‬


‫هيچ جيبڭزده  اونوتديغڭز بر پاره نڭ صوڭره دن ألڭزه ‬
‫كچديگي اولدميي؟ بر طرفه  قوميشسڭز‪ ،‬اونومتشسڭز‪ً .‬‬
‫بعضا‬
‫أويله  الزم اولديغي بر زمانده  بولورسڭزكه ‪ ،‬او قدر اولور‪ .‬او‬
‫زمان بوين داها شعوريل ياپمق كركري‪ .‬يعين املزه  كچن هر شييئ‬
‫خرجاماملي يز‪ .‬بر قسمنى ايلريده  الزم اولور دوشوجنه سيله  بر‬
‫طرفه  قوميلي يز‪.‬‬

‫‪25‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫صرب‪ّ ،‬‬
‫جنتڭ آناختاريدر‬
‫يينه  خاطرالتاملكه بو دنيا امتحان دنياسيدر‪ .‬آغاجي ديكرسڭز‪ ،‬بش‬
‫سنه  صوڭره  ميوه سين آلريسڭز‪ .‬هر شي زمانه  و شرطلره  باغليدر‪.‬‬
‫بكله مك زورنده سڭز‪ .‬هر صباح قالقوب مناز قيالرسڭز‪ .‬اييلك‬
‫ياپار‪ ،‬قارشيلغنى كوره ميه بيلريسڭز‪ .‬فقط بونلرڭ هپسين بيله جك‬
‫و قوروياجق بريسي واردر‪ .‬او د ه ّٰاللهدر‪ .‬سز صربله  ياپمه يه  دوام‬
‫ايدرسه ڭز‪ ،‬هم دنياد ه هم د ه آخرتده  قارشيلقلريين كوره بيلريسڭز‪.‬‬
‫نفس عجله  ايتديروب سزي قانديرماسني‪ .‬صربله  حركت ايتمك‪،‬‬
‫نتيجه د ه ّ‬
‫جنته  كوتورور‪.‬‬

‫‪26‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫صنعت‪ ،‬آلتون بيلزيكدر‬


‫حمقق بر صنعتڭز اولسون‪ .‬زمان‬‫هر نه شی ياپارسه ڭز ياپڭ‪ّ ،‬‬
‫كلري فائده سين كورورسڭز‪ .‬هم انسان اچيون كوزل بر‬
‫اوغراشي اولور‪ .‬جانڭز ديگر ايشلردن صيقيلدقجه ‪ ،‬بو ايشله ‬
‫اوغراشوب راحتلرسڭز‪ .‬هر پيغمربڭ اوغراشديغي بر صنعيت‬
‫اوملشدر‪ .‬مثال ادريس پيغمرب ترزيدر‪ .‬داود پيغمرب دمريجيدر‪.‬‬
‫پادشاهلردن عبداحلميد خان مارانغوزلق ايله  اوغرامشش و‬
‫كوزل اثرلر ياپمشدر‪.‬‬

‫‪27‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫صوڭ نفسده  اميان سالميت‬


‫دميشلر يا‪ ،‬نه  اولدم دميه  نه  اوالجغم دی ‪ .‬انسان بو‪ ،‬شاشريير‪.‬‬
‫توكزلر‪ .‬ياڭليشه  دوشر‪ .‬هر شي باشنه  كله بيلري‪ .‬بر چفتجي‬
‫دوشونڭ؛ بتون اكيننى خرمان يرينه  طوپالمش‪ .‬فقط بر كوچك‬
‫آلو او اكيين ياقمش‪ .‬نه  اولور؟ بتون چاليشمه سي بوشه كيدر‪.‬‬
‫دقت ايتملي يز‪ .‬هر زمان ايي و كوزل ايشلر پشنده ‬ ‫بز ده  ّ‬
‫اومللي يز‪ .‬طبيعي بو آراده  شو سوزي ده  اونومتايامل‪ :‬انسان‬
‫ناصل ياشارسه  أويله  ئولور‪ .‬ناصل ئولورسه  أويله  ديريلري‪.‬‬

‫‪28‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫طوق‪ ،‬آچڭ حالندن بيلمز‬


‫انسان يوقلغين بيلمديگي بر شييئ آڭالياماز‪ .‬بيله مز‪ .‬مثال‬
‫قراڭلق اوملاسه يدي‪ ،‬آيدينلغڭ نه  اولديغين بيله مزدك‪ .‬آچلغي‬
‫ياشامايان بريسي ده  آچلغي و آچ كيشينڭ حالين بيله مز‪ .‬بونڭ‬
‫اچيوندركه  اسالميتده  اوروج عباديت واردر‪ .‬بو صورتله  آچلرڭ‬
‫حالين آڭاليابيلريز‪ .‬بوڭا كوره  ده  ياردميلرده  بولونابيلريز‪.‬‬
‫بو هر شيده  بويله در‪ .‬اونڭ اچيون حادثه يه  ساده جه  كندي‬
‫پنجره مزدن دگل‪ ،‬باشقه لرينڭ كوزيله  ده  باقملي يز‪ً .‬‬
‫بعضا‬
‫كندميزي اونلرڭ يرينه  قوميلي يز‪.‬‬

‫‪29‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫قلم قيليچدن كسكيندر‬


‫نه دن بويله  دينمشدر؟ چونكه  اصل وارلق سبيب‪ ،‬بيلكيدر‪.‬‬
‫قيليچله  ئولكه لر فتح ايديله بيلري‪ ،‬فقط دوامي علم و بيلكي‬
‫ايله  اوالبيلري‪ .‬انسانلري و قلبلري قا زامنه نڭ يويل قلمدن يعين‬
‫بيلكيدن كچر‪ .‬مثال قرآ ن كرمي اوملاسه  يوملزي بوالمازدق‪.‬‬
‫اسالم و كرچك مدنيت صاحيب اوالمازدق‪ .‬ئولكه لر قيليچدن‬
‫أوڭجه ‪ ،‬قلمله  قزانيلري‪ .‬قورميق اچيون ده  قلمڭ يازدقلرينه ‬
‫احتياج واردر‪.‬‬

‫‪30‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫آتيالن اوق كري دومنز‬


‫آغزدن چيقان بر سوز آرتيق قارشي يه  اوالمشش ايسه ‪ ،‬اوين‬
‫كري آملق ممكن دگلدر‪ .‬ايي دوشومندن سويله ديگمز أويله ‬
‫سوزلر واردركه  صوڭره  پیشمان اولورز‪ .‬هيچ سويلنمه مش‬
‫اولسون ايسرتز‪ .‬اما ايش ايشدن كچمشدر‪ .‬بونڭ اچيون‬
‫طوقوز دوشون بر سويله  دميشلر‪ .‬هر آغزميزه  كلين سويله مك‬
‫طوغري دگلدر‪.‬‬

‫‪31‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫آتش دوشديگي يري ياقار‬


‫الدين خواجه  بر كون طامدن‬ ‫صيقينيت يي چكن بيلري‪ .‬هاين نصر ّ‬
‫دومشش‪ّ .‬ملت باشنه  طوپالمنش “آه‪ ،‬واه” ايتمشلر‪ .‬او د ه اونلره ‬
‫“طامدن دوشن وارمي آراڭزده ؟” دييه  صورمش‪ .‬جواب‬
‫كلمه ينجه  د ه “سز كيدڭ‪ ،‬طامدن دوشن كلسني” دميش‪ .‬اهلل‬
‫صيقينيت ويرمه سني‪ .‬فقط دنياد ه صيقينيت چكن چوق قرداشلرميز‬
‫وار‪ .‬نه  قدر تام ّ‬
‫حس ايده مزسه ك ده ‪ ،‬دويارسز د ه قاملاملي يز‪.‬‬

‫‪32‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫آقار صو پيسلك طومتاز‬


‫دقت ايتمشسه ڭز‪ ،‬پيسلك كوره مزسڭز‪ .‬آقينيت‬ ‫آقان صولره  ّ‬
‫پيسلكلري ده  آلوب كوتورور‪ .‬انسان ده  طورغون صولر كيب‬
‫اولورسه  اييجه  اويوشور‪ .‬حركت ايده مز حاله  كلري‪ .‬جاين هيچ‬
‫بر شي ياپمق ايسته مز‪ .‬اونڭ اچيون چاليشان دمري پاس طومتاز ده ‬
‫دميشلردر‪ .‬آيرجيه  بتون كوتولكلرڭ آناسي تنبللكدر‪ .‬هپ برابر‬
‫چاليشوب غريت ايتملي يزكه ‪ ،‬صيقينتيلردن قورتوالبيله مل‪.‬‬

‫‪33‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫ادب اڭ خرييل مرياثدر‬


‫هر شيدن أوڭجه  اخالق كلري‪ .‬ادب اوملادن علم ده  اوملاز‪ ،‬انسان‬
‫ده  اولومناز‪ .‬بوندن طواليي “الاّ ادب‪ ،‬الاّ ادب” دينمشدر‪.‬‬
‫پيغمرب افندميز ده  “ادب ديندن أوڭجه  كلري‪ .‬اديب اوملايانڭ ديين‬
‫ده  يوقدر” دييه رك بزلري ادبه  يوڭلنديرمشدر‪ .‬بونڭ اچيوندركه ‬
‫عائله  چوق أومنليدر‪ .‬ادب أوڭجه لكله  عائله ده  أوگرنيلري‪ .‬بر‬
‫انسانڭ كريده  برياقاجغي اڭ كوزل شي ادبلي اوالددر‪.‬‬

‫‪34‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫ايي سويلرسه ڭ ايي ايشيتريسڭ‪ ،‬كوتو‬


‫سويلرسه ڭ كوتو ايشيتريسڭ‬
‫بر زمان كوتو سوزلر سويله ين بر چوجق وارمش‪ .‬باباسي‬
‫بر كون اوين طاغلره  كوتورور‪ .‬چوجق متزي هوايي ده  كورجنه ‬
‫باغریمق كلري اچيندن‪ .‬فقط قارشي طرفدن ده  بر سس دويار‪.‬‬
‫“كيم وار اوراده ؟” دير‪ .‬قارشيدن ده  عني سس كلري‪ .‬باباسي بو‬
‫طورومي كوله رك ايزله مكده در‪ .‬چوجغنه  ديركه ‪ ،‬بوڭا يانقي‬
‫دينيلري‪ .‬سن نه  سويلرسه ڭ طاغدن ده  عني شييئ ايشيتريسڭ‪.‬‬
‫انسانلر ده  بويله در‪ .‬ايي سويلرسه ڭ ايي ايشيتريسڭ‪ ،‬كوتو‬
‫سويلرسه ڭ ده  كوتو ايشيتريسڭ‪.‬‬

‫‪35‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫باش باشه  ويرمه ينجه  طاش يرندن قالقماز‬


‫بر أل بر أيل ييقار‪ .‬ايكي أل يوزي ييقار دميشلر‪ .‬هم بر ألڭ‬
‫نه سي وار‪ ،‬ايكي ألڭ سسي وار ده  دينمشدر‪ .‬نه دن پكي؟‬
‫فطرتا ضعيفدر‪ .‬كيم اولورسه  اولسون هر انسان‬‫چونكه  انسان ً‬
‫ديگر انسانلره  احتياج دويار‪ .‬انسانڭ طوپلوم اچيريسنده  ياشامه ‬
‫جمبورييت ده  بوندندر‪ .‬انسانلر بربرلريله  كوزجله  آڭالشوب‪،‬‬
‫ايي ايليشكيلر اچيريسنده  اوملليدرلر‪ .‬اڭ زور ايشلرڭ بيله ‬
‫أوسته سندن كلمك زور اوملاياجقدر‪.‬‬

‫‪36‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫چابوق پاراليان چابوق سونر‬


‫بر ميوه نڭ كلمسي اچيون بر سنه  كچمسي كركييور‪ ،‬دگلمي؟‬
‫ّ‬
‫حتی داها اوزون زمانده  كلنلر داها ده  قيمتلي اولويور‪ .‬مثال بر‬
‫اينجي… ّٰاللهڭ اذنيله  و قدرتيله  بعض قابوقلي دڭز حيوانلرنده ‬
‫ييللر اچيريسنده  ميدانه  كلري‪ .‬انسانلرڭ چاليشمه لري ده  بویله ‬
‫دگلمي؟ كوزل شيلر‪ ،‬هپ امك و زمان ويريلنلردر‪ .‬كومنزده ‬
‫بعض مشهورلر وار‪ .‬بوكون وار يارين كيمسه  طانيمييور‪.‬‬
‫فقط بعضیلري يوز ييللر ده  كچسه  اونوتوملييور‪.‬‬

‫‪37‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫حاضره  طاغلر طايامناز‬


‫انسان توكنت دگل‪ ،‬أورتن اوملليدر‪ .‬حيات‪ ،‬چاليشوب‬
‫چابه الينجه  كوزللشري‪ .‬هم كلري سوركلي اومللي كه ‪ ،‬خرجامه ‬
‫ده  اوڭا كوره  اولسون‪ .‬يوقسه  كيدر وار كلري اوملازسه ‪ ،‬بر‬
‫سوره  صوڭره  توكنوب كيده جكدر‪ .‬اونومتايڭ كه  انسانڭ‬
‫راحيت چاليشمقده در‪ .‬بوندن طواليي پادشاهلر بيله  كنديلري‬
‫چاليشوب أورمتشلردر‪.‬‬

‫‪38‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫ّ‬
‫حق طوغريده در‬
‫هر زمان طوغرينڭ و طوغريلرڭ ياننده  اومللي يز‪ .‬چونكه ‬
‫حق قوتده ‪ ،‬مقامده ‪ ،‬شهرتده  دگل؛ طوغرينڭ ياننده در‪.‬‬ ‫ّ‬
‫طواليسيسيله  هر زمان طوغريلق و طوغريلر أوستون‬
‫كله جكدر‪ .‬حيامتز بوينجه  اصال طوغريدن آيريلمايامل‪ .‬نه ‬
‫بهاسنه  اولورسه  اولسون!‬

‫‪39‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫صاغلق‪ ،‬وارلقدن يگدر‬


‫هر شيئڭ باشي صاغلق دميشلر‪ .‬نه دن؟ چونكه  صاغلق و‬
‫صحيت اوملايان انسان هيچ بر شي ياپاماز‪ .‬انسان خسته يكن‬ ‫ّ‬
‫بعضا ديڭلنمك بيله ‬ ‫حتی ً‬‫يیدیگندن بيله  بر شي آڭالماز‪ّ .‬‬
‫–الل كوسرتمه سني‪-‬‬ ‫آغري كلري انسانه  خسته  ايكن‪ .‬مثال سزڭ هّٰ‬
‫هر شيئڭز اولسه  فقط كوزيڭز اوملاسه  ايسرتميديڭز؟ هّٰالل بزه ‬
‫أوڭجه  صاغلق‪ ،‬صوڭره  وارلق ويرسني‪ .‬آمان صاغلغڭزه ‬
‫دقت ايدڭ‪.‬‬‫ّ‬

‫‪40‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫طاتلي ديل ييالين دليكدن چيقارير‬


‫سوز قيمتلي بر نعمتدر‪ .‬فقط اوين ناصل قولالناجغين بيلمك‬
‫داها بيوك بر نعمتدر‪ .‬اڭ اوملاز دينيلن شيلر بيله ‪ ،‬طاتلي سوز‬
‫سايه سنده  اوملشدر‪ .‬كوزل سويلنن سوزڭ انسانده كي كوزل‬
‫نتيجه سي هر زمان كوروله بيلري‪ .‬بونڭ اچيون قونوشوركن ايي‬
‫و كوزل كلمه لرله  قونومشه يه  ّ‬
‫دقت ايده مل‪.‬‬

‫‪41‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫طوغرينڭ ياردميجيسي ّٰ‬


‫اللهدر‬
‫هر شيئڭ صاحيب ّٰاللهدر‪ّٰ .‬اللهڭ بر امسي ده  حقدر‪ .‬و هّٰالل‬
‫طوغريدر و طوغري اوالنلري سور‪ّٰ .‬اللهڭ ياردمي ايتديگنه ‬
‫كيمسه  غالب كله مز‪ .‬بز ّٰاللهي سور‪ ،‬اوڭا كوگنريسه ك؛ او ده ‬
‫بزي يالڭز برياقماياجقدر‪.‬‬

‫‪42‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫عامل اونومتش‪ ،‬قلم اونومتامش‬


‫هر شييئ عقلده  طومتق ممكن دگلدر‪ .‬انسان اونوتور‪ .‬فقط‬
‫يازيالن شيلر قاليجي اولور‪ .‬اطرافڭزه  باقارسه ڭز كورورسڭز‪.‬‬
‫‪ ٥٠٠‬سنه لك بنالرده كی يازيلر بزه  او بنالر ّ‬
‫حقنده  بيلگيلر ويرر‪.‬‬
‫و كتابلر‪ .‬بزلر ده  قاليجي اثر برياقمق ايستييورسه ق يازيلي‬
‫حاله  كتريملي يز‪ .‬بو آراده  درسلري ويا بريسين ديڭلركن نوط‬
‫آملق ده  أومنليدر‪ .‬چونكه  انسان اونوتور‪ .‬فقط يازدقلريين هر‬
‫زمان آچوب اوقويابيلري‪ ،‬دگلمي؟‬

‫‪43‬‬
‫‪Osmanlıca Atasözleri Kitabı‬‬ ‫عثمانليجهآتاسوزلريكتابي‬

‫كيشي آرقداشندن بلليدر‬


‫نه  دميشلر‪ :‬بڭا آرقداشڭى سويله ‪ ،‬سڭا كيم اولديغڭي‬
‫سويله يه مي‪ .‬انسان سوديگنڭ ياننده  اوملق ايسرت‪ .‬سوديگي‬
‫انسانلرله  آرقداشلق ياپار‪ .‬بڭزر و اورتاق نقطه لري اوالنلرله ‬
‫آرقداش اولور‪ .‬طوالييسيله  آرقداشلر بربرلرينه  بڭزرلر‪ .‬يڭي‬
‫آرقداش اوالجقسه ق ايي سچيم ياپملي يز‪ .‬چونكه  فرقلي ده ‬
‫اولسه ڭز بر سوره  صوڭره  آرقداشڭزه  بڭزرسڭز‪ .‬او ايي ايسه ‬
‫سز ده  ايي اولورسڭز‪ .‬فقط كوتو ايسه  سز ده  كوتو اولورسڭز‪.‬‬
‫دقت‪.‬‬‫آمان ّ‬

‫‪44‬‬
DİN ÖĞRETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
MEB Beşevler Kampüsü F Blok Beşevler / ANKARA
Tel: 413 25 89 / 413 35 35 / 413 25 92
Faks: 0312 223 85 76
http://dinogretimi.meb.gov.tr/

You might also like