سفرنامه پیترو دلاواله

‫ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ‪ :‬ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﺮان‬
‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪:‬‬
‫ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ‬
‫ﻧﺎﺷﺮ ﭼﺎﭘﯽ‪:‬‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﻧا ﺘﺸﺎرات ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‬
‫ﻧﺎﺷﺮ دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 5‬از ‪253‬‬ ‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬
‫ﻓ ﻬ ﺮﺳ ﺖ‬
‫‪5‬‬ ‫ﻓ ﻬ ﺮﺳ ﺖ‬
‫‪6‬‬ ‫ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ‪ :‬ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﺮان‬
‫‪6‬‬ ‫ﻣ ﺸ ﺨ ﺼ ﺎ ت ﮐﺘ ﺎ ب‬
‫‪6‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺪرﺟﺎت‬
‫‪7‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺗﺼﺎوﯾﺮ‬
‫‪7‬‬ ‫ﭘﯿﺶﮔﻔﺘﺎر‬
‫‪8‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ‬
‫‪14‬‬ ‫ﻣﮑﺘﻮب اول از اﺻﻔﻬﺎن‪ 17 -‬ﻣﺎرس ‪1617‬‬
‫‪43‬‬ ‫ﻣﮑﺘﻮب دوم از اﺻﻔﻬﺎن‪ 19 -‬ﻣﺎرس ‪1617‬‬
‫‪44‬‬ ‫ﻣﮑﺘﻮب ﺳﻮم از اﺻﻔﻬﺎن‪ 18 -‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪1617‬‬
‫‪69‬‬ ‫ﻣﮑﺘﻮب ﭼﻬﺎرم از ﻓﺮحآﺑﺎد اوﻟﯿﻦ روزﻫﺎي ﻣﺎه ﻣﻪ و از ﻗﺰوﯾﻦ ‪ 25‬ژوﺋﯿﻪ ‪1618‬‬
‫‪69‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪149‬‬ ‫از ﻗﺰوﯾﻦ‬
‫‪151‬‬ ‫ﻣﮑﺘﻮب ﭘﻨﺠﻢ از اﺻﻔﻬﺎن‪ 22 -‬آورﯾﻞ و ‪ 8‬ﻣﻪ ‪1619‬‬
‫‪229‬‬ ‫ﭘﺲﻧﻮﯾﺲﻧﺎﻣﻪ‬
‫‪232‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم‬
‫‪250‬‬ ‫درﺑﺎره ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 6‬از ‪253‬‬ ‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬ ‫ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ‪ :‬ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﺮان‬
‫ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ‪ :‬ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﺮان‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﮐﺘﺎب‬
‫ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﻪ ‪ :‬دﻻواﻟﻪ‪ ،‬ﭘﯿﺘﺮو‪1586 - 1652 ،‬‬
‫‪Della Valle, Pietro‬‬
‫ﻋﻨﻮان و ﻧﺎم ﭘﺪﯾﺪآور ‪ :‬ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ‪ :‬ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﺮان‪] /‬ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ[؛ ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺷﺮح و ﺣﻮاﺷﯽ از ﺷﻌﺎعاﻟﺪﯾﻦ ﺷﻔﺎ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﺸﺮ ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺷﺮﮐﺖ اﻧﺘﺸﺎرات ﻋﻠﻤﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪.1370 ،‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻇﺎﻫﺮي ‪ 483 :‬ص‪.‬ﻣﺼﻮر‬
‫ﻓﺮوﺳﺖ ‪) :‬ﺷﺮﮐﺖ اﻧﺘﺸﺎرات ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪(280‬‬
‫ﺷﺎﺑﮏ ‪ :‬ﺑﻬﺎ‪1980:‬رﯾﺎل ؛ ﺑﻬﺎ‪1980:‬رﯾﺎل‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﻮﯾﺴﯽ ‪ :‬ﻓﻬﺮﺳﺘﻨﻮﯾﺴﯽ ﻗﺒﻠﯽ‬
‫ﯾﺎدداﺷﺖ ‪ :‬ﭼﺎپ اول‪ :‬ﺑﻨﮕﺎه ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﻧﺸﺮ ﮐﺘﺎب‪.1348 ،‬‬
‫ﯾﺎدداﺷﺖ ‪ :‬ﻋﻨﻮان اﺻﻠﯽ‪.Cose e parole nei viaggi di pitro della valle :‬‬
‫ﯾﺎدداﺷﺖ ‪ :‬ﮐﺘﺎﺑﻨﺎﻣﻪ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮﻧﻮﯾﺲ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬اﯾﺮان ‪ --‬ﺳﯿﺮ و ﺳﯿﺎﺣﺖ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻪ اﻓﺰوده ‪ :‬ﺷﻔﺎ‪ ،‬ﺷﻌﺎعاﻟﺪﯾﻦ‪ ، - 1306 ،‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻪ اﻓﺰوده ‪ :‬ﺷﺮﮐﺖ اﻧﺘﺸﺎرات ﻋﻠﻤﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‬
‫رده ﺑﻨﺪي ﮐﻨﮕﺮه ‪/DSR1223 :‬د‪8‬س‪1370 7‬‬
‫رده ﺑﻨﺪي دﯾﻮﯾﯽ ‪955/072 :‬‬
‫ﺷﻤﺎره ﮐﺘﺎﺑﺸﻨﺎﺳﯽ ﻣﻠﯽ ‪ :‬م‪1174-70‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺪرﺟﺎت‬
‫ﭘﯿﺶﮔﻔﺘﺎر ﯾﺎزده‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺳﯿﺰده‬
‫ﻣﮑﺘﻮب اول‪ :‬از اﺻﻔﻬﺎن‪ 17 -‬ﻣﺎرس ‪1 1617‬‬
‫ﻣﮑﺘﻮب دوم‪ :‬از اﺻﻔﻬﺎن‪ 19 -‬ﻣﺎرس ‪53 1617‬‬
‫ﻣﮑﺘﻮب ﺳﻮم‪ :‬از اﺻﻔﻬﺎن‪ 18 -‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪55 1617‬‬
‫ﻣﮑﺘﻮب ﭼﻬﺎرم‪ :‬از ﻓﺮحآﺑﺎد اوﻟﯿﻦ روزﻫﺎي ﻣﺎه ﻣﻪ و از ﻗﺰوﯾﻦ ‪ 25‬ژوﺋﯿﻪ ‪99 1618‬‬
‫ﻣﮑﺘﻮب ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬از اﺻﻔﻬﺎن‪ 22 -‬آورﯾﻞ و ‪ 8‬ﻣﻪ ‪239 1619‬‬
‫ﭘﺲﻧﻮﯾﺲ ﻧﺎﻣﻪ ‪367‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم ‪373‬‬
‫ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻌﺎع اﻟﺪﯾﻦ ﺷﻔﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ،‬ص‪2 :‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺗﺼﺎوﯾﺮ‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺳﻮاران اﯾﺮاﻧﯽ ‪7‬‬
‫ﺑﺎغ ﻫﺰار ﺟﺮﯾﺐ اﺻﻔﻬﺎن ‪32‬‬
‫ﭘﻞﻫﺎي اﺻﻔﻬﺎن ‪33‬‬
‫ﮐﻠﻪﻣﻨﺎر در اﺻﻔﻬﺎن ‪36‬‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﯾﮏ زن زرﺗﺸﺘﯽ ‪65‬‬
‫ﻣﻨﻈﺮه ﺷﺘﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ‪90‬‬
‫ﮐﺎروانﺳﺮاي ﮐﺎﺷﺎن در زﻣﺎن ﺻﻔﻮﯾﻪ ‪109‬‬
‫ﻣﻨﻈﺮه ﮐﺎﺷﺎن در ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ ‪111‬‬
‫ﻟﺒﺎس اﯾﺮاﻧﯿﺎن در زﻣﺎن ﺻﻔﻮﯾﻪ ‪117‬‬
‫ﻟﺒﺎس زﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ در زﻣﺎن ﺻﻔﻮﯾﻪ ‪119‬‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺷﺎهﻋﺒﺎس ‪181‬‬
‫ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ در اﺷﺮف ‪189‬‬
‫ﺷﮑﺎر ﺷﺎه ‪222‬‬
‫ﻣﻨﻈﺮه ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان در ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ ‪230‬‬
‫ﺷﻬﺮ ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ در ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ ‪263‬‬
‫ﻣﺠﺎزات وزﯾﺮ ﺣﮑﻤﺮان اﺳﺘﺮآﺑﺎد ‪290‬‬
‫ﻣﻘﺒﺮه ﺷﺎهﺻﻔﯽ در اردﺑﯿﻞ ‪297‬‬
‫ﯾﮑﯽ از اﻧﻮاع ﻣﺠﺎزاتﻫﺎ ‪303‬‬
‫ﻣﻨﻈﺮه ﺷﻬﺮ ﻗﻢ در ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ ‪348‬‬
‫ﻧﻘﺸﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮري اﯾﺮان در زﻣﺎن ﺻﻔﻮﯾﻪ ‪372‬‬
‫ﭘﯿﺶﮔﻔﺘﺎر‬
‫از ﭘﺮوﻓﺴﻮر ﺟﻮزﭘﻪ ﺗﻮﭼﯽ‬
‫)رﺋﯿﺲ ﻣﺆﺳﺴﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و ﺧﺎور دور و اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎه رم(‬
‫ﭘﯿﺘﺮو دﻟّـﺎواﻟﻪ ﺑﯿﻦ ﺟﻬـﺎنﮔﺮدان اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎﯾﯽ ﮐﻪ از دوره اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻣﻐﻮل ﺑﻪ ﺑﻌـﺪ‪ ،‬ﺧـﺎﻃﺮات ﻣﺴﺎﻓﺮتﻫـﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ آﺳـﯿﺎ ﺑﻪ رﺷـﺘﻪ ﺗﺤﺮﯾﺮ‬
‫درآوردهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎم ارزﻧﺪهاي دارد‪ .‬وي از ﺧﻮد ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺮارزﺷﯽ درﺑﺎره ﺗﺮﮐﯿﻪ و اﯾﺮان و ﻫﻨﺪ ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاﺷﺖ و اوﻟﯿﻦ ﭼﺎپ ﮐﺎﻣﻞ‬
‫ﻗﺴـﻤﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﺮان‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺴـﺨﻪﻫﺎي ﺧﻄﯽ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه ﺗﻄﺒﯿﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ اﻧﺘﺸﺎر ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‬
‫ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ را آﻗﺎي دﮐﺘﺮ ﺷـﻌﺎعاﻟﺪﯾﻦ ﺷـﻔﺎ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ اﺻﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﺑﺬل‬
‫ﻫﯿـﭻﮔﻮﻧﻪ دﻗﺖ و ﮐﻮﺷﺸـﯽ درﯾـﻎ ﻧﻮرزﯾـﺪ‪ .‬اﻧﺘﺸـﺎر ﺗﺮﺟﻤﻪ اﯾﻦ ﮐﺘـﺎب در اﯾﺮان ﺑـﺪﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ اﻣﮑﺎنﭘـﺬﯾﺮ ﮔﺮدﯾـﺪ ﮐﻪ اﯾﺰﻣﺌﻮ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺆﺳـﺴﻪ ﻣﻠﯽ ﺻـﻨﺎﯾﻊ ﻧﻔﺘﯽ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ)‪ (ENI‬ﺗﻮﺳـﻂ دوﺳﺖ ﻣﺮﺣﻮم ﻣﻦ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﺴﻮر ﺑﻮﻟـﺪرﯾﻨﯽ اداره ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﺷـﺪ از آن ﻣﺆﺳـﺴﻪ اﻋﺘﺒـﺎر‬
‫ﮐﺎﻓﯽ ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان رﺋﯿﺲ اﯾﺰﻣﺌﻮ ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ از دوﺳﺖ ﻋﺰﯾﺰ ﺧﻮد ﯾـﺎد ﮐﻨﻢ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾـﺪ از رؤﺳـﺎي‪ ENI‬ﮐـﻪ در اﻧﺠـﺎم اﯾﻦ ﻣﻨﻈـﻮر ﺑﻪ او ﮐﻤﮏ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺸﮑﺮ ﻧﻤﺎﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻋﻼـﻗﻪ ﺑﻪ اﻧﺘﺸـﺎر ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺘﻦ ﭘﺮاﻫﻤﯿـﺘﯽ ﻧﺸـﺎن ﻣﯽدﻫـﺪ ﮐﻪ ﭼﮕـﻮﻧﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﺆﺳـﺴﺎت ﻣﻬﻢ ﺻـﻨﻌﺘﯽ ﻣـﺎ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﭼـﺎپ ﻣﺘﻮن ﻋﻠﻤﯽ و‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫـﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑـﺎ ﺳـﺨﺎوﺗﻤﻨﺪي رﻓﺘـﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﻣﺠـﺪدا ﺻـﻤﯿﻤﯽﺗﺮﯾﻦ ﺗﺸـﮑﺮات ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ اﯾﻦ ﻫﻤﮑﺎري ﺑﺎارزش ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺑﺪون آن‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﮐﺎر ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻠﮑﻪ ﻏﯿﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺑﻪ‪ ENI‬ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﻔﯿﺪ ﻧﮑﺎت ﺑﺴﯿﺎري از ﻋﺼﺮ ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﮐﺒﯿﺮ را ﺑﺮاي ﻣﺎ روﺷﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﺠﻤﻮع ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮐﺎﻣﻠﯽ‬
‫اﺳﺖ از ﻫﻤﮑـﺎري ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎ؛ ﯾﻌﻨﯽ دو ﮐﺸﻮري ﮐﻪ ﻗﺮنﻫﺎﺳﺖ ﭘﯿﻮﻧـﺪﻫﺎي دوﺳﺘﯽ ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺑﺴـﺘﮕﯽ‬
‫داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻮزﭘﻪ ﺗﻮﭼﯽ‬
‫ﭼﻮن اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻗﺴـﻤﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺳﻮاﺑﻖ و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺿﺮوري‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ‬
‫ﭘﯿﺘﺮو دﻟّـﺎواﻟﻪ در ﯾﺎزدﻫﻢ آورﯾﻞ ‪ 1586‬در ﺷـﻬﺮ رم ﻣﺘﻮﻟـﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺪرش ﭘﻤﭙﺌﻮ و ﻣﺎدرش ﺟﻮاﻧﺎ آﻟﺒﺮﯾﻨﯽ ﻧﺎم داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻮاده وي ﯾﮑﯽ از‬
‫ﻗـﺪﯾﻤﯽﺗﺮﯾﻦ و اﺻـﯿﻞﺗﺮﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮادهﻫـﺎي رم ﻣﺤﺴـﻮب ﻣﯽﺷـﺪ و ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﻧﻔﺮ از اﻓﺮاد آن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘـﺎم ﮐﺎردﯾﻨـﺎﻟﯽ رﺳـﯿﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬از دوران‬
‫ﮐﻮدﮐﯽ ﭘﯿﺘﺮو اﻃﻼـع زﯾـﺎدي در دﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺟﺰ اﯾﻦﮐﻪ وي ﺑﻪ اﻗﺘﻀـﺎي رﺳﻮم اﺻـﯿﻞزادﮔﺎن زﻣـﺎن‪ ،‬ﺑﻪ آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻻﺗﯿﻦ ﭘﺮداﺧﺖ و آن‬
‫زﺑﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺖ؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻣﺠﻤﻊ ﻇﺮﻓﺎ ﮐﻪ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻋﻠﻤﯽ و ادﺑﯽ ﺷـﻬﺮ رم ﺑﻪﺷـﻤﺎر ﻣﯽآﻣﺪ و ﺷﺮط ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪن‬
‫در آن‪ ،‬ﻋﻼـوه ﺑﺮ اﺻـﺎﻟﺖ ﻧﺴﺐ‪ ،‬داﺷـﺘﻦ ﭘﺎﯾﻪ و ﻣﺎﯾﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد‪ ،‬وي را ﺑﻪ ﻋﻀﻮﯾﺖ ﭘـﺬﯾﺮﻓﺖ و ﺑﻪ زودي ﭘﯿﺘﺮوي ﺟﻮان ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ‬
‫اﯾﺮاد ﺧﻄﺎﺑﻪﻫﺎي ﺑﻠﯿﻎ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻊ ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﺎز ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در آن زﻣﺎن‪ ،‬اﺻـﯿﻞزادﮔﺎن ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﻪ آداب ﺷﻮاﻟﯿﻪﮔﺮي آﺷـﻨﺎ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﻓﻦ ﺷﻤﺸـﯿﺮﺑﺎزي را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﭘﯿﺘﺮو‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﻃﺒﻌﯽ آﺗﺸـﯿﻦ و ﺳـﺮي ﭘﺮﺷﻮر داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻓﻨﻮن ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﯿﺰ ﭘﺮداﺧﺖ و ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﭘﺎپ ﭘﺎﺋﻮﻟﻮي ﭘﻨﺠﻢ و ﺟﻤﻬﻮري و ﻧﯿﺰ‪،‬‬
‫ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻣﺴﺎﺋـﻞ ﻣـﺬﻫﺒﯽ اﺧﺘﻼﻓـﺎﺗﯽ ﺑﺮوز ﮐﺮد؛ ﺑﻪ ﻫﻮاداري ﭘـﺎپ ﺑﺮﺧـﺎﺳﺖ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﭼﻮن اﯾﻦ اﺧﺘﻼـف ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ آﺷﺘﯽ ﺷـﺪ‪ ،‬وي ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺖ‬
‫ﺟﻨﮓآوري ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻌﺮض آزﻣﺎﯾﺶ درآورد‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1611‬ﭘﯿﺘﺮو ﺑﻪ ﻧﺎوﮔﺎن ﺟﻨﮕﯽ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ دزدان درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺎزم ﺷﻤﺎل‬
‫اﻓﺮﯾﻘـﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﯿﻮﺳﺖ و ﺑـﺎ ﯾـﮏ ﮐﺸـﺘﯽ ﺑﻪ آن ﻧﻮاﺣﯽ رﻓﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﺧﻮد او ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸـﯽ ﺑﻪ ﯾـﮏ ﺟﻨﮓ‬
‫ﺟﺪي ﻣﻨﺠﺮ ﻧﺸﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ وي ﺑﻪ رم ﺑﺎزﮔﺸﺖ و در آﻧﺠﺎ ﺳﺨﺖ ﭘﺎيﺑﻨﺪ ﻋﺸﻖ ﻧﺎﻓﺮﺟﺎﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺮوزي رﻗﯿﺒﺶ را در ﺑﺮ داﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﺷـﮑﺴﺖ‪ ،‬اﺻﯿﻞزاده روﻣﯽ‪ ،‬ﻏﻤﮕﯿﻦ و ﻣﺄﯾﻮس ﺷﻬﺮ رم را ﺗﺮك ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻧﺎﭘﻞ رﻓﺖ و در آﻧﺠﺎ ﻃﯽ ﻣﺮاﺳﻤﯽ ﻟﺒﺎس زاﺋﺮﯾﻦ‬
‫را ﺑﺮ ﺗﻦ ﮐﺮد و ﮔﺮدنﺑﻨـﺪ ﻣﺘﺒﺮﮐﯽ ﺑﻪ ﮔﺮدن آوﯾﺨﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﻫﻤﺮاه او ﺑﻮد‪ ،‬و از آن ﭘﺲ ﻫﻤﻪﺟﺎ ﻟﻘﺐ اﯾﻞﭘﻠﮕﺮﯾﻨﻮ ‪ -‬ﯾﻌﻨﯽ زاﺋﺮ‪-‬‬
‫را ﺑﻪ آﺧﺮ ﻧﺎم ﺧﻮد اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد و ﺗﻤﺎم ﮐﺘﺎبﻫﺎي او ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺘﺮو ﺑﺮاي ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدن ﺷـﮑﺴﺖ ﻋﺸﻘﯽ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﺸﻮﯾﻖﻫﺎي دوﺳﺖ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺎرﯾﻮاﺳﮑﯿﭙﺎﻧﻮ ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺳﻔﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺸﺮقزﻣﯿﻦ ﮔﺮﻓﺖ و در ﻫﺸﺘﻢ ژوﺋﻦ ‪ 1614‬ﺑﺎ ﮐﺸﺘﯽ »ﮔﺮاندﻟﻔﯿﻨﻮ« از وﻧﯿﺰ ﻋﺎزم ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﻗﺎﻣﺖ وي در ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺗﺎ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺳﺎل‬
‫‪ 1615‬ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و ﺳـﭙﺲ از آﻧﺠﺎ رﻫﺴﭙﺎر آﺳﯿﺎي ﺻﻐﯿﺮ و ﻣﺼﺮ ﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺻﺤﺮاي ﺳﯿﻨﺎ ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ رﻓﺖ و ﭘﺲ از دﯾﺪار‬
‫اورﺷـﻠﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ دﻣﺸﻖ و ﺣﻠﺐ و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﺳﻔﺮ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﺸﺎﻫﺪه آﺛﺎر ﺗﻤﺪن ﻗﺪﯾﻢ ﺑﺎﺑﻠﯽﻫﺎ‪ ،‬از ﺷﻬﺮ ﺣّﻠﻪ ﻧﯿﺰ دﯾﺪاري ﻧﻤﻮد و‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﺠﺪد ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد‪ ،‬در آﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﺳﯿﺘﯽ ﻣﻌﺎﻧﯽ دوﺷﯿﺰه ﻫﺠﺪه ﺳﺎﻟﻪ آﺳﻮري ﻣﺴﯿﺤﯽ‪ ،‬ازدواج ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭘـﺪر ﻣﻌـﺎﻧﯽ آﺳﻮري و ﻣﺎدر وي ارﻣﻨﯽ ﺑﻮد و ﺧﻮد او در ﺷـﻬﺮ ﻣﺎردﯾﻦ‪ ،‬واﻗﻊ در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻟـﺪ ﺷـﺪه و ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬در اﺛﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ آن ﺷـﻬﺮ‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ دوﺷﯿﺰه ﻣﻌﺎﻧﯽ‪،‬‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺑﯽ داﺷﺖ و ﺟﻬﺎنﮔﺮد اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﯿﻔﺘﻪ و ﻓﺮﯾﻔﺘﻪ اﯾﻦ دوﺷﯿﺰه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در ﯾﮑﯽ از ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺧﻮد از ﺑﻐﺪاد‬
‫ﺑﻪ ﺗﻔﺼـﯿﻞ درﺑﺎره ازدواج ﺧﻮد و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﻫﺎي ﻣﺎدر ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﺰﺑﻮر ﺳـﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و درﺑﺎره ﻟﻄﻒ و ﻣﻼﺣﺖ ﻋﺮوس ﻗﻠﻢﻓﺮﺳﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ازدواج ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1616‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و ﺑﻌـﺪ از آن‪ ،‬ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺗﺎ واﭘﺴـﯿﻦ دم‪ ،‬ﻫﻤﻪﺟﺎ ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد را در ﺳـﻔﺮﻫﺎي ﭘﺮﻣﺎﺟﺮاﯾﺶ‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭘﯿﺘﺮو دﻻـواﻟﻪ ﭘﺲ از اﯾﻦ ازدواج در ﺗﺎرﯾـﺦ ﭼﻬﺎرم ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1617‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ‪ 25‬ﻣﺎه ذواﻟﺤﺠﻪ ﺳﺎل ‪ 1025‬ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻔـﺎق ﻋﺮوس‬
‫ﺗﺎزه و ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﻣﻼزﻣﺎن و ﺧﺪﻣﺘﮑﺎران ﺧﻮد ﺑﺎ ﮐﺎرواﻧﯽ‬
‫ﻋﺎزم اﯾﺮان ﺷـﺪ‪ ،‬و از ﻃﺮﯾﻖ ﻫﻤـﺪان و ﮔﻠﭙﺎﯾﮕﺎن ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن رﻓﺖ‪ .‬و او اﯾﻦ ﺳـﻔﺮ را ﻃﯽ اوﻟﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد از اﺻـﻔﻬﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺎرﯾـﺦ آن ‪17‬‬
‫ﻣﺎرس ‪ 1617‬ﻣﯿﻼـدي اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻔﺼـﯿﻞ ﺑﯿـﺎن ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺷﺎهﻋﺒـﺎس آن ﻣﻮﻗﻊ در اﺻـﻔﻬﺎن ﻧﺒﻮد‪ ،‬و در ﻓﺮحآﺑﺎد واﻗﻊ در ﮐﻨﺎر درﯾﺎي‬
‫ﺧﺰر ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮد؛ ﺟﻬﺎنﮔﺮد اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ اﻗﺎﻣﺖ در اﺻـﻔﻬﺎن‪ ،‬در ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ ،1618‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻣﺤﺮم ‪ 1027‬ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي‪ ،‬از راه‬
‫ﮐﻮﯾﺮ و ﻓﯿﺮوزﮐﻮه ﺑﻪ ﻣﺎزﻧﺪران رﻓﺖ و در ﮐﺎﺷﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﺎﺟﺮاﯾﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺑﻪ ﺷﺮح آن ﻣﯽﭘﺮدازد و ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﺷﻬﺮ »اﺷﺮف«‬
‫ﺷﺎهﻋﺒﺎس او را ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﭘـﺬﯾﺮﻓﺖ و ﻣـﺬاﮐﺮاﺗﯽ ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﺟﺮﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه ﺑﺎ دﻗﺖ ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ ﺷـﺮح ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺷﺎهﻋﺒﺎس از‬
‫ﻫﻤﺎن وﻫﻠﻪ اول ﺑﺎ ﺟﻬﺎنﮔﺮد اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﺴـﯿﺎر رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ او ﻣـﺪتﻫﺎ در درﺑﺎر اﯾﺮان ﺑﻤﺎﻧﺪ و‬
‫در ﺳﻔﺮ و ﺣﻀﺮ ﺷﺎه را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﯿـﺘﺮو دﻻـواﻟﻪ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﺧﻮد ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻣﯽدﻫـﺪ‪ ،‬از ﺳـﻔﺮ ﺑﻪ اﯾﺮان دو ﻣﻘﺼﻮد داﺷﺖ‪ :‬ﯾﮑﯽ اﯾﻦﮐﻪ در ﯾـﮏ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸـﯽ ﻧﻈـﺎﻣﯽ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫ﺗﺮكﻫﺎي ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺷـﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ و ﺗﺎ ﺳـﺮﺣﺪ اﻣﮑﺎن‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎم ﺑﺪرﻓﺘﺎريﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ آﻧﺎن ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن روا ﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ ﺑﮕﯿﺮد و دﯾﮕﺮ‬
‫اﯾﻦﮐﻪ اﺳـﺒﺎﺑﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزد ﺗﺎ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن ﻣﻘﯿﻢ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ در وﺿﻊ ﺑﺪي ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﺮان‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ اﺗﺒﺎع ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺧﻮد در‬
‫ﮐﻤﺎل ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ و رأﻓﺖ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﻨﻨﺪ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ رﻓﺘﺎر ﻋﺎﻟﯽ ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﺑﺎ اراﻣﻨﻪ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن و آزادي ﮐﺎﻣﻠﯽ ﮐﻪ‬
‫آﻧﺎن در ﺑﻪ ﺟﺎي آوردن آداب و رﺳﻮم ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺧﻮد داﺷـﺘﻨﺪ ﭼﻨﺎن اﯾﻦ ﺟﻬﺎنﮔﺮد را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ او در اﯾﻦ ﺑﺎره زﺑﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﺗﻤﺠﯿﺪ از ﺷﺎه اﯾﺮان ﻣﯽﮔﺸﺎﯾﺪ و از ﺷﺎهزادﮔﺎن ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮب ﮐﻪ ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﻫﻢﮐﺸـﯽ و ﻫﻢﺧﻮﻧﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آزار و ﺷﮑﻨﺠﻪ‬
‫ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن ﻣﻘﯿﻢ ﻋﺜﻤـﺎﻧﯽ ﺑﯽاﻋﺘﻨﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎد ﻣﯽﮐﻨـﺪ و در اﯾﻦ راه آﻧﻘـﺪر ﺗﻨـﺪ ﻣﯽرود ﮐﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮر وﻗﺖ در ﻣﻮﻗﻊ ﭼﺎپ ﮐﺘﺎب ﻣﺎﻧﻊ از‬
‫اﻧﺘﺸﺎر آن ﻗﺴﻤﺖ از ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑـﺎري‪ ،‬ﺟﻬـﺎنﮔﺮد اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﯿﺖ ﺷﺎهﻋﺒـﺎس ﻋـﺎزم اردﺑﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ از ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺎﻫـﺪ ﺟﻨﮓﻫﺎي ﺧﻮﻧﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و‬
‫داﺳﺘﺎن ﻓﺘﺢ اﯾﺮاﻧﯿﺎن را در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﯿﻤﺎري ﺳـﺨﺘﯽ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪) ،‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ آﻧﭽﻪ ﺧﻮد او ﺷـﺮح ﻣﯽدﻫﺪ ﻣﯽﺗﻮان اﺳـﺘﻨﺒﺎط ﮐﺮد‬
‫ﺑـﺪون ﺷﮏ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري ﻣﺎﻻرﯾﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻊ اﻗﺎﻣﺖ در ﻓﺮحآﺑﺎد ﻣﺎزﻧﺪران ﻋﺎرض او ﺷﺪه ﺑﻮد( ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫و آﻧﺠﺎ در اﺛﺮ ﻣﻌﺎﻟﺠﺎت ﻣﺪاوم و اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺑﻬﺒﻮد ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫در اﮐﺘﺒﺮ ﺳـﺎل ‪ 1621‬ﺟﻬﺎنﮔﺮد اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ اﺻـﻔﻬﺎن را ﺗﺮك ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ و از ﺷـﯿﺮاز و ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸـﯿﺪ دﯾـﺪن ﻣﯽﮐﻨـﺪ و در ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺟﺎﻟﺐ و ﻣﻔﯿـﺪي در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ .‬ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ در آن ﻣﻮﻗﻊ ﻧﻤﯽﻓﻬﻤﺪ اﯾﻦ ﺧﺮاﺑﻪﻫﺎ ﺑﺎﻗﯽﻣﺎﻧﺪه ﭼﻪ ﺑﻨﺎي ﺑﺎﺷـﮑﻮﻫﯽ اﺳﺖ و‬
‫ﺣﺪﺳﯿﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻣﯽزﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻨﺎن ﺑﺎ دﻗﺖ ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺧﻮد را ﺷﺮح ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪا وﻗﺘﯽ ﯾﮏ ﻧﻘﺎش ﻫﻠﻨﺪي از روي اﯾﻦ ﺗﻮﺻﯿﻔﺎت‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮي ﺗﺨﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺘـﺎب ﺑﻪ زﺑﺎن ﻫﻠﻨـﺪي اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺷـﺒﺎﻫﺖ زﯾﺎدي ﺑﯿﻦ آن و ﺧﺮاﺑﻪﻫﺎي ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸـﯿﺪ آنﻃﻮر ﮐﻪ واﻗﻌﺎ‬
‫ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻓﻮقاﻟﺬﮐﺮ در ﺟﻠﺪ دوم ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﮐﺘﺎب ﻧﯿﺰ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .-‬ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﺟﻬﺎنﮔﺮد ﺑﺎ‬
‫وﺟﻮدي ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧـﺪن ﮐﺘﯿﺒﻪﻫـﺎ ﻧﻤﯽﺷﻮد؛ وﻟﯽ درك ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﺑﺮﺧﻼف ﺧﻄﻮط اﺳـﻼﻣﯽ از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳـﺖ‬
‫اﺳﺖ و اﯾﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط از روي ﻗﺮاﺋﻨﯽ ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﻫﻮش و ذﮐﺎوت و ﺗﻮﺟﻪ ﺧﺎص اوﺳﺖ‪.‬‬
‫وي ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ ﻗﺼـﺪ ﻫﻨـﺪ ﻋـﺎزم ﺳﻮاﺣﻞ ﺟﻨﻮب ﻣﯽﺷﻮد؛ وﻟﯽ در ﺳـﯽام دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1622‬ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ در اﺛﺮ ﺳـﻔﺮﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪد ﺧﺴـﺘﻪ و‬
‫آزرده ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺗﺤﻤﻞ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬در ﻣﯿﻨﺎب ﭼﺸﻢ از ﺟﻬﺎن ﻓﺮو ﻣﯽﺑﻨﺪد‪.‬‬
‫ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ ﺷـﺮح ﺑﯿﻤﺎري و درﮔـﺬﺷﺖ وي را ﻃﯽ ﯾﮑﯽ از ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺎ ﺳﻮز و ﮔـﺪاز ﺧﺎﺻـﯽ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ و او ﮐﻪ ﻋﺸﻖ و ﻋﻼﻗﻪ‬
‫زﯾﺎدي ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺴـﺮ ﺧﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺤﻤﻞ زﺣﻤﺎت ﻓﺮاوان ﺑﻪ ﻣﻮﻣﯿﺎﯾﯽ ﮐﺮدن ﺟﺴﺪ ﻣﯽﭘﺮدازد و آن را در ﺗﺎﺑﻮﺗﯽ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ و در‬
‫ﻃﻮل ﺗﻤﺎم ﺳﻔﺮﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭘﺲ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺷﻬﺮ رم‪ ،‬زن ﻣﺤﺒﻮﺑﺶ را در ﻣﻘﺒﺮه ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ دﻓﻦ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از اﯾﻦ واﻗﻌﻪ‪ ،‬ﺟﻬﺎنﮔﺮد ﻣﺠﺪدا ﺑﺮاي اداﻣﻪ ﺳﻔﺮ و رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪرﺳﺮ روي ﻣﯽآورد؛ وﻟﯽ ﭼﻮن در آن زﻣﺎن ﺟﻨﮓﻫﺎي ﻫﺮﻣﺰ‬
‫ﺑـﺎ ﺷـﺪت ﺟﺮﯾﺎن داﺷﺖ‪ ،‬و اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻧﺎوﮔﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﻗﻠﻌﻪ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎ را ﻣﺤﺎﺻـﺮه ﮐﺮده و ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﯿﺮون راﻧـﺪن آﻧﺎن ﺑﻮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﺳﻔﺮ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﺒﻮد؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ او ﺑﻪ ﻻر ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺳﭙﺲ در ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1623‬از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻨﺪر ﮔﻤﺒﺮون ﯾﺎ ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس ﻓﻌﻠﯽ‬
‫ﺑﺎ ﮐﺸﺘﯽ ﻋﺎزم ﻫﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻌﺪ از ﺑﯿﺴﺖ روز ﺳﻔﺮ درﯾﺎﯾﯽ‪ ،‬در ﺳﻮرات ﭘﺎ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﯽﻧﻬﺪ‪.‬‬
‫دوره اﻗـﺎﻣﺖ ﺟﻬـﺎنﮔﺮد در ﻫﻨـﺪ ﻗﺮﯾﺐ ﺑﯿﺴﺖ ﻣـﺎه ﺑﻪ ﻃﻮل ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣـﺪ و وي در ﻇﺮف آن ﻣـﺪت ﺑﻪ اﻃﺮاف و اﮐﻨﺎف اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﭘﻬﻨﺎور‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮد را ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬ﻃﯽ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي‪ ،‬ﺑﺮاي دوﺳﺘﺶ ﻣﺎرﯾﻮاﺳﮑﯿﭙﺎﻧﻮ ارﺳﺎل ﻣﯽدارد‪.‬‬
‫در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1624‬ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ در ﺑﻨﺪﮔﻮا ﺑﻪ ﮐﺸﺘﯽ ﻧﺸـﺴﺖ و ﻋﺎزم ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺷﺪ و ﭘﺲ از ﺗﻮﻗﻒ در ﻣﺴﻘﻂ ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﺑﺼﺮه ﮐﺸﺘﯽ را‬
‫ﺗﺮك ﮔﻔﺖ و ﺗﻤﺎم ﻣﺴـﯿﺮ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﺑﻨﺪر و ﺷـﻬﺮ ﺣﻠﺐ را از ﻃﺮﯾﻖ زﻣﯿﻦ ﻃﯽ ﮐﺮد و ﺻـﺤﺮاﻫﺎي ﺧﺸﮏ را ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬در ﺣﻠﺐ‪،‬‬
‫ﺟﻬﺎنﮔﺮد اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺳﻔﺮ ﭘﺮﻣﺎﺟﺮاي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺸﺮق زﻣﯿﻦ ﺑﻪ اﺗﻤﺎم رﺳﺎﻧﯿﺪ و ﺑﺎ ﮐﺸﺘﯽ ﻋﺎزم ﻧﺎﭘﻞ ﺷﺪ و در ﺳﺮ راه ﺧﻮد از ﺟﺰاﯾﺮ ﻗﺒﺮس‬
‫و ﻣﺎﻟﺖ و ﺳﯿﺴـﯿﻞ ﻧﯿﺰ دﯾﺪن ﮐﺮد و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم در ﭘﻨﺠﻢ ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1626‬ﺑﻪ ﻧﺎﭘﻞ رﺳﯿﺪ و در ‪ 28‬ﻣـﺎرس ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﭘﺲ از ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ دوازده‬
‫ﺳﺎل دوري‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﻃﻦ ﺧﻮد ﺷﻬﺮ رم‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ و در آﻧﺠﺎ ﻣﻮرد ﻣﺤﺒﺖ ﭘﺎپ اورﺑﺎﻧﻮي ﻫﺸﺘﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و از ﻣﻼزﻣﺎن ﺧﺎص او ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺘﺮو دﻻـواﻟﻪ روز ‪ 25‬ژوﺋﯿﻪ‪ ،‬ﺟﺴـﺪ ﻣﻮﻣﯿـﺎﯾﯽ ﺷـﺪه ﻫﻤﺴـﺮ ﺧﻮد را ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺤﻤﻞ ﻣﺸـﻘﺎت ﻓﺮاوان ﺑﻪ رم آورده ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﻘﺒﺮه ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‪،‬‬
‫واﻗﻊ در ﮐﻠﯿﺴﺎي آراﭼﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﺗﭙﻪ ﻣﻌﺮوف ﮐﺎﻣﭙﯿـﺪوﻟﯿﻮ ﻣﺮﮐﺰ ﺷـﻬﺮ رم واﻗﻊ ﺷـﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮد و او ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎز ﮐﺮدن ﺗﺎﺑﻮت و‬
‫ﺑﺎزرﺳﯽ از ﺟﺴﺪ را ﻃﯽ آﺧﺮﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﺦ آن اول اوت ‪ 1626‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺮح ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫وي ﺳـﭙﺲ ﺑﺎ ﯾﮏ دﺧﺘﺮ ﮔﺮﺟﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺎرﯾﺎﺗﯿﻨﺎﺗﯿﻦ زﯾﺒﺎ ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷـﺮح زﻧﺪﮔﯽ او در اﯾﻦ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ازدواج ﮐﺮد و از او ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﭼﻬﺎرده ﻓﺮزﻧـﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎرﯾﺎﺗﯿﻨﺎﺗﯿﻦ‪ ،‬دﺧﺘﺮ ﯾﮑﯽ از ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼـﺒﺎن ﮔﺮﺟﺴـﺘﺎن ﺑﻮد و ﭼﻮن ﭘﺪرش در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺑـﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻫﻤﺴـﺮ ﺟﻬﺎنﮔﺮد اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬دﺧﺘﺮك را ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﻮد آورده و در ﺗﺮﺑﯿﺘﺶ ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎﺷـﺘﻪ ﺑﻮد و ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ‪،‬‬
‫اﯾﻦ دﺧﺘﺮك ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ را در ﺳﻔﺮﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﻫﻤﻪﺟﺎ ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻣﻌﺎﺷﺮت داﺋﻤﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ آﻧﺎن ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از اﯾﻦ ازدواج‪ ،‬اﺻـﯿﻞزاده اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎﯾﯽ‪ ،‬زﻧـﺪﮔﯽ ﺧﻮد را در ﺷـﻬﺮ رم اداﻣﻪ داد و ﺧـﺎﻧﻪ او ﻣﺮﮐﺰ رﻓﺖ و آﻣـﺪ دوﺳـﺘﺎن و ﻋﻼﻗﻪﻣﻨـﺪان‬
‫ﺷﻨﯿﺪن ﻣﺎﺟﺮاﻫﺎي ﺟﺎﻟﺒﺶ ﺷﺪ و در اﻧﺠﻤﻦﻫﺎي ادﺑﯽ زﻣﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖﻫﺎي زﯾﺎدي ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬ﺳـﺮﮔﺮﻣﯽ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ‪ ،‬در آن اﯾﺎم؛ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﻣﻄـﺎﻟﻌﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺧـﺎﻃﺮاﺗﺶ ﺑﻮد و ﺣﺘﯽ ﯾﮑﯽ‪ -‬دو آﻟﺖ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺗـﺎزه ﻧﯿﺰ اﺑـﺪاع ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻣﻨﺼﻪ آزﻣﺎﯾﺶ درآورد‪ ،‬ﮐﻪ زﯾﺎد ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل‬
‫ﻋﺎﻣﻪ واﻗﻊ ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫آراﻣﺶ زﻧﺪﮔﯽ ﺟﻬﺎنﮔﺮد را ﻣﺎﺟﺮاﯾﯽ‪ ،‬ﮐﻪ وي ﺑﺮ اﺛﺮ ﻃﺒﻊ آﺗﺸﯿﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ آن آﻟﻮده ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻫﻢ زد‪.‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن از اﯾﻦ ﻗﺮار ﺑﻮد ﮐﻪ‪ ،‬روزي در ﯾﮑﯽ از ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻣﺬﻫﺒﯽ در ﺧﯿﺎﺑﺎن‪ ،‬ﻣﯿﺎن ﻣﺴﺘﺨﺪم ﻫﻨﺪي او‬
‫و ﯾﮑﯽ از ﺧﺪﻣﻪ ﭘﺎپ ﻧﺰاﻋﯽ درﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﯽ آن ﻣﺴـﺘﺨﺪم ﻫﻨﺪي ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻀﺮوب ﺷﺪ و او ﮐﻪ ﻧﺎﻇﺮ اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪ ﺑﻮد ﺻﺒﺮ ﺧﻮد را از‬
‫دﺳﺖ داد و ﺑﺎ ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﻣﺴـﺘﺨﺪم ﭘﺎپ را از ﭘﺎي درآورد؛ وﻟﯽ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﻦ ﺧﺒﻂ ﻋﻈﯿﻢ ﺧﻮد ﺷﺪ و ﺑﺮاي رﻫﺎﯾﯽ از ﻋﻮاﻗﺐ ﺧﺸﻢ‬
‫ﭘـﺎپ‪ ،‬و از ﺑﯿﻢ ﻣﺠـﺎزات ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ ﯾﮑﯽ از ﻧﺠﺒـﺎي وﻗﺖ ﭘﻨـﺎه ﺑﺮد و از ﻫﻤﺎﻧﺠـﺎ ﺑﻪ ﻧﺎﭘـﻞ رﻓﺖ؛ وﻟﯽ دوﺳـﺘﺎﻧﺶ در رم ﺑﯽﮐـﺎر ﻧﻤﺎﻧﺪﻧـﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﺧﺼﻮص ﯾﮑﯽ از ﺧﻮﯾﺸﺎن وي ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﺎردﯾﻨﺎل ﻓﺮاﻧﭽﺴـﮑﻮ ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﻮاده ﭘﺮﻗﺪرت ﺑﺎرﺑﺮﯾﻨﯽ ﻫﺎ و ﻣﻮرد ﮐﻤﺎل ﻋﻼﻗﻪ ﭘﺎپ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴـﺖ‬
‫ﺑﺮاي او ﮐﺴﺐ ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ ﮐﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ ﺑﻪ رم ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد‪ ،‬در آﻧﺠﺎ ﺑﻪﺳـﺮ ﺑﺮد و زﻧﺪﮔﯽ ﺳﺎﺑﻖ ﺧﻮد‬
‫را اداﻣﻪ داد؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎز ﺧﺎﻧﻪ او ﻣﺮﮐﺰ رﻓﺖ و آﻣﺪ دوﺳـﺘﺎن و ﻣﺸـﺘﺎﻗﺎن ﺷـﻨﯿﺪن داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻫﯿﺠﺎناﻧﮕﯿﺰش ﺷﺪ و ﻣﺠﻤﻊ ﻇﺮﻓﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﯿﺘﺮو از‬
‫ﻋﻨﻔﻮان ﺷﺒﺎب ﻋﻀﻮ آن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ وي اﯾﻞﻓﺎﻧﺘﺎﺳﺘﯿﮑﻮ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻟﻘﺐ داد‪.‬‬
‫ﻣﺮگ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ در آورﯾﻞ ‪ 1652‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و ﺟﺴﺪ او را ﻧﯿﺰ در ﮐﻠﯿﺴﺎي آراﭼﻠﯽ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮزﻧـﺪان وي ﻫﯿـﭻ ﯾﮏ ﺷـﻬﺮﺗﯽ ﻧﯿﺎﻓﺘﻨـﺪ و ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺑﻌـﺪ از ﻣﺮگ ﭘـﺪر‪ ،‬ﭼﻨﺎن در رم ﺑﻪ ﺷـﺮارت و ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﯾﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺮك اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﺎدر ﺧﻮد در آورﺑﯿﻨﻮ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻬﺮت ﺟﻬـﺎنﮔﺮد اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎﯾﯽ ﭘﺲ از ﭼـﺎپ ﺧـﺎﻃﺮاﺗﺶ‪ ،‬ﮐـﻪ ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈـﻢ آن ﭘﺲ از ﻣﺮگ وي اﻧﺠـﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬رو ﺑﻪ ﻓﺰوﻧﯽ رﻓﺖ‪ .‬وي‬
‫اوﻟﯿﻦ ﺟﻬـﺎنﮔﺮدي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ دوﻣﯿﻦ ﻫﺮم ﻣﺼـﺮ وارد ﺷـﺪ و ﺷﺎﯾـﺪ اوﻟﯿﻦ ﮐﺴـﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻨﮓﻧﻮﺷـﺘﻪﻫﺎي ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸـﯿﺪ را ﺑﺮاي ﺟﻬﺎن‬
‫ﻏﺮب ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﺮد و آﺛﺎري از ﺧﻄﻮط ﻗﺪﯾﻤﯽ آﺳﻮري را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ اروﭘﺎ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺳﻔﺮﻧـﺎﻣﻪ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻪ ﻗﺴـﻤﺖ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬اﯾﺮان و ﻫﻨـﺪ؛ وﻟﯽ ﻓﻘﻂ ﻗﺴـﻤﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ در زﻣﺎن‬
‫ﺣﯿﺎت ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳـﯿﺪ و ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي دوم و ﺳﻮم ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ وي اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ وي از ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺧﻮد در ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﯾﺮ درآورده و ﺑﺪون ﺷﮏ ﯾﮑﯽ از ﺟﺎﻟﺐﺗﺮﯾﻦ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺣـﺎل ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه؛ زﯾﺮا ﺣﺲ ﻣﻼـﺣﻈﻪ اﯾﻦ ﺟﻬﺎنﮔﺮد واﻗﻌﺎ ﮐﻢﻧﻈﯿﺮ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﭼﻨﺎن دﻗﺖ و ﻇﺮاﻓﺘﯽ ﺻـﺤﻨﻪﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﺧﻮد را‬
‫ﺷﺮح ﻣﯽدﻫـﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪه ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﻧـﺎﻇﺮ آن ﺻـﺤﻨﻪﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﭼﻮن وي ﺑـﺎ زﺑﺎنﻫـﺎي ﺗﺮﮐﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ و ﻋﺮﺑﯽ و ﺗﺎ‬
‫ﺣﺪي ﻗﺒﻄﯽ و ﮐﻠﺪاﻧﯽ آﺷﻨﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ را ﺑﻔﻬﻤﺪ و ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ ﮐﻪ ﺟﻬﺎنﮔﺮدان دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﻋﺪم آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﻪ‬
‫اﯾﻦ زﺑﺎنﻫﺎ از درك آﻧﻬﺎ ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪا درﺑﺎره زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﮐﺮده و ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪاﻧﺪ دﻗﺖ او‬
‫را ﺗﺤﺴﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺣﺲ ﻣﻼﺣﻈﻪ او را ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻓﻮﻗـﺎ ذﮐﺮ ﺷـﺪ ﻓﻘﻂ اوﻟﯿﻦ ﺟﻠـﺪ ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺴـﻤﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ 1650‬در زﻣـﺎن ﺣﯿـﺎت ﺧﻮد ﻣﺆﻟﻒ ﺑﻪ‬
‫ﭼﺎپ رﺳﯿﺪ‪ .‬دو ﺟﻠﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻈﺎرت ﭼﻬﺎر ﺗﻦ از ﭘﺴﺮان ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ در ﺳﺎل ‪ 1658‬از ﻃﺒﻊ ﺑﯿﺮون آﻣﺪ و ﭼﺎپ ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪،‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻫﻨﺪ و ﺷﺮح ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺟﻬﺎنﮔﺮد ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1663‬ﺑﻪ اﺗﻤﺎم رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﭼﻨـﺪﯾﻦﺑﺎر ﺑﻪ زﺑﺎن اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ ﺗﺠﺪﯾـﺪ ﭼﺎپ ﺷـﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از ﻧﯿﻤﻪ اول ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ در ﺑﻮﺗﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷـﯽ اﻓﺘﺎد و از ‪ 1843‬ﮐﻪ‬
‫آﺧﺮﯾﻦ ﭼـﺎپ ﮐﺘـﺎب ﺑﻪ زﺑﺎن اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ در ﺑﺮاﯾﺘﻮن اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭼﺎپ دﯾﮕﺮي از ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﺮﺳـﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ اﺧﯿﺮا ﺑﻪ ﻫﻤﺖ ﻣﺆﺳﺴـﻪ‬
‫اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و ﺧﺎور دور اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ )اﯾﺰﻣﺌﻮ( ‪ ،‬ﻗﺴـﻤﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ ﮐﺎﻣﻞ و ﺣﻮاﺷﯽ زﯾﺮ ﭼﺎپ رﻓﺖ و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺰودي‬
‫در دﺳﺘﺮس ﻋﻤﻮم ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪاي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪ‪ ،‬و ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1662‬ﺗﺎ ‪ 1664‬ﻣﯿﻼدي‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ﺟﻠﺪ ﮐﺘﺎب از ﭼﺎپ‬
‫ﺑﯿﺮون آﻣـﺪ و ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن آن‪ ،‬اﺗﯿﻦ ﮐﺎرﻧﻮ و ﻓﺮاﻧﺴﻮاﻟﻮ‪ -‬ﮐﻨﺖ ‪ ،‬ﻫﺮ دو ﮐﺸـﯿﺶ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ،1670‬ﺗﺮﺟﻤﻪ دﯾﮕﺮي از اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﯿﺮون‬
‫آﻣﺪ و آﺧﺮﯾﻦ ﭼﺎپ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬در ‪ 1745‬در ﻫﺸﺖ ﺟﻠﺪ‪ ،‬در ﺷﻬﺮ روان اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺶ ﺟﻠﺪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫﻠﻨﺪي ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ از ﺳﺎل ‪ 1664‬ﺗﺎ ‪ 1681‬در آﻣﺴﺘﺮدام از ﭼﺎپ ﺧﺎرج ﺷﺪ و اﯾﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮي ﻧﯿﺰ ﻣﺰﯾﻦ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺮﭼﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﺨﯿﻠﯽ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﭼﻮن ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﺗﺼﻮرات ﯾﮏ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﻫﻠﻨﺪي از ﺗﻮﺿـﯿﺤﺎت ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه اﺳﺖ ﻣﺘﺮﺟﻢ‪،‬‬
‫اﻧﺘﺸﺎر آﻧﻬﺎ را در اﯾﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﯽﻣﻮرد ﻧـﺪاﻧﺴﺖ و ﺧﻮاﻧﻨـﺪه ﻋﺰﯾﺰ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻓﻮقاﻟﺬﮐﺮ را در اﯾﻦ ﺟﻠﺪ و ﺑﻘﯿﻪ را در ﺟﻠﺪ‬
‫ﺑﻌـﺪ ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﻋﻼـوه ﺑﺮ اﯾـﻦ ﻧﻘﺎﺷــﯽﻫﺎ ﻫﺮ ﮐﺠـﺎ ﮐـﻪ ﻣﻨـﺎﺳﺐ ﺗﺸـﺨﯿﺺ داده ﺷـﺪ ﺗﺼـﺎوﯾﺮ دﯾﮕﺮي ﺑﺮﮔﺮﻓﺘـﻪ از ﮐﺘﺎﺑﻬـﺎي‬
‫ﺟﻬﺎنﮔﺮدان دﯾﮕﺮ اروﭘﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻗﺮون ﻫﻔﺪه و ﻫﺠﺪه و ﻧﻮزده ﺑﻪ اﯾﺮان آﻣﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﺼﻮر ذﻫﻨﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪه و‬
‫ﺗﺠﺴﻢ وﺿﻊ زﻣﺎن و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﻧﻘﺎﻃﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه از آﻧﻬﺎ ﻧﺎم ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺗﺬﮐﺮ آن ﻻزم ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺟﻬﺎنﮔﺮد ﻧﯿﺰ ﻓﺮد ﻧﻘﺎﺷﯽ را ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه آورده ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧـﺪﮐﯽ ﭘﺲ از ورود ﺑﻪ اﯾﺮان او را ﺗﺮك ﮐﺮد و ﺣﺘﯽ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ را ﻧﺎﺗﻤﺎم ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ از ﺗﺼﺎوﯾﺮي‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ اﯾﻦ ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪ ﺗﺮﺳـﯿﻢ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺸـﺎﻧﯽ ﺑﺮﺟـﺎي ﻧﻤﺎﻧـﺪه و ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﭼﺮا در ﭼﺎپﻫـﺎي اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎﯾﯽ ﯾﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ‬
‫ﮐﺘﺎب‪ ،‬در زﻣﺎن ﺣﯿﺎت ﺟﻬﺎنﮔﺮد‪ ،‬ﯾﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮگ وي ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ در ﻣﺆﺳﺴﻪ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﮐﻪ ﻣﺠﻠﺪات ﺧﻄﯽ ﮐﺘﺎب‬
‫در آﻧﺠﺎ ﺿﺒﻂ اﺳﺖ‪ ،‬اﺛﺮي از اﯾﻦ ﻧﻘﺎﺷﯽﻫﺎ ﭘﺪﯾﺪار ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ آﻟﻤﺎﻧﯽ ﮐﺘﺎب‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ 1674‬در ﭼﻬﺎر ﺟﻠﺪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ ،‬و در اﯾﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﺆﻟﻒ و ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮرد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬در ‪ 1664‬ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪ‪ ،‬و ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺮﺗﻮﻣﺎسرو ﺑﻪ ﻫﻨﺪ ﺷﺮﻗﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻗﺴـﻤﺖﻫﺎي ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﮐﺘﺎب ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻫﺠﺪه ﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﺮان در دو ﺟﻠﺪ‬
‫ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﻮرﯾﺖ ﻣﯽﺗﻮان درك ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ارﺳﺎﻟﯽ از اﯾﺮان‪ ،‬ﻣﻔﺼﻞﺗﺮ از دﯾﮕﺮ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اوﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ از ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﻣﺆﻟﻒ ﻣﺸـﻬﻮد اﺳﺖ؛ وي در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺶﻧﻮﯾﺲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺎرﯾﻮاﺳﮑﯿﭙﺎﻧﻮ‪،‬‬
‫دوﺳﺖ داﻧﺸـﻤﻨﺪش ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺗﺎ او ﺑﺮ اﺳﺎس آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺷـﯿﻮه و اﺳـﻠﻮب ادﺑﯽ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺧﺎﻃﺮات ﺟﻬﺎنﮔﺮد را ﺑﻪ رﺷـﺘﻪ ﺗﺤﺮﯾﺮ درآورد و ﺑﻪ‬
‫ﭼـﺎپ ﺑﺮﺳﺎﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻌـﺪا ﭼﻮن اﯾﻦ دوﺳﺖ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ اﯾﻦ ﮐـﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫـﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ در زﻣﺎن ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻫﻤﺖ‬
‫ﮔﻤـﺎﺷﺖ و آﻧﻬـﺎ را ﮐﻢ و زﯾـﺎد و ﺗﺼـﺤﯿﺢ ﮐﺮد؛ وﻟﯽ ﻇـﺎﻫﺮا ﺑﻪ دﻟﯿﻠﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸـﺪ اﯾﻦ ﮐـﺎر را ﺗﺎ ﺑﻪ آﺧﺮ اداﻣﻪ دﻫـﺪ و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺻﻮرت اوﻟﯿﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦﮐﻪ از ﺷﯿﻮه ﺗﺤﺮﯾﺮ ﻣﻄﺎﻟﺐ در ﭼﺎپﻫﺎي ﮐﺘﺎب ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮد‬
‫ﻣـﺘﺮﺟﻢ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﮐـﺎر ﺗﺮﺟﻤﻪ را ﺿـﻤﻦ ﻣﺮاﺟﻌـﺎت ﻣﮑﺮر ﺑﻪ ﻧﺴـﺨﻪ ﺧﻄﯽ اﻧﺠـﺎم داده‪ ،‬ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ؛ زﯾﺮا از ﻣﺠﻠـﺪات ﻫﻔﺘﮕـﺎﻧﻪ‬
‫ﻧﺴـﺨﻪ ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﻓﻌﻼ در ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺆﺳـﺴﻪ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ واﻗﻊ در ﺷـﻬﺮ رم ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﺟﻠﺪ ﺑﻪ ﺧﻂ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻧﺴﺨﻪﺑﺮدار ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه و ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﻮد ﻣﻄﺎﻟﺐ آن ﻗﺒﻼ اﺻﻼح و ﺑﻌﺪ ﻧﺴﺨﻪﺑﺮداري ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻦ ﺧﻂ ﺗﺎ اواﺳﻂ ﺟﻠﺪ ﺷﺸﻢ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮرد؛ وﻟﯽ از‬
‫آن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻠﺪ ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻂ ﺧﻮد ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه اﺳﺖ و ﻧﻮع ﮐﺎﻏﺬﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺿﻤﻦ ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻧﺴﺨﻪ ﺧﻄﯽ ﺑﺎ ﻧﺴﺦ ﭼﺎﭘﯽ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮر وﻗﺖ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‬
‫را ﺑﻪ ﻋﻠـﻞ ﺳﯿﺎﺳـﯽ و ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﺣـﺬف ﮐﺮده و در ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ﻗﺴـﻤﺖﻫﺎ در ﻫﯿـﭻﯾﮏ از ﭼﺎپﻫـﺎي ﮐﺘـﺎب ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻧﺸـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﺎم اﯾﻦ‬
‫ﻣﻄـﺎﻟﺐ ﺑـﺎ دﻗﺖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ اﺿﺎﻓﻪ ﺷـﺪ ﺗﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد ﺳﺎﻧﺴﻮر زﻣﺎن ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﺒﺎﺣﺜﯽ ﺣﺴﺎﺳـﯿﺖ‬
‫داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎﯾـﺪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻧﯿﺰ ﺗﺬﮐﺮ داده ﺷﻮد ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻗﺴـﻤﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﻫﻨﺪ‪ ،‬اداره ﺳﺎﻧﺴﻮر زﯾﺎد از ﺧﻮد وﺳﻮاس‬
‫ﻧﺸـﺎن ﻧـﺪاده و ﺑﻪ ﺣـﺬف ﭘـﺎرهاي ﺟﻤﻼـت اﮐﺘﻔـﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ؛ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ در ﻗﺴـﻤﺖ اﯾﺮان‪ ،‬ﻣﻄـﺎﻟﺐ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺘﻘـﺎد ﺷﺎهﻋﺒـﺎس از‬
‫ﻓﺮﻣﺎنرواﯾـﺎن ﻏﺮب ﯾـﺎ ﮔﺮوﯾـﺪن اﺗﺒـﺎع ﻋﯿﺴﻮي ﺷﺎه ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳـﻼم و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ دﯾﮕﺮ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﺣـﺬف ﺷـﺪه و اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ در ﺳﺎﻧﺴﻮر ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻫﺮ دو دﺧﺎﻟﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯽ ﭘﯿﺶ آﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺿـﻤﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺣـﺬف ﺷـﺪه از روي ﻧﺴـﺨﻪ ﺧﻄﯽ در ﭘﺎورﻗﯽ ﻧﯿﺰ ﺗـﺬﮐﺮ ﻻزم داده ﺷـﺪه ﺗﺎ ﺧﻮاﻧﻨـﺪه ﻣﻘﺘﻀـﯿﺎت زﻣﺎن را از‬
‫درﯾﭽﻪ ﭼﺸﻢ ﺳﺎﻧﺴﻮر وﻗﺖ‪ ،‬درك ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬داراي ﺗﺄﻟﯿﻔﺎت دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از آﻧﻬﺎ ﭼﺎپ و ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷـﺪه و ﺑﻌﻀـﯽ ﻫﻨﻮز ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﻧﺸﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺘﺎب اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ درﺑﺎره ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن ﮐﻪ از ﻃﺮف ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ زاﺋﺮ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1627‬ﺗﻘﺪﯾﻢ ﭘﺎپ اورﺑﺎﻧﻮي ﻫﻔﺘﻢ ﺷﺪ ‪ ،‬اﺣﯿﺎﻧﺎ ﻫﯿﭻوﻗﺖ‬
‫ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﻧﺮﺳـﯿﺪه ﯾﺎ اﮔﺮ رﺳـﯿﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﺘﺮﺟﻢ از آن ﺑﯽاﻃﻼع اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ از روي ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ آن‪ ،‬ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب‪:‬‬
‫ﺷﺮح ﻣﺴﺎﻓﺮتﻫـﺎي ﺟـﺎﻟﺐ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﻊ ﻧﺮﺳـﯿﺪه اﺳﺖ ﭼﺎپ ﭘﺎرﯾﺲ ‪ ،1663‬ﻣﯽﺗـﻮان ﺑﻪ وﺟﻮد اﯾﻦ اﺛﺮ ﭘﯽ ﺑﺮد‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺘـﺎب‪،‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﺮﺛﯿﻪ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ ﺑﺮاي ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ و ﺗﺼﻮﯾﺮي از ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺷﺮح زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ او ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﺗﺄﻟﯿﻔﺎت دﯾﮕﺮ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻋﺒﺎس‪ ،‬ﺷﺎه اﯾﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ از ﻃﺮف او ﺑﻪ ﮐﺎردﯾﻨﺎل ﻓﺮاﻧﭽﺴﮑﻮ ﺑﺎرﺑﺮﯾﻨﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎن‬
‫ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﺳـﺘﺨﻼص او ﺷـﺪ‪ ،‬ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ،1628‬در وﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﭼـﺎپ رﺳـﯿﺪه و ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه در اﻧﺘﻬﺎي آن‬
‫ﺷﺠﺮهﻧﺎﻣﻪ ﺷﺎهﻋﺒﺎس را ﻧﯿﺰ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻬـﺎنﮔﺮد اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎﯾﯽ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻧﯿﺰ درﺑﺎره ﻓﻠﺴـﻔﻪ و ﻣـﺬاﻫﺐ ﺷـﺮق ﺑﻪ دوﺳـﺘﺎن ﺧﻮد ﻧﻮﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از آﻧﻬﺎ در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬وي ﺑﻪ ﺳﺮودن اﺷﻌﺎري ﺑﺎ وزن و‬
‫ﻗﺎﻓﯿﻪ ﺗﺎزه ﻧﯿﺰ دﺳﺖ زد و ﯾﮏ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ درﺑﺎره اﯾﻦ ﻧﻮع ﺷﻌﺮ در ﻣﺠﻤﻊ ﻇﺮﻓﺎ اﯾﺮاد ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1634‬در ﺟﺰوهاي ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ و ﻋﻼوه‬
‫ﺑﺮ آن‪ ،‬وي ﮐﻪ ﻋﺸﻖ ﻣﻔﺮﻃﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬دو آﻟﺖ ﺟﺪﯾـﺪ ﻧﯿﺰ اﺑـﺪاع ﮐﺮد و ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان‪» :‬ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫ﻋﺼـﺮ ﻣﺎ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ از ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ اﻋﺼﺎر ﻗـﺪﯾﻢ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﺗﺮي ﻧﯿﺰ دارد« ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1640‬ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1763‬در‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎﺗﯿﺴﺘﺎدوﻧﯽ ‪ ،‬در ﻓﻠﻮراﻧﺲ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪ و ﺗﺼﻨﯿﻒﻫﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ از او در دﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺘﺎب ﭘﺮارزش زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎهﻋﺒﺎس اول ﺗﺄﻟﯿﻒ اﺳﺘﺎد ارﺟﻤﻨﺪ ﻧﺼﺮاﷲ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺑﺎ ﻧﺎم ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ آﺷﻨﺎ ﺷﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺳﭙﺲ ﻃﯽ ﻣﺴـﺎﻓﺮت اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎ و اﻗـﺎﻣﺖ در آن ﮐﺸﻮر ﻓﺮﺻﺘﯽ ﯾـﺎﻓﺖ ﺗـﺎ زﺑـﺎن اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎﯾﯽ را ﺑﯿـﺎﻣﻮزد و ﺿـﻤﻨﺎ ﺑﻪ ﭼﺎپﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺘﺎب و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺻـﻞ ﻧﺴـﺦ ﺧﻄﯽ آن دﺳﺘﺮﺳـﯽ ﭘﯿـﺪا ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺗﺸﻮﯾﻖﻫـﺎي اﻧﺴﺘﯿﺘﻮي اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و ﺧﺎور ﻧﺰدﯾﮏ )اﯾﺰﻣﺌﻮ(‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺘﯽ‬
‫ﺻﻔﺤـﺎت ﻣﻮﻗﺖ ﭼـﺎپ ﺟﺪﯾـﺪ ﮐﺘـﺎب را ﻧﯿﺰ در اﺧﺘﯿـﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻗﺮار داد‪ ،‬ﺑـﺎﻋﺚ ﺷـﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳـﻬﻮﻟﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي اﻣﮑﺎنﭘـﺬﯾﺮ ﮔﺮدد؛‬
‫ﻣﻊاﻟﻮﺻﻒ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺜﺮ ﻗـﺪﯾﻤﯽ ﮐﺘـﺎب و ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ در ﻫﺮ ﻣﻮرد ﺑﯿﻦ ﭼﺎپﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻧﺴـﺦ ﺧﻄﯽ اﻧﺠـﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺎر‬
‫ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺟﻬﺎنﮔﺮد اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮد را ﻃﯽ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي دوﺳﺖ داﻧﺸـﻤﻨﺪش ﺑﻪ ﻧﺎﭘﻞ ارﺳﺎل ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬از‬
‫ذﮐﺮ ﻣﺴﺎﺋـﻞ ﺧﺼﻮﺻـﯽ ﻧﯿﺰ ﻓﺮوﮔﺰار ﻧﮑﺮده و ﻃﺒﻖ ﻋـﺎدت زﻣـﺎن ﺟﻤﻼـت او ﺑﺴـﯿﺎر ﻃﻮﻻـﻧﯽ و ﭘﯿﭽﯿـﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﮔﺎه ﺟﻤﻼت‬
‫ﻣﻌﺘﺮﺿﻪ و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﺮﻋﯽ ﺑﺮ اﺻﻞ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﺰوﻧﯽ ﻣﯽﯾﺎﺑـﺪ و ﺧﻮاﻧـﺪن اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑـﺪون ﺑﺮرﺳـﯽ ﻋﻤﯿﻖ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﺮاي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ‬
‫اﻣﺮوزي ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ آﺷـﻨﺎﯾﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺧـﺎﻟﯽ از اﺷـﮑﺎل ﻧﯿﺴﺖ؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ اﮔﺮ ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ ﺑﺮاي ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﯿﺎﻣـﺪه ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﺗﺮﺟﻤﻪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺮاي او ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﻤﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺧـﺎﺗﻤﻪ ﻻـزم ﻣﯽداﻧـﺪ از ﮐﻤﮏﻫـﺎي ذي ﻗﯿﻤﺖ اﻧﺴﺘﯿﺘﻮي اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺧﺎورﻣﯿـﺎﻧﻪ و ﺧـﺎور ﻧﺰدﯾـﮏ و رﺋﯿﺲ آن‪ ،‬آﻗـﺎي ﭘﺮوﻓﺴﻮر‬
‫ﺟﻮزﭘﻪ ﺗﻮﭼﯽ‪ ،‬ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﻗـﺪرداﻧﯽ ﮐﻨـﺪ و ﺧﻮد را از ذﮐﺮ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﯽﻧﯿﺎز ﻧﻤﯽﺑﯿﻨـﺪ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎهﻋﺒﺎس اول‪ ،‬ﺗﺄﻟﯿﻒ اﺳـﺘﺎد‬
‫ﻧﺼﺮاﷲ ﻓﻠﺴﻔﯽ‪ ،‬ﻣﺘﺮﺟﻢ را در آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎت زﻣﺎن و ﺣﺘﯽ ﻃﺮز ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ ﮐﻤﮏ ﻓﺮاوان ﮐﺮده و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻓﻘﻂ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن اﻋﻼم و اﺳﺎﻣﯽ و‬
‫اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﺻـﺤﯿﺢ از روي ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﮐﻪ ﺟﻬﺎنﮔﺮدان ﻧﻮﺷـﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ اﻣﺮ دﺷﻮار و ﭘﺮزﺣﻤﺘﯽ اﺳﺖ و ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﺘﺮﺟﻢ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺘﺎب ﻓﻮقاﻟﺬﮐﺮ وﺟﻮد داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺗـﺬﮐﺮ داده ﺷﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ ،‬ﺳـﻌﯽ ﺷـﺪ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨـﺪه اﯾﺮاﻧﯽ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﻣﻮﺟﺒﺎت ﻣﻼل ﺧﺎﻃﺮ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪاﻣﮑﺎن ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ وﻗﺎﯾﻊ ﻟﻄﻤﻪ وارد ﻧﺴﺎزد‪ ،‬ﺣﺬف ﺷﻮد و در ﻫﺮ ﻣﻮرد ﺗﺬﮐﺮ‬
‫آن در ﭘﺎورﻗﯽ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ داده ﺷـﺪه اﺳﺖ و از ﻃﺮﻓﯽ ﺗﺎ ﺣـﺪي ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻣﺘﺮﺟﻢ اﺟﺎزه ﻣﯽداد‪ ،‬ﺗﻮﺿـﯿﺤﺎﺗﯽ درﺑﺎره ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﯽ‬
‫ﭘﺎورﻗﯽ ﺑﻪ اﻃﻼع ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن رﺳـﯿﺪه اﺳﺖ و در اﯾﻦ ﻣﻮرد از ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺧﺎورﺷﻨﺎس اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﻻﮐﻬﺎرت اﺳﺘﻔﺎده ﻓﺮاوان ﺷﺪه‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ‬
‫اﯾﻦ ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﻣﺘﻌﺼﺒﯽ اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن دﯾﮕﺮ را ﮐﻪ آﯾﯿﻨﯽ ﻏﯿﺮ از آﯾﯿﻦ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺤﺮف و ﮔﻤﺮاه ﻣﯽداﻧﺪ؛‬
‫ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﯿﭻﯾﮏ از ﻣﺬاﻫﺐ از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻼم ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﯽﻃﺮﻓﺎﻧﻪ ﻗﻀﺎوت ﮐﻨﺪ و ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ درﺑﺎره ادﯾﺎن ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺧﻮد را از ﺗﻌﺼﺐ و ﺑﯽاﻧﺼﺎﻓﯽ ﮐﻨﺎر ﻧﮕﻪ دارد و ﺣﺘﯽ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﮐﺒﯿﺮ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﭘﺎي دﯾﻦ در‬
‫ﻣﯿﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﻧﺎروا ﻧﺴـﺒﺖ ﻣﯽدﻫـﺪ؛ وﻟﯽ ﺧﻮد وي ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ اﻗﺎﻣﺖ در اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻈﻤﺖ اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﭘﯽ‬
‫ﻣﯽﺑﺮد و در ﯾﮑﯽ از ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﺶ‪ -‬ﮐﻪ در ﺟﻠﺪ دوم اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ -‬ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺷﺮح ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اﻗﺪاﻣﺎت ﺷﺎهﻋﺒﺎس از روي‬
‫ﮐﻤـﺎل ﺑﺼـﯿﺮت اﻧﺠـﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻣﻄـﺎﻟﺒﯽ را ﮐـﻪ او در ﻣﮑﺘﻮبﻫـﺎي ﻗﺒﻠﯽ ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﯿﺮ اﺣﺴﺎﺳـﺎت ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺣـﺘﯽ‬
‫ﺟﻬـﺎنﮔﺮد ﭼﻨـﺎن ﻣﻔﺘﻮن رﻓﺘـﺎر ﻣﺤﺒﺖآﻣﯿﺰ ﺷﺎهﻋﺒـﺎس و ﻣﺮدمداري و ﺳـﯿﺎﺳﺖﻣﺪاري اﯾﻦ ﻓﺮﻣـﺎنرواي ﺑﺰرگ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺑﯽ درﺑﺎره‬
‫ﺷﺮح زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ او ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﯾﺮ درﻣﯽآورد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣـﺎل‪ ،‬اﻣﯿـﺪ اﺳﺖ اﯾﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﺎﻗﺎﺑـﻞ ﻣﻮرد ﭘﺴـﻨﺪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪﮔﺎن ﻣﺤﺘﺮم واﻗﻊ ﺷﻮد و اﮔﺮ ﻧﺎرﺳـﺎﯾﯽ ﯾﺎ اﺷـﺘﺒﺎﻫﯽ در آن ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ‪ ،‬ﭘﻮزش‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻌﺎعاﻟﺪﯾﻦ ﺷﻔﺎ‬
‫ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻌﺎع اﻟﺪﯾﻦ ﺷﻔﺎ‪ ،‬ﻣﺘﻦ‪ ،‬ص‪1 :‬‬
‫ﻣﮑﺘﻮب اول از اﺻﻔﻬﺎن‪ 17 -‬ﻣﺎرس ‪1617‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻓﺮﺻﺘﯽ دﺳﺖ داده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺎﺻﺪي ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﻢ را ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﻔﺮﺳﺘﻢ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﻓﺮﺗﻢ از ﺑﺎﺑﻞ ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ‬
‫ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺘﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ؛ وﻟﯽ ﭼﻮن وﻗﺖ ﮐﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺣﺘﯽاﻟﻤﻘﺪور ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﺮﮔﺰار ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﺿﻤﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻮرخ ‪ 23‬دﺳﺎﻣﺒﺮ و ‪ 2‬ژاﻧﻮﯾﻪ از ﺑﻐﺪاد اﻃﻼع دادم‪ ،‬روز ﭼﻬﺎرم ﺳﺎل ﺟﺎري )‪ ،(1617‬از آن ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻌـﺪا ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﯿﺮون آﻣـﺪم‪ .‬اﯾﺮاﻧﯽﻫـﺎ ﮐﻪ در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ در ﺟﻨﮓ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ اﻧـﺪﮐﯽ ﻗﺒﻞ از ﻋﯿـﺪ ﻧﻮﺋﻞ ﺑﻪ‬
‫ﺣﻮاﻟﯽ ﺑﻐﺪاد ﯾﻮرش ﺑﺮدﻧﺪ و ﻗﺼﺒﻪ ﻣﻨﺪﻟﯽ را وﯾﺮان ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﭘﺎﺷﺎ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺑﺮوز ﺧﺴﺎرات ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﻫﻔﺖ اﻟﯽ ﻫﺸﺖ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از‬
‫ﺳﭙﺎﻫﯿـﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺑﺮوز ﺟﻨﮓ در ﺳـﺮﺣﺪات‪ ،‬ﻋﺒﻮر و ﻣﺮور ﮐﺎروان ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷـﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺧﺼﻮص ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻐـﺪاد ﺟﺮأت ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧـﺪ ﺧﻮد را در ﺧﻄﺮ ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ دﺷـﻤﻦ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ؛ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬از ﻟﺤﺎظ اﺣﺘﯿﺎﺟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻐـﺪاد ﺑﻪ آذوﻗﻪ اﯾﺮان دارد‪ ،‬ﺑـﺎ وﺟﻮد ﻫﻤﻪ ﺧﺴـﺎرات وارده‪ ،‬ﭘﺎﺷﺎ ﺟﺎده اﯾﺮان را ﺑﻪ روي ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ﻧﺒﺴﺖ و ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻣﻨﻔﻌﺖ‬
‫ﺧﻮد از ﮔﻤﺮﮐـﺎت و اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﺤـﻞ‪ ،‬ﮐﺎروانﻫـﺎ را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ رﻓﺖ و آﻣـﺪ ﺧﻮد اداﻣﻪ دﻫﻨـﺪ و ﺑﻪ آﻧﺎن از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮد ﻫﻤﻪﮔﻮﻧﻪ‬
‫اﻃﻤﯿﻨﺎن و ﭘﺸﺖﮔﺮﻣﯽداد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﮐﻪ ﻣﺸـﺘﺎق اداﻣﻪ ﺳـﻔﺮ ﺑﻮدم و ﺑﻪ ﻋﻼوه دﻟﯿﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺖ از اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﮐﻪ دوﺳﺘﺎن ﻣﻠﺖ ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮاﺳﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ؛ از ﻓﺮﺻﺖ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﮐﺮدم و ﺑﺎ ﯾﮏ ﻗﺎﻃﺮﭼﯽ اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ آن ﻣﻮﻗﻊ در ﺑﻐﺪاد ﺑﻮد و ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ وﻃﻦ ﺧﻮد ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻗﺮار ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻗﺎﻃﺮﭼﯽ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ از ﭘﺎﺷﺎ دﺳﺖ ﺧﻄﯽ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ اﺳـﺘﻨﺎد آن ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻫﻤﺮاﻫﺎن و ﺑﺎ ﺑﺎر و ﻣﺘﺎع و ﮐﺎﻻﻫﺎي ﺧﻮد‪ ،‬آزاداﻧﻪ‬
‫ﻋﺒﻮر ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﻼوه ﯾﮑﯽ از ﭼﺎوشﻫﺎي ﭘﺎﺷﺎ ﻧﯿﺰ او را ﺗﺎ ﺳﺮﺣﺪ ﻫﻤﺮاﻫﯽ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺣﻤﻠﻪ و ﯾﻮرﺷﯽ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد از ﺟﺎﻧﺐ‬
‫ﺳﺮﺑﺎزان اﯾﺮ ﻧا ﯽ ﺑﻪﻃﻮر اﻧﻔﺮادي ﯾﺎ دﺳـﺘﻪﺟﻤﻌﯽ ﺑﻪ ﮐﺎروان ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬وي ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ آورد و ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺣﺘﯽ از ﺟـﺎﻧﺐ ﺗﺮكﻫـﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ در اﻣـﺎن ﺑـﺎﺷﻢ؛ ﺧﻮد را ﺣﺎﺿـﺮ ﮐﺮدم ﺗﺎ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﭼﻨـﺪ ﻧﻔﺮ‬
‫دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ او ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺎزم اﯾﻦ ﺳﻔﺮ ﺷﻮم‪.‬‬
‫ﺗﺎرﯾـﺦ ﺣﺮﮐﺖ ﭼﻬـﺎرم ژاﻧﻮﯾﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷـﺪ‪ .‬روز ﻗﺒﻞ ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻮم ژاﻧﻮﯾﻪ ﮐﻪ در ﻧﻈﺮ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن آن ﻧﺎﺣﯿﻪ‪ -‬ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺗﻘﻮﯾﻢ ﻗـﺪﯾﻤﯽ را ﺑـﺪون‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﭘﺎپ ﮔﺮﮔﻮر ﺳـﯿﺰدﻫﻢ در آن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻼك ﻋﻤﻞ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬و ﺗﻤﺎم اﻋﯿﺎد را ده روز ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻣﺎ ﺟﺸﻦ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ 24 -‬دﺳﺎﻣﺒﺮ و ﺷﺐ ﻧﻮﺋﻞ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ اﯾﻦ ﻋﯿﺪ و ﺳـﻔﺮ ﻗﺮﯾﺐاﻟﻮﻗﻮع ﻣﺎ‪ ،‬ﺟﻤﻌﯽ از اﻗﻮام و دوﺳـﺘﺎن ﻫﻤﺴـﺮم ﺧﺎﻧﻢ‬
‫ﻣﻌﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺷﺐ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ آﻣﺪﻧـﺪ و ﺗﺎ دﯾﺮوﻗﺖ در آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺷـﺨﺎص ﻃﺒﻖ رﺳﻮم ﺟﺎري ﺧﻮد در ﺻـﺤﻦ ﺧﺎﻧﻪ آﺗﺸـﯽ اﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ و‬
‫دﺧﺘﺮان ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در رم ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﺟﺸﻦ ﺳﻦﭘﯿﺮ و ﺳﻦﭘﻞ ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ‪ ،‬از روي آن ﭘﺮﯾﺪﻧـﺪ و ﺷـﻤﻊﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ در دﺳﺖ داﺷـﺘﻨﺪ ﺑﺎ‬
‫آن روﺷﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ دﺧﺘﺮان ﺷـﻤﻊﻫﺎ را آﻧﻘـﺪر در دﺳﺖ ﻧﮕﻪ ﻣﯽداﺷـﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﺴـﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ و ﺳـﭙﺲ آﻧﻬﺎ را در ﺷـﻤﻌﺪان ﻗﺮار ﻣﯽدادﻧﺪ و ﺗﻤﺎم ﺷﺐ را در‬
‫ﮐﻨـﺎر آن ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧـﺪ و ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺗﺎ ﺧﺎﻣﻮش ﻧﺸﻮﻧـﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﻪ ﻋﻘﯿـﺪه آﻧﺎن اﮔﺮ ﺷـﻤﻊ دﺧﺘﺮي ﺧﺎﻣﻮش ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي او ﭘﯿﺶآﻣﺪ‬
‫ﺑﺪي ﺑﺮوز ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد؛ ﻣﺜﻼ ﺷﻮﻫﺮ ﻧﺼﯿﺐ او ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬و از اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺳﺨﻨﺎن و ﻣﻌﺘﻘﺪات واﻫﯽ دﯾﮕﺮ‪.‬‬
‫روز ﺑﻌﺪ آﻣﺎده ﺣﺮﮐﺖ ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬ﻣﻦ اﯾﻦﻃﻮر واﻧﻤﻮد ﮐﺮده ﺑﻮدم ﮐﻪ ﭘﺴﺮ ﯾﮑﯽ از ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن وﻧﯿﺰي ﻣﻌﺮوف ﻫﺴﺘﻢ و ﻗﺼﺪ ﺧﻮد را ﻣﺴﺎﻓﺮت‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮﻣﺰ و اﺳﻢ ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ ﻓﺮاﻧﮑﻮ اﻋﻼم ﮐﺮده ﺑﻮدم‪ -‬ﭘﺎﺷﺎ دﺳـﺘﻮر داده ﺑﻮد در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد و اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد ﮐﻪ‬
‫ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﺎ ﺣﺪي ﻣﺸـﮑﻮك اﺳﺖ‪ -‬و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﮕﺮان ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﻣﺸـﮑﻼﺗﯽ در ﮐﺎرم ﺑﺮوز ﮐﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻊ از ﺣﺮﮐﺘﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ ﺻﺤﺒﺖ از ﺳﻔﺮ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺻﺒﺮ ﮐﺮدم ﺗﺎ ﻗﺎﻃﺮﭼﯽ و ﻫﻤﺮاﻫﺎن او از ﺷﻬﺮ ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ و ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮ‬
‫دﯾﻮار ﻗﻠﻌﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺳـﭙﺲ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪم ﺑﺎزرﺳـﯽ ﻣﺄﻣﻮران ﮔﻤﺮك ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳـﯿﺪه و ﺻـﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ ﻣﯽﺗﻮان ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﮐﺮد؛ اﺛﺎث ﺧﻮد را در ﻣﺪت روز ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ از ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺎرج ﮐﺮدم و ﺑﻌﺪ از اﯾﻦﮐﻪ ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺮون ﺷـﻬﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎدم ﺑﻌﺪ‬
‫از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﺒﺎس اﻫﺎﻟﯽ ﺷﻬﺮ‬
‫ﻣﻠﺒﺲ ﺷﺪه و ﭼﻨﯿﻦ واﻧﻤﻮد ﻣﯽﮐﺮدم ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮔﺮدش ﺑﻪ ﮐﻨﺎر دﺟﻠﻪ ﻣﯽروم‪ ،‬از ﺷﻬﺮ ﺧﺎرج ﺷﺪم‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ از دروازه ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺧﻮد را در دﺷﺘﯽ ﯾﺎﻓﺘﻢ ﮐﻪ در آن ﻋﺪهاي از ﺟﻮاﻧﺎن ﺗﺮك ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﻦ از ﺧﻮﯾﺸﺎن ﭘﺎﺷﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻌﺪاد‬
‫آﻧﻬﺎ در ﺣـﺪود ﺷـﺼﺖ اﻟﯽ ﻫﻔﺘﺎد ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻮاره‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻮبﺑﺎزي ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮل آﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﻮدﻧـﺪ و ﭼﻮن اﯾﻦ ﯾﮏ ﺑﺎزي ذوﻗﯽ و‬
‫ﺗﻔﺮﯾﺤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﺧﻮد ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻪ ﻓﺎل ﻧﯿﮏ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﮐﻪ اﺑﺘـﺪاي ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻣﻦ ﺑﺎ ﺟﺸﻦ و ﺗﻔﺮﯾﺢ ﻣﺼﺎدف ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪي ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷـﺎ‬
‫اﯾﺴـﺘﺎدم؛ وﻟﯽ ﭼﻮن ﺷﺐ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎزيﮐﻨﺎن ﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﺤﻞ ﺑﺎزي را ﺗﺮك ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪ رﻓﺘﻢ و دور از دﯾﻮار‬
‫ﻗﻠﻌﻪ‪ ،‬ﺧﻮد را در ﮔﻮداﻟﯽ ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدم و ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﭘﺎﺳـﯽ از ﺷﺐ ﮔـﺬﺷﺖ و دروازهﻫﺎي ﺷـﻬﺮ ﺑﺴـﺘﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﯾﮕﺮ دوﺳـﺘﺎن ﺧﻮد ﻣﻠﺤﻖ‬
‫ﺷﺪم و دو ﺳﺎﻋﺖ از ﺷﺐ ﮔﺬﺷﺘﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎرﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬و ﺑﻪ رﯾﺶ ﺗﺮكﻫﺎ و ﭼﺎوش ﮐﻪ ﮐﺎروان را ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮد‬
‫و از وﺟﻮد ﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﯿﭻوﺟﻪ ﻣﻄﻠﻊ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﺪﯾﻢ؛ ﻋﺎزم ﺣﺮﮐﺖ ﺷﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﺷﺐ را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ و ﺑﺪون ﺗﻮﻗﻒ راه ﭘﯿﻤﻮدﯾﻢ‪ .‬ﻗﺎﻃﺮﻫﺎ و اﺳﺐﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﯿﻢ ﺑﺴﯿﺎر رﻫﻮار و ﭼﺎﻻك ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺎ ﮐﻪ ﺑﯿﻢ‬
‫داﺷﺘﯿﻢ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺮوز ﺟﻨﮓ ﯾﺎ ﻋﻠﺖ دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﭘﺎﺷﺎ در ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﺧﻮد ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﮐﺴـﯽ را ﺑﻪ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﺎ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ و دﺳﺘﻮر ﻣﺮاﺟﻌﺖ‬
‫دﻫﺪ؛ در اﯾﻦ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﻋﺠﻠﻪ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ از روز ﺑﺮآﻣﺪه‪ ،‬ﺑﻪ رودﺧﺎﻧﻪاي رﺳـﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﯽ ﻧﺎم آن‬
‫را ﮐﻪ دﯾـﺎﻟﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ذﮐﺮ ﮐﺮده ﺑـﺎﺷﻢ‪ .‬اﯾﻦ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ دﺟﻠﻪ ﻣﯽرﯾﺰد و ﭼﻮن ﺑﺮاي ﮔﺬﺷـﺘﻦ از آن ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﻗﺎﯾﻖ در اﺧﺘﯿﺎر ﻧـﺪاﺷﺘﯿﻢ؛‬
‫وﻗﺖ ﻣﺎ ﺗﺎ ﻇﻬﺮ ﺗﻠﻒ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ دﯾﺎﻟﻪ ﻫﻤﺎن رودﺧﺎﻧﻪ ﮔﯿﻨـﺪس ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺮودوت ﯾﮑﯽ از اﺳﺐﻫﺎي ﻣﻘـﺪس ﮐﻮرش ﻣﻮﻗﻊ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸـﯽ او ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎﺑـﻞ در آن ﻏﺮق ﺷـﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ او از روي ﺧﺸﻢ ﻓﺮﻣﺎن داد آن را ﺑﻪ ﺳـﯿﺼﺪ و ﺷـﺼﺖ ﺷـﻌﺒﻪ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﺑﺎ ﭘﺎي ﭘﯿﺎده از آن ﻋﺒﻮر‬
‫ﮐﺮد‪ .‬وﻗﺘﯽ از دﯾـﺎﻟﻪ ﮔـﺬﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ دﻫﮑـﺪهاي رﺳـﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﺎم آن ﺑﻬﺮوز اﺳﺖ و ﭼﻮن دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺣـﺪ ﮐﺎﻓﯽ از ﺷـﻬﺮ دور ﺷـﺪه ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬در‬
‫آﻧﺠﺎ ﺑﺎر اﻓﮑﻨﺪﯾﻢ و ﺑﻘﯿﻪ روز را ﺗﺎ ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻋﺠﻠﻪ و ﺳﺮﻋﺖ ﭘﯿﺶ رﻓﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﮐـﻪ در آن راهﭘﯿﻤـﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺴـﻄﺢ و ﭘﺮ از ﮔﻮدالﻫـﺎي آب راﮐـﺪ ﺑـﻮد و ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از آﺑﺎديﻫـﺎي ﮐـﻮﭼﮑﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ‬
‫ﺳﮑﻨﻪ ﭼﻨﺪي زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻘﯿﻪ اراﺿﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ در آﻧﻬﺎ‬
‫ﮐﺸﺖ ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﺪل ﺑﻪ ﺻـﺤﺮاي ﻟﻢ ﯾﺰرﻋﯽ ﺷـﺪه ﺑﻮد؛ در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد ﺧﺎر و ﻋﻠﻒﻫﺎي ﻫﺮزه ﮔﻤﺎن ﻣﯽرﻓﺖ ﮐﻪ در‬
‫اﺻـﻞ اﯾﻦ زﻣﯿﻦﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﮐﺸﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬روز ﺷـﺸﻢ ﻧﺨﺴﺖ از دﻫﯽ ﮐﻪ ﺗﮑﯿﻪ ﻧﺎم داﺷﺖ ﮔـﺬﺷﺘﯿﻢ و ﺑﻌـﺪ ﺑﻪ ده دﯾﮕﺮي رﺳـﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ آن ﻧـﺎم ﺷـﻬﺮ داده ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺷـﻬﺮ وان ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯽﺷـﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﻗﻮاي ﺗﺮك ﮐﻪ از ﺑﻐـﺪاد ﺧﺎرج ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در روي‬
‫ﭼﻤـﻦزاري ﺧﯿﻤﻪ و ﺧﺮﮔـﺎه ﺑﺮﭘـﺎ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ ﻧﻤﯽﺧـﻮاﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﺮاﻧﯿـﺎن آﺳـﯿﺒﯽ وارد آورد و ﯾـﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ ﺗﺮس از‬
‫ﭘﯿﺶروي ﺑﯿﺸـﺘﺮ‪ ،‬ﻫﻤـﺎن ﺟـﺎ اﻃﺮاق ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﻓﻘـﻂ از دور آﻧﻬـﺎ را دﯾـﺪم‪ ،‬زﯾﺮا ﻣـﺎ از ﺟـﺎي دﯾﮕﺮي ﻣﯽﮔـﺬﺷﺘﯿﻢ وﻟﯽ ﻧﻘـﺎش ﻣﻦ و‬
‫دﯾﮕﺮان ﻧﺰدﯾﮏ آﻧﺎن رﻓﺘﻨﺪ و ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻋﺒﻮر ﮐﺎروان ﺷﺪﻧﺪ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﺰاﺣﻤﺘﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ده دﯾﮕﺮي ﮔﺬﺷﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﺎروﻧﯿﻪ ﻧﺎم داﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎم از ﻫﺎرون ﻣﺸﺘﻖ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ از ﻧﺎم اﺳﮑﻨﺪر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ده ﺑﺎر اﻓﮑﻨﺪﯾﻢ و ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻣﺪت ﺷﺐ ﺑﻪ ﮐﺮات دزداﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺗﺎرﯾﮑﯽ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺳﺮﻗﺖ اﺷﯿﺎء اﯾﻦ و‬
‫آن‪ ،‬ﺳـﯿﻨﻪﺧﯿﺰ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﺎ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬آﺳﺎﯾﺶ ﻗﺎﻓﻠﻪ را ﻣﺨﺘﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺷﯿﺎء زﯾﺎدي ﺑﻪ ﺳﺮﻗﺖ رﻓﺖ و ﺑﻪ ﭼﺎدر ﻣﺎ ﻧﯿﺰ دﺳﺘﺒﺮد زدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫وﻗﺘﯽ ﻧﻘﺎش ﻣﺘﻮﺟﻪ اﻣﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻃﭙﺎﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﮐﻪ از زﯾﺮ ﭼﺎدر ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺠﺪدا داﺧﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷـﻠﯿﮏ ﮐﺮد ﺗﺎ او و دﯾﮕﺮ‬
‫ﯾﺎراﻧﺶ ﺧﯿﺎل ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ دﺳﺘﺒﺮد ﺗﺎزهاي را از ﺳﺮ ﺑﻪ در ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺒـﺢ روز ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﭘﺲ از ﭘﺮداﺧﺖ ﺑـﺎج ﻣﺤﻠﯽ آﻣـﺎده ﺣﺮﮐﺖ ﺷـﺪﯾﻢ‪ .‬در ﻃﯽ راه از ﮐﻮهﻫـﺎي ﺧﺸﮏ و ﺑـﺪون ﺳﺒﺰه ﮔـﺬﺷﺘﯿﻢ و ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﺟﻠﮕﻪاي ﻋﺒـﻮر ﮐﺮدﯾﻢ و ﺣـﻮاﻟﯽ ﻏﺮوب آﻓﺘـﺎب‪ ،‬ﺑﻪ دﻫﯽ ﺑﻪ ﻧـﺎم ﻗﺰلرﺑـﺎط رﺳـﯿﺪﯾﻢ‪ ،‬ﮐﻪ آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺴـﮑﻮن ﻗﻠﻤﺮو ﺗﺮك اﺳﺖ؛ وﻟﯽ‬
‫رﺋﯿﺲ آن ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﮐﺮد ﺑﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻣﺤﻤﺪ ﺑﯿﮏ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺑﺴـﯿﺎري از ﮐﺮدﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎندﻫﯽ او ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از‬
‫ﻃﺮف ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪﻃﻮر داﯾﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ واﮔﺬار ﺷﺪه ﺗﺎ در ازاي آن‪ ،‬ﺧﻮد و اﻋﻮان و اﻧﺼﺎرش ﮐﻪ در ﺣﻮل و ﺣﻮش ﺳﺮﺣﺪات‬
‫زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬از او ﺗﺒﻌﯿﺖ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺳـﺨﻦ از ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣـﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻌـﺪا ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ از آﻧﺎن اﺳﻢ ﺑﺒﺮم؛ ﻻزم‬
‫اﺳﺖ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ دﯾﮕﺮ ﺑﭙﺮدازم‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ درﺑﺎره آﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺪﻫﻢ‪:‬‬
‫ﮐﺮدﺳـﺘﺎن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮐﺮدﻫﺎ‪ ،‬ﺑﯿﻦ ﺗﺮكﻫﺎ و اﯾﺮاﻧﯽﻫﺎ واﻗﻊ ﺷﺪه و ﻋﺮض آن ﯾﻌﻨﯽ از ﺷﺮق ﺗﺎ ﻏﺮب‪ ،‬ده ﺗﺎ ﯾﺎزده روز راه اﺳﺖ ؛ اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﺟﺎﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﻌﻀﯽ ﺟﺎﻫﺎ ﮐﻤﺘﺮ؛ اﻣﺎ از ﺷﻤﺎل ﺗﺎ‬
‫ﺟﻨﻮب وﺳـﻌﺖ آن ﺑﻪ ﺣﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ از ﺑﺎﺑﻞ و ﺷﻮش در ﺣﻮاﻟﯽ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷﻤﺎل ﺗﺎ ﻣﻮﺻﻞ‬
‫ﯾﺎ ﻧﯿﻨﻮا ﺗﺎ داﺧﻞ ارﻣﻨﺴـﺘﺎن و آذرﺑﺎﯾﺠﺎن و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺣﻮاﻟﯽ درﯾﺎي ﺳـﯿﺎه اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﺮدﺳـﺘﺎن ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺨﺘﯽ اﺳﺖ و‬
‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﯾﮏ ﺑﺪﻧﻪ از ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺟﺒﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ آﺳﯿﺎ ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﺧﺘﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ رﺷـﺘﻪﮐﻮهﻫﺎ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺳـﺮﺣﺪ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﯿﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﺗﺮكﻫﺎ و اﯾﺮاﻧﯽﻫﺎ اﺳﺖ و در ازﻣﻨﻪ ﺳﺎﺑﻖ ﻧﯿﺰ ﺳﺮﺣﺪ ﺑﯿﻦ روﻣﯽﻫﺎ و ﭘﺎرتﻫﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﻢ اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ در ﻗﺪﯾﻢ ﭼﻪ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ و ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻣﺜﻞ اﻣﺮوز ﺗﻤﺎم آن ﻧﺎم واﺣﺪي ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﻪﻋﻼوه ﻣﯿﺎن اﻗﻮام ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻧﺎمﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد؛ از ﺟﻤﻠﻪ در ﻗﺴﻤﺖ ﺷﻤﺎل آن‪ ،‬ﮐﺎردوكﻫﺎ ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر دﺟﻠﻪ ﻣﯽزﯾﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫و ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﺰﻧﻔﻮن در ﮐﺘﺎبﻫـﺎي ﺧﻮد درﺑﺎره ﻟﺸﮑﺮﮐﺸـﯽﻫﺎي ﮐﻮرش دوم ﻣﯽﻧﻮﯾﺴـﺪ‪ ،‬ﯾﻮﻧﺎﻧﯽﻫﺎ را در ﻣﻮﻗﻊ ﻋﻘﺐﻧﺸـﯿﻨﯽ ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫آزار دادﻧﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ اﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ از ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﮔﺰﻧﻔﻮن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آﺛﺎر اوﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺮدﻫﺎ زﺑﺎن ﻣﺨﺼﻮﺻـﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ از زﺑﺎﻧﻬﺎي دﯾﮕﺮ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﺧﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺮبﻫﺎ و ﺗﺮكﻫﺎ و اﯾﺮاﻧﯽﻫﺎ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ زﺑﺎن آﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺎرﺳـﯽ اوﻟﯿﻪ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از زﺑﺎﻧﻬﺎي دﯾﮕﺮ ﺷـﺒﺎﻫﺖ دارد‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎري از آﻧﺎن ﭼﺎدرﻧﺸﯿﻦ ﺑﻮده و ﺑﺎ اﻏﻨﺎم و اﺣﺸﺎم ﺧﻮد داﺋﻤﺎ در ﺣﺮﮐﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ و‬
‫ﯾﯿﻼق و ﻗﺸـﻼق ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﺎن ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﻨﺪ و در ﯾﮏ ﺟﺎ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﻄﯿﻊ ﺧﺎنﻫﺎ و رؤﺳﺎي ﻗﺒﺎﯾﻞ‬
‫ﺧﻮد ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻟﻘﺐ را ﺑﻪ ارث ﺑﺮدهاﻧـﺪ و ﺑﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﺤـﻞ ﺧﻮد ﺑـﺎ ﺗﺮكﻫـﺎ ﯾﺎ اﯾﺮاﻧﯽﻫﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن را ﺑﺮ ﺧﻮد‬
‫ﻗﺒﻮل دارﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪه آﻧﺎن از اﯾﻦ ﻗﯿﺪ آزاد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از اﯾﻦ ﺧﺎنﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ده ﺗﺎ دوازده ﻫﺰار ﺳﻮار ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﻨﺪ و ﯾﮑﯽ‬
‫از آﻧﻬﺎ ﺧﺎن ﺑﺘﻠﯿﺲ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻦ او را در ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ دﯾـﺪم؛ ﺑﻌﻀـﯽﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﯿﮏ ﻓﻮقاﻟﺬﮐﺮ‪ ،‬اﮔﺮ دو ﺗﺎ ﺳﻪ ﻫﺰار ﺳﻮار ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ آﻣﺎده‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ راﺿـﯽ و ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎنﻫﺎي ﺑﺰرگ از اﺗﺒﺎع ﮐﺴﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﯾﮑﯽ از دو ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‬
‫و ﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻧﯿﺰ ﺣﮑﺎم و ﻣﺘﻨﻔﺬﯾﻦ ﻣﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﯿﺎت زﻣﺎن‪ ،‬ﭘﺮﭼﻢ ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎنﻫـﺎي ﺿـﻌﯿﻒﺗﺮ ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺗﻦ در ﻣﯽدﻫﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اوﻗﺎت ﻓﻘﻂ رﯾﺎﺳﺖ را ﺑﺮاي ﻣـﺪت ﻣﻌﯿﻦ و ﯾﺎ ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ‪ ،‬و ﻧﻪ ﺑﻪﻃﻮر‬
‫ﻣﻮروﺛﯽ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺒﺎس ﮐﺮدﻫﺎ ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﻟﺒﺎس اﯾﺮاﻧﯽﻫﺎ و ﺗﺮكﻫﺎ‪ ،‬و ﺟﻨﺲ آن ﺧﺸﻦ اﺳﺖ‪ .‬زنﻫﺎي آﻧﺎن ﺑﺎ ﺳـﺮ و ﺻﻮرت ﺑﺎز ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و‬
‫ﺑﺎ ﻣﺮدﻫﺎي ﺧﻮدي و ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪﻃﻮر آزاد ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫دﯾﻦ ﮐﺮدﻫـﺎ اﺳـﻼم اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺖ از ﺧـﺎن آن ﻧـﺎﺣﯿﻪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀـﯿﺎت ﺳﯿﺎﺳـﯽ‪ ،‬از آﯾﯿﻦ ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﺗﺮكﻫـﺎ ﯾـﺎ اﯾﺮاﻧﯽﻫـﺎ ﭘﯿﺮوي‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬در ﺑﻌﻀـﯽ ﻧﻘـﺎط ﺳـﺮزﻣﯿﻦ آﻧـﺎن ﻣﺎﻧﻨـﺪ »ﺟﺰﯾﺮه« در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﮐﻪ در وﺳـﻂ رود دﺟﻠﻪ واﻗـﻊ ﺷـﺪه و رﯾـﺎﺳﺖ آن ﺑـﺎ ﯾﮑﯽ از‬
‫ﺧﺎنﻫـﺎي ﮐﺮد اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻗﺴـﻤﺖﻫﺎي ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻠـﺪاﻧﯽﻫﺎ ﺑﻪ آن ﻃﻮر ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﯾـﺎ اﯾﺎﻻـت ﻣﺮﺗﻔﻌﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠـﺎ ﺑﺎ‬
‫وﺟﻮدي ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎ داراي اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﺑﺎن ﮐﻠﺪاﻧﯽ ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي ﮐﻠﺪاﻧﯽﻫﺎي ﻣﺴﯿﺤﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﮐﻪ از ﻧﺴﻄﻮرﯾﺎن و ﯾﺎ ﯾﻌﻘﻮﺑﯿﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و از وﺟﻮد ﺟﻮاﻧﺎن آﻧﺎن ﺑﺮاي ﺳﺮﺑﺎزي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ وﺿﻊ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﮐﺮدﻫﺎ ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ ﺑﻪ ﺷـﺮح ﺳﻔﺮ‪ .‬روز ﺑﯿﺴﺘﻢ ژاﻧﻮﯾﻪ‪ ،‬ﺳﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﻗﺒﻞ از ﺑﺮآﻣﺪن آﻓﺘﺎب‪ ،‬ﻗﺰلرﺑﺎط را ﺗﺮك‬
‫ﮐﺮدﯾﻢ و ﻗﺒـﻞ از ﺣﺮﮐﺖ ﺑـﺎج ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ را ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﭼﻨـﺪي ﺑﻪ ﺳـﺮزﻣﯿﻨﯽ رﺳـﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ زﻣـﺎﻧﯽ ﺣﺎﺻﻞﺧﯿﺰ و ﻣﺴـﮑﻮن ﺑﻮده‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫اﯾﺮاﻧﯽﻫـﺎ در ﯾﻮرشﻫـﺎي ﺟﻨﮕﯽ ﺧﻮد آن را وﯾﺮان ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺳـﮑﻨﻪ را ﺗﺎر و ﻣﺎر ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ؛ زﯾﺮا در اﯾﻦ ﻃﺮفﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﻣﻦ‬
‫ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎ آن ﻣﻮاﻓﻘﻢ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺑﺮج و ﺑﺎروي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺳـﺮﺣﺪات ﯾﮏ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻣﺜﻞ اراﺿـﯽ ﺑﺎﯾﺮ و ﺻـﺤﺮا ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ‬
‫اﻣﻨﯿﺖ اﻃﻤﯿﻨﺎن داﺷﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﻟﻘﻤﻪاي ﻧﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺧﻄﺮي ﺑﻪ وﺟﻮد ﺑﯿﺎورﻧﺪ و ﺑﻪﻋﻼوه‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ دو ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺻـﺤﺮا ﻗﺮار داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺮ اﺻـﻄﮑﺎك ﻗﻮا ﺗﻘﻠﯿﻞ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺮزي ﭘﯿﺶ ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن روز ﺑﺎ‬
‫زﺣﻤﺖ زﯾـﺎد از رودﺧـﺎﻧﻪاي ﻋﺒﻮر ﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‪ ،‬اﯾﻦ ﻫﻤـﺎن رودﺧـﺎﻧﻪ دﯾﺎﻟﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻗﺎﯾﻖ از آن رد ﺷـﺪه ﺑﻮدﯾﻢ؛‬
‫ﻣﻨﺘﻬﯽ ﭼﻮن اﮐﻨﻮن ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ آن ﻧﺰدﯾـﮏﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻤﻖ زﯾـﺎدي ﻧـﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﺳﺎﺣـﻞ دﯾﮕﺮ رود‪ ،‬در ﺑﻘﺎﯾﺎي آﺑﺎدي ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻧﺎم‬
‫آن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﭼﺎي ﺧﺎﻧﮕﯽ‪ ،‬ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي از آن ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺐ را در ﮐﻨﺎر آﺑﺸﺎري ﺑﻪ ﺳـﺮ آوردﯾﻢ و روز ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺘﺮوك و‬
‫ﻣﺨﺮوﺑﻪ دﯾﮕﺮي رﺳﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﺎم آن ﻗﺼﺮ ﺷﯿﺮﯾﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺮﯾﻦ ﮐﻪ در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻧﺎم ﻣﺮد و زن ﻫﺮ دو ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺎم ﺑﺎﻧﻮي ﺻﺎﺣﺐ اﯾﻦ ﻗﺼﺮ‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺳﻮاران اﯾﺮاﻧﯽ‬
‫از ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫﻠﻨﺪي ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﭼﺎپ آﻣﺴﺘﺮدام؛ ﺳﺎل ‪ 1666‬ﻣﯿﻼدي‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺴﺮو ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﺮان ﺑﻪ او ﮐﻤﺎل ﻋﻼﻗﻪ را داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و در اﯾﻦ ﺑﺎره در ﻓﺎرﺳﯽ اﺷﻌﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﻟﻄﯿﻔﯽ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﺣﻮاﻟﯽ ﻏﺮوب از ﻗﺼـﺮ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﮔﺬﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬از دور ﻋﺪهاي ﺳﻮاران اﯾﺮاﻧﯽ را دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ از اﻓﺮاد ﮐﺎﻇﻢ ﺳﻠﻄﺎن‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ آن ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫و او ﻫﻤﺎن ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺪﻟﯽ ﯾﻮرش آورده و آﻧﺠﺎ را وﯾﺮان ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑـﺎ دﯾـﺪن اﯾـﻦ اﻓﺮاد ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﯽ زاﯾﺪاﻟﻮﺻـﻔﯽ ﺑـﻪ ﻣـﻦ دﺳﺖ داد؛ زﯾﺮا ﻣﺘـﻮﺟﻪ ﺷـﺪم ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ از دﺳﺖ ﻣﺮدﻣـﺎن ﻧﻔﻬﻢ و ﭘﺮﻣـﺪﻋﺎ‬
‫ﺧﻼص ﺷﺪهاﯾﻢ‪ .‬ﺳﻮاران ﺑﻪ ﻣﺤﺾ دﯾﺪن ﻣﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﮐﻨﺠﮑﺎوي ﺧﺎص اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ از ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺗﺎزهاي آﮔﺎﻫﯽ ﭘﯿﺪا‬
‫ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دور ﻣﻦ ﮐﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﭘﻨﻬﺎن ﺷـﺪن ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ و ﺧﻮد را ﻓﺮاﻧﮑﻮ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮده ﺑﻮدم‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧـﺪ و ﺧﻮﺷـﺒﺨﺖﺗﺮ ﮐﺴـﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﻧﺰدﯾـﮏﺗﺮ ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ﺣﺲ ﮐﻨﺠﮑـﺎوياش ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻗﻨـﺎع ﻣﯽﺷـﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﻣﺮا ﺗﺎ ﻣـﺪﺗﯽ ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﮐﯽ ﺣﺮف ﻣﯽزدﻧـﺪ؛‬
‫ﭼﻮن اﯾﻦ زﺑﺎن در اﯾﺮان ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻓﺎرﺳـﯽ راﯾﺞ و زﺑﺎن درﺑﺎر اﯾﺮان و ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن اﺳﺖ و ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻓﻘﻂ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﻮرد‬
‫اﺳـﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻫﺮ دو زﺑﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﻨـﺪ و ﺑﺪان ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬دﻟﯿﻞ ﺣﻔﻆ اﯾﻦ ﻋﺎدت اﯾﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎ ﮐﻪ ﻗﻮاي ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈﻢ اﻋﯿﺎن و ﻧﺠﺒﺎي ﮐﺸﻮر را ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨـﺪ و ﺗﻌﺪاد آﻧﺎن ﻧﯿﺰ زﯾﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮدي‬
‫ﮐﻪ ﺧﺎرج از ﻗﻠﻤﺮو ﺗﺮك ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪهاﻧﺪ؛ اﺻـﻼ ﺗﺮك ﻧﺴﺐ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و در ﺑﯿﻦ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ زﺑﺎن ﺗﺮﮐﯽ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎن ﺷـﯿﺮﯾﻦ و ﻟﻄﯿﻔﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ زﻧﺎن و ﺳـﺮودن ﺷـﻌﺮ ﺧﻮب اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ زﺑﺎن‬
‫ﺗﺮﮐﯽ ﺧﺸﻦ و ﻣﺨﺼـﻮص ﻧﻈﺎﻣﯿـﺎن اﺳﺖ و ﺷـﺎه ﻧﯿﺰ از اﯾﻦﮐﻪ آن را ﺧـﻮب ﺣﺮف ﻣﯽزﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧـﻮد ﻣﯽﺑﺎﻟـﺪ‪ .‬ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدم ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺳﻮاران اﯾﺮاﻧﯽ ﻓﻘـﻂ ﺑـﺎ ﺗﯿﺮ و ﮐﻤـﺎن و ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﻫﻼـﻟﯽ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻮدﻧـﺪ و اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺮا ﺑﻪ ﯾﺎد ﮔﺰﻧﻔﻮن اﻧـﺪاﺧﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» .‬اﯾﻦ ﻧﻮع‬
‫ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﺳﻮار ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﺳـﻠﺤﻪ اﺳﺖ«‪ .‬آﻧﺎن اﺳـﻠﺤﻪ دﯾﮕﺮي ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ و ﯾﺎ دﻓﺎع ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ و ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ ﯾﮏ دﺳـﺘﻪ ﺳﺒﮏ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ؛ زﯾﺮا در ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﺑﺰرگ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ داراي ﻧﯿﺰه و ﺗﻔﻨﮓ و ﺳﺎﯾﺮ ﺳـﻼحﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﺳﺐﻫﺎي اﯾﻦ ﻋﺪه ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﭼﺎﺑﮏ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ دﯾﺪن آﻧﻬﺎ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﯾﺎد اﯾﻦ ﺷﻌﺮ ﺗﺎﺳﻮ ﻣﯽاﻓﺘﺎد ﮐﻪ درﺑﺎره ﯾﻮﻧﺎﻧﯽﻫﺎ ﺳﺮوده اﺳﺖ‪:‬‬
‫»اﺳﺐﻫﺎي ﻣﯿﺎن ﺑﺎرﯾﮏ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮب ﻣﯽدوﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺴﺘﮕﯽ ﺑﺮ آﻧﺎن ﻏﻠﺒﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺧﻮرد و ﺧﻮراك وﻟﻌﯽ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﺟﻠﺐ رﺿﺎﯾﺖ اﯾﻦ اﻓﺮاد‪ ،‬ﺳـﻼحﻫﺎي ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن دادﯾﻢ و دﻗﺖ ﮐﺎر ﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻔﻨﮓ و ﺣﻤﻞ ﺑﯿﺶ از دو ﻃﭙﺎﻧﭽﻪ ﮐﻮﺗﺎه و ﺑﻠﻨﺪ از‬
‫ﻃﺮف ﯾﮏ ﻓﺮد و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﭘﯿﺴﺘﻮلﻫﺎي ﻣﺎ ﮐﻪ ﺗﯿﺮاﻧﺪازي ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﻮﺟﺐ اﺗﻼف وﻗﺖ ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺗﻌﺠﺐ آﻧﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ آورد و‬
‫ﭼﻨﯿﻦ اﻇﻬﺎر ﻋﻘﯿﺪه ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣﺎ ﮐﺎﻣﻞ و ﻗﺪرت ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﯽ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﺎ ﻻاﻗﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠـﺎم آﻧـﺎن ﺑﻪ راه ﺧـﻮد رﻓﺘﻨـﺪ و ﻣـﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي اﺳـﺘﺮاﺣﺖ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ رودﺧـﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﭘﯿﺸـﺘﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آن اﺷـﺎره ﮐﺮدهام؛ رﺣـﻞ اﻗـﺎﻣﺖ‬
‫اﻓﮑﻨﺪﯾﻢ‪ .‬ﺗﺼﻮر ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ اﯾﻦ ﻣﺤﻞ از ﻧﻘﺎط ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ دور ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ﻋﺪهاي زن و ﻣﺮد از اﻃﺮاف ﺑﺮاي ﻓﺮوش ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﺷﯿﺮ‬
‫و ﭘﺴـﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺎ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﯾﯽ از ﭘﺴﺘﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدهام؛ وﻟﯽ اﯾﻦ ﭘﺴﺘﻪﻫﺎ ﺳﺒﺰ ﺑﻮد و ﭘﻮﺳﺖ آن ﮐﻨﺪه ﻧﺸﺪه‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫روز دﻫﻢ ﺑﻌـﺪ از اﯾﻦﮐﻪ از ﺗﭙﻪﻫـﺎ ﮔـﺬﺷﺘﯿﻢ و ﺧﺴـﺘﻪ ﺷـﺪﯾﻢ؛ ﺑﺮاي اﺳﺘﺮاﺣﺖ در ﻧﺰدﯾـﮏ ﻧﻬﺮي ﮐﻪ ﻧـﺎم آن ﯾﻨﮕﯽ اﻣـﺎم ﺑﻮد‪ ،‬در ﯾﮏ ده‬
‫ﮐﺮدﻧﺸـﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﯾﻨﮕﯽ ﺧﺎﻧﮕﯽ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪ؛ ﺑﺎر اﻓﮑﻨﺪﯾﻢ و ﻣﻦ در اﯾﻨﺠﺎ ﻟﺒﺎس ﺧﻮد را از آﺳﻮري ﺑﻪ اﯾﺮاﻧﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮدم‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ‪،‬‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺳـﻠﻤﺎﻧﯽ ده رﯾﺶ و ﺳﺒﯿﻞ ﺧﻮد را ﮐﻪ در ﻣـﺪت ﺷﺎﻧﺰده ﻣﺎه‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ از ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺑﻪ ﺑﻌـﺪ ﻧﺘﺮاﺷـﯿﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ اﯾﺮاﻧﯽﻫﺎ آراﯾﺶ‬
‫دادم‪ .‬اﯾﺮاﻧﯽﻫﺎ روي ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ و ﭼﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻣﯽﺗﺮاﺷـﻨﺪ و ﺳﺒﯿﻞ ﻗﻄﻮري در ﭘﺸﺖ ﻟﺐ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺗﺎ ﺑﻨﺎﮔﻮش ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﺮدم ﺳـﺮﺳﺒﯿﻞ را رو ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺎب ﻣﯽدﻫﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﻣﻦ دﺳـﺘﻮر دادم اﻧﺘﻬﺎي ﺳﺒﯿﻠﻢ را ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﺗﺎب دﻫﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﺷﻨﯿﺪهام‬
‫ﺷـﺎه ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺎﻷـﺧﺮه ﭼﻨـﺎن ﻗﯿﺎﻓﻪ ﻣﻦ ﻋﻮض ﺷـﺪ ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا در ﺗﺮﮐﯿﻪ دﯾـﺪه ﺑﻮد ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻦ ﻣﻦ‬
‫ﻣﯽﺷﺪ؛ و ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ اوﻟﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﻗﯿﺎﻓﻪ ﻣﺮا در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﻪ ﯾﺎد دارﯾﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺮا ﻧﺨﻮاﻫﯿﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺴـﺮم ﮐﻪ ﭘﻨﻬـﺎﻧﯽ از او اﯾﻦ ﻋﻤـﻞ را اﻧﺠـﺎم داده ﺑﻮدم‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻣﺮا دﯾـﺪ‪ ،‬آه از ﻧﻬـﺎدش ﺑﺮآﻣـﺪ و اﻇﻬـﺎر داﺷﺖ؛ از اﯾﻦﮐﻪ ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈﻢ‬
‫زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻣﺮداﻧﻪام را از دﺳﺖ دادهام‪ ،‬ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﺘﺄﺳﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ زﺣﻤﺖ زﯾﺎد او را ﻗﺎﻧﻊ ﮐﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺤﻤﻞ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﭼﺸﻤﺶ‬
‫ﺑﻪ ﻗﯿﺎﻓﻪ ﺟﺪﯾﺪ ﻣﻦ آﺷـﻨﺎ ﺷﻮد و ﺗﻮﺿﯿﺢ دادم از اﯾﻦ ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺮوﯾﻢ و ﺑﺎ آداب و رﺳﻮم ﺟﺪﯾﺪي آﺷﻨﺎ ﺷﻮﯾﻢ‪ ،‬و‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﺎدت ﮐﻨﺪ ﻣﺮا ﺑﺎ ﻗﯿﺎﻓﻪﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪي ﺑﺒﯿﻨﺪ؛ از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦﮐﻪ در ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬
‫ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﺎ رﯾﺶ ﺟﺪﯾﺪ ﻣﻦ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ او از ﻫﻤﻪ ﻋﺠﯿﺐﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ و در اﯾﻦ ﺻـﻔﺤﺎت ﺑﻪ آن رﯾﺶ ﺑﺰي ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬آﺷـﻨﺎ ﺷﻮد و آن‪،‬‬
‫ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺻﻮرت را ﻣﯽﺗﺮاﺷﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﻣﻮي ﺻﻮرت را ﺑﺮ روي ﭼﺎﻧﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣـﺎل ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻗﯿﺎﻓﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن درآوردم و در اوﻟﯿﻦ ﻓﺮﺻﺖ دﺳـﺘﻮر ﺧﻮاﻫﻢ داد ﻧﻘﺎش ﺻﻮرت ﻣﺮا ﻧﻘﺎﺷـﯽ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬و آن را ﺑﺎ ﺗﺎﺑﻠﻮي‬
‫دﯾﮕﺮي ﮐﻪ از ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﯿﻮه آﺳﻮريﻫﺎ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺧﻮاﻫﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻫﻤﺮاه ﺧﻮاﻫﻢ آورد؛ وﻟﯽ ﺑﺮاي ﮐﺸﯿﺪن ﺗﺎﺑﻠﻮ‬
‫ﺑﺎ ﻗﯿﺎﻓﻪ اﯾﺮاﻧﯽ ﺻﺒﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺗﺎ ﻟﺒﺎﺳﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺷﺎه ﺧﻮاﻫﻢ ﭘﻮﺷﯿﺪ‪ ،‬درﺑﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬
‫در ﯾﻨﮕﯽ ﺧﺎﻧﮕﯽ ﺑﺮف و ﺑﺎران ﻣﯽﺑﺎرﯾﺪ؛ وﻟﯽ ﺳـﺮد ﻧﺒﻮد و اﯾﻦ اوﻟﯿﻦ ﺑﺎري ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻃﻮل اﯾﻦ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫ﻣﯽﮐﺮدم‪ .‬ﺻـﺒﺢ روز ﯾﺎزدﻫﻢ دﯾﺮوﻗﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﯾﻢ؛ زﯾﺮا ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻧﺰول ﺑﺮف ﭼﺎدرﻫﺎي ﻣﺎ ﺳﺨﺖ ﺷﺪه و ﯾﺦ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺴﺘﻦ آﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﻪ آﺳـﺎﻧﯽ اﻣﮑﺎنﭘـﺬﯾﺮ ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﺑـﺎ وﺟـﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﺷـﺪﯾﻢ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘـﺎي ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ از آن ﻋﺒﻮر ﮐﻨﯿﻢ ﺑﺮﺳـﺎﻧﯿﻢ و در‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻗﻠﻌﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﯿﺸﺎور ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺳـﺮﺣﺪات ﺑﻨﺎ ﺷﺪه و ﮐﺎﻇﻢ ﺳـﻠﻄﺎن ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ وي اﺷﺎره ﮐﺮدهام‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺎﻧﺼﺪ‬
‫ﺗﻦ از ﺳﻮاران ﺧﻮد ﺳﺎﮐﻦ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎر اﻓﮑﻨﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻘﯿﻪ ﺳﻮاران ﮐﺎﻇﻢ ﺳﻠﻄﺎن در اﻃﺮاف ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ از ﺳﺮﺣﺪات ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫روز دوازدﻫﻢ ﺑﻪ دو دﻟﯿﻞ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﮑﺮدﯾﻢ؛ ﯾﮑﯽ اﯾﻦﮐﻪ ﻻزم ﺑﻮد ﺑﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت اﺳﺘﺮاﺣﺖ داده ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ آﺷﻨﺎ ﺷﻮﻧﺪ؛ و‬
‫دﯾﮕﺮ اﯾﻦﮐﻪ ﻃﺒﻖ رﺳﻮم ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﮐـﺎروان ﺑﻪ ﺳـﻠﻄﺎن ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺷـﻬﺮﻫﺎ ﺑﺮ ﻋـﺪه زﯾﺎدي از ﮐﺮدﻫﺎي ﺑﯿﺎﺑﺎنﮔﺮد و ﺑﯽﺟﺎ و‬
‫ﻣﮑﺎن ﻧﯿﺰ ﺳﻤﺖ رﯾﺎﺳﺖ داﺷﺖ؛ ﭘﯿﺸﮑﺸﯽ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﺳﺮﻣﺎي ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮد و اﯾﻦ دو ﺷﺐ ﺑﺎد ﺳﻬﻤﮕﯿﻨﯽ‬
‫ﻣﯽوزﯾﺪ ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﻃﻨﺎب ﭼﺎدرﻫﺎ را ﭘﺎره ﮐﻨﺪ و ﻣﯿﺦﻫﺎ را از ﺟﺎ ﺑﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺢ روز ﺳﯿﺰدﻫﻢ از ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﮔﺬﺷﺘﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ زﻣﯿﻦ ﭘﺮ از ﺑﺮف ﺑﻮد و اﯾﻦ ﺑﺮف ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﺎ را ﺗﺎ اﺻﻔﻬﺎن ﺗﺮك ﻧﮑﺮد‪ .‬ﺳﻔﯿﺪي آن ﺑﻪ‬
‫ﺧﺼﻮص ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ آﻓﺘﺎب ﺑﺮﻣﯽآﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ آزار ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺷﺪ و ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﯾﻢ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪاي ﮐﻪ ﮔﺰﻧﻔﻮن در ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي‬
‫ﺣﻔﻆ ﺳـﺮﺑﺎزاﻧﺶ ﺑﺪان ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪ؛ ﺗﻮﺳﻞ ﺟﻮﯾﯿﻢ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻮار ﭘﺎرﭼﻪ ﺳـﯿﺎﻫﯽ ﺑﺮ روي ﭼﺸﻢ ﺧﻮد ﺑﺒﻨﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﻮر از ﭘﺸﺖ آن ﺑﺘﺎﺑﺪ و ﭼﺸﻢ‬
‫را آزار ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺷﺐ ﺑﺮآﻣـﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪاي رﺳﺎﻧﯿـﺪﯾﻢ و از ﺑﺨﺖ ﻣﻮاﻓﻖ در آﻧﺠﺎ ﺟﺎي ﺧﺸـﮑﯽ ﺑﺮاي ﭼﺎدر زدن ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ‬
‫ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎنﻫﺎي ﭘﺮ آب واﻗـﻊ ﺷـﺪه ﺑـﻮد؛ دﻫﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ ﺑﻪ ﻧـﺎم ﮐﺮﻧـﺪ ﮐﻪ ﺳـﺎﮐﻨﯿﻦ آن ﮐﺮد ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﻣﺮدم ده ﻣﻮاد‬
‫ﺧﻮراﮐﯽ ﺑﺮاي ﺧﺮﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻋﺮﺿﻪ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ و ﻫﻤﺴﺮ ﻣﻦ اﻇﻬﺎر ﺗﻤﺎﯾﻞ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي آﻧﺎن را ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق زﻧﺎن آن ﻧﺎﺣﯿﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻓﺮوش ﺧﻮراﮐﯽ ﻧﺰد ﻣﺎ آﻣﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬او را ﺗﺎ اﯾﻦ ﻣﻨﺎزل ﮐﻪ در ﺑﺎدي اﻣﺮ ﻓﺎﺻـﻠﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ از ﺣﺪ واﻗﻌﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﯿﺪ ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﺮدم و در ﻃﯽ راه ﻣﺮدي‬
‫ﺑﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺻﺎﺣﺐ اﯾﻦ ده و اﻃﺮاف آن‪ ،‬زﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻢ ﺳـﻠﻄﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮد در اﯾﻨﺠﺎ ﺳﮑﻮﻧﺖ دارد‪ .‬ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﺎﻧﯽ اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ ﮐﺮد؛‬
‫اﮐﻨﻮن ﮐﻪ در اﯾﻦ ده ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬از ﻟﺤﺎظ ﻧﺰاﮐﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺮوﯾﻢ و ﺑﻪ او ﺳـﻼﻣﯽ ﺑﮑﻨﯿﻢ‪ ،‬و ﺳـﭙﺲ آن ﻣﺮد ﮐﻪ ﭘﯿﺸـﮑﺎر ﺧﺎﻧﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﻧﺰد او راﻫﻨﻤـﺎﯾﯽ ﮐﺮد و واﻗﻌـﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﭼﻪ روي ﺧﻮﺷـﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷـﺪﯾﻢ‪ .‬ﻫﻤﺴـﺮم ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺧﺎﻧﻢ رﻓﺖ و ﭼﻮن ﺷﻮﻫﺮ ﺧﺎﻧﻢ در‬
‫ﺧـﺪﻣﺖ ﺷﺎه ﺑﻮد و در ﻣﺤﻞ ﺣﻀﻮر ﻧـﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺑﺮادران او‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﯿﻢ ﻫﺮﭼﻪ زودﺗﺮ از آﻧﺎن وداع ﮐﻨﯿﻢ؛‬
‫زﯾﺮا دﯾﺮوﻗﺖ ﺑﻮد؛ وﻟﯽ ﺗـﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﭘﻠﻮ و ﺳﺎﯾﺮ ﺧﻮراﮐﯽﻫﺎ ﺳـﺮ ﺳـﻔﺮه ﭼﯿـﺪه ﻧﺸـﺪ‪ ،‬ﻧﮕﺬاﺷـﺘﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﯿﻢ و آﻧﺎن ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺘﯽ ﺑﻮد‬
‫ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺎ در آﻧﺠﺎ ﺷﺎم ﺑﺨﻮرﯾﻢ و ﺑﺎﻷﺧﺮه ﻧﯿﺰ زﻧﺎن و ﻣﺮدان در اﺗﺎقﻫﺎي ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﻔﺮه ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺻﺮف ﻏﺬا ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺮات ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدم‪ ،‬ﻧﺎن در ﮐﺮدﺳـﺘﺎن و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ در اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺎزك و ﺷـﮑﻞ آن داﯾﺮه ﻣﺎﻧﻨﺪ و ﺳـﻔﯿﺪ‬
‫رﻧﮓ اﺳﺖ و ﺧﻮب ﭘﺨﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺷﺒﯿﻪ ﻻزاﻧﯿﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﻣﺎﮐﺎروﻧﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬از ﻗﺎﺷﻖ و اﻣﺜﺎل آن ﺧﺒﺮي ﻧﯿﺴﺖ و ﻃﺮز ﻏـﺬا‬
‫ﺧﻮردن اﯾﺮاﻧﯿـﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از دﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗـﺎﺷﻖ و ﭼﻨﮕـﺎل اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬در ﭘﺨﺘﻦ ﻏـﺬا ﻇﺮاﻓﺖ ﺑﻪ ﮐـﺎر ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ و ادب و رأﻓﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ اﺑﺮاز ﻣﯽﺷﺪ؛ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺮ ﻣﺎ ﮔﻮارا ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺷﺎم ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪ ،‬آﻧﺠﺎ را ﺗﺮك ﮐﺮدﯾﻢ‬
‫و ﺧﺎﻧﻢ ﻣﯿﺰﺑﺎن ﺳـﺨﻨﺎن ﻣﺤﺒﺖآﻣﯿﺰ و ﺻﻤﯿﻤﺎﻧﻪاي ﺑﺪرﻗﻪ راه ﻣﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮادر او از ﮐﺮدي ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪ و ﭼﻨﺪ ﺗﻦ‬
‫از ﻧﻔﺮات او ﻧﯿﺰ ﻣﺎ را ﺗﺎ ﭼﺎدرﻫﺎﯾﻤﺎن ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﯿﻞ دورﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﺎﻧﯽ از آﻧﺠﺎ ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻢ ﺳﻠﻄﺎن ﯾﮏ‬
‫ﺳﺒﺪ ﻣﯿﻮه و ﺧﻮراﮐﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﺻﻔﺤﺎت ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﺷﺪ؛ ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﻋﻄﺮ و اﺷﯿﺎء زﻧﺎﻧﻪ دﯾﮕﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫روز ﺷﻨﺒﻪ ﭼﻬﺎردﻫﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻦﮐﻪ ﺳﺮاﺷﯿﺒﯽ ﺗﻨﺪي را ﭘﯿﻤﻮدﯾﻢ؛ ﺑﺮ روي ﭼﻤﻦزار وﺳﯿﻌﯽ ﮐﻪ از ﺗﭙﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد و زﯾﺒﺎ اﺣﺎﻃﻪ ﺷﺪه و ﯾﮑﯽ‬
‫از زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﻇﺮي ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻋﻤﺮم دﯾـﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬ﭼﺎدر زدﯾﻢ‪ .‬ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ده ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﺗﭙﻪ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه و آﺑﺸﺎري از وﺳﻂ آن‬
‫ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻫﺎرونآﺑﺎد ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﻏﻠﻂ‪ ،‬ﺑﻪ آن ﻫﺎرونآوا ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ ﺑﻪ وﻗﺖ ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﻗﺒﻞ از ﺳـﺮزدن آﻓﺘﺎب آﻣﺎده ﺣﺮﮐﺖ ﺷﺪﯾﻢ و ﺑﺎ وﺟﻮد ﺑﺮف ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺑﺎرﯾﺪ و زﻣﯿﻦ را‬
‫ﭘﻮﺷﺎﻧﯿـﺪه ﺑﻮد ﺑﺴـﯿﺎر راه رﻓﺘﯿﻢ و از ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻـ ﮐﺎروانﻫـﺎ در آﻧﺠـﺎ رﺣـﻞ اﻗﺎﻣﺖ ﻣﯽاﻓﮑﻨﻨـﺪ ﮔـﺬﺷﺘﯿﻢ و ﭼﺎدرﻫﺎي ﺧﻮد را ﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﻏﺮوب‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ رودﺧﺎﻧﻪاي در ﺣﻮاﻟﯽ ده ﻣﺎﻫﯿﺪﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫روز دوﺷـﻨﺒﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺷـﺪﯾﻢ ﻓﻘﻂ ﻧﺼﻒ روز راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺮف و ﺑﺎد و ﺑﺎران ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﯾﻢ ﺑﺮاي اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺑﻪ دﻫﯽ ﮐﻪ روي‬
‫ﭘـﻞ رودﺧﺎﻧﻪ ﻗﺮﺳﻮ‪ -‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي آب ﺳـﯿﺎه اﺳﺖ‪ -‬ﺑﻨﺎ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻨﺎه آورﯾﻢ‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﺑﺮاي ﻓﺮار از ﺷـﺮ ﺑﺮف ﺗﻨـﺪي ﮐﻪ ﺑﯿـﺪاد ﻣﯽﮐﺮد‪،‬‬
‫ﻧﺨﻮاﺳﺘﯿﻢ ﭼﺎدرﻫﺎ را ﺑﺮﭘﺎ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬و ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻨﺎزل ﮐﺮدﻫﺎ ﮐﻪ در آن ﻋـﺪهاي زن و ﻣﺮد ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬روي آوردﯾﻢ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ و‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﺗﻤﺎم از ﻣﺎ ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ و اﺻﻮﻻ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﮐﺮدﻫﺎ ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﺎزهاي ﻧﻈﺮ ﻣﺮا ﺟﻠﺐ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﻪ ذﮐﺮ آن ﺑﭙﺮدازم؛ زﯾﺮا ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ در ﮐﺮدﺳـﺘﺎن؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻌـﺪا در ﺳﺮﺗﺎﺳـﺮ اﯾﺮان ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﺎ آن ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﯾﻢ و آن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫اﺗﺎقﻫﺎ آﺗﺶ را در ﺑﺨﺎري ﻧﻤﯽاﻓﺮوزﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ در ﮐﻮرهاي ﮐﻪ در زﻣﯿﻦ ﺟﺎي دارد و ﺑﻪ آن »ﺗﻨﻮر« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬روﺷﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻮر ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﮔﻮداﻟﯽ ﭼﻬﺎرﮔﻮش‪ ،‬ﯾﺎ داﯾﺮه ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه دو ﮐﻒ دﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻋﻤﻖ دارد‪ ،‬و ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﮔﺮم ﺷﻮد‬
‫و آﺗﺶ را ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬دﯾﻮاره داﺧﻠﯽ آن را ﺑﺎ ﻗﺎﻟﺒﯽ از ﺳـﻔﺎل ﭘﺨﺘﻪ ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ‪ .‬در داﺧﻞ ﺗﻨﻮر‪ ،‬زﻏﺎل اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻗﺮار دارد و اﺻﻮﻻ اﮔﺮ‬
‫ﭼﻮب و ﻣﻮاد ﺳﻮﺧﺘﻨﯽ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ در آن ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ذﻏﺎل اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫در روي اﯾﻦ ﮐﻮره‪ ،‬ﭼﻬﺎرﭘـﺎﯾﻪاي ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ ﯾـﮏ ﻣﯿﺰ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯽﮔﺬارﻧـﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮ روي آن ﭘﺎرﭼﻪ ﺿـﺨﯿﻤﯽ ﻣﻤﻠﻮ از ﭘﻨﺒﻪ ﻗﺮار دارد‪ ،‬و ﺗﺎ‬
‫ﻣﻘـﺪار زﯾﺎدي از اﻃﺮاف ﻣﯿﺰ را ﻧﯿﺰ ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧـﺪ و ﻣﺎﻧﻊ از ﺧﺮوج ﮔﺮﻣﺎي داﺧﻠﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻮره اﺛﺮ ﯾﮏ ﺑﺨﺎري‬
‫را دارد ﮐﻪ اﺗﺎق را ﻧﯿﺰ ﮔﺮم ﻣﯽﮐﻨﺪ و در ﻣﻮﻗﻊ ﻏﺬا ﺧﻮردن و ﺻـﺤﺒﺖ ﮐﺮدن و ﺣﺘﯽ ﺑﺮاي ﺧﻮاﺑﯿﺪن از آن اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد و اﺷـﺨﺎص‬
‫روي زﻣﯿﻦ‪ ،‬در روي ﺗﺸﮏﻫـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﻨـﺎر آن ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﻣﯽﻧﺸـﯿﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺷـﺎﻧﻪ و ﭘﺸﺖ آﻧـﺎن ﺑﻪ دﯾﻮاري ﮐﻪ ﺟﻠﻮي آن ﻣﺘﮑﺎ و‬
‫ﺑـﺎﻟﺶ ﭼﯿـﺪه ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗﻨﻮر در ﻣﺤﻠﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻓﺎﺻـﻠﻪ آن ﺑﺎ دﯾﻮارﻫﺎي اﺗﺎق و ﺣـﺪاﻗﻞ ﺑﺎ دو دﯾﻮار‬
‫ﻣﺠـﺎور ﻣﺘﻨـﺎﺳﺐ اﺳﺖ و ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻃـﺎﻟﺐ ﺣﺮارت ﮐﻤﺘﺮي ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻘـﻂ ﭘﺎﻫـﺎي ﺧﻮد را زﯾﺮ ﻟﺤـﺎف ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬و ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﺮارت‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮي را ﻃﺎﻟﺒﻨـﺪ‪ ،‬دﺳﺖﻫﺎ و ﺑﺪن ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ داﺧﻞ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﺳـﺮ‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﯿﺮون ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺘﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ ﮐﻪ ﺣﺮارت‬
‫اﯾﻦ دﺳـﺘﮕﺎه ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي ﻣﻄﺒﻮع و ﻟﺬتﺑﺨﺶ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ وﺳـﯿﻠﻪاي ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻔﯿﺪي ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺳـﺮﻣﺎي زﻣﺴـﺘﺎن ﻧﺪﯾﺪهام‪ ،‬و‬
‫ﻗﺼﺪ دارم ﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ دﺳـﺘﻮر دﻫﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﯾﯽ از آن ﺑﺴﺎزﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ اﺻـﻼ ﻃﺎﻟﺐ ﺣﺮارت داﺧﻠﯽ زﯾﺮ روﭘﻮش ﭼﻬﺎرﭘﺎﯾﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬
‫روي ﺗﺸﮏ ﺑﻨﺸـﯿﻨﺪ و روﭘﻮش را ﺟﻠﻮي ﺧﻮد ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﯿﺎﻧﺪازد‪ ،‬و در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻓﻘﻂ از ﻫﻮاي ﻧﺴـﺒﺘﺎ ﮔﺮم اﺗﺎق اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي روﺷﻦ‬
‫ﮐﺮدن ﺗﻨﻮر و دﻣﯿـﺪن در آن ﮐﺎﻧﺎل ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﻨﻮر ﺷـﺮوع ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺎﻻ ﻣﯽآﯾـﺪ‪ ،‬ﺗﺎ در ﻧﻘﻄﻪ دورﺗﺮي ﺑﻪ ﮐﻒ اﺗﺎق‬
‫ﺑﺮﺳـﺪ و در آﻧﺠـﺎ ﺑﻪ درﯾﭽﻪاي ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﮔـﺎﻫﯽ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﻗﻄﺮ ﮐﺎﻧـﺎل و ﮔﺎه ﺑﺰرگﺗﺮ از آن اﺳﺖ و روي آن را ﺑﺎ ﺳـﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﺗﺮاﺷﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮﻗﻊ ﻟﺰوم ﺳﻨﮓ را ﺑﺮﻣﯽدارﻧﺪ و در آن ﻣﯽدﻣﻨﺪ و ﭼﻮن ﻣﺨﺮج دﯾﮕﺮي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪،‬‬
‫ﻃﺒﻌـﺎ ﺟﺮﯾـﺎن ﻫﻮا ﺑﻪ زﻏـﺎل داﺧـﻞ ﻣﯽرﺳـﺪ و ﺑـﺎﻋﺚ اﻓﺮوﺧﺘﮕﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ آن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬درﯾﭽﻪ ﮐﺎﻧﺎل ﻧﯿﺰ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا در ﮐﻒ اﺗﺎق ﺑﻪ‬
‫ﭼﺸﻢ ﻧﻤﯽﺧﻮرد؛ ﻣﻀﺎﻓـﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ اﺗﺎقﻫـﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑـﺎ ﻗـﺎﻟﯽ و ﭘﻮﺷـﺶﻫﺎي زﯾﺒﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﻔﺮوش اﺳﺖ و ﺑﺮﻋﮑﺲ آﻧﭽﻪ در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻣﻌﻤﻮل‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬در اﯾﺮان دﯾﻮارﻫـﺎ را ﺑﻪ رﻧـﮓ ﺳـﻔﯿﺪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﮔﺬارﻧـﺪ‪ .‬در ﻧﻘﺎﻃﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ دﻫﺎت ﮐﺮدﺳـﺘﺎن ﮐﻪ آﺛﺎر ﺗﻤـﺪن ﻏﯿﺮ ﻣﺤﺴﻮسﺗﺮ اﺳﺖ؛‬
‫روي اﯾﻦ ﮐﻮرهﻫـﺎ ﻏـﺬا ﻣﯽﭘﺰﻧـﺪ و ﺑـﺎ ﮔﺬاﺷـﺘﻦ ﯾـﮏ ورﻗﻪ آﻫﻨﯽ ﭘـﺎﯾﻪ ﮐﻮﺗـﺎه ﺑﺮ روي آن‪ ،‬ﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﮐﻪ ورﻗﻪ‬
‫ﻧـﺎزك و ﮔﺮد ﺧﻤﯿﺮ را روي ﺻـﻔﺤﻪ آﻫﻨﯽ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨـﺪ و در ﯾـﮏ ﭼﺸﻢ ﺑﺮ ﻫﻢ زدن ﻧﺎن ﭘﺨﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؛ اﻣﺎ در ﺟﺎﻫﺎي دﯾﮕﺮ اﯾﺮان ﮐﻪ‬
‫ﻧﺎن ﻗﻄﻮرﺗﺮ اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﭘﺨﺘﻦ اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ ﺣﺮارت زﯾﺎدﺗﺮي دارد؛ آن را در داﺧﻞ ﺗﻨﻮر ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫از اﯾﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺑﮕـﺬرم و ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺴﺎﻓﺮت را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺳﻪﺷـﻨﺒﻪ ﻫﻔـﺪﻫﻢ ژاﻧﻮﯾﻪ ﮐﻪ روز ﺳـﻨﺖ آﻧﺘﻮﻧﯿﻮ اﺳﺖ؛ روز ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﭘﺮ از ﺑﺎد و‬
‫ﺳﺮﻣـﺎ و ﺑﺮﻓﯽ را داﺷـﺘﯿﻢ‪ ،‬ﮐـﻪ از ﻣﻘﺘﻀـﯿﺎت ﻓﺼـﻞ اﺳـﺖ؛ وﻟﯽ ﻣـﻦ ﻣﻄﻤﺌﻨﻢ ﺷـﻤﺎ ﻣـﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي دﯾـﺪن ﻣﻨـﺎﻇﺮ زﯾﺒـﺎي ﻧﺎﭘـﻞ ﺑﻪ ﮔﺮدش‬
‫ﻣﯽﭘﺮدازﯾﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺨﻮاﻫﯿﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺸﮑﻼت ﻧﺎﺷﯽ از اﯾﻦ ﺳﺮﻣﺎ را ﮐﻪ ﻣﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﯾﺒﺎن آن ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺣﺲ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫اﻣﯿﺪوار ﺑﻮدﯾﻢ ﺷﺐ را در ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ اﻣﺎﮐﻦ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ آن ﮐﺎروانﺳﺮا ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮآورﯾﻢ و ﻣﺤﻞ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﮐﺎروانﺳـﺮاي ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑـﺎ ﭼﻨـﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻮ دﯾﮕﺮ در ﭘﺎي ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺮﺗﻔﻊ و ﻗﺎﺋﻤﯽ ﮐﻪ ﺑـﺪﻧﻪﻫﺎي آن ﻣﺎﻧﻨـﺪ دﯾﻮاري ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫آﺳـﻤﺎن اوج ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ ﺷﻬﺮ ﻧﻮ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪ؛ زﯾﺮا از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن آن ﻣﺪﺗﯽ ﻧﻤﯽﮔﺬﺷﺖ؛ وﻟﯽ ﻣﺎ‬
‫از اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد در داﺧﻞ ﮐﺎروانﺳﺮا ﻣﺤﺮوم ﻣﺎﻧﺪﯾﻢ؛ زﯾﺮا از اﺻﻔﻬﺎن ﻗﺎﻓﻠﻪ ﻋﻈﯿﻤﯽ ﻣﺮﮐﺐ از دو ﻫﺰار و ﻫﻔﺘﺼﺪ ﺷﺘﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻣﺤـﻞ آﻣـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﺮﭼﻪ اﻓﺮاد آن در دﻫـﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﭘﺨﺶ ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ؛ ﺑـﺎ اﯾﻦ ﺣـﺎل ﻫﻤـﺎن ﻋـﺪهاي ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ده آﻣـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﮐﺎروانﺳﺮا را ﮐﺎﻣﻼ اﺷﻐﺎل ﮐﺮده و ﺣﺘﯽ ﺟﻤﻌﯽ از آﻧﺎن ﺑﯿﺮون ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﭼﺎره دﯾﮕﺮي ﺑﺮاي ﻣﺎ‬
‫ﺑـﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧـﺪ‪ ،‬ﺟﺰ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﮐﺎر ﻫﻤﯿﺸـﮕﯽ دﺳﺖ ﺑﺰﻧﯿﻢ و ﭼﺎدرﻫﺎ را در ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺮف ﺑﻪ ﻋﻠﺖ رﻓﺖ و آﻣـﺪ ﭘﺎ ﺧﻮرده و ﮐﻮﺑﯿـﺪه‬
‫ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮﭘـﺎ ﺳـﺎزﯾﻢ و داﺧـﻞ ﭼﺎدر ﻧﯿﺰ آﺗﺶ اﻓﺮوزﯾﻢ‪ .‬وﻟﯽ ﺧﻮاﺑﯿـﺪن و اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﺮدن از ﻣﺤﺎﻻت ﻣﯽﻧﻤﻮد؛ زﯾﺮا ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳـﺮﻣﺎي‬
‫ﺑﺴـﯿﺎر ﺷﺪﯾـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎد ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي ﺷﺪﯾـﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﺎدرﻫـﺎ و ﺗﺸﮏﻫـﺎ و روﭘﻮشﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را در آن ﭘﯿﭽﯿـﺪه ﺑﻮدﯾﻢ و ﺣﺘﯽ ﺧﻮد ﻣﺎ را‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد از ﺟﺎ ﺑﮑﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﺗﺮكﻫﺎ‪» :‬ﻫﯿـﭻ ﭼﯿﺰ ﻣﻬﻢ ﻧﯿﺴﺖ«‪ ،‬و وﻗﺘﯽ ﺑﺎ ﮔـﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﮔﺮ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ رﻧﺞ و ﺗﻌﺒﯽ در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﺮ ﮐﺴـﯽ وارد ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻫﻼك او ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؛ اﻣﺎ در اﯾﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ ﻫﻮا ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‬
‫و ﯾﺎ ﭼﻮن ﺑﺪن ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﻋﺎدت ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ آن واﻗﻒ ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻧﺎراﺣﺘﯽ دﭼﺎر ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﮐﻪ اﻣﺴﺎل زﻣﺴـﺘﺎن آﻧﻘﺪر زﯾﺎد در ﻫﻮاي آزاد ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﭘﻮﺷـﺶ ﻣﺨﺘﺼـﺮي ﺧﻮاﺑﯿﺪه و اﯾﻦ ﻫﻤﻪ در ﻣﻌﺮض ﺳـﺮﻣﺎ و ﺑﺎد و ﺑﺎران و ﺑﺮف‬
‫ﺑﻮدهام؛ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ از ﻟﻄﻒ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﻣﺮﯾﺾ ﻧﺸﺪم؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺘﯽ ﺳـﯿﻨﻪ دردي ﻫﻢ ﮐﻪ در رم ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ در رﺧﺘﺨﻮاب‬
‫ﮔﺮم ﺧﻮد ﺟﻨﺐ آﺗﺶ ﮔﺮم ﺑﺨﺎري ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿـﺪم ﺑﻪ آن ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ رﻓﻊ ﺷـﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺎراﺣﺖﮐﻨﻨـﺪهﺗﺮﯾﻦ وﺿﻊ ﻧﺎﺷـﯽ از ﺳـﺮﻣﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ‬
‫اﯾﺠـﺎد ﻣﯽﺷـﻮد ﮐﻪ اﻧﺴـﺎن ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ ﺑﺮاي ﻗﻀـﺎي ﺣـﺎﺟﺖ ﻣﺠﺒـﻮر ﺷﻮد در زﯾﺮ ﻧﻮر ﻣﺮﻃﻮب ﻣـﺎه در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮف ﺗـﺎ زاﻧﻮ ﻣﯽرﺳـﺪ و‬
‫داﻧﻪﻫﺎي آن از ﭼﺎك ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺑﺪن ﻧﻔﻮذ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺤﺮا ﺑﺮود و واﻗﻌﺎ ﺻﺪﻣﻪاي ﮐﻪ وزش ﺑﺎد ﺳﺨﺖ ﺑﻪ رانﻫﺎي ﻋﺮﯾﺎن اﻧﺴﺎن‬
‫در ﻣﻮﻗﻊ ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ وارد ﻣﯽآورد‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﯿﭻ ﻧﺎراﺣﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺧﻮدم ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮد ﻫﺴﺘﻢ و‬
‫ﺑـﺎ وﺟـﻮدي ﮐﻪ از ﺳـﻼﻣﺘﯽ ﮐﺎﻣـﻞ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﯿﺴـﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﻮادث ﻋـﺎدت ﮐﺮدهام؛ اﻣـﺎ ﺧـﺎﻧﻢ ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﯾﻌﻨﯽ زن ﺟﻮان و ﻇﺮﯾﻔﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮔﺮم ﺑﻐـﺪاد ﭘﺮورش ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﺮوج از آﻧﺠﺎ ﺣﺘﯽ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ ﭘﺎك ﮐﺮدن آب ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺎ دﺳـﺘﻤﺎل ﭼﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﯽدﻫﺪ؛‬
‫در اﯾﻦ ﺳـﺮﻣﺎ و رﻃﻮﺑﺖ ﻫﯿﭻ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﭘﯿﺪا ﻧﮑﺮد و ﻓﻘﻂ ﮔﺎه ﮔﺎﻫﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽﺷﺪ آب ﺑﯿﻨﯽ ﺧﻮد را ﺑﺎ دﺳﺘﻤﺎل ﭘﺎك ﮐﻨﺪ‪ .‬روي ﻫﻢ رﻓﺘﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﻫﺮﭼﻪ ﺻﻼح ﺑﺎﺷﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ و ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﺎرﻫﺎ را ﺑﻪ او واﮔﺬار ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺳـﺮﻣﺎ و ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﻃﺒﻖ رﺳﻮم و ﻋﺎدات ﻣﺤﻞ ﺳـﺮم را ﺗﺮاﺷـﯿﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﺧﻮد را ﻋﺎدت دﻫﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺷﺐﻫﺎ ﺑﺎ دﺳﺘﺎر ﺑﺨﻮاﺑﻢ و ﻃﺒﻖ ﻋﺎدت ﻗﺪﯾﻢ ﺧﻮد ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدم در ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮاب دﺳﺘﺎرم را ﺑﺎز ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺳﺮﻣﺎ ﺳﻌﯽ‬
‫ﮐﺮدم ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﻮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از دﺳﺖ داده ﺑﻮدم‪ ،‬ﭘﺎرﭼﻪ ﻧﺎزﮐﯽ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﺑﺒﻨﺪم؛ وﻟﯽ ﺑﺰودي ﺳـﯿﻨﻪدرد و ﺳـﺮﻓﻪ ﺷﺮوع ﺷﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺠﺒﻮر‬
‫ﺷﺪم ﺑﺴﺘﻦ ﭘﺎرﭼﻪ را ﻣﻮﻗﻮف ﮐﻨﻢ‪ .‬واﻗﻌﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺣﯿﺮت ﻣﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ؛‬
‫زﯾﺮا در ﻣﺪت روز و ﺑﯿﺮون از ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻼﻫﯽ ﻧﺎزك ﮐﻪ از ﭘﺎرﭼﻪ ﻇﺮﯾﻔﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳـﺮ دارم و ﺑﺎ آن زﯾﺮ آﻓﺘﺎب و ﮔﺮﻣﺎ و ﺑﻪﻃﻮر‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻫﺮﺟﺎ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽروم و ﻫﯿﭻ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺣﺲ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ؛ وﻟﯽ ﺷﺐ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮاب ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺮ ﻣﻦ ﺣﺘﻤﺎ ﻋﺮﯾﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻤﯽداﻧﻢ دﻟﯿـﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ ﭼﯿﺴﺖ؛ وﻟﯽ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸـﺎن داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻـﻼح در ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ و زﯾﺎد ﻧﯿﺰ در ﺻـﺪد درك ﻋﻠﺖ ﻧﯿﺴـﺘﻢ؛ ﺑﺎ‬
‫اﯾﻦ ﺣـﺎل ﺑﻪ ﺑﯿـﺎن اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮم ﮐﻪ در ﻣـﺪت ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻻزم ﺑﻮد ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻟﺒﺎس و ﺣﺘﯽ ﭼﮑﻤﻪ ﺧﻮد را ﮐﻪ آﺳﺘﺮ ﭘﻮﺳﺘﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻦ‬
‫داﺷـﺘﻪ ﺑـﺎﺷﻢ و اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﺮاي ﻣـﺪت ﻫﺸﺖ روز ﻟﺒـﺎس را از ﺗﻦ ﺑﻪ در ﻧﯿـﺎوردم و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن داﺋﻤﺎ ﭘﺘﻮي ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎ ﺣﮑﻢرواﯾﯽ ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺣﻤﻞ آن ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺸـﮑﻞ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دور ﺧﻮد ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﻮدم؛ زﯾﺮا ﺷﺪت ﺳـﺮﻣﺎ‬
‫ﻃـﻮري ﻧﺒـﻮد ﮐﻪ ﺑﮕـﺬارد اﻧﺴـﺎن ﻟـﺬت ﻟﺒـﺎس ﻋﻮض ﮐﺮدن را ﺑﭽﺸـﺪ و از اﯾﻦ ﮔﺬﺷـﺘﻪ واﻗﻌـﺎ ﻓﺮﺻﺖ اﯾﻦ ﮐـﺎر ﻧﺒﻮد ﭼﻮن ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﯾﻢ‬
‫ﺻﺒـﺢﻫﺎي زود از ﺧﻮاب ﺑﺮﺧﯿﺰﯾﻢ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﺎنﭘﻨﺎﻫﯽ ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﻢ و ﺿـﻤﻨﺎ ﻏـﺬاﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﯿﻢ؛ زﯾﺮا ﺑﻌـﺪ از اﯾﻦ ﻫﻤﻪ‬
‫راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ روزاﻧﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻧﺎﺷـﺘﺎ و ﺧﻮردن ﻏﺬاي ﻣﺨﺘﺼﺮ و ﺳﺮد ﺑﺮ روي اﺳﺐ‪ ،‬اﺣﺘﯿﺎج زﯾﺎدي ﺑﻪ ﺻﺮف ﻏﺬاي ﮔﺮم داﺷﺘﯿﻢ‪ .‬درﺑﺎره ﺳﺮﻣﺎ‬
‫ﺧﯿﻠﯽ ﺣﺎﺷـﯿﻪ رﻓﺘﻢ؛ وﻟﯽ ﺷـﻤﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺧﻼق ﻣﻦ آﺷـﻨﺎﯾﯽ دارﯾﺪ‪ ،‬واﻗﻒ ﻫﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ از ﺷـﺮح آن ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﻨﻢ و اﮐﻨﻮن ﺑﻪ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ اﺻﻠﯽ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدم‪.‬‬
‫ﺻﺒـﺢ روز ﭼﻬﺎرﺷـﻨﺒﻪ از ﺷـﻬﺮ ﻧـﻮ ﻋﺰﯾﻤﺖ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺑـﺎ وﺟـﻮدي ﮐﻪ زﻣﯿﻦ ﺳﺮاﺳـﺮ ﭘﻮﺷـﯿﺪه از ﺑﺮف ﺑـﻮد؛ وﻟﯽ آن روز ﺑﺮف از آﺳـﻤﺎن‬
‫ﻧﻤﯽﺑﺎرﯾﺪ و ﻫﻮا ﻗﺪري آرامﺗﺮ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬ﺷﺐ را در ﺻﺤﻨﻪ ﮐﻪ ﺟﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ و ﺳﮑﻨﻪ آن را ﮐﺮدﻫﺎ و اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺳـﺮ آوردﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻨﺠـﺎ ﮐﺎروان ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺎر اﻓﮑﻨـﺪه ﺑﻮد؛ وﻟﯽ ﭼﻮن ﺷـﻬﺮ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪاي ﭘﯿـﺪا ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻨﺎن آن ﭼﻨـﺪ زن‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺗﺮﮐﯽ ﻧﯿﺰ ﺻـﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎﻷﺧﺮه ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﯾﻢ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧﻮدﻣﺎن‪ ،‬ﺣﯿﻮاﻧﺎﺗﻤﺎن را ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺒﻮر‬
‫از ﺑﺮف ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺮاﺣﺖ دﻫﯿﻢ و ﺗﻤﺎم روز ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ را در آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪﯾﻢ و ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻗﻮا ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫در اﯾﻨﺠـﺎ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﮐﺮدﺳـﺘﺎن ﺗﻤـﺎم ﻣﯽﺷﻮد و ﻗﻠﻤﺮو اﯾﺮان آﻏﺎز ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻨﻈﻮرم اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﺑﻌـﺪ ﻓﺎرﺳـﯽ ﺣﺮف‬
‫ﻣﯽزﻧﻨﺪ و اﻻ ﻫﻨﻮز ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ آن ﻧﺎﺣﯿﻪ در دﺳﺖ ﮐﯿﺴﺖ و ﮐﺴـﯽ را ﻫﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻢ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺑﺎره ذﻫﻦ ﻣﺮا‬
‫روﺷﻦ ﮐﻨـﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺮدم ﻋﺎدي ﻫﺮ ﻧﺎﺣﯿﻪ را ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ آن را اداره ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺗﺮﮐﯿﻪ اﯾﺎﻻت‬
‫را ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﻬﺮ ﻣﺮﮐﺰي آن ﻧﺎم ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ از ﻣﺤﻞ دور ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﮐﻤﮏ ﮐﺘﺎبﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر دارﯾﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﻦ ﻧﺎم اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ را ﮐﺸﻒ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﯿﺴـﺘﻢ ژاﻧﻮﯾﻪ‪ ،‬در ﺳـﺮزﻣﯿﻦ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻧﺎم آن ﮐﻨﮕﺎور ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎر اﻓﮑﻨﺪﯾﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﺮان‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺮﺗﺮي‬
‫ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ از ﻟﺤﺎظ ﺧﻮﺑﯽ و ﺻـﻔﺎي ﻣﺮدم و ﺗﻤـﺪن و ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﮐﯿﻔﯿﺎت دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﺮكﻫﺎ دارد‪ ،‬ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺮأت ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻮﯾﻢ اﯾﻦ ﺧﻄﻪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻوﺟﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ﺳـﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﯾﺎ اﮔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ از ﻟﺤﺎظ ﺧﺎﻧﻪﺳﺎزي و ﻏﺬاﻫﺎي‬
‫ﻟﺬﯾــﺬ اﺳـﺖ‪ .‬دﯾﮕﺮ ﺑـﻪ ﭼﺎدرﻫــﺎ اﺣﺘﯿــﺎج ﻧﺒـﻮد؛ زﯾﺮا در ﺗﻤـﺎم ﻃـﻮل راه ﮐﺎروانﺳــﺮاﻫﺎي ﺑﺰرگ و ﻣﻨـﺎﺳﺒﯽ ﮐـﻪ از ﻃﺮف ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن ﯾﺎ‬
‫ﺷﺨﺼـﯿﺖﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺮدم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﯿﺘﻮﺗﻪ در آن وﺟﻬﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ .‬اﺗﺎقﻫﺎي‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎروانﺳـﺮاﻫﺎ ﺧـﺎﻟﯽ ﺑﻮد و در ﺑﻌﻀـﯽ از آﻧﻬـﺎ اﺻـﻼ اﺗـﺎﻗﯽ وﺟﻮد ﻧـﺪاﺷﺖ و ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺑﺎد و ﺑﺎران ﺳـﻘﻒ ﺑﺰرﮔﯽ زده‬
‫ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﺗﻮﻗﻊ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻧﯿﺰ ﻧﺪارﻧـﺪ؛ اﻣـﺎ ﻣﻦ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر وﺿﻊ راﺣﺖﺗﺮ و ﺟﺎي ﺗﻤﯿﺰﺗﺮي را داﺷـﺘﻢ‪ ،‬و اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ در ﮐﺎروانﺳـﺮا ﮐﻪ‬
‫داﯾﻢ در ﻣﻌﺮض رﻓﺖ و آﻣـﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻧﻤﯽﺷﺪ ﺗﺎ ﺳـﺮﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻـﯽ ﻣﯽرﻓﺘﻢ‪ .‬ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻـﻔﺤﺎت‬
‫دهﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ و ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺨﺘﺼـﺮ وﺟﻬﯽ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ آﺳﺎﯾﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮي داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﮐﻨﮕﺎور ﺧﺎﻧﻪ ﻗﺸﻨﮓ و‬
‫ﺗﻤﯿﺰي ﯾـﺎﻓﺘﯿﻢ و در آﻧﺠـﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺧﻮردن اﻏـﺬﯾﻪ ﻟﺬﯾـﺬ و ﻣﯿﻮهﻫـﺎﯾﯽ از ﻗﺒﯿـﻞ اﻧـﺎر و ﺳـﯿﺐ و اﻧﮕﻮر ﺗـﺎزه ﺷـﺪﯾﻢ ﮐﻪ وﺟﻮد آﻧﻬﺎ در اﯾﻦ‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺳـﺮد و ﭘﻮﺷـﯿﺪه از ﺑﺮف ﻣﻮﺟﺒـﺎت ﺣﯿﺮت ﻣﺮا ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪ .‬ﺷـﻨﺒﻪ راهﭘﯿﻤـﺎﯾﯽ ﻋﻈﯿﻤﯽ ﮐﺮدﯾﻢ؛ زﯾﺮا ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ از ﺧﻮاب ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﯾﻢ و ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺘﻦ از دهﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﺷﺐ در ده ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻌﺪآﺑﺎد اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻗﺎﻃﺮﭼﯽﻫﺎي ﻣﺎ اﻫﻞ اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﺮدﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻋﺠﻠﻪاي ﮐﻪ داﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷـﺪﯾﻢ ﺑﺮاي ﺧﺎﻃﺮ آﻧﺎن ﺳـﻪ‬
‫روز در آﻧﺠﺎ ﺑﻤﺎﻧﯿﻢ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ‪ 25‬ژاﻧﻮﯾﻪ ﯾﻌﻨﯽ روزي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺣﻮادث ﮔﺬﺷـﺘﻪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺟﺸﻦ ﮐﻠﯿﺴﺎي ﻣﺎ در رم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻦﭘﻞ ﻫـﺪﯾﻪ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﻦ ﯾﮑﯽ از روزﻫﺎي ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﺸـﺪﻧﯽ اﺳﺖ؛ ﺗﻤﺎم ﻣﺪت از ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﺨﺘﯽ در ﺣﺎل ﺻـﻌﻮد و ﻧﺰول ﺑﻮدﯾﻢ؛ وﻟﯽ ﺑﺎ وﺟﻮد‬
‫ﺑﺮف ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد ﺟﺎده ﺧﻮب و ﮐﻢﺷـﯿﺐ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ زﯾﺎد ﻣﺸﮑﻞ ﻧﺒﻮد‪ .‬از ﭼﻨﺪﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﻋﺒﻮر ﮐﺮدﯾﻢ و ﺷﺐ ﺑﻪ دﻫﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫زاﻏﻪ رﺳـﯿﺪﯾﻢ و ﻇﻬﺮ روز ﺑﻌـﺪ ﺑﻪ ﺷـﻬﺮ ﻫﻤﺪان ﮐﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﮐﺎروان ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻗﺎﻃﺮﭼﯽﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻗﺮار ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬وارد ﺷﺪﯾﻢ و‬
‫ﺳﭙﺲ ﺧﺎﻧﻪاي ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ و ﺑﻪ ﻗﺼﺪ دﯾﺪار ﻣﺤﻞ و اﺳﺘﺮاﺣﺖ و ﺗﺮﺗﯿﺐ دادن ﻣﺴﺎﻓﺮﺗﯽ ﮐﻪ در ﭘﯿﺶ داﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺪﯾﻦ روز در آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻫﻤﺪان ﺷﻬﺮ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ دارد و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮔﺬرﮔﺎه‬
‫اﺻـﻠﯽ اﯾﺮان اﺳﺖ؛ وﻟﯽ از ﻟﺤﺎظ ﺧﺎﻧﻪﺳﺎزي و وﺿﻊ اﻫﺎﻟﯽ و ﺑﺴـﯿﺎري ﺟﻬﺎت ﺑﻪ دﻫﺎت ﺷﺒﺎﻫﺖ دارد‪ .‬ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻫﻤﻪ داراي ﺣﯿﺎﻃﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ در آن درﺧﺘﺎن ﻣﯿﻮه ﮐﺎﺷـﺘﻪ ﺷﺪه و اﯾﻦ درﺧﺘﺎن در ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ و ﻣﯿﺪانﻫﺎي ﺷﻬﺮ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮرد و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص درﺧﺖ‬
‫اﻧﮕﻮر ﻫﻤﻪﺟﺎ ﻓﺮاوان اﺳﺖ؛ زﯾﺮا اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ ﺑﯽﻣﺤﺎﺑﺎ ﺷﺮاب ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ و از اﯾﻦ اﻣﺮ ﭘﺮواﯾﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ‬
‫ﺷﻬﺮ ﻫﻤﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻏﺬا و ﻣﻠﺒﻮس وﺟﻮد دارد و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷـﻬﺮﻫﺎي اﺻـﻠﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬داراي ﺑﺎزار ﻣﺴـﻘﻔﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯿﻮهﻫﺎي ﺗﺎزه از ﻗﺒﯿﻞ‪ :‬ﺳﯿﺐ‪ ،‬اﻧﺎر‪،‬‬
‫اﻧﮕﻮر ﻋﺎﻟﯽ و ﻏﯿﺮه در اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﻓﺮاوان اﺳﺖ و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ از آن ﺧﻮردﯾﻢ؛ وﻟﯽ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻦ ﺷـﺪه اﺳﺖ؛ زﯾﺮا در‬
‫ﻋﻤﺮم ﻫﺮﮔﺰ ﺳـﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳـﺮدي ﻧﺪﯾﺪهام و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﺳـﺨﺘﯽ ﯾﺦ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺘﯽ در داﺧﻞ اﺗﺎق ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ آﺗﺶ‬
‫زﯾﺎدي اﻓﺮوﺧﺘﻪاﯾﻢ‪ ،‬ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺎﯾﻌﯽ ﺣﺘﯽ ﻣﺮﮐﺐ ﻗﻠﻤـﺪان ﯾـﺦ ﻣﯽﺑﻨـﺪد‪ .‬ﻫﻤﺪان ﻣﺮﮐﺰ ﯾﮏ ﺧﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﻠﻄﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي را ﺗﺤﺖ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن دارد و ﺑﻪ ﺳـﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي اﻃﺮاف ﻧﯿﺰ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺧﺎنﻫﺎ و ﺳـﻠﻄﺎنﻫﺎ در اﯾﺮان ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﻃﺮف ﭘﺎدﺷﺎه‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﻣﻄﻠﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﺑﻪ ﺷﺮح آن ﺧﻮاﻫﻢ ﭘﺮداﺧﺖ ‪ ،‬و ﻓﻌﻼ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ در ﻫﻤﺪان ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ از ﻣﺎ ﺻﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫اوﻟﯿﻦ ﺷـﺒﯽ ﮐﻪ وارد ﺷـﺪﯾﻢ‪ ،‬داروﻏﻪ ﺷـﻬﺮ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﺧـﺎن اﻧﺠـﺎم وﻇﯿﻔﻪ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺧـﺎن ﺑﻪ ﺟﻨـﮓ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل در‬
‫ﻏﯿﺎب او ﺣﮑﻮﻣﺖ را ﻧﯿﺰ اداره ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ آﻣﺪ و ﺑﺮاي ﺳـﺮﮔﺮﻣﯽ ﻣﻦ‪ ،‬ﭼﻨﺪ زن ﺧﻮاﻧﻨﺪه را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺧﻮد آورد؛ وﻟﯽ ﻣﻦ ﮐﻪ ﺧﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدم و ﺑﯿﺶ از ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ داﺷـﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﺎق ﺧﻮد رﻓﺘﻢ و ﯾﮑﯽ از اﻓﺮاد ﺧﻮد را ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ آﺷـﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ داروﻏﻪ داﺷﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺰد او ﻓﺮﺳﺘﺎدم و ﻋﺬر ﺧﻮاﺳﺘﻢ‪ ،‬و وي ﺑﻪ ﻧﯿﺎﺑﺖ از ﻃﺮف ﻣﻦ ﻃﺒﻖ آداب و رﺳﻮم ﻣﺤﻞ ﺑﻪ ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﺎن ﺷﺎم و آﺷﺎﻣﯿﺪﻧﯽ داد‪.‬‬
‫ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷـﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺑﯿﮏ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ از اﺷـﺨﺎص ﻣﺘﻨﻔﺬ ﻣﺤﻞ ﺑﻮد و ﻣﻦ اﺳﻢ او را ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﻧﺸﻨﯿﺪه ﺑﻮدم ﺑﺮاي اﺳﺐﻫﺎي ﻣﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺪاري‬
‫ﻋﻠﻮﻓﻪ و ﻋﻠﯿﻖ ﮐﻪ ﺗﻬﯿﻪ آن ﻣﻘـﺪار در ﻣﺤـﻞ واﻗﻌﺎ ﮐﺎر آﺳﺎﻧﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻓﺮﺳـﺘﺎد و روز دﯾﮕﺮ ﻣﺮا از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮد‪ ،‬و زﻧﻬﺎ را از ﺟﺎﻧﺐ زﻧﻬﺎﯾﺶ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﺰل دﻋﻮت ﮐﺮد‪.‬‬
‫درﺑﺎره اﯾﻦ دﻋﻮﺗﻬﺎ ﮐﻪ ﻣﺮﺳﻮم ﻣﺤﻞ اﺳﺖ ﻻزم اﺳﺖ دو ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻪ اﻃﻼع ﺷﻤﺎ ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ‪:‬‬
‫ﯾﮑﯽ اﯾﻦﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﻣﻮرد ﺧﺎرﺟﯽﻫﺎ از ﺟﻬﺖ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻫﺪاﯾﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺨﺎوت از‬
‫ﺧـﻮد ﻧﺸـﺎن ﻣﯽدﻫﻨـﺪ؛ اﻣـﺎ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻃﺒـﻖ رﺳﻮم‪ ،‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻫـﺪﯾﻪاي درﯾـﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑـﻞ آن‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﺑﻪ ﻫﻤـﺎن ارزش ﯾﺎ‬
‫ﮔﺮاﻧﺒﻬـﺎﺗﺮ ﻣﯽدﻫـﺪ؛ زﯾﺮا اﮔﺮ اﯾﻦ ﻋﻤـﻞ اﻧﺠـﺎم ﻧﮕﯿﺮد‪ ،‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻫـﺪﯾﻪ داده اﺳﺖ ﮔﻠﻪﻣﻨـﺪ ﻣﯽﺷـﻮد و ﺑﻪ ﻗﺮاري ﮐﻪ ﺷـﻨﯿﺪهام اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺮات اﺗﻔـﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﮔﻔﺘﻨﯽ دﯾﮕﺮ درﺑﺎره ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ داده ﺷـﺪ و ﭼﻮن ﺗﻤﺎم ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﯽﻫﺎ ﺣﺘﯽ آﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﺣﻀﻮر ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬از ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﯽدﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﺤﻮه ﺑﺮﮔﺰاري ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ واﻗﻒ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﻧﯿﻤﺮوز اﺳﺐ زﯾﺒﺎ و ﻣﺠﻬﺰي ﺑﺮاي ﻫﻤﺴـﺮم ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺮ روي آن ﺳﻮار ﺷﺪ و ﯾﮏ ﻧﻔﺮ دﻫﻨﻪ اﺳﺐ را ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ‬
‫راﻫﻨﻤـﺎﯾﯽ ﺣﯿﻮان ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاي ﺧـﺎﻧﻢ اﺳﺐ ﺳﻮار ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﺮدان ﺑﺮ روي ﺣﯿﻮان ﻧﺸﺴـﺘﻪ و ﭘﺎﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮﻋﮑﺲ زﻧﺎن‬
‫ﺳﻮارﮐﺎر اروﭘﺎ ﺑﻪ دو ﻃﺮف ﺷـﮑﻢ اﺳﺐ اﻧـﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎر دﯾﮕﺮي ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧـﺪ‪ ،‬ﺟﺰ اﯾﻦﮐﻪ ﺧﻮد را روي زﯾﻦ ﻣﺤﮑﻢ ﻧﮕﻪ دارد‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﺷﯿـﻮه اﺳﺐﺳﻮاري زﻧـﺎن‪ ،‬از رﺳﻮم اﯾﺮاﻧﯿـﺎن اﺳﺖ و آن ﻋـﺪه از ﺧـﺪﻣﺖﮔﺰاران زن‪ ،‬ﮐﻪ ﺧـﺎﻧﻢ را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬دﻧﺒـﺎل اﺳﺐ ﺑﻪ راه‬
‫ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﺳﺐ روان ﺷﺪﯾﻢ و وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺻﺎﺣﺒﺨﺎﻧﻪ رﺳـﯿﺪﯾﻢ؛ او در داﻻن از ﻣﺎ اﺳـﺘﻘﺒﺎل و ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ اﺗﺎﻗﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻫﻢﺳـﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﺗﺎﻗﻬﺎي ﻧﺸﯿﻤﻦ از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻫﻤﮑﻒ زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن زﺣﻤﺖ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ از‬
‫ﭘﻠﻪﻫـﺎ را ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و ﺑﻪﻋﻼـوه از ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻣﺠﺰا ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ورود ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬـﺎ‪ ،‬ﻣﺴـﺘﻠﺰم ﮔﺬﺷـﺘﻦ از اﺗﺎقﻫﺎي دﯾﮕﺮ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀـﯽ از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ داراي اﺗﺎقﻫﺎي زﯾﺎدي از ﺟﻤﻠﻪ اﺗﺎق ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽ و اﺗﺎق ﺧﻮاب و ﺻـﻨﺪوقﺧﺎﻧﻪ و اﺗﺎق ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺎﻧﻢﻫﺎﺳﺖ و ﻗﺴـﻤﺖ‬
‫ارﺑﺎبﻧﺸـﯿﻦ از ﻗﺴـﻤﺖ ﻏﻼمﻧﺸـﯿﻦ ﻣﺠﺰا ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺗﺎﻗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن وارد ﺷﺪﯾﻢ‪ ،‬ﭼﻬﺎرﮔﻮش و ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮد و ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل روي ﮐﻒ‬
‫آن ﻓﺮش اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫دﯾﻮارﻫﺎ رﻧﮓ ﺳﻔﯿﺪ داﺷﺖ و ﺳﻘﻒ اﺗﺎق را ﮔﭻﺑﺮي و ﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎر ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﯾﮏ ﺑﺨﺎري دﯾﻮاري آﺗﺶ ﻣﯽﺳﻮﺧﺖ؛ زﯾﺮا ﮐﻮره زﻣﯿﻨﯽ در آﻧﺠﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻋـﺪه زﯾﺎدي ﻣﯿﻬﻤﺎن ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﻦ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دور ﺗﺎ دور‬
‫اﺗـﺎق ﭘﺸﺖ ﺑﻪ دﯾﻮار روي زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻣﺮا ﺑﻪ اﺗﻔـﺎق ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﻢ در ﮐﻨﺎر داروﻏﻪ ﺷـﻬﺮ‪ ،‬ﻧﻈﺮﺑﯿﮏ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺻـﺪر ﻣﺠﻠﺲ‬
‫ﺑ ﻪ ﺷ ﻤ ﺎ ر ﻣ ﯽ آ ﻣ ﺪ‪ ،‬ﻧ ﺸ ﺎ ﻧﯿ ﺪ ﻧ ﺪ ‪.‬‬
‫ﺳﻪ زن ﺧﻮاﻧﻨـﺪه و ﻧﻮازﻧـﺪه ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺳﺎزﻫﺎي ﺧﻮد در اﺗﺎق ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺳﺎزﻫﺎ زﻫﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﺎ دارﯾﻢ‪ ،‬ﺷـﺒﺎﻫﺘﯽ ﻧﺪارد و دﯾﮕﺮ‬
‫ادوات ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻃﺒﻞﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ دﺧﺘﺮﮐﺎن ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن آن را ﺑﻪ ﺻﺪا درﻣﯽآورﻧﺪ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﺰرگﺗﺮ و‬
‫ﺑﺴـﯿﺎر زﯾﺒﺎﺗﺮ و ﭘﺮﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎرﺗﺮ و ﻣﻦ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﻢ آورد‪ .‬اﯾﻦ زﻧﺎن ﻏﺎﻟﺒﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدان ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﯾﺎﻣﯽ را‬
‫ﺑﺎ آ ﻧﺎ ن‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮ آورﻧﺪ؛ وﻟﯽ در ﻣﻮﻗﻊ ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﯽ و ﻧﻮازﻧﺪﮔﯽ و ﮔﺮم ﮐﺮدن ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻪ ﻣﻨﺎزل دﻋﻮت ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ‬
‫ﮐﻪ ﭘﯿﺮ و ﺑﺴﯿﺎر زﺷﺖ ﺑﻮد و ﻓﻠﻔﻞ ﻟﻘﺐ داﺷﺖ‪ ،‬اﺣﺘﺮام زﯾﺎد ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﺮ وﻗﺖ ﺷﺎه ﺑﺮاي ﮐﺎري ﺑﻪ ﻫﻤﺪان ﻣﯽآﻣﺪ‪ ،‬اﯾﻦ زن ﯾﮑﯽ‬
‫از ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺳـﺮﮔﺮم ﮐﺮدن او‪ ،‬دﻋﻮت ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬و از اﯾﻦ اﺣﺘﺮام ﻣﺒﺎﻟﻐﻪآﻣﯿﺰ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﺗﻤﻠﻖ داﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ دﺳـﺘﮕﯿﺮم ﺷـﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻌﻀـﯽ از درﺑﺎريﻫـﺎي ﮐﻢ ﻓﻬﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺟﻠﺐ ﻣﺨﺘﺼـﺮ ﻟﻄﻒ ﺷﺎه‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﭼﻪ اﻗـﺪاﻣﺎت ﺑﯽﻧﺘﯿﺠﻪاي دﺳﺖ ﻣﯽزﻧﻨـﺪ‪ .‬روي زﻣﯿﻦ اﺗﺎق‪ ،‬در‬
‫ﺟﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻇﺮفﻫﺎي ﺑﺰرگ ﭘﺮ از ﻣﯿﻮهﻫﺎﯾﯽ از ﻗﺒﯿﻞ اﻧﺎر و ﮔﻼﺑﯽ و اﻧﮕﻮر و ﻓﻨـﺪق ﺷﻮر و ﭘﺴـﺘﻪ و اﻗﺴﺎم آن ﭼﯿـﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﺎن ﮔﺎهﮔﺎه ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ آﻧﻬﺎ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﯿﺰي ﺑﺮﻣﯽداﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬در وﺳﻂ اﺗﺎق ﻣﯿﺎن ﻇﺮفﻫﺎ دو ﭘﺴﺮﺑﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮم از ﻏﻼﻣﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮر دو ز ﻧا ﻮ ﮐﻪ ﻋﻼـﻣﺖ ﺣﻘـﺎرت و ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و اﻃﺮاف آﻧـﺎن ﭘﺮ از ﺗﻨﮓﻫـﺎي ﺷـﺮاب ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺒـﺎ از آﻧﻬـﺎ در‬
‫ﺟﺎمﻫـﺎي ﻧﻘﺮه ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ ﮐﺎﺳﻪﻫـﺎي ﺳﻮپﺧﻮري ﻣﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽرﯾﺨﺘﻨـﺪ و ﺑﻪ ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽدادﻧـﺪ‪ .‬دو ﺟﺎم‪ ،‬ﻫﺮ ﯾﮏ در‬
‫ﺳﻤﺘﯽ از اﺗـﺎق ﻣﺮﺗﺒـﺎ در ﮔﺮدش ﺑﻮد و ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ ﮐﻪ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ از آن ﻣﯽﻧﻮﺷـﯿﺪﻧﺪ و وﻗﺘﯽ دور ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽرﺳـﯿﺪ‪ ،‬دوﺑﺎره‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ از ﺳـﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻫﺮ ﮐﺲ در ﻧﻮﺑﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﮐﻢ ﻣﯽﻧﻮﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻌﺪد دﻓﻌﺎت و ﺗﻮاﻟﯽ ﺳﺎﻋﺎت‪،‬‬
‫ﮔﻤﺎن ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﺑﻪ اﻧـﺪازه ﯾﮏ وﻫﻠﻪ ﺷـﺮابﺧﻮري در ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﯽ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﯾﺎ ﻓﻼﻣﺎﻧـﺪﻫﺎ ﻣﯽﮔﺴﺎري ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﻧﻘﺎش ﻣﻦ ﮐﻪ از‬
‫ﻓﻼﻣﺎﻧﺪﻫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ و ﺑﻪﻋﻼوه ﻣﻦ ﺧﻮدم ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻫﯿﭻﮐﺲ در ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﯽ ﻣﺴﺖ ﻻﯾﻌﻘﻞ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫در ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑـﻪ اﻧـﺪازهاي ﻣﯽﻧﻮﺷـﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑـﺪن او ﻗﻄﺮاﺗﯽ ﭼﻨـﺪ از ﻣﺸـﺮوب ﺑﺮﺳـﺪ و اﯾﻦ ﻫﻤـﺎن ﺷـﯿﻮهاﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﮔﺰﻧﻔﻮن‪ ،‬ﺳـﻘﺮاط از آن ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻓﺮاوان ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ ﺷـﺮاب ﻧﻤﯽﻧﻮﺷﻢ‪ ،‬ﺗﻌﺎرف ﻧﮑﺮدﻧﺪ و ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ از ﻣﺎﯾﻊ‬
‫ﺳﯿـﺎه‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﻬﻮه ﻧـﺎم دارد و ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﺮم و ﮔﻮارا ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻮﺷـﯿﺪم‪ .‬دﯾﮕﺮان ﻧﻮﺷـﯿﺪن را ﺑﻪ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺗﺤﻤﯿـﻞ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﻪ ﻋﺎدت ﻣﺮدﻣﺎن‬
‫ﺷﻤﺎل اروﭘﺎ ﺑﻪ ﺳـﻼﻣﺘﯽ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ داﺋﻤﺎ ﺟﺎمﻫﺎي ﭘﯿﺎﭘﯽ ﻧﻤﯽزدﻧـﺪ‪ -‬ﻋﺎدات ﻗـﺪﯾﻢ اﯾﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﻣﻘـﺪس ﻧﯿﺰ از آن ﻧﺎم ﺑﺮده و ﺣﺘﯽ در‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن آﺳﻮري ﻧﯿﺰ رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽﺷـﺪه اﺳﺖ‪ -‬وﻟﯽ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﻣﯽرﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﺨﺴﺖ ﭼﻨـﺪ ﺑﺎر از‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪن اﻣﺘﻨﺎع ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺠﻠﺲ‪ ،‬ﮐﻪ واﻗﻌﺎ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ و ﻣﻄﻠﺒﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﭼﻬﺎرزاﻧﻮ ﻧﺸﺴـﺘﻦ‪ -‬زﯾﺮا دراز‬
‫ﮐﺮدن ﭘﺎ ﺑﯽادﺑﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷـﺪ‪ -‬آزار ﻣﯽداد‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﯿـﭻ ﺣﺮﻓﯽ رد و ﺑـﺪل ﻧﻤﯽﺷـﺪ و ﺳـﮑﻮت ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮ ﻣﺠﻠﺲ ﺣﮑﻢﻓﺮﻣﺎﯾﯽ‬
‫داﺷﺖ و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻫﻢ ﺣﺮﻓﯽ ﻣﯽزد‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر آﻫﺴﺘﻪ و ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﭘﻬﻠﻮ دﺳﺘﯽ ﺧﻮد ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻫﺮ ﭼﻨـﺪ ﯾﮏﺑـﺎر‪ ،‬ﻣﻄﺮبﻫﺎي زن‪ ،‬آوازﻫﺎي دﻟﭙـﺬﯾﺮ اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪ و ﻏﺎﻟﺒﺎ آواز را ﺑﺎ ﻧﻮاﺧﺘﻦ آﻻت ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ و رﻗﺺ‬
‫ﺗـﻮأم ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬رﻗﺺﻫـﺎ ﮔﺮﭼﻪ زﯾـﺎد ﺑـﺎ ﺣﯿـﺎ ﺗﻮأم ﻧﺒﻮد؛ وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣـﺎل ﻣﺎﻧﻨـﺪ رﻗﺺﻫـﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻗـﺎﻫﺮه دﯾـﺪم‪ ،‬ﺟﻨﺒﻪ ﺑﯽﭘﺮواﯾﯽ و‬
‫ﮔﺴﺘﺎﺧﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ رﻗﺺﻫﺎي اﺳﭙﺎﻧﯿﻮﻟﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮد؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺣﺮﮐﺎت و اﻃﻮار ﺑﺪن و دﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﺮز ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ زﯾﺎد‬
‫ﻇﺮاﻓﺖ ﻧـﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﻟﺒﺎس ﻋﺠﯿﺐ زﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﻘﺼﺎن ﻟﻄﻒ و ﻣﻼﺣﺖ زﻧﺎﻧﮕﯽ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﻨﮕﯽ و ﭼﺴـﺒﺎﻧﯽ آن‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﮐﻤﺮﺑﻨﺪي ﮐﻪ روي ران ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮه ﻏﺮﯾﺒﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآورد‪ .‬ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻢ در ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻟﺒﺎسﻫﺎ اﺗﻼف وﻗﺖ ﮐﻨﻢ؛ زﯾﺮا در‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﻢ داد‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻼـت آوازﻫﺎ اﻟﺒﺘﻪ ﭼﯿﺰي ﻧﻔﻬﻤﯿـﺪم؛ زﯾﺮا از زﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯽداﻧﺴـﺘﻢ؛ ﻓﻘﻂ آﻧﻘـﺪر ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﺑﻪ ﮐﺮات ﺑﺮده‬
‫ﻣﯽﺷـﺪ و ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺗﻤﺎم اﺷـﻌﺎر در ﻣـﺪح او ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺷﺎه در اﯾﺮان آﻧﻘﺪر ﻣﻮرد ﺳـﺘﺎﯾﺶ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻗﺴـﻢ‬
‫ﺑﺨﻮرﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺑـﻪ ﺳـﺮ ﺷﺎهﻋﺒـﺎس و اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ ﺑﻪ ﺧـﺪا‪ ،‬ﯾـﺎ ﺑﻪ ﮐﻼـم او‪ ،‬ﯾـﺎ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿـﻞ ﻗﺴﻢ ﺑﺨـﻮرد‪ ،‬آﻧﻘـﺪر ﺑﻪ ﺣﺮف او اﻋﺘﻤـﺎد‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾـﺪ ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﺷـﺎه‪ ،‬ﺑﻪﻋﻼوه ﺑﻪﻃﻮر ﻣﮑﺮر از اﺷـﺨﺎص ﻋﺎﻣﯽ ﺷـﻨﯿﺪهام ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ درﺑﺎره ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﺣﺮف‬
‫ﻣﯽزﻧﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼـ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ آرزوي ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺧﻮﺷـﯽ را ﺑﺮاي ﮐﺴـﯽ ﺑﮑﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷـﯿﻮه ﻣﺎ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧـﺪا‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ‪» :‬ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﻣﺮادي ورﺳـﯿﻦ« ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﯽدﻫﺪ‪ :‬اﻣﯿﺪ اﺳﺖ اراده ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﺑﻪ ﺷﺎهﻋﺒﺎس اﻋﺘﻘﺎدي دارﻧﺪ و‬
‫ﺑﻪ او ﻧﺴﺒﺖﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮازﻧﺪه اﺳﺖ و ﺑﺲ‪.‬‬
‫در ﺿـﯿﺎﻓﺖﻫﺎي ﺑﺰرگ در ﺣﻀﻮر ﺷﺎه و ﯾﺎ ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﻮم‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ ﺗﺎ ﭘﺎﺳـﯽ از ﺷﺐ ﻣﺮاﺳﻢ رﻗﺺ و ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﺑﺎ ﺻﺮف ﻣﯿﻮه‬
‫و ﺷـﺮاب ﺑﻪ ﻃﻮل ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﯿـﺪ‪ ،‬ﻣﻘـﺪار زﯾﺎدي ﻣﺮﺑﺎ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﯽآورﻧـﺪ؛ وﻟﯽ در اﯾﻦ ﺿـﯿﺎﻓﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﺮدﻧـﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻃﺒﻖ رﺳﻮم ﻣﺤﻞ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺟﻤﻊآوري ﻇﺮوف ﻣﯿﻮه و ﺷﺮاب ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي آن‪ ،‬ﺳﻔﺮه ﻗﻠﻤﮑﺎر ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﻄﺢ اﺗﺎق را ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻬﻦ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ‬
‫ﻫﻤـﺎن دو ﻏﻼم ﺑﭽﻪ ﺑﻪ روي ﺳـﻔﺮه رﻓﺘﻨـﺪ و ﺑﺮاي ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ دور ﺗﺎ دور ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻏـﺬا ﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ‪ .‬روي ﻫﻢ رﻓﺘﻪ ﻫﺸﺖ ﺑﺸـﻘﺎب‬
‫ﺑﺰرگ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻗﺎب ﭘﺮ از ﭘﻠﻮ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ ﭼﺎﺷـﻨﯽ ﺟـﺪاﮔﺎﻧﻪ داﺷﺖ‪ ،‬روي ﺳـﻔﺮه ﭼﯿﺪﻧـﺪ و ﺗﻌـﺪاد زﯾﺎدي از ﻧﺎنﻫﺎي ﻧﺎزك ﻧﯿﺰ‬
‫آﻧﺠﺎ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻏﻼم ﺑﭽﮕﺎن در وﺳﻂ ﻇﺮوف ﻏﺬا ﮐﻪ ﺗﻞ ﺑﺮﻧﺞ در آن اﻧﺒﺎﺷـﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﻫﺮام ﻣﺼﺮ درآﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﻇﺮوف در‬
‫اﻃﺮاف ﺳـﻔﺮه ﻃﻮري ﭼﯿـﺪه ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﺗﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻣﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ زﯾﺎد از ﺟﺎي ﺧﻮد ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﯽ از‬
‫آن ﺑﺨﻮرﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻤﯿﺰ ﮐﺮدن دﺳﺖﻫﺎ دﺳـﺘﻤﺎل ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻧﻤﯽﺷﻮد؛ زﯾﺮا ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻫﺮ ﮐﺲ دﺳﺘﻤﺎل ﺑﺰرگ ﭘﺮ ﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎري ﮐﻪ در ﺑﺎﻓﺖ آن اﺑﺮﯾﺸﻢ ﯾﺎ‬
‫ﺗﺎرﻫـﺎي ﻃﻼـ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در ﮐﻤﺮﺑﻨـﺪ ﺧﻮد دارد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﻔﺖ ﺗﺮكﻫﺎ از اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﺘﻤـﺪنﺗﺮ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‬
‫اﯾﺮاﻧﯿﺎن و ﺣﺘﯽ ﺧﻮد ﺷﺎه ﭼﻨﯿﻦ ﻏﺬا ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨـﺪ ﻋـﺪد ﻗـﺎﺷﻖ ﭼﻮﺑﯽ ﺳـﺮ ﺳـﻔﺮه وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﻣﺎ ﻓﺮﻧﮕﯽﻫﺎ ﻫﯿـﭻﮐﺲ آﻧﻬﺎ را ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻧـﺪاد‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﺮاﻧﯿﺎن‪-‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻊ ورود ﺳﻔﺮاي آﻧﺎن ﺑﻪ رم‪ ،‬ﺷﯿﻮه ﻏﺬا ﺧﻮردن آﻧﺎن ﺗﻮﺟﻪ اﺷﺨﺎص ﮐﻨﺠﮑﺎو را ﺟﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ -‬از دﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻗﺎﺷﻖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺎﺻﯽ ﭼﻬﺎر اﻧﮕﺸﺖ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در داﺧﻞ ﻇﺮف ﻏﺬا ﻣﯽﭼﺮﺧﺎﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ در‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﺧﺎرﺟﯽﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺜﯿﻒ و دور از ﺗﻤﺪن ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﻢ از ﭘﻠﻮ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﭼﯿﺰي ﺷـﺮح دادهام ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟ ﭘﻠﻮ ﺑﺮﻧﺠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺞﻫﺎي ﻣﺎ ﭘﺨﺖ آن ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ و آﺑﮑﺸﯽ ﺷﺪه و‬
‫آن را ﺑـﺎ روﻏﻦ دم ﮐﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﻏﺎﻟﺒـﺎ ﺑﺮﻧـﺞ ﺑـﺎ ﮔـﻮﺷﺖ دام و ﯾـﺎ ﻣﺮغ ﻃﺒـﺦ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪﻋﻼـوه ﭼﺎﺷـﻨﯽ و ادوﯾﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﻪ آن ﻣﯽزﻧﻨـﺪ‪.‬‬
‫داﻧﻪﻫـﺎي ﺑﺮﻧـﺞ ﺑﻪ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﭼﺴـﺒﺪ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ وﻗﺘﯽ در ﻗـﺎب ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑـﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﭘﺨﺘﻪ ﺷـﺪه‪ ،‬اﯾﻦ ﻃﻮر ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺎم اﺳﺖ‪ .‬در داﺧﻞ ﭘﻠﻮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎدام ﯾﺎ ﺑﺴـﺘﻪ ﯾﺎ ﮐﺸﻤﺶ ﯾﺎ ﺗﺮﺷﯽ ﯾﺎ ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ ﺑﻪ اﻧﺤﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺨﻠﻮط ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻏـﺬا ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺳﺎﻟﻢ و ﺑﻪ ذاﺋﻘﻪ ﻣﻦ ﺧﻮشآﯾﻨﺪ اﺳﺖ؛ ﺑﻪﻋﻼوه در ﻣﻮﻗﻊ ﺳـﻔﺮ ﻧﯿﺰ ﺣﻤﻞ آن زﺣﻤﺘﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و زود ﻣﯽﺗﻮان آن را‬
‫ﮔﺮم ﮐﺮد و ﺷـﮑﻢ را ﻧﯿﺰ زود ﺳـﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﯾﮏ ﺑﺸﻘﺎب ﭘﻠﻮي اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﺑﺸﻘﺎب ﺑﺮﻧﺠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻦ در ﻣﺮاﺟﻌﺘﻢ ﺑﺮاي ﺷـﻤﺎ اﯾﻦ ﻏﺬا را ﺗﻬﯿﻪ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻫﺴـﺘﻢ ﻣﻮاﻓﻖ ﻃﺒﻌﺘﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﭘﻠﻮ را ﺑﺎ ﺳﺒﺰيﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﯿﺰ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ؛ وﻟﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﭘﻠﻮ ﺑﻪ ﺑﺮﻧـﺞ ﭘﺨﺘﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﻮع ﻃﺒـﺦ ﺑﺮﻧـﺞ را ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺎﻧﺪ و ﺑﺎ ﺷﻮرﺑﺎ ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺞ‬
‫ﭘﺨﺘﻪﺷـﺪه در آب و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﺎ ﻣﯿﻨﺴﺘﺮا اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮق دارد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺧﻮردن ﭘﻠﻮ ﻓﻘﻂ ﻣﺪت ﮐﻤﯽ ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و ﻣﻦ ﺑﯿﺶ از‬
‫آنﮐـﻪ ﺑﺨـﻮرم‪ ،‬ﺗﻈـﺎﻫﺮ ﺑـﻪ ﺧـﻮردن ﮐﺮدم‪ ،‬زﯾﺮا ﻃﺒـﻖ ﻋـﺎدات ﻋﻤـﻮم ﺷـﺮﻗﯽﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺮكﻫـﺎ و اﯾﺮاﻧﯿـﺎن و ﺣـﺘﯽ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن ﻣﻘﯿﻢ اﯾﻦ‬
‫ﺻﻔﺤﺎت؛ ﺿﻤﻦ ﭼﺎﺷﻨﯽﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﭘﯿﺎز را ﻧﯿﺰ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻوﺟﻪ ﺑﺎ ﻣﻌﺪه ﻣﻦ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ آن را ﻫﻀﻢ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﺬاﻫﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن ﺑﺸـﻘﺎبﻫﺎ آﻓﺘﺎﺑﻪ و ﻟﮕﻦ آوردﻧـﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺎ آب ﮔﺮم ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ روي دﺳﺖ رﯾﺨﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﭼﺮﺑﯽﻫﺎي‬
‫ﻏﺬا زدوده ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ؛ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻗﺎب ﭘﻠﻮ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﻣﺎ ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺖﮔﺰاران ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﺎن ﻧﯿﺰ‬
‫در اﯾﻦ ﺿﯿﺎﻓﺖ ﺳﻬﯿﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻧﻢﻫـﺎ ﻧﯿﺰ ﻋﯿﻨـﺎ ﺑﻪ ﻫﻤـﺎن ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ ﮐﻪ از ﻣـﺎ ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽ ﺷـﺪه ﺑﻮد و ﻫﻢزﻣـﺎن ﺑـﺎ ﻣـﺎ‪ ،‬در ﻗﺴـﻤﺖ دﯾﮕﺮي ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽ ﺷﺪﻧـﺪ؛ ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ‬
‫راﻣﺸـﮕﺮان ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺑـﺎر ﻧﺰد آﻧـﺎن رﻓﺘﻨـﺪ و ﺑـﺎ ﻫﻤـﺎن رﻗﺺﻫـﺎ و ﻧﻮاﻫﺎي ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‪ ،‬آﻧﺎن را ﻣﺸـﻐﻮل ﮐﺮدﻧـﺪ و اﯾﻦ زﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺎ آنﮐﻪ وﺿـﻊ‬
‫ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨـﺪاﻧﻪاي ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮد اﺟﺎزه ﻣﯽدﻫﻨﺪ در ﯾﮏ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴـﺨﺮه و دﻟﻘﮏ در ﻣﺤﻔﻞ زﻧﺎن ﻣﺤﺘﺮم و ﻧﺠﯿﺐ‬
‫ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و آﻧﺎن را ﺳﺮﮔﺮم ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﭘﺎﯾـﺎن ﻣﯿﻬﻤـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻫﺮ ﯾـﮏ از ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺳـﻤﺘﯽ روان ﺷﺪﻧـﺪ و ﻣﻦ در ﻋـﺪاد آﺧﺮﯾﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻣﺠﻠﺲ را ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ از‬
‫ﺷﺐ ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺮك ﮐﺮدم و ﻣﻮﻗﻊ ﻋﺰﯾﻤﺘﻢ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐﺧـﺎﻧﻪ ﺑـﺎ اﻟﻔﺎظ و ﮐﻠﻤﺎت ﻣﺤﺒﺖآﻣﯿﺰي ﻣﻮﺟﻮدي ﺧﻮد و ﺣﺘﯽ ﺧﺎﻧﻪ و اﺳﺐﻫﺎﯾﺶ را‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﭘﯿﺸـﮑﺶ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻼ از ﺗﻌﺎرﻓﺎت او ﺗﺸـﮑﺮ ﻓﺮاوان ﮐﺮدم‪ .‬ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدم ﻗﺒﻼ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺻـﺒﺢ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از آﻣﺪن ﺑﻪ ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آداب و رﺳﻮم اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺟﻮابﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﻫﺪاﯾﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺪاري ﺧﻮراﮐﯽ و ﭘﻮﺷﺎﮐﯽ ﮐﻪ‬
‫از اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﺎ ﺧﻮد آورده ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺮاي او و داروﻏﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدم‪.‬‬
‫در ﻫﻤـﺪان دوره ﺗﻮﻗﻒ ﻣﻦ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷـﺪه ﺑﻮد و ﻣﯽﺧﻮاﺳـﺘﻢ ﻫﺮﭼﻪ زودﺗﺮ از اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﮐﻪ ﻣﺎﻧـﺪن در آن دﯾﮕﺮ ﻣﻮردي ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺧﺎرج‬
‫ﺷﻮم و ﭼﻬﺎرﭘﺎﯾـﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑـﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ وﺳـﯿﻠﻪ آﻧﻬـﺎ ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﻣﯽرﻓـﺘﯿﻢ ﻧﯿﺰ ﻗﺒﻼـ ﮐﺮاﯾﻪ ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬اﻣﺮوز ﻧﻘـﺎط اﯾﺮان ﻫﻤﻪ ﺟـﺎ آﺑـﺎد و‬
‫ﭘﺮﺟﻤﻌﯿـﺖ و ﺑﺮاي ﻣﺴـﺎﻓﺮت ﻣﻄﻤﺌـﻦ اﺳـﺖ و از دﺳـﺘﺒﺮدﻫﺎ و ﺣﻤﻠﻪ دزدان‪ ،‬ﮐﻪ در ﺗﺮﮐﯿﻪ اﻧﺴـﺎن داﺋﻤـﺎ ﮔﺮﻓﺘـﺎر آن اﺳﺖ‪ ،‬ﺧـﺒﺮي ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻋﮑﺲ اﮔﺮ از ﻓﺮدي ﭼﯿﺰي رﺑﻮده ﺷﻮد‪ ،‬در ﺳـﺮزﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ دزدي واﻗﻊ ﺷـﺪه‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﻋﯿﻦ ﻣﺎل ﯾﺎ ﻗﯿﻤﺖ آن را ﺗﺄدﯾﻪ ﮐﻨـﺪ و ارزش‬
‫ﮐﺎﻻ از ﻃﺮف ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ او وارد آﻣﺪه‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﯿﺪ ﻗﺴﻢ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﮐﻪ از ﺳـﻔﺮ ﺑﺎ ﮐﺎروان و ﻣﺸـﮑﻼت آن ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺎ اﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺳﻔﺮ ﮐﻨﻢ‪ ،‬و ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻮدم ﺑﻘﯿﻪ ﺳﻔﺮ را ﺑﻪ ﻣﯿﻞ‬
‫ﺧﻮد اﻧﺠﺎم دﻫﻢ‪ .‬در ﻣﻮﻗﻊ ﻋﺰﯾﻤﺖ ﻣﺮدم زﯾﺎدي ﺳـﺮ راه ﮔﺮد آﻣـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺗﺎ ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺮا ﺑـﺪرﻗﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﻣﺘﻔﺮق‬
‫ﺷﺪ ﻧﺪ‪.‬‬
‫اوﻟﯿﻦ دﺳﺘﻮري ﮐﻪ دادم اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ دﯾﮕﺮ آﻧﻘﺪر ﺳﺤﺮﺧﯿﺰي ﻧﮑﻨﯿﻢ و ﻗﺒﻞ از ﺑﺮآﻣﺪن آﻓﺘﺎب ﺑﻪ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﻧﭙﺮدازﯾﻢ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ واﻗﻒ‬
‫ﻫﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﭼﻘﺪر ﺑﻪ ﺧﻮاب ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﯽ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪم‪.‬‬
‫روز ﺟﻤﻌﻪ ﺳﻮم ﻓﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﺑﺴﺘﻦ ﺑﺎر و وزن ﮐﺮدن اﺛﺎﺛﯿﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﯾﻢ‪ -‬زﯾﺮا ﻋﻮارض راه ﺑﺮ ﺣﺴﺐ وزن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪ -‬از ﻫﻤﺪان‬
‫دﯾﺮوﻗﺖ ﻋﺰﯾﻤﺖ ﮐﺮدﯾﻢ و ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ از ﺻﺪور دﺳـﺘﻮر ﺣﺮﮐﺖ از ﻃﺮف ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ دﻫﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﮔﺒﺮﺳﯿﻦ رﺳﯿﺪﯾﻢ و در ﮐﺎروانﺳﺮاي‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺑﺰرﮔﯽ رﺣﻞ اﻗﺎﻣﺖ اﻓﮑﻨﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫در ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ رﺳﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪاي ﻣﺴﺎﻓﺮت‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ را ﻃﯽ ﮐﺮده و ﺑﻌﺪ در ﻣﺤﻞ ﻧﺰدﯾﮑﯽ اﻃﺮاق ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ اﻣﮑـﺎن ﮔﺮد آﻣـﺪن در ﯾـﮏ ﻣﺤﻞ ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮدد و ﺑﻪﻋﻼوه اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ ﭼﯿﺰي را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده ﺑﻮد ﯾﺎ ﺑﻪ ﭼﯿﺰي اﺣﺘﯿﺎج‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ آن را ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد و ﺧﻮد را ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻗﺎﻋـﺪه ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﮐﺎﻣﻼـ ﺻـﺤﯿﺢ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﮔﺰﻧﻔﻮن ﻣﯽﻧﻮﯾﺴـﺪ‪ :‬ﮐﻮرش ﮐـﺒﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه و رﻫﺒﺮ ﻣﺤﺘـﺎﻃﯽ ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻨﺒﻪ ﺷﺐ در ﮐﺎروانﺳـﺮاي ده ﻣﺤﻘﺮي ﮐﻪ ﻧﯿﺸـﺎر ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺘﻮﺗﻪ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬روز ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ از دﻫـﺎت زﯾﺎدي ﻋﺒﻮر ﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﻪ ﯾﮏ‬
‫دﺳـﺘﻪ اﺳﺐ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد آﻧﺎن ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﻫﺰار ﻣﯽرﺳـﯿﺪ و ﺑﻪ ﺷﺎه ﺗﻌﻠﻖ داﺷـﺘﻨﺪ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﯾﻢ و ﺳـﭙﺲ در دﻫﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم دزآﺑﺎد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﻠﻂ ﺑﻪ‬
‫آن دزاوا ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﻨﺰلﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﯿﺘﻮﺗﻪ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫روز دوﺷـﻨﺒﻪ در ﺳﺎري‪ ،‬ﮐﻪ ده ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎر اﻓﮑﻨـﺪﯾﻢ و ﺷﺐ را در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ ده اﻃﺮاق ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ دﻫﺎت‬
‫اﯾﺮان‪ ،‬ﻣـﺪﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪﻫـﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﻮﭼـﮏ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ از ﺳـﻨﮓ ﻣﺮﻣﺮ ﯾﮑﭙـﺎرﭼﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ در ﺣﺠﺎري آن ﻇﺮاﻓﺘﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﺒﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ‬
‫درب ورودي ﻣﻘﺒﺮه ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن‪ ،‬در اورﺷـﻠﯿﻢ ﺑﺎز و ﺑﺴـﺘﻪ ﻣﯽﺷـﺪ‪ .‬روز ﺳﻪﺷـﻨﺒﻪ از ﺳﺎري ﺣﺮﮐﺖ ﻧﮑﺮدم ﺗﺎ ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﻣﻦ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﺮوﻧـﺪ و‬
‫ﺑﺮاي ﺣﯿﻮاﻧـﺎت ﻋﻠـﻮﻓﻪ و ﻋﻠﯿـﻖ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬روز ﭼﻬﺎرﺷـﻨﺒﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺮف ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺑﺎرﯾـﺪ‪ ،‬ﮐﻢ راه رﻓـﺘﯿﻢ و ﺑﺮاي اﺳـﺘﺮاﺣﺖ ﺑﻪ ده‬
‫ﮐﻮﭼﮑﯽ رﻓﺘﯿﻢ و ﺧـﺎﻧﻢ ﺧﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ وارد ﺷـﺪه ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺧﻮاب ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ ﺑﺎ ﺳﺎز و آواز و‬
‫رﻗﺺ ﯾﮏ زن زﺷﺖروي و ﺑﺪ ﺻﺪا‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﯿﺪار ﻧﮕﻪ داﺷﺖ؛ اﻣﺎ در ﻋﻮض ﻧﻤﺎﯾﺶﻫﺎي ﺟﺎﻟﺒﯽ ﻧﯿﺰ از ﻃﺮف ﭼﻨﺪ ﭘﺴـﺮﺑﭽﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﯾﮑﯽ از آﻧـﺎن ﮐﻪ آواز ﻣﯽﺧﻮاﻧـﺪ و ﻣﯽرﻗﺼـﯿﺪ و ﺗﻘﻠﯿـﺪ زن ﺣﺎﻣﻠﻪ را در ﻣﯽآورد‪ ،‬ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ در ﮐﺎر ﺧﻮد ﻣﻬﺎرت داﺷﺖ و‬
‫ﺧﻮاب از ﺳﺮ ﻣﻦ رﺑﻮد و‬
‫واﻗﻌﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل رﻗﺺ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﻮﺑﯽ و دﻟﭙﺬﯾﺮي ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﭘﻨﺠﺸـﻨﺒﻪ را در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﮐﻪ در آﺑﺎدي ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷـﻬﺮﮐﺮد وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮ آوردﯾﻢ و روز ﺟﻤﻌﻪ در اﻧﮕﻮان ﺑﯿﺘﻮﺗﻪ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫در اﯾﻨﺠﺎ ﻓﺮﺻﺖ ﺻـﺤﺒﺖ ﺑﺎ زﻧﺎن ﺧﻮش ﻟﺒﺎﺳـﯽ را ﯾﺎﻓﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ دﯾـﺪن ﻣﺎ آﻣـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻢآﻏﺎ ﻧﺎﻣﯿـﺪه‬
‫ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ اﻧـﺪازهاي دوﺳﺖداﺷـﺘﻨﯽ و ﺑـﺎ ﻟﻄـﻒ و ﻣﻼـﺣﺖ ﺑـﻮد‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑـﺎﻋﺚ ﺷـﺪ ﺗﻤـﺎم روز ﺑﻌـﺪ را ﻧﯿﺰ در آن ﻣﺤـﻞ ﺑﮕـﺬراﻧﯿﻢ؛ زﯾﺮا‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﺣﻤﺎم ﺑﺒﺮد و آراﯾﺶ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪﻋﻼوه در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ از ﺳﺎز و آواز و رﻗﺺ ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫روز ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ از ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﺻﻌﺐ و ﭘﺮﺑﺮﻓﯽ ﮔﺬﺷﺘﯿﻢ و ﺷﺐ در ﮐﺮاوﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺎي ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ آوردﯾﻢ و از‬
‫ﺻﺤﺒﺖ و ﻣﺠﺎﻟﺴﺖ زﻧﺎن زﯾﺒﺎ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬روز دوﺷﻨﺒﻪ ﺑﻌﺪ از ﯾﮏ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﭘﺮﺗﻌﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﮔﻠﭙﺎﯾﮕﺎن رﺳﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻫﻤﺪان‬
‫و ﻓﻘـﻂ ﻗـﺪري ﮐﻮﭼـﮏﺗﺮ از آن اﺳﺖ‪ .‬ﭼـﻮن ﻫﻨـﻮز ﺷﺐ ﻧﺸـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬از ﺷـﻬﺮ ﻋﺒﻮر ﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﯿﺮون دﯾﻮار آن‪ ،‬در ﮐﺎروانﺳـﺮاﯾﯽ ﻣﻨﺰل‬
‫ﮔﺰﯾـﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻧﻮ و زﯾﺒﺎﯾﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﭼﻮن ﻫﯿـﭻ ﭼﯿﺰ در آن ﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﯽﺷﺪ و از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺮآﻣﺪن ﺷﺐ‪ ،‬ﺗﻬﯿﻪ آذوﻗﻪ از‬
‫ﺑﯿﺮون اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺳﺨﺖ ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻪﺷـﻨﺒﻪ در ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ اوﻧﯿﺸﻮن ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣﯽﺷـﺪ‪ .‬در آﻧﺠـﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫـﺎي زﻧـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺆدب و زﯾﺒﺎ و ﺧﻮش ﻟﺒﺎس‬
‫ﺑﻮدﻧـﺪ؛ وارد ﺷـﺪﯾﻢ و ﯾﮑﯽ از زﻧﺎن ﮐﻪ »آﻏﺎ ﺑﯽﺑﯽﭼﻪ« ﻧﺎم داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﭘﯿﺮ ﻧﺼـﯿﺐ او ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮد ﺗﺎ ﮐﺴـﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺮفﻫﺎﯾﺶ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و او زﺑﺎن ﺑﻪ ﺷـﮑﺎﯾﺖ از روزﮔﺎر ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ‪ .‬ﻗﺎﻃﺮﭼﯽﻫﺎي ﻣﺎ ﮐﻪ دﻫﺸﺎن در ﺣﻮاﻟﯽ ﻫﻤﺎن ﻣﺤﻞ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮوﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋـﺬر ﺧﺴـﺘﮕﯽ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪﻧـﺪ و اﻇﻬﺎر داﺷـﺘﻨﺪ ﺑﺎﯾـﺪ آﻧﻬﺎ را ﻋﻮض ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﺎ را ﺗﺮك ﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫وﻋـﺪه دادﻧـﺪ ﺣـﺪاﮐﺜﺮ ﺑﻌـﺪ از ﯾـﮏ روز ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﻨﻨـﺪ؛ وﻟﯽ ﺑـﺎزﮔﺸﺖ آﻧـﺎن ﺗﺎ ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻌـﺪازﻇﻬﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿـﺪ و ﻣﻦ ﮐﻪ اﻧـﺪﮐﯽ‬
‫ﺧﺸـﻤﮕﯿﻦ ﺷـﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ دﯾﺮوﻗﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﻣﯿﻠﺸﺎن دﺳـﺘﻮر ﺣﺮﮐﺖ دادم؛ ﺗﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ ﺧﻠﻒ وﻋـﺪه آﻧﻬﺎ را ﻗﺪري‬
‫ﺗﻨﺒﯿﻪ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻢ و ﭼﻮن ﺷﺐ ﺷـﺪه ﺑﻮد ﻣﺠﺒﻮر ﺷـﺪﯾﻢ در ﮐﺎروانﺳـﺮاي دﯾﮕﺮي در ﻫﻤﺎن دﻫﮑﺪه‪ ،‬ﮐﻪ از ﻣﺤﻞ اوﻟﯿﻪ دورﺗﺮ ﻗﺮار داﺷﺖ‪،‬‬
‫ﺑﯿﺘﻮﺗﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫دوﺷـﻨﺒﻪ در ﻗﻠﻌﻪاي ﻣﺮﺗﻔـﻊ ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﺗﺨﺘﻪ ﺳـﻨﮓ ﻋﻈﯿﻤﯽ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه و ﺑﻪ ﻧﺎمﻫـﺎي رﺣﻤﺖآﺑـﺎد و ﮐﻮﻧﯿﺮان ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬اﻗـﺎﻣﺖ‬
‫ﮔﺰﯾﺪﯾﻢ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﭼﻮن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ ﺧﺎﻧﻪاي ﺑﺮاي ﮔﺬراﻧﯿﺪن ﺷﺐ ﭘﯿﺪا‬
‫ﮐﻨﯿﻢ؛ ﻣﺠﺒﻮر ﺷـﺪﯾﻢ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺣﻤﺎم ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮوﯾﻢ و در رﺧﺖﮐﻦ آن‪ ،‬زﯾﺮ ﮔﻨﺒـﺪ ﺑﺨﻮاﺑﯿﻢ‪ .‬ﺷﺐ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨـﺞ ﻧﻔﺮ زن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﯿﺖ‬
‫ﻫﻤﺴـﺮ ﻣﺎﻟﮏ ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎي ﻣﺎ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﻨﺠﮑﺎوي ﻣﺮدم در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻌﺠﺐ اﺳﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ اﺣﺘﺮام ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي ﮐﻪ در اﯾﺮان ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎرﺟﯽﻫﺎ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺣﯿﺮت ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺰد ﺷـﺎه ﻧﯿﺰ وﻗﺘﯽ ﺻـﺤﺒﺖ ﻣﯿﻬﻤـﺎن در ﻣﯿﺎن ﻣﯽآﯾـﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﮐﺎر ﺗﻤﺎم اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از روﺣﺎﻧﯿﺎن ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﯿﻢ درﺑﺎر اﯾﺮان و ﻓﺮﺳـﺘﺎده‬
‫ﭘﺎدﺷﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﺮد‪» :‬زﻣﺎﻧﯽ ﺷﺎه ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ورود ﯾﮑﯽ از ﺷﺎهزادﮔﺎن ﺗﺎﺗﺎر ﺿـﯿﺎﻓﺘﯽ ﺗﺮﺗﯿﺐ داده ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻌﻤﻮل‪،‬‬
‫ﻣﯿﻬﻤﺎنﻫـﺎي ﻓﺮاوان دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ در آن ﺣﻀﻮر داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷـﺎهزاده ﺑـﺎ ﭼﮑﻤﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ آﻣـﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﯽ در ﺑﺎغ ﺑﺮﮔﺰار‬
‫ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮاي رﻓﺘﻦ ﺑﻪ روي ﻗﺎﻟﯽﻫـﺎ و ﻣﺨـﺪهﻫﺎ ﺑﺎﯾـﺪ آﻧﻬـﺎ را از ﭘـﺎ درﻣﯽآورد‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر در ﺣﻀﻮر ﺷﺎه ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﮑﺶ‬
‫آﻣﺪﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﭼﻮن ﺷﺎهزاده ﺗﺎﺗﺎر در ﻣﻮﻗﻊ ﮐﻨﺪن ﭼﮑﻤﻪﻫﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ روي ﭘﺎي ﺧﻮد ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ‪ ،‬ﺷﺎه ﺑﻪ ﺳﻤﺖ او دوﯾﺪ و ﺷﺎﻧﻪﻫﺎي او را‬
‫ﺑﻐﻞ ﮐﺮد و ﭼﻮن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷـﺪ ﮐﻪ روﺣﺎﻧﯽ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮه ﻣﯽﻧﮕﺮد‪ ،‬رو ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ او ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺧﻨﺪهاي ﺗﻮأم ﺑﺎ زﯾﺮﮐﯽ و‬
‫ﻓﺮاﺳﺖ ﺿـﺮباﻟﻤﺜﻠﯽ را ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺼـﻄﻠﺢ اﺳﺖ و اﮔﺮ اﺷﺘﺒﺎه ﻧﮑﻨﻢ اﺻﻞ آن از ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﻫﻤﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪ ،‬ﺗﮑﺮار ﮐﺮد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﯿﻬﻤﺎن ﺣﺒﯿﺐ ﺧﺪا اﺳﺖ« و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻌﺠﺒﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ او ﭼﻨﯿﻦ اﺣﺘﺮاﻣﯽ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﺎﺷﻢ؛ »زﯾﺮا ﻣﯿﻬﻤﺎن ﻣﻦ اﺳﺖ و‬
‫در ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻣﻘﺎﻣﯽ از اﯾﻦ واﻻﺗﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺴﺎﻓﺮت‪ .‬ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ ﺷﺐ را در آﺑﺎدي ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻـﻔﺤﺎت ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺪ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ دﻫﺎت ﻣﯽﺗﻮان آن‬
‫را ﺷـﻬﺮ ﻧﺎﻣﯿﺪ و اﺳـﻤﺶ دﻫﻪ ﯾﺎ دﻫﮏ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻤﯿﺰ و ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﻪ ﺳـﺮ آوردﯾﻢ و دوﺷﻨﺒﻪ در ﯾﮏ ﮐﺎروانﺳﺮاي ﮐﻬﻨﻪ و ﻧﯿﻤﻪ ﺧﺮاب‬
‫ﮐﻪ در ﻣﺤـﻞ ﻣﺘﺮوﮐﯽ ﺑﻪ ﻧـﺎم ﻋﻠﯿﻮر ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧـﺪﯾﻢ‪ .‬ﻋﻠﺖ ﺗﺮك ﻣﺤـﻞ از ﻃﺮف اﻫـﺎﻟﯽ ﺑـﺪي آب آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﺟـﺎزه ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻫﯿﭻﮐﺲ ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻪﺷـﻨﺒﻪ ﺑﻪ ﮐﺎروانﺳـﺮاي دﯾﮕﺮي ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺷـﺮاﯾﻂ در ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﭼﺎﻟﯽ ﺳﯿﺎه رﺳﯿﺪﯾﻢ و ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﺮدﯾﻢ؛ در اﯾﻦ ﻣﺤﻞ‪ ،‬ﻧﻮﮐﺮ‬
‫ﯾﮑﯽ از روﺣﺎﻧﯿﺎن ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﻣﻘﯿﻢ اﺻﻔﻬﺎن ﮐﻪ از ﻓﺮﻗﻪ ﮐﺮﻣﻠﯽﻫﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪﭘﺎﺳﺖ و از ﺳﻪ روز ﭘﯿﺶ ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر روﺣﺎﻧﯽ ﻣﺰﺑﻮر در ﻧا ﺘﻈﺎر ﻣﺎ‬
‫ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﻣﻦ آﻣﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ روﺣﺎﻧﯿـﺎن ﮐﻪ از ﻃﺮف ﭘـﺎپ ﻣﻘﯿﻢ اﺻـﻔﻬﺎن و ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ ﺷﺎه ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ ﺑﻪ وﺳـﯿﻠﻪ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻦ از ورودم ﻣﻄﻠﻊ ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ و‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮدي ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳـﺘﻘﺒﺎل ﻣﻦ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬از ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ آﻧﺎن و ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﺎورﯾﻦ اﺻﻠﯽ ﺷﺎه‪ ،‬ﮐﻪ در ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻮد و ﺑﻪ‬
‫او وزﯾﺮ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده ﺑﻮد؛ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪم‪.‬‬
‫وي ﺑﻪ وﺳـﯿﻠﻪ اﯾﻦ روﺣﺎﻧﯿـﺎن و دﯾﮕﺮان‪ ،‬از ورود ﻣﻦ ﻣﻄﻠﻊ ﺷـﺪه و اﯾﻨﻄﻮر ﺗﻠﻘﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯿﻬﻤـﺎن ﺷﺎه ﻫﺴـﺘﻢ‪ -‬روﺣﺎﻧﯿﺎن ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺗﻮﺻـﯿﻪ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﺴﺐ ﺷـﻬﺮت و ﺷﺨﺼـﯿﺖ‪ ،‬ﺧﻮد را ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﻢ‪-‬؛ زﯾﺮا ﭼﻮن ﻓﻬﻤﯿﺪه ﺑﻮد اﻫﻞ رم و ﺑﯿﮓزاده‪،‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ از اﺻـﯿﻞزادﮔﺎن ﻫﺴـﺘﻢ‪ ،‬ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد ﮐﺮده ﺑﻮد ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﻦ آﻣﺪه و ﺳﭙﺲ در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎﺗﻢ آﯾﺪ و دﯾﮕﺮ ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﻮم را ﻧﯿﺰ وادار‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﮐﻨﺪ؛ وﻟﯽ روﺣﺎﻧﯿﺎن ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻦ ﺑﻪ دﻻﯾﻠﯽ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻢ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ ،‬از ﻃﺮف‬
‫ﻣﻦ از او درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از اﯾﻦ آداب را ﺑﻪ ﺟﺎ ﻧﯿﺎورد؛ زﯾﺮا ﻣﺎﯾﻠﻢ در اﺻﻔﻬﺎن ﻧﺎﺷﻨﺎس ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬دﻟﯿﻞ آن را ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ذﮐﺮ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﺻـﻼح ﻧﯿﺴﺖ ﻗﺒـﻞ از ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺑﻪ ﺷﺎه‪ ،‬در ﻣﺤﻞ دﯾﮕﺮي دﯾـﺪه ﺷﻮم و ﺑﺎ اﺷـﺨﺎص دﯾﮕﺮي آﺷـﻨﺎﯾﯽ ﭘﯿـﺪا ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻓﻘﻂ‬
‫ﺧﻮاﻫﺶ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺮاي ﺳﮑﻮﻧﺖ در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﻦ ﺑﮕﺬارد‪ .‬اﯾﻦ دﻻﯾﻞ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل وزﯾﺮ واﻗﻊ ﺷﺪه و او را ﻗﺎﻧﻊ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد‬
‫اﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺟﻠﺐ رﺿﺎﯾﺖ ﻣﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺒﻮﻟﯽ ﺗﻦ در داده اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺑﻪ ﻧﻈﺮ او ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺷﺎه‪ ،‬ﺑﻌـﺪا از او ﻣﺆاﺧـﺬه ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ‬
‫ﭼﺮا وﻇﯿﻔﻪ ﺧﻮد را در اﯾﻦ ﺑـﺎره ﺑﻪ ﮐﻤـﺎل اﻧﺠـﺎم ﻧـﺪاده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل او ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻣﻨﺰل ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪاي ﮐﻪ ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺷﺎه داﺷﺖ و ﻣﺨﺘﺺ‬
‫اﻗﺎﻣﺖ ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﺎن ﻋﺎﻟﯽﻗﺪر او ﺑﻮد ﺑﺮاي ﻣﻦ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﻦ ﺑﺎ وﻗﻮف ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬روز ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ﺑﯿﺴﺖ و دوم ﻓﻮرﯾﻪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻗﺒﻼـ ﻋـﺪهاي را ﺑﺮاي آﮔـﺎﻫﯽ روﺣﺎﻧﯿـﺎن ﻣﺴـﯿﺤﯽ و ﮐﺴﺐ اﻃﻼـع از ﻧﺸـﺎﻧﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺑﻮدم‪ ،‬ﻃﺮف ﺷﺐ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﻧـﺪﮐﯽ ﭘﺲ از‬
‫ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب‪ ،‬وارد ﺷـﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن ﺷﺪم ‪ .‬روزﻫﺎي اول ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺗﮑﻠﯿﻒﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﯾﺪ و ﺑﺎزدﯾﺪ از روﺣﺎﻧﯿﺎن ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﯽ از‬
‫آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﭘﺎپ و ﻋﺪهاي دﯾﮕﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ارزش ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي داﺷﺘﻨﺪ و از اﯾﻦﮐﻪ ﺧﻮد را در‬
‫ﺑﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽدﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﻦ آﺷﻨﺎﯾﯽ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻌﻀﺎ ﺑﻪ آن ﻣﺘﮑﻠﻢ ﺑﻮدﻧﺪ؛ اﺣﺴﺎس ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮدم‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از آن ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺳـﻌﯽ ﮐﺮدم ﻧﺎﺷـﻨﺎس زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﻢ و در ﻓﮑﺮ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از‬
‫ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺑﻪ دﯾﺪار ﺷﺎه ﮐﻪ ﺣﻮاﻟﯽ ﻣﺮزﻫﺎي ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﮔﺮﺟﺴـﺘﺎن ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﮔﺮﺟﯽﻫﺎ ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮوم‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﺎﯾﺪ از آن ﻧﻘﺎط رد‬
‫ﻣﯽﺷـﺪم؛ زﯾﺮا ﻃﺒـﻖ ﻧﻘﺸﻪاي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺗﺮﺗﯿﺐ داده ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺮ ﺳـﺮ راه ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﻦ ﻗﺮار داﺷـﺘﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﻌـﺪا ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ رخ دادن وﻗـﺎﯾﻊ‬
‫ﺟﺪﯾﺪي ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮ از ﻫﻤﻪ آرام ﺷﺪن آﺗﺶ ﻣﺨﺎﺻـﻤﻪ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﮐﻪ ﺷﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎ ﭘﺲ از ﺑﺎزدﯾﺪ از ﻣﺮزﻫﺎ ﺑﻪ زودي ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺳـﻔﺮاي ﺟﺪﯾﺪ اﻋﺰاﻣﯽ از ﻃﺮف ﭘﺎدﺷﺎه ﻻﻫﻮر و ﻣﻐﻮل ﮐﺒﯿﺮ ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺎ‬
‫درﯾـﺎﻓﺖ اﻃﻼﻋـﺎت ﺟﺪﯾـﺪ در اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻢ؛ زﯾﺮا اﮔﺮ ﻋﺎزم ﻣﯽﺷـﺪم‪ ،‬اوﻻ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد ﺟﺎي ﺷﺎه را ﮐﻪ در ﺣﺎل ﻣﺴﺎﻓﺮت اﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫آﺳﺎﻧﯽ ﭘﯿـﺪا ﮐﻨﻢ و ﺛﺎﻧﯿﺎ اﯾﻦ ﺧﻄﺮ وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ راهﻫﺎي اﺷـﺘﺒﺎﻫﯽ زﯾﺎدي را ﺑﭙﯿﻤﺎﯾﻢ و ﺑﻪ ﻓﺮض ﭘﯿـﺪا ﮐﺮدن ﺷﺎه‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷﻮم ﺗﻤﺎم راه‬
‫را ﺑﺎ او ﺑﺮﮔﺮدم؛ زﯾﺮا اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ از او اذن ﻣﺮﺧﺼـﯽ ﺑﺨﻮاﻫﻢ ﻣﻀﺎﻓﺎ اﯾﻦﮐﻪ او ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﺸﺎن دادن ﻋﻈﻤﺖ درﺑﺎرش‬
‫ﻣﺎﯾﻞ اﺳﺖ ورود ﺳﻔﺮاي ﺧﺎرﺟﯽ و ﺳﺎﯾﺮ ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت را ﺑﻪ ﻣﯿﻬﻤﺎنﻫﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﭘﯿﺶﮔﻔﺘﻪ در اﺻـﻔﻬﺎن ﻣﺎﻧـﺪم و اﮐﻨﻮن ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺎﺻـﺪي اﯾﻦ ﮐﯿﺴﻪ ﭘﺴﺖ را ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻮي ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ ﭼﻨـﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ و رم‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ آن ﺷـﻬﺮ ارﺳﺎل ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺮاﯾﻢ ﭘﻮل ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﻮد؛ زﯾﺮا ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﺨﺎرج اﻗﺎﻣﺘﻢ در اﺻﻔﻬﺎن و ﻣﺴﺎﻓﺮتﻫﺎي آﯾﻨﺪه ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ‬
‫آن اﺣﺘﯿﺎج دارم‪.‬‬
‫ﺟﻮاب ﻧﺎﻣﻪﻫـﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎ ارﺳـﺎل داﺷـﺘﻪام‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﺮﺳـﺪ‪ ،‬ﻻاﻗﻞ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺟﻮاب از ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ رﺳـﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﻪ ﻓﺮض‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﺷﺎه زود ﺑﻪ ﻣﻦ اذن ﻣﺮﺧﺼـﯽ دﻫـﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﺠﺒﻮرم ﺗﺎ آﺧﺮ ﻣﺎه اوت ﺻﺒﺮ ﮐﻨﻢ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ در اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺷﺎه‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ در‬
‫اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻤﺎﻧﻢ و ﺑﺮاي ﮔﺬراﻧﺪن وﻗﺖ‪ ،‬ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺰرگ و زﯾﺒﺎ و ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖ را ﺑﺒﯿﻨﻢ‪.‬‬
‫در ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ ﺑﻪ اﺳـﺘﺜﻨﺎي ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ و ﺣـﻮﻣﻪ آن‪ ،‬واﻗﻌـﺎ ﻫﯿـﭻ ﯾـﮏ از ﻧﻘـﺎط دﯾﮕﺮ را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑـﺎ اﺻـﻔﻬﺎن ﻣﻘـﺎﯾﺴﻪ ﮐﺮد و ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﻧﯿﺰ اﺻﻔﻬﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﺑﺴﯿﺎري ﺟﻬﺎت ﻣﺴﺎوي اﺳﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺟﺮأت ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ از آن ﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻟﺤﺎظ وﺳﻌﺖ‪ ،‬اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺎ ﻧﺎﭘﻞ ﺑﺮاﺑﺮ و ﺷﺎﯾﺪ ﻣﺨﺘﺼﺮي ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻃﺮاف آن ﺑﻪ‬
‫دﺳـﺘﻮر ﺷﺎه ﺳﻪ ﻣﺤﻠﻪ ﺟﺪﯾـﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﮐﻤﯽ از ﺷـﻬﺮ واﻗﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺗﺒﺮﯾﺰﻧﻮ ﻧﺎم دارد‪ ،‬ﮐﻪ ﺳـﮑﻨﻪاش را آن‬
‫ﻋـﺪهاي از اﻫـﺎﻟﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﮐﻮچ ﮐﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨـﺪ؛ وﻟﯽ ﺷـﺎه ﻣﺎﯾﻞ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﺤﻠﻪ ﻣﻦﺑﻌـﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم او »ﻋﺒﺎسآﺑﺎد«‬
‫ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺤﻠﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﻠﻔﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﮑﻨﻪ آن را ﻣﻬﺎﺟﺮان ﺟﻠﻔﺎ ﺗﺸـﮑﯿﻞ دادهاﻧﺪ و ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ارﻣﻨﯽ ﻣﺴـﯿﺤﯽ و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎه دﺳـﺘﻮر‬
‫داده اﺳﺖ اﯾﻦ ﻋﺪه را از ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﮐﻮچ دﻫﻨﺪ ﺗﺎ در ﺣﻮاﻟﯽ ﻣﺮزﻫﺎي ﻣﺠﺎور ﺗﺮكﻫﺎ ﻧﺒﺎﺷـﻨﺪ و ﺧﻄﺮ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ آﻧﺎن‬
‫و اﺳﺎرﺗﺸـﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﺗﺮكﻫـﺎ ﻣﻨﺘﻔﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺷـﺎه ﺗـﺎ ﺣـﺪ اﻣﮑﺎن‪ ،‬ﺣﻮاﻟﯽ ﻣﺮزﻫﺎ را از ﺳـﮑﻨﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮده و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل داده و زﻣﯿﻨﻬﺎي دﯾﮕﺮي در اﺧﺘﯿﺎرﺷﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺎ اﺑﻘﺎي آﻧﺎن در ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺗﻀﻤﯿﻦ ﮔﺮدد و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺰرگﺗﺮ و‬
‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪﺗﺮ و زﯾﺒﺎﺗﺮ ﺷﻮد؛ زﯾﺮا او اوﻟﯿﻦ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻـﻔﻬﺎن را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺘﺨﺘﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮده و ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﭘﯿﺎﭘﯽ و ﻣﺨﺎرﺟﯽ ﮐﻪ‬
‫در آن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺳﻌﯽ ﺧﻮد را در راه ﻋﻈﻤﺖ آن ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﻮﻣﯿﻦ ﻣﺤﻠﻪ‪ ،‬ﮔﺒﺮﻫﺎ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎرج از ﻣﺬﻫﺐﻫﺎ و آﺗﺶﭘﺮﺳـﺘﺎن ﺳﺎﮐﻦ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ‪ .‬ﻧﻈﺮ ﺷﺎه ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﻪ ﻣﺤﻠﻪ ﻫﺮﭼﻪ زودﺗﺮ ﺑﻪ‬
‫اﺻـﻔﻬﺎن وﺻـﻞ ﺷﻮﻧـﺪ و ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﯽ ﮐﺮدن اﯾﻦ ﻣﻘﺼﻮد ﺑﺎ ﺣﺮارت ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨـﺪ و از ﻫﻢاﮐﻨﻮن ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ‬
‫زﯾﺎد ﺷﺪه و ﺑﺮاي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺧﺎﻧﻪﺳﺎزي ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬آﻧﻘﺪر ﺗﺴﻬﯿﻼت از ﻗﺒﯿﻞ دادن زﻣﯿﻦ و ﭘﻮل ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر‬
‫داﺷﺖ ﺑﻪ زودي اﻟﺤﺎق ﻣﺤﻼت ﺑﻪ ﺷـﻬﺮ اﺻـﻔﻬﺎن ﻋﻠﻤﯽ ﺷﻮد و در اﯾﻦ ﺻﻮرت اﺻـﻔﻬﺎن و ﺣﻮﻣﻪ آن‪ ،‬از ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ و ﺣﺘﯽ رم ﺑﺰرگﺗﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺑـﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎ ﻫﻤﻪ ﯾـﮏ ﻃﺒﻘﻪ و ﻫﻢﺳـﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﺑﻨـﺎ ﺷـﺪه و ﺑﻪ ﺑﻠﻨـﺪي ﻋﻤـﺎرات‬
‫ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ‬
‫ﻧﻤﯽرﺳـﻨﺪ‪ -‬اﺻﻮﻻـ در ﻣﺸـﺮق زﻣﯿـﻦ اﺣﺘﯿـﺎﺟﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻤـﺎرات ﺑﻠﻨـﺪﺗﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ -‬ﺑـﺎ اﯾﻦ ﺣـﺎل ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎي ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺑﺮﺗﺮي دارﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺑﺎزارﻫـﺎ‪ ،‬واﻗﻌﺎ ﺑﯽﻧﻈﯿﺮﻧـﺪ و ﻫﻤﻪ ﺑﻨﺎﻫﺎي آﻧﺠﺎ ﺑﺰرگ و ﻋﺎﻟﯽ و ﻣﺴﺎوي و ﻣﻨﻈﻢ و داراي ﻣﻌﻤﺎري ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺧﻮﺑﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و‬
‫ﺑﻪﻋﻼـوه در آن اﻣﺘﻌﻪ و ﮐﺎﻻـ‪ ،‬از ﻫﺮ ﻧﻮع ﺑﻪ ﺣـﺪ وﻓﻮر وﺟﻮد دارد و داﻻنﻫـﺎ را ﻃﻮري ﺗﻘﺴـﯿﻢﺑﻨﺪي ﮐﺮدهاﻧـﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻗﺴـﻤﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺘـﺎﻋﯽ‬
‫ﺗﺨﺼﯿﺺ ﯾﺎﻓﺘﻪ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺗﺴﻬﯿﻞ اﻣﺮ داد و ﺳﺘﺪ را ﻓﺮاﻫﻢ آورده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺎروانﺳـﺮا ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺣـﺪ ﻟﺰوم ﺑﺮاي ﺧﺎرﺟﯿـﺎن وﺟﻮد دارد و ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺰرگ و داراي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻧﺴـﺒﺘﺎ ﺧﻮب و ﺗﺰﺋﯿﻨﺎت ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و‬
‫ﭼﻨﯿـﻦ ﺑـﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﺪ ﮐـﻪ ﻋﻼـوه ﺑﺮ ﺷـﺎه‪ ،‬اﺷــﺨﺎص دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﺴـﺎﻋﯽ ﺧـﻮد را در راه ﺑﻬﺒـﻮد وﺿـﻊ آﻧﻬـﺎ ﺻــﺮف ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ‬
‫ﻣﺴـﺠﺪﻫﺎﯾﯽ از ﻧﻮع ﭘﻨﺞ ﯾﺎ ﺷـﺶ ﻣﺴـﺠﺪي ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻣﭙﺮاﺗﻮران ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ در ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد؛ وﻟﯽ ﻣﯽﺗﻮان از‬
‫دو ﻣﺤﻞ اﺳﻢ ﺑﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻈﯿﺮ آﻧﻬﺎ در ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آﺛﺎر ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ ﺑﺮاﺑﺮ و ﺣﺘﯽ ﺑـﺪون ﺗﺮدﯾـﺪ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﺰﯾﺖ دارﻧﺪ؛ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ دو ﻣﺤﻞ‪ ،‬ﻣﯿﺪان ﺷﺎه ﯾﺎ ﻣﯿﺪان اﺻـﻠﯽ ﺷـﻬﺮ‪ ،‬واﻗﻊ در ﺟﻠﻮي ﻗﺼـﺮ ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﻮل آن ﺷﺸﺼﺪ و ﻧﻮد و‬
‫ﻋﺮض آن دوﯾﺴﺖ و ﺳﯽ ﻗﺪم ﻣﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬دور ﺗﺎ دور اﯾﻦ ﻣﯿﺪان را ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻣﺴﺎوي و ﻣﻮزون و زﯾﺒﺎ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ آﻧﻬﺎ در‬
‫ﻫﯿـﭻ ﻧﻘﻄﻪ ﻗﻄﻊ ﻧﺸـﺪه اﺳﺖ‪ .‬درﻫـﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﺰرگ و دﮐﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻢﺳـﻄﺢ ﺧﯿﺎﺑﺎن و ﭘﺮاﻣﺘﻌﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻻي آﻧﻬﺎ اﯾﻮانﻫﺎ و ﭘﻨﺠﺮهﻫﺎ و ﻫﺰاران‬
‫ﺗﺰﺋﯿﻨـﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮه زﯾﺒـﺎﯾﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آورده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﻔـﻆ ﺗﻨـﺎﺳﺐ در ﻣﻌﻤﺎري و ﻇﺮاﻓﺖ ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺠﻠﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻣﯿـﺪان‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﻋﻤﺎرتﻫﺎي ﻣﯿﺪان ﻧﺎووﻧﺎ در رم ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ و ﻏﻨﯽﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ اﮔﺮ ﺟﺮأت اﯾﻦ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻣﯿﺪان ﺷﺎه‬
‫را ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺮ آن ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﻢ ‪.‬‬
‫دور ﺗـﺎ دور ﻣﯿـﺪان در ﻧﺰدﯾﮑﯽ دﮐﺎنﻫﺎ ﻧﻬﺮ ﭘﺮآﺑﯽ ﺟﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ در وﺳﻂ آن ﺳـﻨﮓﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي رﻓﺖ و آﻣـﺪ ﭘﯿﺎدهﻫﺎ ﻗﺮار دادهاﻧـﺪ و‬
‫ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﻧﻬﺮ و دﮐﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ درﺧﺖﻫﺎي ﭘﺮ ﺷﺎخ و ﺑﺮگ‬
‫و ﯾﮑﺴﺎن ﮐﺎﺷـﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﻨـﺪ وﻗﺖ دﯾﮕﺮ وﻗﺘﯽ ﺑﺮگﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﺑﺮوﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﻗﺸـﻨﮓﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮه ﻋﺎﻟﻢ را ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد‪ .‬وﺳـﻂ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﯿﺪان ﺑﺎ ﺳﻨﮓﻫﺎي رﯾﺰ ﻓﺮش ﺷﺪه و ﺑﺮاي دوﯾﺪن ﯾﺎ اﺳﺐﺳﻮاري ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ از آن ﺑﻬﺘﺮ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫درب ورودي ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎه‪ ،‬در ﯾﮑﯽ از اﺿـﻼع ﻃﻮﻟﯽ ﻣﯿـﺪان ﺷﺎه واﻗﻊ ﺷﺪه؛ وﻟﯽ در وﺳﻂ آن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﺿـﻠﻊ ﻣﯿﺪان را‬
‫ﺑﻪ ﺳﻪ ﻗﺴـﻤﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬از ﯾﮏ ﻃﺮف ﯾﮏ ﺳﻮم و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ دو ﺳﻮم ﺑﺎ ﺿـﻠﻊ ﻋﺮﺿـﯽ ﻣﯿﺪان ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن ﺣﻘﯿﻘﺖ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ ،‬زﯾﺒﺎﯾﯽ اﯾﻦ درب ﺑﯿﺶ از ﻋﻈﻤﺖ و ﺷﮑﻮه آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺪري ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ‪ ،‬ﻣﺪﺧﻞ ورودي زﻧﺎن درﺑﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ درب آن ﻫﻨﻮز ﺑﺮﺟﺎي ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪه‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ درب اﯾﻦ ﻋﻤﺎرت‪ ،‬در ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﯿـﺪان‪ ،‬ﻣﺴـﺠﺪي اﺳﺖ ﺑﺎ ﮔﻨﺒـﺪي زﯾﺒﺎ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم دﯾﻮار آن از ﮐﺎﺷـﯽﻫﺎي ﻇﺮﯾﻒ و رﻧﮕﺎرﻧﮓ‬
‫ﻣﺰﯾﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬در ﺿـﻠﻊ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﻣﯿﺪان ﻣﺴﺠﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻌﻼ ﻣﺸﻐﻮل ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن آن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و در ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯿﺪان ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺎزار‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺮﯾﻨﻪ‬
‫آن ﺳـﺮ درب ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺎﻻـي آن دو ﺟﺎﯾﮕـﺎه ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﺮ روز ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب در آن ﻧﻘﺎره ﻣﯽزﻧﻨـﺪ و دو آﻫﻨﮓ‬
‫ﺟﻨﮕﯽ اﯾﺮاﻧﯽ و ﺗﺮك ﻣﯽﻧﻮازﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻮش‪ ،‬ﺧﻮش ﻣﯽآﯾﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮد ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﯿﺪان‪ ،‬در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻃﻨﯿﻦ ﻣﯽاﻓﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤـﻞ ﺗﻤﺎﺷـﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ اﺻـﻔﻬﺎن‪ ،‬ﺧﯿﺎﺑـﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻌﻼـ در ﺧـﺎرج از ﺷـﻬﺮ ﻗﺮار دارد؛ وﻟﯽ ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﮐﺮدم وﻗﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺤﻼت ﺟﺪﯾـﺪ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪ؛ ﮐﺎﻣﻼ در وﺳﻂ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻃﻮل اﯾﻦ ﺧﯿﺎﺑﺎن دو اﻟﯽ ﺳﻪ ﻣﯿﻞ و ﻋﺮض آن ﺷﺎﯾﺪ دو ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﭘﻨﺖ ﻣﻮﻟﻪ در رم ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺷـﺮوع اﯾﻦ ﺧﯿﺎﺑﺎن از ﺳﻤﺖ ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﭼﻬﺎرﮔﻮﺷﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ اﯾﻮانﻫﺎ و ﭘﻨﺠﺮهﻫﺎي زﯾﺎدي دارد و ﺑﺎ ﺗﺼﺎوﯾﺮ و‬
‫ﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎرﻫـﺎي ﺟـﺎﻟﺒﯽ ﺗﺰﺋﯿﻦ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﺑﺎﻻي اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻤﺎم ﺧﯿﺎﺑﺎن را ﺑﻪﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽﺗﻮان دﯾـﺪ و ﻏﺮض از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن آن ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﻗﺼـﺮ ﺷﺎه را ﻧﯿﺰ داﻻﻧﯽ ﺑﻪ آن ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬در ﮐﻨﺎر ﺧﯿﺎﺑﺎن‪ ،‬دﯾﻮارﻫﺎي ﯾﮑﺴﺎن و ﻣﻨﻈﻤﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در داﺧﻞ آﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﺎغﻫـﺎي ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ واﻗـﻊ ﺷـﺪه و ورود ﺑﻪ آﻧﻬـﺎ ﺑﺮاي ﺗﻔﺮج ﻣﺮدم آزاد اﺳﺖ و ﺑـﺎ اﻧﻌـﺎم ﻣﺨﺘﺼـﺮي ﺑﻪ ﺑﺎﻏﺒـﺎن‪ ،‬ﻣﯽﺗـﻮان ﺑﻪ ﺣـﺪ دﻟﺨـﻮاه از‬
‫ﻣﯿﻮهﻫﺎي آن ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣـﺪﺧﻞ اﯾﻦ ﺑﺎغﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﺎﺻـﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺎﻻي ﻫﺮ ﯾﮏ از دربﻫﺎ ﻋﻤﺎرات ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬وﻟﯽ زﯾﺒﺎﯾﯽ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺿـﻤﻦ ﮔﺮدش و ﺗﻔﻨﻦ وارد آﻧﻬﺎ ﺷﺪ و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﺷـﺨﺎص ﻏﺬاي ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ در آن ﺻﺮف ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد اﯾﻦ‬
‫ﻋﻤﺎرات آﻧﻘﺪر زﯾﺎد اﺳﺖ و ﻗﺮﯾﻨﻪﺳﺎزي و ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي در آﻧﻬﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ واﻗﻌﺎ زﯾﺒﺎﺗﺮ از آن ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺗﺼﻮر ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪﻋﻼـوه در داﺧـﻞ ﺑﺎغﻫـﺎ و ﺑﯿﺮون از آﻧﻬـﺎ‪ ،‬در ﺧﯿﺎﺑـﺎن‪ ،‬ﺻـﻔﻮف ﻃﻮﻻـﻧﯽ و ﻣﻨﻈﻢ درﺧﺘـﺎن اﻧﺒﻮﻫﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﺗﻨـﺎﺳﺐ و ﻧﻈﻢ آﻧـﺎن‬
‫ﻓﻮقاﻟﻌـﺎده اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻓﺎﺻـﻠﻪﻫﺎﯾﯽ ﭼﻨـﺪ و ﻏﺎﻟﺒﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي زﯾﺒﺎ‪ ،‬ﺣﻮضﻫﺎي ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ اﺷـﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ در وﺳﻂ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﻤﻠﻮ از آب اﺳﺖ و ﻫﺮ ﯾـﮏ از آﻧﻬـﺎ ﺗـﺎ ﮐﻨـﺎر ﻣﻌﺒﺮ ﻋﺮﯾﻀـﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻋﺒﻮر ﻣﺮدم ﭘﯿـﺎده و ﺳﻮار ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻬﺮ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ در ﺑﺴﺘﺮي ﺳـﻨﮕﯽ ﺟﺎرﯾﺴﺖ و ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﺧﯿﺎﺑﺎن را از وﺳﻂ آن ﻣﯽﭘﯿﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﻮضﻫﺎ را ﺳﯿﺮاب ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺴﯿﺎري‬
‫از اﯾﻦ ﺣﻮضﻫﺎ آب‪ ،‬از ﻓﻮارهﻫﺎ ﺟﻬﺶ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و در ﺑﻌﻀـﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت آﺑﺸﺎرﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺳـﺮازﯾﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮐﻒ ﭘﯿﺎدهروﻫﺎي‬
‫ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺳـﻨﮓﻓﺮش و ﺑﺮاي ﻋﺒﻮر اﻧﺴﺎن و اﺳﺐ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻓﺎﺻـﻠﻪﻫﺎﯾﯽ ﭼﻨﺪ ﺳـﻨﮓﻓﺮش ﻗﻄﻊ و در زﻣﯿﻦ ﮔﻞﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﮐﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﯿﺎﺑـﺎن را رودﺧـﺎﻧﻪاي ﻗﻄـﻊ ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻋﻤـﻖ آن زﯾـﺎد ﻧﯿﺴـﺖ و از ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻫﺰاران ﺟﻮﯾﺒـﺎري ﮐﻪ از ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎنﻫﺎي ﻧﺰدﯾـﮏ ﺳـﺮازﯾﺮ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮق اﯾﻦ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺟﻬﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻃﯽ ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ ﺑﻪ ﺷـﻌﺒﺎت ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﮐﻮﭼﮏ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ آب آن ﺑﻪ درﯾﺎ ﺑﺮﯾﺰد‪ ،‬دوﺑﺎره در زﻣﯿﻦ ﻓﺮو ﻣﯽرود‪.‬‬
‫روي اﯾﻦ رودﺧﺎﻧﻪ ﭘﻠﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﺎ از آﺟﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﻋﺮض آن از ﺗﻤﺎم ﭘﻞﻫﺎي رم ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﻃﻮل آن ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻪ اﻟﯽ ﭼﻬﺎر‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ آن ﭘﻞﻫـﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤـﺎري اﯾﻦ ﭘـﻞ ﺑﻪ ﻃﺮز ﻏﺮﯾﺒﯽ اﻧﺠـﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ و در دو ﻃﺮف آن ﻃﺎقﻧﻤﺎﻫﺎﯾﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﺮدم از زﯾﺮ و ﺑﺎﻻي‬
‫آن ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻈﺮ اﻧﺴـﺎن را ﺟﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬راﻫﺮوﻫـﺎي زﯾﺮ ﭘـﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﻫﻢﺳـﻄﺢ آب ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺧﻨﮑﯽ و‬
‫زﻣﺰﻣﻪ آب در ﻃﺒﻘﻪ زﯾﺮﯾﻦ ﭘﻞ ﺑﻪﺧﺼﻮص در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎنﻫﺎي ﮔﺮم ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻄﺒﻮع اﺳﺖ؛ ﺑﻪﻋﻼوه در ﺟﻬﺘﯽ ﮐﻪ آب ﺟﺮﯾﺎن دارد ﻧﺰدﯾﮏ ﭘﻞ‬
‫دﯾﻮاره ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﺳـﻨﮓ ﻗﺮار دادهاﻧﺪ ﺗﺎ آب از روي آن ﺳـﺮازﯾﺮ ﺷﻮد و ﺻﻮرت آﺑﺸﺎر ﮐﻮﭼﮑﯽ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﮕﯿﺮد و اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮه ﻧﯿﺰ در‬
‫ﺣﺪ ﺧﻮد ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺒﺎﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﭘﻞﻫﺎي اﺻﻔﻬﺎن‬
‫از ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ اﻧﮕﻠﺒﺮت ﮐﻤﭙﻔﺮ)‪ ، (Engelbert Kaempfer‬ﭼﺎپ ﺳﺎل ‪1712‬‬
‫ﺑﺎغ ﻫﺰار ﺟﺮﯾﺐ اﺻﻔﻬﺎن‬
‫از ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮاﻟﯿﻪ ﺷﺎردن‪ ،‬ﭼﺎپ ﭘﺎرﯾﺲ ‪1811‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از اﯾﻦ رودﺧـﺎﻧﻪ ﺧﯿﺎﺑـﺎن ﮐﻤﺎﮐـﺎن ﺑﺎ ﻫﻤﺎن دﯾﻮارﻫﺎ و درﺧﺘﺎن و ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺑﺎغﻫﺎ و ﺣﻮضﻫﺎ اداﻣﻪ دارد؛ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و‬
‫ﺑﺎغﻫـﺎي اﻃﺮاف آن‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺷـﺎه ﺗﻌﻠﻖ ﻧـﺪارد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﺷـﺨﺎص ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﻃـﺎﻋﺖ از دﺳـﺘﻮر ﺷـﺎه و ﺣﻔﻆ زﯾﺒﺎﯾﯽ‬
‫ﺧﯿﺎﺑﺎن در ﺳﺎﺧﺘﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺳﺒﻘﺖ ﺟﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺑﻪ ﺑﺎغ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﺑﺎغ ﻫﺰار ﺟﺮﯾﺐ ﻧﺎم دارد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺑـﺎغ و ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﺧﯿﺎﺑـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑـﺪان اﺷﺎره ﮐﺮدم‪ ،‬اﻣﺮوز ﺑﻪ اﺳﻢ ﭼﻬﺎرﺑﺎغ ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣﯽﺷﻮد؛ زﯾﺮا در اﺻﻞ ﺑﺎغﻫﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪاي در اﯾﻦ‬
‫ﻣﺤﻞ وﺟﻮد داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ از ﻣﺠﻤﻮع آﻧﻬﺎ‪ ،‬وﺿﻊ ﻓﻌﻠﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه‪.‬‬
‫ﺳﻄـﺢ ﺑﺎغﻫـﺎ ﯾﮑﯽ ﺑﺎﻻـﺗﺮ از دﯾﮕﺮي ﻗﺮار دارد؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻋﺒﻮر از آﻧﻬﺎ ﺑﺎ اﺳﺐ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﺟﺰ رﺷـﺘﻪ‬
‫درﺧﺘﺎن ﭘﺮﺷﺎخ و ﺑﺮگ ﻣﯿﻮه وﺟﻮد ﻧـﺪارد و ﺗﻤﺎم آﻧﻬﺎ آﻧﻘـﺪر ﮐﻮﺗﺎﻫﻨـﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎدهﻫﺎ و ﺳﻮاران ﺑﺎ دﺳﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﯿﻮه ﺑﭽﯿﻨﻨﺪ و ﺑﻪﻋﻼوه‬
‫ﻫﺮ ﻣﺤﻮﻃﻪاي ﻣﺨﺼﻮص درﺧﺘـﺎن ﺧﺎﺻـﯽ اﺳﺖ؛ ﻣﺜﻼ ﯾﮏ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺨﺼﻮص درﺧﺘﺎن اﻧﺠﯿﺮ و ﻣﺮﺑﻊ دﯾﮕﺮ ﻣﺨﺼﻮص درﺧﺘﺎن ﻫﻠﻮ اﺳﺖ و‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ اﻟﯽ آﺧﺮ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﺎغﻫﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺷﺎه ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﻣﺮدم ﺑﺎ آزادي ﮐﺎﻣﻞ از آن اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و آﻧﻘﺪر ﻣﯿﻮه در آن وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﺷﻬﺮ‬
‫ﮐﺎﻓﯽ و ﺣﺘﯽ زﯾﺎد اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﺮض و ﻃﻮل ﺑﺎغ راﻫﺮوﻫﺎي زﯾﺎدي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ اﻃﺮاف آن را درﺧﺖﻫﺎي ﺳـﺮو ﮐﺎﺷـﺘﻪاﻧﺪ و اﯾﻦ ﻣﻌﺎﺑﺮ‬
‫ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي ﻃﻮﯾﻠﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺘﻬﺎي آﻧﻬﺎ دﯾﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬از آﺧﺮﯾﻦ ﺑﺎغ ﮐﻪ از ﻫﻤﻪ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻬﺮي ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺳـﭙﺲ دﯾﻮاري آن را‬
‫ﻣﺤﺪود ﻣﯽﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي ﮐﻪ ﭼﻬﺎرﺑﺎغ را ﻗﻄﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ در زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺑﻪ آن ﻧﻤﯽرﺳـﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﭼﻨﺪان دﺳﺖ ﮐﻤﯽ ﻧﯿﺰ از آن ﻧﺪارﻧﺪ؛ زﯾﺮا‬
‫آب ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﻓﺮاوان اﺳﺖ ﮐﻪ از وﺳﻂ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻬﺮي ﻣﯽﮔﺬرد و وﺿﻊ ﺳﻠﺴـﻠﻪ درﺧﺘﺎن و ﮐﯿﻔﯿﺎت دﯾﮕﺮ ﮐﻪ وﻗﺖ را ﺑﻪ ﺗﺸـﺮﯾﺢ آن‬
‫ﺗﻠﻒ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺤﻮ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﭼﻬﺎرﺑﺎغ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮدهام‪.‬‬
‫رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻦﮐﻪ ﭼﻬﺎرﺑﺎغ ﺑﻪ ﺷﺎه ﺗﻌﻠﻖ دارد‪ ،‬واﻗﻌﺎ داراي ﻋﻈﻤﺘﯽ ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ اﺳﺖ و ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺎ ﻃﯿﺐ ﺧﺎﻃﺮ اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﯿﺎﺑﺎن‬
‫ﭘﻮﭘﻮﻟـﻮ در رم و ﺧﯿﺎﺑـﺎن ﭘﻮﺟﻮ رﺋـﺎل در ﻧﺎﭘـﻞ و ﺧﯿﺎﺑـﺎن ﺧـﺎرج از ﺷـﻬﺮ ژن و ﺧﯿﺎﺑـﺎن ﻣﻮﻧﺮآل در ﺷـﻬﺮ ﭘـﺎﻟﺮﻣﻮ ﻫﯿـﭻ ﮐـﺪام ﺑﻪ ﭘـﺎي آن‬
‫ﻧﻤﯽرﺳﻨﺪ‪ .‬دو ﭼﯿﺰ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﺷﻬﺮ دﯾﺪم ﮐﻪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻋﻈﻤﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺿﻊ ﺧﺎﺻﯽ ﮐﻪ دارﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ درﺑﺎره آﻧﻬﺎ‬
‫ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﺑﺪﻫﻢ‪ .‬ﯾﮑﯽ اﯾﻦﮐﻪ در اﺻـﻄﺒﻞ ﺷﺎه ﮐﻪ دور از ﻗﺼـﺮ ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺎري ﮔﺮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻨﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﺴﺎﺟﺪ اﺳﻼﻣﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫آن دﯾـﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬وﺟﻮد دارد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻨـﺎر ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ وﺟﻮد ﻣﺴـﺠﺪي در ﻧﺰدﯾـﮏ آن و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻗﺼـﺪ روﺷﻦ ﮐﺮدن اﻃﺮاف ﯾﺎ ﺑﺮاي‬
‫دﻋﻮت ﻣﺆذن از ﻣﺮدم ﺑﺮاي اداي ﻓﺮﯾﻀﻪ ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﯾﺎ اﻣﺜﺎﻟﻬﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه؛ وﻟﯽ از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺻﺪر ﺗﺎ ذﯾﻞ آن از‬
‫ﮐﻠﻪ ﺑﺰﻫـﺎي ﮐﻮﻫﯽ و ﺣﯿﻮاﻧﺎت وﺣﺸـﯽ دﯾﮕﺮي ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺷـﺪه‪ ،‬ﮐﻪ ﯾﮏ ﺷﺎه ﯾﺎ ﯾﮑﯽ از ﺧﻮﯾﺸﺎن او ﮐﻪ ﺳﺎزﻧـﺪه ﻣﻨﺎر ﺑﻮده اﺳﺖ؛ در ﯾﮏ‬
‫وﻫﻠﻪ ﺷﮑﺎر‪ ،‬ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ را زده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﻨـﺎر ﺑﻠﻨـﺪ اﺳﺖ و ﮐّﻠﻪﻫﺎ ﯾﮑﯽ در ﮐﻨﺎر دﯾﮕﺮي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﻌـﺪاد آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﻫﺰار ﻣﯽرﺳـﺪ ﻣﻊاﻟﻮﺻﻒ اﯾﻦ اﻣﺮ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺷـﮑﺎر ﺷﺪهاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻌﺠﺐ ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﻧﯿﺰ ﺷﺎه ﺑﺪان ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﮑﺎرﻫﺎ ﭼﻨﺪﯾﻦ روز ﺑﻪ ﻃﻮل‬
‫ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ و ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ ﺑﺮاي ﺧﺎرج ﮐﺮدن ﺣﯿﻮاﻧﺎت از ﺟﻨﮕﻞ‪ ،‬در آن ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬رويﻫﻢرﻓﺘﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎر‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﮐﻠﻪ ﺣﯿﻮان و‬
‫ﺷﺎخﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از آن ﺧﺎرج ﺷـﺪه‪ ،‬ﺣﮑﺎﯾﺖ از ذوق ﻏﯿﺮ ﻋﺎدي و ﻋﺠﯿﺐ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ‬
‫ﭘـﺎي ﺷﺎه ﻧﻤﯽرﺳـﻨﺪ و اﮔﺮ ﻓﺮﺻﺘﯽ دﺳﺖ داد و ﺧـﺪا ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮاي ﺷـﻤﺎ از ﮐﺎرﻫﺎي ﻋﺠﯿﺐ و ﻏﺮﯾﺐ و ﻫﻮسﻫﺎي او ﺣﻀﻮرا داﺳـﺘﺎنﻫﺎ‬
‫ﺧﻮاﻫﻢ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﻣﻨﺎر ﻋﺠﯿﺐ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻨﺎرﮐﻠﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ در اﺻـﻔﻬﺎن دﯾﺪم‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﻣﺪﺧﻞ ﻗﺼـﺮ ﺷﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎه ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺳـﻔﺮاي ﺧﺎرﺟﯽ و ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﺎن را در آﻧﺠﺎ‬
‫ﻣﯽﭘـﺬﯾﺮد و ﺿـﯿﺎﻓﺖﻫﺎ را در آن ﻣﺤﻞ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽدارد‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﻣـﺪﺧﻞ ﻗﺼـﺮ را ﺑـﺪﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻗﺼـﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺎه در آن‬
‫زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺧﯿﻠﯽ دورﺗﺮ و داﺧﻞ ﺑﺎغ اﺳﺖ و ﻃﺒﻖ ﻋﺎدت ﺣﮑﻤﺮاﻧﺎن ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻫﯿـﭻﮐﺲ ﺣﻖ ﻧﺪارد از اﻃﺮاف آن‬
‫ﻋﺒﻮر ﮐﻨـﺪ ﯾـﺎ داﺧـﻞ آن ﺷﻮد؛ وﻟﯽ در داﺧﻞ ﻣﯿـﺪان و ﺑﺎﻻي اوﻟﯿﻦ ﻣـﺪﺧﻞ‪ -‬ﮐﻪ آن را ﻣﺤﺘﺮم ﻣﯽﺷـﻤﺎرﻧﺪ و ﻫﯿـﭻﮐﺲ ﭘﺎ روي آﺳـﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﭼﻮﺑﯽ آنﮐﻪ ﻗﺪري ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﯽﮔﺬارد و ﺣﺘﯽ در ﻣﻮاﻗﻊ ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻣﺎﮐﻦ ﻣﻘﺪس آن را ﻣﯽﺑﻮﺳﻨﺪ‪ -‬ﻋﻤﺎرت‬
‫ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻈﻤﺘﯽ ﻧﺪارد؛ وﻟﯽ در ﻋﻮض داراي زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺧﺎﺻﯽ اﺳﺖ و ﻗﺒﻼ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده آن را ذﮐﺮ ﮐﺮدهام‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﺷﺎه ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ از ﻗﺼـﺮ ﺧﺎرج ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﻣﯽﺷﻮد و از ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ از داﺧﻞ ﻗﺼﺮ او ﺗﺎ ﻣﺪﺧﻞ ﺧﺎرﺟﯽ اداﻣﻪ دارد‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽراﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﺎﯾﻞ ﻫﺴﺘﻢ اﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﺑﺪ‬
‫ﮐﻠﻪﻣﻨﺎر در اﺻﻔﻬﺎن‬
‫از ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮاﻟﯿﻪ ﺷﺎردن‬
‫و اﮔﺮ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﺿـﻤﻦ ﺻـﺤﺒﺖ ﺑﺎ ﺷﺎه ﻣﻮردي ﭘﯿﺪا ﮐﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ او ﺧﻮاﻫﻢ ﮔﻔﺖ؛ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﯾﮏ راﻫﺮوي ﺑﻠﻨﺪ و ﻣﺴﻘﻒ ﺑﯿﻦ ﻗﺼﺮ‬
‫و ﻣﺪﺧﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ وي ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﭘﯿﺎده آن را ﺑﭙﯿﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻓﻌﻼ وﺿﻊ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﺎﻻي ﻋﻤﺎرت‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻃﺒﻘﻪ دارد‪ ،‬از ﭘﻠﮑﺎن ﻣﺎرﭘﯿﭽﯽ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ آن ﻫﻢ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﻠﯿﻘﻪ ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪاي‬
‫ﻣﺮﮐﺐ اﺳﺖ از ﯾـﮏ اﺗـﺎق ﺑﺰرگ در وﺳـﻂ ﺑﺮاي ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽ و اﺗﺎﻗﻬـﺎي ﻣﺘﻌـﺪد ﮐﻮﭼﮏ دﯾﮕﺮ در اﻃﺮاف آن‪ .‬در ﻗﺴـﻤﺖ ﺟﻠﻮ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﻣﯿﺪان و در ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻘﺐ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎغ‪ ،‬اﯾﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ روي زﻣﯿﻦ آن ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻨﺪ و ﻣﻨﻈﺮه اﻃﺮاف را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺗﺎقﻫـﺎي ﮐﻮﭼـﮏ ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي از راهﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻣﺮﺗﺒـﻂ ﺷﺪهاﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺮار ﮔﻔﺘﻪ ﻣﺴـﺘﺤﻔﻆ‪ ،‬در ﻋﻤﺎرت ﭘﺎﻧﺼـﺪ درب‬
‫ﮐﻮﭼـﮏ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺒـﺎﯾﯽ اﯾﻦ ﺧـﺎﻧﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺎﺷـﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم دﯾﻮارﻫﺎ از ﺻـﺪر ﺗﺎ ذﯾﻞ ﺗـﺬﻫﯿﺐ و ﺑﺎ ﻣﯿﻨﯿﺎﺗﻮرﻫﺎي‬
‫ﺑﺴـﯿﺎر ﻇﺮﯾﻒ و اﻟﻮان ﻣﻨﻘﺶ ﺷﺪه اﺳﺖ و در ﺑﯿﻦ ﻃﻼﮐﺎريﻫﺎ و رﻧﮓﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬در ﺑﻌﻀـﯽ ﻧﻘﺎط روي دﯾﻮار ﮐﻨﺪهﮐﺎريﻫﺎﯾﯽ ﺷﺪه‬
‫ﮐﻪ واﻗﻌﺎ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺧﺎﺻـﯽ دارد؛ ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ دﯾﻮارﻫﺎ ﻧﻤﯽداﻧﻢ از ﮔـﭻ ﻣﺨﺼﻮص ﯾﺎ ﭼﻪ ﻣﺎده دﯾﮕﺮي ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪهاﻧـﺪ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ‬
‫ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ و ﺻﺎﻓﯽ‪ ،‬درﺧﺸـﺶ و ﺟﻼي ﺧﺎﺻـﯽ دارﻧـﺪ و ﮔﻮﯾﯽ از ﺣﺮﯾﺮ ﺳـﻔﯿﺪﻧﺪ و روي آﻧﻬﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻄﻮط ﺳـﯿﺎه ﮐﻨﺪهﮐﺎري؛ ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﺑﺮق ﻃﻼ و رﻧﮓ ﻻﺟﻮردي و رﻧﮓﻫﺎي ﺗﻨﺪ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺮحﻫـﺎ زﯾـﺎد ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪاﻧﻪ ﻧﯿﺴـﺖ؛ وﻟﯽ ﭘﺮﺧﺮج و ﭘﺮﮐـﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻘﻒﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﺰﯾﻦ ﺑﻪ ﻃﻼﮐـﺎري و ﻧﻘﺶ و ﻧﮕـﺎر ﻣﺨﺘﻠـﻒ و ﮔـﭻﮐﺎري و‬
‫ﻓﺮورﻓﺘﮕﯽ و ﺑﺮآﻣﺪﮔﯽﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳـﻠﯿﻘﻪ ﺧﺎص و ﻏﯿﺮﻣﺄﻧﻮس ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه و ﺳـﻄﺢ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺳـﻘﻒﻫﺎ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ‬
‫ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﺗﺰﺋﯿﻨﺎت ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﺎ دﯾﮕﺮي ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي ﺳـﻘﻒﻫﺎ زﯾﺒﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﻃﺮف ﻣﺎ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽﻫﺎ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻘﻠﯿـﺪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ در ﺑﻐـﺪاد ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﺎش دﺳـﺘﻮر دادم ﺑﺎ دﻗﺖ ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎر ﺳـﻘﻒ اﺗﺎق ﻣﺎ را ﮐﻪ ﺷﺒﯿﻪ ﻫﻤﯿﻦﻫﺎ‬
‫ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺳﺎدهﺗﺮ و ﮐﻢﮐﺎرﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﮑﺸﺪ و آن را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ رم ﺧﻮاﻫﻢ آورد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻄﻤﺌﻨﺎ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻫﻤﮕﺎن ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و دﺳﺘﻮر‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد از آن ﺗﻘﻠﯿﺪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀـﯽ ﭘﻨﺠﺮهﻫـﺎ ﻧﯿﺰ واﻗﻌـﺎ ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ ﺗﻘﻠﯿـﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﻨﺠﺮهﻫﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ در ﺑﺎﻻي اﺗﺎق واﻗﻊ ﺷـﺪه؛ زﯾﺮا ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻮر از آﻧﻬﺎ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑـﺎز ﮐﺮدن آﻧﻬـﺎ ﻣﻮرد ﻟﺰوم ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ داﺧـﻞ اﺗﺎق از ﻧﻈﺮ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن و اﻏﯿﺎر ﻣﺤﻔﻮظ و‬
‫ﻣﺴﺘﻮر ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬داﺋﻤﺎ آن را ﺑﺴﺘﻪ ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارﻧﺪ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﯾﮏ ﻗﺎب ﭼﻮﺑﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﻤﺎم ﭘﻨﺠﺮه ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ و ﺑﺎ ﻗﺮار‬
‫دادن آن روي ﻣﯿﺰ ﯾﺎ ﺟﺎي ﻫﻤﻮار دﯾﮕﺮي‪ ،‬داﺧﻠﺶ را ﭘﺮ از ﺧﻤﯿﺮ ﻣﺎﯾﻪ ﮔﭻ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ﺧﻤﯿﺮ‪ ،‬در داﺧﻞ‬
‫ﭼﻬﺎرﭼﻮب‪ ،‬ﻗﺸـﺮي از ﮔـﭻ ﯾﮑﺪﺳﺖ و ﻣﺴـﻄﺢ ﮐﻪ ﻗﻄﺮ آن از ﯾﮏ اﻧﮕﺸﺖ ﻣﺘﺠﺎوز ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ و ﺑﻌﺪا آن را ﺟﻠﻮي ﭘﻨﺠﺮه‬
‫ﻧﺼﺐ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﻣﺴـﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ اﯾﻦ ﻗﺎب ﭘﺮﮔﭻ آﻧﺠﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﻧﻔﻮذ ﻧﻮر ﺑﻪ داﺧﻞ اﺗﺎق ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﯿﻠﻪ‬
‫ﻇﺮﯾﻒ آﻫﻨﯽ‪ ،‬ﮔـﭻ را ﺑـﺎ دﻗﺖ ﺗﻤـﺎم ﺳﻮراخ ﮐﺮده و ﻫﺰاران ﺷـﮑﻞ زﯾﺒـﺎ و اﻧﻮاع ﮔـﻞ و ﺑﻮﺗﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﺒﺖﮐﺎري در داﺧﻞ آن ﺣﮏ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﻧﻮر از ﻃﺮﯾﻖ اﯾﻦ ﻧﻘﻮش ﺑﻪ ﻣﻘـﺪار ﮐـﺎﻓﯽ وارد اﺗـﺎق ﻣﯽﺷﻮد؛ ﺑﻪﻋﻼـوه در ﺑﻌﻀـﯽ ﺗﺎﻻرﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻮراخ ﺑﺰرﮔﯽ داﯾﺮه ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ‬
‫اﺷـﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ دﯾﮕﺮ در ﺟﻠﻮي ﭘﻨﺠﺮهﻫـﺎ ﺗﻌﺒﯿﻪ و ﺷـﯿﺸﻪﻫﺎي اﻟﻮان ﺟﻠﻮي آن ﻧﺼﺐ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ ﻧﻮر از ﻣـﺎوراي آن ﺑﻪ داﺧﻞ ﺑﺘﺎﺑـﺪ در‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ از ﺗﺮﮐﯿﺐ اﯾﻦ روزﻧﻪﻫﺎ و ﺳﻔﯿﺪي ﮔﭻ و ﺗﺎﺑﺶ ﻧﻮر ﺑﻪ داﺧﻞ اﺗﺎق‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮه ﺣﻘﯿﻘﺘﺎ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫در داﺧـﻞ اﯾﻦ ﻋﻤـﺎرت‪ ،‬روي دﯾﻮارﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﮏﺗﮏ و ﻧﺎدر ﭼﻬﺎرﭼﻮﺑﻬﺎﯾﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ داﺧﻞ آن را ﻧﻘﺎﺷـﯽ ﮐﺮدهاﻧـﺪ؛ وﻟﯽ ﭼﻮن‬
‫اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﺎ ﻋﺎدت ﻧﺪارﻧـﺪ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﯾﺎ اﺳﺎﻃﯿﺮ و اﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎ را ﻣﺠﺴﻢ ﺳﺎزﻧـﺪ؛ اﯾﻦ ﻧﻘﺎﺷـﯽﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﺎ‬
‫دﺳـﺘﻪﺟﻤﻌﯽ زﻧﺎن و ﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﺎ ﺻـﺮاﺣﯽ ﺷـﺮاب در دﺳﺖ دارﻧﺪ؛ ﺑﺮﺧﯽ در ﺣﺎل ﻧﻮﺷﯿﺪن ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻋﺪهاي ﻣﺴﺖ و اﻓﺘﺎن و ﺧﯿﺰان‬
‫در ﺣﺮﮐﺘﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ از ﺗﺼـﺎوﯾﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﺤـﻮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗـﻮان آﻧﻬـﺎ را ﺟﺰ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ وﻧـﻮس و ﺑـﺎﮐﻮس ﮐﻪ در ﻫﻢ آﻣﯿﺨﺘﻪاﻧـﺪ ﺑﻪ ﭼﯿﺰ‬
‫دﯾﮕﺮي ﺗﺸﺒﯿﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺷﺨﺼـﯿﺖﻫﺎي اﯾﻦ ﺗﺼـﺎوﯾﺮ ﻫﻤﻪ در ﻟﺒـﺎس اﯾﺮاﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ ﺗﺼـﺎوﯾﺮي از اﺷﺨﺎﺻـﯽ ﮐﻪ ﮐﻼـه ﺑﻪ ﺳـﺮ دارﻧـﺪ ﻧﯿﺰ دﯾـﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﺗـﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻓﺮﻧﮕﯽﻫﺎ را ﻣﺠﺴﻢ ﮐﻨﻨـﺪ‪ -‬اﻟﺒﺘﻪ ﺟﺰ ﮐﻼه ﺑﻘﯿﻪ ﻟﺒﺎس ﻫﯿـﭻ ﺷـﺒﺎﻫﺘﯽ ﺑﻪ اﻟﺒﺴﻪ ﻏﺮﺑﯽﻫﺎ ﻧـﺪارد‪ -‬و ﻧﺸﺎن دﻫﻨـﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺤﻠﯽﻫﺎ در ﻋﻮاﻟﻢ ﺟﻨﻮنآﻣﯿﺰ ﻣﺴﺘﯽ و ﺑﯽﺧﺒﺮي‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ و ﺑﯽﺷﺮﯾﮏ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻘﺎﺷﯽﻫﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد رﻧﮓﻫﺎي ﻇﺮﯾﻒ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﺷﯿﺎﻧﻪ ﺗﺮﺳﯿﻢ‬
‫ﺷـﺪه و ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ اﺷـﺨﺎص ﺑﯽاﻃﻼـع از ﻫﻨﺮ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪهاﻧـﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﯿﻢ دارم ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﺷﺎه ﺑﻌـﺪ از دﯾـﺪن‬
‫آﺛﺎري ﭼﻨﺪ از ﻧﻘﺎش ﻣﻦ‪ ،‬ﻗﺼﺪ ﻧﮕﻪداﺷﺘﻦ آن را ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻞ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎغ ﮔﻠﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎي آن ﺑﺮاي ﻣﻦ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮد؛ وﻟﯽ ﻓﻌﻼ‬
‫از آن ﻣﻨﺼـﺮف ﺷـﺪم ﺗﺎ ﻓﺼﻞ ﮔﻞ ﻓﺮا رﺳـﺪ و ﻣﻨﻈﺮه آن زﯾﺒﺎﺗﺮ ﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺧﻮد ﺷﺎه در اﺻـﻔﻬﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺪ اﯾﻦ اﺑﻨﯿﻪ و‬
‫ﻗﺼﻮر را ﺑﺒﯿﻨـﺪ؛ وﻟﯽ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ وي ﻏـﺎﯾﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﻀـﯽﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣـﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺼﻮﺻـﯽ و ﻣﺤﺮﻣـﺎﻧﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ آﻧﻬﺎ را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در‬
‫ﻋﻤﺎرت ﺷﺎه ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﺪﯾﺖ و ﺣﺮارت ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ ﻣﺸـﻐﻮل ﺗﻌﻤﯿﺮات و ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﮐﺮدن اﺛﺎﺛﯿﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﮐﺎخ ﻓﻘﻂ در‬
‫ﻣﻮاﻗﻊ رﺳـﻤﯽ ﺗﻌﺪاد ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺤﺪودي از ﻣﻘﺮﺑﯿﻦ ﮐﻪ اﺟﺎزه ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ داﺧﻞ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻘﯿﻪ‪ -‬و در ﻣﻮاﻗﻊ ﻏﯿﺮ رﺳـﻤﯽ ﻫﻤﻪ‪ ،‬از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻘﺮﺑﺎن‪ -‬در داﺧﻞ ﻣﯿـﺪان ﻣﯽاﯾﺴـﺘﻨﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ ﺗﺎ ﺷﺎه ﺑﺎ اﺳﺐ از درب ﻋﻤﺎرت ﯾﺎ درب ورودي ﻗﺼـﺮ ﮐﻪ ﻣﺨﺼﻮص زﻧﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺎرج ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷـﺎه ﯾﻮﻣﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﯿـﺪان ﻣﯽآﯾـﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ اوﻗـﺎت اﺷﺨﺎﺻـﯽ را در آنﺟـﺎ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻣﯽﭘـﺬﯾﺮد و ﺑﻌﻀﺎ اﺳﺐ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳـﻤﺖ و آن ﺳـﻤﺖ‬
‫ﻣﯽراﻧـﺪ و ﮔﺎهﮔﺎه ﺑﻌﻀـﯽﻫﺎ را ﻃﺮف ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﯽدﻫـﺪ و اﺣﯿﺎﻧﺎ اﻓﺮادي را اﺣﻀﺎر و آﻧﻬﺎ را وﺳﻂ ﻣﯿﺪان ﺑﻪ ﺻـﺮف ﻏﺬا و ﻧﻮﺷـﯿﺪﻧﯽ‬
‫دﻋﻮت ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﮔـﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ در ﻣﯿـﺎن ﮐﺮﻧﺶ و ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﺗﮑﺮﯾﻢ ﻫﻤﺮاﻫـﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف و آن ﻃﺮف ﻣﯽرود؛ وﻟﯽ ﺑﯿﺸـﺘﺮ اوﻗـﺎت ﻣﺎﯾـﻞ ﺑﻪ‬
‫دﯾﺪار ﻫﯿﭻﮐﺲ ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﯿﻞ دارد ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﺎزار رود ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﺪ ﻣﺮدم ﭼﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ وﻗﺖ او ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽﮔﺬرد‪.‬‬
‫ﻣﻦ در اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﺮاي ﮐﻨﺠﮑﺎوي‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ دﯾﺪن ﺷـﯿﺮ و ﺑﺒﺮ و اﻣﺜﺎل آنﮐﻪ ﻓﺮاوان اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﯾﺪن ﻓﯿﻞﻫﺎي ﺳﻪﮔﺎﻧﻪاي ﮐﻪ از ﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺎه‬
‫ﭘﯿﺸـﮑﺶ ﮐﺮدهاﻧـﺪ رﻓﺘﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﯿﻞﻫـﺎ در ﻧﻮع ﺧﻮد ﮐﻮﭼـﮏ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﻓﯿﻞﻫـﺎي ﺑﺰرگ را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ از آن ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﺑﯿﺮون‬
‫آورد‪ .‬ﺑـﺎ وﺟﻮد ﮐﻮﭼﮑﯽ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﻧـﺪازه ﯾﮏ ﺑﺮاﺑﺮ و ﻧﯿﻢ اﻧﺴﺎن و ﺣﺠﻢ ﺟﺜﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺑـﺪن‬
‫ﻓﯿﻞﻫـﺎ از ﺧﺮﻃﻮم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗـﺎ ﺑﻘﯿﻪ ﻧﻘﺎط ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي رﻧﮓ و ﮔﻮشﻫﺎي آﻧﺎن ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑﺎل ﺧﻔﺎش اﺳﺖ و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﮔﻮش و ﺧﺮﻃﻮم ﻓﯿﻞ ﺑﺎ‬
‫ﻧﻘﺎﺷﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻓﯿﻞﻫﺎي ﻫﻨﺪي دﯾﺪهاﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺨﺘﺼﺮي ﻓﺮق دارد‪ .‬ﺑﺪن اﯾﻦ ﺣﯿﻮان ﭘﺸﻢ ﻧﺪارد و ﺧﺮﻃﻮم ﺧﻮد را ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ راﺣﺘﯽ ﻫﺮﭼﻪ‬
‫ﺗﻤﺎمﺗﺮ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳـﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﭽﺮﺧﺎﻧـﺪ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳـﺘﻔﺎده دﺳﺖ را از آن ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻔﺎﺻﻞ ﻓﯿﻞ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﺣﯿﻮاﻧﺎت اﺳﺖ و‬
‫ﻫﺮﭼﻪ ﺟﺰ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻪاي ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫دراز ﮐﺸـﯿﺪن و ﺑﺮﺧﻮاﺳـﺘﻦ ﻓﯿﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮﯾﻊ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬وﻟﯽ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺰرﮔﯽ ﺟﺜﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﻋﻤﺎل او ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺣﯿﻮاﻧﺎت‬
‫دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺪون اﯾﻦﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰي اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻧﻘﺎش ﺷـﮑﻞ او را ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐﺸـﯿﺪ و ﻣﻦ ﻧﯿﺰ در ﮐﺘﺎﺑﭽﻪ ﯾﺎدداﺷﺖ ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﺗﻤـﺎم ﺣﺮﮐﺎت اﯾﻦ ﺣﯿﻮان را ﺛﺒﺖ ﮐﺮده و ﻧﻮﺷـﺘﻪام ﮐﻪ وﺿﻊ اﻃﺎﻋﺖ او از ﻓﯿﻞﺑﺎن ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﭼﻪ ﻧﺤﻮ ﺑﺎ ﺧﺮﻃﻮم ﺧﻮد آبﻫﺎ را ﺑﻪ‬
‫اﻃﺮاف ﻣﯽﭘﺎﺷﺪ و ﺟﻮﯾﺒﺎر ﮐﻮﭼﮏ در روي زﻣﯿﻦ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآورد و ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻓﯿﻞﺑﺎن اﻋﻤﺎل ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ و ﻃﺮز ﻏﺬا ﺧﻮردن و آﺷﺎﻣﯿﺪن او ﺑﻪ ﭼﻪ ﻧﺤﻮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫـﺪاﯾﺖ ﻓﯿﻞ و ﺗﺄدﯾﺐ او‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺮﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﯾﺎ ﭼﻮب اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﭼﻮب ﺑﺰرﮔﯽ را ﮐﻪ ﺳـﺮ آن آﻫﻦ ﻧﻮكﺗﯿﺰي ﻗﺮار دارد‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺑـﺪن او ﻓﺮو ﮐﻨﻨـﺪ و در ﺳـﺮ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﭼﻮب‪ ،‬ﮐﻠﻨﮕﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ داﺋﻤﺎ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﯾﺎ ﮔﻮش او ﻣﯽزﻧﻨـﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳـﺨﺘﯽ و ﺳـﻄﺒﺮي‬
‫ﭘﻮﺳﺖ و ﮔﻮﺷﺖ او‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﭼﺎرهاي ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﻣﻮﻗﻊ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺪري از ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان و ﺳﮑﻨﻪ و ﻗﻮاي اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ و رﺷﺘﻪ اﻣﻮر آن ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫*** اﻃﺮاف اﺻـﻔﻬﺎن ﺳـﺮﺳﺒﺰ و ﺣﺎﺻﻞﺧﯿﺰ و داراي ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪﻟﯽ اﺳﺖ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل وﺿﻊ ﺑﺴـﯿﺎر ﺟﺎﻟﺒﯽ دارد؛ زﯾﺮا ﮐﺎﻣﻼ ﻫﻤﻮار و‬
‫در ﻋﯿـﻦ ﺣـﺎل داراي ﺗﭙـﻪ و ﻣـﺎﻫﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤـﻮار از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ اﻧﺴـﺎن در ﻣﻮﻗـﻊ راه رﻓﺘﻦ از دﺷﺖ ﻣﺴـﻄﺤﯽ ﻋﺒـﻮر ﻣﯽﮐﻨـﺪ و‬
‫ﻧـﺎﻫﻤﻮار از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ ﭘﺮ از ﺗﭙﻪﻫـﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺮز ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ و ﻣﺠﺰا از ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﮔﻮﯾﯽ در روي ﺗﺨﺘﻪ ﺷـﻄﺮﻧﺞ‪،‬‬
‫ﻃﺎسﻫﺎي ﭼﻨـﺪي را ﺑﻪﻃﻮر ﭘﺮاﮐﻨـﺪه رﻫﺎ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻏﺎﻟﺒﺎ در وﺳﻂ ﭼﻤﻦزار ﺳـﺮﺳﺒﺰي ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﺗﭙﻪ ﺳـﻨﮕﯽ ﻋﻤﻮدي ﺳـﺮ‬
‫درآورده و ﺗﮑﺮار اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮه ﺻﺤﻨﻪاي ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻤﺎﺷﺎﯾﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آورده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﮑﻨـﻪ اﯾﺮان را اﻗـﻮام و ﻣﻠـﻞ و ﻧﮋادﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨـﺪ‪ .‬ﻗﺒـﻞ از ﻫﻤﻪ ﺑﺎﯾـﺪ از ﺧﺎرﺟﯿـﺎﻧﯽ اﺳﻢ ﺑـﺒﺮم ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﺠـﺎرت ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ آﻣﺪهاﻧـﺪ و ﺗﻌـﺪاد ﻫﻨﺪيﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻋﺪهاي ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻧﯿﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ﻏﺎﻟﺒﺎ از ﮔﺠﺮات ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ﻫﻤﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺠﺮات روزﮔـﺎري ﻣﺴـﺘﻘﻞ و داراي ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﻮده؛ وﻟﯽ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻣﻐﻮل ﮐﺒﯿﺮ ﺗﻌﻠﻖ دارد‪ .‬ﺗﻌـﺪادي از ﮔﺠﺮاﺗﯽﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺎدﺷﺎه اﻣﺮوزي‬
‫ﻻﻫﻮر و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻐﻮل ﮐﺒﯿﺮ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻋﺪهاي ﻧﯿﺰ ﻣﺸـﺮك و ﺑﺖﭘﺮﺳـﺘﻨﺪ و‬
‫ﭼﻮن ﻫﻨﻮز اﻃﻼع ﺻﺤﯿﺤﯽ درﺑﺎره آﻧﺎن ﻧﺪارم و ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻢ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻨﻪ آن واﻗﻒ ﻧﯿﺴﺘﻢ ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺑﺎره دم ﻓﺮو ﻣﯽﺑﻨﺪم‪.‬‬
‫اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﻮﻣﯽ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ از اﻗﻮام ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﻃﺒﻘـﺎت را از ﭘـﺎﯾﯿﻦ ﺑﻪ ﺑﺎﻻـ ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﻧﺨﺴﺖ از ﮔﺒﺮﻫﺎ ﯾﺎ ﺧﺎرج از‬
‫ﻣﺬﻫﺐﻫﺎ و ﻣﺸـﺮﮐﺎن ﺷـﺮوع ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻧﯿﺰ آﺗﺶﭘﺮﺳـﺘﻨﺪ و آن را ﻣﻘﺪس ﻣﯽﺷـﻤﺎرﻧﺪ‪ .‬درﺑﺎره اﯾﻦ ﻋﺪه و ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت ﻣﺬﻫﺒﯽ آﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮد ﻣﻔﺼﻞ ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد و ﻓﻘﻂ ﻣﻄﻠﺒﯽ را ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺬﮐﺮ دﻫﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺒﺮﻫﺎ از ﻧﺴﻞ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺳﺎﺑﻘﻪ آﻧﺎن ﺣﺘﯽ ﺑﻪ زﻣﺎن‬
‫اﺳـﮑﻨﺪر ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﻗﻮام ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪا اﯾﺮان را اﺷـﻐﺎل ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺳـﺨﺖ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر و ﻋﺬاب ﻗﺮار دادهاﻧﺪ؛ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ‬
‫اﻣﺮوزه ﺗﻌـﺪاد ﮔﺒﺮﻫﺎ ﮐﻢ اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ در ﺳﻪ ﺷـﻬﺮ اﯾﺮان از ﺟﻤﻠﻪ اﺻـﻔﻬﺎن در ﻣﺤﻠﻪ ﺟـﺪاﮔﺎﻧﻪاي ﺳـﮑﻮﻧﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﯿﺰ‬
‫اﺷﺎره ﮐﺮدم‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻣﺤﻠﻪﻫﺎي اﺻـﻔﻬﺎن ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻌﺪا ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪه و ﺷـﻬﺮ ﺑﺰرگ ﭼﻬﺎر ﻣﺤﻠﻪاي اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺰرگ را ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻠﻪ ﮔﺒﺮﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﭼﻬﺎر ﻣﺤﻠﻪ ﯾﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﭼﻬﺎر ﺷﻬﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺧﯿﺎﺑﺎن زﯾﺒﺎي ﭼﻬﺎرﺑﺎغ و رودﺧﺎﻧﻪاي ﮐﻪ وﺳﻂ‬
‫آن را ﻗﻄﻊ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را از ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬اﮔﺮ ﭘﻞ رودﺧﺎﻧﻪ را ﻣﺮﮐﺰ ﻗﺮار دﻫﯿﻢ‪ ،‬از ﻗﺴـﻤﺖ ﺷـﻤﺎﻟﯽ آن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ زاوﯾﻪ ﺷـﺮﻗﯽ‬
‫ﺧﯿﺎﺑـﺎن‪ ،‬ﺷـﻬﺮ اﺻـﻠﯽ اﺻـﻔﻬﺎن ﺷـﺮوع ﻣﯽﺷﻮد و از آن زاوﯾﻪ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﻏﺮب‪ ،‬ﻋﺒﺎسآﺑﺎد اﺳﺖ و آن ﻃﺮف رودﺧﺎﻧﻪ در ﻗﺴـﻤﺖ ﺟﻨﻮب‬
‫ﻋﺒﺎسآﺑـﺎد‪ ،‬ﻣﺤﻠﻪ ﺟﻠﻔـﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺻـﻔﻬﺎن اﺻـﻠﯽ ﮔﺒﺮآﺑﺎد ﺟﺎي دارد ﮐﻪ ﻣﺨﺘﺺ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺒﺮﻫﺎ ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﯿﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪاي‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ درﺑﺎره آﻧﻬﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدم‪.‬‬
‫ﻓﺮﻗﻪﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﻧﯿﺰ از ﻗﺒﯿـﻞ آﺳﻮريﻫـﺎ و ﮔﺮﺟﯽﻫـﺎ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ارﻣﻨﯽﻫـﺎ ﮐﻪ ﺗﻌـﺪاد آﻧﺎن زﯾﺎد اﺳﺖ‪ ،‬در اﺻـﻔﻬﺎن ﺳﺎﮐﻦ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ارﻣﻨﯽﻫﺎ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺗﺎﺟﺮ و ﺗﻮاﻧﮕﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺠﺎرت ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﻣﻮرد داد و ﺳﺘﺪ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﻗﺒﻀﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴـﻠﻤﺎنﻫﺎ ﺑﻪ دو دﺳـﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ :‬ﮔﺮوه اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻋﺠﻤﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﻧﺎم ﻋﺠﻢ ﻣﺸﺘﻖ ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﺮان را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﻢ‬
‫ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﺎم ﭘﺎرس و ﭘﺎرﺳـﯽ ﮐﻪ از روي آن ﭘﺮﺳﯿﺎ و ﭘﺮﺳﯿﺎﻧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻣﺼﻄﻠﺢ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎرس و ﭘﺎرﺳﯽ در اﺛﺮ‬
‫ﺗﻤـﺎﯾﻠﯽ در زﺑﺎنﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﻋﺒﺮي ﺑﻪ ﺗﺒـﺪﯾﻞ پ ﺑﻪ ف وﺟﻮد داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ؛ اﮐﻨﻮن ﻓﺎرس و ﻓﺎرﺳـﯽ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻـﻔﺤﺎت‪،‬‬
‫اﻣﺮوزه ﻓﺎرﺳـﯽ و ﻋﺠﻤﯽ را ﻣﺘﺮادﻓﺎ ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺳـﺒﮏ »آﺟﺎﻣﯿﻨﺎ« ﮐﻪ ﻣﺎ در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﺮاي ﻃﻼﮐﻮﺑﯽ و ﻧﻘﺮهﮐﻮﺑﯽ در روي ﻓﻠﺰات ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ‪ ،‬از ﻧﺎم ﻋﺠﻢ ﻣﺸـﺘﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻣﻦ در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﻈﯿﺮ اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ را زﯾﺎد ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ وﻟﯽ ﻫﯿﭻﯾﮏ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﮐﺎرﻫﺎي اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ‬
‫آﻧﻬـﺎ ﮐﻪ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑﻪ وﺿـﻌﯿﺖ آﺷـﻨﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻋﻨﻮان ﻋﺠﻤﯽ ﺑﻪ ﻣﺮدم اﯾﺮان ﺑﻪ ﻃﻮر اﻋﻢ اﻃﻼـق ﻣﯽﺷﻮد؛ در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ ﯾﺎ‬
‫ﭘﺎرﺳﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺮدم اﯾﺎﻟﺖ ﻓﺎرس اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻗﺴﻤﺘﯽ‬
‫از اﻣﭙﺮاﺗﻮري اﯾﺮان را ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ و ﭼﻮن ﻣﺮدم ﻗﺴـﻤﺖﻫﺎي دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ ﺑﻪ زﺑﺎن اﯾﻦ اﺳـﺘﺎن ﻣﺘﮑﻠﻢ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ زﺑﺎن را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻓﺎرﺳـﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮدﻣﺎن ﻋﺠﻤﯽ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﻌﻠﯽ و اوﻻدان اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺎﺳـﺘﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ دﯾﻦ ﺧﻮد را ﭘﺲ‬
‫از ﺗﺴﻠﻂ اﻋﺮاب ﺗﻐﯿﯿﺮ دادﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺗﺎت ﻫﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﮔﺮﯾﺰان از ﺟﻨﮓ و رﻋﯿﺖ ﻣﯽدﻫﺪ ‪.‬‬
‫ﮔﺮوه دﯾﮕﺮي از ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫـﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﻮاي ﻧﻈـﺎﻣﯽ ﮐﺸﻮر و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﻧﺠﺒﺎ را ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨـﺪ و از وﺿـﻌﯿﺎت و ﻧﻈﺎم‬
‫ﭼﺮﯾﮑﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﻌﺪا ﺳـﺨﻦ ﺧﻮاﻫﻢ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﻗﺰﻟﺒﺎﺷـﻬﺎ اﺻـﻼ از ﻧﮋاد ﺗﺮكﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﻗﺮون ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﺗﺎ‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﺳـﺮ ﺳﻠﺴﻠﻪ دودﻣﺎن ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﻓﻌﻠﯽ ﮐﻪ اﺻﻼ از ﻧﮋاد ﻋﺮب و از اﻋﻘﺎب ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم اﺳﺖ؛ ﮐﻢﮐﻢ در دل ﻣﺮدﻣﺎن راه ﯾﺎﻓﺖ و ﻣﻮﻓﻖ‬
‫ﺷـﺪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻫﻤﯿﻦ ﭼﺮﯾﮏﻫﺎي ﺗﺮك ﮐﻪ از دﺳﺖ ارﺑﺎبﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﻨﮓ آﻣـﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و او را ﻣﺮﺷﺪ و ﭘﯿﺸﻮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻠﮏ را‬
‫از ﭼﻨﮓ ﺗﺮﮐﺎن ﺑﻪ درآورد؛ وﻟﯽ اﺳﻠﺤﻪ در دﺳﺖ ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﻧﯿﺰ آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﮐﺎر ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﯽداﻧﻢ از اﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﺻـﻔﯽ ﺟﺪ ﺑﺰرگ ﺷﺎه ﻓﻌﻠﯽ ﮐﻪ از ﻧﮋاد ﻋﺮب و ﻣﺮدﻣﯽ روﺣﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬در‬
‫اردﺑﯿـﻞ ﻣﯽزﯾﺴﺖ و از اوﻻـد ﻋﻠﯽ داﻣـﺎد ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳـﻼم ﺑﻮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣـﺬﻫﺐ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ او اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮﻫﺎي زﯾﺎدي وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺷـﯿﺦ‬
‫ﺻﻔﯽ از آن ﮔﺮوه ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ اوﻻدان ﻋﻠﯽ ﻧﺴـﻼ ﺑﻌﺪ ﻧﺴﻞ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﺎن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﻣﺮوزه دﯾﻦ رﺳﻤﯽ اﯾﺮاﻧﯿﺎن‬
‫ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ در آن ﻣﻮﻗﻊ ﻓﻘﻂ ﻋـﺪه ﮐﻤﯽ اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎد را داﺷـﺘﻨﺪ؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﮑﻤﺮاﻧﺎن زﻣﺎن ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺗﺮﮐﺎن ﻋﻘﯿﺪهاي ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آزار او ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺻﻔﯽ در اردﺑﯿﻞ از ﺷﻬﺮت ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري ﺑﻪﻃﻮر ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﭼﻮن ﻋﺪه زﯾﺎدي از ﻏﻼﻣﺎن را ﺧﻮد آزاد ﮐﺮده‬
‫ﯾـﺎ ﺑـﺎﻋﺚ آزادي آﻧـﺎن ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ در ﻣﯿـﺎن اﯾﻦ دﺳـﺘﻪ اﻋﺘﺒﺎر زﯾﺎدي داﺷﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﺎن ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ او اﺣﺘﺮاﻣﯽ ﺗﻮأم ﺑﺎ ارادت‬
‫ﻣﺬﻫﺒﯽ داﺷـﺘﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ دﺳـﺘﻮراﺗﺶ را ﺑﺎ ﺟﺎن و دل ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ اواﻣﺮش ﮔﺮدن ﻣﯽﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﺻﻔﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ آﯾﯿﻨﯽ را‬
‫ﺑﻨﯿـﺎن ﻧﻬـﺎد ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﺑﻪ آن ﺗﺸـﯿﻊ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﭘﺲ از ﻣﺮگ او ﻧﯿﺰ اوﻻداﻧﺶ ﻫﻤﺎن روش را اداﻣﻪ دادﻧـﺪ و ﻃﺮﻓـﺪاراﻧﺸﺎن روز ﺑﻪ روز‬
‫زﯾﺎدﺗﺮ ﺷﺪﻧﺪ ‪ .‬ﺟﻨﯿﺪ از ﻧﻮادﮔﺎن ﺷﯿﺦ ﺻﻔﯽ ﺗﺎ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ رﺳﯿﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺳـﻠﻄﺎن اردﺑﯿﻞ ﺷﺪ‪ .‬او و ﭘﺴـﺮش ﺣﯿﺪر از اﯾﻦﮐﻪ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻃﺮاﻓﯿﺎن ﺑﺎ زور اﺳـﻠﺤﻪ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﻨﻨﺪ اﺑﺎﯾﯽ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ و ﺑﻪﻋﻼوه در‬
‫اﺛﺮ ازدواج ﺑﺎ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺳﻼﻃﯿﻦ ﺗﺮك ﻧﮋاد ﮐﻪ در آن ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺮ اﯾﺮان ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آﻧﺎن ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪي ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در آن ﻣﻮﻗـﻊ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑـﺎ ﺣﺴﻦﺑﯿـﮓ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ او »اوزون ﺣﺴﻦ« ﻣﯽﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ .‬او ﻗﺒـﻞ از اﯾﻦﮐﻪ ﺷـﺎه ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺧﻮاﻫﺮان ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻨﯿﺪ داده ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ از ﺗﮑﯿﻪ ﺑﻪ ارﯾﮑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﯿﺰ دﺧﺘﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ازدواج ﺷﯿﺦ ﺣﯿﺪر ﻓﺮزﻧﺪ ﺟﻨﯿﺪ درآورد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬
‫اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ وﺟﻮد ﻧﻬﺎد ﮐﻪ ﺑﻪ او ﺻﻮﻓﯽ ﻟﻘﺐ دادهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ در ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮرد آزار ﭘﺴﺮان و ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﺎن ﺣﺴﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و آﻧﺎن ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪي‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮐﺸﺘﻦ ﭘﺪرش ﻗﺼﺪ‬
‫از ﻣﯿﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻦ او را ﻧﯿﺰ داﺷﺘﻨﺪ؛ وﻟﯽ وي ﺑﺎﻻﺧﺮه ﭘﺲ از ﮔﺬراﻧﯿﺪن دورهﻫﺎي زﻧﺪان و ﻓﺮار و دردﺳﺮﻫﺎي ﺑﯽﺷﻤﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺗﺮكﻫﺎ‬
‫و ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او اﻋﺘﻘﺎد ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬آﻧﻘﺪر ﻫﻤﺖ ﺑﻪ ﺧﺮج داد و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎ اوﻻدان ﺣﺴﻦ را ﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ‬
‫از ﻣﯿﺎن ﺑﺮداﺷﺖ و ﺣﮑﻤﺮان ﺑﻼﻣﻨﺎزع ﺗﻤﺎم اﯾﺮان ﺷﺪ و اﻣﺮوز ﻧﻮادﮔﺎن او »ﺑﺎﻟﻮراﺛﻪ« ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اوﻻدان ﺷﺎه اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ را ﺑﺎ ﻟﻘﺐ او و ﺷﯿﺦ ﺻﻔﯽ ﺟﺪ ﺑﺰرﮔﺸﺎن ﺻﻮﻓﯽ ﯾﺎ ﺻﻮﻓﯿﺎن ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﭼﻮن ﻧﺴﻠﺸﺎن ﺑﻪ ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﻠﯽ داﻣﺎد‬
‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺣﺴﯿﻨﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎه اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﺮاي ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﮐﺮدن آﯾﯿﻦ ﺷﯿﻌﻪ و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﭘﯿﺮوان ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﺗﺮﮐﻤﻨﯽ‬
‫ﮐﻪ در راه او ﺟﺎﻧﺒﺎزي ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻼه ﺳـﺮﺧﯽ اﻋﻄﺎ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎ زﯾﺮ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻼه‪ ،‬ﻧﻮك ﺗﯿﺰي داﺷﺖ ﮐﻪ از زﯾﺮ ﻋﻤﺎﻣﻪ‬
‫ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﻣـﺪ و ﺑﻪﻋﻼوه ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺖ ﻋﻠﯽ و اوﻻدان او‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ دوازده اﻣﺎم‪ ،‬داراي دوازده ﺗﺮك ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ اﻣﺎم‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ رﻫﺒﺮ و‬
‫ﭘﯿﺸﻮاﺳﺖ؛ ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﻔﺖ از دوازده اﻣـﺎم ﺷـﯿﻌﯿﺎن ﻏﯿﺮ از دو ﺗﻦ ﺑﻘﯿﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸـﯿﻨﯽ ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ ﻣﻨﺼﻮب ﻧﺸﺪﻧـﺪ؛ زﯾﺮا اﯾﻦ ﻣﻘـﺎم ﻣـﺪﻋﯿﺎن دﯾﮕﺮي‬
‫داﺷﺖ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺐ آﻧﺎن از ﺧﻮﯾﺸﺎن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ و رؤﺳﺎي رﺷـﺘﻪ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﺬﻫﺐ ﮐﻪ ﭘﯿﺮوان زﯾﺎدﺗﺮي دارد و ﺗﺴـﻨﻦ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﺗﺤﺖ ﻋﻨـﻮان »ﺧﻠﯿﻔﻪ« ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ ﻧﺨﺴﺖ در دﻣﺸـﻖ و ﺳـﭙﺲ در ﺑﻐـﺪاد ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺧﻼـﻓﺖ در ﻇﺮف اﯾﻦ ﻣـﺪت در‬
‫ﺧﺎﻧﺪانﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎي ﻣﺮﯾﺪ ﺧﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ رﻧﮓ ﮐﻼه‪ ،‬ﻗﺰﻟﺒﺎش ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺮخ ﺳﺮ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻘﯿﻪ ﺧﺎك اﯾﺮان ﮐﻪ‬
‫در آن ﻣﻮﻗﻊ ﺑﯿﻦ ﺣﮑﺎم و رؤﺳﺎي ﺑﯽﺷـﻤﺎري ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ آﻧﺎن را ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از‬
‫ﻣﯿـﺎن ﺑﺮداﺷﺖ و ﻓﺮﻣـﺎنرواي ﻣﻄﻠﻖ ﺷـﺪ و از آن ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﻪ ﺑﻌـﺪ ﻓﺮزﻧـﺪان او از ﺟﻤﻠﻪ ﺷـﺎه ﻓﻌﻠﯽ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻟﻘﺎب ﻣﺘﻌـﺪد دﯾﮕﺮ داراي‬
‫ﻋﻨﻮان ﺷﯿﺦزاده ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ و ﺑﻪ ﻧﺴﺐ ﻋﺎﻟﯽ ﺧﻮد ﻣﺒﺎﻫﺎت ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﺮان ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه در ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎ ﮐﻼه ﺳـﺮﺧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد آﻧﺎن ﺗﺎج ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺖ ﺟﻨﮓآوري و اﺻﺎﻟﺖ ﻧﺴﺐ ﺑﺮ ﺳـﺮ‬
‫ﻣﯽﮔﺬارد؛ وﻟﯽ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺎدر اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ ﺗﺎج او را ﺧﺴـﺘﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎ ﺑﺮ دو ﻧﻮﻋﻨﺪ‪:‬‬
‫ﯾﮑﯽ آﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻨﻮان را ﺑﻪ ارث ﺑﺮدهاﻧـﺪ و اﺟﺪاد آﻧﻬﺎ در ﺧﺪﻣﺖ ﺷﺎه اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﺪه ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن دودﻣﺎن ﺧﻮد اﯾﻦ ﻟﻘﺐ‬
‫را ﺑﻪ ارث ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮد و ﺟﺎي آﻧﻬﺎ در ﺑﯿﻦ ﻗﻮاي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﻌﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪه دﯾﮕﺮ‪ ،‬آﻧﻬﺎﯾﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﺎهﮔﺎه از ﻃﺮف ﺷﺎه ﺑﻪ درﯾﺎﻓﺖ اﯾﻦ‬
‫ﻋﻨـﻮان ﻣﻔﺘﺨﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ؛ ﻣﺜﻼـ ﺗﻤـﺎم ﻏﻼﻣـﺎن او از ﻫﺮ ﻣﻠﯿـﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ آﯾﯿﻦ ﺷـﯿﻌﻪ درآﻣﺪﻧـﺪ‪ ،‬وارد ﻗـﻮاي ﻧﻈـﺎﻣﯽ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و ﻋﻼـوه ﺑﺮ اﯾﻦﮐﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺰﻟﺒﺎش ﻣﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﺳـﭙﺲ از ﻧﺠﺒﺎي ﮐﺸﻮر ﻣﺤﺴﻮب و از ﻣﺰاﯾﺎي آن ﺑﻬﺮهﻣﻨـﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ‬
‫ﻣﻘﺎم ﻗﺰﻟﺒﺎﺷـﯽ ﺑﻪ ﺧﺎرﺟﯿﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺧﺪﻣﺖ ﺷﺎه ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻋﻄﺎ ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﺎج ﻣﺨﺼﻮص ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺖ اﻓﺘﺨﺎر ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽﮔﯿﺮد؛‬
‫اﻣـﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺗﻔـﺎﻗﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺎدر اﺳﺖ و ﻣﻦ از ﻣﺮد ﻣﻄﻠﻌﯽ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﭘﺎﻧﺰده ﺳﺎل اﺳﺖ اﯾﺮان را از ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷـﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ در ﻇﺮف‬
‫اﯾﻦ ﻣـﺪت ﻓﻘـﻂ ﯾـﮏ ﺑـﺎر ﻧﺎﻇﺮ ﭼﻨﯿﻦ واﻗﻌﻪاي ﺑﻮده و دﯾـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد ﺗﺎج را ﺑﺮ ﺳـﺮ ﯾﮏ ﺧﺎرﺟﯽ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﺧـﺎرﺟﯽ »دون روﺑﺮﺗﻮ ﺷـﺮﻟﯽ« اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﺎلﻫـﺎي ﮔﺬﺷـﺘﻪ از ﻃﺮف ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳـﻔﯿﺮ ﺑﻪ رم آﻣـﺪ و ﺑﻪ درﺑﺎر ﭘﺎپ‬
‫ﭘﺎﺋﻮﻟﻮ رﻓﺖ و اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺳﻤﺖ ﺑﻪ درﺑﺎر ﺷﺎهزادﮔﺎن دﯾﮕﺮ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻣﯽرود‪ .‬ﺷﻨﯿﺪم دون روﺑﺮﺗﻮ‪ ،‬ﺧﻮد از ﺷﺎه درﺧﻮاﺳﺖ اﯾﻦ ﮐﺎر را‬
‫ﮐﺮد؛ وﻟﯽ ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ درﺧﻮاﺳﺘﯽ را از ﺷﺎه اﯾﺮان ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﮐﺮد ‪.‬‬
‫ﺗﻤـﺎم ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫـﺎ داراي ﻋﻨﻮان ﺑﯿـﮓ ﻧﯿﺰ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و رؤﺳـﺎي آﻧـﺎن ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾـﮏ ﺻـﺪ ﻣﺮد ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻪ زﯾﺮ ﻓﺮﻣـﺎن دارﻧـﺪ‪ ،‬ﯾﻮزﺑﺎﺷـﯽ ﺧﻮاﻧـﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﯾﻮزﺑﺎﺷﯽﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد زﯾﺮدﺳﺖ ﺳﻠﻄﺎنﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻨﻮان ﺳﻠﻄﺎن در ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻣﺨﺘﺺ اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﺪان ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ در اﯾﺮان ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎندﻫﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺣﮑﺎم ﺷﻬﺮﻫﺎ و اراﺿﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‬
‫و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﻤﺎن ﻣﻌﻨﺎي ﮐﺎﭘﯿﺘﻦ را در ﻗﻠﻤﺮو ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﺎﭘﻞ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎنﻫـﺎ ﻧﯿﺰ زﯾﺮدﺳﺖ ﺧﺎنﻫـﺎ ﻗﺮار دارﻧـﺪ‪ .‬ﻋﻨﻮان ﺧـﺎن در ﺗﺮﮐﯿﻪ ﯾﮑﯽ از ﻋﻨـﺎوﯾﻦ ﭘﺎدﺷـﺎه اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ در اﯾﺮان ﻣﻌﻨـﺎي ﺣﺎﮐﻢ ﮐﻞ ﯾﮏ‬
‫اﯾـﺎﻟﺖ را ﻣﯽدﻫـﺪ و ﯾـﮏ ﺧـﺎن ﺑﻪ ﻗـﺪري اﺧﺘﯿـﺎرات دارد ﮐﻪ در ﻗﻠﻤﺮو ﺣﮑﻮﻣﺘﺶ ﺳـﺮﻧﻮﺷﺖ ﺗﻤﺎم ﻣﺄﻣﻮران ﮐﺸﻮري و ﻟﺸـﮑﺮي در ﯾﺪ‬
‫ﻗـﺪرت او اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺮﯾﻘﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻫﯿﭻﮐﺲ را ﺟﺰ ﺷـﺨﺺ ﺷﺎه‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارﺷﺪ ﺧﻮد ﻧﻤﯽﺷـﻨﺎﺳﺪ و در‬
‫ﺟﻨﮓﻫﺎ و اﻣﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻮزه ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮد‪ ،‬ﻓﻘﻂ از دﺳﺘﻮرات او اﻃﺎﻋﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌـﺪاد ﺳـﻠﻄﺎنﻫﺎ ﻧﺴـﺒﺘﺎ زﯾﺎد اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻓﻘﻂ ﻋﺪه ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻤﯽ از آﻧﺎن ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﺎ زﯾﺮ ﻧﻈﺮ ﺷﺎه ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﺳـﻠﻄﺎنﻫﺎ ﯾﮏ‬
‫ﺧﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺎﻓﻮق دارد‪.‬‬
‫ﺗﻤـﺎم اﯾﻦ ﻣﻨـﺎﺻﺐ ﻓﻘـﻂ ﺑﺮاي ﻣـﺪﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اراده ﺷﺎه اﻗﺘﻀﺎ ﮐﻨـﺪ؛ اﻣﺎ ﻃﺒﻖ ﺳـﻨﻦ ﮐﺸﻮر‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﯽﮐﻔﺎﯾﺘﯽ و ﻧﺎﺷﺎﯾﺴـﺘﮕﯽ از‬
‫ﮐﺴـﯽ دﯾﺪه ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮي در وﺿﻊ او داده ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬و اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬اﻣﮑﺎن ارﺗﻘﺎ و ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﺶ ﻧﯿﺰ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻟﻘﺐ »ﺧﺎﻧﯽ« اﻏﻠﺐ ﻧﺴـﻼ ﺑﻌـﺪ ﻧﺴﻞ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ دوﯾﺴﺖ ﺳﺎل اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮروﺛﯽ اﯾﻦ ﻟﻘﺐ را دارﻧـﺪ و ﺑـﺪﯾﻦ‬
‫ﺳﺒﺐ ﻣﺮدم اﯾﻦ ﺳﺎﻣﺎن‪ ،‬آﻧﺎن را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارﺑﺎب ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺄﻣﻮر ﻣﻨﺼﻮب از ﻃﺮف ﺷﺎه‪ .‬اﯾﻦ رﺳﻢ زﯾﺎد ﻣﻘﺒﻮل ﻃﺒﻊ ﺷﺎه ﻧﯿﺴﺖ و‬
‫او ﻣﺎﯾـﻞ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣـﺪي ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ‪ ،‬آن را ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻪ ﻧﻈﺮ او‪ ،‬ﺧﺎنﻫﺎ در ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮد زﯾﺎده از ﺣـﺪ اﺧﺘﯿﺎرات دارﻧـﺪ و او‬
‫ﺷﺨﺼـﺎ وﻗﺘﯽ ﺟﻮان ﺑﻮده‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در اواﯾـﻞ ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﺧﻮد‪ ،‬از آﻧـﺎن آزار ﺑﺴـﯿﺎر دﯾـﺪه اﺳﺖ‪ .‬زﻣﯿﻦ و ده و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﭘـﺪر ﺗﻌﻠﻖ‬
‫دارد‪ ،‬ﺑﻌـﺪ از ﻣﺮگ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧـﺪان او ارث ﻣﯽرﺳـﺪ و ﻓﻘـﻂ وﻗـﺘﯽ ﮐﺴـﯽ ﻣﯽﻣﯿﺮد ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪﮔﺎﻧﺶ ﺻﻮرت اﻣﻮال او را اﻋﻢ از ﻣﻨﻘﻮل و ﻏﯿﺮ‬
‫ﻣﻨﻘﻮل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻃﺎﻋﺖ و ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﺷﺎه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و او اﮔﺮ ﭼﯿﺰي را ﺑﭙﺴﻨﺪد‪ ،‬ﺿﺒﻂ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻘﯿﻪ ﺑﻪ ورﺛﻪ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ از ﮐﺴـﯽ ﻧﺎﺷﺎﯾﺴـﺘﮕﯽ ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﻣﻮاﻟﺶ ﺿـﺒﻂ ﻣﯽﺷﻮد؛ اﻣﺎ اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻗﺎﻋـﺪه ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در اﯾﺮان ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي ﺧﺎن‬
‫وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻗﺪرت آﻧﺎن ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ‬
‫آﻧﻬـﺎ ﺧـﺎن ﺷـﯿﺮاز ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺎرس اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸـﯿﺪ ﺷـﻬﺮ اﯾﺮان ﺑﺎﺳـﺘﺎن در دوازده ﻓﺮﺳـﻨﮕﯽ آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﺷـﯿﺮاز ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺰرگ و‬
‫ﻣﻌﻤﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﭼﻨﺪ روز راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ از اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﺟﻨﻮب اﺳـﺘﺎن ﻓﺎرس ﺷـﺮوع ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﺎ ﺑﺎﻻي درﯾﺎي ﻫﺮﻣﺰ اداﻣﻪ دارد‪.‬‬
‫ﺧﺎن ﺷﯿﺮاز ﻗﺎدر اﺳﺖ ‪ 25‬ﻫﺰار اﺳﺐ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ زﯾﻦ و ﺑﺮگ ﮐﻨﺪ و ﻗﻠﻤﺮو او ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﻤﺎم ﺧﺎك ﭘﺮﺗﻐﺎل وﺳﻌﺖ دارد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬
‫ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﺣﺪي ﻗﺪرت او را ﻣﺠﺴﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫در ﺷـﻬﺮ اﺻـﻔﻬﺎن ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻣﺮﮐﺰ اﯾﺎﻟﺖ ﻋﺮاق ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻗﺰوﯾﻦ و ﭼﻨـﺪ ﺷـﻬﺮ ﻣﻌﺘﺒﺮ دﯾﮕﺮ ﺧﻄﻪ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺧﺎن وﺟﻮد‬
‫ﻧـﺪارد؛ زﯾﺮا اﯾﻦ ﺷـﻬﺮﻫﺎ اﻗﺎﻣﺘﮕـﺎه ﺷـﺎه ﺑﻪﺷـﻤﺎر ﻣﯽآﯾﻨـﺪ و در اﯾﻦ ﻧﻘـﺎط ﻗﺼـﺮﻫﺎﯾﯽ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﺧـﺪم و ﺣﺸﻢ و اﺷـﯿﺎء ﻣﻮرد ﻧﯿـﺎز او آﻣﺎده‬
‫ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﺷﺎه ﺑﻪ ﻧـﺪرت در ﻣﺤﻠﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ و از ﻃﺮﻓﯽ ﭼﻮن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از اﻓﺮاد ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻓﻘﻂ دو‬
‫ﯾﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ را اﺟﺎزه ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﺪ و ﺑﺎ اﺳﺐﻫﺎي راﻫﻮار و ﭼﺎﺑﮏ‪ ،‬در ﻋﺮض ﭘﻨﺞ اﻟﯽ ﺷﺶ روز‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺳﯽ روز ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﭘﯿﺎده راه‬
‫ﻣﯽﭘﯿﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫در ﻃﻮﯾﻠﻪﻫـﺎي ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ‪ ،‬داﺋﻤـﺎ اﺳﺐﻫـﺎي زﯾﻦ و ﯾﺮاقﺷـﺪه آﻣﺎده ﺣﺮﮐﺖ ﻓﻮري ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﺷﺎه ﭼﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻗﺼـﺪ ﻋﺰﯾﻤﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﺑﻪ ﮐـﺪام ﻧﻘﻄﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﺮود‪ .‬ﭼﻮن دﯾﮕﺮان ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳـﺮﻋﺖ‪ ،‬او را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط اﺻـﻠﯽ ﮐﺸﻮر‪،‬‬
‫ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮐﺎﻓﯽ ﻧﻔﺮات و ﻟﻮازم در آن ﻫﺴﺖ ﺗﺎ در ﺻﻮرت اﺣﺘﯿﺎج ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﺷﺎه ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﻦ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﺗﺸﺨﺺ و ﻋﻈﻤﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﭘﺎي او ﻧﻤﯽرﺳﺪ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺪ ﮐﺎﻓﯽ راﺟﻊ ﺑﻪ وﺿﻊ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدهام؛ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻗﺪري ﻧﯿﺰ درﺑﺎره ﺧﻮدم ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻢ‪:‬‬
‫روز ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ ‪ 12‬ﻣـﺎرس‪ ،‬ﭘـﺪر ﺟـﻮواﻧﯽ ﮐـﻪ ﺧﻠﯿﻔـﻪ ﮐﺮﻣﻠﯽﻫـﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪﭘـﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻃﯽ ﻧـﺎﻣﻪاي ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼـﺒﺎن ﺷـﺎه‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﻣﻬﻤﺎندارﺑﺎﺷﯽ ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬او را از ورود ﻣﻦ آﮔﺎه ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺎندارﺑﺎﺷـﯽ از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻋﻨﻮان ﻓﻮق را دارد ﮐﻪ ﻣـﺄﻣﻮر و ﻣﺴـﺌﻮل ﺟـﺎ دادن ﺑﻪ ﻣﯿﻬﻤﺎﻧـﺎن و رﺳـﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪ وﺿﻊ آﻧـﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ ﻓﻌﻼ ﻗﺼﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﺪارم و در‬
‫اﻧﺘﻈـﺎر درﯾﺎﻓﺖ اﺧﺒﺎر ﻗﻄﻌﯽﺗﺮي درﺑﺎره ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺷﺎه ﯾﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺣﻀﻮرش ﺑﺎر ﯾﺎﺑﻢ‪ ،‬ﻫﺴـﺘﻢ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﺮاي‬
‫اﺧﺬ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﻣﺎﻧﺪن ﯾﺎ ﻋﺰﯾﻤﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در اﻧﺘﻈﺎر وﺻﻮل ﺟﻮاب اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺳـﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻣﻦ ﺑﻪ آن‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺗﺎم‬
‫دارد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎن روز ﺧﺎﻧﻢﻫﺎي ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻋﺎﻟﯽﻗﺪر ﮔﺮﺟﯽ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن در اﺻﻔﻬﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﻣﺎ آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧـﺎن ﺟﻤﻌـﺎ ﺳﻪ ﺧﻮاﻫﺮ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﭼﻮن ﯾﮑﯽ از ﺧﻮاﻫﺮان ﻣﺮﯾﺾ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﻘـﻂ دو ﺗﻦ از ﻣـﺎ ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻮاﻫﺮان در ﺳـﺮزﻣﯿﻦ‬
‫ﺧـﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻟـﮏ زﻣﯿـﻦ و ﺛﺮوت ﺑﯽﺷـﻤﺎري ﺑﻮدهاﻧـﺪ؛ وﻟﯽ در اﺑﺘـﺪاي ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﺷـﺎه از اﯾﺮان و ﺗﻬﻤﻮرسﺧـﺎن‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺷﺎهزادﮔـﺎن‬
‫ﺑﺰرگ ﮔﺮﺟﺴـﺘﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧـﺪي دارد درﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ از ﺣﻤﻠﻪ ﺻـﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮي ﺷﺎه ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﺷﺪﻧـﺪ و ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ‬
‫ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن و ﺳﺎﯾﺮ ﻗﻮاي او‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ از ﺟﻠﻮي ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن ﺑﮕﺮﯾﺰﻧـﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺧﻮﯾﺸﺎن ﻣﺘﻨﻔـﺬ آﻧﺎن در ﺧﺪﻣﺖ‬
‫ﺷﺎه ﺑﻮد و ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﯾﻤﻨﯽ دارﻧﺪ؛ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺎه ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﯿﻞ ﺧﻮد ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن آﻣﺪﻧﺪ؛ زﯾﺮا اﻃﻤﯿﻨﺎن داﺷﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﺷﺎه روي ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎ رﻓﺘﺎر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪاي در ﺣﻖ آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﺑﺘـﺪا ﻧﯿﺰ اﺣﺘﺮاﻣـﺎت زﯾﺎدي ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ و ﺷﺎه ﺧﻠﻌﺖﻫﺎي ذيﻗﯿﻤﺘﯽ ﺑﻪ آﻧﺎن اﻋﻄﺎ ﮐﺮد و ورودﺷﺎن ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻪ ﻣﻌﯿﺖ‬
‫ﺧﺪﻣﻪ و ﻏﻼﻣﺎن ﺑﺎ ﺟﻼل و ﺷـﮑﻮه ﻓﺮاوان اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﻤﺎم ﺟﻮاﻫﺮ و ﭘﻮل و اﻣﻮال ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ ﺷﺎه ﺳـﻌﯽ‬
‫ﮐﺮد اﯾﻦ ﺳﻪ ﺧﻮاﻫﺮ و ﺷﻮﻫﺮ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن را ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻨﺪ؛ وﻟﯽ آﻧﻬﺎ اﻣﺘﻨﺎع ﮐﺮدﻧﺪ و ﻫﺪاﯾﺎ و ﺗﺤﻒ‬
‫ﺷـﺎه را ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ اﻋﻄـﺎ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﻓﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺷـﺎه ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧـﺪ ﻧﺎﻣﺒﺮده‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﯿﻠﻪ‬
‫ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻓﺮار ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬و از ﻃﺮﻓﯽ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن ﻧﯿﺰ اداﻣﻪ داﺷﺖ؛ آﻧﺎن را ﻣﻮرد ﺑﯽﻣﻬﺮي ﻗﺮار داد و از آن ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﯿﻤﻪ زﻧـﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧـﺪ در اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ و اﮐﻨﻮن اﯾﻦ زﻧﺎن ﺑﯿﭽﺎره از ﻫﺮ ﮐﻤﮑﯽ ﻣﺤﺮوم ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺷﺎه ﻧﯿﺰ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ آﻧﺎن‬
‫دﯾﻨﺎري ﻧﻤﯽدﻫـﺪ و ﺑﻪﻋﻼوه از وﻃﻦ ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ وﻗﻮع ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﮐﻤﮑﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و در ﻃﯽ ﺳﺎلﻫﺎي ﻣﺘﻤﺎدي‬
‫اﻗـﺎﻣﺖ ﺧﻮد در اﺻـﻔﻬﺎن‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ داﺷـﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻏﻼﻣـﺎن ﺧﻮد را ﻓﺮوﺧﺘﻪاﻧـﺪ و ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي ﭘﺮﯾﺸـﺎن و ﺑﯿﭽﺎره ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻗﻮت‬
‫ﻻﯾﻤﻮت روزاﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﺤﺘﺎﺟﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﮔﺎهﮔﺎﻫﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻪ آﻧﺎن ﮐﻤﮏﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ زﻧﺎن را ﺻـﺒﺢ آن روز‪ ،‬در ﮐﻠﯿﺴﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬دﯾـﺪﯾﻢ و از ﻣﺎ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ و ﻋﺼـﺮ ﺑﺪون ﺧﺒﺮ ﻗﺒﻠﯽ و‬
‫ﺳﺮزده ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ آﻣﺪﻧﺪ و ﭼﻮن ﻋﯿﺴﻮي و ﻧﺠﯿﺐزاده ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ اﻇﻬﺎر ﺗﻤﺎﯾﻞ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ رواﺑﻂ دوﺳﺘﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴـﺘﻢ آﻧﺎن ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪﻋﻼوه ﻏﻼﻣﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻫﻤﺮاﻫﺸﺎن ﺑﻮدﻧـﺪ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻢ؛ ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ورودﺷﺎن ﻏﯿﺮﻣﻨﺘﻈﺮه ﺑﻮد؛‬
‫ﺳﻌﯽ ﮐﺮدم ﺑﺎ اﺣﺘﺮاﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ ﺷﺄن ﺣﻘﯿﻘﯽ و ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ آﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ آﻧﻬﺎ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﻢ و ﺑﺎ ﮔﺮﻣﯽ ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ اﺳـﺘﻘﺒﺎﻟﺸﺎن ﮐﺮدم‪،‬‬
‫و از آن روز ﺑﻪ ﺑﻌﺪ دوﺳﺘﯽ ﺻﻤﯿﻤﺎﻧﻪاي ﺑﯿﻦ ﻣﺎ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪ‪.‬‬
‫داﺳـﺘﺎن ﺟﻨـﮓ ﺑـﺎ ﺗﻬﻤﻮرسﺧـﺎن و ﮔﺮﺟﯽﻫﺎ را ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﻢ؛ وﻟﯽ ﭼﻮن ﺧﯿﻠﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﻓﻌﻼ ﺷـﺮح دﻫﻢ؛ ﻓﻘﻂ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﻗـﺪر اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺮوز ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ را اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﺎﯾـﺪ از ﻫﻤﯿﻦﺟﺎ ﺟﺴـﺘﺠﻮ ﮐﺮد‪ .‬ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﮔﺮﺟﺴـﺘﺎن اﻣﺮوز ﻧﻪ ﺑﻪ او‬
‫ﺗﻌﻠﻖ دارد و ﻧﻪ ﺑﻪ ﺷـﺎه اﯾﺮان؛ زﯾﺮا ﻫﺮ روز دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽﮔﺮدد و ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﺳـﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﯿﭽﺎرهاي ﮐﻪ از ﻫﺮ دو ﻃﺮف‬
‫داﺋﻤﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ اﺳﺎرت ﻣﯽروﻧﺪ و وﺟﻮد اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ و ﺑﯿﭽﺎرﮔﯽ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﮐﻤﺎل ﺗﺄﺛﺮ اﻧﺴﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮﺟﯽﻫـﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺳـﺮﺑﺎزان ﺷـﺠﺎﻋﯽ ﺑـﻮده و ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ از ﺳـﺮزﻣﯿﻦ آﻧﻬـﺎ ﻋﺒﻮر ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻮقاﻟﻌـﺎده از زﯾﺒـﺎﯾﯽ آن ﺗﻌﺮﯾﻒ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﯽﮔﻔﺖ ﺑﻪ اﺳﺘﺎن ﻟﻤﺒﺎردي اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺷﺒﺎﻫﺖ دارد‪.‬‬
‫از اﯾـﻦ ﻣﺴﺎﺋـﻞ ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ اﻃﻼـع ﺷـﻤﺎ ﺑﺮﺳـﺎﻧﻢ ﮐـﻪ در اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻧﺎﺷـﻨﺎس زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ و وزﯾﺮ ﻫﻢ‪ ،‬ﭼـﻮن ﻋﻠﯽرﻏﻢ‬
‫ﻣﯿﻬﻤﺎنﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺧﺮﺟﯽ ﺑﺮ او ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ؛ از ﻣﻦ ﺑﺴﯿﺎر راﺿﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻟﺤﺎظ ﺳـﻼﻣﺘﯽ وﺿـﻌﻢ ﺧﻮب اﺳﺖ؛ ﻓﻘﻂ در اﺛﺮ روزه ﻣﺬﻫﺒﯽ ﮐﻪ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از آن در ﻃﯽ ﺳﻔﺮ ﺧﺴﺘﻪﮐﻨﻨﺪهام اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﻓﺮﺳﻮده‬
‫ﺷﺪهام؛ زﯾﺮا در ﻣﺪت ﺳـﻔﺮ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮐﻢ ﺧﻮردن و ﺑﺪ ﺧﻮردن‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻣﺪت ﭘﻨﺠﺎه ﺷﺐ ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﺧﻮاﺑﯿﺪم و ﺣﺘﯽ ﮐﻤﺮﺑﻨﺪم را ﺑﺎز‬
‫ﻧﮑﺮدم‪ .‬ﺑـﺎ وﺟـﻮدي ﮐـﻪ در اﺛﺮ اﯾـﻦ ﺻـﺪﻣﺎت‪ ،‬ﺿـﻌﯿﻒ و ﻻـﻏﺮ ﺷـﺪهام؛ وﻟﯽ ﺑـﻪ ﻟﻄـﻒ ﺧﺪاوﻧـﺪي‪ ،‬در اﻧﺠـﺎم وﻇـﺎﯾﻒ اﯾـﺎم ﭼﻬﻞﮔـﺎﻧﻪ‬
‫روزهداري ﻓﺮوﮔﺰاري ﻧﮑﺮدهام‪ ،‬و اﻣﯿﺪوارم اﮐﻨﻮن ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ راﺣﺘﯽ را ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮم‪ ،‬دوﺑﺎره ﺳﻼﻣﺖ ﻣﺰاﺟﻢ اﻋﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در اﯾﻦ ﺣﻮاﻟﯽ اﻣﺮ ﻣﺸﮑﻠﯽ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا در اﯾﺮان ﺗﻌﺪاد رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﻌﺪود اﺳﺖ و‬
‫در آﻧﻬـﺎ ﻣﺎﻫﯽ ﮐﻢ ﺻـﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد و ﯾﺎ اﺻـﻼ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه درﯾﺎ از اﺻـﻔﻬﺎن دور اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻣـﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﻗﺮﯾﺐ ﺷـﺼﺖ روز ﮐﺎروان و‬
‫درﯾﺎي ﻓﺎرس در ﻫﺮﻣﺰ ﺳﯽ روز و درﯾﺎﭼﻪ ﺧﺰر ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ درﯾﺎﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ روز ﺑﺎ اﺻﻔﻬﺎن ﻓﺎﺻﻠﻪ دارﻧﺪ‪ .‬ﻓﻌﻼ ﻣﺎﻫﯽ ﻧﻤﮏ ﺳﻮد‬
‫درﯾﺎي ﺧﺰر را ﻣﯽﺧﻮرﯾﻢ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻟﺬﯾﺬ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ اﻣﮑﺎن دﯾﮕﺮي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬در ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯽ‬
‫ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ دام ﻣﺠﺎز ﺷﻮد؛ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ وﺿﻊ ﻣﺎ از ﻫﺮ ﺣﯿﺚ رﺿﺎﯾﺖﺑﺨﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؛ زﯾﺮا اﻧﻮاع و اﻗﺴﺎم‬
‫ﮔﻮﺷﺖ در اﯾﻨﺠﺎ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﺻـﻔﻬﺎن ﮐﻪ ﮔﺮانﺗﺮﯾﻦ ﻗﺴـﻤﺖ اﯾﺮان اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮏ ﭘﯿﺎﺳﺘﺮ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ اﺳﭙﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﻮل ﻣﻄﻠﻮب ﻣﺸﺮقزﻣﯿﻨﯽﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﭘﻨﺞ‬
‫اﻟﯽ ﺷﺶ ﻣﺮغ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮب ﺧﺮﯾﺪاري ﮐﺮد؛ وﻟﯽ در ﻃﻮل راه ﻣﺤﻞﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﭘﯿﺎﺳﺘﺮ و رﺑﻊ آن‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد ﮐﺎروان ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﻏـﺬا ﺑﺨﻮرﻧـﺪ و اﯾﻦ ﻣﻮﺿـﻮع در اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎ اﺻـﻼ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﺼـﻮر ﻫﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﻣـﻮرد ﻣﯿـﻮه ﺑﮕـﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺗـﺎ ﯾـﮏ ﻣـﺎه دﯾﮕﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ از‬
‫ﺧﺮﺑﺰهﻫـﺎي ﻋـﺎﻟﯽ اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﺨﻮرﯾﻢ‪ .‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ اﯾﻦﻫـﺎ را ﻣﻮﻗﻊ ﭼﯿـﺪن دﯾﮕﺮ ﺧﺮﺑﺰهﻫـﺎ ﻣﯽﭼﯿﻨﻨـﺪ و ﺑـﺎ دﻗﺖ و روش ﻣﺨﺼﻮﺻـﯽ ﻣﻮاﻇﺒﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻦﮐﻪ دﯾﺮﺗﺮ ﻣﯽﮐﺎرﻧﺪ و دﯾﺮﺗﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽآورﻧﺪ و از ﺗﺨﻢ ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﻨﺪ و ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ در اﺛﺮ ﺧﻮﺑﯽ ﻫﻮا ﯾﺎ‬
‫ﺧﺸـﮑﯽ زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺮﺑﺰه را روي آن ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨـﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل زﻣﺴـﺘﺎن اﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﺮﺑﺰه وﺟﻮد‬
‫دارد و ﻣﺰه آن ﻧﯿﺰ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺧﻮشآﯾﻨﺪ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫اﯾﺮاﻧﯿﺎن آﻏﺎز ﺑﻬﺎر را ﮐﻪ اﺑﺘـﺪاي ﺳﺎل ﺷﻤﺴـﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻮروز ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﻓﺮا رﺳـﯿﺪن آن را ﺟﺸﻦ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺸﻦ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫ﻋﯿﺪي دادن زﯾﺮدﺳـﺘﺎن ﺑﻪ ﺑﺰرگﺗﺮﻫﺎ‪ -‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺷﺎه ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﺗﻤﺎم وزرا‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﺳﺮاﺳـﺮ ﻣﻤﻠﮑﺖ‪ ،‬ﻫﺪاﯾﺎﯾﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ -‬و‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻟﺒﺎس ﻧﻮ و ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن و ﮔﺮدش در ﺧﺎرج ﺷﻬﺮ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻫﺮ ﮐﺲ از ﻧﻮروز ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻮد روزي را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫و ﻃﯽ آن ﺑﻪ ﮔﺮدش و ﺗﻔﺮﯾﺢ ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬ﺑﺎﻧﯿﺎنﻫﺎي ﻫﻨﺪي ﻧﯿﺰ ﻋﯿﻨﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎرﻫﺎ را ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و در ﮐﺎروانﺳﺮاﻫﺎي ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ ﺧﻮد‪ ،‬زﯾﺮ‬
‫ﭼﺎدرﻫﺎ ﺗﺎ ﺳـﺤﺮﮔﺎه ﺑﯿﺪار ﻣﺎﻧﺪه و ﺷﺐ را ﺑﻪ ﺷﺎدي و ﻃﺮب ﺑﻪ ﺻـﺒﺢ ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ در اﯾﻨﺠﺎ روز اول ﺳﺎل ﺑﺎ ﺳﺎلﻧﻤﺎي‬
‫ﻣﺎ و ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﺳﺎلﻧﻤﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ﺑﺮوج اﺧﺘﻼﻓﯽ ﺑﺎ ﺗﻘﻮﯾﻢ ﻣﺎ ﻧـﺪارد )و اﮔﺮ ﻫﻢ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﺟﺰﺋﯽ اﺳﺖ(‪ ،‬ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺧﻮب اﻃﻼع ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت‬
‫ﺑﯿﺸـﺘﺮي ﺧـﻮاﻫﻢ داد؛ ﻫﻤﯿﻦ ﻗـﺪر ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺳﺘﺎرهﺷﻨﺎﺳـﯽ آﻧﻘـﺪر در اﯾﺮان راﯾـﺞ اﺳﺖ؛ ﮐﻪ ﺣـﺘﯽ ﺳـﺮﺑﺎزان ﻋـﺎﻣﯽ و ﺑﯽاﻃﻼـع ﻧﯿﺰ در‬
‫ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﺗﻘﻮﯾﻢ را از ﺣﻔﻆ دارﻧﺪ و ﺑﺪون ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب‪ ،‬از ﻗﺮب و ﺑﻌﺪ ﮐﻮاﮐﺐ و اﻣﺜﺎﻟﻬﻢ ﻣﻄﻠﻌﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه‪ ،‬ﺷﺨﺼﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﻨﺠﻢ ﻫﻤﺮاه دارد و ﺑﺪون ﻣﺸﻮرت او ﮔﺎم ﺑﺮﻧﻤﯽدارد‪ .‬ﺗﻌﺪاد اﻫﻞ ﻋﻠﻢ و ﻣﻄﻠﻌﯿﻦ دﯾﮕﺮ رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻋﻠﻮم ﻧﯿﺰ‪،‬‬
‫ﻧﺴـﺒﺘﺎ زﯾﺎد اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻋﺪه ﻧﻮﻋﺎ از ﻣﺮدﻣﺎن زﺣﻤﺖ ﮐﺸـﯿﺪهاي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻐﻞ آﻧﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽﮔﺮي ﻧﯿﺴﺖ و اﺣﯿﺎﻧﺎ ﺑﻌﻀﯽ از ﻧﺠﺒﺎ‬
‫و اﺻـﯿﻞزادﮔﺎن و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪانﻫﺎي ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻣﯿﺮزا ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺎﻫﺰاده ﻟﻘﺐ دارﻧﺪ‪ ،‬در ﺑﯿﻦ آﻧﺎن وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﺷﺨﺎص‬
‫ﺷﺮﯾﻒ اﯾﺮان ﻫﻤﯿﻦ ﻋﺪه ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺣﺴﺎدت دﯾﮕﺮان ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﺳـﺮﺑﺎز ﯾﺎ ﻗﺰﻟﺒﺎش ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از اﯾﻦ‬
‫اﻓﺮاد ﺑﻪ ادﺑﯿﺎت آﺷـﻨﺎﯾﯽ ﮐﺎﻣﻞ دارﻧﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﻀﻼي اروﭘﺎﯾﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺮﻗﯽﻫﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪،‬‬
‫ﻣﺮدﻣﺎن ﻋﺎﻟﻤﯽ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﯽرﻏـﻢ وﻗـﺖ ﮐـﻢ‪ ،‬ﺳـﻌﯽ ﮐﺮدم از اﻃﻼﻋـﺎت ﻗﻠﯿﻠﯽ ﮐـﻪ در ﻇﺮف اﯾـﻦ ﻣـﺪت از اﯾﺮان ﺑـﻪ دﺳﺖ آوردهام‪ ،‬ﮔﺰارﺷـﯽ ﺑـﺪﻫﻢ و از ﺷـﻤﺎ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ دارم از ﺑﯽﻧﻈﻤﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﻧﮑﻨﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ از ﺗﻤﺎم آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮم ﺧﻄﻮر ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﻧﻮﺷﺘﻢ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ در ﺧﻼل اﯾﻦ آﺷﻔﺘﮕﯽﻫﺎ رﺷﺘﻪ ﮐﻼم را ﺑﻪ دﺳﺖ آورده و ﻫﺮ ﻣﻄﻠﺒﯽ را در ﺟﺎي واﻗﻌﯽ ﺧﻮد ﻗﺮار دﻫﯿﺪ ‪.‬‬
‫اﺻﻔﻬﺎن ‪ 17‬ﻣﺎرس ‪1617‬‬
‫ﭼﻮن دو ﻣﻮﺿﻮع را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدم‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮرم اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺷـﺮح آﻧﻬﺎ ﺑﭙﺮدازم؛ ﯾﮑﯽ اﯾﻦﮐﻪ اﻣﺮوزه ﻧﺎم ﻗﺰﻟﺒﺎش ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﻓﺮاد و ﺳـﺮﺑﺎزاﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫درﺑـﺎره آﻧﻬـﺎ ﻗﺒﻼـ ﺻـﺤﺒﺖ ﮐﺮدهام داده ﻧﻤﯽﺷﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻤـﺎم ﺳـﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان را ﺑﻪ ﻣﻮازات اﻟﻔـﺎظ ﻓـﺎرس و ﻋﺠﻢ ﻗﺰﻟﺒﺎش ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪﺧﺼﻮص در ﺑﯿﻦ ﺗﺮكﻫـﺎ و ﺳـﺎﯾﺮ ﺧﺎرﺟﯿـﺎن اﯾﻦ ﻋـﺎدت رواج ﺑﺴـﯿﺎر دارد؛ ﭼﻨـﺎﻧﭽﻪ وﻗـﺘﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ :‬ﺑﺮوﯾﻢ ﺑﻪ ﻗﺰﻟﺒـﺎش؛ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ‬
‫ﻣﯽدﻫـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮوﯾﻢ ﺑﻪ اﯾﺮان؛ اﻣـﺎ اﺷـﺨﺎص ﻣﻄﻠﻊ وﻗﺘﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ :‬ﯾـﮏ ﻧﻔﺮ ﻗﺰﻟﺒﺎش‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر آﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر اﻋﻢ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺳـﺮﺑﺎز‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ را در ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﺷﺨﺎص ﻋﺎدي ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو ﮐﻠﻤﻪ ﻓﺮق ﻧﻤﯽﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ دﯾﮕﺮ اﯾﻦﮐﻪ در اﯾﺮان ﺗﻤـﺎم اﻗـﻮام ﺧـﺎرﺟﯽ اﻋﻢ از اﯾﻦﮐﻪ از ﮐﺸﻮر ﯾـﺎ ﻣـﺬﻫﺐ دﯾﮕﺮي ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺧـﺎص ﺧﻮد زﻧـﺪﮔﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻗﻮﻣﯽ ﻣﺤـﻞ ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﻋﻠﯽﺣـﺪهاي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ -‬ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﻪ اﻃﻼع ﺷـﻤﺎ رﺳﺎﻧﯿـﺪم در‬
‫اﺻـﻔﻬﺎن ﻧﯿﺰ وﺿﻊ ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻮال اﺳﺖ‪ -‬ﻫﺮ ﻗﻮﻣﯽ در ﻣﻮرد اﻣﻮر ﻣﺪﻧﯽ و ﺟﺰاﯾﯽ ﻧﻮع ﻗﻀﺎوﺗﯽ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺧﻮد دارد ﮐﻪ ﻗﻀﺎوت ﺷﺎه‬
‫در آن دﺧـﺎﻟﺘﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺎﻋـﺪه ﭼﻨـﺎن ﺟﺰو ﻋﺮف و ﻋـﺎدت ﺷـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻼـوه ﺑﺮ اﻗـﻮام ﻣﺨﺘﻠـﻒ‪ ،‬اﻓﺮاد ﺧـﺎرﺟﯽ ﻧﺴـﺒﺘﺎ اﺳﻢ و‬
‫رﺳﻢدار از ﻗﺒﯿـﻞ ﺳـﻔﺮا و ﻣﯿﻬﻤﺎﻧـﺎن ﺷـﺎه و اﻣﺜـﺎﻟﻬﻢ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ در ﻣﻮرد ﻫﻢوﻃﻨﺎن ﺧﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ در ﻣﻮرد ﺗﻤﺎم ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي از اﻧﺤﺎ در‬
‫ﺧﺪﻣﺖ آﻧﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ ﻣﺰﯾﺖ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻣﻦ‪ -‬ﯾﻌﻨﯽ »ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ‪ ،‬ﻣﯿﻬﻤﺎن ﺷﺎه«‪ -‬ﺣﻖ دارم ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ و ﻣﻄﺎﺑﻖ روش ﺧﻮد‪ ،‬و‬
‫ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻊ ﺻـﻼح ﺑﺪاﻧﻢ ﻣﺴﺘﺨﺪﻣﺎن ﺧﻮد را ﭼﻪ در ﺧﺎﻧﻪ و ﭼﻪ در ﺑﯿﺮون و اﻋﻢ از اﯾﻦﮐﻪ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﯾﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﯾﺎ داراي دﯾﻦ دﯾﮕﺮي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ و ﺳـﯿﺎﺳﺖ ﮐﻨﻢ و اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺟﺮﻣﯽ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻫﯿـﭻ ﯾﮏ از ﻣﺄﻣﻮران ﺷﺎه ﮐﺎري ﺑﻪ او ﻧﺪارﻧـﺪ و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗـﺬﮐﺮي‬
‫ﻣ ﯽ د ﻫﻨ ﺪ ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ اﻗﺪاﻣﯽ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻧﮑﻨﻢ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺎ ﻣﻌﺘﺮض ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺠﺎزات ﺧﺎﻃﯽ را ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﻌـﺪ از آن ﻣﻦ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﺻـﻼح ﺑـﺪاﻧﻢ او را ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻢ و ﻣﺄﻣﻮران ﺷﺎه دﺧﺎﻟﺘﯽ در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻮع اﯾﻦ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم رؤﺳﺎي ﻫﯿﺌﺖﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﯿﻬﻤﺎن ﺷﺎه از ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺰاﯾﺎ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻫﺮﻗﺪر ﺟﺮم ﻣﺠﺮﻣﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎه ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮد‪ ،‬در اﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻢاﮐﻨﻮن ﯾﮑﯽ از اﻓﺮاد‬
‫ﺳﺮﺷـﻨﺎس ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻣﻬﻤﯽ ﻗﺼـﺪ ﮐﺸـﺘﻦ او را داﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه ﺷﺪه و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺟﺎﻧﺶ در اﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ؛‬
‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﮔﺮ از ﻣﺪﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﻗﺪم ﺑﯿﺮون ﮔﺬارد‪ ،‬ﺑﯽدرﻧﮓ او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫دﺧﻮل از درب ﻗﺼـﺮ ﺑﺮاي ﻫﯿﭻﮐﺲ ﻗﺪﻏﻦ ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﺮ ﮐﺴـﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از اﯾﻦ آﺳـﺘﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺳـﺘﺎﯾﺶ و ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﺮض اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ‬
‫داﺋﻤﺎ آن را ﻣﯽﺑﻮﺳﻨﺪ ﺑﮕﺬرد‪ .‬ﻟﻔﻆ »آﺳﺘﺎﻧﻪ« ﺑﺮ ﮐﻠﯿﻪ درﺑﺎر ﺷﺎه ﻧﯿﺰ اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد و وﻗﺘﯽ ﻣﺮدم ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮوﯾﻢ ﺑﻪ آﺳﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر آﻧﺎن‬
‫درﺑـﺎر ﺷـﺎه اﺳﺖ ‪ ...‬اﯾﺮاﻧﯿـﺎن ﺑﻪ آﺳـﺘﺎﻧﻪ ﺧـﺎﻧﻪ ﺷﺎه‪» ،‬دوﻟﺖ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺛﺮوت و ﻧﻌﻤﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬و »آﺳـﺘﺎﻧﻪ دوﻟﺖ« ﺑﻪ »درﺑﺎر« اﻃﻼق‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻗﺼﺮ ﺷﺎه ﻏﺎﻟﺒﺎ »دوﻟﺘﺨﺎﻧﻪ« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ آن ﺧﺎﻧﻪ ﺛﺮوت و ﻧﻌﻤﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﯾـﺎدم اﻓﺘﺎد ﮐﻪ از ﻣـﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در زﻣﺎن ﻫﻤﯿﻦ ﺷﺎه‪ ،‬ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﻣﺮﮐﺐ از ﺗﻔﻨﮕﭽﯿﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣـﺪه اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﮐﻪ از اﻓﺮاد ﭘﯿـﺎده ﺑﻮده و ﺑﺮاي دﻓـﺎع از ﻗﻼـع ﻧﻈـﺎﻣﯽ از وﺟﻮد آﻧـﺎن اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد؛ وﻟﯽ آﻧـﺎن ﺗـﺎج ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻧﺪارﻧـﺪ و از ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫـﺎ ﯾﺎ‬
‫اﺻﯿﻞزادﮔﺎن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﺳﺮداران ﺑﻪﺧﺼﻮﺻﯽ دارﻧﺪ و ﺑﻪﻋﻼوه ﺗﺼﻮر ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﺗﻤﺎم اﯾﺎﻻت داراي ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻮاي ﺗﻮﭘﺨـﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ در ﻗﺸﻮن ﺷـﺎه ﻫﺴﺖ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﺮﮐﺐ از ﺗﻮپﻫـﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از دﺷـﻤﻦ ﺑﻪ ﻏﻨﯿﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪه و ﺷـﺎه از آﻧﻬﺎ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺳـﮑﻮن ﺷﻮد ﭼﻮن ﻧﯿﺮوي ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﺗﺤﺮك ﺳﺎﯾﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺷﺎه را ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫زﯾﺎدي در ﺣﺮﮐﺘﻨﺪ ﻧﺪارد و ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ آن در ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﻋﻤﻠﯽ دﺷﻮار و ﭘﺮزﺣﻤﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﮑﺘﻮب دوم از اﺻﻔﻬﺎن‪ 19 -‬ﻣﺎرس ‪1617‬‬
‫ﺳﺮاﺳـﺮ اﯾﻦ ﻣﮑﺘـﻮب ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋـﻞ ﺧﺼﻮﺻـﯽ و ﺷـﺮح ﻋﻠﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه را داﯾﺮ ﺑﺮ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺗﻘـﺪﯾﻢ آن ﺑﻪ‬
‫آﮐﺎدﻣﯽ اوﻣﻮرﯾﺴﺘﯽ ﻣﻮﺟﻪ ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺟﺘﻨﺎب از ﺗﻄﻮﯾﻞ ﮐﻼم از ﺗﺮﺟﻤﻪ اﯾﻦ ﻣﮑﺘﻮب ﺧﻮدداري ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﻣﻘـﺪﻣﻪ ﮐﺘﺎب ﻧﯿﺰ ذﮐﺮ ﺷـﺪه اﺳﺖ آﮐﺎدﻣﯽ اوﻣﻮرﯾﺴﺘﯽ ﯾﺎ ﻣﺠﻤﻊ ﻇﺮﻓﺎ ﯾﮑﯽ از ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ زﻣﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻫﻮش و ﻓﺮاﺳﺖ و ﻧﮑﺘﻪﺳـﻨﺠﯽ و اﻣﺘﯿﺎزات ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﺷـﺪ در ﻋﻨﻔﻮان ﺷـﺒﺎب ﺑﻪ ﻋﻀﻮﯾﺖ آن درآﯾﺪ‪ .‬وي در‬
‫اﯾﻦ ﻣﮑﺘﻮب ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻋﻀﺎء آﮐﺎدﻣﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه ﺷـﺮح ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﻪ ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ ﺗﻦ در داده اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺟﺎﻟﺒﯽ‬
‫ﺑﺮاي اراﺋﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﺪ و اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ دوﺳﺖ داﻧﺸﻤﻨﺪش ﻣﺎرﯾﻮ اﺳﮑﯿﭙﺎﻧﻮ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮات را ﺑﺎ ﻧﺜﺮ ﺳﻠﯿﺲ و ادﯾﺒﺎﻧﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺠﺪدا‬
‫ﺑﻪ رﺷـﺘﻪ ﺗﺤﺮﯾﺮ درﺧﻮاﻫـﺪ آورد ﺗﺎ از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺷﺎﯾﺴـﺘﮕﯽ ﺗﻘـﺪﯾﻢ آن ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻊ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ اﯾﻦ اﻗﺪام از ﻃﺮف دوﺳـﺖ‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺟﻬﺎنﮔﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺷﺘﻐﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ او‪ ،‬ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﮑﺘﻮب ﺳﻮم از اﺻﻔﻬﺎن‪ 18 -‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪1617‬‬
‫ﻃﯽ ﻧﺎﻣﻪﻫـﺎي ﻗﺒﻠﯽ ﮐﻪ در ﻣـﺎه ﻣـﺎرس ﺳﺎل ﺟﺎري ‪ 1617‬ﺑﺮاي ﺷـﻤﺎ ﻓﺮﺳـﺘﺎدم‪ ،‬ﺷـﺮح ﻣﺴـﺎﻓﺮﺗﻢ را از ﺑﻐـﺪاد ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ دادم و ﺑﻪﻋﻼوه از‬
‫ﻗﺴـﻤﺖﻫﺎي ﺟﺎﻟﺐ اﺻﻔﻬﺎن و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﯾﺮان‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت دﻗﯿﻘﯽ را ﮐﻪ ﺟﻤﻊآوري ﮐﺮده ﺑﻮدم‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪي ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺘﺎن رﺳﺎﻧﯿﺪم و اﮐﻨﻮن‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﻢ دﯾﮕﺮ ﭼﻪ ﻣﻄﻠﺒﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫دو ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﯾـﺎدم آﻣـﺪ ﮐﻪ در ﻧﺎﻣﻪﻫـﺎي ﻗﺒﻠﯽ‪ ،‬ﺑﻪ اﺧﺘﺼـﺎر ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﮐﺮده و وﻋـﺪه داده ﺑﻮدم وﻗﺘﯽ اﻃﻼﻋﺎت دﻗﯿﻖﺗﺮي ﭘﯿـﺪا ﮐﺮدم‬
‫ﻣﻔﺼـﻞﺗﺮ ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ و ﺣﺎﻻ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﺐ دﯾﮕﺮي ﺑﺮاي ﻧﻮﺷـﺘﻦ ﻧـﺪارم و از ﻃﺮﻓﯽ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮي درﺑﺎره ﻣﻮارد ﻓﻮق ﭘﯿـﺪا ﮐﺮدهام‪ ،‬ﺑﻪ ﺷـﺮح‬
‫آﻧﻬﺎ ﻣﯽﭘﺮدازم و ﺷﺎﯾﺪ ﺿﻤﻦ ﻧﻮﺷﺘﻦ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺐ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﯿﺎورم و اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از دو ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬راﺟﻊ ﺑﻪ ﻫﻨﺪيﻫﺎي ﺑﺖﭘﺮﺳﺖ ﮐﻪ در اﺻـﻔﻬﺎن زﯾﺎد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن از وﻃﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و در‬
‫اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺘﻮﻃﻦ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و ﺑﻪ ﺷـﻐﻞ ﺗﺠﺎرت ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻨﺪيﻫﺎ را ﻣﺎ ﻃﺒﻖ اﺻـﻄﻼح ﺧﻮدﻣﺎن »ﺑﺎﻧﯿﺎن« ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﻢ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع دﯾﮕﺮ راﺟﻊ‬
‫ﺑﻪ اﯾﺮاﻧﯽﻫـﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨـﻮز آﯾﯿﻦ ﻗـﺪﯾﻢ ﺧـﻮد را دارﻧـﺪ و ﮔﺮﭼﻪ در اﺻـﻔﻬﺎن زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ؛ وﻟﯽ در ﺧـﺎرج اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ‪ ،‬در ﻣﺤﻠﻪ‬
‫ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ؛ ﯾﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ در ﻗﺴـﻤﺘﯽ از اﺻـﻔﻬﺎن ﺳﺎﮐﻦ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﯾﮏ رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬آن را از ﺑﻘﯿﻪ ﻗﺴـﻤﺖﻫﺎي ﺷـﻬﺮ ﺟﺪا‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﯿـﺪ‪ ،‬ﻫﻨـﺪ ﺷـﺮﻗﯽ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ وﺳـﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑـﺎ اﯾﺮان ﻫﻢ ﺳـﺮﺣﺪ اﺳﺖ‪ .‬و اﻟﺒﺘﻪ وﻗﺘﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ »اﯾﺮان« ﻣﻘﺼﻮدم ﮐﻠﻤﻪ‬
‫»ﭘﺮﺳـﯿﺎ« ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﻘـﻂ ﯾﮏ اﯾﺎﻟﺖ اﯾﻦ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻨﻈﻮرم ﺗﻤﺎم اﻣﭙﺮاﺗﻮري اﯾﺮان اﺳﺖ و ﻫﻨـﺪ ﺷـﺮﻗﯽ ﻧﯿﺰ در ﮐﻨﺎر‬
‫اﯾﺎﻟﺖ زاﺑﻠﺴـﺘﺎن ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ آن ﻗﻨـﺪﻫﺎر و ﺷـﺮﻗﯽﺗﺮﯾﻦ اﯾﺎﻟﺖ اﯾﺮان اﺳﺖ واﻗﻊ ﺷـﺪه و در اﯾﻨﺠﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺑﻪ آن ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﭘﺴﻮﻧﺪ‬
‫»اﺳـﺘﺎن« ﮐﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑﻪ آﺧﺮ ﻧـﺎم ﻣﻨﺎﻃﻖ و ﮐﺸﻮرﻫﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ‪» :‬ﻓﺮﻧﮕﺴـﺘﺎن« ﯾﻌﻨﯽ اروﭘﺎ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﺸﻮر‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽﻫـﺎﺳﺖ ﯾـﺎ ﮔﺮﺟﺴـﺘﺎن ﮐﻪ ﮐﺸﻮر ﮔﺮﺟﯽﻫـﺎﺳﺖ و ﯾـﺎ ﻋﺮﺑﺴـﺘﺎن ﮐﻪ ﮐﺸﻮر ﻋﺮبﻫـﺎﺳﺖ و ﻫﺰاران ﻧﻤﻮﻧﻪ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿـﻞ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاي‬
‫اﺳﻤﺎء ﻋﺎم ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود؛ ﻣﺜﻼ از ﮔﻞ‪» ،‬ﮔﻠﺴﺘﺎن« ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ و از ﻗﺒﺮ‪» ،‬ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن« و ﻗﺲ ﻋﻠﯿﻬﺬا ‪.‬‬
‫ﺳﮑﻨﻪ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﺑﻪﻃﻮر اﻋﻢ ﻫﻨـﺪيﻫﺎ ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﺑﯿﻦ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺿﻊ اﯾﺎﻟﺖ و ﻗﻮﻣﯿﺖ و اﺻﺎﻟﺖ ﯾﺎ دﻧﺎﺋﺖ ﻃﺒﻘﻪ و‬
‫ﻏﯿﺮه ﻫﺰاران ﻋﻨﻮان ﻣﺨﺘﻠﻒ دارﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﻣﻮﺿﻮع ﻃﺒﻘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي اﻫﻤﯿﺖ دارد ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻃﺒﻘـﺎت ﻋـﺎﻟﯽ و داﻧﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎ‬
‫ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻣﺨﻠﻮط ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﻄﺎﺑﻖ رﺳﻮم‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺎﯾﺪ وﺿﻊ و ﺷـﻐﻠﯽ را ﮐﻪ ﭘﯿﺸـﯿﻨﯿﺎن او داﺷـﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ و ﻃﺒﻘﺎت ﻋﺎﻟﯽ آﻧﭽﻨﺎن از‬
‫ﻣﺮدم ﻃﺒﻘﻪ ﭘﺴﺖ ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﺮده و از آﻧﻬﺎ ﺗﻨﻔﺮ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻟﺒﺎﺳﺸﺎن ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺗﻤﺎس ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﭘﻨﺪارﻧﺪ ﮐﻪ آﻟﻮده ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫و در ﺧﯿﺎﺑـﺎن وﻗﺘﯽ ﯾﮏ اﺻـﯿﻞزاده ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬اﻓﺮاد ﻃﺒﻘﺎت ﭘﺴﺖ‪ ،‬ﺧﻮد را ﮐﻨﺎر ﻣﯽﮐﺸـﻨﺪ ﺗﺎ او را ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح آﻟﻮده ﻧﮑﻨﻨـﺪ و ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﻣﯿﻞ ﺧﻮد اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨـﺪ و اﮔﺮ اﻣﺘﻨﺎع ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زور آﻧﻬﺎ را وادار ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻤﯿﺰه‬
‫ﻃﺒﻘـﺎت از روي وﺿﻊ ﻟﺒﺎس و ﺑﺴـﯿﺎري ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﺮﺗﯿﺒﺎت ﺧﺎﺻـﯽ دارد ﮐﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺳـﺨﺖﮔﯿﺮ‬
‫ﻫ ﺴﺘﻨ ﺪ ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺗﯿﺮهﻫـﺎي ﻫﻨـﺪي ﺑﻪ ﻧـﺎم »واﻧﯿـﺎ« ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ ﮐﻪ رﻧﮓ ﭘﻮﺳﺖ آﻧﺎن ﺗﯿﺮه اﺳﺖ و ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎ و ﺳﺎﯾﺮ اروﭘﺎﯾﯿﺎن آﻧﺎن را ﺑﺎﻧﯿﺎن‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﻮم ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺗﺎﺟﺮ ﯾﺎ ﻓﺮوﺷـﻨﺪه دورهﮔﺮد ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﻮم دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻧﺎﯾﺮي ﻧﺎم دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺳـﺮﺑﺎزان و اﺻـﯿﻞزادﮔﺎن را ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ آﻧﺎن در ﻣﺎﻻﺑﺎر ﻧﺎﯾﺮي ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؛ وﻟﯽ در دﮐﻦ و در ﮐﺸﻮر ﻣﻐﻮل ﮐﺒﯿﺮ »راﺟﺎﭘﻮت« ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻗﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﺮﻫﻤﻦﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞﮐﺮدهﻫﺎ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﻏﺎﻟﺒﺎ در ﻣﻌﺎﺑﺪي ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ در ﻫﻨﺪ ﭘﺎﮔﻮد ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﻣﻮر ﻣـﺬﻫﺒﯽ اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧـﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻗﻮام ﻣﺘﻌﺪدي در ﻫﻨﺪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ اﻃﻼع زﯾﺎدي درﺑﺎره آﻧﺎن ﻧﺪارم و ﺑﻪﻋﻼوه رﻋﺎﯾﺖ‬
‫اﺧﺘﺼﺎر‪ ،‬اﺟﺎزه ﻗﻠﻢﻓﺮﺳﺎﯾﯽ ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ را ﻧﻤﯽدﻫﺪ؛ ﻓﻘﻂ ﻫﻤﯿﻦﻗﺪر ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺮار اﻃﻼع ﻣﻦ‪ ،‬ﺟﻮﮐﯽﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ ﮐﻪ ﺷﻬﺮت زﯾﺎدي‬
‫داﺷﺘﻨﺪ؛ ﻋﺪهاي از ﻫﻤﯿﻦ ﻫﻨﺪيﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﻧﺨﺴﺖ در ﻗﺴـﻤﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﻨـﺪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻣﺘﻌـﺪدي ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﺎن ﻣﺸـﺮك و ﺑﺖﭘﺮﺳﺖ و از ﻧﮋاد ﻫﻨﺪي ﺑﻮدﻧﺪ؛‬
‫وﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣـﺎن‪ ،‬اﺳـﻼم در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر رواج ﯾـﺎﻓﺖ و ﻗﺴـﻤﺖﻫﺎي ﺑﺰرﮔﯽ از ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﻫﻨـﺪ ﺗﺤﺖ اﺳﺘﯿﻼـي ﺣﮑﻤﺮاﻧﺎن ﻣﺴـﻠﻤﺎن‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﯽ ﻏﯿﺮ ﻫﻨﺪي ﻧﯿﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬درآﻣﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺳـﺮداران داﺋﻤﺎ در ﺟﻨﮓ و ﻧﺰاع ﺑﻮدﻧﺪ و ﮔﺎﻫﯽ اﯾﻦ و ﮔﺎﻫﯽ آن ﻓﺎﺗﺢ ﻣﯽﺷﺪ و ﺳـﺮزﻣﯿﻦ دﯾﮕﺮي را ﺑﻪ ﺗﺼﺎﺣﺐ درﻣﯽآورد‪ .‬ﮐﺴﯽ‬
‫ﮐﻪ اﻣﺮوز در ﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو وﺳﯿﻌﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎه ﺳﻠﯿﻢ ﻧﺎم دارد ﮐﻪ از ﻗﻮم ﺗﺎﺗﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﭼﻮن ﺗﯿﺮهﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﯽ از اﯾﻦ ﻧﮋاد‬
‫وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ وي از ﺗﯿﺮهاي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺸﺮقزﻣﯿﻦ ﺑﻪ آن ﺟﻐﺘﺎﯾﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺳـﻠﯿﻢ از ﻧﺴﻞ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺗﯿﻤﻮر ﻟﻨﮓ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ از ﺳﻼﻟﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﮐﻬﺘﺮ او‪ ،‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن در ﮐﺸﻮر ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎ ﻃﺮﻓﯽ ﻧﺒﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻨﺪ رﻓﺖ و ﺑﻪ‬
‫ﺧـﺪﻣﺖ ﯾﮑﯽ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن درآﻣـﺪ و ﮐﺎرش ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ؛ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺟﺎﻧﺸـﯿﻨﺎن او ﺷﺎه ﺷﺪ و اوﻻد اﯾﻦ ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﺑﻌﺪ از ﺧﻮدش‬
‫اﯾـﻦ ﺧﻄـﻪ را‪ ،‬ﮐـﻪ ﻗﺒﻼـ ﺑـﻪ آﯾﯿـﻦ اﺳـﻼم ﮔﺮوﯾـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬اداره ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و اﻣﺮوزه ﺷﺎﯾـﺪ ﻓﺮﻣـﺎﻧﺮواي دو ﺳـﻮم ﻫﻨـﺪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻧﺤـﻮي ﮐﻪ‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﯽﻧﻮﯾﺴـﺎن ﻣـﺎ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ آﻧـﺎن را ﺟﺰء ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺷﺎهزادهﻧﺸـﯿﻦﻫﺎي ﺟﻬـﺎن ﻣﺤﺴـﻮب داﺷـﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺷـﺎه ﺳـﻠﯿﻢ ﺣﮑﻤﺮان ﻓﻌﻠﯽ اﯾﻦ‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ »ﻣﻐﻮل ﮐﺒﯿﺮ« ﻫﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪاي از ﺗﺎﺗﺎرﻫـﺎي ﺟﻐﺘـﺎﯾﯽ واﺑﺴـﺘﮕﯽ دارد ﮐﻪ ﻧﺎم آﻧﺎن ﻣﻐﻮل اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ‬
‫ﻋـﺪه زﯾﺎدي از رﻋﺎﯾﺎ و ﺳـﺮﺑﺎزان ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺧـﺪﻣﺖ او ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ در ﻫﻨـﺪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ‬
‫ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎ و ﺑﺎﻻﺧﺺ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻣﻐﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺎم ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺮوزه از دودﻣﺎن ﺗﯿﻤﻮرﯾﺎن ﻓﻘﻂ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻐﻮل ﮐﺒﯿﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪﮔﺎن ﺗﯿﻤﻮر ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺘﻌـﺪد ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﺎن‬
‫ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﺑﻘﺎﯾـﺎي اﻣﭙﺮاﺗﻮري او ﺑﻪ ارث رﺳـﯿﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺧﺘﻼﻓﺎت زﯾﺎدي ﮐﻪ ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﭘﯿﺶ آﻣـﺪ و ﺣﻮادث ﻣﺨﺘﻠﻒ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﭼﻨﺎن‬
‫اﯾﻦ دودﻣﺎن ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺼﻮر ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﻏﯿﺮ از ﻣﻐﻮل ﮐﺒﯿﺮ در ﺟﺎي دﯾﮕﺮي ﮐﺴﯽ از آﻧﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷـﺎه ﺳـﻠﯿﻢ ﻧﯿﺰ در ﺳـﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي ﺗﺎﺗـﺎر ﻣﺎﻟﮏ ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻘﻂ در اﯾﻦ ﻃﺮف ﮐﻮهﻫﺎي ﺗﺎورو ﺳـﺮزﻣﯿﻦﻫﺎﯾﯽ را در اﺧﺘﯿﺎر دارد ﮐﻪ‬
‫اﺟﺪاد او از ﺧﺎك ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﻓﺘﺢ ﮐﺮدهاﻧﺪ و اﻣﺮوز ﻣﻘﺮ او در آﮔﺮاﯾﺎ ﻻﻫﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ در زﻣﺎن اﺳﮑﻨﺪر ﮐﺒﯿﺮ ﻗﻠﻤﺮو ﭘﻮرو‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ﻗﺮون ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﻗﻮم ﺗﺎﺗـﺎر از ﻣﻨﺘﻬﯽاﻟﯿﻪ آﺳـﯿﺎي ﺷـﺮﻗﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻨﺪ و ﺑـﺎ اﺷـﻐﺎل ﻣﻤﺎﻟـﮏ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺧﻮد را از ﺳـﻤﺖ ﻏﺮب ﺗﺎ‬
‫درﯾﺎي ﮐﺒﯿﺮ و ﻟﻬﺴﺘﺎن و از ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل ﺗﺎ ﻣﺴﮑﻮ رﺳﺎﻧﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮدﻣـﺎن اﺻـﻠﯽ ﻫﻨـﺪ‪ -‬ﺑـﻪ ﻏﯿﺮ از اﻗـﻮام ﻣﺨﺘﻠـﻒ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ -‬از ﻟﺤـﺎظ ﻣـﺬﻫﺐ ﺑﻪ دو دﺳـﺘﻪ ﺗﻘﺴـﯿﻢ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﻣﺸـﺮﮐﯿﻦ و ﺑﺖﭘﺮﺳـﺘﺎن ﮐﻪ از دﯾﻦ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﮐﺸﻮر ﺧﻮد ﭘﯿﺮوي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و دﯾﮕﺮ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﭘﯿﺮو آﯾﯿﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و‬
‫رواج اﯾﻦ دﯾﻦ در ﻫﻨـﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﺮنﻫـﺎي اﺧﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎدﺷـﺎه ﻓﻌﻠﯽ ﻫﻨـﺪ و رﺟﺎل ﮐﺸﻮر او ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﻗﻮاﻋﺪ‬
‫اﺳـﻼﻣﯽ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ در ﻗﻠﻤﺮو اﯾﻦ ﭘﺎدﺷـﺎه ﮐﺎﻣﻼ رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺑﺎ آداب و رﺳﻮم ﺑﺖﭘﺮﺳـﺘﺎن ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘـﺪر‬
‫ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ داراي ﭼﻪ دﯾﻨﯽ ﺑﻮده‪ ،‬و ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﺬﻫﺒﯽ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫وﻗﺘﯽ ﺟﻬﺎن را وداع ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻃﺒﻖ رﺳﻮم ﻗﺪﯾﻤﯽ ﻣﺤﻞ‪ ،‬ﺟﺴﺪ او را ﺳﻮزاﻧﺪهاﻧﺪ ‪.‬‬
‫در ﺻـﺤﻦ ﺣﯿـﺎط ﮐﺎروانﺳـﺮاﻫﺎي ﻣﺤـﻞ ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﺑﺎﻧﯿﺎنﻫـﺎ ﭼﺎدرﻫـﺎي ﺑﺰرگ و زﯾﺒـﺎﯾﯽ ﺑﺮﭘـﺎ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﮐﻒ آﻧﻬﺎ ﭘﻮﺷـﯿﺪه از ﻗﺎﻟﯽﻫﺎي‬
‫ﮔﺮانﺑﻬﺎ و ﻣﺘﻌﺪد اﺳﺖ و روي ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺎﻟﯽﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺐ و روز ﻫﻨﺪيﻫﺎ ﻣﯽﻧﺸـﯿﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و ﺑﺮاي ﺳـﺮﮔﺮﻣﯽ‬
‫و وﻗﺖﮔﺬراﻧﯽ رﻗﺎﺻﻪﻫﺎي ﻫﻨﺪي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﺒﺎس ﻣﻠﯽ ﻣﺒﻠﺲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﺎﺿﺮﯾﻦ ﺑﻪ رﻗﺺﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺧﻮاﻧﺪن آوازﻫﺎي‬
‫ﻫﻨـﺪي و اﺟﺮاي ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺑـﺎ آﻻت ﻋﺠﯿﺐ و ﻧﺎﻣﺄﻧﻮس ﺧﻮد ﻣﯽﭘﺮدازﻧـﺪ‪ .‬ﺟﺰء اﯾﻦ آﻻت‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﻫﻢ ﻃﺒﻞﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ ﺑﺸـﮑﻪ‬
‫ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه و از ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ آن را ﺑﻪ ﺻـﺪا درآورد؛ ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﯾـﮏ دﺳﺖ ﺑﻪ ﯾـﮏ ﻃﺮف و ﺑﺎ دﺳﺖ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﯽﻧﻮازﻧﺪ‪ .‬آﻟﺖ دﯾﮕﺮ ﻣﺮﮐﺐ از دو ﻗﻄﻌﻪ ﻓﻠﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﻣﻘﻌﺮ و ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ زﻧﮓ ﺳﺎﻋﺖﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ‬
‫ﺑﻪ ﮔﺮدن آوﯾﺰان ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﻗﻄﻌﻪ دﯾﮕﺮ ﺷـﮑﻞ ﺧﺎﺻـﯽ دارد ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺎ زدن آن ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻪ اول ﮐﻪ در دﺳﺖ ﭼﭗ‬
‫ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺻﺪاﯾﯽ ﺷﺒﯿﻪ زﻧﮓ درﻣﯽآورﻧﺪ‪.‬‬
‫رﻗﺎﺻﻪﻫﺎي ﻫﻨـﺪي ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﻧﻮاي ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﯾﮏ ﺑﺎر ﻣﺤﮑﻢ ﯾﺎ آرام و ﺑﻪ ﻓﺎﺻـﻠﻪﻫﺎي ﮐﻢ ﯾﺎ زﯾﺎد‪ ،‬ﭼﮑﻤﻪﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ‬
‫ﻣﯽﮐﻮﺑﻨﺪ و ﺻﺪاي ﻣﻮزوﻧﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﻻت ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ آﺷﻨﺎﯾﯽ‬
‫ﻧﺪارﯾﻢ و ﻧﻮاي آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬رﻗﺺﻫﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻋﺒﺎرت از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﺮ و ﺗﻤﺎم ﺑﺪن را ﺑﻪ ﯾﮏ ﻃﺮف ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬
‫و آن را ﺑﻪ ﻣﺤﻮر ﯾﮑﯽ از ﭘﺎﻫـﺎ ﺑﻪ ﭼﺮخ درﻣﯽآورﻧـﺪ و از ﮔﺮدش دﻧﺒـﺎﻟﻪ آوﯾﺰان روﺳـﺮي‪ ،‬ﮐﻪ ﺑـﺎ اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﻃﻼ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷـﺪه و رﻧﮓﻫﺎي‬
‫ﻗﺮﻣﺰ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮهاي ﺑﺲ ﺗﻤﺎﺷﺎﯾﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ اﻣﺮوزه در ﻫﻨﺪ ﺑﻌﻀـﯽ از زنﻫﺎ ﺑﻪﺧﺼﻮص ﻣﻐﻮلﻫﺎ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﺧﻮد ﭘﺎرﭼﻪاي ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴـﺘﻄﯿﻞ ﻣﯽﺑﻨﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺷﺒﯿﻪ دﺳـﺘﺎر‬
‫ﻣﺮدان اﺳﺖ؛ ﺑـﺎ اﯾﻦ ﺗﻔـﺎوت ﮐﻪ از اﻧﺘﻬـﺎي آن دﻧﺒـﺎﻟﻪاي آوﯾﺨﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬رﻗﺎﺻﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮐﻪ ﺳـﺮ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﺮ ﻏﺎﻟﺐ زنﻫﺎي‬
‫ﺑﺖﭘﺮﺳﺖ ﺑﺮﻫﻨﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ ﺧﻮد را ﺧﺮﻣﻦوار ﺑﻪ اﻃﺮاف رﯾﺨﺘﻪاﻧﺪ ﯾﺎ ﺿـﻤﻦ رﻗﺺ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﺧﻢ ﮐﺮدن ﺳﺮ و ﺑﺪن ﺧﻮد‬
‫ﺑﻪ ﻋﻘﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﯿﺴﻮان ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺧﻮد ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺑﺲ ﺳﺮوراﻧﮕﯿﺰ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و اﯾﻦ زﻧﺎن در ﻣﻮﻗﻊ ﭼﺮﺧﯿﺪن‪ ،‬ﺳﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﻮك ﯾﮑﯽ از ﻧا ﮕﺸﺘﺎن‬
‫دﺳﺖ ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن وﺿﻊ ﺑﺪن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درﻣﯽآورﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ آن ﻧﯿﺰ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺑﺴﯿﺎر دﻟﭽﺴﺐ و ﻣﻮزون اﺳﺖ‪ .‬رﻗﺎﺻﻪﻫﺎ‬
‫ﻏﺎﻟﺒـﺎ رﻧﮕﯽ ﺗﯿﺮه وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣـﺎل ﺻﻮرﺗﯽ ﻇﺮﯾﻒ دارﻧـﺪ و ﻣﻦ واﻗﻌﺎ ﺑﻌﻀـﯽ از آﻧﺎن را ﺑﺴـﯿﺎر زﯾﺒﺎ ﯾﺎﻓﺘﻢ و اﯾﻦ رﻗﺺﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﺣﺴﻦ و‬
‫ﻣﻼﺣﺖ آﻧﺎن ﻣﯽاﻓﺰود‪ .‬ﺑﺎﻧﯿﺎنﻫﺎ در ﻣﻮﻗﻊ ﺟﺸﻦ و ﺳﺮور از ﺳﺮ ﺗﺎ ﭘﺎ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﻔﯿﺪ ﻣﻠﺒﺲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻟﺒﺎس آﻧﺎن در روي ﺳﯿﻨﻪ ﺑﺎ ﻣﺎده‬
‫زﻋﻔﺮان ﺑﻪ رﻧـﮓ زرد ﺗﯿﺮه درآﻣـﺪه و دﺳـﺘﺎر آﻧﻬـﺎ ﻧﯿﺰ ﺑـﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻣـﺎده رﻧـﮓ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬در داﺧﻞ رﻧﮓ زرد ﺑﺎ ﺻـﻨﺪل ﻧﻘﻄﻪﻫﺎي ﻗﺮﻣﺰ‬
‫ﮔﺬاﺷـﺘﻪاﻧﺪ و اﯾﻦ دو رﻧـﮓ ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي در ﻧﺰد ﻫﻨـﺪيﻫﺎ ﻣﺘـﺪاول و ﻣﻮرد ﻋﻼـﻗﻪ آﻧـﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﺧﺎلﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ‬
‫ﻫﻤـﺎن ﺷـﯿﻮه ﻣﯽﮔﺬارﻧـﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ اوﻗﺎت‪ ،‬ﺿـﻤﻦ ﺑﺎزي و ﺗﻔﺮﯾـﺢ‪ ،‬رﻧﮓﻫﺎي ﻣﺎﯾﻊ ﻗﺮﻣﺰ و زرد ﺑﻪ روي ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﭘﺎﺷـﻨﺪ و ﻣﻦ ﺗﺼﻮر‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻢ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻗﺴﻤﺘﯽ از آداب‬
‫و رﺳﻮم ﻣﺬﻫﺒﯽ آﻧﺎن را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻫﻨﻮز ﮐﺎﻣﻼ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﻣﻌﻨﯽ آن ﭼﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﻫﻨـﺪيﻫﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺘﻘـﺪات ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺧﻮد ﭘﺎيﺑﻨﺪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﯿﭻ ﺟﺎﻧﺪاري را ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ‬
‫ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺘﯽ ﮐﺸـﺘﻦ ﺣﺸـﺮات ﮐﺜﯿﻒ و آزاردﻫﻨﺪهاي از ﻗﺒﯿﻞ ﺷﭙﺶ و ﻏﯿﺮه را ﻧﯿﺰ ﮔﻨﺎﻫﯽ ﻋﻈﯿﻢ ﻣﯽﺷﻤﺮﻧﺪ و ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬آزادي‬
‫ﺣﯿﻮاﻧـﺎت و ﻧﺠﺎت زﻧـﺪﮔﯽ آﻧﺎن را ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪه ﻣﯽداﻧﻨـﺪ و ﻏﺎﻟﺒﺎ ﭘﺮﻧـﺪﮔﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در ﻗﻔﺲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ آﻧﻬﺎ را زﻧـﺪه ﺷـﮑﺎر‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖﻫﺎي ﮔﺰاف ﻣﯽﺧﺮﻧﺪ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ آزادي ﻣﯽﺑﺨﺸـﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﺑﻪ اﻧﺪازهاي در ﻗﺴـﻤﺖﻫﺎي ﻫﻨﺪيﻧﺸـﯿﻦ راﯾﺞ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻌﻀـﯽ اوﻗﺎت ﺑﺎﻋﺚ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺟﺎﻟﺒﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ روزي در ﻫﺮﻣﺰ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻋﯿﺴﻮي ﮐﻪ ﻟﺒﺎس ﻫﻨـﺪي در ﺑﺮ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺴـﯽ‬
‫ﮐﻪ ﭘﺮﻧﺪهاي در ﻗﻔﺲ داﺷﺖ و ﻣﯽﻓﺮوﺧﺖ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮد ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﮐﺸـﺘﻦ و ﺧﻮردن ﺑﺨﺮد؛ وﻟﯽ ﻓﺮوﺷﻨﺪه ﭘﺲ از درﯾﺎﻓﺖ وﺟﻪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﯿـﺎل اﯾﻦ ﮐﻪ او ﻫﻨـﺪي اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻗﻔﺲ را ﮔﺸﻮده و ﭘﺮﻧـﺪﮔﺎن را رﻫﺎ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺮد ﻋﯿﺴﻮي ﻓﺮﯾﺎد اﻋﺘﺮاض ﺑﺮآورد و ﭼﻮن ﻣﻄﻠﺐ‬
‫ﮐﺸﻒ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻓﺮوﺷـﻨﺪه ﺑﺎﻻﺟﺒﺎر در ﻣﯿﺎن ﺧﻨﺪه ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دور آﻧﺎن ﮔﺮد آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﻮل ﺧﺮﯾﺪار را ﭘﺮداﺧﺖ و در اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻓﻘﻂ‬
‫ﯾﺄس و ﺣﺮﻣﺎن ﻧﺎﺷﯽ از ﻓﻘﺪان ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﻧﺼﯿﺐ او ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺗﻔﺎق دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎ رخ ﻣﯽدﻫﺪ ﻋﺒﺎرت از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از ﻋﯿﺴﻮيﻫﺎ ﯾﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دﻏﻞ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﭘﻮﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﻒ‬
‫آورﻧـﺪ‪ ،‬ﭘﺮﻧـﺪه ﯾﺎ ﻣﺮغ ﺧﺎﻧﮕﯽ زﻧـﺪهاي ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ و ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻊ ﻫﻨـﺪيﻫﺎ ﻣﯽروﻧـﺪ و ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽزﻧﻨـﺪ ﮐﻪ ﻫﻢاﮐﻨﻮن ﺣﯿﻮان را ذﺑﺢ‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻨﺪيﻫﺎي ﺑﯿﭽﺎره ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺣﯿﻮان ﻣﯽﺷﺘﺎﺑﻨﺪ و ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻬﺎي ﮔﺰاﻓﯽ او را ﻣﯽﺧﺮﻧﺪ و آزاد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮراك دادن ﺑﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﻫﻨـﺪيﻫﺎﺳﺖ و در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮي دارﻧﺪ ﻣﺮﯾﺾﺧﺎﻧﻪﻫﺎي‬
‫ﺑﺰرگ و ﺧﻮﺑﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧـﺪ ﮐﻪ در آن ﺑﻪ ﭘﺮﺳـﺘﺎري ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻣﺮﯾﺾ و ﻧﮕﻪداري و ﺗﻐﺬﯾﻪ اﻧﻮاع و اﻗﺴﺎم ﺟﺎﻧﻮران ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﺪيﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﮔـﺎو ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﺎﯾﺮ ﺣﯿﻮاﻧﺎت اﺣﺘﺮام ﻣﯽﮔﺬارﻧـﺪ و آن را ﻣﻘـﺪس ﻣﯽداﻧﻨـﺪ و ﻏﺎﻟﺒﺎ ﮔﺎوﻫﺎﯾﯽ ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﺎخ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﻃﻼ و‬
‫ﺟﻮاﻫﺮات و ﺗﺰﺋﯿﻨﺎت دﯾﮕﺮ آراﺳﺘﻪاﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﺑﺮاي دﯾﺪن اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮه ﻫﻢ ﮐﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻗﺼﺪ دارم ﺳﻔﺮي ﺑﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﺮاري ﮐﻪ در ﺟﺎﯾﯽ ﺧﻮاﻧـﺪهام‪ ،‬ﺑﺮاي درآﻣﯿﺨﺘﻦ ﮔﺎوﻫﺎي ﻧﺮ و ﻣﺎده ﺟﺸـﻨﻬﺎي ﻋﻈﯿﻤﯽ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و از ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎل‬
‫ﭘﯿﺶ ﻧـﺎﻇﺮ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺑﺮاي زﻓﺎف ﯾﮑﯽ از ﮔﺎوﻫﺎي ﻣﺎده ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻣﺒﻠﻐﯽ ﻣﻌﺎدل ﺷـﺶ ﻫﺰار ﺳـﮑﻪ ﺧﺮج ﮐﺮدهاﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺸﺘﻦ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫اﻋﻢ اﻋﺘﻘﺎدي راﯾﺞ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﺑﻌﻀـﯽ از ﻫﻨﺪيﻫﺎ ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ از دﯾﮕﺮان ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻣﻘّﯿﺪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﻮﻗﻊ اﺟﺒﺎر ﻣﻤﮑﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺣﺸـﺮات ﻣﻮذي را ﺑﮑﺸـﻨﺪ و در ﻣﯿﺎن آﻧﺎن اﺷﺨﺎﺻﯽ ﻫﻢ ﺑﻪﻃﻮر ﻧﺎدر وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ اﺻﻼ ﺑﻪ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺣﺮفﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﮔﺎو ﮐﻪ ﻧﺰد ﻫﻤﻪ ﻣﻘﺪس اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺎﯾﺮ ﺣﯿﻮاﻧﺎت را ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣـﻮرد ﮔـﺎو‪ ،‬آﻧﻘـﺪر ﺗﻌﺼﺐ ﻫﻨـﺪيﻫﺎ ﺷﺪﯾـﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻣﻮﻗـﻊ ﻣﻌـﺎﻣﻠﻪ ﯾـﺎ ﻣﻮاﻗـﻊ ﻻـزم دﯾﮕﺮ‪ ،‬در ﺣﻀﻮر ﮔـﺎو ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺤﻮ ﺳﻮﮔﻨﺪ‬
‫ﻣﯽﺧﻮرﻧـﺪ ﮐﻪ ﮐﺎردي را ﺑﺎﻻي ﺳـﺮ ﺣﯿﻮان ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻄﺎﻟﺐ اﻇﻬﺎر ﺷﺪه ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﺧﻠﻒ وﻋﺪهاي اﻧﺠﺎم‬
‫ﮔﯿﺮد؛ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﮐـﺎرد در ﻗﻠـﺐ ﺣﯿـﻮان ﻓﺮو رود‪ ،‬و او را از ﭘـﺎي درآورد‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﻮع ﺳﻮﮔﻨـﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ در ﻫﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﯿﻦ‬
‫ﻫﻨـﺪيﻫﺎ و ﺣﺘﯽ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻃﺮف ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻫﻨﺪي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻌﻀـﯽ از ﺷـﻬﺮﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﺑﺎﻧﯿﺎنﻫﺎ ﻓﺮاوان اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫اﻓﺮاد ﻫﻤﻪ ﺳـﺎﻟﻪ ﻣﺒـﺎﻟﻎ ﮔﺰاﻓﯽ ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺮان ﺷـﻬﺮ ﻣﯽﭘﺮدازﻧـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ او ذﺑـﺢ ﮔﺎو را ﻣﻨﻊ ﮐﻨـﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ دﯾﮕﺮان ﮐﻪ ﺧﻮراك ﮔﻮﺷـﺖ‬
‫ﺣﯿﻮان ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﻣﻨﻊ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از ﺑﯿﻢ ﻣﺠﺎزات‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﺗﻦ در دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻫﻨـﺪي ذﺑـﺢ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﻣﻨﻊ اﮐﯿـﺪ دارد و ﺑﻌﻀـﯽ اوﻗﺎت وﻗﺘﯽ ﺳﻮداﮔﺮان ﻣﺎ ﮐﻪ ﻣﻘﯿﻢ ﻫﻨـﺪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮاي‬
‫ﺣﻔﻆ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑـﺪﻧﯽ ﺧﻮد ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺨﻮرﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﺎ اﺧﺘﻔﺎي ﮐﺎﻣﻞ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ و ﺑﺰ ﯾﺎ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ ﯾﺎ ﺣﯿﻮان دﯾﮕﺮي را در ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﮑﺸﻨﺪ؛ زﯾﺮا اﮔﺮ ﻋﻤﻞ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﺤﻮي آﺷﮑﺎر ﺷﻮد؛ ﻣﺜﻼ ﺑﻮي ﮔﻮﺷﺖ ﺑﻪ ﻣﺸﺎم دﯾﮕﺮان ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﯾﺎ اﺳﺘﺨﻮان ﺣﯿﻮان را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي‬
‫ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮه اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ زﻧﺪﮔﯽ در آﻧﺠﺎ ﺑﺮاي آﻧﺎن دﯾﮕﺮ اﻣﮑﺎنﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺲ ﻧﻔﺮت از ﮐﺸـﺘﻦ ﺣﯿﻮاﻧﺎت‪ ،‬از اﯾﻨﺠﺎ ﻧﺎﺷـﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﯿـﺪه ﻫﻨـﺪيﻫﺎ‪ ،‬روح اﻧﺴﺎن ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻪ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻣﺪت‬
‫ﺣﯿـﺎت اﻧﺠـﺎم داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺴﻢ ﺣﯿﻮاﻧـﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺣﻠﻮل ﻣﯽﮐﻨـﺪ و اﺣﺘﺮام ﻓﻮقاﻟﻌـﺎدهاي ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔـﺎو ﻣﯽﮔﺬارﻧـﺪ‪ -‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ آﯾـﺎ اﯾﻦ‬
‫ﺣﯿـﻮان را ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ ﮔـﺎو آﭘﯿﺲ او را ﺧـﺪا ﻧﯿﺰ ﻣﯽداﻧﻨـﺪ ﯾـﺎ ﺧﯿﺮ‪ ،-‬ﺑﻪ ﺳﻪ دﻟﯿـﻞ اﺳﺖ‪ :‬اول آنﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ ارواح‬
‫ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران ﺑﻌـﺪ از ﻣﺮگ ﺑﻪ ﺟﺴﻢ اﯾﻦ ﺣﯿﻮان ﺣﻠﻮل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬دوم اﯾﻦﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ آﻧﺎن ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺮ روي ﺷﺎخ ﮔﺎو ﻣﯽﭼﺮﺧﺪ‬
‫و وﻗـﺘﯽ اﯾـﻦ ﺣﯿـﻮان ﺧـﻮد را ﺗﮑـﺎن ﻣﯽدﻫـﺪ‪ ،‬زﻣﯿـﻦﻟﺮزه ﻣﯽﺷـﻮد و اﮔﺮ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود‪ ،‬ﻋـﺎﻟﻢ ﻣﻨﻬـﺪم ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬دﻟﯿـﻞ ﺳـﻮم اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ روزﮔﺎري ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﺧﺸـﻤﻨﺎك ﺷﺪ و ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺟﻬﺎن‬
‫را ﻣﻌﺪوم ﺳﺎزد؛ وﻟﯽ ﮔﺎو از درﮔﺎﻫﺶ درﺧﻮاﺳﺖ ﻋﻔﻮ و‬
‫ﺑﺨﺸﻮدﮔﯽ ﮐﺮد و اﯾﻦ درﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ اﺟﺎﺑﺖ رﺳﯿﺪ و دﻧﯿﺎ از ﺧﻄﺮ اﻧﻬﺪام ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻨـﺪيﻫﺎ اﺣﺘﯿﺎﺟـﺎت ﻏـﺬاﯾﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟـﺎي ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬از ﻣﯿﻮه و ﺳﺒﺰﯾﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬و ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺑﺮﻧـﺞ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﻪ ﺷـﮑﺮ ﯾﺎ ﻋﺴﻞ ﺗﺄﻣﯿﻦ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬آﻧﺎن در ﻣـﺪت روز‪ ،‬ﭼﻨـﺪ ﺑﺎر ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و ﺷﺴـﺘﺸﻮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺮاي ﻏﺬا ﺧﻮردن و اﻧﺠﺎم ﻓﺮاﯾﺾ ﻣﺬﻫﺒﯽ و ﻏﯿﺮه‬
‫ﮐﺎﻣﻼ ﺗﻤﯿﺰ ﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت اﯾﻦ ﮐﺎر ﻧﯿﺰ راه ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻣﯽﭘﯿﻤﺎﯾﻨﺪ و اﻋﻤﺎل ﺧﺴﺘﻪﮐﻨﻨﺪهاي اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﺷـﻨﯿﺪهام‪ ،‬ﭘﺮﺗﺸـﺮﯾﻔﺎتﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ ﻧﺰد ﻫﻨﺪيﻫﺎ‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﻋﺎ و ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﺑﺖﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺑﺎ‬
‫ﻫﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎري و ﻣﺸﻐﻠﻪ ﺧﻮد‪ ،‬از اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت ﮐﻪ ﻫﻤﻪ روزه‪ ،‬ﻫﻔﺖ ﯾﺎ ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻋﺖ وﻗﺖ آﻧﺎن را ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻏﺎﻓﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ و اﯾﻦ‬
‫ﻣﺪت را در ﻣﻌﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺻﺮف زاﻧﻮ زدن و ﺑﻪ ﺧﺎك اﻓﺘﺎدن و اﺟﺮاي اﻋﻤﺎل ﻣﺬﻫﺒﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺖﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫واﻗﻌﺎ ﮐﺠﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن ﺗﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت ﺳـﺨﺖ را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ و از آﺳﺎﻧﯽ و ﺳﻬﻮﻟﺖ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪاي واﻗﻌﯽ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺠﻞ و ﺷﺮﻣﻨﺪه ﺷﻮﻧﺪ؟‬
‫ﻫﻨـﺪيﻫﺎ ﺟﺴـﺪ ﻣﺮدﮔﺎن را ﺑﻪ ﺷـﯿﻮه ﻗـﺪﯾﻢ‪ ،‬آﺗﺶ ﻣﯽزﻧﻨﺪ و ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن اﻫﻤﯿﺖ ﻣﺮده‪ ،‬ﺳـﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﻘﺪار‬
‫ﻫﯿﺰم ﺑﯿﻔﺰاﯾﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺗﻮاﻧﮕﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺳﻮزاﻧﺪن ﺟﺴﺪش‪ ،‬ﻫﯿﺰم ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻣﺼـﺮف ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ اﻫﻤﯿﺖ‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در اﺻـﻔﻬﺎن ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭼﻮب ﮐﻢ و ﮔﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﻀـﯽ از ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﯾﮏ ﻫﻨﺪي ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺮاي ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻧﺎﻫﻨﺠﺎر او‬
‫ﺑﻪ ﺳـﺨﺘﯽ ﻣﯽﮔﺮﯾﺴـﺘﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﺮاي ﺳﻮزاﻧﺪن ﺟﺴﺪش ﺑﯿﺶ از ﺷﺶ ﯾﺎ ﻫﻔﺖ ﺑﺎر ﺷﺘﺮ ﭼﻮب ﻣﺼﺮف ﻧﺸﺪه ﺑﻮد؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﯿﻢ ﺑﺎر‬
‫ﺷﺘﺮ ﭼﻮب ﮐـﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺟﺴـﺪي را ﻣﺒـﺪل ﺑﻪ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺳﺎزد‪ .‬ﻣﻦ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻫﯿـﭻوﻗﺖ ﺷـﺨﺼﺎ در اﯾﻦ ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﺎﺿـﺮ ﻧﺒﻮدهام و ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻﮔﺎه ﻓﮑﺮ آن را ﻫﻢ ﻧﮑﺮدهام؛ وﻟﯽ ﺑﺎﻷﺧﺮه ﯾﮏ ﺑﺎر ﻫﻢ ﺷﺪه‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﺮاﺳﻢ ﺷﺮﮐﺖ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫در اﺑﺘـﺪاي ﻫﺮ ﺳـﺎل ﺟﺪﯾـﺪ‪ ،‬ﻫﻨـﺪيﻫﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﺖﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ و ﻋﺎدي ﺧﻮد‪ ،‬از اﺷـﯿﺎء ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﺘﯽ ﻣﯽﺳﺎزﻧـﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻃﯽ ﺳﺎل‬
‫ﺟﺪﯾـﺪ ﺑﺮاي آﻧـﺎن ﺑﺨﺖ و اﻗﺒـﺎل ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻗﻄﻌﻪ ﭼﻮب ﯾﺎ ﺳـﻨﮓ و ﯾﺎ ﯾﮏ ﺳـﮑﻪ ﯾﺎ ﻣﯿـﺦ ﯾﺎ اﻣﺜﺎل اﯾﻦ اﺷـﯿﺎء‬
‫ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻇﺮف آن ﺳﺎل ﺧﺪاي ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﯽﺷﻮد ﯾﻌﻨﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ او ﻧﻤﺎز ﻣﯽﮔﺰارﻧﺪ و از او ﺑﺨﺸـﺶ ﻣﯽﻃﻠﺒﻨﺪ و ﻫﺮ ﺑﺪ و ﺧﻮﺑﯽ‬
‫ﺑﺮاي اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﻮاده رخ داد‪ ،‬ﻧﺎﺷـﯽ از او ﻣﯽداﻧﻨـﺪ‪ .‬در آﺧﺮ ﺳﺎل‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺖ را ﺑﺎ ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت ﺧﺎﺻـﯽ ﺑﻪ رودﺧﺎﻧﻪ ﮔﻨﮓ ﻣﯽاﻧﺪازﻧـﺪ و ﺑﺮاي‬
‫ﺳﺎل ﺑﻌـﺪ‪ ،‬ﺑﺖ ﺟﺪﯾـﺪي ﻣﯽﺳﺎزﻧـﺪ؛ ﺑﻪﻋﻼوه در ﺑﺴـﯿﺎري از ﻧﻘﺎط‪ ،‬ﺑﺖﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺎت اﺷـﺨﺎص ﭘﺎﺳـﺦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ ﺑﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ درﺧﻮاﺳﺖﮐﻨﻨﺪه ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت ﺧﺎص‪ ،‬در‬
‫دﺳﺖ ﯾـﺎ ﺳـﯿﻨﻪ ﻣﺠﺴـﻤﻪ‪ ،‬ﮔﻞ ﺳـﺮخ ﯾﺎ ﮔﻞ دﯾﮕﺮي ﻗﺮار ﻣﯽدﻫـﺪ و ﻧﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﻧﺠﺎم اﻣﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ او ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻮب درﺑﺮ دارد‪،‬‬
‫ﮔـﻞ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ راﺳﺖ و اﻻـ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﭼﭗ او ﺑﯿﻔﺘـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﻣـﺪﺗﯽ ﮔـﻞ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﭘﺮﺗـﺎب ﻣﯽﺷﻮد و از ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻓﺘﺎدن و ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ آن‪،‬‬
‫درﺧﻮاﺳﺖﮐﻨﻨﺪه ﺣﺪس ﻣﯽزﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﯿﺮ ﯾﺎ ﺷـﺮ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﺠﺴـﻤﻪ در ﭘﺮﺗﺎب ﮔﻞ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻀﻮع و ﺧﺸﻮع از او درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ در اﯾﻦ ﮐﺎر ﺷـﺘﺎب ﮐﻨـﺪ؛ وﻟﯽ ﻫﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻃﻮل ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم اﻣﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻮاﻓﻖﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از‬
‫آﺷـﻨﺎﯾﺎن ﻫﻨـﺪي ﻣﻦ ﺑﻪ ﻧـﺎم ﻧـﺎﺗﻮ ‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺮاﺳﻢ را ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺖ ﺧﻮد او ﻫﻤﯿﺸﻪ از ﻣﺸﻮرت ﺑـﺎ ﺑﺖﻫﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻄﻠﻮب‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽﻫﺎي آﻧﺎن ﺻـﺤﯿﺢ ﺑﻮده اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺣﺮف ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﯿﻄﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﯾﻦ ﻣﺠﺴﻤﻪﻫﺎ ﺟﻠﻮه‬
‫ﻧﻤﻮده و در ﮐـﺎر ﻓﺮﯾﺐ اﯾﻦ ﻣﺮدم ﮐﻤﺮ ﺑﺴـﺘﻪ‪ ،‬ﻗـﺎدر اﺳﺖ ﺑﻪ آﺳـﺎﻧﯽ وﻗﺎﯾﻊ آﯾﻨـﺪه را ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺎﻧﯿﺎنﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺧﺒﺚ ﺷـﯿﻄﺎن واﻗﻒ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﺧﻮدﺷﺎن آﻟﺖ دﺳﺖ او ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﯿﺰﻫـﺎي دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗـﻮاﻧﻢ از ﺧﺮاﻓـﺎت ﻫﻨـﺪيﻫﺎ ﺑﮕـﻮﯾﻢ؛ از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦﮐﻪ در ﻣﺮاﺳﻢ ﻣـﺬﻫﺒﯽ‪ ،‬ﺧـﻮد را ﺑﻪ زﯾﺮ ﻋﺮاﺑﻪﻫـﺎي ﺣﺎﻣـﻞ ﺑﺖ‬
‫ﻣﯽاﻧﺪازﻧـﺪ و از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮﻧـﺪ ﯾﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺖﻫﺎ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺧﻨﺠﺮ ﻣﺠﺮوح ﮐﺮده و ﯾﺎ اﻧﺘﺤﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﻪ ﺗﺼﻮر اﺑﻠﻬﺎﻧﻪ ﺧﻮد‪ ،‬در اﯾﻦ‬
‫ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ رﻓﺖ‪ .‬آﻧـﺎن ﻣﺜﻼ ﺑﺎ ﺷـﻨﺎ از رود ﮔﻨﮓ ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ ﺗﺎ ﻃﻌﻤﻪ ﺳﻮﺳـﻤﺎرﻫﺎي ﺑﯽﺷـﻤﺎر آﻧﺠﺎ ﺷﻮﻧـﺪ و اﮔﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮض ﮐﺴـﯽ در اﺛﺮ ﺷـﻨﺎ ﻏﺮق ﻧﺸـﺪ ﯾـﺎ ﺳﻮﺳـﻤﺎرﻫﺎ او را ﻗﻄﻌﻪﻗﻄﻌﻪ ﻧﮑﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺧـﻮد را ﻣﻮﺟﻮد ﺑـﺪﺑﺨﺘﯽ ﻣﯽداﻧـﺪ و دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺰ او را ﻃﺮد‬
‫ﻣﯽﺳﺎزﻧـﺪ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺣﮑﻢ ﺗﮑﻔﯿﺮﺷـﺪﮔﺎن ﻣـﺎ را ﭘﯿـﺪا ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺳـﻌﺎدت درك ﺟﻬـﺎن دﯾﮕﺮ را ﭘﯿـﺪا ﻧﮑﺮده و‬
‫ﻓﺪاﮐﺎرياش در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪي ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل واﻗﻊ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫راﺟﻊ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺒﯿـﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ و آﯾﯿﻦﻫﺎي ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﻫﻨـﺪيﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ اﺷـﺨﺎص زﯾﺎدي ﻧﺎﻇﺮ و ﺷﺎﻫـﺪ آن ﺑﻮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ ﭼﯿﺰي‬
‫ﻧﻤﯽﻧﻮﯾﺴﻢ؛ زﯾﺮا ﺧﺎرج از ﺷـﺮح ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻣﻦ اﺳﺖ و ﺑﻪﻋﻼوه ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن ﻣﻌﺎﺻـﺮ ﮐﻪ ﺧﻮد در ﻣﻮاﻗﻊ ﺑﺴـﯿﺎري ﺷﺨﺼﺎ ﻧﺎﻇﺮ اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت‬
‫ﺑﻮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺷـﺮح آن را دادهاﻧـﺪ؛ ﻓﻘـﻂ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺟﻤﺎﻻ اﻋﻤﺎل و آﯾﯿﻦ ﻫﻨـﺪيﻫﺎي ﺳﺎﮐﻦ اﯾﺮان را‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﺎﻇﺮ آن ﺑﻮدهام‪ ،‬ﺷـﺮح‬
‫د ﻫﻢ ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ راﺟﻊ ﺑﻪ ﮔﺒﺮﻫـﺎ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺸـﺮﮐﯿﻦ و ﺑﺖﭘﺮﺳـﺘﺎن اﯾﺮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﺎدﮔـﺎر دوران ﺑﺎﺳـﺘﺎن ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻫﻨﻮز ﻧﯿﺰ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﮐﻤﯽ از آﻧﺎن در اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪي ﭘﯿﺶ ﺑﻪ دﯾﺪار ﺷـﻬﺮ ﺟﺪﯾﺪ ﯾﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻣﺤﻠﻪ ﺟﺪﯾﺪ آﻧﺎن رﻓﺘﻢ؛ اﯾﻦ ﻣﺤﻠﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻠﻔﺎ ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻨﺎن آن را اراﻣﻨﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‬
‫ﯾﺎ ﺗﺒﺮﯾﺰﻧﻮ ﮐﻪ اﻫﺎﻟﯽ آن از ﻣﻬﺎﺟﺮان ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻣﺤﻠﻪﻫﺎي ﺣﻮﻣﻪ ﺷـﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺴﺘﻪاﯾﺴﺖ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺷﻬﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺳـﺮﻋﺖ ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤـﺎمﺗﺮ ﻣﻌﻤﻮر و ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺣـﺪس ﻣﯽزﻧﻢ دﯾﺮ ﯾﺎ زود اﺻـﻔﻬﺎن و ﻣﺤﻠﻪ ﮔﺒﺮﻫﺎ و دو ﻣﺤﻠﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ‬
‫ﺑﭙﯿﻮﻧﺪﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﻫﻨﻮز ﻧﻤﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﻣﺤﻼت را ﺟﺰﺋﯽ از ﺷـﻬﺮ ﺷـﻤﺮد‪ .‬ﻣﺤﻞ ﺳﮑﻮﻧﺖ ﮔﺒﺮﻫﺎ ﻧﺎم دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﺟﺰ ﮔﺒﺮﺳﺘﺎن ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ‬
‫از ﻧـﺎم »ﮔﺒﺮ« و ﭘﺴﻮﻧـﺪ »اﺳـﺘﺎن« اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺤـﻞ ﮐﻔﺎر را ﻣﯽدﻫـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤﻠﻪ ﺑﺴـﯿﺎر زﯾﺒﺎ اﺳﺖ و ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎي ﻋﺮﯾﺾ و ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ آن‪،‬‬
‫زﯾﺒـﺎﺗﺮ از ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎي ﺟﻠﻔﺎﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺑﻌـﺪا ﺑﺎ ﺷـﯿﻮه ﺻـﺤﯿﺢﺗﺮي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺟﻠﻔﺎ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺟﻤﻠﮕﯽ ﻣﺤﻘﺮاﻧـﺪ و در‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺎ وﺿﻊ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ دارﻧـﺪ؛ زﯾﺮا ﮔﺒﺮﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﻓﻘﯿﺮﻧﺪ ﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ واﻧﻤﻮد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ آﻧﺎن ﺑﺮزﮔﺮان و دﻫﻘﺎﻧﺎﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ زﺣﻤﺖ ﺑﺎزوي ﺧﻮد‪ ،‬ﻧﺎﻧﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽآورﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻪ اﯾﻦ اﻓﺮاد‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻮع ﻟﺒﺎس ﺑﻪ رﻧﮓ ﮔﺮد آﺟﺮ ﺑﻪ ﺗﻦ دارﻧﺪ‪ .‬ﻟﺒﺎس ﻣﺮدان ﺑﻪ ﻋﺎدت اﯾﺮاﻧﯿﺎن‪ ،‬از ﭘﺎرﭼﻪ ﻧﺴـﺒﺘﺎ ﺧﺸﻨﯽ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه و دﺳﺘﺎر‬
‫آﻧﺎن ﭘﺎرﭼﻪ ﺳﻔﯿﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ روش ﺳﺎﯾﺮ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻪﻃﻮر ﮔﺮد ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﻨﺪﻧﺪ‪ .‬ﮔﺒﺮﻫﺎ ﻣﻮي ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ و ﭼﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﻧﻤﯽﺗﺮاﺷﻨﺪ؛‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺗﺮﮐﺎن ﺗﻤﺎم ﺻﻮرت آﻧﺎن ﭘﺮ رﯾﺶ اﺳﺖ و ﮐﻼه ﺑﻠﻨـﺪي ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﭽﻪ ﻫﺮودت از ﮐﻼه اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻗﺪﯾﻢ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫ﺳﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧـﺪ‪ .‬ﻟﺒـﺎس زﻧـﺎن ﻧﯿﺰ ﯾﮑﺴـﺎن اﺳﺖ و ﺑﯿﺶ از آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﺒـﺎس زنﻫـﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﻓﻌﻠﯽ ﺷـﺒﺎﻫﺖ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺷـﺒﯿﻪ ﻋﺮبﻫـﺎ و‬
‫ﮐﻠﺪاﻧﯽﻫﺎ و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ رداﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ از ﻧﺎﭘﻞ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ اورﺷﻠﯿﻢ ﻫﻤﺮاه آوردم؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺪون ﮐﻤﺮ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺮ ﺗﻦ ﻓﺮاخ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﺒﺎس زنﻫﺎي ﮔﺒﺮ ﻟﻄﻒ و ﻣﻼﺣﺖ ﺧﺎﺻـﯽ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬روﺳﺮي آﻧﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ رﻧﮕﯽ ﺑﯿﻦ ﺳﺒﺰ و زرد دارد؛ وﻟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺎﯾﻞ‬
‫ﺑﻪ زرد اﺳﺖ‪ .‬زنﻫـﺎي ﮔﺒﺮ اﯾﻦ دﺳـﺘﺎر را ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻋﺮبﻫﺎ و ﮐﻠـﺪاﻧﯽﻫﺎ دور ﺻﻮرت ﺧﻮد ﻣﯽﺑﻨﺪﻧـﺪ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳـﺮ آن از ﺟﻠﻮ ﺗﺎ‬
‫ﮐﻤﺮ‪ ،‬و اﻧﺘﻬـﺎي دﯾﮕﺮ آن از ﻋﻘﺐ ﺑﻪ ﻃﺮف زﻣﯿﻦ آوﯾﺰان اﺳﺖ و ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ﻧﻤﺎي ﺧﻮﺷـﯽ دارد‪ .‬زﻧﺎن ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺮﻋﮑﺲ زنﻫﺎي ﻣﺴـﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺳﺮ و روي ﺑﺎز‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻮﭼﻪ و ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻣﯽروﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺒﺮﻫﺎ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ آﻧﭽﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﯿﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ زﺑﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ زﺑﺎن ﻓﻌﻠﯽ اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬ﺻـﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﺧﻂ آﻧﺎن‬
‫ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎ ﺧﻂ ﻓﻌﻠﯽ ﻓﺮق دارد‪ .‬ﻣﻦ ﺳﻌﯽ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﯾﮏ زن زرﺗﺸﺘﯽ‬
‫از ﮐﺘﺎب‪ La Perse‬ﺗﺄﻟﯿﻒ دوﺑﻮ)‪ (Dubeux‬ﭼﺎپ ﭘﺎرﯾﺲ ‪1841‬‬
‫اﯾﻦ ﺧﻂ را ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﻢ و ﺑﻪ ﻗﺮاري ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻻﺗﯿﻦ از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻌﺒـﺪ ﮔﺒﺮﻫﺎ در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن آن اﻗـﺪام ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ و ﭼﻮن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺻـﺤﺒﺖ ﮐﺮدم‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻘﯿﻪ ﺑﯽاﻃﻼع‬
‫ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ درﺑﺎره ﻣﺬﻫﺐ ﺧﻮد و ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت آن‪ ،‬ﺗﻮﺿـﯿﺤﺎﺗﯽ ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﺑﻪﺧﺼﻮص درﺑﺎره اﻣﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﻮدم‪،‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺮﺳـﺘﺶ و ﻃﺮق ﺣﻔﻆ آﺗﺶ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت دﻗﯿﻘﯽ ﭘﯿـﺪا ﻧﮑﺮدم‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ آﻧﺎن ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ آﺗﺶ‪ ،‬ﮐﻤﺎﮐﺎن ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻃﺮﯾﻘﯽ ﮐﻪ ﻣﻎﻫﺎ‬
‫در زﻣـﺎن ﮐﻮرش و دارﯾﻮش ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﺮار ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻮﯾﻨﺘﻮ ﮐﻮرﺳـﯿﻮ اﯾﻦ دو ﭘﺎدﺷﺎه ﺣﺘﯽ در ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺰ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ‬
‫ﻋﺮاﺑﻪﻫﺎي زرهﭘﻮش ﻣﺰﯾﻦ ﺑﻪ ﻃﻼ ﮐﻪ در داﺧﻞ آن آﺗﺶ ﻣﻘﺪس زﺑﺎﻧﻪ ﻣﯽﮐﺸـﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه داﺷـﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﮔﺒﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‬
‫آﻧﺎن ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ در روز ﻣﺮاﺳﻢ ﻣـﺬﻫﺒﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨـﺪ؛ ﺑﺎر اول ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮآﻣﺪن آﻓﺘﺎب و ﻧﻮﺑﺖﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻫﻨﮕﺎم ﻇﻬﺮ و ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب‪ ،‬و‬
‫ﺑﻪ ﺧـﺪاي واﺣـﺪ و آﻓﺮﯾﻨﻨـﺪه ﮐﺎﺋﻨـﺎت و ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ و ﭼﻮن ﻣﺎ ﮔﻔﺘﯿﻢ درﺑﺎره ﻣـﺬﻫﺐ آﻧﺎن ﻣﻄﺎﻟﺐ دﯾﮕﺮي ﺳﻮاي اﯾﻦﻫﺎ ﺷـﻨﯿﺪهاﯾﻢ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺴـﺮ ﻣﺮد ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﺎ ﺧﻨﺪهاي ﮐﺮد و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﮔﻔﺘﻪ ﻣﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮآورد ﮐﻪ‪» :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا ﻓﺪاﯾﺖ‬
‫ﺷﻮم‪ -‬ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﮐﻪ در ﺷـﺮق ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺼـﻄﻠﺢ اﺳﺖ‪ -‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺮا ﻧﺸﻨﺎﺳـﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺴـﯽ ﺗﺮا دﯾﺪه و ﯾﺎ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﺠﺎ ﻫﺴﺘﯽ؟« از‬
‫اﯾﻨﺠﺎ دﺳـﺘﮕﯿﺮم ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺑﺖﭘﺮﺳﺖ را ﺷﺎﯾﺪ ﺑﯽﺟﻬﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﻮم اﻃﻼق ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﺎن ﺧﻮرﺷـﯿﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻤﺘﺮي ﻣﺎه و ﺳﺘﺎرﮔﺎن را ﻣﻘﺪس ﻣﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ و ﺷﺎﯾﺪ در ﺣﻀﻮر ﻣﺎ ﭘﺮوا ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﻣﻘﺎم اﻟﻮﻫﯿﺖ ﻗﺎﺋﻠﻨﺪ؛ زﯾﺮا‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ اﺳﺘﺮاﺑﻮن و ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻗﺪﯾﻢ ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻣﺎه و ﺳﺘﺎرﮔﺎن را از ﺧﺪاﯾﺎن ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﺪه ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‬
‫اﺳﻼم ﺑﻐﺾ و ﮐﯿﻨﻪ ﻣﯽورزﻧﺪ و ﭘﯿﺮوان او را ﮐﺎﻓﺮ ﻣﯽداﻧﻨﺪ و ﺑﻪﻋﻼوه در ﺑﯿﻦ ﺧﻮد‪ ،‬ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﮔﺒﺮ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ آن ﮐﺎﻓﺮ و ﻣﺸﺮك اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮد را ﺑﻬﺪﯾﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎي آن دارﻧﺪه دﯾﻦ ﻧﯿﮑﻮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺒﺮﻫـﺎ از ﻗﻮرﺑـﺎﻏﻪ و ﻻكﭘﺸﺖ و ﺧﺮﭼﻨﮓ و ﺳﺎﯾﺮ ﺣﯿﻮاﻧﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﯿـﺪه آﻧﺎن آب را آﻟﻮده ﻣﯽﺳﺎزﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷـﺪت ﻧﻔﺮت دارﻧـﺪ و ﻫﺮ‬
‫وﻗﺖ ﻓﺮﺻﺘﯽ دﺳﺖ دﻫـﺪ‪ ،‬آﻧﻬـﺎ را ﻣﯽﮐﺸـﻨﺪ و ﺷﺎﯾـﺪ ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻫﺮودت در ﮐﺘﺎبﻫـﺎي ﺧﻮد درﺑـﺎره اﺧﻼـق ﻣﻎﻫـﺎ و ﺳﺎﯾﺮ اﯾﺮاﻧﯿﺎن‬
‫ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻧﻘﻞ ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎر و ﻣﻮرﭼﻪ و ﺳﺎﯾﺮ ﺣﺸﺮات ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ رﻓﺘﺎر را دارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾـﻦ ﻗـﻮم ﻣﺮدﮔـﺎن ﺧـﻮد را ﻧﻤﯽﺳﻮزاﻧﻨـﺪ و در ﺧـﺎك ﻧﯿﺰ ﻣـﺪﻓﻮن ﻧﻤﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﻪ ﻃـﻮري ﮐـﻪ ﺷــﻨﯿﺪهام‪ ،‬اﺟﺴـﺎد را در ﻣﺤﻞﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻـﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﭼﻮب ﺑﺴﺖ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﺎز ﺳـﺮﭘﺎ ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارﻧـﺪ؛ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ زﻧﺪه ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﻨﺪ و ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺟﺴﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻣﺘﻼﺷـﯽ و ﯾﺎ ﻃﻌﻤﻪ ﻻﺷـﺨﻮرﻫﺎ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﺳﺘﺮاﺑﻮن و‬
‫ﻫﺮودت و ﺳـﺎﯾﺮ ﻣﻮرﺧﺎن‪ ،‬ﻫﻤﻪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻗﺒﺮﺳـﺘﺎن ﮔﺒﺮﻫﺎ را از ﺧﺎرج دﯾـﺪهام و ﺷﺎﯾـﺪ روزي ﺑﻪ داﺧﻞ آن ﻧﯿﺰ‬
‫ﺑﺮوم و ﺷﺮح آن را ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ ﺑﻪﻋﻼوه ﭼﻮن در اﺻﻔﻬﺎن اﻣﮑﺎن ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺗﺤﺼﯿﻞﮐﺮدهﻫﺎي اﯾﻦ ﻗﻮم ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ‬
‫در ﺟﺎي دﯾﮕﺮي ﮐﻪ داراي ﻣﻌﺎﺑـﺪ و ﻣـﺪارس و ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎ و اﻣﻼك و ﺛﺮوت ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣـﺬاﮐﺮاﺗﯽ ﺑﺎ ﻃﺒﻘﺎت ﻣﻨﻮر آﻧﺎن ﮐﺮده و ﻧﺘﯿﺠﻪ را‬
‫ﮔﺰارش دﻫﻢ و ﻓﻌﻼ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺒﺤﺚ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﯽدﻫﻢ‪.‬‬
‫اﯾﻨﮏ ﭼﻬﺎر ﻣﻄﻠﺐ ﺷﺎﯾﺎن ذﮐﺮ را ﮐﻪ در ﻣﺪت اﻗﺎﻣﺖ ﮐﻮﺗﺎﻫﻢ در اﯾﻨﺠﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺮا ﺟﻠﺐ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﻣﺘﺬﮐﺮ ﻣﯽﺷﻮم‪:‬‬
‫اوﻟﯿﻦ ﻣﻄﻠﺐ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺧﺴﻮف ﮐﺎﻣﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﯿﻦ ﺷﺐ ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ و ﻫﻔﺪﻫﻢ اوت ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ ،‬دو ﺳﺎﻋﺖ ﻗﺒﻞ از ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ ﺷـﺮوع ﺷﺪ و‬
‫ﺑﺮاي ﻣـﺪت ﺳﻪ ﺳـﺎﻋﺖ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﻃﯽ اﯾﻦ ﻣـﺪت ﻣﻦ اﺳـﺘﻨﺒﺎط ﮐﺮدم ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﺰ رﻓﺘﺎر ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﻮﻗﻊ ﺧﺴﻮف‪ ،‬درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫رﻓﺘﺎر ﻣﺮدم ﺣﻠﺐ واﻗﻊ در ﺧﺎك ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ و ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻗﺒﻼ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬در ﻣﻮﻗﻊ ﺧﺴﻮف‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺑﺎم‬
‫ﺧﺎﻧﻪﻫـﺎ ﻣﯽروﻧـﺪ و ﺑـﺎ ﺻـﺪاي ﺑﻠﻨـﺪ آواز ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﻃﺸـﺖ ﻣﯽﮐﻮﺑﻨـﺪ و از اﺻــﻄﮑﺎك ﻇﺮوف ﻓﻠﺰي‪ ،‬ﺳــﺮ و ﺻـﺪاي ﻓﺮاوان ﺑـﻪ راه‬
‫ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن در اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﻌﺪاد اﺷـﺨﺎص ﺗﺤﺼﯿﻞﮐﺮده و ﻓﻬﻤﯿﺪه ﺧﯿﻠﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺗﺮﮐﯿﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻋﻠﺖ ﺑﻪ وﺟﻮد آوردن اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺳﺮ و‬
‫ﺻـﺪا را ﺑﺎﯾـﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺮدم را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻤﺎﯾﺶﻫﺎ ﻣﻌﻄﻮف دارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ از اﯾﻦ راه آﺛﺎر ﺗﺮس اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ آﻧﻬﺎ از‬
‫اﯾﻦ واﻗﻌﻪ ﻓﻠﮑﯽ‪ ،‬ﺣﺘﯽاﻟﻤﻘـﺪور زاﯾﻞ ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺴـﯿﺎري از ﻣﺮدم ﻋﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮد از اﯾﺠﺎد اﯾﻦ ﺳـﺮ و ﺻﺪاﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮﻋﻮب‬
‫ﮐﺮدن ﺣﯿﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ ﻣﺎه را ﺑﺒﻠﻌﺪ و ﯾﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺎه ﺑﻬﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ از درب ﺗﻨﮓ ﯾﺎ راه ﺑﺎرﯾﮑﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮا ﻣﺪار آن را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺤﻮ ﭘﯿﺶ ﺧﻮد ﻣﺠﺴﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮕﺬرد‪.‬‬
‫ﺑﺎﺳﻮادان اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﻗﺪﯾﻢ ﻣﺼـﺮ‪ ،‬از ﺗﻔﻬﯿﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﻣﺮدم درﯾﻎ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﯿﻮهﻫﺎي‬
‫ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ را از ﻣﺮدم ﻣﮑﺘﻮم دارﻧﺪ و ﺿﻤﻨﺎ ﺣﺘﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺼﺮيﻫﺎ و ﯾﻮﻧﺎﻧﯽﻫﺎ ﺣﻘﺎﯾﻖ را در ﻟﻔﺎﻓﻪ اﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎي ﻧﺸﺎﻃﺂور و دﻟﻨﺸﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ در اذﻫﺎن ﻋﺎﻣﻪ ﺟﺎيﮔﯿﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ دوم‪ ،‬ﻣﻮﺿـﻮﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻼﻗـﺎت ﺑـﺎ ﯾﮑﯽ از ﺳـﺮﮐﺮدﮔﺎن ﺑﻪ ﻧـﺎم ﺣﺴـﯿﻨﻘﻠﯽ ﻣﯿﺮزا‪ -‬ﮐﻪ از اﻗﻮام ﻧﺰدﯾـﮏ ﺷـﺎه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻌﻠﻮم رﺷـﺘﻪ ﻧﺴﺐ او ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢﺗﺮ از ﺷﺎه ﻓﻌﻠﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﯽ‪ ،‬ﺳﺮﺳﻠﺴـﻠﻪ اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻣﯽرﺳـﺪ‪ -‬ﺑﻪ آن ﺑﺮﺧﻮردم‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺸـﺮﯾﺢ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﺑﭙﺮدازم‪ ،‬ﻣﺎﯾﻠﻢ ﺗﻮﺿﯿﺤﯽ درﺑﺎره ﻧﺎم اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ﺑﺪﻫﻢ‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﯿﺎن ﺑﻘﯿﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺎ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻟﻔﻆ »ﻣﯿﺮزا« ﻟﻘﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺷﺎهزاده ﻣﯽدﻫـﺪ ‪ ...‬و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﺪان ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﺷﺎه و ﺣﺘﯽ ﺑﻪ وارث‬
‫ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﺗـﺎج و ﺗﺨﺖ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻋﻨـﺎوﯾﻦ ﻣﻤﺎﻟـﮏ ﻏﺮﺑﯽ‪ ،‬ﻟﻘﺐ ﺑﻪ آﺧﺮ اﺳﻢ ﺧـﺎص اﺿـﺎﻓﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺣﺴـﯿﻨﻘﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﻧـﺎم‬
‫ﺷﺨﺺ ﻓﻮقاﻟـﺬﮐﺮ ﺑﻮد و ﻣﻌﻨﯽ آن ﻏﻼم »ﺣﺴـﯿﻦ«‪ ،‬ﻓﺮزﻧـﺪ ﻋﻠﯽ و ﻧﻮه ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ و ﺷﺎه ﻓﻌﻠﯽ از اﻋﻘﺎب او ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺣﺴـﯿﻦ ﮐﻪ ﺳﺮﺳﻠﺴـﻠﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪان ﺑﻮد‪ ،‬از ﻃﺮف دﺷـﻤﻨﺎن ﺧﻮد ﺑﯽرﺣﻤﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳـﯿﺪ و اﯾﺮاﻧﯿﺎن او را ﺷﻬﯿﺪ و ﻣﻘﺪس ﻣﯽداﻧﻨﺪ و‬
‫ﺧﯿﻠﯽ از آﻧـﺎن ﺑﺮاي اﺣﺘﺮام ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم‪ ،‬ﺧﻮد را ﻏﻼمﺣﺴـﯿﻦ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﻋـﺪهاي دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاﺳﺎس ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻘﺎﯾـﺪ ﻣـﺬﻫﺒﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤـﺪﻗﻠﯽ و‬
‫اﻟّﻠﻪﻗﻠﯽ ﯾﺎ اﺳﻢﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫روزي ﮐﻪ ﺑﻪ دﯾﺪار ﺣﺴـﯿﻨﻘﻠﯽ ﻣﯿﺮزا رﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻌﺎرﯾﻒ و رﺟﺎل اﯾﺮان‪ ،‬و ﺑﻪ ﻗﺮاري ﮐﻪ ﺷـﻨﯿﺪهام ﺣﺘﯽ در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد‬
‫ﺷـﺎه‪ ،‬ﻣﺤـﻞ ﺗﻬﯿﻪ ﻏـﺬا در داﺧـﻞ اﺗـﺎق ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن دﯾﻮاﻧﺨﺎﻧﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ ،‬ﻗﺮار دارد‪ .‬دﯾﻮاﻧﺨﺎﻧﻪ اﺗﺎق ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻢﮐﻒ ﺑﺎغ و‬
‫ﺣﯿـﺎط و ﻣﺨﺼﻮص ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽ ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﻬﺎﺳﺖ و ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﻬﯿﻪ و ﺻـﺮف ﻏـﺬا ﻣﯽﭘﺮدازﻧـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑـﺪون اﯾﻦﮐﻪ دود آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﮐﺴـﯽ را‬
‫آزار دﻫـﺪ ﯾﺎ ﺑﻮي دود در اﺗﺎق اﺳﺘﺸـﻤﺎم ﺷﻮد و ﯾﺎ از زﺑﺎﻟﻪ و ﺑﻘﺎﯾﺎي ﮔﻮﺷﺖ و ﻏﯿﺮه اﺛﺮي ﺑﺮ ﺟﺎي ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺑﺎ راﺣﺘﯽ و ﭘﺎﮐﯿﺰﮔﯽ ﮐﺎﻣﻞ در‬
‫ﻣﺠﺎورت ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﺎن و در ﺣﻀﻮر آﻧﺎن ﻏـﺬا را آﻣﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻞ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻧﺘﻬﺎي دﯾﻮاﻧﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ درب ورودي‪،‬‬
‫ﭘﺴـﺘﻮي ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮاﺳـﺮ آن ﺑـﺎ آﺟﺮﻫﺎي ﻟﻌﺎبدار رﻧﮕﯿﻦ ﭘﻮﺷـﯿﺪه و اﯾﻦ آﺟﺮﻫﺎ ﻃﻮري در ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧـﺪ ﮐﻪ اﺷـﮑﺎل‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ و زﯾﺒﺎﯾﯽ از ﺗﺮﮐﯿﺐ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد‬
‫آﻣـﺪه اﺳﺖ ؛ ﻋﯿﻦ ﻫﻤﯿﻦ آﺟﺮﻫﺎي ﻟﻌﺎبدار‪ ،‬دور ﺗﺎ دور ﺗﺎﻻر ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮرد‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﭘﻨـﺞ وﺟﺐ از ارﺗﻔﺎع دﯾﻮار را ﭘﻮﺷﺎﻧﯿـﺪه‬
‫اﺳﺖ و ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐﻪ در روي زﻣﯿﻦ ﻣﯽﻧﺸـﯿﻨﻨﺪ ﭘﺸﺖ ﺧـﻮد را ﺑﻪ آن ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽدﻫﻨـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼـ ﺑﺮاي ﺷـﻤﺎ ﺗﻮﺿـﯿﺢ دادهام‪،‬‬
‫اﻫﺎﻟﯽ ﻣﺸﺮقزﻣﯿﻦ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻣﺎ‪ ،‬دﯾﻮار را ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ﻧﻤﯽﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ و در ﻋﻮض زﻣﯿﻦ را ﺑﺎ ﻗﺎﻟﯽﻫﺎي ﻇﺮﯾﻒ ﻣﻔﺮوش ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫رﻧﮓ آﺟﺮﻫﺎي ﻟﻌﺎبدار ﭘﺴـﺘﻮ‪ ،‬ﺑﺎ آﺟﺮﻫﺎي ﻟﻌﺎبدار ﺗﻤﺎم اﺗﺎق‪ ،‬ﻫﻢآﻫﻨﮕﯽ دارد و در ﮐﻒ ﭘﺴـﺘﻮ ﺣﻔﺮهﻫﺎي ﭼﻨـﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ در داﺧﻞ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻇﺮفﻫﺎي ﻏـﺬا ﺑﺮ روي ﺳﻪﭘﺎﯾﻪﻫﺎﯾﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧـﺪ‪ .‬آﺗﺶ در ﮐﻒ اﯾﻦ ﺣﻔﺮهﻫﺎ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در زﯾﺮزﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﻨﻔﺬ ﻣﺨﺼﻮﺻـﯽ دود‬
‫را ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻣﯽﺑﺮد ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ در اﺗﺎق ﺑﻮي آن اﺳﺘﺸـﻤﺎم ﻧﻤﯽﺷﻮد و اﺛﺮي ﻧﯿﺰ از ﺷﻌﻠﻪ آﺗﺶ در ﻣﯿﺎن ﻧﯿﺴﺖ و ﮔﻮﺷﺖ ﻏﺬاﻫﺎي دﯾﮕﺮ‬
‫را در اﯾﻦ ﺣﻔﺮهﻫﺎ ﺳـﺮخ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﻣﯽﭘﺰﻧﺪ‪ .‬ﺑﯿﻦ ﺣﻔﺮهﻫﺎ‪ ،‬در ﮐﻒ ﭘﺴـﺘﻮ‪ ،‬ﺣﻮﺿـﭽﻪ و ﻓﻮارهاي ﻗﺮار دارد ﮐﻪ آب ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ از آن ﺟﻬﺶ‬
‫ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﺳـﭙﺲ از راهﻫـﺎي ﻧـﺎﻣﺮﺋﯽ ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻣﯽرود‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﻮﺿـﭽﻪ ﺧﻮراﮐﯽﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻣﯽﺷﻮﯾﻨـﺪ و ﺗﻤﯿﺰ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و آب ﺑﻪ‬
‫ﻓﻮرﯾﺖ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﻗﯽﻣﺎﻧﺪهﻫﺎ را ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻣﯽﺑﺮد و در ﭘﺴﺘﻮ اﺛﺮي از زﺑﺎﻟﻪ و ﻏﯿﺮه ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻋﺎدت ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮدن ﻏـﺬا در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﺸﻢ ﺣﺎﺿـﺮان‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻓﻘﻂ از ﻟﺤﺎظ راﺣﺘﯽ ﮐﺎر ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﮐـﻪ ﺳـﺮﮐﺮدﮔﺎن و رﺟـﺎل اﯾﺮان از ﻣﺴـﻤﻮم ﺷـﺪن ﻣﯽﺗﺮﺳـﻨﺪ و ﺑـﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿـﻞ‪ ،‬ﺷـﺎه ﻓﻌﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﻏﺎﻟﺒـﺎ ﮐﺎرﻫـﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﮐﻪ در ﻧﻈﺮ اﻓﺮاد‬
‫ﺳﺎدهﻟﻮح‪ ،‬ﻏﯿﺮ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ و اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎر را در ﺧﻮر ﺷﺄن ﭘﺎدﺷﺎه ﻧﻤﯽداﻧﻨـﺪ‪ .‬ﺷﺎه ﻏﺎﻟﺒﺎ دﺳـﺘﻮر ﻣﯽدﻫﺪ ﻏﺬا را در ﻣﻘﺎﺑﻞ او ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫و ﭼـﻮن ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻫﻢ ﻗـﺎﻧﻊ ﻧﻤﯽﺷﻮد؛ ﺧﻮد ﺷـﺮوع ﺑﻪ ﺗﻬﯿﻪ آن ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﻫﯿـﭻ ﻏـﺬاﯾﯽ ﺑﺮاي او از ﮔﻮﺷﺖ ﺣﯿﻮاﻧـﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺷـﺨﺼﺎ ﺷـﮑﺎر‬
‫ﮐﺮده‪ ،‬ﻟﺬﯾﺬﺗﺮ ﻧﯿﺴﺖ و ﺣﺘﯽ ﺷﻨﯿﺪهام ﺷﺎه‪ ،‬ﺿﻤﻦ ﺻﺤﺒﺖ ﺑﺎ ﺣﺎﺿﺮان در روي ﻣﯿﺰ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﺮم ﻇﺮﯾﻒ ﺑﻠﻐﺎري ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑـﺎ ﮐـﺎرد ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﭘـﻮﺳﺖ ﮐﻨـﺪن ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺷـﮑﺎر ﮐﺮده اﺳﺖ ﻣﺸـﻐﻮل ﻣﯽﺷﻮد و ﭼﻨـﺎن ﺑﻪ ﺗﺸـﺮﯾﺢ ﻻـﺷﻪ ﺣﯿﻮان‬
‫ﻣﯽﭘﺮدازد ﮐﻪ ﻣﺜﻼـ از ﯾﮏ ﮔﻮزن ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻟﯿﻮر ﮔﻮﺷﺖ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآورد و اﯾﻦ ﻣﻘـﺪار را ﻧﯿﺰ از ﺗﻤﺎم ﺑـﺪن ﺣﯿﻮان و ﻓﻘﻂ از ﺟﺎﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺧﻮد او ﻣﯽداﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺗﮑﻪﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﺨﻮاه ﺧﻮد ﭼﺎﺷﻨﯽ ﻣﯽزﻧﺪ و‬
‫ﻣﯽﺧﻮرد و ﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت ﻧﯿﺰ در ﺧﯿﺎﺑﺎن ﯾﺎ وﺳﻂ ﺑﺎزار در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮑﯽ از دﮐﺎنﻫﺎي ﻃﺒﺎﺧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻮي ﺧﻮﺷﯽ از آن ﺑﻪ ﻣﺸﺎم ﻣﯽرﺳﺪ ﻣﯽاﯾﺴﺘﺪ و از ﻏﺬاي آﻧﺎن ﻣﯽﺧﻮرد‪.‬‬
‫ﺗﻌـﺪاد اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ دﮐﺎنﻫﺎ ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺮدم اﻏـﺬﯾﻪ ﭘﺨﺘﻪ ﻣﯽﻓﺮوﺷـﻨﺪ در ﺗﻤﺎم اﯾﺮان زﯾﺎد و اﯾﻦ اﻏـﺬﯾﻪ ﺑﻪ ﻗﺪري ﻣﻄﺒﻮع اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻋﻼﻗﻪ ﻓﺮاوان آن را ﻣﯽﺧﺮﻧﺪ و ﭼﻮن در ﺑﺴـﯿﺎري از دﮐﺎنﻫﺎي ﻃﺒﺎﺧﯽ ﻏﺬاﻫﺎﯾﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫آن ﻣﺰه ﻟﺬﯾـﺬ را داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﺰرﮔﺎن و رﺟﺎل ﻧﯿﺰ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﻮد آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﮐﺎﻣﻞ و آﺷﭙﺰﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ دارﻧـﺪ؛ ﻏﺎﻟﺒﺎ از اﻏـﺬﯾﻪ‬
‫ﻟﺬﯾﺬ اﯾﻦ دﮐﺎنﻫﺎ ﺧﺮﯾﺪاري ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷـﺎه‪ ،‬ﺑﻌﻀـﯽ اوﻗـﺎت ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺎزل ﺧﺼﻮﺻـﯽ ﻣﯽرود و از ﻏـﺬاﻫﺎي آﻣﺎده ﻣﯽﺧﻮرد و رويﻫﻢرﻓﺘﻪ در ﺗﻤﺎم ﺳﺎل وﺿـﻊ‬
‫ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷـﯿﺪن او ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻮال اﺳﺖ‪ .‬ﻇـﺎﻫﺮا اﯾﻦ ﻋﻤـﻞ ﺣـﺎﮐﯽ از روح ﺳـﺮﺑﺎزي و ﺳـﻠﯿﻘﻪ ﺧﺎص او در اﯾﻦ ﻣﻮرد اﺳﺖ و ﻣﻠﺖ ﻧﯿﺰ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺼﻮر را ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ وﻟﯽ در ﺣﻘﯿﻘﺖ او ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ اﻃﻤﯿﻨﺎن داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺴـﻠﻤﺎ از دﻻﯾﻞ آن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ آﮔﺎه اﺳﺖ و ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻋﻤﻞ ﺟﺎﻟﺒﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ آن را ﻧﯿﺰ ذﮐﺮ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫در اﺗﺎق ﯾﺎ ﭼﺎدري ﮐﻪ ﺷﺎه در آن ﻣﯽﺧﻮاﺑـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻫﺸﺖ اﻟﯽ ده ﺑﺴﺘﺮ آﻣﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ ﺗﺎ او در ﻫﺮ ﮐـﺪام ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺨﻮاﺑﺪ و‬
‫ﻫﯿـﭻﮐﺲ ﻧﻤﯽداﻧـﺪ ﺷـﺎه ﮐـﺪاﻣﯿﮏ از آﻧﻬـﺎ را ﺑﺮاي ﺧﻮاﺑﯿـﺪن اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ﺑﻪﻋﻼوه ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﻇﺮف ﯾﮏ ﺷﺐ ﺑﻪ ﺗﻌـﺪاد‬
‫دﻓﻌـﺎﺗﯽ ﮐﻪ از ﺧﻮاب ﺑﻠﻨـﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺴﺘﺮ ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ ﻋﻮض ﮐﻨـﺪ و اﯾﻦ ﻋﻤـﻞ ﺷـﺎه ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺟﺘﻨﺎب از ﺳﻮء ﻗﺼـﺪ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﺑﻼﯾﯽ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺣﯿﺎت ﭘﺪرش ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮادر ﺑﺰرگ وي آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺮ او ﻧﺎزل ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻔﺼـﯿﻞ واﻗﻌﻪ از اﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮادر ﺑﺰرگ ﺷـﺎه ﻣـﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ در اردوﮔـﺎﻫﯽ ﺧﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﺳـﻠﻤﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ اﺟـﺎزه‬
‫ورود ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه او را داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳـﯿﺪ ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺷـﯿﻮه اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ ﻧﺎﮔﻬﺎن وارد اﺗﺎق ﺷﺎه ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻤﯽداﻧـﺪ او در ﮐﺠﺎ ﺧﻮاﺑﯿﺪه اﺳﺖ و‬
‫ﺑﻪﻋﻼـوه ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧـﺪ ﺗﺎ وي از ﺧﻮد دﻓﺎع ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻣﺮدم ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﻨـﺪ؛ وﻟﯽ آن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﻦ اﺳـﺘﻨﺒﺎط‬
‫ﮐﺮدهام‪ ،‬ﺷﺎه ﻣﺮد ﺑﺎﻫﻮش و ﻣﺼﻤﻢ و ﻣﺪﺑﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻢ ﻗﻀﺎوت ﺧﺎﺻﯽ دارد‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺷﺎه را ﻓﻌﻼ ﻣﺴـﮑﻮت ﻣﯽﮔـﺬارم و ﺑﻌﺪ از اﯾﻦﮐﻪ او را ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮدم‪ ،‬ﻣﻔﺼـﻼ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺻـﺤﺒﺖ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد و ﻓﻌﻼ‬
‫ﻣﯽﭘﺮدازم ﺑﻪ ﺳﻮﻣﯿﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺟـﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ؛ و آن ﺷـﺮح ﻣﺮاﺳـﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ روز ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ ﻣـﺎه رﻣﻀـﺎن ﻫﺮ ﺳـﺎل‪ ،‬از ﻃﺮف ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺷﻬﺎدت‬
‫»ﻋﻠﯽ ع« رﻫﺒﺮ ﺑﺰرگ و ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام ﺷـﯿﻌﯿﺎن اﻧﺠـﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد ‪ ....‬در اﯾﻦ روز دو دﺳـﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐـﺪام ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه ﯾـﮏ ﻗﺴـﻤﺖ ﺷـﻬﺮ‬
‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ راه ﻣﯽاﻓﺘﻨـﺪ و ﺗﻌـﺪاد زﯾـﺎدي از ﺳـﺮان و ﺑﺰرﮔـﺎن ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺰ در دﺳـﺘﻪ ﻣﻮرد ﻋﻼـﻗﻪ ﺧﻮد ﺷـﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و در اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮ‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺳـﺒﻘﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ؛ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺧﻮد ﺷﺎه ﻧﯿﺰ در اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از دﺳﺘﻪﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻃﺮف ﺗﻮﺟﻪ او ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺟﻠﻮي ﻫﺮ دﺳـﺘﻪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ اﺳﺐ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ رﺳﻮم ﻣﺤﻞ‪ ،‬آراﺳـﺘﻪ ﺑﻪ زﯾﻨﺖ ﻓﺮاوان ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و روي زﯾﻦ آﻧﺎن‬
‫ﺗﯿﺮ و ﮐﻤﺎن و ﺷﻤﺸـﯿﺮ و ﺳﭙﺮ و ﻋﻤﺎﻣﻪاي ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺎﺗﺮك ﻋﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن ﭘﯿﺎدﮔﺎﻧﯽ ﺑﯿﺮق و ﻋﻠﻢﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد و‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ را ﮐﻪ دور ﺗﺎ دور آن‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻮارﻫﺎﯾﯽ زﯾﻨﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ زﺣﻤﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دوش ﻣﯽﮐﺸـﻨﺪ‪ .‬ﺗﯿﻐﻪ ﻋﻠﻢﻫﺎ در زﯾﺮ وزن ﺳﺮ آﻧﻬﺎ ﭼﻨﺎن ﺧﻢ‬
‫ﺷـﺪه‪ ،‬ﮐـﻪ ﺻـﻮرت ﮐﻤـﺎن ﺑﺰرﮔﯽ را ﭘﯿـﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻇـﺎﻫﺮا اﯾﻦ اﺷـﯿﺎء ﻧﯿﺰ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه ﺳـﻼحﻫﺎي ﻋﻠﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ وﻟﯽ اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ اﺳـﺘﻨﺒﺎط‬
‫ﺷﺨﺼـﯽ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﻨﻮز ﭼﯿﺰي در اﯾﻦ ﺑﺎره از ﺧﻮد آﻧﺎن ﻧﺸـﻨﯿﺪهام‪ .‬ﺑﻌـﺪ از اﯾﻦﻫﺎ ﺗﺎﺑﻮت ﯾﺎ ﺗﺎﺑﻮتﻫﺎﯾﯽ ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﻪ ﻣﺨﻤﻞ ﺳـﯿﺎه را ﺑﺮ‬
‫دوش ﻣﯽﮐﺸـﻨﺪ و ﻇـﺎﻫﺮا اﯾﻦﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﺸﺎﻧﯽ از ﺗﺎﺑﻮت ﻋﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬روي ﺗﺎﺑﻮتﻫﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﺳـﻼحﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻌﺮﺿـﯽ و ﺗـﺪاﻓﻌﯽ و‬
‫ﭘﺮﻫﺎي رﻧﮕﯿﻦ ﻗﺮار دادهاﻧﺪ و دور ﺗﺎ دور آﻧﻬﺎ ﻋﺪه زﯾﺎدي راه ﻣﯽروﻧﺪ و ﻧﻮﺣﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﻋﺪه دﯾﮕﺮي ﺑﻮق و ﮐﺮﻧﺎ و ﺳـﻨﺞ ﻣﯽزﻧﻨﺪ و‬
‫ﻓﺮﯾﺎدﻫﺎي ﻋﺠﯿﺐ ﺑﺮﻣﯽآورﻧـﺪ و ﺟﺴﺖ و ﺧﯿﺰ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﺷـﺨﺎص ﻣﻌﺘﺒﺮي ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه دﺳـﺘﻪﻫﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ روي اﺳﺐ ﺳﻮارﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻘﯿﻪ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻌـﺪاد آﻧﺎن ﺑﯽﺣﺪ و ﺣﺴﺎب اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺎده ﻣﯽروﻧﺪ‪ .‬دﺳـﺘﻪﻫﺎ ﻣﯿﺪان را دور ﻣﯽزﻧﻨﺪ و ﻗﺒﻼ ﺟﻠﻮي درب ﻗﺼـﺮ ﺷﺎه و ﺳـﭙﺲ ﺟﻠﻮي ﻣﺴـﺠﺪ‬
‫ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﮐـﺎخ ﺗﻮﻗـﻒ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﻣﺮاﺳﻢ ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﭼﻨـﺪي در اﯾﻦ دو ﻣﺤـﻞ ﺗﻮأم ﺑـﺎ ﻧﻮﺣﻪ و ﻓﺮﯾـﺎد اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮد و ﺳـﭙﺲ ﻣﺮدم ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﯽروﻧﺪ‪.‬‬
‫وزﯾﺮ اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﺎ ﺗﻌﺪادي اﺳﺐ در ﯾﮏ ﺳﻮي ﻣﯿﺪان و ﺧﺰاﻧﻪدار ﺷﺎه در ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ دﺳـﺘﻪﻫﺎ در ﻣﺤﻞ‬
‫ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﮑﻨﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ ﺳـﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺮ ﺣﺮﯾﻒ ﺳـﺒﻘﺖ ﺟﻮﯾﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﮔﺎهﮔﺎه ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﺳـﺨﺘﯽ در‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي زﺧﻤﯽ و ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﺷـﺮح آن ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺮاﺳـﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ ﮔﻞ در ﺑﻬﺎر اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﮔﻞ ﺳـﺮخ‬
‫اداﻣﻪ دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮل ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮاﺳﻢ ﮐﻪ ﺟﺸﻦ ﮔﻞ ﺳﺮخ‬
‫ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣﯽﺷـﻮد‪ ،‬ﻋﺒـﺎرت اﺳﺖ از رﻗﺺ و آوازﻫـﺎي ﻧﺎﻣـﺄﻧﻮس ﺷـﺒﺎﻧﻪروزي در اﻣـﺎﮐﻦ ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﺑﻪﺧﺼﻮص ﻗﻬﻮهﺧﺎﻧﻪﻫـﺎ ﻫﻨﮕـﺎم ﺷﺐ‪،‬‬
‫ﺟﻮاﻧـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺻـﻼﺣﯿﺖ اﺧﻼﻗﯽ آﻧﺎن ﻣﻮرد ﺗﺮدﯾـﺪ اﺳﺖ و ﺣﺮﻓﻪ آﻧﻬﺎ رﻗﺺ در اﻣﺎﮐﻦ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﻗﻬﻮهﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺳـﺮﮔﺮم ﮐﺮدن ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺑـﺎزي و ﻣﺴـﺨﺮﮔﯽ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻋـﺪهاي آﻧﺎن را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﻃﺒﻖﻫﺎﯾﯽ ﭘﺮ از ﮔﻞ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳـﺮ و ﺷـﻤﻊﻫﺎي ﻓﺮاوان و ﭼﺮاغ و‬
‫ﻣﺸـﻌﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻨﺪه و ﺗﻔﺮﯾﺢ ﺑﻪ ﺳـﺮ و روي ﻣﺮدم ﮔﻞ ﻣﯽﭘﺎﺷـﻨﺪ و درﺧﻮاﺳﺖ ﭘﻮل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺑﻌﻀـﯽ ﺟﺎﻫﺎي دﯾﮕﺮ اﻏﻠﺐ‬
‫در ﺧـﺎرج از ﺷــﻬﺮ‪ ،‬ﻋـﺪهاي زن و ﻣﺮد ﻫﻨﮕـﺎم روز ﺟﻤـﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و ﺿـﻤﻦ ﺑﺮﮔﺰاري ﻣﺮاﺳـﻢ ﻣﺸـﺎﺑﻬﯽ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺳـﺮ و روي ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﮔﻞ‬
‫ﻣﯽاﻓﺸﺎﻧﻨﺪ و ﺷﺎدي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫رويﻫﻢرﻓﺘﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﮐﺎرﻧﺎوال ﺗﺸﺒﯿﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ آن ﮔﺮﻣﯽ و ﺣﺮارت را ﻧﺪارد ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ ﭼﻨﺪي ﻗﺒﻞ درﺑﺎره آن ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﯽ داده ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﺮان ﺑﻪﻃﻮر ﻋﺎدي و ﺟﺎري‪،‬‬
‫ﺗﺮﮐﯽ را ﺑﯿﺶ از ﻓﺎرﺳـﯽ ﺻـﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ »ﺗﺮﮐﯽ« زﺑـﺎن درﺑﺎرﯾـﺎن و رﺟـﺎل اﯾﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﻗﺒﻼـ ﻋﻠﺖ آن را ﺑﯿﺎن‬
‫ﮐﺮدهام ﯾﺎ ﻧﻪ؛ وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﮐﻨﻮن ﮐﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﭘﯿﺪا ﮐﺮدهام‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺗﻮﺿـﯿﺤﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺪﻫﻢ‪ .‬ﺗﮑﻠﻢ ﺗﺮﮐﯽ‪ ،‬دﻟﯿﻞ اﯾﻦ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺮاي آن ارزﺷﯽ ﺑﯿﺶ از ﻓﺎرﺳﯽ ﻗﺎﺋﻞاﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺸﻮن‪ ،‬ﻣﺮﮐﺐ از ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎ و ﻏﻼﻣﺎن ﺷﺎه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ دﺳـﺘﻪ اول اﺻـﻼ ﺗﺮكاﻧـﺪ و دﺳـﺘﻪ دوم ﮐﻪ از اﻗﻮام و ﻣﻠﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ در ﻣﯿﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ زﺑﺎنﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ رﯾﺸﻪ ﺗﺮﮐﯽ دارد‪،‬‬
‫ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و از ﻓﺎرﺳـﯽ ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن آﻧﺎن ﺑﺮاي ﺗﻔﻬﯿﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺧﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺮﮐﯽ دﺳـﺘﻮر دﻫﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺷـﺎه ﻧﯿﺰ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ اوﻗـﺎت ﺑـﺎ ﻧﻈﺎﻣﯿـﺎن ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬راﺣﺖﺗﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اواﻣﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ زﺑـﺎن ﺗﺮﮐﯽ ﺟﺎري ﮐﻨـﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﺗﺮﮐﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ زﺑﺎن درﺑﺎر و رﺟﺎل ﮐﺸﻮري و ﻟﺸـﮑﺮي‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﻧﺠﺒﺎ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﻧﯿﺰ‬
‫اﻫﻤﯿـﺖ ﺧﺎﺻـﯽ دارد و ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ در ﻧﻮﺷـﺘﻪﻫﺎ و ﮐﺘﺎبﻫـﺎ )ﺑﻪﺧﺼـﻮص در اﺷـﻌﺎر ﮐﻪ داراي ﺷـﯿﺮﯾﻨﯽ و ﻇﺮاﻓﺖ ﻓﻮقاﻟﻌـﺎدهاي اﺳﺖ و ﻣﻦ‬
‫ﺑﺴـﯿﺎري از آﻧﻬـﺎ را ﺟﻤﻊآوري ﮐﺮدهام( از اﯾﻦ زﺑـﺎن اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻓﺮاﻣﯿﻦ ﺷـﺎه‪ ،‬ﻣﮑﺎﺗﺒـﺎت دوﻟﺘﯽ‪ ،‬ﻗﺮاردادﻫﺎ و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻫﺮ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻬﻤﯽ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ زﺑﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ‪.‬‬
‫از ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﺮان دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰي ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ؛ ﺟﺰ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷـﻤﺎ را از اوﺿﺎع ﺳـﺮزﻣﯿﻦ اﺻـﻔﻬﺎن‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﺎم ﻧﺴـﺒﺘﺎ ﻃﻮﻻﻧﯽ را در‬
‫آﻧﺠﺎ ﮔﺬراﻧﯿﺪه و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ﻓﺼﻞ آن را دﯾﺪهام‪ ،‬ﻣﻄﻠﻊ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫اﮔﺮ وﺳﺎﯾﻠﯽ ﮐﻪ در ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺎ ﻫﺴﺖ اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺳـﺮﻣﺎ و ﮔﺮﻣﺎ ﮐﻪ ﻫﯿـﭻ ﮐـﺪام ﺑﻪ ﺷﺪت اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻤﺘﺮ‬
‫ﻣﺤﺴﻮس ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﺗﺎﺑﺶ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ در آﺳـﻤﺎن ﺻﺎف ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ از اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ اﺳﺖ؛ ﺑﺎز ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎ در اﯾﻨﺠﺎ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺟﻬﺖ‪ ،‬در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﺎ ﻟﺒﺎسﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ داﺧﻞ آن ﭘﻨﺒﻪدوزي ﺷـﺪه ﺑﯿﺮون ﻣﯽروﻧﺪ و ﺣﺘﯽ در زﯾﺮ آﻓﺘﺎب راه ﻣﯽروﻧﺪ و ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬
‫و ﻫﯿﭻﮐﺲ از اﯾﻦ ﺑﺎﺑﺖ اﺣﺴﺎس ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﻤﻞ اﯾﻦ وﺿﻊ در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷـﺪت ﺳـﺮﻣﺎ ﻧﯿﺰ زﯾﺎد ﻧﯿﺴﺖ و ﺣﺘﯽ ﺑﻌـﺪ از ﺑﺎرﯾﺪن ﺑﺮف ﻫﻢ ﺑﺮودت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ اﺳﺖ و ﺑﻪﻋﻼوه دوره آن ﮐﻮﺗﺎه و ﻓﻘﻂ ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺑﻪ دو‬
‫ﻣـﺎه ژاﻧﻮﯾﻪ و ﻓﻮرﯾﻪ اﺳﺖ‪ .‬از رﻃﻮﺑﺖ اﺻـﻼ ﺧﺒﺮي ﻧﯿﺴﺖ و ﺑـﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ اﮐﻨﻮن در ﻣـﺎه دﺳﺎﻣﺒﺮ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻏﯿﺮ از ﭼﻨـﺪ ﻗﻄﺮهاي ﮐﻪ اواﯾﻞ‬
‫ﭘﺎﯾﯿﺰ ﺑﺎرﯾﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ اﺛﺮي از ﺑﺎران وﺟﻮد ﻧﺪارد و در اﺛﺮ اﯾﻦ ﺧﺸـﮑﯽ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﻫﻮا و زﻣﯿﻦ‪ ،‬و وﺟﻮد ﻧﺴـﯿﻢﻫﺎي ﻣﻼﯾﻢ‪ ،‬ﻫﻮاي ﻣﻄﺒﻮﻋﯽ ﺑﻪ‬
‫وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺐﻫﺎي ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻫﯿﭻﮐﺲ در اﺗﺎق ﻧﻤﯽﺧﻮاﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻻي اﯾﻮانﻫﺎ و ﺑﺎمﻫﺎ ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻦﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺻﺒﺢ زود در‬
‫اﺛﺮ ﻧﻮر ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻦ در دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺷﺮح آن را دادهام و ﻫﻤﮑﻒ زﻣﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺑﺎغ ﯾﺎ‬
‫ﺣﯿﺎط ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺸﺮف اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﺑﺪ‪ .‬ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻌﺎع اﻟﺪﯾﻦ ﺷﻔﺎ ؛ ﻣﺘﻦ ؛ ص‪73‬‬
‫ﻣﺎه ﻣﻪ ﺗﺎ آﺧﺮ ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻄﺒﻮع اﺳﺖ ﺳـﺮ ﮐﺮد‪ .‬زﻣﯿﻦ اﺻـﻔﻬﺎن ﺧﺸﮏ و ﺷﻮرهزار اﺳﺖ و ﺣﺎﺻﻞﺧﯿﺰ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاي ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﻣﯿﻮه ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﻪ آن ﮐﻮد داد‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮐﻮد ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﮐﻮد اﻧﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﻫﻢ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ وﻗﺘﯽ در ﺧﺎﻧﻪاي ﭼﺎه ﭘﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدن آن ﭘﻮﻟﯽ ﻧﻤﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺮاي‬
‫اﺳـﺘﻔﺎده از ﮐﻮد ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدن آن ﭼﺎه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺎ دادن ﻫﺪﯾﻪاي ﺑﻪ ﻣﺴـﺘﺨﺪم ﺧﺎﻧﻪ اﺟﺎزه اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ‬
‫زارﻋﯿـﻦ ﺑـﻪ ﻧا ـﺪازهاي اﺳـﺖ ﮐـﻪ در اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﻣﯿـﻮه از ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﻓﺮاوانﺗﺮ اﺳﺖ و اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﻔﺖ آب زﯾـﺎد ﮐﻪ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از آن ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﺟﻮيﻫﺎي‬
‫ﺑﯽﺷﻤﺎري از راهﻫﺎي دور ﺑﻪ ﻣﺤﻞ آورده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮع ﻣﯿﻮه و ﺳـﺒﺰي و ﻏﯿﺮه ﺑﻪ ﻧﺴـﺒﺖ اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ اﯾﻦ اﻣﺮ دﻟﯿـﻞ ﻋﯿﺐ زﻣﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ واﺳـﻄﻪ ﺑﯽﺗﻮﺟﻬﯽ و ﻗﻨـﺎﻋﺖ‬
‫ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻣﺤﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦﮐﻪ ﺧﻮراﮐﯽ و اﺣﺘﯿﺎﺟﺎت آﻧﺎن ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺷﻮد‪ ،‬در ﺑﻨﺪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬و داﺷﺘﻦ ﯾﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺳﺒﺰي و ﻣﯿﻮه‬
‫و اﻏﺬﯾﻪ ﻟﺬﯾﺬي ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ وﺟﻮدﺷﺎن آﻧﻘﺪر اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽدﻫﯿﻢ؛ ﺑﺮاي آﻧﺎن ﻋﻠﯽاﻟﺴﻮﯾﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎي‬
‫آﺳـﯿﺎﯾﯽ اﯾﻨﺠـﺎ واﻗﻌﺎ وﻓﻮر ﻧﻌﻤﺖ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ از ﺣﯿﺚ ﮐﻤﯿﺖ و ﮐﯿﻔﯿﺖ و ﻣـﺪت اﺳـﺘﻔﺎده از ﻣﯿﻮه‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﯿـﭻوﺟﻪ ﺑﺎ رم و ﻧﺎﭘﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴـﻪ‬
‫ﻣﯿﻮهاي ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﻮشﻃﻌﻢ اﺳﺖ و از آن در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻧﺪﯾﺪهام‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در رم ﺑﻪ آن »ﺑﺮﯾﮑﻮ ﮐﻮﻟﻪ« و اﮔﺮ اﺷﺘﺒﺎه ﻧﮑﻨﻢ در ﻧﺎﭘﻞ ﺑﻪ‬
‫آن »ﮔﺮﯾﺰوﻣﻮﻟﻪ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و داراي ﻫﺴﺘﻪ ﺻﺎﻓﯽ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از اﻗﺴـﺎم آن را ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ از ﺑﻘﯿﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬در اﯾﻨﺠﺎ »ﺗﺨﻢاﻟﺸـﻤﺲ« ﻣﯽﻧﺎﻣﻨـﺪ ﮐﻪ داراي ﻋﻄﺮ ﺧﺎص و ﻃﻌﻢ ﺑﺴـﯿﺎر ﺷـﯿﺮﯾﻦ و‬
‫ﻣﻄﺒﻮﻋﯽ اﺳﺖ و ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﺨﻢ آن را ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﯿﺎورم ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﻣﯿﻮهﻫﺎي ﻋﺎﻟﯽ و ﻧﺎدر ﺑﻪ ﭘﺮورش آن ﺑﭙﺮدازﻧـﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ‬
‫ﺗﻮﺿـﯿﺢ دادم‪ ،‬اﻗﻼـ ﻧﻪ ﻣـﺎه از ﺳﺎل‪ ،‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺧﺮﺑﺰهﻫﺎي ﻋﺎﻟﯽ در دﺳﺘﺮس اﺳﺖ و اﻧﮕﻮر ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ در ﺗﻤﺎم ﻓﺼﻞﻫﺎ ﭘﯿـﺪا ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﻮﻋﯽ از‬
‫آنﮐﻪ ﮐﺸـﻤﺶ ﻧـﺎم دارد‪ ،‬داراي داﻧﻪﻫﺎي ﺑﻠﻨـﺪ و رﻧﮓ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﺒﺰ و ﺑـﺪون ﻫﺴـﺘﻪ اﺳﺖ و ﺗﺎزه ﯾﺎ ﺧﺸﮏ آن‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮردن و ﭼﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﭼﺎﺷﻨﯽ زدن ﺑﻪ ﻏﺬا و ﺑﻪﺧﺼﻮص ﭘﻠﻮ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺣﺒﻮﺑﺎﺗﯽ ﮐﻪ در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ وﺟﻮد ﻧـﺪارد و در ﺑﻌﻀـﯽ ﻧﻘﺎط آﺳـﯿﺎ دﯾـﺪهام‪ ،‬ﻣﺎش اﺳﺖ ‪ .‬ﻏﯿﺮ از اﯾﻦﻫﺎ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ‬
‫ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﺑﺎﺷـﺪ؛ ﻓﻘـﻂ ادوﯾﻪ ﮔﯿـﺎﻫﯽ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ در اﯾﻨﺠـﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺸـﺘﺮ از ﻫﻨـﺪ و ﻣﻤﺎﻟـﮏ دﯾﮕﺮ ﻣﯽآورﻧـﺪ و ﭼﻮن آﻧﻬـﺎ را ﻧﻤﯽﺷـﻨﺎﺳﻢ‪،‬‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﯽ ﺑﺪﻫﻢ ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺪ ﮐﺎﻓﯽ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪام‪ ،‬وﻗﺖ آن رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ درﺑﺎره وﺿﻊ ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺘﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ‬
‫‪....‬‬
‫ﻣﺼـﻤﻢ ﻫﺴـﺘﻢ در آﯾﻨﺪه ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮏ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮب دﯾﺎري ﮐﻪ ﺷﺎه در آﻧﺠﺎﺳﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻢ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺼﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺪ ﮐﺎﻓﯽ ﭼﺎدر و اﺳﺐ و‬
‫ﺷﺘﺮ ﺧﺮﯾـﺪهام؛ زﯾﺮا ﻻزم اﺳﺖ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺳـﭙﺎه و ﺑﺎروﺑﻨﻪ درﺑﺎر ﺷﺎه ﺑﺮوم و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﺎدر؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻤﺎم ﻟﻮازم و وﺳﺎﯾﻞ‬
‫زﻧـﺪﮔﯽ و ﭼﺎرﭘﺎﯾـﺎن ﮐـﺎﻓﯽ ﺑﺮاي ﺳﻮاري و ﺣﻤﻞ ﮐﺠﺎوه داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ؛ ﭼﻮن ﺷﺎه ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺪﻫـﺪ‪ ،‬و در اﯾﻦ‬
‫ﺻﻮرت ﻧﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﺮاي ﺧﺮﯾـﺪ ﮐﺎﻟﺴـﮑﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﺮاي ﮐﺮاﯾﻪ ﮐﺮدن آن‪ .‬و ﺑﻪﻋﻼوه اﯾﻦ اﺷـﯿﺎء و ﺣﯿﻮاﻧﺎت‪ ،‬ﭘﺲ از ﺧﺮﯾﺪ‪،‬‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﻌﻠﻖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ و از آﻧﻬﺎ اﺳـﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻘﺼﻮد ﻫﻔﺖ ﺷﺘﺮ ﺑﺎرﮐﺶ ﺧﺮﯾﺪاري ﮐﺮدهام‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﻢ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮐﺜﺮت ﺑﺎروﺑﻨﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﮐﺎﻓﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؛ وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﯾﻦ ﺷﺘﺮان از ﻧﮋاد ﻣﺤﻠﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳـﺮﻣﺎي ارﻣﻨﺴـﺘﺎن‪،‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺷﺎه ﺑﺎﯾﺪ در آﻧﺠﺎ ﺧﯿﻤﻪ زﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺎدت دارﻧﺪ‪ .‬ﺷﺘﺮﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ از ﺷﺘﺮﻫﺎي ﻣﺼﺮ و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﻗﻮيﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫و ﮔﺮدن و ﭘﺎي آﻧﻬﺎ ﻣﺴﺘﻮر از ﭘﺸﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻌـﺪاد اﺳﺐﻫﺎي ﺧﺮﯾﺪاري ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻬﺎر رأس اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻓﻘﻂ ﻣﻦ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺳﻮار آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺷﺪ و ﺑﻌﺪا اﺳـﺒﺎن ﺳﻮاري و‬
‫ﺟﻨﮕﯽ ﺧﻮب را از اردوﮔﺎه ﺗﻬﯿﻪ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪ ،‬زﯾﺮا در آﻧﺠﺎ ﺗﻌـﺪاد اﺳﺐ ﺧﻮب‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﻗﯿﻤﺖ آﻧﻬﺎ ارزانﺗﺮ اﺳﺖ و ﺑﻪﻋﻼوه اﮔﺮ اﺳـﺐ‬
‫از اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺒﺮم‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﺑﯿﻦ راه ﺻﺪﻣﻪ ﺑﺒﯿﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎرﻫـﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﺴـﺎﻓﺮت ﻫﻢ ﻣﺠﻤﻮﻋـﺎ روﺑﺮاه اﺳﺖ و ﻓﻘـﻂ ﻣﻨﺘﻈﺮم ﻟﺒـﺎس و ﭘﺘﻮ و زﯾﻦ و ﺑﺮگﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ دﺳـﺘﻮر دادهام‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﺤﻮﯾﻞ‬
‫دﻫﻨـﺪ؛ زﯾﺮا ﻻزم اﺳﺖ آﻧﻬﺎ را ﺣﺎﺿـﺮ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ و در روز ﻣﻼﻗﺎت ﺷﺎه‪ ،‬از اﯾﻦ اﺷـﯿﺎء‪ ،‬ﮐﻪ رﻧﮓ ﻫﻤﻪ ﻗﺮﻣﺰ ﺗﯿﺮه و زرد اﺳﺖ‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﮐﻨﻢ؛ ﺗﺎ ﺑﺮاي درﺑﺎرﯾﺎن اﻧﺪﮐﯽ ﺗﺎزﮔﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﻮن در اﯾﻦ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﺴﺘﺨﺪﻣﺎن ﻟﺒﺎس ﻣﺘﺤﺪاﻟﺸﮑﻠﯽ ﻫﺴﺖ و ﻧﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ‪،‬‬
‫رﻧـﮓ ﻟﺒﺎس ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺧﻮد را دارﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻨﺠﮑﺎو و ﻃﺮﻓـﺪار ﺗﺎزﮔﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در آﯾﻨـﺪه ﺑﺎ‬
‫اﯾﻦ ﻃﺮز ﻟﺒﺎس ﭘﻮﺷﯿﺪن و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ رﻧﮓﻫﺎ آﺷﻨﺎ ﺷﻮﻧﺪ و ﭼﯿﺰي ﻧﻮ از ﺧﻮد ﺑﻪ ﯾﺎدﮔﺎر ﺑﮕﺬارم‪.‬‬
‫ﭼﻨـﺪي ﭘﯿﺶ ﺷﺎه‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﭘـﺪر روﺣﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮف دوﻟﺖ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﻣﻘﯿﻢ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ )ﮐﻪ ﻫﺮ دو‬
‫اﻣﺴﺎل ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ اردو ﺧﻮاﻫﻨﺪ رﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺷﺎه‬
‫ﻣﺬاﮐﺮاﺗﯽ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮐﻨﻨﺪ(‪ ،‬از ورود ﻣﻦ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪ و ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺳﺆاﻻت ﻣﮑﺮري درﺑﺎره ﺳﻦ و وﺿﻊ و ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ‬
‫و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﺪ ﻣﺎﯾـﻞ ﺑﻪ دﯾـﺪار ﻣﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺆاﻻـت را ﻧﺒﺎﯾـﺪ دﻟﯿـﻞ ﻋﻨـﺎﯾﺖ ﺷﺎﻫـﺎﻧﻪ ﺗﻠﻘﯽ ﮐﺮد؛ وﻟﯽ ﺑﺮاي ﺗـﻮﺟﻪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﯾﮏ ﺣﮑﻤﺮان ﺑﺰرگ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ارزﺷﯽ ﻋﻈﯿﻢ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﺎه‪ ،‬ﻣﯿﻞ ﺑﻪ دﯾﺪار ﻣﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ زﯾﺮا اﯾﻦ اﺷﺘﯿﺎق در دل ﻣﻦ زﺑﺎﻧﻪ ﻣﯽﮐﺸﺪ و ﺻﯿﺖ ﺷﻬﺮت او‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻋﺸﻖ دﯾـﺪارش‪ ،‬از وﻃﻦ ﺧﻮد ﻋﺰﯾﻤﺖ ﮐﻨﻢ و اﮔﺮ اﯾﻦ اﺷﺘﯿـﺎق ﮐﻪ در اﺛﺮ آن درﯾـﺎ و ﺧﺸـﮑﯽ را ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ ﻧﻬﺎدم‪ ،‬ﻏﺎﯾﺒﺎﻧﻪ در دل ﺷﺎه ﻧﯿﺰ‬
‫اﺛﺮي ﺑﺮ ﺟﺎي ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﻠﯽ ﺑﻪ دﯾﺪار ﻣﻦ ﭘﯿﺪا ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زودي ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ‪ ،‬در ﺻﻔﻮف او ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺮﮐﺎن ﺧﻮاﻫﻢ ﺟﻨﮕﯿﺪ و ﻋﺬر ﻣﻮﺟﻬﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺧﻮد دارم؛ زﯾﺮا اﻣﺴﺎل ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﮓ واﻗﻌﯽ ﻣﯿﺎن دو‬
‫ﻃﺮف در ﻧﮕﺮﻓﺖ و ﺧﻠﯿﻞﭘﺎﺷـﺎ ﺳـﺮدار ﺗﺮك‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻤﺮودﮐﺒﯿﺮ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻮﻫﯽ را ﺑﺮ روي ﮐﻮه دﯾﮕﺮي ﺑﮕـﺬارد ‪ ،‬ﺑـﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ‬
‫ﻣﺎه ﻣﺎرس‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﯿﺮويﻫﺎي ﺗﺎزه ﻧﻔﺴﯽ از ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪه؛ وﻟﯽ ﻫﻨﻮز ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﺣﺪات ﻧﯿﺰ ﻧﺮﺳﯿﺪه و در دﯾﺎرﺑﮑﺮ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺗﺎ ﺑﺮاي ﻓﺼﻞ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺟﻨﮕﯽ ﺧﻮد را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﺧﯿﻠﯽﻫﺎ اﻣﯿﺪوارﻧﺪ ﮐﻪ او ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳـﺮداران دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از او‪،‬‬
‫از اﯾﻦ ﻗﺼـﺪﻫﺎ داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬دﻣﺎﻏﺶ ﺑﻪ ﺧﺎك ﻣﺎﻟﯿـﺪه ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن آﯾﻨـﺪه ﺷﺎﻫﺪ وﻗﺎﯾﻊ زﯾﺎدي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؛ زﯾﺮا اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫اﺗﻔﺎﻗﯽ رخ دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﺶ ﻫﻤﺎن ﻓﺼﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺼﺪ ﻧﺰد ﺷﺎه ﻣﯽروم‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ در درﺑﺎرش ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻨﻢ و اﯾﻦ ﮐﺎر دو دﻟﯿﻞ دارد ﮐﻪ ﻫﺮ دوي آﻧﻬﺎ در ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻌﺘﺒﺮﻧﺪ‪:‬‬
‫اول اﯾﻦﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ در ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ در ﭘﯿﺶ دارد‪ -‬و ﺑﺮﺧﻮرد اوﻟﯿﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎ ﺷﺪت زﯾﺎدي ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ -‬ﺑﻪ او ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻗﻮم‪ ،‬ﮔﻮﯾﯽ از ﺑﺪو ﺗﻮﻟﺪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﻦ ﻋﺠﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ و وﻗﺘﯽ ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﮐﻪ از ﺳﺮزﻣﯿﻦ آﻧﺎن‬
‫ﻋﺒﻮر ﮐﺮدم‪ ،‬و دﯾﺪم رﻓﺘﺎر آﻧﺎن ﺑﺎ ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اروﭘﺎ ﻓﺮﺻﺖ اﺟﺮاي ﻧﯿﺎت ﺧﻮد را ﭘﯿﺪا ﻧﮑﺮدم؛ زﯾﺮا ﻫﯿﭻﯾﮏ از ﺣﮑﻤﺮاﻧﺎن‬
‫آن دﯾـﺎر‪ ،‬در ﺣـﺎل ﺟﻨﮓ زﻣﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﺗﺮﮐﺎن ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و در درﯾﺎ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﯿـﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﺑﺎرﻫﺎ ﭘﯽ ﻓﺮﺻﺖ ﮔﺸـﺘﻪام‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﻫﯿـﭻوﻗﺖ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻪام ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻨـﺎﺳﺒﯽ ﺑـﺎ آﻧﻬـﺎ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ و اﯾﻦ ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰﻫﺎي ﻣﺨﺘﺼـﺮي ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﯿﺖ ﻧﺎوﮔﺎن اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫ﺗﺮكﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬آﻧﻘـﺪر ﺑﯽاﻫﻤﯿﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ ﻧﯿﺴﺖ و اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻢﻧﻈﯿﺮ ﺑﺮاي ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻦ رؤﯾﺎﻫﺎي‬
‫ﻗﺪﯾﻤﯽ ﻣﻦ ﭘﯿﺪا ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﯿﭻوﺟﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ آن را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﻢ و ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺑﺮاي ﻣﻦ و ﺣﺘﯽ ﺗﻤﺎم ﻫﻢوﻃﻨﺎن ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺳـﺮاﻓﮑﻨﺪﮔﯽ‬
‫و ﺷـﺮﻣﺴﺎري اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ درﮔﺎه اﯾﻦ ﺷﺎه‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ دوﺳﺖ ﺗﻤﺎم ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن و ﺑﺎﻻﺧﺺ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواي ﻣﻦ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺎرﻫـﺎ از ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن درﺧﻮاﺳﺖ ﺟﻨـﮓ ﺑـﺎ ﺗﺮكﻫـﺎ را ﮐﺮده‪ ،‬آﻣـﺪه ﺑـﺎﺷﻢ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬او را ﺗﻨﻬـﺎ ﺑﮕـﺬارم و ﻧﺎﻣﺮداﻧﻪ ﻓﺮار را ﺑﺮ ﻗﺮار ﺗﺮﺟﯿـﺢ دﻫﻢ‪ .‬اﮔﺮ در اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺧـﺪﻣﺘﯽ ﺑﺮاﯾﺶ اﻧﺠﺎم دﻫﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮشآﯾﻨـﺪ او‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺮاي ارﺿﺎي ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﮐﺮده و ﺿﻤﻨﺎ ﺑﺮ ﺷﻬﺮﺗﻢ اﻓﺰودهام ‪.‬‬
‫‪ ...‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ارﺿﺎي ﻧﻔﺲ و ﻃﻠﺐ ﺷﻬﺮت‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻣﻄﻠﺐ دﯾﮕﺮي ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و آن ﻋﺒﺎرت از‬
‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻋـﺎدت ﻗـﺪﯾﻢ اﯾﺮاﻧﯿﺎن‪ ،‬اﻣﺮوز ﻧﯿﺰ ﻣﻠﮑﻪﻫﺎ ﯾﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻫﻤﺴـﺮان ﺷﺎه‪ -‬زﯾﺮا اﻣﺮوز زﻧﺎن زﯾﺎدي ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺎم را‬
‫دارﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﺎن ﺑﯿﮕﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ -‬ﺑﻪ ﻣﻌﯿﺖ ﺷﺎه در اردوﮐﺸـﯽﻫﺎي او ﺷـﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﺴـﺮان و اﻗﻮام زن و ﺑﺴـﯿﺎري از‬
‫ﮐﻨﯿﺰان او ﮐﻪ در ﺧﺪﻣﺖ درﺑﺎر ﻫﺴـﺘﻨﺪ در ﺟﻨﮓﻫﺎ ﻫﻤﺮاﻫﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ در ﻣﻮرد ﺳﺮداران ﻟﺸﮑﺮ و ﺳﺎﯾﺮ رﺟﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﺳﺮﺑﺎزاﻧﯽ ﮐﻪ از ﺧﻮد ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ‪ ،‬وﺿﻊ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻮال اﺳﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ زﻧﺎن ﺧﺎﻧﻪ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺒﺮم‪.‬‬
‫راﺳﺘﯽ ﭼﻪ ﺧﻮب اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ زﻧﺎن ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﻗﻀﺎوت اﯾﻦ اﻣﺮ را ﺑﻪ ﺷـﻤﺎ واﮔﺬار ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﺠﺴﻢ ﮐﻨﯿﺪ ﭼﻪ اﻧﺪازه‬
‫ﻣﺎﯾﻪ آراﻣﺶ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺮد ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اردوﮔﺎه‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺷﺐ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺎ آﻏﻮش ﮔﺮﻣﯽ اﺳـﺘﻘﺒﺎل ﺷﻮد؛ زﯾﺮا اﮔﺮ ﻓﺎﺗﺢ‬
‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺴـﯽ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺷﺎدي او ﺷـﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﻣﺠﺮوح و ﻏﻤﮕﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﻫﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﻮاﻇﺒﺘﺶ ﭘﺮدازد و ﺑﺎﻻﺧﺮه اﮔﺮ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﺶ را ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﻫﺴﺖ ﺗﺎ در ﻋﺰاﯾﺶ‬
‫ﺳﻮﮔﻮار ﺷﻮد‪ .‬در اروﭘﺎ ﻏﯿﺮ ﻣﻤﮑﻦ و ﻻاﻗﻞ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺸـﮑﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﺮﺑﺎزي ﺑﺘﻮاﻧـﺪ زن ﻧﮕﻪداري ﮐﻨـﺪ و اﮐﻨﻮن ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﺄﻫﻞ‪،‬‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻋﺸﻖ ﺳـﺮﺑﺎزي در وﺟﻮدم ﻏﻠﯿـﺎن داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ در ﻋﯿﻦ ﺣـﺎل ﺑﻪ ﺟﻨـﮓ ﺑﭙﺮدازم و از ﻫﻤﺴـﺮم ﻧﯿﺰ دور ﻧﺒـﺎﺷﻢ‪ ،‬و در واﻗﻊ‬
‫ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﻬﺘﺮ از اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﻣﻦ ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﯾﺎ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد »ﺧﺎﻧﻢ« ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﺧﻮن و ﻧﻔﯿﺮ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺶ از ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ در ﻧﺒﺮد اﺷﺘﯿﺎق دارد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺴـﺮم ﺑـﺎ ﺗﺮكﻫـﺎ دﺷـﻤﻦ ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا در ﺑﯿﻦ آﻧـﺎن ﻧﺸﻮ و ﻧﻤـﺎ ﮐﺮده و ﺑﺎ زﻧﺎن ﺑﺴـﯿﺎري از ﺑﺰرﮔﺎن ﺗﺮك دوﺳﺘﯽ دارد‪ ،‬و ﺑﺮﻋﮑﺲ از‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﻣﻦ آﻧﻘﺪر دﺷـﻤﻦ آﻧﺎن ﻫﺴـﺘﻢ‪ ،‬ﻧﺎراﺣﺖ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﺮاي ﻣﺸﺎﻫﺪه وﻗﺎﯾﻊ ﺳﻬﻤﮕﯿﻦ و ﺑﻪ ﻗﺼﺪ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻮد‬
‫ﻧﺎﻇﺮ ﺷﮑﺴﺖ ﮐﺮدﻫﺎ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن دﺷﻤﻨﺎن او ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﻀﻮر در ﺻﺤﻨﻪ ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﺑﯽﺗﺎﺑﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﺮدﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﻫﻢ ﺳﺮﺣﺪ‬
‫و ﻓﻌﻼ ﻣﺘﺤـﺪ ﺗﺮكﻫﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬در زﻣﺎن ﻃﻔﻮﻟﯿﺖ او‪ ،‬وﻃﻨﺶ را ﻏﺎرت ﮐﺮدﻧـﺪ و اﻣﻮاﻟﺶ را ﺑﻪ ﭼﭙﺎول ﺑﺮدﻧﺪ و اﮐﻨﻮن ﺑﺎﯾﺪ در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ‬
‫ﻓﺸﺎر اوﻟﯿﻦ ﺿـﺮﺑﻪ ﺣﻤﻼت اﯾﺮاﻧﯿﺎن را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺨﺼﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ و در ﯾﻮرش و ﻫﺠﻮم ﺑﻪ ﻣﻦ ﭘﯿﺸـﺪﺳﺘﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐﺮد‪ .‬واﻗﻌـﺎ از ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﺮاي ﻣﺮﺣﻤـﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﻫﻤﺴـﺮي اﯾﻦ زن ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﻣﺒﺬول داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺎﮐﺮ ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬
‫وي اﮐﻨﻮن ﺳـﻼحﻫﺎ و زﯾﻦ و ﺑﺮگ و ﯾﺮاق اﺳـﺒﺎن را ﺑﺎ ﻫﻤﺎن رﻧﮓﻫﺎي ﻗﺮﻣﺰ ﺗﯿﺮه و زرد ﮐﻪ ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬آﻣﺎده ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﻢ رﻧﮓ زرد را ﺧﻮد او ﻧﯿﺰ دوﺳﺖ دارد و اوﻟﯿﻦ ﺑﺎري ﮐﻪ وي را دﯾﺪم‪ ،‬ﺑﻪ رﻧﮓ زرد ﻣﻠﺒﺲ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ ﺑﺎ ﺳـﻠﯿﻘﻪ ﺧﺎﺻـﯽ‬
‫اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻦ ﻫﻢ اﺟﺎزه ﻣﯽدﻫﻢ وي ﺑﻪ ﻣﯿﻞ ﺧﻮد رﻓﺘﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻪ آداب و رﺳﻮم و ﻋﺎدات ﻣﺸﺮقزﻣﯿﻦ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ﻣﻦ آﺷﻨﺎﯾﯽ دارد‬
‫و ﺑﻪﻋﻼوه داراي روح ﺑﺰرگ و ﭼﺸﻢ ﺗﯿﺰﺑﯿﻨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻮن در ﺑﺎﻻـ ﺑﻪ دو ﻟﻐﺖ اﯾﺮاﻧﯽ »ﺑﯿﮕﻢ و ﺧﺎﻧﻢ« اﺷﺎره ﮐﺮدم‪ ،‬اﺟﺎزه دﻫﯿـﺪ درﺑﺎره آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻌﺘﺮﺿﻪ ﺗﻮﺿـﯿﺤﺎﺗﯽ ﺑـﺪﻫﻢ‪ .‬اﺻـﻞ‬
‫ﻟﻐﺖ »ﺑﯿﮕﻢ« ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ و در آن زﺑـﺎن »ﺑﺎﻧﻮي ﻣﻦ« ﻣﻌﻨﯽ ﻣﯽدﻫـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ وارد زﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ ﻧﯿﺰ ﺷـﺪه و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻠﮑﻪﻫﺎ ﯾﺎ ﻫﻤﺴـﺮان‬
‫ﺷﺎه‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﺒﻖ آداب و رﺳﻮم و ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت ﺑﻪ ﻋﻘـﺪ او درآﻣﺪهاﻧـﺪ و اﮐﻨﻮن ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ ﭼﻬﺎر ﯾﺎ ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ اﺳﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ دﺧﺘﺮان و ﺧﻮاﻫﺮان و‬
‫ﻋﻤﻪﻫﺎي ﺷﺎه و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ زﻧﺎن ﺧﺎﻧﺪان ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ ﮐﻪ در درﺑﺎر زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﻋﺪه ﮐﺜﯿﺮي را ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﺑﺎﻧﻮان را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺳﻦ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺤﺒﺖ ﺷﺎه ﯾﺎ ﻗﺮاﺑﺖ ﻧﺴﺒﯽ‪ ،‬ﺑﺮ دﯾﮕﺮان ﺑﺮﺗﺮي دارد‪،‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﻓﻘﻂ ﺑﯿﮕﻢ ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و در ﻣﻮرد ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ ﻧﺎم اﺻﻠﯽ را ﻫﻢ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺮﯾﻢ ﺑﯿﮕﻢ ﯾﺎ زﯾﻨﺖ ﺑﯿﮕﻢ و‬
‫از اﯾﻦ ﻗﺒﯿـﻞ ‪ ...‬ﻟﻐﺖ دﯾﮕﺮ ﯾﻌﻨﯽ »ﺧﺎﻧﻢ« ﻧﯿﺰ‪ ،‬در اﺻﻞ ﺗﺮﮐﯽ و ﺗﺎﺗﺎري اﺳﺖ و »ﻣﻠﮑﻪ ﻣﻦ« ﻣﻌﻨﯽ ﻣﯽدﻫـﺪ ﻣﻨﺘﻬﯽ اﯾﺮاﻧﯿﺎن آن را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ‬
‫دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و در زﺑﺎن آﻧﺎن‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﻣﻌﻨﯽ »ﺑﺎﻧﻮي اﺻـﻠﯽ« را ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﺴـﺮان و زﻧﺎن ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪانﻫﺎي اﺻﯿﻞ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻟﻘﺐ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﻧﯿﺴﺖ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻣﺮد‪ ،‬در ﺧﺎﻧﻪ اﺳﻢ زﻧﺎن را‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﯾﺎ ﺧﻮاﻫﺮ آﻧﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺪا ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫اﮔﺮ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل در ﺧﺎﻧﻪاي ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﻧﻔﺮ زن ﺑﺎﺷـﺪ‪ -‬ﻫﻤﺴـﺮان‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺮان‪ ،‬ﻣﺎدر و از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺳﻦ ﯾﺎ ﻗﺮاﺑﺖ ﻧﺴﺒﯽ و ﻏﯿﺮه‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻢ ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻢ وﺳـﻄﯽ و اﻟﻘﺎﺑﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ آن‪ .‬اﮔﺮ در ﺧﺎﻧﻪاي ﯾﮏ ﻧﻔﺮ زن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮ ﯾﺎ ﭘﺴـﺮ ﯾﺎ ﺳﺎﯾﺮ اﻓﺮاد ﻣﻨﺴﻮب‪،‬‬
‫وي را ﻓﻘﻂ ﺧﺎﻧﻢ ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴـﺘﺨﺪﻣﺎن ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﺎ ﯾﺎ »ﺧﺎﻧﻢ« ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ رﺳﻢ‬
‫در درﺑـﺎره زﻧـﺎن اﻋﯿـﺎن و اﺷـﺮاف ﺟـﺎرﯾﺴﺖ و ﻟﻐـﺎت ﺑﺴـﯿﺎر دﯾﮕﺮي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در ﺑﯿﻦ ﻃﺒﻘـﺎت ﭘـﺎﯾﯿﻦﺗﺮ‪ ،‬زﻧـﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ آن ﻧﺎﻣﯿـﺪه‬
‫دﻟﯿﻞ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺳـﺒﺐ اﺷﺘﯿﺎق ﻣﻦ ﺑﻪ دﯾﺪار ﺷﺎه و ﺧﺪﻣﺖ در راه او ﺷﺪه‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ آﯾﺪ و ﺧﺪﻣﺖ ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪاي‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ اﻧﺠﺎم دﻫﻢ و او ﺑﺨﻮاﻫـﺪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻼ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺧﺎﺻـﯽ در ﺣﻘﻢ ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬از ﭘﯿﺸـﮕﺎﻫﺶ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻨﻢ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻦ درﺑﺎره دو ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﮐﻪ رﺿـﺎي ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻧﯿﺰ در آن اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨـﺪ‪ :‬ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ دو ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﺻـﻠﺢﺟﻮﯾﺎﻧﻪ و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺷـﺎه را ﺑﻪ وﺿﻊ آﺳﻮريﻫﺎ و ﮐﻠـﺪاﻧﯽﻫﺎ ﮐﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﻣﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟـﺢ آﻧﻬﺎ ﺑﯿﻨﺪﯾﺸـﯿﻢ ﺟﻠﺐ ﮐﻨﻢ و ﻣﻮﺿﻮع دﯾﮕﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻣﻦ درﺑﺎره ﺟﻨﮓ ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺮكﻫﺎ‪ ،‬دﺷـﻤﻦ ﻣﺸﺘﺮك ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ از ﺷـﺪت ﻧﻔﺮت ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺷﺐﻫﺎ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺻـﺒﺢ ﻧﻤﯽﺧﻮاﺑﻢ‪ ،‬و اﮔﺮ‬
‫ﭼﺸﻢ ﺑﺮ ﻫﻢ ﮔﺬارم‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺷﺘﯿﺎق اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ روزي ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﺻﺪﻣﻪ ﻣﻤﮑﻦ را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ وارد ﺳﺎزم‪.‬‬
‫ﻣﯽداﻧﯿـﺪ ﮐﻪ ﻋﺎدت ﻧﺪارم ﻗﺒﻞ از ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻢ و از اﯾﻦ ﺳـﺨﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻮزش ﻣﯽﻃﻠﺒﻢ و ﻓﻘﻂ ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم ﮐﺎر‪،‬‬
‫ﮔﺰارش آن را ﺧﻮاﻫﻢ داد اﻣﯿـﺪوارم ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮا ﻣﺸـﻤﻮل ﻋﻨﺎﯾﺎت ﺧﻮد ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻮﯾﻢ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺒﺮﻫﺎي واﺻﻞ از اردوﮔﺎه‪ ،‬وﺿﻊ ﺷﺎه ﻃﻮري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ اﻣﯿﺪ اﺟﺎﺑﺖ اﯾﻦ درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎ را داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻫﻤﺎنﻃﻮر‬
‫ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﻣﺬاﮐﺮات درﺑﺎره ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺑﺎ ﺳﺮ ﮐﺮدﮔﺎن و ﻓﺮﻣﺎنرواﯾﺎن‪ ،‬ﺑﻪ درازا ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻢ ﮐﺎر اﻧﺠﺎم‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻋﺠﻠﻪ ﮐﻨﻢ و ﺑﺮاي ﺧﻮشآﯾﻨﺪ ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮدم ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ را ﺑﺮ زﺑﺎن آورم؛ ﺑﻠﮑﻪ در اﻧﺘﻈﺎر ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻨﺸﯿﻨﻢ و‬
‫ﺑﻪﺧﺼﻮص ﻗﻀﺎوت درﺑﺎره ﻋﺰﯾﻤﺖ ﯾﺎ اﻗﺎﻣﺘﻢ را ﺑﻪ ﺷﺎه واﮔﺬار ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ دو دﻟﯿـﻞ اﯾﻦ ﺗﺼـﻤﯿﻢ را ﮔﺮﻓﺘﻢ؛ اوﻻ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﻦ ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ دﯾﮕﺮ ﻓﻮرﯾﺘﯽ ﻧـﺪارد؛ زﯾﺮا ﻟﺰوم زن ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺧﺎﻧﻪ و ﻋﺎﺋﻠﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮم ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻔﯽ ﺷـﺪه اﺳﺖ و در اﯾﻨﺠﺎ ازدواج ﮐﺮده و ﺳـﺮ و ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪام‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮزﻧﺪي‬
‫ﻋﻄﺎ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ اﯾﺮان و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﯾﺎ ﺷـﻬﺮ و اردوﮔﺎه ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻧﺪارد و ﺑﻌﺪا ﻧﯿﺰ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﻦ ﭼﻪ زﻧﺪه ﺑﺎﺷﻢ و ﭼﻪ ﻣﺸـﯿﺖ اﻟﻬﯽ ﻃﻮر دﯾﮕﺮي‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺑﻪ وﻃﻦ اﺻـﻠﯽ را ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺷﻮق ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻓﻮري‪ ،‬از وﺟﻮد ﻣﻦ رﺧﺖ ﺑﺮﺑﺴـﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬دﻟﯿﻞ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻣﺮا ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﻣﺎﻧـﺪن ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از ﺗﺤﻤﻞ ﻫﻤﻪ ﻣﺸـﻘﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺧﻮد ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﮕﯿﺮم و‬
‫ﺣﺎﻻ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﺪ ﺗﻮﺟﻬﺎت ﺧﺪاوﻧـﺪي ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل ﻣﻦ ﺷـﺪه و راه ﭘﺮاﻓﺘﺨﺎري در ﺟﻠﻮي ﻣﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺑﻪ آن ﭘﺸـﺖ‬
‫ﮐﻨﻢ و ﺻـﺮﻓﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوي از ﺗﻤﺎﯾﻠﻢ ﺑﻪ دﯾـﺪار وﻃﻦ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮدن از ﻟﺬاﯾﺬ زﻧﺪﮔﯽ آﻧﺠﺎ ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ ﮐﺎري اﻧﺠﺎم داده ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﻋﺰم ﻣﺮاﺟﻌﺖ‬
‫ﮐﻨ ﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺑﻮدﯾـﺪ ﮐﺘـﺎب ﻗـﺎﻧﻮن اﺑﻦﺳـﯿﻨﺎ و ﮐﺘﺐ دﯾﮕﺮي را ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﻢ؛ وﻟﯽ ﺑـﺎ وﺟﻮد ﻫﻤﻪ ﮐﻮﺷـﺶﻫﺎﯾﻢ ﺗـﺎﮐﻨﻮن ﻣﻮﻓﻘﯿﺘﯽ در اﯾﻦ راه‬
‫ﻧﺼـﯿﺐ ﻣﻦ ﻧﺸﺪه؛ زﯾﺮا ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﻢ اﺳﺖ و اﺳـﺘﻔﺎدهاي از آن ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻌﺪاد ﮐﻢ ﻧﯿﺰ در دﺳﺖ‬
‫اﺷﺨﺎص ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﺟﻮد ﺧﻮد‪ ،‬از آن ﻧﮕﻪداري ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻧﻤﯽﮔﺬارﻧﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﺑﯿﻔﺘﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎبﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻨﺠﺎ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ ،‬ﯾﺎ ﻗﺼـﺺ و ﺣﮑﺎﯾﺎت و اﺷـﻌﺎر؛ و ﯾﺎ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﻣﺬﻫﺒﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ و‬
‫ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﻣﻔﯿﺪ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﯾﺎ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﯾﺎ اﮔﺮ ﭘﯿﺪا ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﭼﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا اﺳﻢ ﻧﺪارد و در اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﻌﻤﻮل ﻧﯿﺴﺖ اﺳﻢ‬
‫ﮐﺘﺎب را در اول آن ﺑﻨﻮﯾﺴﻨﺪ و دﮐﺎنﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﻣﯽﻓﺮوﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ ﻣﻄﺎﻟﺐ آﻧﻬﺎ ﭼﯿﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺮﯾﺪار از روي اﺳﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﯽ‬
‫را ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﯾﺎ وﺟﻮد ﻧـﺪارد و ﯾﺎ در ﺻﻮرﺗﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬آن را ﭘﯿـﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﻨـﺪ و اﮔﺮ ﻫﻢ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻋﺸﻖ ﭘﯿـﺪا ﮐﺮدن ﮐﺘﺎب ﻣﻮرد‬
‫ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﺸﺖ ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺑﺨﺮد‪ ،‬ﻣﺸـﮑﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﻮد ﻧﺎﯾﻞ ﺷﻮد؛ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻦ ﺳـﻌﯽ ﺧﻮد را ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد و‬
‫اﻣﯿﺪوارم ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣّﻠﺎﺟﻼل ﺳﺘﺎرهﺷﻨﺎس ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﺎوران ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺎه‪ ،‬و ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮرد ﻣﺤﺒﺖ او اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺗﻬﯿﻪ‬
‫ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣّﻠﺎﺟﻼل‪ ،‬ﻣﺮدي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎه‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﻧﺠﺎم ﻫﺮ ﮐﺎر ﺑﺎ او ﻣﺸﻮرت‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﻦ اﮐﻨﻮن در ﺧﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم اوﺳﺖ ﺳﺎﮐﻦ ﻫﺴﺘﻢ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻧﻤﯽداﻧﻢ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ او ﺗﻌﻠﻖ دارد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪.‬‬
‫در اﺛﺮ اﯾﻦ اﻗﺎﻣﺖ ﻣﻤﺘـﺪ ﻫﻤﺴـﺮ و ﭼﻨـﺪ زن دﯾﮕﺮ ﺧﺎﻧﻪ او‪ ،‬ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﻮاﻟﯽ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ زﻧﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ دوﺳﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺷﺎﯾﺪ‬
‫آﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﺎ ﺑﻪ اردوﮔﺎه ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﻪ ﻗﺮاري ﮐﻪ ﺷـﻨﯿﺪهام‪ ،‬ﺷﺎه ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﺑﯿﮕﻢﻫﺎي ﺣﺮم را ﮐﻪ در اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺰاﻧﻪدار ﮐﻞ و ﺑﺴـﯿﺎري از ﺳـﺮﮐﺮدﮔﺎن و رﺟﺎل را اﺣﻀﺎر ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺎن ﻣﻨﺠﻢﺑﺎﺷـﯽ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه اﯾﻦ ﻋـﺪه ﻣﯽروﻧـﺪ و ﭼﻮن‬
‫ﻗﺼﺪ دارم رواﺑﻂ دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ او اداﻣﻪ دﻫﻢ‪ ،‬اﻣﯿﺪوارم ﺗﻮﺳﻂ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورم‪.‬‬
‫از ﻣﻦ ﺧﻮاﺳـﺘﻪ ﺑﻮدﯾﺪ ﮐﺘﺎبﻫﺎ را در ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﮐﺴـﯽ ﺑﺪﻫﻢ ﺗﺎ روي ﮐﻠﻤﺎت آن زﯾﺮ و زﺑﺮ ﺑﮕﺬارد؛ وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺘﺎن‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ ﮐﻪ در زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ زﯾﺮ و زﺑﺮ اﺻـﻼ اﻫﻤﯿﺖ ﻧـﺪارد و از زﻣﺎن ﻗﺮآن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﮐﺴـﯽ‬
‫آﻧﻬـﺎ را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨـﺪ و ﺷـﻤﺎ اﮔﺮ ﺑﺎ ﺗﻠﻔﻆ ﺻـﺤﯿﺢ ﺟﻤﻠﻪاي را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿـﺪ‪ ،‬ﻋﺮبﻫﺎ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ آن را ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﻓﻬﻤﯿـﺪ و اﮔﺮ ﺑﻪ ﻓﺮض‬
‫ﮐﺴـﯽ ﻫﻢ آن را ﺑﻔﻬﻤـﺪ‪ ،‬ﺧﻮد در ﻣﻮﻗﻊ ﺣﺮف زدن آن ﻗﻮاﻋـﺪ را رﻋـﺎﯾﺖ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺮاي اﻋﺮاب ﮐﻠﻤﺎت‬
‫وﻗﺖ ﺧـﻮد را ﺑﯿﻬﻮده ﺗﻠﻒ ﻧﮑﻨﯿـﺪ و ﻋـﺎدت ﮐﻨﯿـﺪ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧـﺪن و ﺻـﺤﺒﺖ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺮوف ﺑﯽﺻـﺪا ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺗﻮﺟﻪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﺪ؛ زﯾﺮا‬
‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روش ﻋﺮﺑﯽ ﺣﺮف زدن‪ ،‬ﮐﻪ دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺰ آن را درك ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺪﯾﻦ ﻧﺤﻮ ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫آﺳـﺎنﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد و ﺧﻮد ﻣﻦ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را اﻣﺘﺤـﺎن ﮐﺮدهام‪ .‬زﯾﺮ و زﺑﺮ ﮐﻠﻤـﺎت ﻓﻘﻂ ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﻧﻄﻖ ﮐﻨﻨـﺪ ﯾﺎ‬
‫ﺷﻌﺮ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﺗﻌﺪاد اﯾﻦ اﺷﺨﺎص اﻧﺪك اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﻢ ﮐﻪ در اﯾﻦ زﺑﺎن ﺑﻪ ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد ﻧﺎﯾﻞ ﻧﺸﺪهام‪ ،‬و ﻋﻠﺖ آن را ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻨﺒﻠﯽ ﺑﺎﯾﺪ در ﻋﺎﻣﻞ دﯾﮕﺮي ﺟﺴﺘﺠﻮ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ﺧـﺎﻧﻢ ﻣﻌـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻨﻬـﺎ ﮐﺴـﯽ ﮐـﻪ ﻣﯽﺗـﻮاﻧﻢ ﺑـﺎ او ﻋﺮﺑﯽ ﺻـﺤﺒﺖ ﮐﻨـﻢ‪ ،‬در اﯾـﻦ ﻣـﻮرد ﮐﻤﮑﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﻤﯽﮐﻨـﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﻌﻤﻮﻻـ ﻣﺎ‬
‫ﻣﮑﺎﻟﻤـﺎت ﺧﻮد را ﺑﻪ زﺑـﺎن ﺗﺮﮐﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻫﺮ دو ﻣﺸﺘﺮك اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺠـﺎم ﻣﯽدﻫﯿﻢ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﻪ او از ﻣﻦ اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎﯾﯽ ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻧﻪ‬
‫ﻣﻦ از او ﻋﺮﺑﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ واﻗﻌـﺎ ﺑـﺎﻋﺚ ﺗﻌﺠﺐ اﺳﺖ و ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﻫﯿـﭻوﻗﺖ ﭼﻨﯿﻦ اﺗﻔﺎﻗﯽ اﻓﺘﺎده ﮐﻪ زن و ﺷﻮﻫﺮي ﻫﺮ دو ﺑﻪ زﺑﺎن ﺛﺎﻟﺜﯽ ﺑﺎ‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را درك ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ اﺷـﮑﺎﻟﯽ از ﺟﻬﺖ زﺑﺎن‪ ،‬ﺑﺮوز ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﺎ او درﺑﺎره ﺷﻤﺎ و ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪي ﺧﺎﺻﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ زﺑـﺎن ﻣﻠﯽ دارﯾـﺪ و ﻫﺰاران ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺑـﺪﺑﺨﺘﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺎزل ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺻـﺤﺒﺖ ﮐﺮدهام‪ .‬وي ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﻮرﺗـﺎن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﻮد و در دوﺳﺘﯽ اﻓﺘﺨﺎرآﻣﯿﺰ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺷـﻤﺎ ﺷـﺮﮐﺖ ﮐﻨـﺪ و ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ روزي ﺷـﻤﺎ را‬
‫ﺑﺒﯿﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﺜـﻞ ﯾـﮏ ﮐﺘـﺎب ﻟﻐﺖ زﻧـﺪه در اﺧﺘﯿﺎرﺗﺎن ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﻮد و ﻧﺎم ﺳﺒﺰيﻫﺎ و ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ را از ﻗﺒﯿﻞ ﻧﻌﻨﺎ و رﯾﺤﺎن و ﮐﺎﻫﻮ و ﻏﯿﺮه‬
‫ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﺑﯿﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺎﻣﯽ را در ﮐﺘﺎب ﻟﻐﺖ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﭘﯿﺪا ﮐﺮد و ﯾﺎ ﭼﻨﺎن آن را ﺗﻐﯿﯿﺮ دادهاﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ آن را ﺑﺎ ﺗﻠﻔﻆ ﻣﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽﻫﺎ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻘﺎ ﭼﯿﺰي از آن ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻓﻬﻤﯿﺪ؛ ﺑﺮاي ﻣﺜﻞ‪ ،‬ﮔﯿﺎﻫﺎﻧﯽ را ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﻧﺎم ﺑﺒﺮم ﮐﻪ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ ﻧﺎم آﻧﻬﺎ را ﺗﻤﺎﻣﺎ ﻏﻠﻂ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ روزي ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﮔﺮدش ﺑﺮوﯾﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﮔﯿﺎﻫﯽ را ﺑﻪ او ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﺗﺎ او اﺳﻢ ﺻﺤﯿﺤﺶ را ﺗﻠﻔﻆ ﮐﻨﺪ؛ زﯾﺮا‬
‫اﯾﻦ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻟﻐﺎت ﺧﺎرﺟﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺷـﻤﺎ از ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﮐﺎﻣﻼ راﺿـﯽ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺷﺪ؛ زﯾﺮا ﺷـﺨﺼﺎ آن را‬
‫آزﻣـﺎﯾﺶ ﮐﺮده و ﺑﺎرﻫﺎ از ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮدهام ﺑﻪ ﻣﻦ درس ﺑﺪﻫـﺪ و ﻣﺜﻼ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻋﺮﺑﯽ اﺷـﻌﺎري ﮐﻪ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از آﻧﻬﺎ را ﺧﻮدم‬
‫ﺳﺮودهام ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﯿﺎن ﮐﻨـﺪ و ﺑﺎور ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺎن در اﯾﻦ ﮐﺎر ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﻠﻢ ﻣﺮد ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪاي ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ او ﺑﺮاﺑﺮي‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﺆاﻻت ﺑﯽﺷـﻤﺎري را ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺗﻤﺎم را ﺑﺎ ﺻﺒﺮ و ﺣﻮﺻﻠﻪ ﺧﺎﺻﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬و ﺑﺮاي ﻣﻦ رﯾﺸﻪ اﻓﻌﺎل و‬
‫زﻣـﺎن و ﺣـﺎﻟﺖ آﻧﻬـﺎ را ﺑﻪ زﺑـﺎن ﻣﺸﺘﺮك ﻣـﺎ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺮﮐﯽ‪ ،‬ﭼﻨﺎن روﺷﻦ و ﮐﺎﻣﻞ ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻣﯽدﻫـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻫﯿـﭻ ﺟﺎي اﺑﻬﺎﻣﯽ ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﻧﻤﯽﻣﺎﻧـﺪ و رويﻫﻢرﻓﺘﻪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺎﯾـﻞ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ در اﯾﻦ زﺑﺎن ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ زﯾﺎدي ﺑﮑﻨﻢ؛ وﻟﯽ اول ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻨﺒﻠﯽ ﮐﻪ ﻓﻮﻗﺎ ﺑـﺪان اﺷﺎره‬
‫ﮐﺮدم و دوم ﺑﻪ ﺳـﺒﺐ اﯾﻦﮐﻪ زﺑـﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ را ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﯿـﺎﻣﻮزم و ﺑﻪﻋﻼـوه ﺗﺎ ﺣـﺪي در زﺑﺎن ﮐﻠـﺪاﻧﯽ و ﻋﺒﺮي ﻧﯿﺰ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﻢ و ﺑﻪ ادﺑﯿﺎت‬
‫ﮔﺮﺟﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺧـﻮاﻫﻢ آﺷـﻨﺎﯾﯽ ﭘﯿـﺪا ﮐﻨـﻢ‪ ،‬زﯾـﺎد ﺑﺮاي ﻋﺮﺑﯽ ﺑـﻪ ﺧـﻮد زﺣﻤـﺖ ﻧﻤﯽدﻫـﻢ و رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺨﻮاﻫـﺪ در آن واﺣﺪ‬
‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ در ﻫﯿﭻ ﯾﮏ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ اﺣﻀﺎرﺷﺪﮔﺎن ﺑﻪ اردوﮔﺎه ﺷﺎه‪ ،‬ﺑﯿﮕﻢﻫﺎ و ﺧﺎﻧﻢﻫﺎي ﺣﺮم ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬راﺟﻊ ﺑﻪ ﺑﯿﮕﻢ و ﺧﺎﻧﻢ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﻻزم را دادم و‬
‫ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ رﺷـﺘﻪ ﮐﻼـم از دﺳﺖ ﻧﺮود‪ ،‬از ﺗﻮﺿـﯿﺢ درﺑـﺎره ﮐﻠﻤﻪ »ﺣﺮم« ﺧـﻮدداري ﮐﺮدم؛ وﻟﯽ ﭼـﻮن ﻣﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺟـﺎﻟﺐ و ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل آن زﯾﺎد اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﺗﻮﺿـﯿﺤﺎ ﻣﻄـﺎﻟﺒﯽ در اﯾﻦ ﺑـﺎره ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ‪» :‬ﺣﺮم« در اﺻـﻞ‪ ،‬ﻋﺮﺑﯽ و ﻣﻌﻨﯽ آن‪ ،‬ﻏﯿﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣـﺬﻫﺐ و ﻧﺎﻣﺸـﺮوع‬
‫اﺳﺖ ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎ در اﺻـﻄﻼح ﮐﻠﯿﺴﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺪان اﺳـﮑﻮﻣﻮﻧﯿﮑﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﭼﯿﺰ ﯾﺎ ﻣﮑﺎن ﻣﻘﺪس ﻧﯿﺰ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ‬
‫در زﺑﺎن ﻻﺗﯿﻨﯽ ﺑﻪ آن ﺳﺎﮐﺮوم ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ‪ .‬ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺑﻪﺧﺼﻮص اﯾﺮاﻧﯿﺎن‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ در ﻣﻮرد ﻣﺤﻞ زﻧـﺪﮔﯽ زﻧﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﺑﮕﻮﯾﻨـﺪ‪» :‬زﻧﺎن ﻓﻼن آﻗﺎ از اﯾﻨﺠﺎ ﻣﯽﮔﺬرﻧﺪ«‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬ﺣﺮم ﻓﻼن ﮐﺲ ﻣﯽﮔﺬرد« و ﺑﻪ ﺟﺎي »ﺷﺎه در ﻋﻤﺎرت‬
‫زﻧـﺎن اﺳﺖ«‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ‪» :‬ﺷـﺎه در ﺣﺮم اﺳﺖ« و ﻗﺲ ﻋﻠﯽ ﻫـﺬا‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﺣﺮم ﺷـﺎه و ﺣﺮم ﻓﻼـن ﺧـﺎن و ﺣﺮم ﻓﻼـن‬
‫ﺳﻠﻄﺎن و ﺣﺮم ﻓﻼن ﻣﯿﺮزا و اﯾﻦ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﺎن ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺮم ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﯾﺎ ﺗﻌـﺪاد آﻧﻬﺎ زﯾﺎد ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ زن ﯾﮏ آدم ﻓﻘﯿﺮ‪،‬‬
‫ﯾﺎ ﯾﮏ ﻏﻼم‪ ،‬ﯾﺎ ﯾﮏ ﺳﺮﺑﺎز ﺳﺎده‪ ،‬ﺣﺮم ﺧﻄﺎب ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ زﻧـﺎن و ﺧـﺎﻧﻪ آﻧﻬـﺎ و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻧـﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺮم ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬دو ﭼﯿﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﮐـﺪام‬
‫ﯾـﮏ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻫﻤﯿﺖ دارد‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽﻫﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑﻪ اﻧـﺪرون ﺧـﺎﻧﻪ آﻧـﺎن »ﺣﺮم« ﯾﻌﻨﯽ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺷـﺮع و ﮔﻨﺎه ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد؛ زﯾﺮا‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ اﺻـﻼ وﺟﻮد زن ﺑـﺎﻋﺚ ارﺗﮑـﺎب ﮔﻨﺎه از ﻃﺮف ﻣﺮد اﺳﺖ و اﮔﺮ زﻧﺎن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮدان ﮔﻨﺎه ﻫﻢﺧﻮاﺑﮕﯽ ﺑﺎ آﻧﺎن را ﮐﻪ‬
‫ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎﻫﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ در اﯾﻦ ﻣﻮرد آﻧﺎن ﺣﺘﯽ ﻫﻢﺧﻮاﺑﮕﯽ ﺑﺎ زﻧﺎن ﻣﺸﺮوع و ﮐﻨﯿﺰان ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ آﻧﺎن ﺣﻼل ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﭼﻮن اﺻﻮﻻ رواﺑﻂ ﺟﻨﺴـﯽ ﻣﺮد و زن را ﮔﻨﺎه ﻣﯽداﻧﻨﺪ و ﯾﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬
‫اﻧﺴـﺎن ﮔﻨـﺎه اﺻـﻠﯽ را‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑـﺎﻋﺚ اداﻣﻪ ﻧﺴـﻞ در روي زﻣﯿﻦ ﺷـﺪه‪ ،‬ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺲ اﺳﺖ؛ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ آﻧﻬـﺎ واﻗﻌـﺎ در ﻧﻈﺮ دارﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﻢ و زﯾـﺎد ﺗﻤـﺎﯾﻠﯽ ﻫﻢ ﺑﻪ داﻧﺴـﺘﻦ آن ﻧـﺪارم‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺮفﻫﺎ اﺑﻠﻬﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﻫﺮ زن ﺷﻮﻫﺮداري ﭘﺲ از ﻫﻢﺧﻮاﺑﮕﯽ‬
‫ﻣﺸـﺮوع ﺷـﺒﺎﻧﻪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺻـﺒﺢ ﺑﻪ ﺣﻤـﺎم رﻓﺖ و ﺑﻪ ﻗﻮل آﻧﺎن »ﮔﻨﺎه« را ﺑﺎ ﻣﺸﺘﯽ آب ﺷـﺴﺖ؛ دوﺑﺎره ﺗﻤﯿﺰ و ﭘﺎﮐﯿﺰه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﻈﺮ ﻣﺮا داﯾﺮ ﺑﺮ‬
‫اﯾﻦﮐﻪ از اﻃﻼـق ﻟﻐﺖ »ﺣﺮم« ﺑﻪ زﻧـﺎن‪ ،‬ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺎﻣﺸـﺮوع آن را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﮐﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻓﺮاد دﻏﻞ و ﺣﻘﻪﺑﺎز و‬
‫ﭘﺴﺮﺑﭽﻪﻫﺎي ﺷﺮور و دزد ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺣﺮامزاده ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﻋﺮﺑﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ و‬
‫ﻣﻌﻨﯽ »ﻃﻔﻞ ﻧﺎﻣﺸـﺮوع« ﻣﯽدﻫـﺪ و اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻼلزاده آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻃﻔﻞ ﻣﺸـﺮوع را ﻣﯽدﻫﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺧﻮب‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ زﻧﺎن ﺣﺮم ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ واﻧﻤﻮد ﮐﻨﻨﺪ ﻣﮑﺎﻧﺸﺎن ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﻘﺪﺳـﯽ اﺳﺖ و آﻧﺎن را ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺷـﯿﺌﯽ ﻣﻘـﺪس ﻧﮕﻪداري ﮐﺮد و ﻣﻮرد ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﻗﺮار داد و ﺷﺎﯾـﺪ ﻫﻢ ﻣﻨﻈﻮر اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﺪن آﻧﺎن ﺑﺮاي دﯾﮕﺮان ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ و‬
‫ﻫﯿﭻﮐﺲ ﻣﺠﺎز ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ زن دﯾﮕﺮي ﻏﯿﺮ از ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮد و ﯾﺎ او را ﺑﺒﯿﻨﺪ و ﺑﺎ او ﻫﻢﺻﺤﺒﺖ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﺎدت ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻨﯽﻫﺎ در ﻣﻮرد ﻧﺸﺎن ﻧﺪادن ﭼﻬﺮه زنﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽﻫﺎ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻧﺎﺷـﯽ از‬
‫ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﯾﺎ ﺣﺴﺎدت ﺷﻮﻫﺮ و ﯾﺎ ﻣﻨﻊ ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻔﺎﺧﺮ و ﺧﻮدﭘﺴـﻨﺪي اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻨﯿﻦ واﻧﻤﻮد ﺳﺎزﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺴـﯽ ﻟﯿﺎﻗﺖ‬
‫دﯾﺪن ﺻﻮرت آﻧﺎن را ﻧﺪارد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﻣﻦ از دو ﭼﯿﺰ اﺳـﺘﻨﺒﺎط ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ :‬اول اﯾﻦﮐﻪ در ﺗﻮارﯾﺦ ﻗﺪﯾﻢ ﻧﯿﺰ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻗﺒﻞ‬
‫از دﯾﻦ اﺳـﻼم‪ ،‬زنﻫﺎي ﺑﺖﭘﺮﺳﺖ ﻋﺮﺑﺴـﺘﺎن و ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺑﺎ ﺻﻮرت ﺑﺴﺘﻪ ﺑﯿﺮون ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﺎروﻧﯿﻮ در ﺣﻮاﺷﯽ ﺷﺮح ﺣﺎل‬
‫ﺷﻬـﺪاء ﮐﻪ ﻣﺆﻟﻔﯿﻦ آن را ﺗﺘﺮوﻟﯿـﺎﻧﻮ و اﯾﺰﯾـﺪورو ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻣﯿﻠﯿﻮﭘﺮوﺑﻮ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴـﺪ ﮐﻪ زﻧﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ و ﻧﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ آﻧﺎن را ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﺪ و ﻣﺜﻞ زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن اﻣﺮوزي در اﻧﺪرون زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺘﺮوﺑﯿﺘﺰارو ﻧﯿﺰ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب‪ :‬اﯾﺮان ﻗـﺪﯾﻢ ﺳـﻌﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ ﭼﮑﯿـﺪه ﻧﻮﺷـﺘﻪﻫﺎي ﺗﻤﺎم ﻣﺆﻟﻔﺎن را در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻋﺮﺿﻪ دارد؛ ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ زن ﺗﯿﺮداد ﻣﻮﻗﻌﯽ ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ رم آﻣـﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻘﺎب ﻃﻼ ﺑﺮ روي ﺻﻮرت داﺷﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ آداب و رﺳﻮم ﻓﻌﻠﯽ‬
‫ﻧﯿﺰ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﯾـﮏ ﺷـﺨﺺ ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﻣﺜﻼـ ﭘﺎدﺷﺎه‪ ،‬ﻫﺮ زن ﻧﺠﯿﺐزادهاي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺣﺘﺮام‪ ،‬روي ﺧﻮد را ﻣﯽﮔﺸﺎﯾـﺪ؛ وﻟﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ‬
‫ﻫﻢﺷﺄن ﯾﺎ اﻧـﺪﮐﯽ ﻣﺎدون ﺧﻮد ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺑﺎ او ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮده و ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻫﻢﺻـﺤﺒﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺠﺎب ﺧﻮد را ﺑﺮﻧﻤﯽدارد‪ .‬در‬
‫ﻋﻮض‪ ،‬زﻧﺎن‪ ،‬در ﺣﻀﻮر ﺧﻮدي ﯾﺎ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪاي ﮐﻪ اﻫﻤﯿﺘﯽ‬
‫ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬زﯾـﺎد در ﺑﻨـﺪ ﺣﺠـﺎب ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ زﻧﺎن ﻃﺒﻘﺎت ﭘﺎﯾﯿﻦ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ اوﻗﺎت ﺣﺠﺎب ﺑﺮ ﺻﻮرت دارﻧـﺪ؛ زﯾﺮا آن ﺷﺄن و ﻣﻨﺰﻟﺖ و‬
‫ﺷﻬﺮت را ﻧﺪارﻧـﺪ ﮐﻪ ﻣﺴـﺘﻮر ﯾـﺎ ﻣﮑﺸﻮف ﺑﻮدﻧﺸـﺎن ﺑـﺎﻋﺚ اﻫﻤﯿﺖ ﻃﺮف ﺷﻮد؛ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ زﻧﺎن ﻃﺒﻘﺎت اﺻـﯿﻞ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻘﯿـﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫اﺻـﻮل ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺑـﺎﻧﻮ ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﻣـﻮﻗﻌﯽ در ﺟـﻮاب اﯾﻦ ﺳـﺆال ﻣﻦ ﮐﻪ ﭼﺮا روي ﺧﻮد را در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﭼﻨـﺪ ﻧﻔﺮي ﮐﻪ از ﻧﺰدﯾﮑـﺎن ﻣـﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﭘﻮﺷﺎﻧﯿـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﺑـﺎ ﺣـﺎل ﺧﺸﻢ‪ ،‬ﺑﻪ زﺑـﺎن ﺗﺮﮐﯽ ﺟﻮاب داد‪» :‬ﻣﮕﺮ آﻧـﺎن ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻠﺸﺎن ﺣﺠﺎب از ﭼﻬﺮه‬
‫ﺑﺮﮔﯿﺮم«‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن‪ ،‬ﺳﮑﻮت ﮐﺮدم؛ زﯾﺮا در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬اﮔﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ ﮐﺸﻮر‬
‫ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﺮوﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﯿﻞ ﻣﻦ رﻓﺘﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﻗﻮاﻧﯿﻦ آﻧﺠﺎ را ﻣﺤﺘﺮم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﻤﺮد؛ وﻟﯽ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺸﺮقزﻣﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ دﺧﺎﻟﺘﯽ‬
‫در ﮐﺎرﻫﺎﯾﺶ ﻧﮑﻨﻢ؛ زﯾﺮا رﺳﻮم ﻣﺤﻞ را ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﻦ ﻣﯽداﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل از آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷـﻤﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﻗﯿﺎس ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪن ﺻﻮرت در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺷـﺮﻗﯽ ﯾﻌﻨﯽ اﻣﺮي ﮐﻪ آﻧﻘﺪر ﺑﺮاي آن‬
‫اﻫﻤﯿﺖ ﻗﺎﺋﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺤﺼﺮا ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﻔﺖ و ﺗﻘﻮي ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آداب و ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت ﻧﯿﺰ در آن ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ دارﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳـﺘﻢ ﺑﺎ ﭼﻨـﺪ ﺷـﻌﺮ ﺗﺮﮐﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷـﺪ‪ ،‬ﺧﺎﺗﻤﻪ دﻫﻢ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻣﺪت ﭼﻨﺪ روزي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪ اﺷـﺘﻐﺎل‬
‫داﺷﺘﻢ ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻪ ﺳﮑﻮت ﺑﺮﮔﺰار ﮐﻨﻢ‪ .‬اوﻻ ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از ﻫﻨﺪيﻫﺎي ﺑﺖﭘﺮﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم »داﻧﺎ« ﮐﻪ ﺗﺎﺟﺮ ﻣﻌﺘﺒﺮي اﺳﺖ‬
‫و ﺑـﺎ ﻣﺎ دوﺳﺘﯽ دارد‪ ،‬ﻣﺒﺎﺣﺜﻪاي داﺷـﺘﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺎﺟﺮ ﮐﻪ وﺳﺎﯾﻞ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺳـﻔﺮ ﻣﺮا ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮده و ﻫﻨﻮز ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﮔﻔﺖ از ﺑﯿﻦ ﺗﻤﺎم ﺑﺖﻫﺎي آﻧﺎن‪ ،‬ﻓﻘﻂ ده ﻋـﺪد ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻨﻮان ﺧـﺪاﯾﯽ دارﻧـﺪ و ﻣﻮرد ﭘﺮﺳـﺘﺶ واﻗﻌﯽ ﻣﺮدم ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ او ﺟﻮاب‬
‫دادم؛ ﭼﻄﻮر ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ده ﺧـﺪا را ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﮐﺮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺧﺪا ﮐﻪ ﺧﺎﻟﻖ زﻣﯿﻦ و آﺳـﻤﺎن و ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬داﻧﺎ در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻨﺪيﻫﺎ ﻣﻌﺘﺮف ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﺧﺪا ﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺸـﺮ‬
‫ﺑﻪ روي زﻣﯿﻦ آﻣﺪ و ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ و زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮد و ﻣﺮد‪ .‬آﻧﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ده ﺑﺎر اﯾﻦ اﻣﺮ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و ﺧﺪا ﻫﺮ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻧﺴﺎﻧﯽ در روي‬
‫زﻣﯿﻦ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ؛ اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر‪ ،‬ﺧﺪا ﺑﻪ ﺻﻮرت راﻣﻮ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن داد و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻓﺮاد دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﮐﺮوﺷﻦ رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ‬
‫از ﻫ ﻤ ﻪ‬
‫ﺟﺪﯾـﺪﺗﺮ اﺳﺖ و در آﯾﻨـﺪه ﻧﯿﺰ ﻗﻄﻌـﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻓﺮاد ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ‪ ،‬ﺑـﺎز ﻫﻢ ﻇـﺎﻫﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ؛ راﺳﺘﯽ ﻣﻄﻠﺒﯽ از اﯾﻦ ﻋﺠﯿﺐﺗﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪون ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﻟﺰوﻣﯽ آﻧﻘﺪر ﺑﻪ روي زﻣﯿﻦ ﻧﺎزل ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻣﺸﺮك ﺑﻮدن ﻫﻨﺪيﻫﺎ ﻫﯿﭻ ﺗﺮدﯾﺪي ﻧﯿﺴﺖ و ﺧﺪاﯾﺎن آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻗﺪرت و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺗﻘﺪس دروﻏﯽ‬
‫و رﯾـﺎﯾﯽ‪ ،‬از ﻃﺮف ﻣﺮدﻣﺎن ﺳﺎدهﻟﻮح‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﻨﻮان را ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺣﺘﯽ ﺷﮏ دارم ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ ﯾﮏ ﺧـﺪاي واﺣـﺪ اﯾﻤﺎن داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و‬
‫ﺷﺎﯾـﺪ ﺑﺮاي ﺧﻮشآﯾﻨـﺪ ﻣـﺎ و ﭼـﻮن ﻣﻼـﺣﻈﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺮدم دﻧﯿـﺎ اﯾﻦ ﻋﻘﯿـﺪه ﺗﻌـﺪد ﺧـﺪاﯾﺎن را ﺳـﺨﯿﻒ ﻣﯽﺷـﻤﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ واﻧﻤﻮد‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬درك واﻗﻌﯿﺖ ﻣﺬﻫﺐ آﻧﺎن ﮐﺎر ﺳﺨﺘﯽ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﺎ ﺗﺎﺟﺮ و ﺑﯽاﻃﻼﻋﻨﺪ و اﮔﺮ اﻃﻼﻋﯽ ﻫﻢ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮوز ﻧﻤﯽدﻫﻨـﺪ؛ ﭼﻮن ﯾﺎ از آن ﺷـﺮم دارﻧـﺪ و ﯾﺎ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﻣﮑﻨﻮﻧﺎت ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻃﻼع دﻫﻨـﺪ و ﯾﺎ‬
‫ﻣﯽﺗﺮﺳـﻨﺪ ﻣﻮرد ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﯾﻦ اﻣﺮ ﺻﺤﺖ دارد ﮐﻪ راﻣﻮ و ﮐﺮوﺷﻦ‪ ،‬و دﯾﮕﺮ ﺧﺪاﯾﺎن آﻧﻬﺎ‪ ،‬اﻓﺮادي ﺑﻮدهاﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه و زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮده و ﻣﺮدهاﻧﺪ و ﻣﻌﺎﺑﺪ ﻫﻨﺪيﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﭘﺮ از ﺑﺖﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺒﯽ ﮐﻪ د ﻧا ﺎ ﻣﯽﮔﻔﺖ و ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻨـﺪه ﻣﻦ ﺷـﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺎ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن ﮔﻮﺷﺖ ﮔﺎو ﻧﻤﯽﺧﻮردﯾﻢ و ﭘﺲ از ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮد‬
‫را ﻣﯽﺷـﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻓﺮﻗﯽ ﻣﯿـﺎن ﻣـﺎ و ﻫﻨـﺪيﻫﺎ ﻧﺒﻮد و اﮔﺮ آﻧﻬـﺎ ﺑﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎي ﻣﺎ ﻣﯽآﻣﺪﻧـﺪ‪ ،‬ﺧﺎرج از ﻣـﺬﻫﺐ ﺗﻠﻘﯽ ﻧﻤﯽﺷﺪﻧـﺪ‪ .‬وي ﺑﻪﻋﻼوه‬
‫ﻣﺠﻨﻮنوار ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ او ﮐﺮوﺷﻦ ﻫﻤـﺎن ﻋﯿﺴـﯽ ﻣﺴـﯿﺢ ﺑﻮده اﺳﺖ و در اﯾﻦ ﺑـﺎره ﺑﻪ داﺳـﺘﺎن ﺗﻮﻟـﺪ او ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺷﺒﯿﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺗﻮﻟﺪ‬
‫ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣـﺎ ﻋﯿﺴـﯽ و دﺳـﺘﻮر ﻫﺮود درﺑـﺎره ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﯽﮔﻨﺎﻫﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اﺷﺎره ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﮐﺮوﺷﻦ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣـﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﻪ دﺳـﺘﻮر ﻏﯿﺐﮔﻮﯾﯽ‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ او را ﺑﮑﺸـﺪ؛ وﻟﯽ ﻣﺎدرش او را ﻓﺮار داد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ او در‬
‫ﻓﻠﺴـﻄﯿﻦ ﺑﻮد و آﻧﻬﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ در ﺣﻮاﻟﯽ ﮔﻨﮓ زﻧـﺪﮔﯽ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺧﻮد را آﻧﺠﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ؛ ﻣﺎ‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪﯾﻢ از ﺗﻮﻟﺪ او ‪ 1617‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷـﺘﻪ و آﻧﻬﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﻣﺪﻋﺎي ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﻪ ﺻﻠﯿﺐ ﮐﺸﯿﺪن ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ‬
‫را ﺑﻪ ﺷﯿﻮهاي ﮐﻪ ﻣﺎ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪،‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﻣﻮﻫﺎي ﺑﻠﻨـﺪ و ﺑـﺪن ﻋﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن داد و ﮔﻔﺖ؛ آﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﺧﺪاﯾﺎن ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻣﻮﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺎ روي ﺷﺎﻧﻪﻫﺎ رﯾﺨﺘﻪ و ﺑﺪن ﻋﺮﯾﺎن‬
‫ﻣﺠﺴﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﮔﺎﻫﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﮔﺎﻫﯽ اﯾﺴﺘﺎده؛ و از ﺻﻠﯿﺐ ﻧﯿﺰ ﺧﺒﺮي ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﯿﻦ ﻫﻨﺪيﻫﺎ اﺷﺨﺎﺻـﯽ ﻧﯿﺰ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺧﻮدﺷﺎن ﯾﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺬﻫﺒﯽ را ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽآورﻧﺪ و ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺻﺪﻣﺎت ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﻋﺠﯿﺒﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋـﺪه داﺋﻤﺎ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﯿﺰ اﻫﻤﯿﺖ ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي ﻣﯽدﻫﻨـﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﻪ ﻗﺮار ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺧﺪاﯾﺎن‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‪ ،‬اﯾﻦﻫﺎ ﻫﻤﺎن ﺟﻮﮐﯽﻫﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﻓﺮاد ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ‪ -‬ﺑﻪ ﺷـﺮﻃﯽ ﮐﻪ واﺟﺪ ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ -‬در ﺳﻠﮏ‬
‫ﺟﻮﮐﯽﻫﺎ ﭘـﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﻫﻤﻦﻫﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ از ﻧﮋاد آﻧﺎن ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻤﻊ آﻧﻬﺎ راﻫﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬زﯾﺮا در‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺮﻫﻤﻦ ﺑﻪ ﺗﯿﺮه و ﻧﮋاد اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﻐﻞ و ﺣﺮﻓﻪ‪ .‬ﻫﯿﭻﯾﮏ از ﻫﻨﺪيﻫﺎ ﺣﯿﻮاﻧﺎت را ﻧﻤﯽﮐﺸﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﺧﯿﻠﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ‬
‫از ﮔﺎو‪ ،‬از ﮔﻮﺷﺖ ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ذﺑـﺢ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪ .‬در ﺷـﮑﺎر ﻧﯿﺰ ﮐﺸـﺘﻦ ﺑﻌﻀـﯽ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺑﻪ ﺷـﺮط‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻗﺼﺪ ﺧﻮردن آﻧﻬﺎ از ﻃﺮف ﺷﮑﺎرﮐﻨﻨﺪه در ﻣﯿﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آزاد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳـﯿﺪم‪ :‬ﭼﻄﻮر ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻮش را ﻧﮑﺸﯿﺪ و داﻧﺎ ﺟﻮاب داد‪ :‬در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﮔﺮﺑﻪ ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارﻧﺪ و واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻮشﻫﺎ‬
‫ﻓﺮار ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و اﮔﺮ ﺑﻪ ﻓﺮض ﮔﺮﺑﻪاي ﻣـﻮش ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﮔﻨـﺎﻫﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺻﺎﺣﺒﺨـﺎﻧﻪ ﻧﺸـﺪه اﺳﺖ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ اﮔﺮ ﺗﻠﻪاي ﺑﮕﺬارﻧـﺪ و ﻣﻮش ﺑﻪ دام‬
‫ﺑﯿﻔﺘﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ او را آزاد ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺗﻔﺎﻗـﺎ او ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻋﯿﺴﻮﯾـﺎن داروﯾﯽ داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﯾـﺎ ﺳﻢآرﺳـﻨﯿﮏ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻗﺼـﺪ دارﻧـﺪ ﺑﻪ ﮐﻤـﮏ آن‪ ،‬ﻣﻮشﻫـﺎ را‬
‫ﻣﺴـﻤﻮم ﮐﻨﻨـﺪ و اﮐﻨﻮن ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ او را در ﻣﻌﺮض ﻧـﺪاي وﺟـﺪان ﻗﺮار دﻫﻢ؛ زﯾﺮا ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺬﻫﺐ آﻧﺎن‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻓﺮاﻫﻢ آوردن ﻣﻮﺟﺒﺎت‬
‫ﻧﺎﺑﻮدي ﺣﯿﻮان ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻣﺠﺎز ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﮐـﮏ و ﺷـﭙﺶ ﮐﻪ در اﺻـﻔﻬﺎن از وﺟـﻮد آﻧﻬـﺎ ﺧـﺒﺮي ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﮔﺮ در ﺑـﺪن ﻫﻨـﺪوﯾﯽ ﭘﯿـﺪا ﺷﻮد‪ ،‬ﺑـﺎ دو اﻧﮕﺸﺖ در ﻧﻬـﺎﯾﺖ دﻗﺖ آن را‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺧﯿﻠﯽ آرام ﺑﻪ زﻣﯿﻦ رﻫـﺎ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ در ﺣﯿﻦ ﺳـﻘﻮط‪ ،‬ﮔﺮدن ﻇﺮﯾﻔﺶ ﻧﺸـﮑﻨﺪ‪ .‬داﻧـﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﻃﻼﻫﺎي ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺣﺎﺿـﺮ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﺣﺸﺮهاي از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ را ﺑﮑﺸﺪ و در واﻗﻊ ﻣﺎ در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺷﺮح ﺷﺘﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ در اﯾﻦ روزﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﻧﺎﻇﺮ آن ﺑﻮدم‪ ،‬ﻣﯽﭘﺮدازم‪:‬‬
‫ﻧﻬﻢ دﺳﺎﻣﺒﺮ اﻣﺴﺎل‪ ،‬ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ ﻋﯿﺪ ﻗﺮﺑﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﯿﺪ ﭘﺎك ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ و اﯾﻦ روز را ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﻧﺠﺎم‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺟﺸﻦ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﯾﻦ روز‬
‫‪ -‬ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ دﻫﻤﯿﻦ روز ﻣﺎه دوازدﻫﻢ ﯾﻌﻨﯽ ذياﻟﺤﺠﻪ اﺳﺖ‪ -‬ﻃﺒﻖ اﻋﺘﻘﺎدات ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺎﯾـﺪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻨﻨﺪ و در ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪﯾﻦ‬
‫ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ ذﺑـﺢ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﮔﻮﺷﺖ آن را ﻣﯽﺧﻮرﻧـﺪ و ﻗﺴـﻤﺖ دﯾﮕﺮ را در راه ﺧـﺪا ﺑﻪ ﻣﺴـﺘﻤﻨﺪان ﻣﯽدﻫﻨـﺪ‪ .‬ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن‪،‬‬
‫ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت ﺧﺎﺻـﯽ ﻧﺪارد و ﻓﻘﻂ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ذﺑﺢ ﺣﯿﻮان ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ آﺷﭙﺰ‪ ،‬ﯾﺎ ﮐﺲ دﯾﮕﺮي اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﮑﻨﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎنﻃﻮر‬
‫ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻧﯿﺰ ﻋﻤـﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﮔﺮدن ﺣﯿﻮان را ﺑﺒﺮد و ﺑﮕـﺬارد ﺗـﺎ ﺧﻮن او ﺟـﺎري ﺷﻮد؛ وﻟﯽ در اﯾﺮان رﺳـﻤﯽ ﺟﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫـﺎي ﻣﺴـﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺣـﺘﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﻋﺮﺑﺴـﺘﺎن ﻧﯿﺰ وﺟﻮد ﻧـﺪارد و آن ﻋﺒـﺎرت از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﻤـﺎم ﺷـﻬﺮﻫﺎي اﺻـﻠﯽ و اﮔﺮ ﺷـﺎه در‬
‫اردوﮔﺎه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ در آﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت و ﻣﺮاﺳﻢ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ﺷﺘﺮ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻪ ﺟﺎي ﭘﺴﺮ ﺧﻮد‪،‬‬
‫اﺳـﻤﻌﯿﻞ )در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس ﻣـﺎ در اﯾﻦ ﻣﻮرد اﺳﻢ اﺳـﺤﺎق را ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨـﺪ( ﯾـﮏ ﺷﺘﺮ را ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮد‪ -‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب‬
‫ﻣﻘﺪس ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ اﯾﻦ ﺣﯿﻮان ﯾﮏ ﺑﺮه ﺑﻮد‪ -‬ﺗﺮكﻫﺎ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﺎ اﯾﺮاﻧﯽﻫﺎ ﻫﻢﻋﻘﯿﺪه ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﻧﻈﺮ اﯾﺮاﻧﯿﺎن را اﺳـﺘﻬﺰاء ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻧﻤﯽداﻧﻢ آﯾـﺎ در ﻣﻮرد اﺳـﻤﻌﯿﻞ و اﺳـﺤﺎق ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو ﻣﻠﺖ اﺧﺘﻼﻓﯽ ﻫﺴﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ‪ ،‬و ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻋﻘﯿـﺪه آﻧﻬﺎ‬
‫ﯾ ﮑ ﺴ ﺎ ن ﺑ ﺎﺷ ﺪ ‪.‬‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﻪ روز ﻗﺒﻞ از ﻋﯿـﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﺷﺘﺮ ﻣﺎده را در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻞ ﺑﻨﻔﺸﻪ و ﮔﻞﻫﺎي دﯾﮕﺮ و ﺣﺘﯽ ﺳﺒﺰي‬
‫و ﺑﺮگ و ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﮐﺎج زﯾﻨﺖ دادهاﻧـﺪ‪ ،‬در ﺷـﻬﺮ ﻣﯽﮔﺮداﻧﻨـﺪ و ﺑﺮاي او ﻧﻘﺎره و ﻃﺒﻞ و ﺷـﯿﭙﻮر ﻣﯽزﻧﻨﺪ و ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﻼ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ روﺣﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﮔﺎهﮔﺎه اﺷﻌﺎري ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﺨﻨﺎن دﯾﻨﯽ ﺑﺮ زﺑﺎن ﺟﺎري ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬ﻫﺮﺟﺎ اﯾﻦ ﺷﺘﺮ ﻣﯽﮔﺬرد‪ ،‬ﻣﺮدم دور او ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬
‫و دﺳﺘﻪاي از ﭘﺸﻢ او را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺒﺮك و ﺗﯿﻤﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ازدﺣﺎم ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﺮاي ﮐﻨـﺪن ﭘﺸﻢ ﺣﯿﻮان آﻧﻘﺪر زﯾﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﺪهاي ﭼﻮب ﺑﻪ دﺳﺖ اﻃﺮاف آن ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻊ از اﻓﺮاط در اﯾﻦ ﮐﺎر‬
‫ﺷﻮﻧـﺪ؛ زﯾﺮا در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺣﯿﻮان ﺑﯿﭽـﺎره ﻗﺒﻞ از ﻣﻮﻋـﺪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬در زﯾﺮ ﺷـﮑﻨﺠﻪ ﻧﺎﺷـﯽ از اﯾﻦ ﻋﻤﻞ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرود‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ‬
‫ﮔﻔﺘـﻢ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺟﺮﯾـﺎن ﺳﻪ روز ﺑﻪ ﻃـﻮل ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣـﺪ و ﺳـﭙﺲ در روز ﻋﯿـﺪ‪ ،‬ﺻـﺒﺢ ﺧﯿﻠﯽ زود‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺒـﻞ از ﺳـﺮزدن آﻓﺘـﺎب‪ ،‬ﺑﻌـﺪ از ﻧﻤـﺎز‬
‫ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﯽ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺳﺮان و ﺑﺰرﮔﺎن‪ -‬ﺣﺘﯽ ﺧﻮد ﺷﺎه ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ‪ -‬ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﮐﺜﯿﺮي از ﻣﺮدم از ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ و دﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻌﯽ ﺳﻮار و ﺟﻤﻌﯽ‬
‫ﭘﯿﺎده‪ ،‬در ﻣﺤﻠﯽ ﺧﺎرج از ﺷـﻬﺮ‪ -‬ﻣﺜﻼ در اﺻـﻔﻬﺎن در ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ اﻗﻼ دو ﻣﯿﻞ ﺑﺎ دﯾﻮار ﺷـﻬﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد‪ -‬ﺑﺎ ﺳﻼم و ﺻﻠﻮات و ﺳﺮ و ﺻﺪا‬
‫ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در آﻧﺠـﺎ ﺣﻠﻘﻪ ﺑﺰرﮔﯽ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺐ از ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯿـﺎن ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷـﻮد‪ ،‬ﮐﻪ اﻓﺮاد ﺳﺮﺷـﻨﺎس ﺳـﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ‪ ،‬در ﺻـﻒ اول آن ﻗﺮار دارﻧـﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﭘﯿﺎده و ﺳﻮاره ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﭘﺸﺖ آﻧﺎن ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ روز ﻫﻤﻪ ﺳـﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺟﻤﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺑﯽﺻﺒﺮاﻧﻪ در اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ‬
‫ﺣﯿﻮان‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت از راه ﺑﺮﺳﺪ و ﻗﺒﻼ ﻧﯿﺰ ﺣﯿﻮان را در ﻃﻮﯾﻞﺗﺮﯾﻦ ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎي ﺷـﻬﺮ ﮔﺮداﻧﯿﺪهاﻧﺪ؛ و ﭼﻮن در ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ ﭘﻨﺠﺮه‬
‫رو ﺑﻪ ﺧﯿﺎﺑﺎن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﺮدم از ﺑﺎﻻي درب ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و دﮐﺎنﻫﺎ و دﯾﻮار ﺑﺎغﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮه ﮔﺬﺷﺘﻦ او را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺟﻠﻮ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻧﯿﺰهاي را ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﮐﻪ داراي ﻧﻮك ﺗﯿﺰ و درﺧﺸﺎﻧﯽ اﺳﺖ و ﺑﻌﺪا ﺑﺮاي ﮐﺸـﺘﻦ ﺣﯿﻮان‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ دﺳـﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ رﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﻮﻃﻪاي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻈﻮر در وﺳﻂ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺧﺎﻟﯽ ﻣﺎﻧـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽﺷﻮد و‬
‫از ﻣﺤﻠﻪﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻋـﺪهاي ﺑـﺎ اﺳﺐ و ﻋـﺪهاي ﭘﯿـﺎده و ﻫﻤﻪ ﭼﻤـﺎق ﺑﻪ دﺳﺖ‪ ،‬در آﻧﺠـﺎ ﺣﻀﻮر دارﻧـﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﺲ از اﻧﺠـﺎم ﻗﺮﺑـﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑﺎ ﻗﻠﺪري ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺰرﮔﯽ از ﻻﺷﻪ را ﻃﺒﻖ آداب و رﺳﻮم ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻪ ﺧﻮد ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻮﻗﻊ ﻋﺒﻮر ﺣﯿﻮان از وﺳﻂ ﺟﻤﻌﯿﺖ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﯿﺶ‬
‫از ﭘﯿﺶ ﭘﺸﻢ او را ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻌﺪ ﻫﺮ ﮐﺴﯽ در ﺟﺎﯾﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﮐﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﺑﻪ ﺧـﻮﺑﯽ اﯾﻦ ﺟﺮﯾـﺎن را ﺑـﺒﯿﻨﻢ؛ وﻟﯽ ﻗﺒﻼـ ﺷـﻨﯿﺪه ﺑـﻮدم ﺑـﺎ ﻋﻨﻮانﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮد ﺣﺎﺿـﺮ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺣﯿﻮان را ﺑﮑﺸـﺪ و دﯾـﺪم ﮐﻪ‬
‫ﺣﯿﺪرﺳﻠﻄﺎن ﯾﻌﻨﯽ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺣﺮمﺳﺮاي ﺷﺎه‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﻓﺎﺧﺮ ﺑﺮ روي اﺳﺐ ﺗﺰﯾﯿﻦﺷﺪهاي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﯿﺰه را ﻃﻮري ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﻧﻮك ﺗﯿﺰش رو ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ اﯾﺴﺘﺎد ﮐﻪ ﺣﯿﻮان در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ او واﻗﻊ ﺷﺪ‪ .‬و ﺳﭙﺲ ﭼﻨﺎن ﮔﻠﻮي ﺣﯿﻮان را ﺳﻮراخ ﮐﺮد‬
‫ﮐﻪ ﻧﯿﺰه ﺗﺎ ﻗﻠﺒﺶ ﻓﺮو رﻓﺖ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺣﺎﺿﺮﯾﻦ ﺳﯿﻞآﺳﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻻﺷﻪ ﻫﺠﻮم ﺑﺮدﻧﺪ و ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺎ ﺗﺒﺮ و ﺳﺎﻃﻮر و ﺷﻤﺸﯿﺮ و ﮐﺎرد و ﻫﺮﭼﻪ‬
‫ﮐﻪ در دﺳﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺸﻐﻮل ﺑﺮﯾﺪن ﺗﮑﻪاي از ﮔﻮﺷﺖ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪهﻫﺎي ﻣﺤﻼـت ﻧﯿﺰ ﻣﺴـﺎﺑﻘﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ آوردن ﮔﻮﺷﺖ ﺣﯿﻮان آﻏﺎز ﺷـﺪ و ﻫﺮ ﻣﺤﻠﻪاي ﻣﻮﻓﻖ ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮي ﺑﻪ دﺳـﺖ‬
‫آورد‪ ،‬اﻓﺘﺨـﺎر ﺑﯿﺸـﺘﺮي ﮐﺴـﺐ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻫﺮﮐـﺪام از آﻧﻬـﺎ ﺑﺮاي ﺧـﻮد رﺋﯿﺴـﯽ داﺷـﺘﻨﺪ و ﺑﻌـﺪ از ﮐﻨـﺪن ﺗﮑﻪاي از ﮔـﻮﺷﺖ‪ ،‬آن را ﻧﺰد او‬
‫ﻣﯽﺑﺮدﻧـﺪ ﺗﺎ ﻫﻤﻪ ﻗﻄﻌﺎت در ﯾﮏ ﺟﺎ ﺟﻤﻊآوري ﺷﻮد و ﺻـﺤﻨﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﻪ اﻧﺪازهاي آﺷـﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﻢ آن ﻣﯽرﻓﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ وﺟﻮدي‬
‫ﮐﻪ ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﯿﻔﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺗﮑﻪﻫـﺎي ﺑﺰرگ ﮔﻮﺷﺖ را ﯾـﺎ ﺑﻪ روي زﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ و ﯾـﺎ ﺑﻪ روي اﺳﺐ ﻣﯽﮔﺬاﺷـﺘﻨﺪ و ﯾﮑﯽ از اﺳﺐﻫﺎ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺳـﺮوﺻﺪا‬
‫ﻫﺮاﺳﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬و ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺖ ﮔﻮﺷﺘﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ روي او ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﺎ ﻟﮕﺪﭘﺮاﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ‬
‫ﺻﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ دور او ﺟﻤﻊ‬
‫ﻣﻨﻈﺮه ﺷﺘﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‬
‫از ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫﻠﻨﺪي ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﭼﺎپ آﻣﺴﺘﺮدام‪ ،‬ﺳﺎل ‪ 1666‬ﻣﯿﻼدي‬
‫ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آن را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ اﻓﮑﻨﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺸﻢ ﻣﻼ ﺷﺪ؛ زﯾﺮا ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ روي زﻣﯿﻦ ﺑﯿﻔﺘﺪ و ﺷﺎﯾﺪ آن را اﺗﻔﺎق ﺷﻮﻣﯽ ﻣﯽﺷـﻤﺎرﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬اﺳﺐ دﯾﮕﺮ ﻧﮕﺬاﺷﺖ ﻻﺷﻪ را ﺑﺮ دوﺷﺶ ﺑﮕﺬارﻧﺪ و ﻣﺎ ﻫﻤﻪ از اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪ ﻣﻀﺤﮏ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻨﺪﯾﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻗﺴﻤﺘﯽ از اﯾﻦ ﮔﻮﺷﺖ را ﻫﻤﺎن روز ﺑﺮاي ﺗﺒﺮك ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ و ﻗﺴﻤﺘﯽ دﯾﮕﺮ را ﻧﻤﮏ ﻣﯽزﻧﻨﺪ و در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت ﺳﺎل ﺑﺮاي دﻓﻊ ﺑﯿﻤﺎري‪ ،‬ﯾﺎ‬
‫ﺷﻔﺎي ﻣﺮﯾﺾ‪ ،‬از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮ ﺷﺘﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎه ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪ و ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﺷﺖ ﺣﯿﻮان ﺑﯿﻦ ﺷـﻬﺮ و ﻣﺤﻠﻪﻫﺎي اﻃﺮاف ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﺷﺪ و ﻗﺴﻤﺘﯽ از آن ﻧﯿﺰ ﻧﺼﯿﺐ دﻫﺎت اﻃﺮاف اﺻﻔﻬﺎن ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد آﻧﺎن در ﺷﻌﺎع ‪12‬‬
‫ﻣﯿﻠﯽ ﺷـﻬﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ﻫﺰار واﺣﺪ اﺳﺖ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻘﯿﻪ ﮔﻮﺷﺖ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﭼﻨﺎن ﺑﻪ ﺳـﺮﻋﺖ از ﻃﺮف ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﻐﻤﺎ رﻓﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در‬
‫ﻣـﺪﺗﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ﭘﻨـﺞ دﻗﯿﻘﻪ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﺸﺘﯽ ﺧﻮن و اﻣﻌـﺎء و اﺣﺸـﺎء‪ ،‬از ﺣﯿﻮان ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺮاﺳﻢ ﻋﯿـﺪ ﻗﺮﺑﺎن ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫اﺳﺖ و ﻣﻦ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻢ ﻓﺮﺻﺖ دﯾﺪن آن را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﻢ‪.‬‬
‫اﻣﺴﺎل ﭼﻮن ﺷﺎه در اﺻﻔﻬﺎن ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻋﺪه زﯾﺎدي از رﺟﺎل‪ ،‬در ﻣﺮاﺳﻢ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻓﻘﻂ وزﯾﺮ اﺻﻔﻬﺎن ﮐﻪ ﻣﻘﺪم ﺑﺮ وزراي دﯾﮕﺮ‬
‫اﺳﺖ و ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﺣﯿﺪرﺳـﻠﻄﺎن و ﻣﻠﮏﺑﯿـﮓ ﻣﻠﮏاﻟﺘﺠـﺎر در آن ﺣﻀﻮر داﺷـﺘﻨﺪ‪» .‬ﻣﻠﮏ« در زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﺖ؛ وﻟﯽ در‬
‫اﯾﻨﺠـﺎ ﺧﯿﻠﯽﻫـﺎ اﯾﻦ ﻋﻨﻮان و ﻋﻨـﺎوﯾﻦ ﻣﺸـﺎﺑﻬﯽ را از ﻗﺒﯿـﻞ ﺧـﺎن و ﺳـﻠﻄﺎن ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﺑﻪ زﺑـﺎن ﺗﺮﮐﯽ و دﯾﮕﺮي ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﺎدﺷﺎه‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬دارﻧﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﺗﻤﺎم اﯾﻦﻫﺎ ﻟﻐﺎت ﺧﺎرﺟﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ وارد ﺷﺪه و ﻣﻌﺎﻧﯽ اﺻﻠﯽ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺑﻪ‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﺷﺎه اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺑـﺪش ﻧﻤﯽآﯾـﺪ اﺗﺒﺎع آﻧﻬﺎ داراي اﻟﻘﺎﺑﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐﻪ در زﺑﺎن ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﺎدﺷﺎه را ﺑﺪﻫـﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ او ﺑﺮ ﻫﻤﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎنرواﯾﯽ دارد؛ وﻟﯽ در ﻧﻈﺮ اﯾﺮاﻧﯿﺎن اﻟﺒﺘﻪ ﻟﻐﺖ ﺷﺎه ﻣﻌﻨﯽ دﯾﮕﺮي دارد و ﺣﮑﻤﺮواي واﻗﻌﯽ ﮐﺸﻮر را ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺮار ﺑﻮد در اﯾﻦ ﻣﺮاﺳﻢ اﻟﻠّﻪﺑﯿﮓ‪ ،‬ﺧﺰاﻧﻪدار ﮐﻞ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن ﻗﺒﻼ از ﻃﺮف ﺷﺎه اﺣﻀﺎر ﺷﺪه ﺑﻮد اﮐﻨﻮن ﺑﻪ اردوﮔﺎه‬
‫رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وي از ﻣﻦ دﻋﻮت ﮐﺮده ﺑﻮد ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷﺎه روﯾﻢ؛ وﻟﯽ ﭼﻮن ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺧﻮد را ﻣﻘﯿﺪ ﺳﺎزم‪ ،‬و از ﻃﺮﻓﯽ ﻫﻨﻮز‬
‫ﺑﺎروﺑﻨﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت‪ ،‬آنﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺿـﺮ ﻧﺸـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬از رﻓﺘﻦ ﺑﺎ او ﺻـﺮفﻧﻈﺮ ﮐﺮدم؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ از او ﺧﻮاﺳـﺘﻢ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﻠﺪ ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﻓﺮت‬
‫آﯾﻨﺪه ﻫﻤﺮاه ﻣﻦ ﮐﻨﺪ و وزﯾﺮ ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺣﮑﺎم و رؤﺳﺎي ﺷﻬﺮﻫﺎ و‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺴـﯿﺮ ﻣﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻮﺷﺖ؛ ﺗـﺎ ﻫﻤﻪ ﺟـﺎ اﺣﺘﺮاﻣـﺎت ﻻزم را ﺑﻪ ﺟﺎ آورﻧـﺪ رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺳـﻔﺮ ﺧﻮﺷـﯽ ﺧﻮاﻫﻢ‬
‫داﺷﺖ؛ ﻓﻘﻂ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮐﻢ دارم‪ ،‬وﺟﻮد ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻫﻢوﻃﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﺷﺎدي و ﻏﻢ ﻣﻦ ﺷﺮﯾﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺘﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﯿـﭻ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺘﯽ ﻫﯿـﭻ اروﭘﺎﯾﯽ در اﯾﻦ دﯾﺎر ﺑﺎ ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻗﺒﻼ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ از اﻫﺎﻟﯽ وﻧﯿﺰ را در‬
‫ﺣﻠﺐ اﺳﺘﺨﺪام ﮐﺮده ﺑﻮدم و ﻧﻘﺎش ﻓﻼﻣﺎﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻮد؛ وﻟﯽ از ﺑﺲ ﻫﺮ دو ﻣﺮا آزار دادﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را از ﺷﺮ آﻧﺎن ﺧﻼص ﮐﺮدم و از اﯾﻦ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺷـﮑﺮ ﺧﺪا را ﺑﻪ ﺟﺎي آورم‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﺷـﺮط ﮐﺮدهام در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ از اﻫﺎﻟﯽ رم ﯾﺎ ﻧﺎﭘﻞ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ آﺷﻨﺎ ﭘﯿﺪا ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ‬
‫از ﺧﺪﻣﺖ ﻓﺮﻧﮕﯽﻫﺎ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﻨﻢ؛ زﯾﺮا ﻫﺮﭼﻪ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﮐﺸﯿﺪهام‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺧﺎﻃﺮ دو ﻧﻔﺮ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻌﻼ ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﻣﻦ ﻫﻤﻪ آﺳـﯿﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎر راﺿﯽ ﻫﺴﺘﻢ؛ زﯾﺮا ﮔﺮﭼﻪ ﺧﺸﻦﺗﺮ و ﺑﯽاﻃﻼعﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ وﻟﯽ اﻗﻼ ﺧﯿﺎﻟﻢ‬
‫را ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻌﻼ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﭘﯿﺮﻣﺮد از ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻫﻤﺮاه ﻣﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻇﯿﻔﻪ اﯾﺸﯿﮏآﻗﺎﺳـﯽ ﺣﺮم را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺴـﺘﺨﺪﻣﯽ در ﺗﻤﺎم‬
‫ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﺤﺘﺮم اﺳﺖ؛ زﯾﺮا او ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻇﯿﻔﻪ رﺳـﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪ اﺣﺘﯿﺎﺟﺎت داﺧﻠﯽ ﺣﺮم را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد و در ﺣﻘﯿﻘﺖ واﺳﻄﻪ ﺑﯿﻦ زﻧﺎن‬
‫ﺣﺮم و دﻧﯿـﺎي ﺧﺎرج اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺴـﺘﺨﺪﻣﺎن دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ اﻣﺮ و ﻧﻬﯽ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﺑﻪ آﻧﺎن ارﺷـﺪﯾﺖ دارد‪ .‬وي ﺣﻖ ورود ﺑﻪ‬
‫اﺗﺎق زﻧﺎن را داراﺳﺖ و ورود ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن را اﻋﻼم ﻣﯽﮐﻨﺪ و رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ دﯾﮕﺮان ﭼﻮن ﺣﻖ ورود ﺑﻪ ﺣﺮم را‬
‫ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ از ﻋﻬﺪه آن ﺑﺮآﯾﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴـﯽ را ﻣﻌﻤﻮﻻ از ﺑﯿﻦ ﻣﻌﻤﺮﯾﻦ و رﯾﺶﺳـﻔﯿﺪان ﯾﺎ ﺧﻮاﺟﮕﺎن اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﻦ ﻧﯿﺰ اﯾـﻦ ﻣﺮد را ﮐـﻪ از ﺧـﺎﻧﻮاده ﻧﺴـﺒﺘﺎ ﺧـﻮﺑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺳﺎﺑﻘـﺎ وﺿـﻊ ﻣﺮﻓﻬﯽ داﺷـﺘﻪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻌـﺪا در اﺛﺮ ﺣـﻮادث روزﮔـﺎر و‬
‫ﮔﺮﻓﺘﺎريﻫﺎي زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﺤﺘﺎج ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﻫﻤﯿﻦﺟﺎ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدم‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮد وي ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮد و ﻣﻦ ﺗﺸـﺨﯿﺺ دادم ﮐﻪ ﺑﺮاي اﯾﻦ‬
‫ﮐـﺎر ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻨـﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﯾـﮏ ﻧﻔﺮ ارﻣﻨﯽ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﻗﺎﺑـﻞ اﻃﻤﯿﻨـﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺎﺻـﺪ‪ ،‬در اﺳـﺘﺨﺪام ﻣﻦ اﺳﺖ و ﺑﻪﻋﻼـوه ﺳﻪ ﻣﺴـﺘﺨﺪم‬
‫ﮐﻠـﺪاﻧﯽ دارم ﮐﻪ ﯾﮑﯽ آﺷﭙﺰ و دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﺮادر او اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻬﺘﺮ اﺳﺖ و ﻧﻔﺮ ﺳﻮم ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻣﺸـﻐﻮل ﮐﺎر ﻧﺸـﺪه‪ ،‬ﺑﻌﺪا وﻇﯿﻔﻪ ﻧﺎﻇﺮ ﺧﺮج را‬
‫ﺑﺮ ﻋﻬـﺪه ﺧﻮاﻫـﺪ داﺷﺖ‪» .‬ﻣﻬـﺘﺮ« ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺐﻫـﺎ را ﺗﯿﻤـﺎر ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ارﺑـﺎب ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬دﻫﻨﻪ ﺣﯿﻮان را‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ راه را ﺑﺎز ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺎد‬
‫ﻣﯽزﻧـﺪ‪ :‬ﭘﺸﺖ‪ ،‬ﭘﺸﺖ! ﯾﻌﻨﯽ روي ﺧﻮد را ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿـﺪ‪ -‬ﻫﻤـﺎن ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ در ﻧﺎﭘـﻞ ﻧﯿﺰ ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ در آﻧﺠـﺎ ﻣﻬﺘﺮ ﻓﺮﯾـﺎد ﻣﯽزﻧـﺪ‪:‬‬
‫آﻗﺎﯾﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﻧﺰد ﺷـﺎه ﺑﺮوم‪ ،‬ﯾـﮏ ﻧﻔﺮ ﺷـﺎﻃﺮ ﻧﯿﺰ اﺳـﺘﺨﺪام ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﺷـﺎﻃﺮ ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﻧﺎﻣﻪرﺳﺎﻧﯽ را ﺑﺮ ﻋﻬـﺪه دارد و‬
‫ﺑﻪﻋﻼوه ﺟﻠﻮي اﺳﺐ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﮐﻼه ﭘﺮداري ﺑﺮ ﺳـﺮ و زﻧﮕﻮﻟﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﮐﻤﺮ دارد ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬ﺻﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺮدم ﺑﺎ‬
‫ﺷﻨﯿﺪن آن ﮐﻨﺎر ﻣﯽروﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﻫﺎي اﯾﻦ اﻓﺮاد ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺮﻫﻨﻪ و ﻟﺒﺎس آﻧﺎن ﻓﻘﯿﺮاﻧﻪ اﺳﺖ و ﭼﻨﺎن ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﯽدوﻧﺪ و ﺑﻪ ﻗﺪري در روز راه ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻢ آن‬
‫را ﺷـﺮح دﻫﻢ‪ ،‬ﺗﺼﻮر ﺧﻮاﻫﯿـﺪ ﮐﺮد اﻓﺴـﺎﻧﻪﭘﺮدازي ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺷﺘﺮﺑﺎن ﻣﻦ ﻣﺴـﻠﻤﺎن اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﻤﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻘﯿﻪ‬
‫ﻣﺴـﺘﺨﺪﻣﺎن ﺟﺰء ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ از ﺑﯿﻦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺎر ﮐﺮدن ﺷﺘﺮ و زدن و ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن‬
‫ﭼﺎدرﻫﺎ و اداره ﮐﺮدن اﺳﺐﻫﺎ و ﻏﯿﺮه را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ اﺣﺘﯿﺎﺟـﺎت و آداب و رﺳﻮم‪ ،‬ﻓﻌﻼ ده‪ -‬دوازده زن در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺮوم‪ ،‬ﺳﻪ اﻟﯽ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ آﻧﻬﺎ را‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻫﻤﺮاه ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﺑﺮد؛ زﯾﺮا ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺗﻌـﺪاد ﺑﻪ اﯾﻦ زﯾﺎدي را ﺑﻪ اردوﮔﺎه ﺑﺮد و ﺣﺘﯽ ﺷﺎه ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮاﻗﻊ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺮدن ﻋـﺪه‬
‫ﮐﻤﯽ زن ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻟﺸﮑﺮﮐﺸـﯽ ﻋﺠﻠﻪ دارد‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ راه ﻣﻌﯿﻨﯽ را ﻃﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﻧﺎن را از راه دﯾﮕﺮي ﻣﯽﻓﺮﺳـﺘﺪ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﻣـﺎﻧﻊ ﺣﺮﮐﺖ ﻟﺸـﮑﺮﯾﺎن ﻧﺸﻮﻧـﺪ و ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ آﻧﺎن را ﻧﯿﺰ در ﻣﺤﻠﯽ ﻧﺰدﯾﮏ اردوﮔﺎه‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﺗﺎ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺣﺮمﺳـﺮا‪ ،‬زﯾﺎد ﻣﻮﺟﺐ‬
‫ﺑﺮوز اﺷﮑﺎﻻت ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺷـﺎه‪ ،‬ﻓﻌﻼ در ﻧﻘﻄﻪاي ﻣﺸـﻐﻮل اﺳﺘﺮاﺣﺖ و ﺗﻬﯿﻪ ﺳﺎز و ﺑﺮگ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺴـﺘﺎن ﺑﮕـﺬرد و ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﻣﺸـﺨﺺ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ ﺷﻬﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻓﺮحآﺑﺎد در ﮐﻨﺎر درﯾﺎﭼﻪ ﺧﺰر در اﯾﺎﻟﺖ ﻣﺎزﻧﺪران ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎم ﺷﻬﺮ ﻣﺮﮐﺐ از دو ﮐﻠﻤﻪ‬
‫ﻓﺮح و آﺑﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اوﻟﯽ ﻋﺮﺑﯽ و دوﻣﯽ ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ و ﻓﺮح ﻣﻌﻨﯽ ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﯽ و اﻧﺒﺴﺎط ﺧﺎﻃﺮ را ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺷﺎه ﺗﻤﺎم ﮐﻮﺷـﺶ ﺧﻮد را‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻮﺳـﻌﻪ و زﯾﺒﺎﯾﯽ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮد؛ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد‪ ،‬اﮐﻨﻮن اوﻟﯿﻦ ﺷـﻬﺮ اﯾﻦ اﯾﺎﻟﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺎ ﺑﻪ ﮐﻨﺎر‬
‫درﯾـﺎي ﺧﺰر ﺧﻮاﻫﯿﻢ رﻓﺖ و ﻣﻦ ﮐﻪ از ﻏﺰه واﻗﻊ در ﻓﻠﺴـﻄﯿﻦ ﺗـﺎ ﺑﻪ ﺣـﺎل ﯾﻌﻨﯽ از دو ﺳـﺎل ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف آب درﯾـﺎ را رؤﯾﺖ ﻧﮑﺮدهام‪ ،‬از‬
‫ﺗﺼﻮر ﻣﺸﺎﻫـﺪه اﻣﻮاج ﺧﺮوﺷـﺎن و ﭘﺮﺷﻮر درﯾﺎ‪ ،‬ﺷـﻌﻒ زاﯾﺪاﻟﻮﺻـﻔﯽ ﺣﺲ ﻣﯽﮐﻨﻢ و اﮔﺮ ﯾﮏ ﻗﺎﯾﻖ ﮐﻮﭼﮏ ﭘﯿـﺪا ﮐﻨﻢ‪ ،‬دو ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ ﯾﺎد‬
‫دوران ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﯽﮔﯿﺮي در درﯾﺎ ﺧﻮاﻫﻢ ﭘﺮداﺧﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﻪ اﻃﻼـع ﺷـﻤﺎ ﺑﺮﺳـﺎﻧﻢ ﮐﻪ »ﻣﺒـﺎرك« ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤـﺎن ﺣـﺎﮐﻢ ﻋﺮب‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺒﻼـ درﺑـﺎره او ﻣﻄـﺎﻟﺒﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻢ ‪ ،‬و در ﺳـﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑﯿﻦ ﺑﺎﺑـﻞ و‬
‫ﺳﺮﺣﺪات اﯾﺮان ﯾﻌﻨﯽ در ﺑﺎﻻي ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮد؛ ﭼﻨﺪي ﭘﯿﺶ ﻣﺮد‪ .‬ﭘﺴـﺮ او ﺳـﯿﺪ ﻧﺎﺻﺮ ﮐﻪ در اﯾﺮان ﺑﺰرگ ﺷﺪه و ﺑﺎ ﯾﮑﯽ‬
‫از ﺧﻮاﻫﺮان ﺷﺎه ازدواج ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﻠﻤﺮو ﮐﻪ از ﻣﺪتﻫﺎ ﭘﯿﺶ ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺷﺎه اﺳﺖ‪ ،‬رﺳﺎﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫اﻣـﺎ ﻋﺮبﻫـﺎ ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﺎن آزادي اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از او اﺳـﺘﻘﺒﺎﻟﯽ ﻧﮑﺮدﻧـﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﻫﺰاران ﻣﺸـﮑﻞ ﻓﺮاﻫﻢ آوردﻧـﺪ و اﺧﯿﺮا‬
‫ﺷﻨﯿـﺪم ﺳـﯿﺪ ﻧﺎﺻـﺮ ﺑﯿﭽﺎره را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﯿﺪهاﻧـﺪ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻧﻤﯽداﻧﻢ او را ﻣﺴـﻤﻮم ﮐﺮدهاﻧـﺪ ﯾﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺸـﯿﺮ از ﭘﺎ درآوردهاﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه ﺷـﻬﺮ‬
‫ﻫﻮﯾﺰه‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﺣﮑﻮﻣﺖ او ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﻗﻠﻌﻪ آن‪ ،‬ﺑﻘﯿﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺶ از ﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﻏﺎرت ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ اﺳﺖ و‬
‫ﭼﻮن ﮐﻨـﺎر ﻣﺮداﺑﯽ واﻗﻊ ﺷـﺪه‪ ،‬در ﻣﻮاﻗﻊ ﺟﻨـﮓ و ﻧﺰاع‪ ،‬زﻣﯿﻦ اﻃﺮاﻓﺶ را در آب ﻏﺮق ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ دﺳﺘﺮﺳـﯽ ﺑﻪ آن‪ ،‬ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺑﺴﯿﺎر ﺻﻌﺐ و دﺷﻮار ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﯾﺎﻏﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎي اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺗﺨﻄﯽ ﮐﺮده و دﺳـﺘﺒﺮدﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ دﻫﮑﺪهﻫﺎي ﺣﻮاﻟﯽ اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ زدهاﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﻗﻠﻌﻪ ﻣﺰﺑﻮر ﻫﻨﻮز در ﺗﺼﺮف‬
‫ﭼﻨـﺪ ﺗﻦ از ﯾﺎران ﻣﺒﺎرك ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ آن را ﺑﺮاي ﺷﺎه اﯾﺮان ﻧﮕﻪداري ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ را از دﺳـﺖ‬
‫ﺑﺪﻫﺪ؛ ﭼﻮن در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ آﻧﺠﺎ را اﺷـﻐﺎل ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮔﻠﻮي ﺑﺎﺑﻞ را در دﺳﺖ دارد و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﺗﻤﺎم‪ ،‬ﺧﺎن ﺷـﯿﺮاز‬
‫را ﮐﻪ ﻧﺎﯾﺐاﻟﺴـﻠﻄﻨﻪ ﻓﺎرس ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎ از ﺗﻤﺎم ﮐﺸﻮر ﭘﺮﺗﻐﺎل ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬از اردوﮔﺎه‪ ،‬ﺑﻪ ﺷـﯿﺮاز رواﻧﻪ‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎ از ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺎﻇﺮ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﺮبﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺘﯽ در ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن‪ ،‬ﻫﻮﯾﺰه را اﺷﻐﺎل ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن از اﺻﻔﻬﺎن ﻧﯿﺰ ﻋﺒﻮر ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﭼﻮن ﺧﯿﻠﯽ ﻋﺠﻠﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺷﺐ در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪ و در ﺧﺎرج ﺷﻬﺮ ﭼﺎدر زد و ﺻﺒﺢ‬
‫ﺧﯿﻠﯽ زود روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ رواﻧﻪ ﺷﯿﺮاز ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻫﯿـﭻﮐﺲ ﻓﺮﺻﺖ دﯾـﺪار او را ﭘﯿـﺪا ﻧﮑﺮد و ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ او را ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧـﺪ ﺑﺎ ﺳـﺮﻋﺖ ﻫﺮﭼﻪ‬
‫ﺗﻤـﺎمﺗﺮ ﺑﻪ دﻧﺒﺎﻟﺶ روان ﺷﻮﻧـﺪ‪ .‬اﻣﺴﺎل ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﻋﻠﻤﺎي اﯾﺮان‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﺑﺮ روي اﺳﺐ ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﭘﺮﻏﻮﻏﺎﯾﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ؛ زﯾﺮا‬
‫از ﻫﺮ ﻃﺮف آواي ﺟﻨﮓ ﺑﻪ‬
‫ﮔﻮش ﻣﯽرﺳـﺪ‪ .‬ﻋﻠﻤﺎي اﯾﺮان ﮔﺮدش ﭼﺮخ و ﻓﻠﮏ را ﺑﻪ دوازده ﺳﺎل ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﮐﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬و ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ ﻫﺮ ﺳﺎل ﺟﻬﺎن ﺑﺮ روي ﯾﮏ ﺣﯿﻮان‬
‫ﻣﯽﭼﺮﺧﺪ و وﻗﺎﯾﻊ زﻣﯿﻦ در ﻃﯽ آن ﺳﺎل‪ ،‬ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻫﻤﺎن ﺣﯿﻮان‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻔﺼﻞﺗﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻢ؛ وﻟﯽ‬
‫اﮐﻨﻮن وﻗﺖ آن را ﻧﺪارم ‪...‬‬
‫در ﺑﺎﻻ اﺷﺎره ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه ﻣﻘﯿﻢ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ و ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﭘﺎدﺷﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻫﺮ دو ﻧﺰد ﺷﺎه رﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻋﻠﯿﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ دﯾﮕﺮي ﻧﺪادم و ﻣﯽداﻧﻢ ﻣﺎﯾﻞ ﻫﺴﺘﯿﺪ از ﻣﻄﺎﻟﺐ آﻧﺎن ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺴﺎل ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﺧﻠﯿـﺞ ﻓﺎرس ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﺮﻣﺰ‪ ،‬ﯾﮏ ﮐﺸﺘﯽ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﺑﻪ ﮐﺮاﻧﻪﻫﺎي اﯾﺮان آﻣـﺪ و ﻣﻘﺪاري ﮐﺎﻻ و ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﻋﺪهاي‬
‫ﺑﺎزرﮔﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ادوارد ﮐﺎﻧﺎك ﮐﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه را دارد‪ -‬و اﯾﺮاﻧﯽﻫﺎ ﺑﻪ او ﺳـﻔﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ -‬ﭘﯿﺎده ﮐﺮد ‪ .‬وي در اواﺧﺮ ﻣﺎه ﻣﺎرس ﺑﻪ‬
‫اﺻـﻔﻬﺎن آﻣـﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﭼﻮن ﺷـﺎه در آﻧﺠـﺎ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﻮﻗﺘﺎ از او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﯿﻬﻤﺎن اﻋﻠﯽﺣﻀـﺮت ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازه ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﻋﺎزم دﯾﺪار ﺷﺎه ﮐﻪ اﻣﺴﺎل ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن را در ﺣﻮاﻟﯽ ﻣﺮزﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬ﺷﺪ‪ .‬او ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﺎدﺷﺎه ﻧا ﮕﻠﺴﺘﺎن‬
‫و ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺠﺎرت ﺑﺎ ﻫﻨـﺪ را ﺑﻪ ﻋﻬـﺪه دارد‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﮐﺸﺘﯽﻫﺎي اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﺑﺎ ﺑﺎر ﮐﺎﻻ ﺑﻪ ﺑﻨﺪرﻫﺎي‬
‫ﺧﻠﯿـﺞ ﻓﺎرس آﻣـﺪه و ﺑﻌـﺪا اﺑﺮﯾﺸﻢ اﯾﺮان را از راه اﻗﯿﺎﻧﻮس ﺑﻪ اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن ﺣﻤﻞ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﺸـﺘﺎق اﯾﻦ اﻣﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺑﺮﯾﺸﻢ‪ ،‬از راه ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺣﻤـﻞ ﻧﺸـﻮد؛ زﯾﺮا در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ اﺑﺮﯾﺸﻢ اﯾﺮان از ﻃﺮﯾﻖ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺗـﺎ ﺣﻠﺐ و ﺳـﺎﯾﺮ ﺑﻨـﺎدر ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻤﻞ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد و از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺗﺮكﻫﺎ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ او ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺳﻮد ﻓﺮاواﻧﯽ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﻧﯿﺰ در ﻫﻤﯿﻦ زﻣـﺎن ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷﺎه رﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺎ از او درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻨـﺪ اﺟﺎزه داده ﻧﺸﻮد اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك اﯾﺮان وارد ﺷﻮﻧـﺪ؛‬
‫زﯾﺮا ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ اﮔﺮ ﭘﺎي آﻧﺎن ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﺎز و ﺑﺎب ﺗﺠﺎرت دو ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻣﻔﺘﻮح ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ دﺷـﻤﻨﯽ دﯾﺮﯾﻨﻪاي ﮐﻪ ﻣﯿﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽﻫﺎ و ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎ‬
‫ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ زودي در ﻫﺮﻣﺰ ﯾﺎ اﻃﺮاف آن‪ ،‬ﺿﺮﺑﻪ ﺷﺪﯾﺪي ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ دوﻟﺖ ﭘﺮﺗﻐﺎل وارد ﺷﻮد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺷﺎه ﯾﺎدآوري ﮐﻨـﺪ و ﺑﻪ اﺣﺘﺮام دوﺳﺘﯽ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺷﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ اﺟﺎزه ﻧﺪﻫـﺪ دﺷـﻤﻨﺎن او‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك اﯾﺮان راه ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﻮز‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺬاﮐﺮات آﻧﺎن ﭼﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻫﺴﺘﻢ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽﻫﺎ در اﯾﻦ ﻣﺒﺎرزه ﻓﺎﺗﺢ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦﮐﻪ ﺷﺎه‬
‫ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺸـﺘﺎق اﺳﺖ در ﻣﻮرد اﺑﺮﯾﺸﻢ‪ ،‬ﺧﻮد را از ﭼﻨﮓ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﺮﻫﺎﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ ﺗﺎ ﺣـﺪ اﻣﮑﺎن ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﺑﯿﺸﺘﺮي از دول ﻏﺮب راﺑﻄﻪ‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎزد و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺠﺎرت ﭘﺮدازد و ﺑﻪ ﺳﮑﻮﻧﺖ در ﺧﺎك اﯾﺮان ﺗﺸﻮﯾﻘﺸﺎن ﮐﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﺎ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎ‬
‫دوﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫـﺪ اﯾﻨﻘـﺪر ﺑﻪ ﻣﺮزﻫـﺎﯾﺶ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و اﮔﺮ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯿﻞ دارد اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﻣﻤﺎﻟـﮏ اروﭘﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ داراي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻧﯿﺮوﻣﻨـﺪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو او رﻓﺖ و آﻣـﺪ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آﻧﺎن ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﺑﺎ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن آﻣـﺪ‪ ،‬ﻣـﺎ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎ ﺑﯿﻦ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺸﻮرت ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ ﮐﻪ آﯾﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﻪ دﯾـﺪن او ﺑﺮوﯾﻢ و ﺑﺎ او دوﺳﺘﯽ‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﯿﻢ ﯾﺎ ﻧﻪ؛ ﺑﻌﻀـﯽ ﻋﻘﯿﺪهﻣﻨـﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﮐﺮد؛ زﯾﺮا او ﺧﺎرج از دﯾﻦ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ و ﺣﺪاﻗﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻠﺖ او ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ؛ ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﻗﺼـﺪ او وارد آوردن ﺿـﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﻮن ﻫﻢدﯾﻦ‬
‫ﮐﺮﻣﻠﯽﻫﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪﭘﺎ و ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﭘﺎپ و ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ از آﻧﺎن ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀـﯽ دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﺻـﺤﯿﺢﺗﺮ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ ﻋﻘﯿﺪه داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎ ﺑﻪ دﻻﯾﻠﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻪ دﯾﺪن اﯾﻦ‬
‫اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺎ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽﻫﺎ ﻻزم اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﻼﻗﺎت را اﻧﺠﺎم دﻫﯿﻢ و ﺑﺎ او ﺑﻪ ﮐﻤﺎل ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ و ﻣﺤﺒﺖ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﯿﻢ و ﭘﺪر روﺣﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ‬
‫ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﻣﺮ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﻮد و ﻫﯿـﭻ ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ اﺧﺘﻼﻓـﺎت داﺧﻠﯽ ﻣﺎ ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن ﻧﺰد ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺎرج از ﻣـﺬﻫﺐ ﻣﺎ اﺳﺖ‪ ،‬اﺑﺮاز ﺷﻮد؛‬
‫زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻟﻄﻤﻪ ﻋﻈﯿﻤﯽ ﺑﻪ ﺣﯿﺜﯿﺖ ﻣـﺎ وارد ﻣﯽآﯾـﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻨـﺎﺳﺐﺗﺮ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺷـﺎه اﯾﺮان ﻧﺸـﺎن دﻫﯿﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻓﺮض در ﻣﻮرد‬
‫دﯾﻦ ﺑﺮ ﺣﻖ ﻋﯿﺴـﯽ اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﯽ در ﺑﯿﻦ ﻣﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬در ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺘﺤـﺪ و ﻣﺘﻔﻖاﻟﻘﻮل ﻫﺴﺘﯿﻢ؛ ﺑﻪﺧﺼﻮص ﻣﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪاﺗﻢ را در ﺗﺮﮐﯿﻪ‬
‫ﺷﺮح داده و ﮔﻔﺘﻢ در درﺑـﺎر ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺗﻤـﺎم ﻣﻠـﻞ اروﭘـﺎ‪ ،‬اﻋﻢ از ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏ و ﻏﯿﺮﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ واﻧﻤـﻮد ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐﻪ در ﺑﯿﻦ ﺧـﻮد‬
‫ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ اﺧﺘﻼﻓﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﯾﮑﯽ از ﮐﺸـﯿﺸﺎن ژزوﺋﯿﺖ اﺗﻔﺎﻗﯽ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺳﻔﺮاي ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻏﯿﺮﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮑﯽ از ﻗﺒﯿﻞ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و‬
‫ﻫﻠﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ دﺷـﻤﻦ ﺳﺮﺳـﺨﺖ ژزوﺋﯿﺘﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ آﻧﺎن ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﻤﺎم ﻣﺴﺎﻋﯽ ﺧﻮد را در راه ﺗﺄﻣﯿﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ او ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻋﻼوه ﮐﺸـﯿﺶﻫﺎي ﮐﺮﻣﻠﯽ ﺑﺮﻫﻨﻪﭘﺎ از ﻃﺮف ﭘﺎپ ﺑﻪ اﯾﺮان اﻋﺰام ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ در اﻣﻮر ﻏﯿﺮ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪ و وﻇﯿﻔﻪ اﺻـﻠﯽ آﻧﺎن‬
‫ﻫـﺪاﯾﺖ ﺑﺎﻃﻨﯽ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ راه راﺳﺖ ﺑﻮد و ﻃﺒﯿﻌﺘﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ دﺳـﺘﻮر ﮐﺘﺎب ﻣﻘـﺪس‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻣﺜﻞ ﯾﮏ ﺷـﺒﺎن واﻗﻌﯽ‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل رﻣﻪ ﮔﻢﺷﺪه‬
‫ﻣﯽرﻓﺘﻨـﺪ ‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑﺴـﯿﺎري دﯾﮕﺮ از اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽﻫﺎ ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﺑﻪ دﯾﻦ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ درآﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬دﻟﯿﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ از دﯾﺪن او‬
‫ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻨﯿﻢ و اﮔﺮ ﺧﺎرج از دﯾﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﺎن رﻣﻪﻫﺎي ﮔﻤﺸـﺪه ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺻـﯿﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در دﯾﻦ ﻣﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻫـﺪاﯾﺖ آﻧـﺎن ﺷـﺪه اﺳﺖ؛ اﮔﺮ از دﯾـﺪﻧﺶ اﻣﺘﻨـﺎع ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ ارﺷـﺎد او و اﻓﺮاد ﻣﺘﻌـﺪد ﺧـﺎﻧﻮادهاش را از دﺳﺖ ﻣﯽدادﯾﻢ؛ در‬
‫ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎﺗﺶ ﻣﯽرﻓﺘﯿﻢ و ﺑﺎ رأﻓﺖ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﺎ او وارد ﻣـﺬاﮐﺮه ﻣﯽﺷـﺪﯾﻢ و ﺿـﻤﻦ ﺻـﺤﺒﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻌﻨﻮي و دﯾﻨﯽ ﻧﯿﺰ‬
‫اﺷـﺎره ﮐﺮده و ﺑـﺎب ﻣﮑﺎﻟﻤﻪ را در آن ﺑﺎره ﻣﯽﮔﺸﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآوردﯾﻢ‪ .‬از اﯾﻦ ﻃﺮز ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺜﺒﺘﯽ‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ اراﺋﻪ دﻫﻢ‪ ،‬ﭼﻨـﺎﻧﭽﻪ دونروﺑﺮﺗﻮ ﺷـﺮﻟﯽ‪ ،‬وﻗﺘﯽ در ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺑﺮادر ﺑﺰرگ ﺧﻮد ﺑﻪ اﯾﺮان آﻣـﺪ‪ ،‬ﺧﺎرج از دﯾﻦ ﺑﻮد؛ وﻟﯽ‬
‫ﺑﻌـﺪ از اﯾﻦﮐﻪ ﻣـﺪت زﯾﺎدي در اﯾﺮان ﻣﺎﻧـﺪ و ﻣﺤﻀـﺮ ﮐﺸـﯿﺸﺎن آﮔﻮﺳـﺘﻦ را درك ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ دﯾﻦ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ درآﻣـﺪ‪ .‬اﻣﺴﺎل ﯾﮏ ﺷﻮاﻟﯿﻪ‬
‫آﻟﻤـﺎﻧﯽ از اﻫﺎﻟﯽ ﺳـﯿﻠﺰي ﺑﻪ ﻧﺎم آﻟﺒﺮﺗﻮدي ﺷـﯿﻠﯿﻨﮓ ﮐﻪ ﭼﻨـﺪي ﻗﺒﻞ از ﻣﻦ ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در اﺛﺮ ﻣﻌﺎﺷـﺮت ﺑﺎ ﭘـﺪر ﭘﺎﺋﻮﻟﻮﻣﺎرﯾﺎ‬
‫ﭼﯿﺘﺎدﯾﻨﯽ ‪ ،‬ﮐﺸـﯿﺶ دوﻣﯿﻨﯿﮑﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﺮﮐﺸـﯽ ﺑﻪ ﺻﻮﻣﻌﻪﻫﺎي ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ آﯾﯿﻦ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﮔﺮوﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﮐﺸـﯿﺶ ﻣﺮد ﺑﺴـﯿﺎر ﺗﺤﺼﯿﻞﮐﺮده و ﻓﻬﻤﯿﺪه و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ و ﻣﺮا در ﻣﺬاﮐﺮات ﺧﻮد ﺑﺎ ﺷﻮاﻟﯿﻪ آﻟﻤﺎﻧﯽ ﺷﺮﮐﺖ داد‪ ،‬و ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدم در‬
‫ﺗﻤـﺎم ﻣـﺪت ﻣـﺬاﮐﺮات ﺳـﻌﯽ ﻣﯽﮐﺮد ﺑﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺷﻮاﻟﯿﻪ را‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨـﺪ ﺑﻪ درك ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺠـﺬوب ﺳﺎزد و ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﻌﻠﻤﯽ‬
‫ﮐﺘﺎبﻫـﺎي ﻣـﺬﻫﺒﯽ را ﺑﻪ اﺗﻔـﺎق او ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬و ﺑﻪ ﺑﺤﺚ درﺑـﺎره ﻣﺴﺎﺋـﻞ ﻣﻮرد اﺧﺘﻼف‪ ،‬ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ دوﺳﺖ آﻟﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺑﺎﻃﻦ ﺧﻮﺑﯽ ﮐﻪ داﺷﺖ و ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺳـﺘﺤﮑﺎم دﻻﯾﻞ ﮐﺸﯿﺶ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ ﯾﮑﯽ از ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎي ﻣﺘﻌﺼﺐ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم اﯾﻦ اﻣﮑﺎﻧﺎت در ﻣﻮرد ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ و اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﻮاده او ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد و در اﺛﺮ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ او ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ از ﮐﻨﻪ ﻋﻘﺎﯾﺪش اﻃﻼع‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻨﯿﻢ و ﺣﺘﯽ اﯾﻦ اﻣﺮ در ﺻﻼح ﺧﻮد ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ دﻻﯾـﻞ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل واﻗﻊ ﺷـﺪ‪ ،‬و ﭘـﺪر ﺟﻮان ﺗﺎداو ﺧﻠﯿﻔﻪ ﮐﺸـﯿﺸﺎن ﮐﺮﻣﻠﯽ ﺑﺮﻫﻨﻪﭘﺎ و ﻣﻦ‪ ،‬روز ﺑﻌـﺪ از ورود او‪ ،‬ﺑﻪ دﯾـﺪارش‬
‫رﻓﺘﯿﻢ‪ .‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻼ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺮات از ﭘﺪر ﻣﻘﺪس و ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺎزدﯾﺪ ﮐﺮد و دوﺳﺘﯽ ﮐﺎﻣﻠﯽ ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻨﯿـﺪﯾﻢ وي ﻣﺨﻔﯿـﺎﻧﻪ ﺑﻪ دﯾﻦ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏ درآﻣـﺪه اﺳﺖ و ﯾﮑﯽ از ﺑﺮادرزادﮔـﺎن او ﺑﻪﻃـﻮر ﻋﻠﻨﯽ ﻓﺮاﯾﺾ ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫـﺎ را اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬و ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎي ﻣﺎ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻋﯿـﺪ ﺳﺎﻧﺘﯿﺴـﯿﻤﻮ ﺳـﺎﮐﺮاﻣﻨﺘﻮ را اﻣﺴـﺎل ﺑـﺎ ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت زﯾـﺎدي ﺟﺸﻦ ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ و روز ﭘﻨﺠﺸـﻨﺒﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ روز ﻋﯿـﺪ در ﮐﻠﯿﺴﺎي آﮔﻮﺳـﺘﻦﻫﺎ ﮐﻪ‬
‫ﮐﺮﻣﻠﯽﻫـﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪﭘﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﻮاﻗﻊ رﺳـﻤﯽ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﯽروﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺮاﺳـﻤﯽ ﺑﺮﭘﺎ داﺷﺘﯿﻢ و ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ ﻧﯿﺰ ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎﺗﯽ در ﮐﻠﯿﺴﺎي ﮐﺮﻣﻠﯽﻫﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪﭘﺎ‬
‫ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ ﮐﻪ آﮔﻮﺳـﺘﻦﻫﺎ در آن ﺷـﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و در ﺑﺎغ و ﺻـﺤﻦ ﺻﻮﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷـﺮﮐﺖ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﺮاﺳﻤﯽ اﻧﺠﺎم‬
‫ﮔﺮﻓﺖ و ﯾـﮏ دﻋـﺎي ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻻﺗﯿﻦ ﺟﺎري ﺷـﺪ و ﮐﺸـﯿﺶ ﺑﻪ زﺑﺎن اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ وﻋﻆ ﮐﺮد و دﻋﺎي ﻣـﺬﻫﺒﯽ و ﺧﻄﺎﺑﻪ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬
‫زﺑـﺎن ارﻣﻨﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪ؛ زﯾﺮا ارﻣﻨﯽﻫـﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ‪ ،‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺴـﯿﺎرﻧﺪ و ﮐﺸـﯿﺸﺎن دوﻣﯿﻨﯿﮑﻦ ارﻣﻨﯽ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ‪ ،‬در ارﻣﻨﺴـﺘﺎن‪ ،‬ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎ و‬
‫ﺻﻮﻣﻌﻪﻫﺎي زﯾﺎدي را اداره ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺻﺪ ﺳﺎل اﺳﺖ ﺗﻤﺎم دﻋﺎﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ زﺑﺎن ارﻣﻨﯽ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد و اﺳﻘﻒ اﻋﻈﻢ آﻧﺎن را ﻧﯿﺰ ﮐﻪ‬
‫ﭘﺎپ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ارﻣﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ روزﻫﺎ ﭼﻮن ارﻣﻨﯽﻫﺎ اﺗﺒﺎع اﯾﺮان ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺸـﯿﺸﺎن زﯾﺎدي ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن آﻣﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺧﻮد‬
‫را ﺑﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰي در ﻣﯿﺎن ﺑﮕﺬارﻧﺪ و ﻏﺎﻟﺐ آﻧﺎن در ﻣﻨﺎزل ﮐﺸﯿﺸﺎن ﮐﺮﻣﻠﯽ ﺑﺮﻫﻨﻪﭘﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﻣﺮاﺳﻢ دﯾﮕﺮ اﺳـﻼﻣﯽ‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﻋﯿـﺪ ﺑﺮادري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮوز ﺑﺮﮔﺰار ﺷـﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﻣـﻮﺟﺐ آﯾﯿﻦ ﺗﺸـﯿﻊ‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿـﺎن ﭘﯿﺮو آن ﻫﺴـﺘﻨﺪ و‬
‫ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﺗﺮكﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ روز ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳـﻼم ﻋﻠﯽ‪ ،‬داﻣﺎد و ﭘﺴـﺮ ﻋﻢ ﺧﻮد‪ ،‬را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ ﺧﻮﯾﺶ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد و اﺧﺘﻼﻓﺎت‬
‫اﯾﺮاﻧﯿـﺎن و ﺗﺮكﻫـﺎ ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ اﻋﺘﻘـﺎد ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮد و رﯾﺸﻪ ﺗﻤـﺎم ﺟﻨﮓﻫﺎي ﺳـﺨﺖ و ﻃﻮﻻﻧﯽ را ﮐﻪ ﺳﺎلﻫﺎﺳﺖ ﻣﯿﺎن دو ﻣﻤﻠﮑﺖ‬
‫اداﻣﻪ دارد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از ﻫﻤﯿﻦﺟﺎ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺑﻪ ﻋﺠﻠﻪ و ﺑﺪون ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﭼﯿﺰ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﻢ و ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﻪ ذﻫﻨﻢ رﺳـﯿﺪ ﺑﻪ روي ﮐﺎﻏﺬ ﻣﯽآورم‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ دارم ﻫﺮ ﻃﻮر‬
‫ﮐﻪ ﺻﻼح ﻣﯽداﻧﯿﺪ‪ ،‬ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺑﭙﺮدازﯾﺪ‪ .‬در ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﺠﺪدا دﺳﺖ ﺷﻤﺎ را ﻣﯽﺑﻮﺳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﮑﺘﻮب ﭼﻬﺎرم از ﻓﺮحآﺑﺎد اوﻟﯿﻦ روزﻫﺎي ﻣﺎه ﻣﻪ و از ﻗﺰوﯾﻦ ‪ 25‬ژوﺋﯿﻪ ‪1618‬‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﮐﺎﻏﺬﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﺳـﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﻫﻤﺮاه آورده ﺑﻮدم‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ و اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ آﻧﻬﺎ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﺷﻮد؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻌﺠﺐ ﻧﮑﻨﯿﺪ‬
‫ﮐﻪ روي اﯾﻦ ﮐﺎﻏﺬﻫﺎي ﻧﺎﻣﺮﻏﻮب و ﺑﺪﻗﻮاره ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﻢ‪ .‬اﻧﺪﮐﯽ ﻗﺒﻞ از ﻋﺰﯾﻤﺖ‪ ،‬از اﺻـﻔﻬﺎن‪ ،‬ﺑﺮاي ﺷـﻤﺎ ﻧﺎﻣﻪاي ﻧﻮﺷﺘﻢ و وﻗﺎﯾﻌﯽ را ﮐﻪ ﺗﺎ‬
‫آن ﻣﻮﻗﻊ رخ داده ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺮح دادم و اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ذﮐﺮ ﺑﻘﯿﻪ روﯾﺪادﻫﺎ ﻣﯽﭘﺮدازم‪.‬‬
‫ﺷﺐ ﺳـﯽام دﺳـﺎﻣﺒﺮ ﺳﺎل ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز در اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻮدم‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺎه ﻧﻮ را رؤﯾﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ؛ ﭼﻮن ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﻏﺮوب ﺧﻮرﺷـﯿﺪ‪ ،‬روز ﺑﻌـﺪ آﻏﺎز ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اوﻟﯿﻦ روز ﻣﺎه ﻣﺤﺮم و ﺳﺎل ﺟﺪﯾـﺪ ﻗﻤﺮي آﻧﺎن ﮐﻪ ‪ 1027‬ﻫﺠﺮي اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺮوع‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺠﺮت ﯾﻌﻨﯽ روزي ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳـﻼم‪ ،‬ﻣﮑﻪ را ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺗﺮك ﮔﻔﺖ؛ زﯾﺮا ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ دﯾﻦ ﻧﻮي‪ ،‬ﮐﻪ وي ﻋﺮﺿﻪ داﺷـﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬دﯾﮕﺮ‬
‫اﻣﮑﺎن اﻗﺎﻣﺘﺶ در ﻣﮑﻪ وﺟﻮد ﻧـﺪاﺷﺖ و از ﻃﺮف دﺷـﻤﻨﺎﻧﺶ ﻋﺮﺻﻪ ﺑﺮ او ﺗﻨﮓ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ روز‪ ،‬دﻫﻪ اول ﻣﺤﺮم ﮐﻪ ﻋﺎﺷﻮرا ﻧﺎﻣﯿﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬آﻏﺎز ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﯾﺮاﻧﯿﺎن‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻣـﺪت را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺪاوم ﻋﺰاداري ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺿـﻤﻦ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻋﻈﯿﻢ‪ ،‬از ﭘﺎﯾﺎن ﻏﻢاﻧﮕﯿﺰ زﻧﺪﮔﯽ ﺣﺴـﯿﻦ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ‬
‫ﻋﻠﯽ و ﻓﺎﻃﻤﻪ‪ ،‬ﯾﮕﺎﻧﻪ دﺧﺘﺮ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳـﻼم ﮐﻪ در ﻧﻈﺮ ﻫﻤﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻘـﺪس؛ وﻟﯽ در ﻧﻈﺮ اﯾﺮاﻧﯿﺎن‪ ،‬اﻣﺎم ﺑﺮ ﺣﻖ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ‪ ،‬و ﺷﺎه ﻓﻌﻠﯽ از‬
‫اﻋﻘﺎب او اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎد‬
‫و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺳﻮﮔﻮاري ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ ‪ .‬اﻣـﺎم ﺣﺴـﯿﻦ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ در ﻣﺴـﺎﻓﺮت ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ دﺷـﻤﻨﺎﻧﺶ ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿـﺎن آﻧﻬﺎ را ﺧﺎرج از‬
‫ﻣـﺬﻫﺐ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻫﻔﺘﺎد اﻟﯽ ﻫﺸـﺘﺎد ﻧﻔﺮ از ﯾﺎران ﺧﻮد‪ ،‬در ﮐﺮﺑﻼ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳـﯿﺪ و اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ در ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﻣﺪﻓﻮن و‬
‫ﻣﺮﻗﺪش زﯾﺎرﺗﮕﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﻬﺎ ﺣﺘﯽ از ﻧﻘﺎط دوردﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت و ﻣﺮاﺳﻢ ﻋﺰاداري ﻋﺎﺷﻮرا ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ ﮐﻪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻏﻤﮕﯿﻦ و ﻣﻐﻤﻮم ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﻨﺪ و ﻟﺒﺎس ﻋﺰاداري ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﯿﺎه‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫رﻧﮕﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮاﻗﻊ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﻣﻮرد اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﺮ ﺗﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﯿﭻﮐﺲ ﺳﺮ و رﯾﺶ ﺧﻮد را ﻧﻤﯽﺗﺮاﺷﺪ و ﺑﻪ ﺣﻤﺎم‬
‫ﻧﻤﯽرود و ﺑﻪﻋﻼوه ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ارﺗﮑﺎب ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﮔﻨﺎه ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮد را از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﻮﺷـﯽ و ﺗﻔﺮﯾﺢ ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري‬
‫از ﮔﺪاﯾﺎن‪ ،‬در ﮐﻮﭼﻪﻫﺎي ﭘﺮآﻣﺪ و رﻓﺖ ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺑﺪن ﺧﻮد ﺗﺎ ﮔﻠﻮ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺳﺮ را در ﺧﻤﺮهﻫﺎﯾﯽ از ﮔﻞ ﭘﺨﺘﻪ ﮐﻪ در داﺧﻞ‬
‫زﻣﯿﻦ ﭘﻨﻬﺎن ﺷـﺪه‪ ،‬ﻓﺮو ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ واﻗﻌﺎ ﻣﺪﻓﻮن ﺷﺪهاﻧﺪ و از ﻃﻠﻮع ﺗﺎ ﻏﺮوب ﺧﻮرﺷـﯿﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ ﺗﺎ ﭘﺎﺳـﯽ‬
‫از ﺷﺐ ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ ﺑـﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨـﺪ و ﻓﻘﯿﺮ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ آﻧﻬـﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑـﺎ ﻋﺠﺰ و اﻟﺤـﺎح‪ ،‬از ﻋـﺎﺑﺮان ﻃﻠﺐ ﺻـﺪﻗﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺟﻤﻌﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬در ﻣﯿـﺪانﻫﺎ و ﮐﻮﭼﻪﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺟﻠﻮي ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﺮﻫﻨﻪ و ﻋﺮﯾﺎن‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ﺳـﯿﺎه ﯾﺎ‬
‫ﮐﯿﺴﻪ ﺗﯿﺮه رﻧﮕﯽ‪ ،‬ﺳﺘﺮ ﻋﻮرت ﮐﺮده و ﺳـﺮ ﺗﺎ ﭘﺎي ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻣﺎدهاي ﺳـﯿﺎه و ﺑﺮاق‪ ،‬ﺷﺒﯿﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﺎ ﺑﺮاي رﻧﮓ زدن ﺟﻠـﺪ ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﯾﺎ ﻓﻠﺰات‬
‫دﯾﮕﺮ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ رﻧﮓ زدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﻣﺮاﺗﺐ ﺳﻮﮔﻮاري و ﻏﻢ و اﻧﺪوه آﻧﺎن در‬
‫ﻋﺰاي ﺣﺴـﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه اﯾﻦ اﺷﺨﺎص‪ ،‬ﻋﺪهاي ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻧﯿﺰ راه ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺑﺪن ﺧﻮد را ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ درآوردهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﺸﺎﻧﯽ از‬
‫ﺧﻮنﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ رﯾﺨﺘﻪ و اﻋﻤﺎل زﺷﺘﯽ ﮐﻪ آن روز ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺴـﯿﻦ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ‪ ،‬آﻫﻨﮓﻫﺎي ﻏﻢاﻧﮕﯿﺰ‬
‫در وﺻﻒ ﺣﺴﯿﻦ و ﻣﺼﺎﯾﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ او وارد ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و دو ﻗﻄﻌﻪ ﭼﻮب ﯾﺎ اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ را ﮐﻪ در دﺳﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﮐﻮﺑﻨﺪ‬
‫و از آن ﺻﺪاي ﺣﺰناﻧﮕﯿﺰي ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآورﻧﺪ و ﺑﻪﻋﻼوه ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ و ﺗﻦ ﺧﻮد ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﻼﻣﺘﯽ از اﻧﺪوه ﺑﯽﭘﺎﯾﺎن آﻧﻬﺎﺳﺖ و‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ رﻗﺺ‪ ،‬ﺷـﺒﺎﻫﺖ دارد و در ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺎل ﻇﺮفﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ در دﺳﺖ دارﻧـﺪ ﺟﻠﻮ اﺷﺨﺎﺻـﯽ ﮐﻪ در ﻣﯿﺪان ﺣﻠﻘﻪوار دور آﻧﻬﺎ ﺟﻤﻊ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺻﺪﻗﻪ در آن ﭘﻮل ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﻇﻬﺮ‪ ،‬در وﺳﻂ ﻣﯿـﺪان در ﺑﯿﻦ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﮐﻪ ﮔﺮد آﻣﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣّﻠﺎ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎ از ﻧﺴﻞ ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ‪ ،‬و در اﯾﺮان ﺑﻪ او ﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ آﻗﺎ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻤﯿﺰهاش ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺳﺒﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻻي ﻣﻨﺒﺮ ﻣﯽرود‪ .‬در ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ اﺷـﺨﺎص »اﻣﯿﺮ« و در ﻣﺼـﺮ ﺑﻪ آﻧﺎن »ﺷـﺮﯾﻒ«‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﻣﻦ ﺑﺮ ﺧﻼف ﺗﺮﮐﯿﻪ ﮐﻪ اﻋﻘﺎب ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺳﺒﺰ ﺑﺮ ﺳـﺮ دارﻧﺪ؛ در اﯾﺮان ﻧﺪﯾﺪم‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮاﻗﻊ‪ ،‬ﮐﺴـﯽ‬
‫ﻋﻤﺎﻣﻪاي ﺑﺎ اﯾﻦ رﻧﮓ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮔﺬارد‪.‬‬
‫ﻣﻨﺒﺮ ﻣﺸـﺮف ﺑﺮ ﻫﻤﻪ زﻧـﺎن و ﻣﺮداﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ‪ ،‬و ﺑﻌﻀـﯽ ﺑﺮ روي ﭼﻬﺎرﭘﺎﯾﻪﻫﺎي ﮐﻮﺗﺎه ﻧﺸﺴـﺘﻪاﻧﺪ و ﻣّﻠﺎ ﺑﺮ روي آن‬
‫ﺷﺮوع ﺑﻪ روﺿﻪﺧﻮاﻧﯽ و ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﺣﺴـﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺷـﺮح وﻗﺎﯾﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ او ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﭘﺮدازد و ﮔﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ ﺷﻤﺎﯾﻠﯽ ﭼﻨﺪ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﯽدﻫـﺪ و رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ﺗﻤﺎم ﺳـﻌﯽ و ﮐﻮﺷـﺶ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﻨﺪد‪ ،‬ﺗﺎ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺣﺎﺿـﺮان را وادار ﺑﻪ رﯾﺨﺘﻦ اﺷـﮏ‬
‫ﮐﻨ ﺪ ‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺮاﺳﻢ روزﻫﺎ در ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬و ﺷﺐﻫﺎ در ﺟﺎﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺑﻌﻀـﯽ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﺮاغﻫﺎي ﻓﺮاوان و ﻋﻼﻣﺎت ﻋﺰاداري و ﭘﺮﭼﻢﻫﺎي‬
‫ﺳﯿـﺎه ﻣﺸـﺨﺺ ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﻮد و روﺿﻪﺧﻮاﻧﯽ ﺑـﺎ ﺷـﺪت ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤـﺎمﺗﺮ اداﻣﻪ دارد و ﻣﺴـﺘﻤﻌﺎن ﺑـﺎ ﺻـﺪاي ﺑﻠﻨـﺪ‪ ،‬ﮔﺮﯾﻪ و زاري‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻪﺧﺼﻮص زﻧﺎن ﺑﻪ ﺳـﯿﻨﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﮐﻮﺑﻨـﺪ و ﺑﺎ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺣﺰن و اﻧـﺪوه و ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ آﺧﺮﯾﻦ ﺑﻨـﺪ ﻣﺮﺛﯿﻪاي را ﮐﻪ ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬آه ﺣﺴﯿﻦ ‪ ...‬ﺷﺎه ﺣﺴﯿﻦ ‪...‬‬
‫ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ روز دﻫﻢ ﻣـﺎه ﻣﺤﺮم‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ روز ﻗﺘﻞ ﻓﺮا رﺳـﯿﺪ‪ -‬اﯾﻦ روز اﻣﺴﺎل ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ ﻫﺸـﺘﻢ ژاﻧﻮﯾﻪ ﺷـﺪ‪ -‬از ﺗﻤﺎم اﻃﺮاف و ﻣﺤﻼت‬
‫اﺻـﻔﻬﺎن )ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ روز ﻗﺘﻞ ﻋﻠﯽ ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﮐﺮدم( دﺳﺘﻪﻫﺎي ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ راه ﻣﯽاﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺤﻮ ﺑﯿﺮق و ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮد ﺣﻤـﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﺮ روي اﺳﺐﻫـﺎي آﻧـﺎن‪ ،‬ﺳـﻼحﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻋﻤﺎﻣﻪﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪد ﻗﺮار دارد و ﺑﻪﻋﻼـوه ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺷﺘﺮ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه‬
‫دﺳـﺘﻪﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ روي آﻧﻬﺎ ﺟﻌﺒﻪﻫﺎﯾﯽ ﺣﻤﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ درون ﻫﺮ ﯾﮏ ﺳﻪ‪ -‬ﭼﻬﺎر ﺑﭽﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺖ ﺑﭽﻪﻫﺎي اﺳﯿﺮ ﺣﺴﯿﻦ ﺷﻬﯿﺪ ]ع[‬
‫ﻗﺮار دارﻧـﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬دﺳـﺘﻪﻫﺎ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﻪ ﺣﻤﻞ ﺗﺎﺑﻮتﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﭘﺮدازﻧـﺪ ﮐﻪ دور ﺗﺎ دور آﻧﻬﺎ ﻣﺨﻤﻞ ﺳـﯿﺎه رﻧﮕﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺷﺪه و در‬
‫روي آﻧﻬﺎ ﯾﮏ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﮐﻪ اﺣﯿﺎﻧﺎ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﺒﺰ اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﯾﮏ ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺟﺎي دادهاﻧـﺪ و دور ﺗﺎ دور ﺗﺎﺑﻮت‪ ،‬ﺳـﻼحﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺷﺮح آن را دادهام‪ ،‬ﭼﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺗﻤﺎم اﯾﻦ اﺷﯿﺎء روي ﻃﺒﻖﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﻋﺪهاي ﻗﺮار دارد ﮐﻪ ﺑﻪ آﻫﻨﮓ ﺳﻨﺞ و ﻧﺎي‪،‬‬
‫ﺟﺴﺖ و ﺧﯿﺰ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و دور ﺧﻮد ﭼﺮخ ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﻃﺒﻖ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺤﻮ ﻣﯽﭼﺮﺧﺪ و ﻣﻨﻈﺮه ﺟﺎﻟﺒﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫دور ﺗﺎ دور ﺣﺎﻣﻼن ﻃﺒﻖ را ﻋﺪهاي ﭼﻮﺑﺪار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﺮ آن‪ ،‬آﻣﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ دﺳﺘﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ‬
‫ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻘـﺪم و ﺗﺄﺧﺮ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﺒﺎرزهﺟﻮﯾﯽ وارد ﺟﻨﮓ و ﻧﺰاع ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي در ﻋﺰاي ﺣﺴـﯿﻦ ﺷـﺮﮐﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ؛‬
‫زﯾﺮا ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ در اﯾﻦ روز ﺿـﻤﻦ دﻋﻮاﯾﯽ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﮑﺴﺮ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ و ﺣﺘﯽ از اﯾﻦ ﻫﻢ ﭘﺎ ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت ﻋﺎﺷﻮرا اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ ﮐﻔﺶ و ﮐﻼه رﻫﺴﭙﺎر ﻓﺮدوس ﺑﺮﯾﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ﻣﺮاﺳﻢ ﻋﺰاداري ﺣﺴـﯿﻦ‪ ،‬ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻋﻠﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮدم‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت ﻣﻔﺼﻞﺗﺮ و ﺗﻌﺪاد دﺳﺘﻪﻫﺎ زﯾﺎدﺗﺮ و‬
‫ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻧﺰاع و ﺟﻨﮓ و ﺟﺪال ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و ﻣﻨﻈﺮه ﻋﺪهاي ﮐﻪ ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﻣﺸـﮑﯽ ﺑﺮاق و آراﺳـﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﺮ و ﺗﺰﺋﯿﻨﺎت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﭼﻮب و ﭼﻤﺎق ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬واﻗﻌﺎ ﺗﻤﺎﺷﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ روز ﺷـﻬﺎدت ﻋﻠﯽ‪ ،‬اﯾﻦ روز در ﻣﯿﺪان و ﻣﺤﻞﻫﺎي اﺻﻠﯽ‪ ،‬ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از ﺳﻮاران وزﯾﺮ‬
‫و ﺑﺰرﮔﺎن دﯾﮕﺮ آﻣﺎدهاﻧـﺪ ﮐﻪ ﻧﮕﺬارﻧـﺪ دﺳـﺘﻪﻫﺎ درﮔﯿﺮ ﺷﻮﻧـﺪ و آﻧﻬﺎ را از ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ دور ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل روزي ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﻦ‬
‫ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻮدم‪ ،‬دﯾﺪم اﯾﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﻧﺸﺪ و ﺟﻠﻮ ﻗﺼـﺮ ﺷﺎﻫﯽ ﻋﺪهاي ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﺰاع ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻗﯿﺎس در‬
‫ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ زد و ﺧﻮردﻫﺎﯾﯽ درﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺑﺎ ﺳـﺮ و دﺳﺖ ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﻮد رﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬در ﻧﺰاﻋﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻦ ﻧـﺎﻇﺮ آن ﺑﻮدم‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدم ﻋـﺪهاي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎه ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻖﻫﺎ و ﻋﻠﻢﻫﺎ و‬
‫ﺳﺎﯾﺮ وﺳﺎﯾﻞ ﺧﻮد را ﺑﻪ داﺧﻞ ﻗﺼـﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﺗﺎ از ﺷـﺮ دﺳـﺘﺒﺮد در اﻣﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ زﯾﺮا در ﻣﻮﻗﻊ ﻧﺰاع رﺳﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺷﯿﺎء از ﻃﺮف‬
‫ﺣﺮﯾﻒ ﺑﻪ ﯾﻐﻤﺎ ﻣﯽرود و ﺑﺮاي دﺳﺘﻪاي ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺒﺎت ﻧﻨﮓ و ﺧﺠﻠﺖ ﻋﻈﯿﻤﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺷﺐ ﻗﺒـﻞ از ﻗﺘﻞ‪ ،‬ﭘﯿﮑﺮه ﻋﻤﺮ و ﻋـﺪهاي از دﺷـﻤﻨﺎن ﺣﺴـﯿﻦ را آﺗﺶ ﻣﯽزﻧﻨـﺪ و ﺑﻪ آﻧﺎن و ﭘﯿﺮواﻧﺸﺎن ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﺗﺮكﻫﺎ و‬
‫ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن دﯾﮕﺮ ﻏﯿﺮ ﺷـﯿﻌﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳـﻨﯽﻫﺎ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻨﺎ ﻟﻌﻦ و ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﭼﻮن اﯾﻦ اﻣﺮ را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﺪﯾﺪهام‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺗﻮﺻﯿﻒ‬
‫ﮐﻨﻢ ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﻧﺎﻣﻪ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺘﺎن رﺳﺎﻧـﺪم‪ ،‬در آن ﻣﻮﻗﻊ آﻣﺎده ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺻﻮب اردوي ﺷﺎه ﺷﺪه ﺑﻮدم‪ .‬زﺣﻤﺖ ﻣﻦ ﺑﺮاي ﺗﻬﯿﻪ‬
‫وﺳﺎﯾﻞ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﮐﻢ ﻧﺒﻮد؛ زﯾﺮا در اﯾﻦ دﯾﺎر ﺑﺴـﯿﺎري از وﺳﺎﯾﻞ و ﻟﻮازﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ آن آﺷـﻨﺎ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ‬
‫ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﯾﮏ ﺗﺨﺖ روان ﺑﺴﺎزم ﮐﻪ در آن راﺣﺖ ﺑﻨﺸـﯿﻨﺪ و از ﭼﻨﮓ ﺟﻌﺒﻪﻫﺎي ﺗﺎﺑﻮت ﻣﺎﻧﻨـﺪي ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧـﺪ و زﻧﺎن‬
‫ﺑﺮ آن ﺳﻮار ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ ،‬ﺧﻼـص ﺷﻮد و ﭼﻮن اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺨﺖ روانﻫـﺎ را ﺗـﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻫﯿـﭻﮐﺲ در اﯾﺮان ﻧﺪﯾـﺪه ﺑﻮد و ﻧﺠﺎر ﯾﺎ اﺳـﺘﺎدﮐﺎر‬
‫دﯾﮕﺮي ﻧﺒـﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ آن را ﺑﺴـﺎزد‪ ،‬ﻻـزم ﺷـﺪ ﺧﻮد ﻣﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از آن را ﺑـﺎ ﻣﻘﻮا ﺑﺴـﺎزم و ﺑﻌـﺪا ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﭼﻮبﺑﺮي و ﺗﺨﺘﻪﮐﻮﺑﯽ و‬
‫ﺗﺰﯾﯿﻨﺎت آن‪،‬‬
‫ﻣﻮاﻇﺒﺖ دﻗﯿﻖ ﮐﻨﻢ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﺎ ﻟﻄﻒ ﺧﺪاوﻧﺪي ﺗﺨﺖ روان و زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ دو ﺷﺘﺮ ﺣﻤﻞ ﻣﯽﺷﻮد و ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ روي ﺗﺸـﮏ اﺑﺮﯾﺸـﻤﯽ ﮐﻪ در ﮐـﻒ آن ﭘﻬﻦ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺸـﯿﻨﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺧﻮاﺑﯿـﺪن ﻧﯿﺰ دو ﺗـﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ آن را ﻣـﻮرد‬
‫اﺳـﺘﻔﺎده ﻗﺮار دﻫﻨﺪ و ﺳـﺮ ﺧﻮد را ﺑﺮ روي ﺑﺎﻟﺶﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺼﺪ در آﻧﺠﺎ ﻧﻬﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬داﺧﻞ ﺗﺨﺖ روان ﺑﺎ اﻃﻠﺲ‬
‫زرد رﻧﮕﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﺲ آن ﻣﺨﻠﻮﻃﯽ از اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﭘﻨﺒﻪ و ﺑﺴـﯿﺎر ﻟﻄﯿﻒ و ﻧﺮم اﺳﺖ‪ ،‬آﺳﺘﺮ ﺷـﺪه و ﺑﺮاي وﺻﻞ ﮐﺮدن آن ﺑﻪ ﭼﻮب‪ ،‬ﻣﯿﺦﻫﺎي‬
‫ﻃﻼـﯾﯽ ﺑﻪ ﮐـﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﭼﺮﻣﯽ ﮐﻪ ﻣـﺎ در ﮐﺸﻮر ﺧﻮد ﺑﺮاي ﭘﻮﺷـﺶﻫﺎي ﺧـﺎرﺟﯽ ﮐﺎﻟﺴـﮑﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﮐـﺎر ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪،‬‬
‫ﻗﺴـﻤﺖ ﺧـﺎرﺟﯽ ﺗﺨﺖ روان را ﺑـﺎ ﻧﻤـﺪ زردي ﮐﻪ ﻧﻤـﺪﻫﺎي اﻟﻮان و ﻣﺘﻨﻮع دﯾﮕﺮي در آن ﺑﻪ ﮐـﺎر رﻓﺘﻪ و از دور ﺑﺴـﯿﺎر زﯾﺒـﺎ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ‪،‬‬
‫آراﺳـﺘﻢ و دﺳـﺘﻮر دادم زﯾﻦ ﺷﺘﺮﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻤـﺪ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﻨـﺪ ﺗﺎ ﻣﻨﻈﺮه زﯾﺒﺎﺗﺮي ﺑﻪ وﺟﻮد آﯾﺪ‪ .‬دور ﺗﺎ دور ﺗﺨﺖ روان‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﭘﻨﺠﺮه‬
‫ﺷﯿﺸﻪاي ﺗﻌﺒﯿﻪ ﺷـﺪه ﮐﻪ آﻧﻬـﺎ را ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺴﺖ و در ﻃﺮﻓﯿﻦ آن‪ ،‬دو ﻣـﺪﺧﻞ ﺑﺰرگ ﻗﺮار دارد ﮐﻪ دربﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽرود‪.‬‬
‫ﺗﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺨﺖ روان ﺑﺮ روي آﻧﻬﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر راهراه ﺑﺎ زرد و ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮓ ﺷﺪهاﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﻦ ﻣﺠﻤﻮع دﺳﺘﮕﺎه ﻫﻢآﻫﻨﮕﯽ ﺑﺮﻗﺮار‬
‫ﺑ ﺎﺷ ﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺨﺖ روان ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺰرگ اﺳﺖ؛ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ آن را ﺑﺎر ﺷﺘﺮان ﮐﻨـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﺘﺮ ﺣﯿﻮان ﻣﻄﯿﻊ‬
‫و آراﻣﯽ اﺳﺖ و ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ زاﻧﻮ زد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن وﺿﻊ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧـﺪ ﺗﺎ ﺑﺎر را ﺑﺮ دوﺷـﺶ ﺑﮕﺬارﻧـﺪ و ﮐﺎﻣﻼ در اﺧﺘﯿﺎر ﺷﺘﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﯾﮏ ﺷﺘﺮ را ﺟﻠﻮ و ﯾﮑﯽ را ﻋﻘﺐ ﺗﺨﺖ روان ﺑﻪ زاﻧﻮ در ﻣﯽآورﻧﺪ و ﺳـﭙﺲ ﻣﺄﻣﻮر اﯾﻦ ﮐﺎر ﺳـﺮ ﺗﯿﺮﻫﺎي ﺣﺎﻣﻞ ﺗﺨﺖ را ﺑﻪ دو‬
‫ﻃﺮف زﯾﻦ آﻧﻬـﺎ ﻣﯽﺑﻨـﺪد و ﺑـﺎ ﻃﻨـﺎﺑﯽ ﻣﺤﮑﻢ ﮔﺮه ﻣﯽزﻧـﺪ و ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ از ﻧـﺘﯿﺠﻪ ﮐـﺎر ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷـﺪ‪ ،‬ﮐـﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷـﺘﺮان ﻋﻼـﻣﺖ‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻦ دﻫـﺪ ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺨﺖ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ داﺧﻞ آن ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع زﯾﻦ ﺷﺘﺮ از زﻣﯿﻦ ﺑﻠﻨـﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﻫﻢ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ دو ﺣﯿﻮان را ﻣﯽﻧﺸﺎﻧﻨـﺪ و ﺗﺨﺖ را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯽﮔﺬارﻧـﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در داﺧﻞ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ‬
‫ﺧﺎرج ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺳـﭙﺲ آن را از دوش ﺷﺘﺮان ﺑﺮﻣﯽدارﻧﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﻃﻮل ﺗﺨﺖ روان‪ ،‬ﻋﺒﻮر آن از ﺑﻌﻀـﯽ از ﮐﻮﭼﻪﻫﺎي ﺗﻨﮓ‪،‬‬
‫ﻣﺸـﮑﻞ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﺑﻪ ﻧﺪرت اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﺒﻮر از ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻮﭼﻪﻫﺎﯾﯽ ﺷﻮﯾﻢ و در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﮐﻤﯽ ﻣﻬﺎرت ﻣﯽﺗﻮان‬
‫ﮐﺎر را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻄﻠﻮب اﻧﺠﺎم داد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﮐﺎرﻫـﺎ ﺗﻤـﺎم ﺷـﺪ و آذوﻗﻪ و ﺑـﺎروﺑﻨﻪ ﻣـﻮرد اﺣﺘﯿـﺎج را ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﻃﺮف ﻏﺮوب روز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﻧـﻮزدﻫﻢ ژاﻧﻮﯾﻪ ﺳـﺎل‬
‫ﺟﺎري‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ‪ 1618‬ﻣﯿﻼدي‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻋﺪهاي از ﭘﺪران ﮐﺮﻣﻠﯽ‬
‫ﺑﺮﻫﻨﻪﭘﺎ و آﮔﻮﺳـﺘﻦﻫﺎ و دوﺳﺘﺎن ﻓﺮﻧﮕﯽ ﻏﯿﺮ ﻣﺬﻫﺒﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﺮا ﺑﺪرﻗﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺻﻔﻬﺎن را ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻓﺮحآﺑﺎد ﻣﺎزﻧﺪران ﺗﺮك ﮐﺮدم ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺰد ﺷﺎه ﺑﺮوم و ﺿـﻤﻦ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﺮاﺗﺐ اﺣﺘﺮام‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻮﺷﺘﻪام‪ ،‬ﺧﺪﻣﺎت ﺧﻮد را در ﺟﻨﮓﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﭘﯿﺶ دارد در اﺧﺘﯿﺎر او‬
‫ﮔﺬارم‪.‬‬
‫ﭼـﻮن دﯾﺮوﻗـﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده ﺑـﻮدم و ﺑﻌﻀـﯽ ﺧـﺪاﺣﺎﻓﻈﯽﻫﺎ و ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻃـﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬روز اول ﺑﯿﺶ از ﯾـﮏ ﻓﺮﺳـﺦ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻢ راه ﺑﺮوم و ﺷﺐ را در دﻫﮑـﺪه ﮐـﻮﭼﮑﯽ ﮐﻪ اﻃﺮاف آن ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﺧـﺎﻟﯽ از درﺧﺖ و ﮔﯿـﺎه و ﻓﻘـﻂ ﺷﻮرهزار ﻣﻄﻠﻘﯽ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺳـﺮ‬
‫آوردﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح وﻗﺎﯾﻊ دﯾﮕﺮ ﺑﭙﺮدازم‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺘﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ ﮐﻪ در اﯾﺮان ﻣﻘﯿﺎس ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺑﺎ »ﻓﺮﺳﻨﮓ« ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ ﻫﻤﺎن‬
‫ﻟﻐﺖ »ﭘﺮﺳـﻨﮓ« اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮودت و ﮔﺰﻧﻔﻮن و دﯾﮕﺮان ﺑﺪان اﺷﺎره ﮐﺮدهاﻧﺪ و اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﻧﻔﻮذ زﺑﺎن ﻋﺮب و ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺣﺮف پ ﺑﻪ‬
‫ف‪ ،‬ﻓﺮﺳـﻨﮓ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ در زﺑـﺎن ﺗﺮﮐﯽ‪ ،‬ﮐﻪ اﻣﺮوز در اﯾﺮان راﯾـﺞ اﺳﺖ و ﭼﻮن ﻣﻦ از ﻓﺎرﺳـﯽ ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯽداﻧﻢ از آن اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻣﻘﯿﺎس ﻣﺴﺎﻓﺖ را »اﮔﺎج« ﻣﯽﻧﺎﻣﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ درﺧﺖ را ﻣﯽدﻫـﺪ و ﺷﺎﯾـﺪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﻧﺎمﮔـﺬاري زﯾﺎد ﺑﯽﺷـﺒﺎﻫﺖ ﺑﻪ ﻧﺎمﮔـﺬاري‬
‫ﻻﺗﯿﻦﻫﺎي ﻗﺪﯾﻢ ﮐﻪ واﺣﺪ ﻣﺴﺎﻓﺎت را ﻻﭘﯿﺪس ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﺪﻧﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا آﻧﻬﺎ ﻓﻮاﺻﻞ را ﺑﺎ ﺳﻨﮓ و ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﺎ درﺧﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫واﺣـﺪ ﻣﺴـﺎﻓﺖ اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺑـﺎ واﺣـﺪ اﺳـﭙﺎﻧﯿﻮﻟﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﭼﻬـﺎر ﻣﯿﻞ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ اﺳﺖ و ﻫﺮودت ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴـﺪ ﮐﻪ در زﻣﺎن او ﯾﮏ‬
‫ﭘﺮﺳﻨﮓ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﯽ »اﺳﺘﺎد« ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺘﺮاﺑﻮن ﻫﺸﺖ »اﺳﺘﺎد« ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺖ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﯿﻞ روﻣﯽ‪ .‬ﺗﻌﺠﺐ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﮐﻪ در ﯾﮏ روز‬
‫ﻣﺴـﺎﻓﺖ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﮐﻮﺗـﺎﻫﯽ را ﭘﯿﻤـﻮدم؛ زﯾﺮا اﮔﺮﭼﻪ اﺳﺐ ﻗـﺎدر اﺳﺖ ﻣﺴﺎﻓﺖﻫـﺎي ﺧﯿﻠﯽ زﯾـﺎدﺗﺮي را ﻃﯽ ﮐﻨـﺪ و ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻗﯿـﺎس‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﺧﯿﻠﯽ ﺗﻨـﺪﺗﺮ ﺑﺮوم‪ ،‬وﻟﯽ وﻗﺘﯽ اﻧﺴـﺎن ﺑﺎ ﺣﺮم ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ زﻧﺎن و ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﺳـﺒﺎب و اﺛﺎﺛﯿﻪ را ﻣﯽدﻫـﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪،‬‬
‫وﺿﻊ دﮔﺮﮔﻮن ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪﻋﻼوه ﺷﺘﺮ ﺣﯿﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ آﻫﺴﺘﮕﯽ راه ﻣﯽرود و ﺑﺎﯾﺪ رﻋﺎﯾﺖ ﺣﺎﻟﺶ را ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺎﺷﯿﺪ از ﻧﺤﻮه ﻣﺴﺎﻓﺮت در اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻃﻮل ﻣﺪت ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺎر ﮐﺮدن ﺷﺘﺮ‬
‫و ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺨﺘﻠﻒ وﻗﺘﯽ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ ،‬در ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﯾﮏ ﺟﺎ ﺑﺮاي ﺑﺎراﻧﺪازي ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻣﺎ‪ ،‬و ﯾﺎ‬
‫ﺣﺘ ﯽ ﻣ ﺎ ﻧﻨ ﺪ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺑﺎ اﺳﺐ ﺳﻔﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در دو ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻗﻒ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد؛ اﻋﻢ از اﯾﻦﮐﻪ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ روزاﻧﻪ ﯾﺎ ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺤﻮه ﻣﺴـﺎﻓﺮت ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻼـ ﺣﺮم و ﺑـﺎروﺑﻨﻪ را‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮ دوش ﺷـﺘﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻠﻮ ﻣﯽﻓﺮﺳـﺘﻨﺪ و ﻣﺴـﺘﺨﺪﻣﺎن ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﻣﺴـﻠﺢ‬
‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﯿﺖ آﻧﺎن ﭘﯿﺎده ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺗﺼﻮر ﮐﺮد اﯾﻦ اﻓﺮاد زﯾﺎد ﺧﺴـﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮔﺎهﮔﺎه‬
‫ﺑﻪ روي ﺑـﺎر ﺷﺘﺮان و اﺳـﺒﺎن ﻣﯽﻧﺸـﯿﻨﻨﺪ و ﻣﻦ ﮐﻪ ﻫﺸﺖ ﺷﺘﺮ ﺑﻪ راه اﻧـﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدم ﻣﺠﺒﻮر ﺷـﺪم ﺑﯿﻦ ﭼﻬـﺎر اﻟﯽ ﭘﻨـﺞ ﻧﻔﺮ را ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه ﻗﺎﻓﻠﻪ‬
‫ﮐﻨﻢ‪ .‬ﷲ ﺣﺮﻣﺴـﺮا ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺧﻮاﺟﻪ ﯾﺎ ﭘﯿﺮﻣﺮد رﯾﺶﺳﻔﯿﺪ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺳﻠﺤﻪ ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﯿﺖ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻣﺴﺘﺨﺪﻣﺎن‬
‫ﻗﺪﯾﻤﯽ و ﻃﺮف اﻋﺘﻤﺎد ﻫﻤﺮاه ﻗﺎﻓﻠﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﺧﺪﻣﺘﮑﺎران ﺟﻨﺒﻪ رﯾﺎﺳﺖ دارد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﷲ ﺧـﺎﻧﻢ ﻣﻌـﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﭘﯿﺮﻣﺮدي ﻋـﺎري از ﺣﻀﻮر ذﻫﻦ وﻟﯽ از ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮب و ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻪ ﻣﺎ وﻓﺎدار اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﻤﺴـﺮم را از ﺑﭽﮕﯽ‬
‫ﺑﺰرگ ﮐﺮده‪ ،‬ﻫﻤﺮاه اﯾﻦ ﻗﺎﻓﻠﻪ ﮐﺮدم‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﻫﻤﺴـﺮ ﻣﻦ ﻣﻮرد ﭼﭙﺎول ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺮد او را‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺎزه از ﻗﻨـﺪاق ﺑﯿﺮون آﻣﺪه‬
‫ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﺟﻠـﻮ اﺳﺐ ﺧﻮد ﺳﻮار ﮐﺮد و در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑـﺎ دادن ﺷـﯿﺮﯾﻨﯽ و ﺗﻨﻘﻼـت دﯾﮕﺮ ﺳـﺮش را ﮔﺮم ﻣﯽﮐﺮد از ﻣﻬﻠﮑﻪ ﺑﻪ در ﺑﺮد‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﮐﻤـﮏ ﺑﻪ ﭘﯿﺮﻣﺮد‪ ،‬ﯾـﮏ ﻧﻔﺮ از اﻫﺎﻟﯽ ﻣﺎرﺳـﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﮐﻪ ﻣﺎﻧﺰاﻧﻮ ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣﯽﺷﻮد و ﻣـﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ اﺳﺖ در اﺛﺮ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫اﺳـﺘﺨﺪام ﻣﻦ درآﻣـﺪه اﺳﺖ ﻫﻤﺮاه او ﮐﺮدم‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ اروﭘﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻓﺮاﻧﮑﻮ در ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﺨﺖ روان از ﺟﺎﻫﺎي ﻣﺸـﮑﻞ ﻋﺒﻮر‬
‫ﮐﻨـﺪ ﺑﯿﺶ از دﯾﮕﺮان اﺳـﺘﻌﺪاد ﺗﺮﺗﯿﺐ دادن ﮐﺎر را دارد‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦﮐﻪ ﻗﺎﻓﻠﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﻧﺤﻮ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﻣﺴـﺘﺨﺪم او را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﻋﺎزم ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﺑﺪون ﺳﻪ اﻟﯽ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ‬
‫ﻣﺴﺘﺨﺪم ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﻣﻬﺘﺮ ﺑﻮد ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﯽﮐﺮدم‪.‬‬
‫ﻣﻬﺘﺮ‪ ،‬ﮐﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﺗﯿﻤﺎر ﮐﺮدن اﺳﺐﻫﺎ را دارد‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ دو ﺻـﻨﺪوق ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﮐﻪ داﺧﻞ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﯾﮏ دﺳﺖ رﺧﺘﺨﻮاب‪،‬‬
‫ﻣﺮﮐﺐ از ﻗـﺎﻟﯿﭽﻪ و ﺗﺸـﮏ و ﻣﺘﮑـﺎ و ﻟﺤـﺎف‪ ،‬اﺳﺖ ﺗﺎ ارﺑﺎب ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﺑـﺪون اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ رﺧﺘﺨﻮابﻫﺎي ﻣﺠﻬﺰي ﮐﻪ در روي ﺑﺎرﻫﺎﺳﺖ ﻫﺮ‬
‫ﮐﺠﺎ ﺑﺨﻮاﻫـﺪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺻـﻨﺪوق دﯾﮕﺮ ﻣﺤﺘﻮي اﻟﺒﺴﻪ و ﭘﻮﺳﺖ و ﻧﻤﺪ و ﺧﻮراﮐﯽﻫﺎ و ﺗﻨﻘﻼﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﺗﻮان‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻐﯿﯿﺮ ذاﺋﻘﻪ از آن اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﺑـﺎ اﯾﻦ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﻪ راﺣﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺑﻌـﺪ از ﻣـﺪت ﮐﻤﯽ‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﺣﺮم‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ و ﻣﺪﺗﯽ از راه را ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﺑﺎ زﻧﺎن و‬
‫رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪ وﺿﻊ ﮐﺎروان ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬اﮔﺮ وﻗﺖ ﻏﺬا ﺧﻮردن ﺑﻮد و ﮐﺴﯽ در ﺟﺎده ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﻏﺬا ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫اﻟّـﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪاي ﻣﯽروﻧـﺪ و از روي ﺑﺎرﻫﺎ ﻏـﺬا را ﺑﺮﻣﯽدارﻧـﺪ و ﭘﺲ از ﺻـﺮف آن‪ ،‬ﻣﺠـﺪدا رﺋﯿﺲ ﺧﺎﻧﻮاده ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪ در ﺟﻠﻮ ﺣﺮم ﻣﯽرود ﺗـﺎ ﺑﺮاي اﻗـﺎﻣﺖ ﺷـﺒﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺧـﺎﻧﻪ ﯾـﺎ ﮐﺎروانﺳـﺮاﯾﯽ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﯾـﺎ اﮔﺮ ﺑﺎﯾـﺪ در ﺑﯿﺮون ﺑـﺎر ﺑﯿﻨـﺪازد‪ ،‬ﺟـﺎي‬
‫ﭼﺎدرﻫﺎ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺷﺘﺮان از راه ﺑﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد‪ ،‬ﭼﻮن ﺟﺎده ﺧﻠﻮت ﺑﻮد و ﮐﺴـﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺰاﺣﻤﺘﯽ ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪ ،‬ﻣﻦ راهﺣﻞ دﯾﮕﺮي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻢ؛ ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ روز‪ ،‬ﻣﻮﻗﻊ ﻇﻬﺮ‪ ،‬ﺑـﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ از ﺗﺨﺖ روان ﭘﯿﺎده و ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﻣﯽﺷـﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﯾﮕﺮان ﮐﻤﺎﮐﺎن ﺑﻪ راه ﺧﻮد اداﻣﻪ‬
‫ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ و او ﺑﻪ اﺗﻔﺎق دو ﻧﻔﺮ از ﻣﺴـﺘﺨﺪﻣﺎن ﮐﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﺣﻤﻞ ﻏﺬا و آﻣﺎده ﮐﺮدن آن و ﺳـﻔﺮه ﭼﯿﺪن و ﻏﯿﺮه را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻧﻘﻄﻪاي دور از ﺟـﺎده‪ ،‬در ﮐﻨـﺎر ﭼﺸـﻤﻪ ﯾـﺎ ﺟﻮﯾﺒﺎر ﯾﺎ زﯾﺮ ﺷﺎﺧﻪ درﺧﺘﺎن ﻣﯽﻧﺸـﺴﺘﯿﻢ و ﻏـﺬا را ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﻣﯽﺧﻮردﯾﻢ و ﺑﻌـﺪ از اﺳﺘﺮاﺣﺖ‬
‫ﮐـﺎﻓﯽ‪ ،‬دور از ﺟـﺎده ﺑـﺎ ﺗﻔﻨـﮓ ﺑﻪ ﺷـﮑﺎر ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ و ﯾـﺎ ﮔﺮدش ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ وﻗﺖ ﻣﯽﮔـﺬﺷﺖ و ﮐﺴﺎﻟﺖ راه ﺑﺮﻃﺮف‬
‫ﻣﯽﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬اﮔﺮ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺧﺴـﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺠﺪدا ﺷﺘﺮﻫﺎ را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و او ﺳﻮار ﺑﺮ ﺗﺨﺖ روان ﻣﯽﺷﺪ؛ وﻟﯽ اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﺑﻪ‬
‫ﻧﺪرت روي ﻣﯽداد و وي ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﯿﻞ داﺷﺖ ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺎراﻧﺪازي‪ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮت را ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ‪ ،‬در ﮐﻨﺎر ﻣﻦ اداﻣﻪ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﻤﺴـﺮم اﺳﺒﯽ‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪام ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻨـﺎﺳﺐ اﺳﺖ و ﻧـﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺐ آرام و ﻣﻄﯿﻊ ﮔﺬاﺷـﺘﻪاﻧﺪ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﺧﻼق او اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ‬
‫»دروﯾﺶ« ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﯽﻧﻮا و ﻓﻘﯿﺮ را ﻣﯽدﻫـﺪ و ﭼﻮن اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺷـﺨﺎص‪ ،‬ﺑﻨـﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀـﯿﺎت ﺣﺎل و روزﮔﺎر‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬اﻓﺘـﺎده و آرام ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ .‬ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺑﺮاي اﯾﻦ اﺳﺐ ﻧـﺎم ﺑﺴـﯿﺎر ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪاي اﺳﺖ‪ ،‬و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﻧـﺪﮔﯽ ﺧﻮد را وﻗﻒ اﻣﻮر‬
‫ﻣﺬﻫﺒﯽ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﻧﯿﺰ از ﻃﺮف ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دروﯾﺶ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺑـﺎﻧﻮ ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﯿـﻮان ﺑﺴـﯿﺎر ﻋﻼﻗﻤﻨـﺪ اﺳﺖ و ﻏﺎﻟﺒـﺎ در ﻣﻮﻗـﻊ ﺗﯿﻤـﺎر ﮐﺮدن او‪ ،‬ﺣﻀـﻮر ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﯽرﺳﺎﻧـﺪ و ﺑﻪﻃـﻮر ﮐﻠﯽ ﻫﻤﺴـﺮم ﺑﻪ‬
‫ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻋﻼﻗﻪ ﺧﺎﺻـﯽ دارد؛ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در ﺗﺨﺖ روان او ﻫﻢ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﮓ و ﮔﺮﺑﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ آزار ﻣﺴﺘﺨﺪﻣﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ‬
‫ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ و ﻋﻼﻗﻪ وي ﺑﻪ دروﯾﺶ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد ﺷـﯿﺮﯾﻨﯽ و ﺧﻮراﮐﯽ ﺑﻪ دﻫﺎن ﺣﯿﻮان ﻣﯽﮔﺬارد و ﻣﻦ از اﯾﻦ رﻓﺘﺎر او‬
‫واﻗﻌﺎ ﻣﺤﻈﻮظ ﻣﯽﺷﻮم؛ زﯾﺮا اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﻮد زﻧﯽ داﺷﺘﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻧﺎن اروﭘﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﺗﺠﻤﻠﯽ و راﺣﺖ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وﺿﻌﯽ ﮐﻪ داﺷﺘﻢ‪ ،‬اﺳﺒﺎب ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻋﻈﯿﻤﯽ ﺑﺮاﯾﻢ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺴﺮم ﺑﺮﻋﮑﺲ از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺎﻋﺚ زﺣﻤﺖ ﻣﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ داﺋﻤﺎ ﻣﺮا از راﺣﺘﯽ و آﺳﺎﯾﺶ ﻣﻨﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﻦ و ﺧﻮدش را از ﺑﺴﯿﺎري از‬
‫ﻟﺬاﯾﺬ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﮐﻤﺎل ﺳﻬﻮﻟﺖ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬ﺳﻠﯿﻘﻪ وي در ﻣﻮرد ﺧﻮردن و آﺷﺎﻣﯿﺪن ﺷﺒﯿﻪ ﻣﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﮔﺮﻣـﺎ و ﺳـﺮﻣﺎ وﺣﺸـﺘﯽ ﻧـﺪارد و ﺗﺮﺟﯿـﺢ ﻣﯽدﻫـﺪ در زﯾﺮ ﭼـﺎدر ﺑـﻪ ﺳـﺮ ﺑﺮد‪ ،‬ﺗـﺎ اﯾﻦﮐﻪ در ﭼﻬـﺎردﯾﻮاري ﻣﺤﺒـﻮس ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻪ راﺣـﺘﯽ‬
‫ﺗﺨﺘﺨﻮاب اﻫﻤﯿﺘﯽ ﻧﻤﯽدﻫـﺪ‪ ،‬و ﻏﺎﻟﺒﺎ رواﻧﺪازﻫﺎ را ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﻦ ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﺧﻮد را از ﺗﻦ در ﻧﯿﺎورم و ﺻـﺒﺢ زود از ﺟﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮم‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ او اوﻟﯿﻦ ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿـﺪار ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﻦ و دﯾﮕﺮان ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺒﻠﯽ را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارﯾﻢ و ﺑﺮﺧﯿﺰﯾﻢ و رويﻫﻢرﻓﺘﻪ‬
‫زﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ وﺟﻮدش در ﺳـﻔﺮ و ﺟﻨﮓ ﻣﺰاﺣﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در اﺳﺐﺳﻮاري ﺑﺴﯿﺎر ﭼﺎﻻك اﺳﺖ و ﻏﺎﻟﺒﺎ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﻼح ﺑﺮ دوش دارد‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨـﺪ زنﻫـﺎي آﻣـﺎزون در ﮐﻮه و دره‪ ،‬ﭼﻬـﺎر ﻧﻌـﻞ در ﺟﻮار ﻣﻦ‪ ،‬اﺳﺐ ﻣﯽﺗﺎزد و ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻣﻌﻨﯽ زﻧـﺪﮔﯽ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ و زﻧﺎن اﯾﻨﺠﺎ و‬
‫ﮐﺸﻮر ﺷـﻤﺎ‪ -‬ﮐﻪ ﻣﻦ وﺻﻒ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮاﯾﺶ ﮐﺮدهام‪ -‬ﺑﺎ ﮔﺮدش در ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ و ﺗﻤﺎﺷﺎي اﺟﻨﺎس ﻣﻐﺎزهﻫﺎ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺴﺎﻟﺖآوري را ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺣﺎﺷـﯿﻪﭘﺮدازي ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﯽدﻫﻢ؛ وﻟﯽ ﮔﺎهﮔﺎه ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺿـﯿﺤﺎﺗﯽ را ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻪ اﻃﻼع ﺷـﻤﺎ ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ؛ زﯾﺮا در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻗﺴﻤﺘﯽ از‬
‫ﺧﺎﻃﺮات ﺳﻔﺮ را ﻫﻤﯿﻦ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫روز دوم ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻋﻠﺖ و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﻮﻗﻒ زﯾﺎد ﺷـﺒﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ دو ﻓﺮﺳﻨﮓ راه ﺑﺮوﯾﻢ و ﺷﺐ را در ﮐﺎروانﺳﺮاي ﻧﯿﻤﻪ‬
‫ﻣﺨﺮوﺑﻪاي ﮐﻪ رﯾﮏ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮ آوردﯾﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط را ﺑﻪﺧﺼﻮص ﻧﺎم ﻣﯽﺑﺮم ﺗﺎ ﺧﻂ ﺳﯿﺮﻫﺎ در اﯾﺮان ﮐﺎﻣﻼ روﺷﻦ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﺑﻌﺪا ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﭽﻪ ﻣﺎ ﺑﺮاي ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اورﭘﺎ دارﯾﻢ و ﻣﻌﻤﻮﻻ آن را ﮐﺘﺎب ﭘﺴﺖ ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺎﻧﯿﺪ‪ .‬روز ﺳﻮم‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﻫﺸﺖ ﻓﺮﺳـﻨﮓ راه ﭘﯿﻤﻮدﯾﻢ؛ وﻟﯽ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ راهﭘﯿﻤـﺎﯾﯽ را ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﻗﺒﻞ از ﺳـﺮزدن آﻓﺘﺎب‪ ،‬آﻏﺎز ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﺷﺐ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺎروانﺳـﺮاﯾﯽ رﺳﯿﺪﯾﻢ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﺮدﻫﻦ ﮐﻪ در وﺳﻂ ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و آﺑﺎدي ﮐﻨﺎر آن ﻧﯿﺴﺖ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﺴﺘﺤﻔﻆ آن‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻧﻮع آذوﻗﻪ و‬
‫ﺧﻮراﮐﯽ در آﻧﺠـﺎ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻗﺒﻼ ﻧﯿﺰ درﺑﺎره اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﮐﺎروانﺳـﺮاﻫﺎ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪ و ذﮐﺮ ﮐﺮدهام ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳـﺒﮏ ﺻﻮﻣﻌﻪﻫﺎي ﻣﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺷﺪهاﻧـﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ در وﺳﻂ آن‪ ،‬ﺣﯿﺎﻃﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دور ﺗﺎ دورش را اﺗﺎقﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑـﺪون ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﻫﯿـﭻﮔﻮﻧﻪ ﮐﺮاﯾﻪ ﺑﻬﺎﯾﯽ‪،‬‬
‫ﻣﯽﺗﻮان در آن ﺳﮑﻨﯽ ﮔﺰﯾﺪ و ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﯾﮏ ﺳﺎل ﻫﻢ در آﻧﺠﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ وﺟﻬﯽ از اﯾﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﺑﭙﺮدازد؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ در‬
‫ﮐﺎروانﺳـﺮاﻫﺎي داﺧـﻞ ﺷـﻬﺮ‪ ،‬ﮐﻪ داراي اﺗﺎقﻫـﺎي ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻗﻔـﻞ و ﮐﻠﯿـﺪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮاي ﻧﮕﻪداري ﻣﺎلاﻟﺘﺠـﺎره ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻣﺒﻠﻎ ﻣﺨﺘﺼـﺮي ﺑﺎﺑﺖ ﺣﻖ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ؛ وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ اﺗﺎقﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﺧﺎﻟﯽ اﺳﺖ و ﻫﺮ ﮐﺲ‬
‫زودﺗﺮ از راه رﺳﯿﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را اﺷﻐﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪ ،‬آﻧﺠﺎ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ و ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﻌﺮض او ﺷﻮد‪.‬‬
‫از روز ﭼﻬﺎرم ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻋﺒﻮر از ﺟﻠﮕﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳـﯿﺪ و ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳـﻨﮓ در ﮐﻮه و ﺗﭙﻪﻫﺎي ﻋﺎري از درﺧﺖ و ﺳﺒﺰه راه رﻓﺘﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ وﺿﻊ در‬
‫ﺗﻤﺎم ﺧﻄﻪ ﻋﺮاق ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ در ﻧﻘﺎﻃﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آﺑﯿﺎري زﯾﺎد و ﺗﺤﻤﻞ ﻣﺸـﻘﺎت ﻓﺮاوان‪ ،‬زﻣﯿﻦ را ﻗﺎﺑﻞ ﮐﺸﺖ‬
‫ﮐﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬آن روز ﺑـﺎﻧﻮ ﻣﻌـﺎﻧﯽ و ﻣﻦ در ﯾﮑﯽ از ﺑﺎغﻫـﺎي ﺷـﺎه‪ ،‬ﺑﻪ ﻧـﺎم ﺗﺎجآﺑـﺎد‪ ،‬ﮐﻪ در ﯾـﮏ ﻣﻌـﺒﺮ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ واﻗﻊ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎﻫـﺎر‬
‫ﺧﻮردﯾﻢ‪ .‬ﺑﺎﻻي ﻣﺪﺧﻞ ﺑﺎغ ﯾﮏ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺳـﺒﮏ ﻋﻤﺎرت ﺑﺎﻻي ﺳﺮدرب ﮐﺎخ ﺷﺎﻫﯽ اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺒﻼ آن را ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮدهام‪،‬‬
‫ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻮﭼـﮏﺗﺮ و ﺣﻘﯿﺮﺗﺮ وﺟﻮد داﺷﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻣﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺷﺎه را دﯾـﺪهام‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻫﻢ ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻮدهاﻧـﺪ؛ ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﺸﺎن داراي اﺗﺎقﻫﺎي ﮐﻢوﺳـﻌﺖ و ﻣﺘﻌﺪدي ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ دربﻫﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﻮﭼﮑﯽ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫دﯾﻮارﻫﺎ ﻫﻤﻪﺟﺎ ﺗﺬﻫﯿﺐ ﺷﺪه و ﻣﺰﯾﻦ ﺑﻪ ﻗﺎبﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ رﻧﮕﻬﺎي زﯾﺒﺎ و ﻇﺮﯾﻔﯽ در آن وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻧﻘﺎﺷـﯽﻫﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺎﺷﯿﺎﻧﻪ و‬
‫ﻋﺎري از ذوق ﻫﻨﺮي اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺎغ‪ ،‬درﺧﺖﻫﺎي ﻣﯿﻮه ﻓﺮاوان وﺟﻮد دارد؛ وﻟﯽ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪ آن روﻧﻖ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و ﻣﻦ ﺑﻌﺪا در ﻫﻤﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدم؛ ﻣﻨﻈﺮه ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺳـﻨﮓﻓﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ از ﻋﻤﺎرت ﺗﺎ آﺧﺮ دﯾﻮار ﺑﺎغ‪ ،‬اداﻣﻪ دارد و دو ﻃﺮف آن‬
‫را درﺧﺘﺎن ﺳـﺮو ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬در وﺳﻂ ﺧﯿﺎﺑﺎن‪ ،‬ﻧﻬﺮي ﺟﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻮضﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﻣﯽرﯾﺰد و ﭼﻮن ﺷـﯿﺐ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺗﻨﺪي دارد‪ ،‬در‬
‫اﯾﻦ ﺣﻮضﻫﺎ ﻓﻮارهﻫﺎﯾﯽ ﺗﻌﺒﯿﻪ ﮐﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﮐﻪ آب از آﻧﻬﺎ ﺟﻬﺶ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬و ﺑﻪﻋﻼوه از ﮐﻨﺎره ﺣﻮضﻫﺎ ﻧﯿﺰ‪ ،‬داﺋﻤﺎ ﺑﺎ ﺻـﺪاي ﻓﺮحﺑﺨﺸـﯽ‬
‫ﺳﺮازﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﯾﻦﮐﻪ در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ آب ﻧﺎﻫﺎر ﺧﻮردﯾﻢ‪ ،‬ﻋﺎزم ﺣﺮﮐﺖ ﺷﺪﯾﻢ و ﺷﺐ را داﺧﻞ دﻫﯽ در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻـﯽ ﺑﻪ ﺳـﺮ آوردﯾﻢ؛ زﯾﺮا‬
‫در ﮐﺎروانﺳـﺮا ﺑﺮاي ﻣـﺎ ﺟـﺎ وﺟﻮد ﻧـﺪاﺷﺖ و ﻓﻘﻂ ﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ ﺣﯿﻮاﻧﺎت را آﻧﺠﺎ ﭘﻨﺎه دﻫﯿﻢ‪ .‬روز ﭘﻨﺠﻢ ﭘﺲ از ﭘﯿﻤﻮدن ﭼﻬﺎر ﻓﺮﺳـﻨﮓ راه‪،‬‬
‫ﺷﺐ ﺑﻪ دﻫﯽ ﺑﻪ ﻧـﺎم دهآﺑـﺎد رﺳـﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﭼﻨـﺪ رﺷـﺘﻪ آب از آﻧﺠـﺎ ﻣﯽﮔـﺬﺷﺖ و ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي ﻣـﺎﻫﯽ در آﻧﺠـﺎ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻧﺴﺎن‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻮد از آﻧﻬﺎ ﺑﮕﯿﺮد و وﺟﻮد اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﺎﻫﯽ ﺣﻘﯿﻘﺘﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻌﺠﺐ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در آﻧﺠـﺎ ﻧﯿﺰ در ﺧـﺎﻧﻪ ﯾﮑﯽ از اﻋﯿـﺎن ﻣﺤﻠﯽ‪ ،‬ﮐﻪ داراي اﻣﻼـك زﯾﺎدي ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳـﺮ آوردﯾﻢ و او ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﻓﺮاوان ﮐﺮد‪ .‬روز‬
‫ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻓﺮﺳﻨﮓ راه رﻓﺘﯿﻢ و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ در ﺳﻮﻣﯿﻦ ﻓﺮﺳﻨﮓ‬
‫ﮐﺎروانﺳﺮاي ﮐﺎﺷﺎن در زﻣﺎن ﺻﻔﻮﯾﻪ‬
‫راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﺑﻪ آباﻧﺒﺎري رﺳـﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ زﯾﺮ زﻣﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﭘﻠﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي داﺷﺖ‪ .‬ﭼﻮن زﻣﯿﻦﻫﺎي اﻃﺮاف ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﮐﺸﺖ اﺳـﺖ‬
‫و ﭼﺸﻤﻪاي ﻧﯿﺰ در ﻧﺰدﯾﮑﯽﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﯾﻦ آباﻧﺒﺎر را ﺑﺮاي رﻓﺎه ﺣﺎل ﻣﺴﺎﻓﺮان اﯾﺠﺎد ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﻮاﻟﯽ ﻏﺮوب ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪي رﺳﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ‬
‫در ﻣﺤﻠﯽ ﺧﺎﻟﯽ از ﺳـﮑﻨﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬داراي ﺑﺎغ و اﺗﺎقﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد و وﺳﺎﯾﻞ ﻻزم ﺑﻮد و ﻋﺪهاي ﺳـﺮاﯾﺪار‪ ،‬در آن زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴـﺠﺪ در ﻧﺰد اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺤﺘﺮم اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﺻﺎﻟﺢ ﻣﻮﺳـﯽ ﮐﺎﻇﻢ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪ و ﺑﻪ ﻗﺮاري ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺎﻟﺢ‪،‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻮﺳﯽ ﮐﺎﻇﻢ‪ ،‬ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اﺋﻤﻪ ﺷﯿﻌﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در آﻧﺠﺎ ﻣﺪﻓﻮن اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﮔﺬﺷـﺘﻦ از اﯾﻦ ﻣﺴـﺠﺪ ﺑﻪ دﻫﮑﺪهاي ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺰآﺑﺎد‪ ،‬رﺳﯿﺪﯾﻢ و در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻﯽ رﻓﺘﯿﻢ‪ .‬روز ﻫﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ‪،‬‬
‫ﺑﯿﺴـﺖ و ﭘﻨﺠـﻢ ژاﻧـﻮﯾﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﭘﻨــﺞ ﻓﺮﺳــﻨﮓ ﻃﯽ ﻃﺮﯾـﻖ‪ ،‬ﻗﺒـﻞ از ﻏﺮوب آﻓﺘـﺎب ﺑـﻪ ﺷــﻬﺮ ﮐﺎﺷـﺎن رﺳــﯿﺪﯾﻢ و ﺷـﺐ را در ﯾﮏ‬
‫ﮐﺎروانﺳﺮاي زﯾﺒﺎي ﺧﺎرج از ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺷﺎه اﺳﺖ و در ﺟﻮار ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻪ ﮐﺎخ ﺷﺎه وﺻﻞ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮ آوردﯾﻢ‪.‬‬
‫ﮐﺎﺷـﺎن از ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻣﺘﻮﺳـﻂ اﯾﺮان ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻋﻘﯿـﺪه ﻣﻦ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺰرگﺗﺮ و ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖﺗﺮ از ﺷـﻬﺮﻫﺎي آورﺳﺎ و ﮐﺎﭘﻮا در‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﺎﭘﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﻗﺰوﯾﻦ و ﺗﺒﺮﯾﺰ و ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ راه ﻏﺮب و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ راه درﯾﺎي ﺧﺰر‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ راه ﺷﻤﺎل واﻗﻊ‬
‫ﺷـﺪه و ﺑﻪﻋﻼـوه ﻣﺮﮐﺰ ﺑﺰرگ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﻨﺴﻮﺟﺎت اﺑﺮﯾﺸـﻤﯽ اﯾﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ از ﺣﯿﺚ ﮐﺎر و رﻧﮓ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻪﺧﺼﻮص‬
‫ﻣﺤﻤﻞ و اﻃﻠﺲ اﺑﺮﯾﺸـﻤﯽ آﻧﺠﺎ ﺑـﺪ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻃﺮز ﺑﺎﻓﺘﻦ آن را ﺑﻠﺪ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و ﻣﻦ ﻣﻄﻤﺌﻨﻢ ﻫﺮ ﯾﮏ از اﻓﺮاد ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻣﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪،‬‬
‫اﮔﺮ در ﻣﻮرد ﺑﺎﻓﺖ ﭘﺎرﭼﻪ و ﺗﺮﮐﯿﺐ رﻧﮓ ﺻﺎﺣﺐ اﻃﻼع ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﻃﺮف ﺷﺎه ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺳﻄﺢ ﭘﺎرﭼﻪﺑﺎﻓﯽ‬
‫در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﮐﻤـﮏ ﮐﻨـﺪ و ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﺷـﺎه ﺣﺘﯽ ﺗـﺎ وﻧﯿﺰ ﻫﻢ ﺑﻪ دﻧﺒـﺎل ﭼﻨﯿﻦ ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪاﻧﯽ ﻓﺮﺳـﺘﺎده اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﺗـﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺟﺰ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ‬
‫ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﮐﻪ در اﺻﻔﻬﺎن ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺴﯽ از اﻫﻞ اﯾﻦ ﻓﻦ ﺑﻪ اﯾﺮان ﻧﯿﺎﻣﺪه و ﻣﻦ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﺎ ﮐﺎرﻫﺎي اﯾﻦ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ را دﯾﺪهام‪،‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان ﻧﺎﭘﻠﯽ‪ ،‬واﻗﻌﺎ ﻣﺮد ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯽﻣﺎﯾﻪاي اﺳﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺼﺪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮق را ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﻢ ﺗﺎ‬
‫ﻣﻨﻈﺮه ﮐﺎﺷﺎن در ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ و اﮔﺮ در ﻧﺎﭘﻞ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺎن ﯾﻮﻣﯿﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ آورد‪ ،‬ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯾﯿـﺪ در ﺻﻮرت آﻣﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اﻣﺮار ﻣﻌﺎش ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﻣﻦ ﻗﻮل ﻣﯽدﻫﻢ او را ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺷﺎه‬
‫درآورم و ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻣﻘﺘﺼـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﭘﻮﻟﯽ ذﺧﯿﺮه ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺴـﯽ را ﮐﻪ داراي ﺻﺒﺮ و ﺗﺤﻤﻞ زﯾﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮفﻫﺎ‬
‫ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ ،‬ﭼﻮن در ﺳـﺮزﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺶ دﯾﻦ ﻋﯿﺴﻮي ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻓﺮد ﺳﺒﮏﺳـﺮ و ﺳـﻄﺤﯽ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﺧﻮد را ﻓﺮاﻫﻢ‬
‫ﺳﺎزد‪ .‬ﺻـﺤﯿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ در ﻣﻮرد دﯾﻦ ﻫﯿـﭻوﻗﺖ ﻓﺸﺎري ﺑﻪ ﮐﺴـﯽ وارد ﻧﻤﯽآورﻧـﺪ و او را وادار ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺮﺧﻼف آﯾﯿﻦ ﺧﻮد‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﭼﻨﯿﻦ آدم ﺳﺒﮏﺳﺮي ﻫﻤﯿﺸﻪ وﺟﻮدش ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﭘﻮل ﯾﺎ ﺑﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﯾﺎ ﺑﺎ زن و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن او را‬
‫ﻓﺮﯾﺐ داد و اﯾﻤﺎﻧﺶ را ﻣﺘﺰﻟﺰل ﮐﺮد؛ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺑﺮاي ﯾﮏ آدم ﻋﺎﻗﻞ ﺑﺲ اﺳﺖ ﯾﮏ ﻣﺎه در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ درك ﮐﻨﺪ ﻋﯿﺴﻮيﻫﺎ در اﯾﺮان‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺤﺒﺖ ﻣﯽﺑﯿﻨﻨـﺪ و ﺑﻬﺘﺮ از ﺧﻮد ﻣﺴـﻠﻤﺎنﻫﺎ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ دﯾﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮش ﺧﻄﻮر ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ اﮔﺮ ﻗﺒﻼ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﯿﺎﻟﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬از آن ﻣﻨﺼﺮف ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﮐﻪ وارد اﯾﻦ ﻣﺒﺤﺚ ﺷﺪهام‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺟﻮاﻧﯽ ﻣﺎﯾﻞ اﺳﺖ زن ﺑﮕﯿﺮد و در ﺟﺎﯾﯽ ﻣﺴـﺘﻘﺮ ﺷﻮد و ﺑﻪﻃﻮر ﺷـﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺠـﺎرت ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬ﺑﻪ او ﻧﯿﺰ اﻃﻼع ﺑﺪﻫﯿـﺪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ آﯾـﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ از ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪاي ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﺪ در ﺟﻠﻔﺎ ﺑﺮاﯾﺶ ﯾﮏ ﻫﻤﺴـﺮ ﺛﺮوﺗﻤﻨـﺪ و‬
‫زﯾﺒـﺎي ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﭘﯿـﺪا ﮐﻨﻢ و او اﺣﺘﯿﺎﺟﯽ ﻧـﺪارد ﭼﯿﺰ زﯾﺎدي ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮدارد و ﺑﻪ ﺻـﺮف اﯾﻦﮐﻪ ﻓﺮﻧﮕﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷـﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﻋﺎﻗﻞ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺴـﯿﺎري از ﻣﺸـﮑﻼت ﺑﺮاﯾﺶ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد ﺣﻞ ﻣﯽﺷﻮد و ﻗﻮل ﻣﯽدﻫﻢ زﻧﺪﮔﯽ او را در اﯾﻨﺠﺎ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﻢ و اﺳﻢ و رﺳﻤﯽ ﺑﯿﺶ از آﻧﭽﻪ‬
‫در ﺷـﻬﺮ ﺧﻮد داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺮاﯾﺶ ﻓﺮاﻫﻢ ﺳـﺎزم‪ .‬ﻣﻦ اﻋﺘﺮاف ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻣﺎﯾـﻞ ﻫﺴـﺘﻢ ﻣﺮدﻣـﺎﻧﯽ ﭼﻨـﺪ از ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮد را ﮐﻪ داراي ﺧﺼﺎل‬
‫ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ در اﯾﻨﺠـﺎ ﺑﺒﯿﻨﻢ؛ زﯾﺮا ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ ﺗـﺎ ﺑﻪ ﺣـﺎل ﺟﺰ ﻣﺸﺘﯽ ﻣـﺎﺟﺮاﺟﻮ و ﻧﺎﺑﮑـﺎر ﮐﻪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑـﺪون اﺳـﺘﺤﻘﺎق از ﻣﺤﺒﺖﻫـﺎي‬
‫ﺑﯽدرﯾﻎ ﺷﺎه و ﻣﺮدم ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮفﻫﺎ ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻬﺮ ﮐﺎﺷﺎن در ﮐﻨﺎر ﯾﮏ ﺟﻠﮕﻪ وﺳﯿﻊ و ﭘﺎي ﭼﻨﺪ ﺗﭙﻪ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه و ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮم اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺴﺘﺎن در آﻧﺠﺎ ﻋﻤﻼ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﺑﺮﻋﮑﺲ‬
‫ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎﻧﺶ ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎﺳﺖ و ﻓﻘﻂ وﺟﻮد ﻣﯿﻮهﻫﺎي ﻓﺮاوان‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص اﻧﺎر‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺮدم ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﻫﻮا را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از ﻟﺤﺎظ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤـﺎن ﭼﯿﺰ ﺟـﺎﻟﺒﯽ در اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﯽﺧﻮرد‪ ،‬ﺟﺰ اﯾﻦﮐﻪ ﮐﺎروانﺳـﺮاﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي ﺑﺮ ﺳـﺮ راه ﮐﺎروانﻫﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه و ﭼﻨﺪ‬
‫ﺣﻤـﺎم ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻧﯿﺰ در آﻧﺠﺎ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺧﺎرج از ﺷـﻬﺮ‪ ،‬ﺷﺎه داراي ﺧﺎﻧﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن‪ ،‬ﻣﯿـﺪان‬
‫ﺑﺰرگ ﯾﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻃﻮﯾﻞ و‬
‫ﻋﺮﯾﻀـﯽ ﻗﺮار دارد ﮐﻪ ﺗﺎ دروازه ﺷـﻬﺮ اداﻣﻪ ﭘﯿـﺪا ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬در داﺧﻞ ﺷـﻬﺮ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﺳـﻘﻒ ﺑﺎزار ﭘﻮﺷـﯿﺪه اﺳﺖ و در دو ﻃﺮف آن‪،‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎي ﻧﺴـﺒﺘﺎ ﺧﻮﺑﯽ وﺟﻮد دارد‪ .‬در وﺳـﻂ ﺑـﺎزار‪ ،‬ﭼﻬـﺎر ﺳﻮق زﯾﺒﺎﯾﯽ واﻗﻊ ﺷـﺪه ﮐﻪ دﯾﻮارﻫﺎي اﻃﺮاف آن ﻧﻮ و ﺳـﻔﯿﺪ و ﺗﻤﯿﺰ و‬
‫داراي ﭘﻨﺠﺮهﻫﺎ و اﯾﻮانﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﺑﻪ ﺟﺰ اﯾﻦ‪ ،‬ﭼﯿﺰ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ دﯾﮕﺮي ﻧﺪﯾﺪم‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺟـﺎ ﻃـﺎﻟﺐ آﺷـﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺎﺳﻮاد و ﺗﺤﺼـﯿﻞﮐﺮده ﻫﺴـﺘﻢ‪ ،‬در ﮐﺎﺷﺎن ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﺮد ﯾﻬﻮدي از اﻫﺎﻟﯽ ﺷـﯿﺮاز ﮐﻪ اﺻﻞ او از‬
‫ﻓﻠﺴـﻄﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬آﺷـﻨﺎ ﺷﺪم‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻼﻣﺴﯿﺢ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻣﻼ ﯾﻌﻨﯽ آدم ﺑﺎﺳﻮاد ﯾﺎ اﻫﻞ ﻗﻠﻢ؛ وﻟﯽ ﻧﺎم ﻣﺴﯿﺢ زﯾﺎد ﻫﻢ ﻣﻨﺎﺳﺐ آن ﻧﺒﻮد؛ زﯾﺮا‬
‫ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎي ﻣﺬﻫﺐ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺴـﯿﺢ واﻗﻌﯽ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮد از ﻃﺮف ﺷﺎه ﺑﻪ ﮐﺎﺷﺎن اﻋﺰام ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻃﺒﺎﺑﺖ ﺑﭙﺮدازد و‬
‫در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﯿﻤﺎران را ﺑﻪﻃﻮر دﺳـﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻃﺒﯿﺐ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﺑﺴﯿﺎر از داﻧﺶﻫﺎي ﺑﺸﺮي در‬
‫آﻧﺠـﺎ ﺷـﻬﺮت ﻓﺮاوان داﺷﺖ‪ .‬اﮔﺮ وﺿﻊ ﻣﺰاﺟﯽ ﻣﺮﯾﺾ اﺟـﺎزه ﻧﻤﯽداد در ﻣﺤﮑﻤﻪ اﯾﻦ ﻃـﺒﯿﺐ ﺣﻀﻮر ﺑﻪ ﻫﻢ رﺳﺎﻧـﺪ‪ ،‬ﯾـﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﺴـﺘﺨﺪم‬
‫ﻧﺎدان ﯾﺎ ﺷـﺨﺺ دﯾﮕﺮي اﺣﻮال ﺑﯿﻤﺎر را ﮔﺰارش ﻣﯽداد و او ﻧﯿﺰ ﺑﺪون دﯾﺪن ادرار ﯾﺎ ﻟﻤﺲ ﮐﺮدن ﻧﺒﺾ ﻣﺮﯾﺾ ﻓﻮرا ﻧﺴﺨﻪاي ﻣﯽﻧﻮﺷﺖ‬
‫ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﯿﻤﺎر ﻣﺎﻧﻨﺪ آﯾﺎت اﻟﻬﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺧﻮاﻫـﺎن ﻣﻼﻗـﺎت اﯾﻦ ﻣﺮد ﺷـﺪم و ﭘﺲ از ﭼﻨـﺪ ﺟﻠﺴﻪ ﻣـﺬاﮐﺮه ﺑـﺎ او‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ از ﻃﺐ اﻃﻼـﻋﯽ ﻧـﺪارم‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدم از ﻋﻠﻮم دﯾﮕﺮ‪،‬‬
‫ﺑﻪﺧﺼﻮص از ﻋﻠﻢ ﺗﺎرﯾـﺦ‪ ،‬ﺑﻬﺮهاي ﻧﺪارد‪ .‬وي ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﻗﻠﯿﻞ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺟﺰء آﻧﻬﺎ ﺗﻌﺪادي اﻧﺠﯿﻞ ﺑﻪ زﺑﺎنﻫﺎي ﯾﻬﻮدي‬
‫و ﻻـﺗﯿﻦ ﺑﻮد و ﻓﻘـﻂ ﮐﺘـﺎب ﺧﻮﺑﯽ از اﺑﻮ ﻋﻠﯽ ﺳـﯿﻨﺎ ﺑﻪ زﺑـﺎن ﻋﺮﺑﯽ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﻮدم ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﻣﯿﻞ آن را ﺑﺨﺮم؛ وﻟﯽ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮوش آن ﻧﺸـﺪ‪ .‬وي ﺑﻪ ﻣﻦ دو ﮔﻮﯾﭽﻪ ﻧﯿﺰ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ در داﺧﻞ ﺟﻌﺒﻪاي در ﭘﻨﺒﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺖ در داﺧﻞ اﯾﻦ ﮔﻮﯾﭽﻪﻫﺎ‬
‫ﺟﯿﻮه ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻓﻘﻂ او اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺮار آن را ﻣﯽداﻧﺪ و اﮔﺮ ﻣﻦ ﻃﺮز ﻋﻤﻞ آﯾﯿﻨﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ را ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﯿﺎن ﺳﺎزم‪ ،‬او ﻧﯿﺰ ﻣﺘﻘﺎﺑﻼ رﻣﺰ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدن ﺟﯿﻮه را ﺑﺮاﯾﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد ﺗﻮﺟﻪ زﯾـﺎدي ﻧﮑﺮدم‪ ،‬زﯾﺮا اوﻻـ ﺷـﯿﻤﯽ رﺷـﺘﻪ ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ و ﻋﻼـﻗﻪاي ﺑﻪ آن ﻧـﺪارم‪ ،‬و ﺑﻪﻋﻼـوه ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدم ﯾﮏ ﻧﻔﺮ‬
‫ﯾﻬﻮدي‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺑـﺎ اﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺎﭼﯿﺰ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺪ رﻣﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﯿﺎﻣﻮزد و ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺮﺳﻮم اﯾﻦ ﻗﻮم اﺳﺖ از‬
‫اﯾﻦ ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد ﻧﻈﺮ ﺧﺎﺻـﯽ دارد ﮐﻪ ﮐﻨﻪ آن ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل دوﺳﺘﯽ ﮐﺎﻣﻠﯽ ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﺑﺮﻗﺮار ﺷـﺪ و ﻫﺮ دو اﻇﻬﺎر اﻣﯿـﺪواري‬
‫ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺨﺖ ﯾـﺎري ﮐﺮد در آن ﺷـﻬﺮ و ﯾﺎ ﺟﺎي دﯾﮕﺮي دوﺑﺎره ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ را ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬درﺑﺎره ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻔﺼـﻞ‬
‫ﻣﺬاﮐﺮه ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ در ﮐﺎﺷـﺎن ﺑﻮدم اﺗﻔـﺎق ﻧـﺎﮔﻮاري ﻧﯿﺰ ﺑﺮاﯾﻢ روي داد ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﻪ ﺧﻮﺷـﯽ ﺧﺘﻢ ﺷـﺪ ﻧﻤﯽﺗﻮان آن را ﺣﻤـﻞ ﺑﺮ ﺑﺨﺖ ﻧﺎﻣﺴـﺎﻋﺪ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ﺧـﺎﻧﻢ ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﭘـﺎرﭼﻪ و ﺳﺎﯾﺮ ﻟﻮازم زﻧﺎﻧﻪاي را ﮐﻪ در ﺑﺎزار ﺑﺰازﻫﺎ ﻣﯽﻓﺮوﺧﺘﻨـﺪ ﺧﺮﯾـﺪاري ﮐﻨـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن ﻃﺒﻖ رﺳﻮم‬
‫ﻣﺤﻞ‪ ،‬زﻧﺎن ﻣﺘﺸﺨﺺ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم آﻧﺎن را ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ ﻫﻨﮕﺎم روز در ﺷﻬﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ در ﺷﺐ ﺑﺎزار ﺑﺰازﻫﺎ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻪﻃﻮر ﻧﺎﺷﻨﺎس و ﺑﺎ ﻟﺒﺎس زﻧﺎن ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮود و ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﺘﺨﺪﻣﺎن زن را ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه ﺑﺮد و ﺑﻪﻋﻼوه ﷲ‬
‫و دو ﻧـﻮﮐﺮ ﻧﯿﺰ از دور ﻣﺮاﻗـﺐ او ﺑﻮدﻧــﺪ‪ .‬در داﺧـﻞ ﺑـﺎزار‪ ،‬ﻣﻮﻗـﻊ ﻋﺒـﻮر از ﻣﺤـﻞ ﭘﺮﺟﻤﻌﯿـﺘﯽ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از اراذل ﮐـﻪ او را از روي ﻟﺒﺎﺳــﺶ‬
‫ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎر ﺑﯽﻣﻘﺪاري اﻧﮕﺎﺷـﺘﻪ ﺑﻮد آزارش داد و دﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺎزوﯾﺶ زد‪ .‬ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده ﺑﻮد ﺑﺎ ﻟﺒﺎﺳـﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻦ دارد ﺑﺎﯾﺪ‬
‫در اﻧﺘﻈﺎر ﭼﻨﯿﻦ وﻗﺎﯾﻌﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺧﺸـﻤﮕﯿﻦ ﺷـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑـﺪون اﯾﻦﮐﻪ ﺣﺮﻓﯽ ﺑﺰﻧﺪ و ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺎ اﺷﺎره ﺳـﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺧﻮد ﺟﺮﯾﺎن را‬
‫ﻓﻬﻤﺎﻧـﺪ و ﻣﺮد را ﮐﻪ داﺷﺖ در اﻧﺒﻮه ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮔﻢ ﻣﯽﺷـﺪ ﻧﺸـﺎن داد‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻣﻼزﻣـﺎن اﺷﺎره او را درك ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺸﺖ و دو‬
‫ﺳﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺮد ﻣﺰاﺣﻢ ﻧﻮاﺧﺖ‪ .‬در اﺛﺮ اﯾﻦ اﺗﻔﺎق‪ ،‬ﭼﻨـﺪ ﻧﻔﺮي ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ واﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از داﻣﺎدﻫﺎي ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﻫﺴـﺘﻨﺪ و‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺣﺘﺮام ﻣﺄﻣﻮران ﺟﺴﻮر ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آن ﻣﺮد ﺷـﺘﺎﻓﺘﻨﺪ و ﭼﻮن ﻫﻤﮕﯽ اﺳـﻠﺤﻪ داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻮﮐﺮان ﻣﺎ ﻧﯿﺰ دﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫اﺳـﻠﺤﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻧﺰاﻋﯽ درﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﯾﮑﯽ از ﺟﺴﻮرﺗﺮﯾﻦ و ﻓﺤﺎشﺗﺮﯾﻦ آن اﻓﺮاد‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﺎﻧﻪ ﺷـﮑﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻌﺶ ﺑﺮوي زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎد‬
‫و دو ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﺠﺮوح ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﻫﺮ ﮐﺪام ﺑﻪ ﺳﻬﻢ ﺧﻮد از ﻣﻼزﻣﺎن ﻣﺎ ﮐﺘﮏ ﺧﻮردﻧﺪ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﺻﺪﻣﻪاي ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻣﻦ وارد ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦﮐﻪ ﻣﻦ از ﺟﺮﯾـﺎن اﻃﻼـع ﯾـﺎﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﺷـﺮﮐﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑﻪ ﺳـﺮاغ داروﻏﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺷـﻬﺮ‪ ،‬رﻓﺘﻢ و‬
‫ﺟﺮﯾـﺎن را ﺑﺮاﯾﺶ ﺷـﺮح دادم و اﺿـﺎﻓﻪ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺑﺮاي دادﺧﻮاﻫﯽ و درﺧﻮاﺳﺖ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﺧﻄﺎﮐـﺎران ﻧﯿﺎﻣـﺪهام‪ ،‬زﯾﺮا ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎران ﻣﻦ ﺑﻪ ﺣﺪ‬
‫ﮐﺎﻓﯽ آﻧﻬﺎ را ﮔﻮﺷـﻤﺎﻟﯽ دادهاﻧـﺪ‪ ،‬و ﻗﺼـﺪ ﻣﻦ ﻓﻘﻂ روﺷﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﻣﺎ ﻣﺴـﺒﺐ اﯾﻦ ﻧﺰاع ﻧﺒﻮدهاﯾﻢ و ﻫﺮﮔﺰ در ﯾﮏ‬
‫ﮐﺸﻮر ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﺤﺒﺖ و رأﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻮﺟﺒﺎت زﺣﻤﺖ ﮐﺴﯽ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫داروﻏﻪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼـ از ﺟﺮﯾـﺎن اﻃﻼـع داﺷﺖ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮐﻤﺎل ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ را روا داﺷﺖ و ﺑﺎ ﺳـﺨﻨﺎن ﻣﻼﻃﻔﺖآﻣﯿﺰ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫اﺗﻔـﺎق ﻧـﺎﮔﻮار را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﻢ‪ .‬وي اﻇﻬـﺎر داﺷﺖ اﮔﺮ ﻗﺒﻼـ از ورود ﺧﻮد او را ﻣﻄﻠﻊ ﮐﺮده ﺑﻮدم‪ ،‬آنﻃﻮر ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ ﺷﺄن ﻣﺎ ﺑﻮد‪ ،‬از ﻣﺎ‬
‫ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﻣﯽﮐﺮد و ﻫﺮﮔﺰ ﮔﺮﻓﺘﺎر اﯾﻦ ﻧﺎراﺣﺘﯽﻫﺎ ﻧﻤﯽﺷﺪﯾﻢ و ﺑﻌﺪا ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺪﻋﯿﺎن ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﻦ ﺑﻪ ﻧﺰد داروﻏﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ‬
‫ﺟﺮﯾﺎن را ﮔﺰارش دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﺘﺎب و ﺧﻄﺎب ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎ اراذﻟﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ و ﭼﻮن دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ رﻓﺘﺎرﺗﺎن را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن را ﺑﻪ‬
‫ﻋﺮض ﺷﺎه رﺳﺎﻧﯿﺪهام‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦﻫﺎ ﻣﯿﻬﻤﺎن ﺷﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺑﻘﯿﻪ ﺷﻤﺎ را ﻫﻢ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮﻧﺘﺎن ﺑﺮ ﻋﻬﺪه‬
‫ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﻮد‪ .‬در آﺧﺮ ﻣﻼﻗﺎت از او ﺧﻮاﻫﺶ ﮐﺮدم از ﮔﻨﺎه ﺧﻄﺎﮐﺎران درﮔﺬرد و او ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ و ﺳـﺨﻨﺎن ﻣﻼﻃﻔﺖآﻣﯿﺰ ﻣﺮا رواﻧﻪ‬
‫ﺳـﺎﺧﺖ و ﻣﻦ از ﭼﻨـﺪ ﺟﻬﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺷـﺪم؛ زﯾﺮا اوﻻ ﻣﺎﺟﺮا ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺎ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﭘﯿـﺪا ﮐﺮد و ﺑﺮ آﺑﺮو و ﺷـﻬﺮﺗﻤﺎن اﻓﺰوده ﺷـﺪ و از‬
‫ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﻼـﺣﻈﻪ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﺎﻧﯽ از ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﻣﻨﺎزﻋﻪ و ﺟﻨﺠﺎل ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺗﺮس و ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻧﺸـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آراﻣﺶ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﻌﻨﯽ ﺣﻔﻆ ﮐﺮد و ﮔﻮﯾﯽ اﺻﻼ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﻧﯿﻔﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﺮﯾﺪ ﺑﻘﯿﻪ ﻟﻮازم ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﻪ راه ﺧﻮد اداﻣﻪ داد‪.‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ درﺑـﺎره ﭘﺎرﭼﻪﺑـﺎﻓﯽ ﮐﺎﺷـﺎن ﺻـﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮدم‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدم ﯾـﺎدآوري ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺳﻪ ﭼﯿﺰ را در اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺑﻬﺘﺮ از اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺗﻬﯿﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ آن در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻧﺪﯾﺪهام‪ .‬ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺷﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ از ﭘﺎرﭼﻪ ﭘﻬﻦ و ﺑﻠﻨﺪي ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﻣﺮدان آن را‬
‫ﺗـﺎب ﻣﯽدﻫﻨـﺪ و ﺑﻪ دور ﮐﻤﺮ ﻣﯽﺑﻨﺪﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘـﺎرﭼﻪ راهراه اﺳﺖ و اﺣﯿﺎﻧﺎ در ﺗﺎر و ﭘﻮد آن‪ ،‬ﻃﻼ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ و داراي ﺷـﺮاﺑﻪﻫﺎي زﯾﺒﺎﯾﯽ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺗﻨـﺎوب و ﺗﻨـﺎﺳﺐ ﺑﻌﻀـﯽ از ﻧﻘـﺎط ﭘـﺎرﭼﻪ ﻣﻀـﺎﻋﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭘﺎرﭼﻪ را ﺑﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﮐﻨﯿﻢ‪،‬‬
‫ﻣﻼـﺣﻈﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﯾـﮏ ﻗﻄﻌﻪ آن ﯾـﮏ ﻻـ دارد و ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻌـﺪ دوﻻـ و ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘـﺎرﭼﻪ دوﻻـ ﻣﯽﺷـﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﮐـﺪام از ﻻﯾﻪﻫـﺎي آن رﻧﮓ‬
‫ﺑﻪﺧﺼﻮص دارد و ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺷﺒﯿﻪ ﻧﯿﺴﺖ ‪...‬‬
‫ﺷﯽء دوم‪ ،‬ﭘـﺎرﭼﻪاي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﯿﻠﮏ ﮐﻪ داراي دو رو اﺳﺖ و رﻧﮕﯽ ﻣﺨﺼﻮص دارد و اﺷـﻌﺎر اﯾﺮاﻧﯽ و ﻧﻘﺶ زن و ﻣﺮد در روي آن‬
‫ﺑـﺎﻓﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ و واﻗﻌـﺎ ﭼﯿﺰي زﯾﺒـﺎﺗﺮ از آن ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻣﺠﺴﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺷـﯽء ﭘﺎرﭼﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ زرﺑﻔﺖ ﯾﺎ ﻣﯿﻠﮏ زرﺑﻔﺖ ﺧﻮاﻧـﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﻔﺎوﺗﺶ ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ﻗﺒﻠﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﻠﮏ ﻓﻘﻂ از اﺑﺮﯾﺸﻢ درﺳﺖ ﺷـﺪه‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﺗﺎر و ﭘﻮد اﯾﻦ ﭘﺎرﭼﻪ‪ ،‬ﻃﻼ ﯾﺎ ﻧﻘﺮه و‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ ﻫﺮ دو ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎ در اﯾﺮان ﻣﻨﺤﺼﺮا از ﻃﺮف زﻧﺎن ﻣﺼﺮف ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﻟﺒﺎس ﻣﺮدان ﻓﻘﻂ از ﻗﻤﺎش ﻧﺨﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ رﻧـﮓ ﻣﺨﺼـﻮص ﺑﺮاﻗﯽ دارد و ﻫﺮ روز آن را ﺑﺎﯾـﺪ ﻋـﻮض ﮐﻨﻨـﺪ و ﭼﻮن ﺟﻨﺴـﺶ ﺧﻮب ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ آن را ﻓﻘـﻂ ﺑﯿﻦ‬
‫ﭼﻬﺎر ﺗﺎ ﺷﺶ ﺑﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮان ﭘﻮﺷـﯿﺪ و ﺑﻌﺪا آن را ﺑﻪ ﻣﺴـﺘﺨﺪﻣﺎن ﻣﯽﺑﺨﺸﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻧﺤﻮ ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﻟﺒﺎس ﻣﺮدان ﻧﺨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻌﻮﯾﺾ داﺋﻤﯽ‬
‫آن‪ ،‬ﻗﯿﻤﺘﺶ ﮐﻤﺘﺮ از اﺑﺮﯾﺸـﻤﯽ درﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻟﺒﺎس را ﺷﺎه ﻓﻌﻠﯽ ﻣﺮﺳﻮم ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻋﻠﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ او ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ اﺑﺮﯾﺸﻢ در‬
‫ﻣﻤﻠﮑﺖ زﯾﺎد ﻣﺼﺮف ﻧﺸﻮد و اﯾﻦ ﻣﺘﺎع ﮐﻪ ﭘﻮل ﻓﺮاواﻧﯽ ﻋﺎﯾﺪ ﺧﺰاﻧﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺻﺎدر ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺟﻨﺲ ﻗﻤﺎشﻫـﺎ از ﮐﺘـﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻨﺠﺎ ﭘﯿـﺪا ﻧﻤﯽﺷﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﭘﻨﺒﻪاي اﺳﺖ و ﻏﺎﻟﺒﺎ از ﻫﻨـﺪ ﻣﯽآﯾـﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﻧﯿﺰ از ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎﯾﯽ‬
‫اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در آن ﻧـﺦ و اﺑﺮﯾﺸﻢ ﻫﺮ دو ﺑﻪ ﮐـﺎر رﻓﺘﻪ و ﺑﺎﻓﺖ آن ﺷـﻄﺮﻧﺠﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي ﻟﻄﯿﻒ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ‬
‫ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﮐﺎﻣﻞ را ﻣﯽﺗﻮان در ﮐﻒ دﺳﺖ ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮد و ﺑﻪﻋﻼوه ﺑﺮاي زﻣﺴـﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﭘﻨﺒﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮم اﺳﺖ و‬
‫اﺣﺘﯿﺎﺟﯽ ﺑﻪ ﮔﺮم ﮐﺮدن ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﻧﯿﺴﺖ و در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻨﮑﯽ ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﯽﺷﻮد؛ وﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺗﻔﺎﺻﯿﻞ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﻨﮑﯽ آن‬
‫ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﮐﺘﺎﻧﯽ ﺧﻮدﻣﺎن در اروﭘﺎ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻓﺎﻗﺪ آن ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺣﺴﺮت ﻣﯽﺧﻮرم‪ .‬ﺿﻤﻨﺎ در اﯾﻨﺠﺎ از ﻧﺦ ﭘﻨﺒﻪاي ﻇﺮﯾﻒ و اﺑﺮﯾﺸﻢ‬
‫ﭘﺎرﭼﻪاي ﻣﯽﺑﺎﻓﻨـﺪ ﮐﻪ ﺷﺒﯿﻪ اﻃﻠﺲ اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﻣﻨﻈﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از آن اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺣﺘﯽ از اﯾﻦ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺎﻻﭘﻮش ﻫﻢ ﻣﯽدوزﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﻮداﮔﺮان و اﺻـﻨﺎف آن را ﺑﻪ ﺗﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و از رﻧـﮓ ﺑﺮاق آن ﻣﺸـﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و ﻧﺠﯿﺐزادﮔﺎن ﮐﻤﺘﺮ از آن اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﺣﺎﻻـ ﮐﻪ وارد اﯾﻦ ﻣﺒﺤﺚ ﺷـﺪهام‪ ،‬اﺟـﺎزه ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑﻪ ﺗﺸـﺮﯾﺢ وﺿﻊ اﻟﺒﺴﻪ ﺑﭙﺮدازم‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ دﯾﮕﺮ ﻧﻘـﺎش ﺑـﺎ ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮ آﻧﻬـﺎ را ﺑﮑﺸـﺪ ﺗـﺎ ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎ ﺑﻔﺮﺳـﺘﻢ‪ .‬ﻟﺒﺎس اﯾﺮاﻧﯽﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ اﺧﺘﻼف دارد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺎدهﺗﺮ و ﯾﻘﻪ آن ﮔﺸﻮدهﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻠﯿﻘﻪ ﮐﻪ‬
‫ﻓﻘﻂ زﻣﺴـﺘﺎن آن را ﺑﺮ روي ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﻣﯽﭘﻮﺷﻨﺪ و ﭼﻮن ﮐﻮﺗﺎه اﺳﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻ دﯾﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ از ﻧﺦ ﭘﻨﺒﻪاي ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﻏﺎﻟﺒﺎ رﻧﮕﯿﻦ‬
‫و داراي ﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎر ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ و از داﺧﻞ ﻫﻢ ﻣﺨﺘﺼﺮي آن را ﭘﻨﺒﻪدوزي ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻻﭘﻮش ﻟﺒﺎس ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺑﻠﻨﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن زﯾﺮ آن ﺟﻠﯿﻘﻪ ﺑﻪ ﺗﻦ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻي اﯾﻦ ﻟﺒﺎس ﭼﺴﺒﺎن و ﮐﻤﺮ آن ﺗﻨﮓ اﺳﺖ و‬
‫دو ﯾﻘﻪ آن روي ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻟﺒﻪ ﭼﭗ ﻟﺒـﺎس روي ﻟﺒﻪ راﺳﺖ واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮد و در ﭼﻬـﺎر ﻣﺤـﻞ ﺑﺎ ﺑﻨـﺪ ﮔﺮه ﻣﯽﺧﻮرد‪ .‬آﺳﺘﯿﻦ‬
‫ﻟﺒﺎس ﺑﺎرﯾﮏ و ﺑﻠﻨﺪ و ﻣﭻ آن ﭼﯿﻦدار و ﻓﺎﻗﺪ دﮔﻤﻪ و ﺳـﺮآﺳﺘﯿﻦ و ﺷـﮑﺎف اﺳﺖ‪ .‬از ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺎﻻﭘﻮش ﻓﺮاخ ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﺎ وﺳﻂ‬
‫ﺳﺎق ﭘﺎ اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﭘﻨﺒﻪدوزي داﺧﻞ آن ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﺻﺎف ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻨﺲ اﯾﻦ ﻟﺒﺎس از ﻧﻮع ﻗﻤﺎش ﻫﻨﺪي اﺳﺖ و ﯾﮏ رﻧﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ در آن ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﻤﯽرود؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻏﯿﺮﻋﺎدي و زﻧﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﻃﺮف ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ و ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻧﻮ اﺳﺖ ﺑﻪ اﻃﻠﺲ‬
‫ﻟﺒﺎس اﯾﺮاﻧﯿﺎن در زﻣﺎن ﺻﻔﻮﯾﻪ‬
‫ﺷﺒﺎﻫﺖ دارد و ﻣﯽدرﺧﺸﺪ‪ .‬ﻟﺒﺎس داراي دو ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ دو در زﯾﺮ ﺷـﮑﻢ و ﺧﯿﻠﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ از ﺟﻨﺲ‬
‫اﺑﺮﯾﺸﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒـﺎ ﻃﻼـ در آن ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ و ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﻋﺎﻟﯽ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا در اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻤﺮﺑﻨـﺪ و ﻋﻤﺎﻣﻪ ﮐﻤﺎل دﻗﺖ ﻣﯽﺷﻮد و ﺳـﻌﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ آﻧﻬﺎ را زود ﺑﻪ زود ﻋﻮض ﮐﻨﻨﺪ و ﻫﺮﭼﻪ اﯾﻦ دو ﻣﺘﻨﻮعﺗﺮ و ﭘﺮﺗﺠﻤﻞﺗﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺷﺄن دارﻧﺪه ﻟﺒﺎس اﻓﺰوده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ‬
‫وﺟﻪ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻣﯿﺎن اﻓﺮاد‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﻫﻢ ﻋﻤﺎﻣﻪ و ﺷﺎل ﮐﻤﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ دﯾﮕﺮ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ اﺳﺖ و ﺑﺎﻻي آن دﯾﮕﺮي ﺑﺴـﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪﻋﻼوه ﺳﺎدهﺗﺮ ﺑﻮده و ﻓﻘﻂ داراي ﯾﮏ رﻧﮓ اﺳﺖ و ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺣﺘﯽ از‬
‫اﺑﺮﯾﺸﻢ ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺴﺖ و از ﭘﻨﺒﻪ ﯾﺎ ﭘﺸﻢ ﺷﺘﺮ ﮐﻪ ﮔﺎهﮔﺎه ﻗﯿﻤﺖ آن ﮐﻢﺗﺮ از اﺑﺮﯾﺸﻢ ﻧﯿﺴﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻦﭘﻮش زﻣﺴـﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ روي ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﻟﺒﺎسﻫﺎ ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد آﻧﻘـﺪر ﺑﻠﻨـﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺰاﺣﻤﺖ اﺳﺐﺳﻮاران و ﺳـﺮﺑﺎزان را ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﯿﺎورد و در ﻣﻮﻗﻊ ﺳﻮاري ﻓﻘﻂ ﺗﺎ روي زﯾﻦ‬
‫اﺳﺐ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﻟﺒﺎس ﻣﺮدم ﻃﺒﻘﺎت ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل از زاﻧﻮ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ ﻧﻤﯽآﯾﺪ ﺟﻨﺲ آن ﻧﺨﯽ و رﻧﮕﺶ ﻏﯿﺮﻋﺎدي اﺳﺖ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ اﻟﺒﺴﻪ ﻓﺮق دارد و ﺑﺎ ﻗﯿﻄﺎن و ﻧﻮار اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ رﻧﮕﯽ ﺗﺰﯾﯿﻦ ﺷﺪه و ﺑﻨﺪ آن را در ﮐﻨﺎر ﺑﺪن ﮔﺮه ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪﻃﻮر آزاد‬
‫ﺑﺮ ﺗﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ﺧﻮشﻧﻤﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻮاﻗﻊ ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎﺗﯽ ﺗﻦﭘﻮش روﯾﯽ ﺑﻌﻀـﯽﻫﺎ اﺑﺮﯾﺸـﻤﯽ و ﻃﻼـﯾﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺴـﯿﺎر ﻧـﺎدر اﺗﻔـﺎق ﻣﯽاﻓﺘـﺪ‪ .‬آﺳﺘﺮ اﯾﻦ ﻟﺒﺎس ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﭘﻮﺳﺖﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﻔﯿﺪ و ﺳﯿﺎه و ﻗﻬﻮهاي از ﺑﺮهﻫﺎي ﺧﺮاﺳﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﺸﻢ آﻧﻬﺎ ﺑﻠﻨﺪ و زﯾﺒﺎ و ﻧﺮم و ﻇﺮﯾﻒ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎ وﺟﻮد‬
‫ﻣﺮﻏﻮﺑﯿﺖ ﺟﻨﺲ در اﯾﻦ ﻃﺮفﻫـﺎ زﯾـﺎد ﮔﺮان ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺟﻮراب از ﻧـﺦ ﻇﺮﯾﻔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣـﺎ ﺑﻪ آن ﻧـﺦ ﭘﺎرﯾﺴـﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ و رﻧﮓﻫﺎي آن‬
‫ﻣﺘﻨـﻮع اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻨﻈـﻮرم ﺟـﻮراب ﻣﺮدان اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا زﻧـﺎن ﺟﻮراب ﻣﺨﻤﻠﯽ ﯾـﺎ زرﺑﻔﺖ و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺳـﻠﯿﻘﻪ آﻧﻬـﺎ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﻣﯽﭘﻮﺷـﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻟﺒﺎسﻫـﺎ ﻫﻤﻪ از رﻧﮓﻫـﺎي ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ .‬اﯾﺮاﻧﯿـﺎن ﺑﻪ اﻧـﺪازه ﻣـﺎ در ﻫﻢآﻫﻨﮕﯽ رﻧﮓﻫﺎ دﻗﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨـﺪ و‬
‫ﺑﻪﻋﻼوه ﻣﺮدم دوﺳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ رﻧﮓﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ و ﻋﺎدي از ﻗﺒﯿﻞ ﻓﯿﺮوزهاي و ﺳﺒﺰ و ﻏﯿﺮه ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮﻧﺪ و ﺗﻌﻤﺪ دارﻧﺪ رﻧﮓﻫﺎﯾﯽ ﻧﺎﻣﺄﻧﻮس‬
‫از ﻗﺒﯿﻞ آﺑﯽ ﺗﯿﺮه و ﺑﺮﻧﺰ و ﻗﺮﻣﺰ ﺗﻨﺪ و زﯾﺘﻮﻧﯽ و ﻏﯿﺮه اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﯿـﺎن ﺳـﺎﯾﺮ رﻧﮓﻫﺎ ﺻﻮرﺗﯽ ﭘﺮرﻧﮓ ﮐﻪ ﺑﻪ آن آل ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ ،‬و در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن رﻧﮓﻫﺎي ﻗﺮﻣﺰ و ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﺎ ﺟﻠﻮه ﺧﻮد را از دﺳـﺖ‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮشآﯾﻨﺪ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ اﯾﻦ رﻧﮓ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺷﺒﯿﻪ زﻏﺎل اﻓﺮوﺧﺘﻪ و ﯾﺎ ﮔﻞ اﻧﺎر اﺳﺖ‪ .‬از‬
‫رﻧﮓﻫﺎي ﺗﯿﺮه‪ ،‬رﻧﮓ ﺳﺒﺰ ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوزه در ﻣﺸﺮقزﻣﯿﻦ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود و در اﺛﺮ‬
‫ﻟﺒﺎس زﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ در زﻣﺎن ﺻﻔﻮﯾﻪ‬
‫ﺷﺒﺎﻫﺖ آن ﺑﻪ رﻧﮓ ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ روﻏﻦ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮐﻪ در ﺣﻮاﻟﯽ ﺑﺎﮐﻮ از زﻣﯿﻦ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آن ﻧﻔﺘﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﺎﮐﻮ ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ در ﻗﻔﻘﺎز‪ ،‬ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر درﯾﺎﭼﻪ ﺧﺰر واﻗﻊ ﺷﺪه و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﯾﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻔﺖ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺮاي ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺼﺮف ﻣﯽﺷﻮد و‬
‫ﻗﯿﻤﺖ آن ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﻘـﺪار آن ﺑﻪ ﻗـﺪري زﯾـﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ از اﯾﻦ راه ﭘﻮل ﻫﻨﮕﻔﺘﯽ ﻋﺎﯾـﺪ ﺧﺰاﻧﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻧﻔﺖ‬
‫داراي ﺧﻮاص ﻃﺒﯽ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻣـﺎدهاي ﮐﻪ ﻣـﺎ ﺑﻪ آن ﻧﻔﺘﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ و اﻃﺒﺎء و ﺗﺎرﯾـﺦﻧﻮﯾﺴﺎن ﻗـﺪﯾﻢ از آن ﻧﺎم ﺑﺮدهاﻧـﺪ و در‬
‫ﺑﺎﻻـي ﺧﻠﯿـﺞ ﻓـﺎرس و ﺑﺎﺑﻞ ﻧﯿﺰ از زﻣﯿﻦ ﻣﯽﺟﻮﺷـﺪ و ﺣﺘﯽ داﻧﯿﻞ ﻧﯿﺰ از آن ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻔﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﺮﻋﮑﺲ آﻧﭽﻪ ﭘﻠﯿﻨﯿﻮ‬
‫ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﻧﺪﯾﺪهام از دور آﺗﺶ ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺷﻤﺸـﯿﺮ در اﯾﺮان ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻟﺒﻪ ﺑﺮﻧﺪه دارد و ﺣﺘﯽ ﺑﯿﺶ از ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺗﺮكﻫﺎ ﻣﻮرب اﺳﺖ و ﻃﻮري ﺑﻪ ﮐﻤﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﻤﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ‬
‫آن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽرود و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻟﺒﻪ ﺑﺮﻧﺪه آن ﮐﻪ ﺳـﺒﮏﺗﺮ اﺳﺖ رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﯽاﯾﺴـﺘﺪ و ﭼﻮن ﻗﻮس ﺷﻤﺸـﯿﺮ در ﮐﻨﺎر‬
‫آن واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮد و در ﻣﻮﻗﻊ ﺳﻮاري ﺑﺮ روي زﯾﻦ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺮاي ﭘﯿـﺎدهروي و ﭼﻪ ﺑﺮاي ﺳﻮاري ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻨـﺎﺳﺐ اﺳﺖ و ﻫﺮ وﻗﺖ‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺘﻪ آن ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺒﻪ ﺗﯿﺰ ﮐﻪ در ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ آﻣﺎده وارد آوردن ﺿﺮﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﺳﺘﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮ را ﯾﮏ ﺣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺻﻠﯿﺐ ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ دﺳﺖ از ﺿﺮﺑﻪ ﺣﺮﯾﻒ ﻣﺼﻮن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬روي دﺳﺘﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺣﮑﺎﮐﯽ ﺷﺪه‬
‫و ﺟﻠـﺪ آن از ﭼﺮم ﻣﺸـﮑﯽ ﯾﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻠﺪ ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﻣﻦ‪ ،‬ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮓ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮك ﻓﻠﺰي ﺟﻠﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ دﺳـﺘﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﻨﺪﻫﺎي آن ﻧﯿﺰ‬
‫ﭼﺮﻣﯽ و ﺑﻪ رﻧﮓ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﭘﻮﺳﺖ ﺣﯿﻮان اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺎﻣﻪﻫـﺎ رﻧﮕﯽ اﺳﺖ و ﻏﺎﻟﺒـﺎ در ﺑﺎﻓﺖ آن ﺗﺎرﻫﺎي اﺑﺮﯾﺸﻢ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻪﻃﻮر راهراه در زﻣﯿﻨﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﭘﻨﺒﻪاي ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و رﻧﮓ ﺳـﻔﯿﺪ‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻧﺎدر ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان ﻋﻤﺎﻣﻪﻫﺎي ﮔﺮانﺑﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺎر و ﭘﻮد آن از ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه اﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫در ﻋﯿﻦ ﺣـﺎل ﻫﻤﻪ ﺳـﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ ﺳـﺎدﮔﯽ ﻋﻤـﺎﻣﻪ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺰرﮔﯽ ﻋﻤﺎﻣﻪ و ﻃﺮز ﻗﺮار دادﻧﺶ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻏﯿﺮﻋﺎدي و ﻧﺎﻣﺄﻧﻮس ﻣﯽآﯾـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻀﺎﻓـﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ وﺳـﻂ آن ﻧﯿﺰ ﻓﯿﻨﻪ ﯾﺎ ﻋﺮقﭼﯿﻨﯽ ﻗﺮار ﻧـﺪارد‪ .‬ﻧﺰد اﯾﺮاﻧﯽﻫﺎ ﻣﺮﺳﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ درﺟﻪ و ﻣﻘﺎم ﮐﺴـﯽ از روي ﮐﻼه او ﻣﻌﻠﻮم‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻼه ﻗﺮﻣﺰي را ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺗﺎج‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﺎﺻﺐ ﻧﻈﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴـﺘﺜﻨﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪام اﯾﻦ ﺗﺎج را ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺎدر و در ﻣﺮاﺳﻢ و‬
‫ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫در زﻣﺴـﺘﺎنﻫﺎي ﺳـﺨﺖ‪ ،‬زﯾﺮ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﮐﻼﻫﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ آﺳﺘﺮﭘﻮﺳﺘﯽ دارد و ﻧﻮك ﺗﯿﺰش از وﺳﻂ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﯾﺪ و‬
‫ﻟﺒﻪ آن ﺣﺘﯽ ﺗﺎ روي ﮔﻮشﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را از ﺳﺮﻣﺎ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﮔﺰﻧﻔﻮن ﺷﺮح داده اﺳﺖ در زﻣﺎن او‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﻌﻀـﯽ از اﻗـﻮام آﺳـﯿﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ آن را ﺑـﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﮔﺬاﺷـﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﮐﻼـه را ﻣﺮدم ﻃﺒﻘـﺎت ﺑﺎﻻـ در داﺧـﻞ ﺧـﺎﻧﻪ ﺑـﺪون ﻋﻤـﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺳـﺮ‬
‫ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و ﻣﺮدم ﻋﺎدي در ﺑﯿﺮون از ﺧﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﮔﺎﻫﯽ ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﮔﺮﺟﯽﻫﺎ ﮐﻪ ﻋﯿﺴﻮي ﻫﺴﺘﻨﺪ و زﯾﺎد ﺑﻪ ﻋﻤﺎﻣﻪ‬
‫ﻋﻼـﻗﻪاي ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ ﮐﻼه ﻏﺎﻟﺒﺎ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و در ﺑﯿﻦ اﺻـﯿﻞزادﮔﺎن و ﻃﺒﻘﺎت دﯾﮕﺮ اﯾﻦ رﺳﻢ ﺑﻪﻃﻮر ﯾﮑﺴﺎن راﯾـﺞ اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫اﯾﺮان ﺑﺮ ﺳـﺮ ﮔﺬاﺷـﺘﻦ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ و رﻧﮓ ﺳﺒﺰ‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ در ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن ﺳﺨﺖﮔﯿﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﻋﻤـﺎﻣﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاي ﻟﺒـﺎس و ﮐﻔﺶ ﻫﻢ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯽﺷـﻮد و ﺑﻪﺧﺼـﻮص رﻧـﮓ ﭼﺮم ﮐﻔﺶ ﻏﺎﻟﺒـﺎ ﺳـﺒﺰ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﭼـﻮن ﺟﻨﺲ اﯾﻦ‬
‫ﭼﺮمﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻦ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮدم ﻋﺎدي ﭘﺎﭘﻮﺷﯽ ﮐﻪ از رﯾﺴﻤﺎن ﻇﺮﯾﻔﯽ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮ ﭘﺎ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﮐﻔﺶ اﯾﺮ ﻧا ﯽﻫﺎ ﻧﯿﺰ‬
‫ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ اﺧﺘﻼف دارد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻮك آن ﺗﯿﺰ و ﭘﺎﺷﻨﻪ آن ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺑﻠﻨﺪ اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻗﺪ ﻣﺮدان ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻮﺻﯿﻒ‬
‫ﮔﺰﻧﻔﻮن‪ ،‬ﮐﻔﺶ ﮐﻮرش ﮐﺒﯿﺮ و ﻫﻤﺮاﻫﺎن او ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺷﮑﻞ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻟﺒﺎس زﻧﺎن ﺳﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ از ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﻗﯿﻤﺘﯽ اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ﺑﺎ ﺗﺎر و ﭘﻮد ﻃﻼﯾﯽ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه و داراي ﻧﻘﺶﻫﺎي زﯾﺒﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺮاﻫﻦ آﻧﺎن‬
‫ﺗﻨﮓﺗﺮ از ﺗﺮكﻫﺎ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‪ ،‬آن ﻗﺸـﻨﮕﯽ را ﻧـﺪارد‪ .‬روﺳـﺮي زنﻫﺎ ﺷﺒﯿﻪ ﭘﺎرﭼﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﺎن ﺑﻐـﺪاد ﻫﻢ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮﻧـﺪ و‬
‫ﮔﻤـﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻗﺒﻼـ وﺻﻒ آن را ﮐﺮده ﺑـﺎﺷﻢ‪ .‬رﻧﮓ روﺳـﺮيﻫﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ و دﻧﺒﺎﻟﻪ آن از ﻋﻘﺐ ﺗﺎ روي زﻣﯿﻦ اداﻣﻪ ﭘﯿـﺪا ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪-‬‬
‫ﺑﺮﻋﮑﺲ روﺳـﺮي زنﻫﺎي ﺑﻐﺪادي ﮐﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ آن ﻓﻘﻂ از ﯾﮏ ﻃﺮف ﺳـﺮازﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺎن ﺳﺮ ﺧﻮد را ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ و ﻃﺮز زﯾﻨﺖ آﻧﺎن‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨـﺪ زﻧﺎن ﺑﻐـﺪادي اﺳﺖ و ﻣﻄﻠﺐ ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ رﺷـﺘﻪ ﻣﺮوارﯾﺪ ﺑﻪ ﻃﻮل ﭼﻬﺎر اﻧﮕﺸﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ آﻧﺎن آوﯾﺰان اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﺳـﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف و آن ﻃﺮف ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﺑﻪﻋﻼـوه دو رﺷـﺘﻪ ﻣﻮي ﺑﻠﻨـﺪ ﻧﯿﺰ از دو ﻃﺮف ﺻﻮرﺗﺸﺎن ﭘﺎﯾﯿﻦ رﯾﺨﺘﻪ و‬
‫ﭼﻬﺮه آﻧـﺎن را در ﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬زﻧـﺎن ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺮون ﻣﯽروﻧـﺪ ﺗﻤـﺎم ﺑـﺪن و ﭼﻬﺮه ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ در ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﭘﺎرﭼﻪ ﺳﻔﯿﺪي ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ و ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ دﻫﻨﻪ آن ﻏﺎﻟﺒﺎ در دﺳﺖ ﯾﮏ ﻣﺴﺘﺨﺪم اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺷﺨﺼﺎ ﻧﯿﺰ دﻫﻨﻪ‬
‫را در دﺳﺖ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫وﺻﻒ ﻟﺒﺎس اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﺮا از ﻗﺼـﺪ اﺻـﻠﯽ ﺧﻮد ﮐﻪ ﺷـﺮح ﺳـﻔﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ دور اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺤﺼـﺮا اﮐﺘﻔﺎ ﺑﻪ ذﮐﺮ‬
‫وﻗﺎﯾﻊ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻼل ﺧﺎﻃﺮ ﻣﯽﺷﻮد ‪.‬‬
‫ﻏﺮوب ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ ‪ 28‬ژاﻧﻮﯾﻪ از ﮐﺎﺷﺎن ﺧﺎرج ﺷـﺪﯾﻢ و ﭼﻮن ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﻣﺴﺎﻓﺮت ﮐﻮﺗﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﻢ زﯾﺎد ﻃﯽ ﻃﺮﯾﻖ ﻧﮑﺮدﯾﻢ‬
‫و ﺷﺐ را در ﺑﯿﺪﮔﻞ ﺑﻪ ﺳـﺮ آوردﯾﻢ‪ .‬دوﺷـﻨﺒﻪ ﺻـﺒﺢ زود ﺷـﺮوع ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان ﺷﺐ در آﻧﺠﺎ ﺑﯿﺘﻮﺗﻪ ﮐﺮد ﺟﺎي‬
‫دوري واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻃﺮاف ﻣـﺎ را ﺻـﺤﺮاي ﻟﻢﯾﺰرﻋﯽ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﭘـﺎي ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺗﺎ زاﻧﻮ در ﺷﻦ ﻓﺮو ﻣﯽرﻓﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻـﺤﺮا آب ﭘﯿـﺪا ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﯾﺎ اﮔﺮ‬
‫ﭘﯿـﺪا ﺷـﻮد ﻓﻮقاﻟﻌـﺎده ﺷﻮر اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣـﺎ ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻗﺒﻼـ ﺑﻪ ﺣـﺪ ﮐﻔـﺎﯾﺖ‪ ،‬آب ﺑـﺎ ﺧﻮد ﺑﺮداﺷـﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ و در ﻧـﺘﯿﺠﻪ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﯿﻢ در اﯾﻦ‬
‫ﺷﻮرهزار ﻫﻔﺖ ﻓﺮﺳـﻨﮓ راه ﺑﭙﯿﻤـﺎﯾﯿﻢ‪ .‬ﺑـﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸـﺪﯾﻢ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﯾـﮏ آﺑﺎدي ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﻢ )زﯾﺮا در اﯾﻨﺠﺎ اﺣـﺪي‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺪ زﻧـﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ( در ﯾﮑﯽ از دو ﮐﺎروانﺳـﺮاﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﭘﻨﺎه دادن ﻣﺴﺎﻓﺮاﻧﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﻣﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﻧﺎم آن دﺳﺖ ﮐﻨﺪ ﺑﻮد‬
‫ﺑﯿﺘﻮﺗﻪ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫روز ﺳﻪﺷـﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺷﺶ ﻓﺮﺳﻨﮓ در ﮐﻮﯾﺮي راه رﻓﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺗﻌﺠﺐ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﻫﯿﭻ ﮐﺪام از ﺟﻐﺮاﻓﯽﻧﻮﯾﺴﺎن ﻣﺎ اﺳﻤﯽ از آن ﻧﺒﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤـﺎم زﻣﯿﻦ ﮐﻮﯾﺮ ﻫﻤﻮار و ﺳـﻔﯿﺪ و ﻣﻤﻠﻮ از ﻧﻤـﮏ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻮد و ﮔﺮﭼﻪ در اﺑﺘـﺪاي آن ﺑﻪ ﭼﻨـﺪ ﺑﻮﺗﻪ ﺧﺎر ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ رﻧﮓ‬
‫زرد و ﻃﻌﻢ ﺷﻮر داﺷـﺘﻨﺪ )ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ اﻣﮑﺎن ارﺳﺎل ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي آن ﺑﺮاي ﺷـﻤﺎ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬زﯾﺮا از ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﻪ دور ﺑﻮدم(‪ ،‬وﻟﯽ در داﺧﻞ‬
‫ﮐﻮﯾﺮ ﺣﺘﯽ اﯾﻦ ﭼﻨﺪ ﺑﻮﺗﻪ ﺧﺎر ﻫﻢ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﯽﺧﻮرد‪.‬‬
‫ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن در اﯾﻦ زﻣﯿﻦ ﺧﺸـﮏ ﮔﺮﻣـﺎي ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳـﺎﯾﯽ ﺣﮑﻢﻓﺮﻣﺎﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﺴﺎﻓﺮان ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺎ ﺳـﺮﻋﺖ از ﺗﻨﻬﺎ راﻫﯽ ﮐﻪ وﺟﻮد‬
‫دارد ﻋﺒﻮر ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در زﻣﺴـﺘﺎن زﻣﯿﻦ ﮐﻮﯾﺮ ﭘﺮ از آب ﺑﺎران اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد ﻧﻤﮏ ﺳـﻔﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ آب آﻧﻘﺪر زﯾﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﮔﺎهﮔﺎه ﺗﺎ ﺷﮑﻢ‬
‫اﺳﺐ ﻣﯽرﺳﺪ و ﺗﻤﺎم ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮔﻞ و ﻻي و ﻧﻤﮏ ﮐﺜﯿﻒ و آﻟﻮده ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺴﺘﯽ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي اﺳﺖ ﮐﻪ راهﭘﯿﻤـﺎﯾﯽ ﺑﺎ زﺣﻤﺖ ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد و اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ ﻣﺨﺘﺼـﺮ ﻏﻔﻠﺘﯽ ﮐﻨـﺪ و از ﺟﺎده دور‬
‫ﺷﻮد در درﯾﺎﯾﯽ از ﮔﻞ و ﻧﻤﮏ ﻓﺮو ﻣﯽرود ﮐﻪ ﺧﺮوج از آن ﺑﺎ اﺷﮑﺎل ﻓﺮاوان ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ آدم و اﺳﺐ‬
‫از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﮐﺮات ﺷﺘﺮ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺣﯿﻮان ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ در ﮔـﻞ و ﻻـي ﻣـﺪﻓﻮن ﺷـﺪه اﺳﺖ و ﺑﺮاي اﺟﺘﻨﺎب از اﯾﻦ ﺧﻄﺮ در ﻓﻮاﺻـﻞ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻨﮓﻫﺎي ﺳﯿﺎﻫﯽ ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﺟﺎده ﮐﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﮐﻪ ﺗـﺎﮐﻨﻮن در ﺗﻤـﺎم ﻣﺴﺎﻓﺮتﻫـﺎﯾﻢ ﺑـﺎ ﺑﺨﺖ ﻣﺴﺎﻋـﺪ روﺑﺮو ﺑﻮدهام‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻧﯿﺰ ﻃﺎﻟﻌﻢ ﻣـﺪد ﮐﺮد و ﭼﻮن در اﯾﻦ ﻃﺮفﻫﺎ زﻣﺴـﺘﺎن‬
‫ﺧﺸـﮑﯽ ﺑﻮد‪ ،‬در راه ﺑﺎ ﺑﺎران ﻣﺼﺎدف ﻧﺸﺪﯾﻢ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ زﻣﯿﻦ ﺟﺎده زﯾﺮ ﭘﺎي ﻣﺎ ﺳـﺨﺖ و ﻋﺒﻮر از روي آن ﺳـﻬﻞ ﺑﻮد و ﺑﻪﻋﻼوه وﺟﻮد‬
‫زﻣﺴـﺘﺎن ﺑﻪ ﻣـﺎ از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﮐﻤـﮏ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑـﺎ ﮔﺮﻣـﺎي ﮐﻮﯾﺮ ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﮑﺮدﯾﻢ‪ .‬ﻧﻤﮏ زﻣﯿﻦ را ﭼﺸـﯿﺪم و ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدم ﺑﺮاي ﺧﻮردن‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ اﯾﺮاﻧﯿﺎن از آن اﺳـﺘﻔﺎده ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻧﻤﮏ ﺧﻮراﮐﯽ ﺧﻮد را از ﮐﻮهﻫﺎي ﻧﻤﮏ اﺳـﺘﺨﺮاج ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻗﺮار داده اﺳﺖ و در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﺮان از ﻫﺮ ﻃﺮف ﺑﻪ درﯾـﺎ دور اﺳﺖ‪ ،‬اﺳـﺘﺨﺮاج ﻧﻤـﮏ درﯾـﺎ ﺑﺮاي آﻧﺎن اﺷـﮑﺎﻻت‬
‫ﻓﺮاواﻧﯽ اﯾﺠـﺎد ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬در وﺳـﻂ اﯾﻦ دﺷﺖ ﺑﯽﮐﺮان ﻧﻤﮏ ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﺎ ﺧﺎك ﺧﻮب و ﺧﺸﮏ ﭘﯿـﺪا ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬زﯾﺮا در ﺳـﻔﺮي ﮐﻪ‬
‫ﺷﺎه ﺑﺎ ﭘﺎي ﭘﯿﺎده ﺑﻪ ﻗﺼﺪ زﯾﺎرت ﯾﮑﯽ از ﻣﻘﺎﺑﺮ ﻣﻘﺪس واﻗﻊ در ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻪ آن اﯾﺎﻟﺖ ﻣﯽرﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪ ﺗﻤﺎم ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳﻨﮓ‬
‫ﮐﻮﯾﺮ را در اﯾﻦ ﻗﺴـﻤﺖ در ﯾﮏ روز ﺑﭙﯿﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬دﺳـﺘﻮر داده اﺳﺖ از ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﺧﺎك ﺑﯿﺎورﻧﺪ و در آﻧﺠﺎ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ او ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺷﺐ را‬
‫در روي آن اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﻨﺪ و از آن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪ زﻣﯿﻦ در زﻣﺴﺘﺎن ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺎروانﻫﺎ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﻣـﺎ ﺗﻤﺎم آن روز را در روي ﻧﻤﮏزار راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺷﺐ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻨﯽ ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﻢ‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﯿـﭻ آﺑﺎدي در اﯾﻦ ﺣﻮاﻟﯽ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﭼﻮن زﻣﯿﻦ ﺳـﻔﯿﺪ ﭘﺮﻧﻤﮏ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ و ﺿﻤﻨﺎ آب و آذوﻗﻪ و ﭼﻮب ﺑﺮاي روﺷﻦ ﮐﺮدن آﺗﺶ و آﺷﭙﺰي ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﯿﻢ‬
‫ﺑﺎ ﻓﺮارﺳﯿﺪن ﺷﺐ در ﺑﯿﺎﺑﺎن اﻃﺮاق ﮐﺮدﯾﻢ و ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﺎﻧﯽ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﻣﺎﯾﻞ ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮ ﭼﺎدر در ﺗﺨﺖروان ﺑﺨﻮاﺑﺪ و ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ در‬
‫زﯾﺮ آﺳـﻤﺎن ﺻـﺎف ﭘﺮﺳـﺘﺎره ﻧﺰد ﻣﻦ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﻨـﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻟﺤﺎفﻫـﺎي ﭘﺮﭘﻨﺒﻪ را ﺑﻪ دور ﺧﻮد ﭘﯿﭽﯿـﺪﯾﻢ و ﮐﻼـه ﭘﻮﺳﺘﯽ را ﺑﻪ رﺳـﻢ‬
‫اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﯿﻢ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺷﺐ را ﺑﻪ ﺳﺮ آوردﯾﻢ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرﺷـﻨﺒﻪ ﮐﻪ آﺧﺮﯾﻦ روز ﻣﺎه ژاﻧﻮﯾﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻨﺞ اﻟﯽ ﺷـﺶ ﻓﺮﺳﻨﮓ در ﺗﭙﻪ و ﻣﺎﻫﻮر راه ﭘﯿﻤﻮدﯾﻢ و ﺷﺐ در ﮐﺎروانﺳﺮاﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﯿﺎهﮐﻮه‬
‫ﺑﺎر اﻓﮑﻨﺪﯾﻢ و اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺗﭙﻪاي ﮐﻪ از دور ﺳﯿﺎه‬
‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد ‪ .‬در ﻣﻮﻗﻊ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ روزاﻧﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺨﺰن آب ﺷـﯿﺮﯾﻨﯽ واﻗﻊ در ﮐﻨﺎر ﺟﺎده ﻣﻮﻗﻊ ﺻـﺮف ﻏﺬا ﮐﻮزهﻫﺎ را‬
‫ﻣﻤﻠﻮ از آب ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﺎروانﺳـﺮاي ﺳـﯿﺎهﮐﻮه ﻓﺎﻗﺪ آب ﺷـﯿﺮﯾﻦ اﺳﺖ و ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺷﺎه دﺳﺘﻮر داده ﮐﺎروانﺳﺮاي دﯾﮕﺮي در‬
‫اﯾﻦ ﺣﻮاﻟﯽ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﯾﮏ ﻣﺨﺰن آب ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺑﺴﺎزﻧﺪ و ﻣﻌﻤﺎر ﮐﺎروانﺳﺮاي ﺳﯿﺎهﮐﻮه را ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﯽﺗﻮﺟﻬﯽ او در ﻣﻮرد آب ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ‬
‫ﻣﺠﺎزات ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﺑﻌﺪ از اﺗﻤﺎم ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﮐﺎروانﺳﺮاي دوم‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻣﺘﺮوك ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﻧﻮﺷﺘﻢ ﺗﺎ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﭼﻘﺪر ﺧﺮج ﻣﯽﮐﻨﺪ و زﺣﻤﺖ ﻣﯽﮐﺸﺪ ﺗﺎ ﮐﺸﻮرش زﯾﺒﺎﺗﺮ و آﺑﺎدﺗﺮ و ﺑﺮاي ﺣﻤﻞ و‬
‫ﻧﻘﻞ و ﺗﺠﺎرت ﻣﺴﺘﻌﺪﺗﺮ ﺷﻮد ‪.‬‬
‫ﭘﻨﺠﺸـﻨﺒﻪ اول ﻓﻮرﯾﻪ دو ﺳـﺎﻋﺖ ﻗﺒـﻞ از ﻃﻠﻮع ﺻـﺒﺢ از ﺧﻮاب ﺑﺮﺧـﺎﺳﺘﯿﻢ‪ ،‬زﯾﺮا راﻫﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ در ﭘﯿﺶ داﺷﺘﯿﻢ و ﺑﺮاي رﺳـﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺼـﺪ‬
‫ﺑﻌﺪي ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻫﺸﺖ ﻓﺮﺳﻨﮓ راه ﻃﯽ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﺑﺎﯾـﺪ در ﺟﻠﮕﻪاي اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﭘﯿﺶ ﻋﺒﻮر از آن ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ اﺷـﮑﺎل ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﺎ ﺷـﮑﻢ اﺳـﺒﺎن در‬
‫ﮔـﻞ ﻓﺮو ﻣﯽرﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﮐﻨـﻮن ﻣﺴـﺎﻓﺮت در ﮐﻤـﺎل ﺳـﻬﻮﻟﺖ اﻧﺠـﺎم ﻣﯽﺷـﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻪ دﺳـﺘﻮر ﺷـﺎه در ﺗﻤـﺎم ﻃﻮل اﯾﻦ ﻟﺠﻦزار‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳﻨﮓ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺟﺎده ﺳﻨﮓﻓﺮش ﻃﻮﯾﻞ و ﻋﺮﯾﺾ و ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﯽ ﺑﻨﺎ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ واﻗﻌﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺟـﺎده ﺑﻪ اﺗﻤـﺎم ﻧﺮﺳـﯿﺪه و ﻫﻨﻮز ﻣﺸـﻐﻮل ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن آن ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﭼﻮن در ﺑﺴـﯿﺎري از ﻧﻘﺎط رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ از وﺳﻂ آن‬
‫ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ روي آﻧﻬﺎ ﭘﻞ ﻣﯽﺑﻨﺪﻧﺪ و ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﭘﻞﻫﺎ داراي اﺗﺎقﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮان ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ در داﺧﻞ آن اﺳﺘﺮاﺣﺖ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﻞ ﻣﺬﮐﻮر در روي رود ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﻧﺎم آن ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ و آﺟﯽﭼﺎي‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ رودﺧﺎﻧﻪ ﺗﻠﺦ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺷﺪه و‬
‫ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐﻪ از اﺳﻢ آن ﭘﯿـﺪا اﺳﺖ‪ ،‬آب اﯾﻦ رودﺧـﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﻤﮏ ﻓﺮاوان و زﻣﯿﻦ ﺷﻮرهزار ﺗﻠـﺦ ﻣﺰه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﮔﺬراﻧﯿـﺪن اﯾﻦ‬
‫ﻟﺠﻦزار و ﻃﯽ ﺳﻪ ﻓﺮﺳﻨﮓ راه در زﻣﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ‪ ،‬ﺷﺐ ﺑﻪ ده ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم رﺷﻤﻪ رﺳﯿﺪﯾﻢ و ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﺑﯿﺘﻮﺗﻪ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻌﻪ ﮐﻪ ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ ﯾﮏ ﻋﯿﺪ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻏﺮوب در رﺷﻤﻪ ﻣﺎﻧﺪﯾﻢ ﺗﺎ ﺿﻤﻨﺎ ﻃﻨﺎبﻫﺎي ﺗﺨﺖ روان را ﮐﻪ ﻓﺮﺳﻮده ﺷﺪه ﺑﻮد‬
‫ﺗﺮﻣﯿـﻢ ﮐﻨﯿـﻢ‪ ،‬و ﭘﺲ از آن ﯾـﮏ ﻓﺮﺳـﻨﮓ راه ﭘﯿﻤـﻮدﯾﻢ و ﺑـﻪ ده ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ ﻧـﺎم ﻣﺤﻠﻪ ﺑـﺎغ رﺳـﯿﺪﯾﻢ‪ .‬ﺑﺮاي رﺳـﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه ﺑـﺎﯾﺪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼـﺮي از ﺟـﺎده ﻣﻨﺤﺮف ﺷـﺪ؛ وﻟﯽ ﻣـﺎ اﯾﻦ ﻋﻤـﻞ را ﺑـﺎ ﻣﯿـﻞ اﻧﺠﺎم دادﯾﻢ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺤﻠﻪ ﺑﺎغ ﺟﺎي ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﯿﻮه و ﻟﻮازم‬
‫ﻣﻮرد اﺣﺘﯿﺎج در آﻧﺠﺎ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ده در اﻧﺘﻬـﺎي ﺟﻠﮕﻪ و در ﭘـﺎي ﯾـﮏ رﺷـﺘﻪﮐﻮه‪ ،‬ﮐﻪ از آن ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﻣﯽﮔـﺬرد‪ ،‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ اﯾﻦ ﮐﻮهﻫﺎ رﺷـﺘﻪاي از‬
‫ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﺟﺒﺎﻟﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﺷﺘﺒﺎه ﻧﮑﻨﻢ از آﺳﯿﺎي ﺻﻐﯿﺮ ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺗﺎ ﭼﯿﻦ اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺗﻨﺎوب ﻧﺎمﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﻗﺒﯿـﻞ ﺗـﺎورو و ﻗﻔﻘﺎز و اﯾﻤﺎﺋﻮ و ﻏﯿﺮه ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬از ﻧﺎمﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﻐﺮاﻓﯽﻧﻮﯾﺴﺎن ﻣﺎ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧـﺪ در‬
‫اﯾﻦ ﻃﺮفﻫـﺎ ﮐﺴـﯽ ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯽداﻧـﺪ و اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮﺟﺒـﺎت ﺗﻌﺠﺐ ﻣﺮا ﻧﯿﺰ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨـﺪ؛ زﯾﺮا ﻋﻼـوه ﺑﺮ اﯾﻦﮐﻪ ﻣﺸـﮑﻞ اﺳﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ دوراﻓﺘﺎده راﺑﻄﻪاي ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮد‪ ،‬در اﯾﻨﺠﺎ اﯾﻦ رﺷـﺘﻪ ﺟﺒﺎل اﺳﻢ واﺣﺪي ﻧﺪارد و در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ دﻫﯽ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر آن اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻧﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﻌﺪاد اﯾﻦ دﻫﺎت ﻧﯿﺰ ﻓﺮاوان اﺳﺖ ‪...‬‬
‫در ﻣﺤﻠﻪ ﺑﺎغ ﺷﺐ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺎﻟﮑﺎن وارد ﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ اﺣﺘﺮام زﯾﺎدي ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ روا داﺷﺖ و ﻣﻮﻗﻊ ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﻧﯿﻢ ﺗﻨﻪاي را ﮐﻪ در‬
‫اﯾﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺸﺘﺎق دارد ﺑﻪ او ﻫﺪﯾﻪ ﮐﺮدﯾﻢ و ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺧﺮﺳﻨﺪي ﺧﺎﻃﺮ او را ﻓﺮاﻫﻢ آوردﯾﻢ‪.‬‬
‫روز ﺷـﻨﺒﻪ وارد ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﺷـﺪﯾﻢ و از دره ﻋﻤﯿﻖ و ﺗﻨﮕﯽ ﮔـﺬﺷﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ آن را ﺑﻪ دره اﺳﺘﺮﺗﻮرا واﻗﻊ در اوﻣﺒﺮﯾﺎ ﺗﺸﺒﯿﻪ ﮐﻨﻢ؛ وﻟﯽ‬
‫ﺑﺴـﯿﺎر ﻃﻮﯾﻞﺗﺮ از آن ﺑﻮد‪ .‬ﮐﻒ دره ﻣﺴـﻄﺢ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻧﺪرت اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺎد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺻﻌﻮد و ﻧﺰول ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ در دو ﻃﺮف‬
‫آن‪ ،‬ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن‬
‫ﻣﺮﺗﻔﻌﯽ ﺳـﺮ ﺑﻪ آﺳـﻤﺎن ﮐﺸـﯿﺪه ﺑﻮد و ﮔﺎهﮔـﺎه راه ﭼﻨـﺎن ﭘﺮﭘﯿـﭻ و ﺧﻢ و ﺑﺎرﯾـﮏ ﻣﯽﺷـﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﻮر ﺗﺨﺖ روان ﺑـﺎ اﺷـﮑﺎل ﻓﺮاوان اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬از وﺳﻂ دره ﻧﯿﺰ رودﺧﺎﻧﻪ ﮐﻢﻋﻤﻖ و ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺣﻮاﻟﯽ ﻇﻬﺮ ﺑﻪ ده ﻣﺨﺮوﺑﻪاي رﺳـﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ در ﮐﻨـﺎر اﯾﻦ رودﺧـﺎﻧﻪ واﻗﻊ ﺷـﺪه و زﻣـﺎﻧﯽ ﻣﺴـﮑﻮن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎنﺟﺎ در ﮐﻨﺎر آب ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫زﻣﺰﻣﻪ ﻣﻄﺒﻮع ﺧﻮد اﻧﺴﺎن را دﻋﻮت ﺑﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺻـﺮف ﻏﺬا ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ؛ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﻣﻦ و ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ از دﯾﮕﺮان‬
‫ﺟـﺪا ﺷـﺪﯾﻢ و ﺑﻪ ﮐﻨﺎر ﺟﻮﯾﺒﺎري ﮐﻪ از ﭼﺸـﻤﻪﻫﺎي ﮐﻮﻫﺴﺎر ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ رودﺧﺎﻧﻪ ﺟﺎري ﺑﻮد روان ﺷﺪﯾﻢ و ﺳـﻔﺮه ﺧﻮد را ﮔﺴﺘﺮدﯾﻢ‪ .‬اﺑﺘﺪا‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳـﺘﯿﻢ از اﯾـﻦ آب ﺑﻨﻮﺷـﯿﻢ‪ ،‬وﻟﯽ دﯾـﺪﯾﻢ ﺗﻠـﺦ و ﺷـﻮر اﺳـﺖ و ﺑﺰودي آب روان دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻃﻌﻢ ﺷـﯿﺮﯾﻨﯽ داﺷﺖ ﯾـﺎﻓﺘﯿﻢ و از آن‬
‫آﺷﺎﻣﯿـﺪﯾﻢ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﺧﺘﻼف زﯾﺎد ﻧﻮع آبﻫﺎي ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ را‪ ،‬ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳـﯽ در اﯾﻦ ﯾﺎﻓﺘﻢ ﮐﻪ آب ﺟﻮﯾﺒﺎر اول ﻧﯿﺰ در اﺻﻞ ﺷﻮر ﻧﺒﻮده و‬
‫ﻓﻘﻂ در اﺛﺮ ﻋﺒﻮر از ﯾﮏ رﮔﻪ زﻣﯿﻦ ﺷﻮر اﯾﻦ ﻃﻌﻢ ﻧﺎﻣﻄﺒﻮع را ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺐ‪ ،‬دﯾﺮوﻗﺖ ﺑﻪ ﻏـﺎري در داﺧﻞ ﻫﻤﯿﻦ دره رﺳـﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﻢ دﺳﺖ ﻃﺒﯿﻌﺖ آن را درﺳﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد ﯾﺎ ﭼﻮن ﻣﺤﻞ دﯾﮕﺮي در آن‬
‫ﺣﻮاﻟﯽ ﺑﺮاي ﮔﺬراﻧﯿﺪن ﺷﺐ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﺷﺪ آن را ﻋﻤﺪا ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ راﺿـﯽ ﻧﺸﺪ در آﻧﺠﺎ اﻗﺎﻣﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬زﯾﺮا از ﺷﺐ ﮔﺬﺷـﺘﻪ‬
‫ﺗﻌﺪادي ﺧﻮك در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺎه‪ ،‬ﻋﻠﯽرﻏﻢ دﺳـﺘﻮرات ﻣﺬﻫﺒﯽ دﯾﻦ اﺳـﻼم‪ ،‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺑﺮاي ﺑﺨﺸﺶ ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻓﺮحآﺑﺎد‬
‫ﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ازدﯾﺎد ﻧﮋاد‪ ،‬دﺳـﺘﻮر داده ﺑﻮد آﻧﻬﺎ را ﮐﻪ ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ و ﺳـﻔﯿﺪ ﺑﻮدﻧـﺪ از اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻪ ﺷـﻤﺎل ﺣﻤﻞ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺧﻮكﻫﺎ را ﺑﺮاي‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﺧﺴـﺘﻪ ﻧﺸﻮﻧﺪ در داﺧﻞ ﺟﻌﺒﻪﻫﺎي روﺑﺎزي‪ -‬ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻧﺎن‪ -‬روي ﺷﺘﺮﻫﺎ ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ؛ وﻟﯽ اﯾﻦ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﮐﺜﯿﻒ ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ در‬
‫آﻧﺠﺎ ﺑﻤﺎﻧﻨـﺪ و ﻣﺮﺗﺒﺎ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽزدﻧـﺪ و ﻻزم ﺑﻮد ﻫﺮ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎر ﺷﺘﺮان ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ و ﭼﻮن ﮐﺎروان اﯾﻦ ﺣﯿﻮاﻧﺎت در‬
‫ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺎ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﻗﺒﻼ ﻧﯿﺰ آﻧﻬﺎ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻮكﻫﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺳـﺮ و ﺻﺪا ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ واﻗﻌﺎ ﺣﻮﺻـﻠﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﮐﻪ ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﻣﯿﻞ ﺧﻮد ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻧﺪ اﯾﻦ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺑﻪ‬
‫اﻋﺘﻘﺎد ﺧﻮد ﻧﺠﺲ را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧـﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫـﺪه وﺿﻊ‪ ،‬ﺑـﺪون ﺗﻮﻗﻒ از ﺟﻠﻮي ﻏﺎر ﮔـﺬﺷﺘﯿﻢ و ﺗﺎ ﻧﯿﻤﻪ‬
‫ﺷﺐ ﺑﻪ راه ﺧﻮد اداﻣﻪ دادﯾﻢ‪ .‬دره ﺗﺎرﯾـﮏ و ﻫﻮا ﻣﻪآﻟﻮد ﺑﻮد و ﺑﻪﻋﻼـوه ﻧﺰول ﺑﺮف راهﭘﯿﻤـﺎﯾﯽ را ﺑﻪﺧﺼﻮص در ﻣﻮﻗﻊ ﻋﺒﻮر از رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺎ ﺟﺮﯾﺎن داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽﮐﺮد و اﯾﻦ اوﻟﯿﻦ ﺑﺎري ﺑﻮد ﮐﻪ در ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺑﺮف ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺣﻮاﻟﯽ ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻫﺸﺖ ﻓﺮﺳﻨﮓ دﯾﮕﺮ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ دﻫﯽ رﺳﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺣﺒﻠﻪرود ﻧﺎم داﺷﺖ و اﯾﻦ ﻧﺎم‬
‫را ﻣﻼي ده و دﯾﮕﺮان ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺑﺮاﯾﻢ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﺮاي اﻃﻼع ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪم ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯿﺪ در ﻧﻮﺷـﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﮐﻤﺎل دﻗﺖ را ﻣﯽﮐﻨﻢ و اﯾﻦ اﺳﺎﻣﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻧﺎﻣﺄﻧﻮس اﺳﺖ‪ ،‬وادار‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻢ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﺑﺎﺳﻮادﻫﺎي ﻣﺤﻞ ﺑﻨﻮﯾﺴـﻨﺪ‪ -‬زﯾﺮا در ﺗﻠﻔﻆ اﯾﻦ ﻧﺎمﻫﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ از ﻃﺮف اﺷـﺨﺎص اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت زﯾﺎدي ﻣﯽﺷﻮد‪ -‬و ﺳﭙﺲ اﯾﻦ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ را ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﺷﯿﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﻄﺎﺑﻘﻪ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺗﺎ اﺳﻢ ﺻﺤﯿﺢ را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻢ ‪.‬‬
‫ﺣﺒﻠﻪرود ده ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﻮاع ﻣﯿﻮه و ﺧﻮراﮐﯽ در آﻧﺠـﺎ ﭘﯿـﺪا ﻣﯽﺷﻮد؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﻪ در ﻗﻌﺮ دره ﻣﻮاﻗﻊ ﺷـﺪه و‬
‫دو ﻃﺮف آن را ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎنﻫﺎي ﺑﻠﻨـﺪ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺴـﯿﺎر ﺳـﺮد اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ده در ﮐﻨـﺎر ﻫﻤﺎن رودﺧﺎﻧﻪ ﮐﻪ در ﻗﻌﺮ آن ﺟﺎري اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻗﺮار‬
‫اﻃﻼع ﻣﻦ ﺣﺒﻠﻪرود ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد واﻗﻊ ﺷﺪه‪ ،‬و از اﯾﻨﺠﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﻋﺠﯿﺐ ﻓﺎرﺳﯽ ﭘﯽ ﺑﺮد؛ زﯾﺮا ﺣﺒﻠﻪرود ﻧﺎم دﻫﮑﺪه و در‬
‫ﻋﯿﻦ ﺣﺎل رودﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫رودﺧـﺎﻧﻪ ﺑـﺎ رود ﺗﻔـﺎوﺗﯽ ﻧـﺪارد و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺧـﺎﻧﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺴﺘﺮ رود را ﻣﯽرﺳﺎﻧـﺪ و وﻗﺘﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد رودﺧﺎﻧﻪ ﺣﺒﻠﻪرود‪ ،‬اﺳﻢ آن‬
‫ﻋﺠﯿﺐ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﺪ‪» .‬ﺧـﺎﻧﻪ« در زﺑـﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﻪ آﺧﺮ ﺑﺴـﯿﺎري از ﻟﻐﺎت اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ دارﻧـﺪ؛ ﻣﺜﻼ »ﺑﺎرﺧﺎﻧﻪ« ﮐﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﯽ اﺳـﺒﺎب و اﺛـﺎﺛﯿﻪ ﻣﯽدﻫـﺪ و »ﮐﺎرﺧـﺎﻧﻪ« ﮐﻪ دو ﻣﻌﻨﯽ دارد‪ :‬ﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﻧﻘـﺎﻃﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در آﻧﺠـﺎ اﺑﺮﯾﺸﻢ ﻣﯽﺑﺎﻓﻨـﺪ ﯾـﺎ اﺟﻨﺎس‬
‫دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﻗﺼـﺪ ﻓﺮوش و اﻧﺘﻔﺎع ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و دﯾﮕﺮي ﻣﺤﻞ ﮔﺬاﺷـﺘﻦ اﻟﺒﺴﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻣﺴﺎﻓﺮت ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬و ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺒﺎب و اﺛﺎﺛﯿﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻣﻌﻨﯽ اول ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺷﺎه در ﺗﻤﺎم ﺷﻬﺮﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﮐﺸﻮر داراي ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪﻋﻼوه ﺑﺰرﮔﺎن و ﺳﺮﮐﺮدﮔﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺠﺎزﻧﺪ‬
‫ﻣـﺎﻟﮑﯿﺖ اﯾﻦ ﮐﺎرﮔﺎهﻫﺎ را ﮐﻪ در آن اﺳـﺘﺎدان ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺘﻦ ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي اﺑﺮﯾﺸـﻤﯽ ﻣﺸـﻐﻮﻟﻨﺪ‪ ،‬داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و‬
‫اﻣﺮوزه ﻓﺮوش ﻣﻨﺴﻮﺟﺎت اﺑﺮﯾﺸـﻤﯽ ﻋﺎﯾﺪات ﻣﻬﻤﯽ ﻧﺼـﯿﺐ ﺧﺰاﻧﻪ اﯾﺮان ﻣﯽﮐﻨﺪ و رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ﻃﺮز ﺗﻬﯿﻪ ﭘﺎرﭼﻪ و ﻓﺮوش آن ﻫﻤﺎن اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ اﮐﻨﻮن در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺪان ﻋﻤﻞ ﻣﯽﺷﻮد و ﻋﺪه زﯾﺎدي از اﺳﺘﺎدﮐﺎران و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ‪.‬‬
‫در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ ﺧﻮردن را ﻧﯿﺰ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺻـﺮف ﻏﺬا اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﻓﻌﻞ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻣﯽدﻫﺪ و در ﻣﻮارد ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﺑﻪ آﺷﺎﻣﯿـﺪن و داﺷـﺘﻦ و ﮐﻨـﺪن و درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮدن و ﺑﻮﺋﯿـﺪن و ﻏﯿﺮه ﻧﯿﺰ آن را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮﻧـﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﺷـﺮاب ﺧﻮردن و‬
‫ﺳﺮﻣﺎ و ﮔﺮﻣﺎ ﺧﻮردن و‬
‫ﭘﻮل ﮐﺴـﯽ را ﺧﻮردن و زﺧﻢ ﺧﻮردن و ﭼﻮب ﺧﻮردن و ﻫﺰاران ﺟﻤﻼـت ﻋﺠﯿﺐ دﯾﮕﺮ‪ .‬اﻣﺜـﺎل اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ اﻓﻌـﺎل ﮐﻤﮑﯽ زﯾﺎد اﺳﺖ و ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ ﻻاﻗﻞ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﻓﻘﯿﺮ و ﻓﺎﻗﺪ آن زﯾﺒﺎﯾﯽ و ﻓﺼﺎﺣﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻇﻬﺎر ﻓﻀﻞ و‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﺪم آﺷﻨﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮان ﺑﻪ آن ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ آﻧﭽﻪ ﺗـﺎﮐﻨﻮن دﺳـﺘﮕﯿﺮ ﻣﻦ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬زﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﻣﺮوز ﻧﻪ ﻗـﺪﯾﻤﯽ و ﻧﻪ ﮐﺎﻣﻞ و ﻧﻪ ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از زﺑﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ از اﺳـﻼم ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز ﮐﺮده و در آﻧﺠﺎ ﺳﮑﻨﺎ ﮔﺰﯾﺪهاﻧﺪ واژهﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﯽ را ﺑﻪ ﻋﺎرﯾﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﻌﺠﻮﻧﯽ‬
‫از ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺼﻒ اﯾﻦ ﻣﻌﺠﻮن را زﺑﺎﻧﯽ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﮐﺮدﻫﺎي اﻣﺮوزي ﺑﻪ آن ﻣﺘﮑﻠﻢ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻫﻤﺎن‬
‫ﻓﺎرﺳـﯽ ﻗـﺪﯾﻢ‪ ،‬ﯾﺎ زﺑﺎن ﭘﺎرتﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﻧﯿﻢ دﯾﮕﺮ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻟﻐﺘﻬﺎي ﻋﺮﺑﯽ و ﺗﺮﮐﯽ و ﺗﺎﺗﺎري و ﻫﻨﺪي و ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ زﺑﺎن ﻣﻠﻠﯽ ﮐﻪ‬
‫در ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ اﯾﺮان ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫از اﺷـﻌﺎر ﻓﺎرﺳـﯽ ﻫﻨـﻮز ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯽداﻧـﻢ؛ وﻟﯽ ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐـﻪ ﮔﻔﺘﻢ اﯾﻦ زﺑـﺎن از ﻟﺤـﺎظ اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﻓﻘﯿﺮ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻗﺮاري ﮐﻪ ﺣـﺪس‬
‫ﻣﯽزﻧﻢ ﻃﺮز ﺗﺮﮐﯿﺒـﺎت و ﺟﻤﻠﻪﺑﻨـﺪيﻫﺎي آن ﻧﯿﺰ ﻣﺸـﺎﺑﻪ زﺑﺎنﻫـﺎي دﯾﮕﺮ ﺷـﺮﻗﯽ اﺳﺖ و ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﻫﻤﻪ آﻧﻬـﺎ از زﯾﺒـﺎﯾﯽ و اﺑﺘﮑﺎر و ﺧﻼﻗﯿﺖ‬
‫ﺑﯽﺑﻬﺮهاﻧﺪ و ﻓﮑﺮ ﻧﻮ در آﻧﻬﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺣﺪس ﻣﯽزﻧﻢ ﺷﻌﺮ ﻓﺎرﺳﯽ ﻧﯿﺰ ﭼﯿﺰ زﯾﺎد دﻟﭽﺴﺒﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﺷﺐ ﺑﯿﻦ ﺷـﻨﺒﻪ و ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ و ﺗﻤﺎم روز ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ را در ﺣﺒﻠﻪرود ﺑﻪ ﺳﺮ آوردﯾﻢ ﺗﺎ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻧﯿﺰ اﺳﺘﺮاﺣﺘﯽ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬دوﺷﻨﺒﻪ ﭘﻨﺠﻢ ﻓﻮرﯾﻪ‬
‫راهﭘﯿﻤـﺎﯾﯽ را در ﻫﻤﺎن دره از ﺳـﺮ ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ و ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از ﻧﺎﻫﺎر ﻣﻦ و ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ اﺳﺐ ﻣﯽﺗﺎﺧﺘﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﺘﺮان ﮐﻪ ﺟﻠﻮي ﻣﺎ ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺮﺳﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ دره ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد و در وﺳﻂ آن ﯾﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺗﭙﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ دره دﺳﺖ ﭼﭗ را‬
‫ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ و ﺷـﺮوع ﺑﻪ ﭘﯿﺸـﺮوي ﮐﺮدﯾﻢ؛ وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﯾﮏ ﻓﺮﺳـﻨﮓ راه‪ ،‬ﻋﺪهاي ﺑﭽﻪ ﭼﻮﭘﺎن ﺑﺎ ﻓﺮﯾﺎدﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﺎ را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫اﺷـﺘﺒﺎه رﻓﺘﻪاﯾﻢ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﯾﻢ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ و اﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ از دره دﺳﺖ راﺳﺖ ﺑﺮوﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦ ﻗﺴـﻤﺖ‪ ،‬ﺟﺎده ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺪ و ﭘﺮ‬
‫از ﺑﺮف و ﯾـﺦ ﺑﻮد و در ﺑﻌﻀـﯽ ﻧﻘﺎط ﺑﻪ ﻋﻠﺖ آب ﺷﺪن ﺑﺮف ﭘﺎي اﺳﺐﻫﺎ در ﮔﻞ ﻓﺮو ﻣﯽرﻓﺖ و ﺑﻌﻀﺎ وﺟﻮد ﯾﺦ ﻓﺮاوان ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﭘـﺎي ﺣﯿﻮان ﺑﻠﻐﺰد و در ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﯿﻦ ﺳـﺮﺑﺎﻻﯾﯽﻫﺎي ﻟﻐﺰﻧـﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑـﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ از اﺳﺐ ﺑﻪ زﯾﺮ اﻓﺘﺎد وﻟﯽ ﺷـﮑﺮ ﺧـﺪا ﮐﻪ ﻫﯿـﭻﮔﻮﻧﻪ‬
‫آﺳﯿﺒﯽ ﻧﺪﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺎ ﻣﻬﺎرت ﺧﻮد را از ﺑﺎﻻي‬
‫زﯾﻦ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﻦ ﮐﻪ در ﺟﻮار او اﺳﺐ ﻣﯽراﻧﺪم ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﭘﯿﺎده ﺷﺪم و دﻫﻨﻪ ﺣﯿﻮان را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از اﯾﻦﮐﻪ ﯾـﮏ ﻓﺮﺳـﻨﮓ دﯾﮕﺮ راه رﻓﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺷﺐ ﻓﺮا رﺳـﯿﺪ و در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎرﯾـﺪن ﺑﺮف ﻫﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ داﺷﺖ ﺑﻌـﺪ از ﭘﯿﻤﻮدن ﭼﻬﺎر‬
‫ﻓﺮﺳـﻨﮓ راه ﺑﻪ دﻫﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻓﯿﺮوزﮐﻮه رﺳـﯿﺪﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺑﻠﻨـﺪيﻫﺎي ﮐﻮه واﻗﻊ ﺷـﺪه و ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺮﺗﻔﻊ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎده از ﻗﻌﺮ‬
‫درهرو ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺑﺎ ﻣﻼﯾﻤﺖ ﺑﺎﻻ ﻣﯽرود ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﮐﻠﯽ از وﺟﻮد اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ارﺗﻔﺎع ﺑﯽﺧﺒﺮ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﯿﺮوزﮐﻮه آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻋﺮاق اﺳﺖ و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺳﮑﻪ ﻣﺴﯽ اﺻﻔﻬﺎن را ﺟﺰ ﺑﻪ ﻧﺼﻒ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺮﻧﻤﯽدارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻢ از ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺟﺎﻟﺐ‬
‫اﯾﺮان اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﮑﻪ ﻧﻘﺮه ﻫﻤﻪ ﺟـﺎ ﯾـﮏ ﻗﯿﻤﺖ دارد و ارزش آن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳـﮑﻪﻫﺎي ﻣﺲ اﯾﺎﻻت ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻓﺮق‬
‫دارﻧـﺪ و ﺳـﮑﻪ ﻣﺴـﯽ ﯾﮏ اﯾﺎﻟﺖ ﻫﺮ ﭼﻘـﺪر ﺑﺰرگ و ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ در ﺟﺎﻫﺎي دﯾﮕﺮ آن ارزش را ﻧﺪارد و ﺧﺮج ﻧﻤﯽﺷﻮد ﻣﮕﺮ‬
‫اﯾﻦﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﻧﺼﻒ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺮدارﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ روز ﺳﻪﺷـﻨﺒﻪ از ﻓﯿﺮوزﮐﻮه ﻋﺰﯾﻤﺖ ﻧﮑﺮدﯾﻢ و روز ﭼﻬﺎرﺷـﻨﺒﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺎزﻧﺪران ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ اﯾﺎﻻت در‬
‫ﮐﻨﺎر درﯾﺎ واﻗﻊ ﺷﺪه و ﭼﻮن ﺑﺮاي رﺳـﯿﺪن ﺑﻪ ﻓﯿﺮوزﮐﻮه ﮐﻪ در ﻗﻠﻪ ﮐﻮه واﻗﻊ ﺷﺪه ﮐﺎﻣﻼ ﺻﻌﻮد ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﮐﻮهﻫﺎ‬
‫را ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﯿﻢ و ﻣﺮﺗﺒﺎ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽرﻓﺘﯿﻢ‪ .‬اﯾﻨﮏ ﺑﻪ ﺷﺮح ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﻣﺎزﻧﺪران ﻣﯽﭘﺮدازم ﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺸﻪ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﻨﯿﺪ واﻗﻌﺎ ﺧﻮد ﻫﯿﺮﮐﺎﻧﯿﺎ ﯾﺎ ﺟﺰﺋﯽ از آن اﺳﺖ ﯾﺎ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﻦ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ اﯾﺎﻻت ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻣﺠﺰاﯾﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎزﻧـﺪران در ﺟﻨﻮب درﯾـﺎﭼﻪ ﺧﺰر ﻗـﺪري ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﭼﭗ آن واﻗﻊ ﺷـﺪه و در ﻧـﺘﯿﺠﻪ از ﺷـﻤﺎل ﺑﻪ درﯾـﺎﭼﻪ ﺧﺰر و از ﻣﺸـﺮق ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺑـﺎد‬
‫ﻣﺤـﺪود ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺮﮐﺰ اﯾـﺎﻟﺖ اﺳﺘﺮاﺑﺎد ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺧﺎنﻫﺎي ﻣﻄﯿﻊ ﺷﺎه در آن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬و آن ﻧﯿﺰ اﺳﺘﺮاﺑﺎد ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬از‬
‫ﻓﺮحآﺑﺎد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷﻬﺮ اﺻﻠﯽ ﻣﺎزﻧﺪران‪ ،‬دور ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﯿﺶ از ﭘﻨﺞ روز راه از آﻧﺠﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺎزﻧﺪران از ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﺑﻪ اﯾﺎﻟﺖ ﻋﺮاق‬
‫ﻣﺤﺪود ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ ﺧﻂ ﺳـﯿﺮ اﺻـﻔﻬﺎن‪ -‬ﻓﺮحآﺑﺎد را ﻃﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮﺗﺒﺎ رو ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﺑﺮود‪ .‬در‬
‫ﺳﻤﺖ ﻏﺮب ﻣﺎزﻧﺪران‪ ،‬اﺳﺘﺎن ﮔﯿﻼن واﻗﻊ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﻌﻨﯽ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮔﻞ را ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬زﯾﺮا زﻣﯿﻦ اﯾﻦ اﯾﺎﻟﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺣﺎﺻﻞﺧﯿﺰ و ﻣﺮﻃﻮب اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﻣﺤﻞ اﯾﻦ ﻧﻘﺎط را ﺑﻬﺘﺮ ﻣﺠﺴﻢ ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺴﻨﺠﯿﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺷﺮح ﺗﻤﺎم اﻃﺮاف درﯾﺎﭼﻪ‬
‫ﺧﺰر ﻣﯽﭘﺮدازم ﺗـﺎ ﺑﺪاﻧﯿـﺪ ﻫﺮ ﮐـﺪام از اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﻣﺮوز ﭼﻪ ﻧﺎﻣﯽ دارﻧـﺪ و ﺑﻪ ﮐﺠﺎ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺘﺮاﺑﻮن ﺑﺎ ذﮐﺮ اﯾﻦﮐﻪ‬
‫درﯾـﺎﭼﻪ ﺧﺰر ﺧﻠﯿﺠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻗﯿـﺎﻧﻮس ﺷـﻤﺎل ﻣﺮﺗﺒـﻂ اﺳﺖ و در ﻧـﺘﯿﺠﻪ دور ﺗـﺎ دور آن را ﺧﺸـﮑﯽ اﺣـﺎﻃﻪ ﻧﮑﺮده‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ اﺷـﺘﺒﺎه‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت وﺳﯿﻊ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ او دﭼﺎر ﺣﯿﺮت ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﻫﺮودوت ﮐﻪ ﻣﻘﺪم ﺑﺮ ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ اﺳﺖ و‬
‫زﻣـﺎﻧﯽ ﻣﻄـﺎﻟﺐ ﺧﻮد را ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز اﯾﻦ ﻧﻘـﺎط ﺑﻪﻃﻮر ﺻـﺤﯿﺢ ﮐﺸﻒ ﻧﺸـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽداﻧﺴـﺘﻪ ﮐﻪ درﯾـﺎﭼﻪ ﺧﺰر ﺑﻪ درﯾﺎي دﯾﮕﺮي راه‬
‫ﻧـﺪارد و اﻃﺮاف آن را ﺧﺸـﮑﯽ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﺎﯾـﺪ دﯾـﺪ اﯾﻦ ﺧﺸـﮑﯽ ﭼﮕـﻮﻧﻪ اﺳﺖ و در ﻧﻘـﺎط ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﭼﻪ ﻧﺎمﻫـﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﻗﺒﻼـ ﮔﻔﺘﻢ در ﻏﺮب ﻣﺎزﻧـﺪران اﯾـﺎﻟﺖ ﮔﯿﻼن واﻗﻊ ﺷـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺣﮑﻤﺮان ﻣﺴـﺘﻘﻠﯽ داﺷﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺷﺎهﻋﺒﺎس در اواﯾﻞ‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺘﺶ ﺿـﻤﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﺳـﺨﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ را ﺗﺴـﺨﯿﺮ و ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮد ﺿـﻤﯿﻤﻪ ﮐﺮد و دﻟﯿﻞ او ﻫﻢ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﯿﻼن از ﻗﺪﯾﻢ ﺟﺰء‬
‫اﯾﺮان ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷـﺪه و ﺣﮑﻤﺮان آن ﺑـﺎ اﻧﮑـﺎر اﻃﺎﻋﺖ از ﺷﺎه در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﯾﺎﻏﯽ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﺳـﺘﺎن ﻣﺜﻞ ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎﻃﯽ ﮐﻪ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﺎ‬
‫ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﺷـﺎه اداره ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ .‬ﻓﺎﻗـﺪ ﺧـﺎن اﺳﺖ و ﮐﺎرﻫـﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن را وزﯾﺮي ﮐﻪ وزﯾﺮ ﮔﯿﻼن ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫـﺪ‪.‬‬
‫ﻏﺮب ﮔﯿﻼـن در ﺣـﻮاﻟﯽ درﯾـﺎي ﺧﺰر ﺑـﻪ آﻟﺒﺎﻧﯿـﺎ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽﺷـﻮد‪ ،‬ﮐـﻪ اوﻟﯿﻦ ﺷـﻬﺮ آن ﺑـﺎﮐﻮ ﯾـﺎ ﺑﻪ ﻗـﻮل اﯾﺮاﻧﯿـﺎن واهﮐـﻮه اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﻠﻌﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﺤﮑﻤﯽ اﺳﺖ و در ﺑﺎﻻي ﺻﺨﺮهﻫﺎي ﺳﺎﺣﻠﯽ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه و ﻃﺒﻖ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي اﭘﯿﺘﻮم ﺟﺌﻮﮔﺮاﻓﯿﮑﺎ ﺳﺎﺑﻘﺎ آﻟﺒﺎﻧﺎ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪه اﺳﺖ و اﻣﺮوز‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ آن ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳـﻠﻄﺎن ﺳﭙﺮده ﺷـﺪه‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺎﺣﻞ ﯾﻌﻨﯽ در ﺳـﻤﺖ ﻏﺮب درﯾﺎ درﺑﻨـﺪ ﯾﺎ دﻣﯿﺮﻗﺎﭘﻮ واﻗﻊ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻟﻐﺖ اﺧﯿﺮ‬
‫درب آﻫﻨﯽ اﺳﺖ ‪ .‬در اﯾﻨﺠـﺎ آﻟﺒﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎ ﻣﯽرﺳـﺪ و رﺷـﺘﻪﮐﻮهﻫﺎي ﻗﻔﻘﺎز آﻏﺎز ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻗﻮام ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺳﺎﮐﻦ آن ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻣﺜﻼ از‬
‫ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻟﺰﮔﯽﻫﺎ را ﻧﺎم ﺑﺮد ﮐﻪ داراي ﺣﮑﻤﺮان واﺣﺪي ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﻫﺰاران ﻫﺰار ﺳﺮﮐﺮده و رﺋﯿﺲ دارﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬـﺎ ﻣﯿﺮزا ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺎهزاده ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﯿﺶ از ﺑﯿﺴﺖ ﻧﻔﺮ ﺗﺤﺖ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﻮد ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫اﻓﺮاد ﺑﯿﺸﺘﺮ در دﺷﺖ و ﺻـﺤﺮا زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﺸﻦ و ﺑﯽﭘﺮوا ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺻﺪﻣﻪ ﮐﻠﯽ ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي ﻫﻤﺠﻮار را ﻓﺮاﻫﻢ‬
‫ﻣ ﯽ ﺳ ﺎز ﻧ ﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از اراﺿـﯽ ﻟﺰﮔﯽﻫـﺎ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﭼﺮﮐﺲﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﯽ ﻣﺴـﯿﺤﯽ و ﭘﯿﺮو ﮐﻠﯿﺴﺎي ﯾﻮﻧﺎن ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﺷـﺮوع ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ اﻓﺮاد ﮐﺘﺎب و‬
‫ﮐﺸـﯿﺶ ﻧﺪارﻧﺪ و ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻓﻘﻂ ﻧﺎﻣﯽ از ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺮزاﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ داﺋﻤﺎ ﺑﺎ‬
‫ﻟﺰﮔﯽﻫﺎ از ﯾﮏ ﻃﺮف و ﺑﺎ ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳـﺮ ﯾﻐﻤﺎ و ﭼﭙﺎول و ﻏﺎرت‪ ،‬در ﺟﻨﮓ و ﺳﺘﯿﺰﻧـﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﺗﻤﺎم ﺑﺎزارﻫﺎي‬
‫ﺑﺮدهﻓﺮوﺷـﺎن در ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ ﻣﻤﻠﻮ از اﺳـﺮاي ﭼﺮﮐﺲ و روس و ﺗﺎﺗﺎر و ﻟﺰﮔﯽ ﺷـﺪه اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ روزه ﻋـﺪهاي از آﻧﺎن ﺧﺮﯾـﺪ و ﻓﺮوش‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﭼﺮﮐﺲﻫﺎ در ﺑﺎﻻي درﯾﺎﭼﻪ ﺧﺰر ﺗﺎ زﻣﯿﻦﻫﺎي ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ روسﻫﺎ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺴﮑﻮيﻫﺎ اداﻣﻪ دارد و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺗﺎ ﮐﻨﺎر وﻟﮕﺎ ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﺷﻬﺮ ﻫﺸﺘﺮﺧـﺎن ﻣﯽرﺳـﺪ‪ .‬روسﻫﺎ در ﺷـﻤﺎل درﯾﺎﭼﻪ ﺧﺰر ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﯾﮏ ﺗﯿﺮه از ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ دارﻧـﺪ و ﺳـﭙﺲ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ازﺑﮏﻫﺎ‬
‫ﻣﯽرﺳـﺪ ﮐﻪ ﻗﻠﻤﺮو آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﺸـﺮق درﯾﺎي ﺧﺰر ﮔﺴﺘﺮده ﺷـﺪه اﺳﺖ و در ﺟﻮار آﻧﺎن ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﺷـﺮق ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎي ﺧﺘﺎﯾﯽ ﺳﺎﮐﻦاﻧﺪ و‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺳﺮزﻣﯿﻦ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻤﺮﻗﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺮ ﺗﯿﻤﻮر ﻟﻨﮓ ﺑﻮد و ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ از ﺑﻠﺦ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﺟﻨﻮب و از ﺑﺨﺎرا ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ درﯾﺎ از اراﺿـﯽ ازﺑﮏﻧﺸـﯿﻦ اﺳﺖ و در ﺑﺨﺎرا‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺧﺎنﻫﺎي ﺑﺰرگ ازﺑﮏ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺎه اﯾﺮان داﺋﻤﺎ در ﺣﺎل ﺟﻨﮓ اﺳﺖ و دﻟﯿﻞ آن را ﺑﻌـﺪا ﺗﺸـﺮﯾﺢ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ازﺑﮏﻫﺎ و ﺟﻐﺘﺎﯾﯽﻫﺎ از اﻗﻮام ﺳﺠﺴـﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻐﺪﺳﺘﺎن و ﺑﻠﺦ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ و اﺳﺘﺮاﺑﺎد ﮐﻪ ﻗﺒﻼ از‬
‫آن ﻧﺎم ﺑﺮدهام‪ ،‬ﺟﺰ ﯾﮏ ﺻﺤﺮاي ﮐﻢوﺳﻌﺖ ﻓﺎﺻﻠﻪاي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﮐﻪ در آن ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ ﺳﺎﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻗﻮم ﭼﺎدرﻧﺸـﯿﻦ اﻣﺮوزه در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻨـﺎﻃﻖ اﻣﭙﺮاﺗﻮري اﯾﺮان و ﺣﺘﯽ در ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﭘﺮاﮐﻨﺪهاﻧـﺪ و داﺋﻤﺎ در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ و ﯾﯿﻼق و ﻗﺸـﻼق‬
‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ از ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺘﯽ‪ ،‬ﺷﺮﺣﯽ درﺑﺎره آﻧﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﻣﺮﮐﺰ اﺻﻠﯽ ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ ﺳﺠﺴﺘﺎن ﯾﺎ ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮﮐﻤﻦ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ دﯾﻦ ﺧﻮد را ﻋﻮض ﮐﺮده اﺳﺖ‪ -‬زﯾﺮا اﯾﻦ اﻓﺮاد ﻗﺒﻼ ﺑﺖﭘﺮﺳﺖ ﺑﻮدهاﻧـﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳـﻼم ﮔﺮوﯾﺪهاﻧـﺪ‪ -‬و‬
‫اﻣﺮوزه ﻧـﺎم ﺗﺮﮐﻤـﻦ ﺑـﻪ ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﺑـﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪهاﻧـﺪ و ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻋـﺪهاي از آﻧـﺎن ﮐﻪ ﺑﻪﻃـﻮر دﺳـﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻪ اﻃﺮاف‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﺮده و داﺋﻤﺎ در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻃﻼق‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ‪ .‬ﻋـﺪه دﯾﮕﺮي از ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﻏﺮب آﺳـﯿﺎ و ﺣﺘﯽ اروﭘﺎ رﻓﺘﻨـﺪ و ﺷﺎﯾـﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺳـﻬﻮﻟﺖ ﺗﻠﻔﻆ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ »ﻣﻦ« از ﻧﺎم‬
‫آﻧﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪ و اﮐﻨﻮن ﻓﻘﻂ ﺗﺮك ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺑﯿﻦ اﺳﺘﺮاﺑﺎد و ازﺑﮑﺴـﺘﺎن ﺗﻌـﺪادي از ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﺧﯿﺮا ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻦﮐﻪ آﻧﺎن از‬
‫ازﺑﮏﻫـﺎ ﻃﺮﻓـﺪاري ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﻪﻋﻼـوه ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ ﻧﺒـﻮد و ﺑـﻪ ﺗﺮكﻫـﺎ ﺷـﺒﺎﻫﺖ داﺷـﺖ و ﺑـﻪ او وﻓـﺎدار ﻧﺒﻮدﻧـﺪ و رويﻫﻢرﻓﺘﻪ‬
‫وﺟﻮدﺷﺎن ﺑﻪ ﺿﺮر ﮐﺸﻮر ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﺪ ﺑﻪ ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ آﻧﺎن ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ در ﻧﻘﺎط دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮر او‪ ،‬از ﻗﺒﯿﻞ ﻣﺪﯾﺎ و‬
‫آﻟﺒﺎﻧﯿﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ﺟﺎﻫﺎ ﻫﻨﻮز ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي ﺗﺮﮐﻤﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از آﻧﻬﺎ در دﻫﮑﺪهﻫﺎ و ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻋﺪه دﯾﮕﺮي‬
‫ﮐﻤﺎﮐﺎن ﭼﺎدرﻧﺸﯿﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ و در ﺑﯿﻦ ﺧﻮد‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎنﻫﺎ و ﺧﺎنﻫﺎﯾﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ از ﺷﺎه ﻓﺮﻣﺎنﺑﺮداري ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ او وﻓﺎدارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺑﻪ اﻧـﺪازه ﮐـﺎﻓﯽ اﻃﺮاف درﯾـﺎﭼﻪ ﺧﺰر و ﻣﺎزﻧـﺪران را ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻢ؛ وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺷـﯿﻮه ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻪ‬
‫ﯾﺎدم آﻣـﺪه ﺑﻪ ﺗﺪرﯾـﺞ ﺑﻪ روي ﮐﺎﻏـﺬ آوردهام و ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻗـﺪﯾﻢ و ﺟﺪﯾـﺪ ﺑﺎﯾﺪ واﻗﻌﯿﺖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﻄﻠﺐ را درك ﮐﺮد؛ و‬
‫ﺣﺎﻻ ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﺷﺮح ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻣﯽﭘﺮدازم‪:‬‬
‫ﭘﺲ از اﯾﻦﮐـﻪ در ﺑﺮف ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﺳـﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ از ﻓﯿﺮوزﮐـﻮه ﺑﯿﺮون رﻓـﺘﯿﻢ‪ ،‬اﯾـﺎﻟﺖ ﻋﺮاق ﺑﻪ اﻧﺘﻬـﺎ رﺳـﯿﺪ و ﺑﻪ ﻣﺎزﻧـﺪران رﺳـﯿﺪﯾﻢ؛ ﺿـﻤﻨﺎ‬
‫راهﭘﯿﻤـﺎﯾﯽ از ﻧﻘﺎط ﻣﺮﺗﻔﻊ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﻤﺎم ﺷـﺪ و در ﺳﺮاﺷـﯿﺒﯽ اﻓﺘﺎدﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﻪ درهاي ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ دره‬
‫ﺧﺸﮏ ﭘﯿﺸـﯿﻦ‪ ،‬اﯾﻦ ﯾﮑﯽ ﻣﺴـﺘﻮر از ﺟﻨﮕﻞ و ﭘﺮآب ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ درﺧﺘﺎن زﯾﺒﺎ و ﺑﻠﻨﺪ داﻣﻨﻪﻫﺎي ﮐﻮه ﻣﺮا ﺑﻪ ﯾﺎد ﺳـﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ‬
‫آن در اروﭘﺎ ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺖ و در ﺳﻔﺮﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آﺳﯿﺎ و اﻓﺮﯾﻘﺎ ﻧﻈﯿﺮ آن را ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدم و از ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ را ﺗﺮك‬
‫ﮐﺮدهام اوﻟﯿﻦ ﺑﺎري ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮕﻞ و زﻣﯿﻦ ﭘﺮآب ﺑﺮ ﻣﯽﺧﻮردم‪.‬‬
‫ﯾـﮏ ﺳـﺎﻋﺖ ﺑﻌـﺪ از ﺑﺮآﻣـﺪن ﺷﺐ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻣﺠﻤﻮع ﭘﻨـﺞ ﻓﺮﺳـﻨﮓ راه رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اوﻟﯿﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺴـﮑﻮن ﻣﺎزﻧـﺪران‪ ،‬ﮐﻪ ده‬
‫ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳـﺮخ رﺑﺎط ﺑﻮد‪ ،‬رﺳـﯿﺪﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ ده‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ دﻫﺎت ﺑﯽﺷـﻤﺎر دﯾﮕﺮي‪ ،‬اﺧﯿﺮا ﺑﻪ دﺳـﺘﻮر ﺷﺎه در اﻃﺮاف ﺟﺎده ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﺎ‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺮان از ﺟﻬﺖ ﻣﺴﮑﻦ در‬
‫رﻓﺎه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬او دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ ﻣﺤﻞ ﺳﮑﻮﻧﺖ ﻗﺒﻠﯽ ﻣﺮدم ﮐﻮهﻧﺸﯿﻦ اﻃﺮاف را وﯾﺮان ﮐﺮده و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﯾﻦ دﻫﺎت ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ‬
‫ﻣﻌﺒﺮ ﺑﻪ راﺑﺮت ﺟﯿﻔﻮرد اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﮐﻪ از ﭘﯿﺶ ﺑﺎ او آﺷـﻨﺎﯾﯽ داﺷـﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدم‪ .‬وي ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺧﻮد‪ ،‬از ﻧﺰد ﺷﺎه ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺎز‬
‫ﻣﯽﮔﺸﺖ و ﺑﻪ ﻣﻦ اﻃﻼع داد ﮐﻪ ﭼﻨﺪ روز ﭘﯿﺶ‪ ،‬در ﻓﺮحآﺑﺎد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺎه ﺧﺒﺮ دادهاﻧﺪ ﺳـﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ )ﮐﻪ در ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ او را‬
‫دﯾـﺪه ﺑـﻮدم( وﻓـﺎت ﮐﺮده و ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺼـﻄﻔﯽ ﺑﺮادر او ﮐﻪ ﺗـﺎ ﺑﻪ ﺣـﺎل ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮد و زﻧـﺪﮔﯽ دروﯾﺸـﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬و ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ‬
‫ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮده ﺑﻮدم‪ ،‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم روزي ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳـﻤﺖ ﺑﺮﮔﺰﯾـﺪه ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي او ﺑﺮ ﻣﺴـﻨﺪ ﺧﻼﻓﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و از ﭘﺴـﺮان‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺘﻮﻓﯽ ﻫﯿﭻﯾﮏ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ و ﺗﺎج ﻧﺮﺳﯿﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻨﺠﺸـﻨﺒﻪ ﻫﺸﺘﻢ ﻓﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﺳﻪ ﻓﺮﺳﻨﮓ در اﯾﻦ دره ﺗﻨﮓ ﮐﻪ در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻮد ﻋﺮﯾﺾﺗﺮ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬در وﺳﻂ دره رودﺧﺎﻧﻪاي‬
‫ﺟﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ درﯾﺎي ﺧﺰر ﻣﯽرﯾﺰد و ﻣﺎ اﮐﻨﻮن در ﻣﺴـﯿﺮ آن واﻗﻊ ﺷـﺪه ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬زﻣﯿﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد آب ﻓﺮاوان‪ ،‬ﻫﻤﻪ زﯾﺮ ﮐﺸـﺖ‬
‫ﺑﺮﻧﺞ‪ ،‬ﮐﻪ ﻏﺬاي ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد و ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻏﺬاي اﺻـﻠﯽ اﻫﺎﻟﯽ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﮔﻨﺪم در اﯾﻨﺠﺎ ﮐﺸـﺖ‬
‫ﻧﻤﯽﺷـﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺮدم ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﺪارﻧـﺪ و زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ رﻃﻮﺑﺖ زﯾـﺎد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻋﻤـﻞ آوردن اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﻣﻨـﺎﺳﺐ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‬
‫دﻟﯿﻞ اﻫﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﺎن ﻧﺪارﻧـﺪ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺑﻪﺧﺼﻮص ﮐﺮه را از اﻏﺬﯾﻪ ﻣﻀـﺮ ﻣﯽداﻧﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﻧﯿﺰ ﻋﻼﻗﻪاي ﻧﺸﺎن‬
‫ﻧﻤﯽدﻫﻨـﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺑﺮﻧـﺞ زﻧﺪهاﻧﺪ و آن را ﺑﺪون ﭼﺮﺑﯽ و ﺑﺎ آب و ﻧﻤﮏ ﻃﺒﺦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﻏﺬا را ﮐﻪ ﭼﻠﻮ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ربﻫﺎي‬
‫ﺗﺮش ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﻗﺒﯿﻞ رب اﻧﺎر و ﻏﯿﺮه ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ اﯾﻦ ﻏﺬا ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎﻟﻢ و ﺧﻮشﻃﻌﻢ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﻧﻮع ﺑﺮﻧﺞ ﺑﺪﻣﺰه‬
‫ﻧﯿﺴﺖ و در ﺗﻤﺎم اﯾﺎم ﭼﻬﻞﮔﺎﻧﻪ روزه‪ ،‬ﭼﻮن ﭼﯿﺰ ﺑﻬﺘﺮي ﭘﯿـﺪا ﻧﮑﺮدم از آن ﺧﻮردم و ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ واﺟـﺪ ﻏـﺬاﺋﯿﺖ زﯾﺎدي ﻧﺒﺎﺷـﺪ؛ زﯾﺮا‬
‫ﻣﺮدم ﻣﺎزﻧـﺪران ﮐﻪ ﻓﻘـﻂ ﺑﺮﻧـﺞ ﻣﯽﺧﻮرﻧـﺪ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿـﻞ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺒﯽ آب و ﻫﻮا‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﺎ رﻧﮓ ﭘﺮﯾـﺪه ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﭘﻮﺳﺖ آﻧﺎن‬
‫ﮔﻨﺪمﮔﻮن اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻧـﺎن و ﻣﺮدان ﻣﺎزﻧـﺪران‪ ،‬داراي ﭼﺸـﻢ و اﺑﺮوي ﺳـﯿﺎه و ﻣﻮﻫـﺎي ﻣﺸـﮑﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺑﻪﺧﺼـﻮص زﻧـﺎن در ﻧﻈﺮ ﻣﻦ زﯾﺒـﺎ ﺟﻠـﻮه ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ؛‬
‫ﺑﻪﺧﺼﻮص ﮐﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ زنﻫﺎي ﻣﺴـﻠﻤﺎن دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻫﯿـﭻوﻗﺖ ﭼﻬﺮه ﺧﻮد را ﻧﻤﯽﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ و از ﺣﺮف زدن ﺑﺎ ﻣﺮدان اﻣﺘﻨﺎﻋﯽ ﻧﺪارﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻣﺮدان اﯾﻦ دﯾﺎر در‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺆدب و ﻣﻬﺮﺑﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬و ﻫﻤﮕﯽ ﻣﺮدم ﻣﺎزﻧﺪران دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد را در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﻬﻤﺎن ﻗﺮار دﻫﻨﺪ و در ﻗﺒﺎل او ﺑﺎ‬
‫ﮐﻤـﺎل ادب و رأﻓﺖ رﻓﺘـﺎر ﮐﻨﻨـﺪ و ﻣﻦ در ﻫﯿـﭻ ﺟﺎي دﯾﮕﺮ دﻧﯿﺎ ﻧﺪﯾـﺪهام ﻣﺮدم دﻫﺎت آﻧﻘـﺪر داراي ﺗﻤـﺪن و آداب و رﺳﻮم ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪه‬
‫ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدم اﯾﺎﻟﺖ ﻫﯿﺮﮐﺎﻧﯿﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﻗﺪﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﺎري از ﺗﻤﺪن و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﭘﻠﻨﮕﺎن وﺣﺸـﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل در آﺳﯿﺎ دﯾﺪهام و ﻣﺮدم آن ﻣﺘﻤﺪنﺗﺮﯾﻦ و ﺑﺎادبﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدﻣﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در دﻧﯿﺎ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫آن روز‪ ،‬ﺿـﻤﻦ راهﭘﯿﻤـﺎﯾﯽ در ﮐﻮه و دره ﮐﻨﺎر ﺟﺎده و ارﺗﻔﺎﻋﺎت اﻃﺮاف‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪﻫﺎﯾﯽ ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺻـﺒﺎوت ﺷﺎهﻋﺒﺎس و‬
‫ﮐﻬﻮﻟﺖ ﺷﺎهﻣﺤﻤﺪ ﺧﺪاﺑﻨﺪه‪ ،‬ﭘﺪرش‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اداره ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﮔﺮدنﮐﺸﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺴـﻠﻂ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ؛ وﻟﯽ اﮐﻨﻮن ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺨﺮوب و ﻓﺎﻗﺪ ﺳـﮑﻨﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ زﯾﺮا ﺷﺎه ﺗﻤﺎم ﯾﺎﻏﯿﺎن را ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ ﮐﺮده و اﻣﻨﯿﺖ ﮐﺎﻣﻞ را در اﯾﻦ ﺻـﻔﺤﺎت‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬روي ﯾﮏ ﮐﻮه ﺳـﻨﮕﯽ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر دره‪ ،‬ﺳـﺮ ﺑﻪ آﺳـﻤﺎن ﮐﺸـﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻏﺎري ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ‬
‫آن ﺑـﺎ اﺷـﮑﺎل ﻓﺮاوان ﻣﯿﺴـﺮ ﻣﯽﺷـﺪ و در اﻓﺴﺎﻧﻪﻫـﺎي ﻣﺤﻠﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ زن ﻏﻮلآﺳـﺎﯾﯽ ﺳـﺎﮐﻦ آن ﻏـﺎر ﺑﻮده و ﻣـﺎﻧﻊ ﻋﺒﻮر از آن ﺟﺎده‬
‫ﻣﯽﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬درﺑـﺎره اﯾﻦ زن ﻏﻮلآﺳـﺎ و دﯾﻮﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﯽ در اﯾﻨﺠﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﻗﺒﺮ ﺑﻌﻀـﯽ از آﻧﺎن را در اﯾﻦ‬
‫ﺣﻮاﻟﯽ ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻨﻬﺎ ﺟﺰ ﺗﺮاوﺷﺎت ﻓﮑﺮي ﭘﯿﺮزﻧﺎن ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺎﻫﺎر را در ﮐﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪاي ﮐﻪ در ﻗﻌﺮ دره ﺟﺎري اﺳﺖ‪ ،‬ﺻـﺮف ﮐﺮدﯾﻢ و ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدم در آﻧﺠﺎ ﮐﺮﻓﺲ و ﮐﺎﺳـﻨﯽ وﺣﺸﯽ و اﻧﻮاع و‬
‫اﻗﺴﺎم ﺳﺒﺰﯾﺠﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳـﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣـﺪ وﻓﻮر روﯾﯿـﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪﻋﻼوه ﺑﻨﻔﺸﻪ و دﯾﮕﺮ ﮔﻞﻫﺎي ﺑﺴـﯿﺎر زﯾﺒﺎ در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل‬
‫راه ﻋﻄﺮاﻓﺸﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﻮﺟﺒﺎت ﻧﺸﺎط ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺎ را ﮐﻪ ﻣﮋده ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻬﺎر را ﻣﯽﺷﻨﯿﺪﯾﻢ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﯿﺎن اﯾﻦ ﻫﻤﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ‬
‫و ﺑﻮي ﺧﻮش‪ ،‬ﺷﺐ ﺑﻪ دﻫﮑﺪه ﮐﻮﭼﮑﯽ رﺳﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ اﺧﯿﺮا ﺑﻨﺎ ﺷﺪه و »ﻣﯿﺎن ﮐﺎﻟﻪ« ﻧﺎم داﺷﺖ‪.‬‬
‫از اﯾﻦ دﻫﮑـﺪهﻫﺎ ﺑﺮ ﺳـﺮ راه ﻓﺮاوان اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮان‪ ،‬ﻫﺮ ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ در ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﻨﻨـﺪ و اﯾﻦ‬
‫وﺿﻊ ﻋﯿﻨﺎ ﺷﺒﯿﻪ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺧﻮدﻣﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻣﻬﻤﺎنﺳـﺮاﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي وﺟﻮد دارد‪ .‬در ﻣﺎزﻧﺪران ﻣﻬﻤﺎنﺳـﺮاﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻧﯿﺴﺖ و‬
‫ﺗﻮﻗﻒ در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻣﺮدم اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن آﻧﻬﺎ ﻧﻪ ﭘﻮﻟﯽ ﻃﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻧﻪ اﮔﺮ ﮐﺮاﯾﻪاي‬
‫از اﯾﻦ ﺑﺎﺑﺖ داده ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻦ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل آن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻫﺪﯾﻪ ﯾﺎ اﻧﻌﺎﻣﯽ داد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫روز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﭼﻮن دﯾﺮوﻗﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﻪﻋﻼوه ﺟﺎده ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﺮاب و ﮔﻞآﻟﻮد و ﻟﻐﺰان ﺑﻮد و ﻋﺒﻮر ﺣﯿﻮاﻧﺎت واﻗﻌﺎ ﺑﺎ اﺷـﮑﺎل اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸـﺪﯾﻢ ﺑﯿﺶ از دو ﻓﺮﺳـﻨﮓ ﭘﯿﺶروي ﮐﻨﯿﻢ و ﺷﺐ در دﻫﮑـﺪهاي‪ ،‬ﮐﻪ در ﮐﻮﻫﭙـﺎﯾﻪ واﻗﻊ ﺷـﺪه و ﻧﺎم آن ﺟﯿﺮود ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎر‬
‫اﻧـﺪاﺧﺘﯿﻢ‪ .‬ﻣﺮدان اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﻫﻤﻪ در ﺣﻮاﻟﯽ ﻓﺮحآﺑﺎد ﺑﻪ اﻣﺮ ﺷﺎه ﺑﻪ ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺷـﺘﻐﺎل داﺷـﺘﻨﺪ؛ و ﻣﺎ در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﻧﻮﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم زﻫﺮا‬
‫ﮐﻪ از ﺟﻤﺎل و ﮐﻤﺎل ﺑﻬﺮه داﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺐ را ﺑﻪ ﺳﺮ آوردﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻣﺤﺒﺖﻫﺎي او ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻤﺎم زﻧﺎن ده ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬
‫دﯾـﺪن ﻣﺎ آﻣﺪﻧﺪ؛ و ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮاﻗﻊ ﻫﺪاﯾﺎ و ﺗﺤﻒ ﮐﻮﭼﮑﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺰد ﻣﺮدم اﯾﻦ ﺻـﻔﺤﺎت ﺑﺴـﯿﺎر ﻋﺰﯾﺰ و ﺗﺎزه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬آﻣـﺎده دارد‪ ،‬ﺑـﺎ آﻧـﺎن ﺑـﺎ ﮐﻤـﺎل ﻣﻬﺮﺑـﺎﻧﯽ رﻓﺘـﺎر ﮐﺮد‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﺮ ﯾـﮏ ﭼﯿﺰي‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻘـﺪاري ﺣﻨـﺎ‪ ،‬ﯾﺎ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻋﻄﺎرﻫﺎي ﻣﺎ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ »اﻟﺤﻨﺎ«‪ ،‬ﻫﺪﯾﻪ داد؛ و ﺑﻌﺪ از ﺷﺎم‪ ،‬از ﻫﻤﮕﯽ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد دﺳﺖﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻓﺘﺨﺎر ﺻﺎﺣﺒﺨﺎﻧﻪ رﻧﮓ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻋﺎدت‬
‫ﺟﻤﻊ ﺷﺪن ﺑﻪ دور ﻫﻢ و رﻧﮓ ﮐﺮدن دﺳﺖﻫﺎ ﺑﺎ ﺣﻨﺎ‪ ،‬ﺿﻤﻦ ﺻﺤﺒﺖ در ﻣﺸﺮقزﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺮﺳﻮم و ﻋﻼﻣﺖ ﺟﺸﻦ و ﺳﺮور و ﺷﺎدي اﺳﺖ‪.‬‬
‫رﻧـﮓ ﮐﺮدن دﺳﺖﻫـﺎ را ﺑـﺎ ﺣﻨﺎ ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح ﺣﻨﺎﺑﻨـﺪان ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺎده ﮐﻪ ﺑﺮگ ﺧﺸﮏ و ﮔﺮدﺷـﺪه ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﮐﻒ‬
‫دﺳﺖ و ﭘﺸﺖ آن را ﺗﺎ ﻣـﭻ رﻧﮓ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و اﺣﯿﺎﻧﺎ ﻧﻘﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﻪ روي آن ﻣﯽاﻧﺪازﻧـﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ رﻧﮓ اﯾﻦ ﻣﺎده دﺳﺖ را زﯾﺒﺎ‬
‫ﻣﯽﮐﻨـﺪ و از اﺛﺮ ﺻـﺪﻣﺎت وارده ﺑﻪ آن ﻣﯽﮐﺎﻫـﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺣﻨﺎ‪ ،‬ﻣﻮ و ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺎط ﺑـﺪن را ﻧﯿﺰ رﻧﮓ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و در ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﺸﺎن‬
‫زﯾﺒﺎﯾﯽ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻋﻼﻣﺖ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ و ﻧﺸﺎط اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻼـ ﮔﺮد را در آب ﺧﯿﺲ و از آن ﺧﻤﯿﺮي ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﺳـﭙﺲ اﯾﻦ ﺧﻤﯿﺮ را روي دﺳﺖ ﯾـﺎ آن ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﺑـﺪن ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻞاﻧـﺪ رﻧﮓ‬
‫ﺷـﻮد‪ ،‬ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨـﺪ و ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ در ﭘﻮﺳﺖ ﻧﻔﻮذ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﭘـﺎرﭼﻪاي ﺑﻪ دور آن ﻣﯽﺑﻨﺪﻧـﺪ؛ وﻟﯽ ﭼﻮن ﺧﻤﯿﺮ ﺑﺎﯾـﺪ ﻣـﺪﺗﯽ روي‬
‫دﺳﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺷﺐ ﺑﻌﺪ از ﺷﺎم‪ ،‬ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮاﺑﯿﺪن اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اوﻻ وﻗﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮاي رﻧﮓ ﺷﺪن ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫و ﺛﺎﻧﯿـﺎ ﺷﺐ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽﺗﻮان ﻧـﺎراﺣﺘﯽ ﻧﺎﺷـﯽ از ﻣﺎﻧـﺪن اﯾﻦ ﻣـﺎده را در روي ﭘﻮﺳﺖ ﻣﺘﺤﻤـﻞ ﺷـﺪ؛ زﯾﺮا ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﮐﻒ‬
‫دﺳﺖ رﻧـﮓ ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﻤﯿﺮ را در ﻣﺸﺖ ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ و ﺳﺎﻋﺖﻫـﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨـﺪ و اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﮐﺎر در روز ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺷﺐ ﺑﺨﻮاﺑﻨـﺪ‪ ،‬ﻓﺮدا ﺻـﺒﺢ ﮐﻪ از ﺧﻮاب ﺑﺮﺧﯿﺰﻧـﺪ و ﭘﺎرﭼﻪ را ﺑﺮدارﻧﺪ و ﺧﻤﯿﺮ را ﮐﻪ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه از دﺳﺖ ﯾﺎ ﻫﺮ ﻣﺤﻞ‬
‫دﯾﮕﺮي ﮐﻪ روي آن اﺳﺖ ﺑﺰداﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه و رﻧﮓ ﻧﺎرﻧﺠﯽ روﺷﻨﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎي ﻣﺎﻧـﺪه اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺧﻤﯿﺮ ﭘﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ ﺗﯿﺮه رﻧﮕﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ آن رﻧﮓ ﻧﺎرﻧﺠﯽ ﻧﯿﺴﺖ؛ وﻟﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺧﻮد آﻧﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺳﻔﯿﺪي ﻣﭻ و ﺑﻘﯿﻪ دﺳﺖ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻤﻮدار ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺿﻤﻦ ﺑﺮﮔﺰاري ﺟﺸﻦ ﺣﻨﺎﺑﻨﺪان‪ ،‬ﺷﺐ ﺑﯿﻦ ﺟﻤﻌﻪ و ﺷـﻨﺒﻪ را در ﺟﯿﺮود ﻣﺎﻧﺪﯾﻢ و روز ﺷـﻨﺒﻪ ﭘﺲ از ﺳﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ در ﯾﮏ ﺟﺎده‬
‫ﭘﺮ ﮔﻞ و ﻻي ﺑﻪ ده ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﺎﻻر ﭘﺸﺖ رﺳﯿﺪﯾﻢ و ﺷﺐ در ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﺮدﻣﯽ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ از‬
‫ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن آﻣـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ و درﺟﻪ ﺑﯽاﻃﻼﻋﯽ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻗﺪري ﺑﻮد ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﻣﻘﺪاري ﻋﻠﯿﻖ ﺑﺮاي اﺳﺐﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﭘﺮداﺧﺖ ﭘﻮل‬
‫آن‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺒﻠﻎ ﻧﺎﭼﯿﺰي ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺎ داﻧﻪﻫﺎي ﺑﺎﻗﻼ ﺑﻪ ﺷﻤﺎرش ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ و اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ وﻗﺖ ﻣﺎ را ﺗﻠﻒ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ ﮐﻮه و دره ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳـﯿﺪ و زﻣﯿﻦ ﻣﺴـﻄﺢ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ وارد ﺟﻨﮕﻠﯽ ﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ در آن ﺟﺎده ﺧﻮب و ﻋﺮﯾﻀﯽ ﺗﻌﺒﯿﻪ ﺷﺪه‬
‫ﺑـﻮد و اﻃﺮاف اﯾﻦ ﺟـﺎده ﭘﺮ از درﺧﺘـﺎن ﺑﻠﻨـﺪي ﺑﻮد ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒـﺎ ﻣﻮﻫـﺎي وﺣﺸـﯽ ﺑﻪ دور آﻧﻬـﺎ ﭘﯿﭽﯿـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻋﺒﻮر از اﯾﻦ ﺟﻨﮕـﻞ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺸـﮑﻼت ﻓﺮاواﻧﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷـﺪﯾﻢ؛ زﯾﺮا زﻣﯿﻦ آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد آبروﻫﺎي زﯾﺎد‪ ،‬ﻣﻤﻠﻮ از ﮔﻞ و ﻻي ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺷﺘﺮﻫﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد‬
‫ﺑﻠﻨﺪي ﭘﺎ و ﺗﻨﻪ ﮔﺎه ﺗﺎ ﺷـﮑﻢ در ﮔﻞ ﻓﺮو ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ و ﺧﻮدﺗﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﺪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﻪ ﺳﺮ ﺣﯿﻮاﻧﺎت دﯾﮕﺮي از ﻗﺒﯿﻞ اﺳﺐ‬
‫و ﻏﯿﺮه ﭼﻪ ﺑﻼﯾﯽ ﻣﯽآﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺸـﮑﻞ‪ ،‬ﺷـﺎه دﺳـﺘﻮر داده اﺳﺖ ﺗﻤـﺎم ﺟـﺎده را ﺳـﻨﮓﻓﺮش ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬و ﻣﺎ در ﺣﯿﻦ ﻋﺒﻮر ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﺳـﻨﮓﻫﺎي‬
‫ﻓﺮاواﻧﯽ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺼـﺪ در ﮐﻨـﺎر ﺟـﺎده ﭼﯿﺪهاﻧـﺪ و ﺑﻪﻋﻼـوه ﺧﺎﻧﻪﻫـﺎي زﯾﺎدي از ﮔﻞ و ﭼﻮب در اﻃﺮاف ﺟﺎده ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺎرﮔﺮان راه ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻫﻨﻮز ﮐﺎر ﺷـﺮوع ﻧﺸـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺷـﺮاﯾﻂ ﺟّﻮي اﺟﺎزه ﻧﻤﯽداد و در ﻓﺼﻞ زﻣﺴـﺘﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺎرانﻫﺎي‬
‫ﻣـﺪاوم‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﻣﻮر در ﻣﺎزﻧﺪران ﻣﺨﺘﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺷـﺮاﯾﻂ دﺷﻮار‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ دو ﻓﺮﺳﺦ ﺑﺎ ﻣﺸـﻘﺖ ﺗﻤﺎم ﻃﯽ ﮐﺮدﯾﻢ و ﻗﺒﻞ از اﯾﻦﮐﻪ‬
‫از ﺟﻨﮕـﻞ ﺑﮕـﺬرﯾﻢ‪ ،‬ﺷﺐ ﺷـﺪ‪ .‬ﮐﻮﺷـﺶ ﮐﺮدﯾﻢ ﺗـﺎ از زوزه ﺳـﮕﺎن ﯾـﺎ ﺻـﺪاي ﺣﯿﻮاﻧﺎت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﯽ از ﯾﮏ آﺑﺎدي ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ دﺳـﺖ‬
‫آورﯾﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺳـﻌﯽ ﻣـﺎ ﺑﯿﻬﻮده ﺑﻮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺷـﺪﯾﻢ ﺷﺐ را در ﻫﻤـﺎن ﺟﻨﮕـﻞ ﻣﯿﺎن درﺧﺘﺎن ﺑﻪ ﺳـﺮ آورﯾﻢ‪ .‬از ﭘﻮﺷـﺶ ﺑﺎرﻫﺎ در‬
‫اﻃﺮاﻓﻤﺎن دﯾﻮاري درﺳﺖ ﮐﺮدﯾﻢ و در روي ﺑﺴﺘﺮي ﮐﻪ از ﺗﻮده ﺑﺮگ درﺧﺘﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬آرﻣﯿﺪﯾﻢ و ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي اﻧﺒﻮه ﺑﺎﻻي ﺳـﺮﻣﺎن ﮐﻪ از ﻻﺑﻼي آﻧﻬﺎ ﻣﺎه ﺑﻪ روي زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻧﻮر ﻧﻘﺮهاي ﻣﯽاﻓﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺎ ﭼﺎدر ﻃﺒﯿﻌﯽ زﯾﺒﺎﯾﯽ‬
‫ﺑﻪ وﺟﻮد آورده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺪ ﻧﻔﺮي را ﺑﻪ دﻫﮑﺪهاي ﮐﻪ در ﺟﻨﮕﻞ ﭘﻨﻬﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮﺳـﺘﺎدﯾﻢ ﺗﺎ آزوﻗﻪ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻣﺎ را ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﺗﻬﯿـﻪ آﺗﺶ ﭼـﻮب ﻓﺮاواﻧﯽ در اﺧﺘﯿـﺎر داﺷـﺘﯿﻢ‪ .‬ﻣﺮدﻣـﺎن دﻫﮑــﺪه ﻣــﺬﮐﻮر ﮐـﻪ از ﺗﻤــﺪن ﺑﻬﺮهاي ﻧﺪاﺷــﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽداﻧـﻢ در ﭼـﻪ ﻣـﻮرد ﺑﺎ‬
‫ﻣﺴـﺘﺨﺪمﻫﺎي ﻣﻦ اﺧﺘﻼف ﭘﯿـﺪا ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﮐﺎر آﻧﺎن ﺑﻪ زد و ﺧﻮرد ﺑﮑﺸـﺪ؛ و ﺑﻌﺪ اﺻـﺮار ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﺰد اﯾﺸﺎن‬
‫ﺑﺮوﯾﻢ و ﺷﺐ را در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺳـﺮ آورﯾﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن راه دور ﺑﻮد و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﯿﻠﺸﺎن رﻓﺘﺎر ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﮐﺪﺧﺪاي آﻧﺠﺎ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﭼﻨﺪ‬
‫ﺗﻦ از رﯾﺶﺳـﻔﯿﺪان ﻧﺰد ﻣـﺎ آﻣﺪﻧـﺪ و ﺑـﺎ ﺧﻮد ﮔﻮﺷﺖ و آزوﻗﻪ ﻓﺮاواﻧﯽ ﻫﻤﺮاه آوردﻧـﺪ و ﻫﻤﺎنﺟـﺎ ﻣﺎﻧﺪﻧـﺪ و ﺑـﺎ آوازﻫﺎي ﻣﺎزﻧـﺪراﻧﯽ و‬
‫ﮐﻤﺎﻧﭽﻪ ﻧﺎﻣﻮزون و ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﻼلآور ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﻮﻗﻊ ﺷﺎم و ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻪ ﺧﯿﺎل ﺧﻮد ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺳـﺮﮔﺮﻣﯽ ﻣﺎ را‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ آوردﻧﺪ‪.‬‬
‫روز دوﺷﻨﺒﻪ دو ﻓﺮﺳﻨﮓ دﯾﮕﺮ راه رﻓﺘﯿﻢ‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از آن در ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻨﮕﻞ و ﻗﺴﻤﺖ دﯾﮕﺮ در ﻣﺰارع ﭘﺮ ﮔﻞ و ﻻي اﻧﺠﺎم ﺷﺪ و ﺣﻮاﻟﯽ‬
‫ﻏﺮوب ﺑﻪ ﺳـﺎري ﮐﻪ ﺟـﺎي ﺑﺰرگ و ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺘﯽ اﺳﺖ و ﯾﮑﯽ از ﺧﺎﻧﻪﻫـﺎي ﺷـﺎه در آﻧﺠـﺎ واﻗﻊ ﺷـﺪه‪ ،‬رﺳـﯿﺪﯾﻢ ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤﻞ را ﺑﺎﯾـﺪ ﺷـﻬﺮ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﮐﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﺼـﺎري دور آن ﻧﯿﺴﺖ و ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺶ ﻧﯿﺰ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺪارﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﻘﻒ ﺑﻌﻀـﯽ از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي رم از‬
‫ﺳﻔـﺎل اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﺧﺎﻧﻪﻫـﺎ داراي ﺳـﻘﻒﻫﺎﯾﯽ ﻣﺮﮐﺐ از ﺳﺎﻗﻪ ﺧﺸﮏ ﻏﻼت ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﺰ ﺻﺎﺣﺐﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﻣﻬﺮﺑـﺎﻧﯽ ﭘﯿـﺪا ﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﺮادر و ﺧﻮاﻫﺮي ﮐﻪ در ﺧـﺎﻧﻪ آﻧﻬـﺎ ﺳـﺎﮐﻦ ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﮐﻤﺎل اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ و ادب را در ﺣﻖ ﻣﺎ روا داﺷـﺘﻨﺪ و ﺑﺮاي رﻓﻊ‬
‫ﺧﺴﺘﮕﯽ ﺣﯿﻮاﻧﺎت‪ ،‬ﺗﻤﺎم روز ﺳﻪﺷﻨﺒﻪ را در آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫روز ﭼﻬﺎرﺷـﻨﺒﻪ در زﻣﯿﻦ ﻣﺴﻄﺢ ﭼﻬﺎر ﻓﺮﺳﻨﮓ راه ﭘﯿﻤﻮدﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ زﻣﯿﻦ ﻗﺒﻼ ﻣﺴﺘﻮر از درﺧﺖ ﺑﻮده‪ ،‬وﻟﯽ اﮐﻨﻮن آﻧﻬﺎ را رﯾﺸﻪﮐﻦ ﮐﺮده و‬
‫ﻣﺰارع ﺣﺎﺻﻞﺧﯿﺰي درﺳﺖ ﮐﺮدهاﻧـﺪ ﮐﻪ ﻋـﺪه زﯾﺎدي در ﺣﻮل و ﺣﻮش آن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ اﻓﺮاد ﻏﺎﻟﺒﺎ از ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص‬
‫ارﻣﻨﯽﻫﺎ و ﮔﺮﺟﯽﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺎه اﺧﯿﺮا از ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﮐﻮچ داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫راهﻫﺎي اﯾﻦ زﻣﯿﻦ ﻫﻤﻮار ﻧﯿﺰ ﻣﻤﻠﻮ از ﮔﻞ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﭼﻮن در آن درﺧﺖ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و آﻓﺘﺎب ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﺎ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﯽﺗﺎﺑﯿﺪ‪ ،‬از راهﻫﺎي‬
‫داﺧﻞ ﺟﻨﮕﻞ ﻗﺪري ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ ﺑﻮد؛ ﺑﻪﻋﻼوه ﮐﺎرﮔﺮان‬
‫ﺑـﺎ ﺳـﺮﻋﺖ ﻣﺸـﻐﻮل ﺳـﻨﮓﻓﺮش ﮐﺮدن آن ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺑـﻪ زودي اﯾـﻦ ﺟـﺎده ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ و ﻋﺮﯾﺾ و ﻃﻮﯾـﻞ از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ آﻣـﺎده ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻧﻪﻫـﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﻃﺮاف اﯾﻦ ﺟﺎده ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ از ﭼﻮب و ﺧﺸﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه و ﻫﻤﺎن درﺧﺖﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﺸـﯿﺪن ﺟﺎده و ﺑﻨﺎي‬
‫ده و اﯾﺠـﺎد ﻣﺰارع از ﺟﺎ ﮐﻨﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗﺮار دادهاﻧـﺪ؛ وﻟﯽ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻮﻗﺘﯽ اﺳﺖ و دواﻣﯽ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ داﺷﺖ‪،‬‬
‫زﯾﺮا ﺑـﺎ ﮐﺜﺮت ﭼﻮب ﮐﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﮐﻮرهﻫـﺎ را ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﺑﻪ زودي ﻫﻤﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫـﺎ ﺑﺎ آﺟﺮ ﺑﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺎ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ‬
‫ﻣﯽﺷـﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺗﻌـﺪاد ﺑﯿﺸﺘﺮي از ﮐﻮرهﻫـﺎي آﺟﺮﭘﺰي را ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ در ﮐﻨـﺎر آﻧﻬـﺎ آﻧﻘـﺪر ﺗﻮدهﻫﺎي ﭼﻮب و ﺧﺸﺖ ﺧﺎم آﻣﺎده‬
‫ﭘﺨﺖ را ﺑﻪ روي ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺑﺎ آن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺷﻬﺮ ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي را ﺑﻨﺎ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺷﺐ دﯾﺮوﻗﺖ ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد رﺳـﯿﺪﯾﻢ و ﭼﻬﺎر ﻓﺮﺳـﻨﮓ ﺑﯿﻦ ﺳﺎري و اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي آﺑﺎد و ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﯾﻦ دو‬
‫ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﺷﺎه در ﻓﺮحآﺑﺎد ﻧﺒﻮد و ﭼﻮن ﻫﯿـﭻوﻗﺖ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺪ آرام و ﻗﺮار داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺷﺶ ﻓﺮﺳـﻨﮓ ﺑﺎ ﺷـﻬﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺖ‪ ،‬رﻓﺘﻪ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻋﺪه ﻣﻌﺪودي از درﺑﺎرﯾﺎن و ﻧﻈﺎﻣﯽﻫﺎ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﺧﺪﻣﺘﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻘﯿﻪ در‬
‫ﻓﺮحآﺑﺎد ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧـﺪ‪ .‬وزﯾﺮ ﻣﺎزﻧﺪران ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ و ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺎط اﯾﻦ اﯾﺎﻟﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از اﻃﻼع از ورود ﻣﻦ دﺳـﺘﻮر‬
‫داد ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ را در اﺧﺘﯿﺎرم ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺪتﻫﺎ در آﻧﺠﺎ ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﮐﺮدم؛ وﻟﯽ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح ﺑﻘﯿﻪ وﻗﺎﯾﻊ ﺑﭙﺮدازم‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﯽ درﺑﺎره وﺿﻊ ﺷﻬﺮ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﺤﻠﯽ آن ﺑﺪﻫﻢ‪:‬‬
‫در اﯾﻨﺠـﺎ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻘﻄﻪاي ﮐﻪ اﯾـﺎﻟﺖ ﻣﺎزﻧـﺪران ﺑﻪ درﯾـﺎي ﺧﺰر ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺎهﻋﺒﺎس از ﭼﻨـﺪي ﭘﯿﺶ در ﺟﻠﮕﻪ ﭘﻬﻨﺎوري دﺳـﺘﻮر ﺑﻨﺎي‬
‫ﺷﻬﺮ ﻓﺮحآﺑﺎد را داده اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﺣﻞ درﯾﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ دو ﻣﯿﻞ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد؛ وﻟﯽ ﭼﻮن ﺷﻬﺮ ﻫﺮ روز رو ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﯽرود ﺣﺪس ﻣﯽزﻧﻢ ﺑﻪ‬
‫زودي ﺑﻪ ﮐﻨﺎر آب ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﺷـﺎه ﻧـﺎم ﻓﺮحآﺑـﺎد را ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺐ از دو ﮐﻠﻤﻪ ﻓﺮح ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﻧﺒﺴـﺎط و ﻧﺸـﺎط و آﺑـﺎد ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ داﯾﺮ و ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ روي آن ﮔـﺬارده و‬
‫ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﮐﻪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول او را وادار ﺑﻪ ﺑﻨـﺎي اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﮐﺮدهاﻧـﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ :‬ﻋﺸﻖ ﺑﻪ آﺑﺎداﻧﯽ و زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻣﻤﻠﮑﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ در‬
‫وﺟﻮدش ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ و دﻗﯿﻘﻪاي از اﯾﻦ ﻓﮑﺮ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و ﻋﻼﻗﻪ ﻣﺨﺼﻮﺻـﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺎﻟﺖ ﻣﺎزﻧـﺪران دارد‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺎدرش اﻫﻞ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﺑﻮده و ﺧﻮدش ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﺧﻮن ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ در رگﻫﺎﯾﺶ ﺟﺮﯾﺎن دارد‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه اﯾﻦ اﯾﺎﻟﺖ ﯾﮑﯽ از ﻣﺴـﺘﺤﮑﻢﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﺎط اﯾﺮان‬
‫اﺳﺖ؛ زﯾﺮا از ﺷـﻤﺎل ﻣﺤﺪود ﺑﻪ درﯾﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽﺗﻮان در آن ﮐﺸﺘﯽراﻧﯽ ﮐﺮد و دور ﺗﺎ دور آن را ﻧﯿﺰ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎنﻫﺎي ﻣﺮﺗﻔﻌﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻋﺒﻮر از آن ﺗﻮأم ﺑﺎ‬
‫ﻣﺸـﮑﻼت زﯾﺎد اﺳﺖ‪ ،‬درﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ دﻓﺎع از آن ﮐﺎر ﻧﺴـﺒﺘﺎ ﺳـﻬﻠﯽ اﺳﺖ و از اﯾﻦ ﮔﺬﺷـﺘﻪ از دﺳﺘﺮس دﺷـﻤﻨﺎن ﺷﺎه ﺑﻪﺧﺼﻮص‬
‫ﺗﺮكﻫـﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دور اﺳﺖ و ﺷـﺎه ﺣﻖ دارد آﻧﺠـﺎ را ﻣﺤـﻞ ﻣﻄﻤﺌﻨﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﮐﻨـﺪ و در ﺻﻮرت ﺑﺮوز ﺣﻮادث و وﻗـﺎﯾﻊ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ اﻃﻤﯿﻨﺎن‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﺳﺖﮐﻢ ﻣﺮﮐﺰ ﺣﮑﻮﻣﺖ را در اﯾﻦ اﯾﺎﻟﺖ از دﺳﺖ ﻧﻤﯽدﻫﺪ و ﺗﺨﺖ و ﺗﺎﺟﺶ در اﻣﺎن ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫وي ﮐﻮﺷـﺶ ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﻣﺎزﻧﺪران ﺗﺎ ﺳـﺮﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖ و زﯾﺒﺎ ﺷﻮد و اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻗﺼﺪ ﻫﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺪان دﺷﻮار ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ‬
‫ﻗﺒﻼـ ذﮐﺮ ﮐﺮدم‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﻣﺤـﻞ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد ﺣﺎﺻـﻞﺧﯿﺰ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺗـﺎ ﺑﻪ ﺣـﺎل در آن ﮐﺸﺖ ﻧﺸـﺪه و زﯾﺮ اﻧﺒﻮه درﺧﺘـﺎن ﺟﻨﮕﻠﯽ ﭘﻨﻬـﺎن‬
‫ﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﯽﺗﻮﺟﻬﯽ ﻣﺮدم آن اﺳﺖ؛ ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﻫﯿﭻﯾﮏ از ﺣﮑﻤﺮاﻧﺎن ﭘﯿﺸﯿﻦ اﯾﺮان‪ ،‬اﻗﺪاﻣﺎت ﻓﻌﻠﯽ ﺷﺎهﻋﺒﺎس را در اﯾﻦ ﺧﻄﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻧﺪادهاﻧﺪ‪ .‬وي ﻓﺮحآﺑﺎد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺎزﻧﺪران ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه و در ﻧﻘﻄﻪاي ﮐﻪ ﺷـﺮح دادم ﺷـﺮوع ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺷﻬﺮ ﮐﺮده و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺴـﮑﻮن ﮐﺮدن اﯾﻦ ﻣﺤﻞ و ﺣﻮﻣﻪ آن‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاي آﺑﺎداﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺎزﻧﺪران ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﺎ ﻫﻤﻪ ﺧﺎﻟﯽ از ﺳﮑﻨﻪ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮدﻣﺎن‬
‫زﯾـﺎدي را از ﻣﻠﻞ و ﻣـﺬاﻫﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑـﺪان ﺟﺎ ﮐﻮچ داده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﺷـﺨﺎص ﻗﺒﻼ ﺳﺎﮐﻦ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ دﺷـﻤﻨﺎن ﺷﺎه‬
‫ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ و وي آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ زور ﺗﺼﺮف ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺴـﯿﺎري از اراﺿـﯽ ﺗﺮكﻫﺎ و ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن را ذﮐﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده و ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ آﻧﻬﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺮدﻣﺶ را ﺑﻪ ﻣﺎزﻧﺪران و ﺣﺘﯽ اﺻـﻔﻬﺎن و ﻧﻘﺎط دﯾﮕﺮ ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮد‪ ،‬ﺳﻮق داده اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﯿﻦ اﯾﻦ اﻓﺮاد‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮري ﻣﺴـﯿﺤﯽ‬
‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﻣـﺬﻫﺐ ﺧﻮد وﻓﺎدارﻧﺪ و ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﮐﻮﺷﺸـﯽ ﺑﺮاي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺬﻫﺐ آﻧﺎن اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽدﻫﺪ؛ وﻟﯽ ﻋﺪهاي ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﭘﻮل و ﻋﻠﻞ‬
‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬دﺳﺖ از دﯾﻦ و آﯾﯿﻦ ﺧﻮد ﺷﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮدم ﻓﻌﻠﯽ ﻣﺎزﻧﺪران را ﺗﻌﺪادي از ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻗﺒﻠﯽ ﻗﺴـﻤﺖﻫﺎي دﯾﮕﺮ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺳـﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي آﻧﺎن در ﻣﻌﺮض اﺷـﻐﺎل‬
‫دﺷﻤﻨﺎن ﺑﻮده‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ دﻻﯾﻠﯽ ﺑﻪ وﯾﺮاﻧﯽ ﮔﺮاﯾﯿﺪه اﺳﺖ؛ ﻣﺜﻞ ارﻣﻨﯽﻫﺎي ﻣﺴﯿﺤﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﺎور ﺗﺮكﻫﺎ و در ﻣﻌﺮض ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز آﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﯾﺎ‬
‫ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن آذرﺑﺎﯾﺠـﺎﻧﯽ اﯾـﺎﻟﺖ ﺷـﯿﺮوان ﮐﻪ وﺿﻊ ﻣﺸـﺎﺑﻬﯽ داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺷـﺎه از ﻫﺮ ﺟـﺎ ﮐﻪ ﻻـزم داﻧﺴـﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺮدﻣـﺎن زﯾـﺎدي را ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎزﻧـﺪران ﻣﻨﺘﻘﻞ و ﺳﺎﮐﻦ اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﻪ ﻓﻘﯿﺮ ﻧﻤﺎﻧﻨـﺪ و ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺗﻨﺒﻠﯽ ﻧﺸﻮﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﺎن زﻣﯿﻦ داده و وادارﺷﺎن‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ ﻫﻤـﺎن ﮐﺎرﻫـﺎﯾﯽ را ﮐﻪ در ﻣﻮﻃﻦ ﺧﻮد اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادهاﻧـﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ اﻧﺠﺎم دﻫﻨـﺪ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ در ﻣﺎزﻧـﺪران ﻫﻨﺮﻫﺎي دﺳﺘﯽ‬
‫زﯾﺎدي ﮐﻪ ﻗﺒﻼ وﺟﻮد ﻧـﺪاﺷﺖ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣـﺪه و وﺿﻊ زﻣﯿﻦ در اﺛﺮ ﮐﺸﺖ و زرع ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺮده و ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﻗـﺪاﻣﺎت ﻣﻔﯿﺪ ﺧﻮد در‬
‫اﯾﻦ راه ﻣﺮﺗﺒﺎ اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫آﻧﺎن ﮐﻪ زارع ﺑﻮده و ﻣﺎﻧﻨﺪ اراﻣﻨﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺗﺮﺑﯿﺖ درﺧﺖ ﻣﻮ آﺷـﻨﺎﯾﯽ داﺷـﺘﻪاﻧﺪ‪ -‬ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﻗﻮم واﻗﻌﺎ در ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺮاب اﺳﺘﺎد‪ ،‬و ﮔﻮﯾﯽ‬
‫از ﻧﻮادﮔﺎن ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﮐﺎﺷﻔﺎن آن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ -‬اﮐﻨﻮن داراي زﻣﯿﻦ و اﺳﺒﺎب و ادوات ﻻزم و ﺑﺬر و ﭼﺎرﭘﺎ ﺷﺪهاﻧﺪ و آﻧﺎن ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮﺟﯽﻫﺎ و‬
‫ﺳـﺎﯾﺮ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن و ﯾﻬﻮدﯾـﺎن ﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﺮم اﺑﺮﯾﺸﻢ آﺷـﻨﺎﯾﯽ داﺷـﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐـﺎر اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧـﺪ و اﻃﺮاف ﻓﺮحآﺑـﺎد ﻣﻤﻠﻮ از‬
‫درﺧﺘـﺎن ﺗﻮت اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑـﺪان ﺟﺎ آورده و ﻏﺮس ﮐﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬آذرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽﻫﺎي اﻫﻞ ﺷـﯿﺮوان ﻫﻢ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺴـﯿﺎر ﺗﻨﺒﻠﯽ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﯿﭻ ﮐﺎري از آﻧﻬﺎ ﺑﺮﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ ،‬وادار ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺷﺪه و آﻧﺎن را ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺗﻬﯿﻪ اﺑﺮﯾﺸﻢ را ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ از زﯾﺮ‬
‫ﮐﺎر ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎه اﺟﺎزه ﻧﻤﯽدﻫﺪ ﺑﺮگ درﺧﺘﺎن ﺗﻮﺗﯽ را ﮐﻪ در زﻣﯿﻦ آﻧﻬﺎ واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﺑﻔﺮوﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﺑﺮاي ﻣﻠﺘﺶ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﭘﺎدﺷﺎه ﺧﻮب‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﭘﺪر و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ دﻟﺴﻮز و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬وي ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫رﻋﺎﯾـﺎي ﺧﻮد زﻣﯿﻦ و ﺣﺸﻢ ﻣﯽﺑﺨﺸـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ ﭘﻮل ﮐـﺎﻓﯽ ﻣﯽدﻫـﺪ ﺗـﺎ اﺣﺘﯿﺎﺟﺎت ﺧﻮد را ﺑﺮﻃﺮف ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ اﺳـﺘﻄﺎﻋﺖ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻗﺮض ﻣﯽدﻫـﺪ و ﺑـﻪ آﻧـﺎن ﮐﻪ ﻣﺴـﺘﻤﻨﺪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﺑﯽﻋـﻮض ﻣﯽﺑﺨﺸـﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻋﻼـوه ﺑﺮاي اﺗﺒـﺎع ﺧـﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻪﺧﺼﻮص آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺻـﻤﯿﻤﺎﻧﻪ ﺧـﺪﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺴـﺮ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ و وﺳﺎﯾﻞ ﻻزم را ﺑﺮاي ﺗﻬﯿﻪ ﻣﺼـﻨﻮﻋﺎت در اﺧﺘﯿﺎرﺷﺎن ﻣﯽﮔﺬارد و‬
‫آﻧﺎن را ﺑﻪ آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻫﻨﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎرﺷﺎن آﯾـﺪ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻫﯿﭻ ﭘﺪري ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ از‬
‫ﭼﻬـﺎر اﻟﯽ ﺷـﺶ ﻧﻔﺮ ﻣﺘﺠـﺎوز ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ اﺗﺒﺎع ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﺰاران ﻫﺰار ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯿﻠﯿﻮنﻫﺎ ﻧﻔﺮ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ‬
‫رﻓﺘﺎر ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ رﻓﺘﺎر او ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺎي ﻣﺴـﯿﺤﯽ و آزادي زﯾﺎدي ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻋﻄﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي دﯾﻦ ﻣﺎ ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن ﻣﻔﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﺑﺴـﯿﺎري از آﻧﺎن‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﺧﻮد را رﻫﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺪهاي آن را ﺑﻪ ﭘﻮل ﻣﯽﻓﺮوﺷﻨﺪ و ﭘﻮﻟﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن داده ﻣﯽﺷﻮد ﻗﺒﻮل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﭘـﻮﻟﯽ ﺑﻪ ﻗﺮض ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﯾﻦﮐﻪ در اﻧﻘﻀـﺎي ﻣﻬﻠﺖ‪ ،‬آن را ﻣﺴـﺘﺮد ﻧﺴﺎزﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺒـﺎﻟﻎ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ درﯾـﺎﻓﺖ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﮑﺎر ﻣﺬﻫﺐ ﺧﻮد ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎلﻫـﺎ ﻗﺒـﻞ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﺗﻔـﺎﻗﯽ اﻓﺘﺎد و ﺗﻌـﺪاد زﯾﺎدي از ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن دﯾﻦ ﺧﻮد را رﻫﺎ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬در اروﭘﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﺎ‬
‫زور و ﻓﺸـﺎر ﺑﺎﻋﺚ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺷـﺪه و ﺑﯿﭽﺎرﮔﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻗﺮوض ﺧﻮد ﻧﺒﻮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺟﺒﺎر وادار ﺑﻪ اﻧﮑﺎر دﯾﻦ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﻣﻦ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از اﯾﻦ اﺗﻬﺎﻣﺎت وارده ﺑﻪ ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻـﺤﺖ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﺎ آﺷـﻨﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اوﺿﺎع و اﺣﻮال‬
‫ﭘﯿﺪا ﮐﺮدهام‪ ،‬ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﺗﻘﺼﯿﺮ ﻋﻤﺪه ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻮد ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن ﺑﺪﻧﻬﺎدي اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻮل‬
‫ﺷﺎه را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ اﺳﺮاف آن ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﻗﺼﺪ ﻗﺒﻠﯽ آﻧﻬﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮده ﮐﻪ در رأس ﻣﻮﻋﺪ ﻗﺮض ﺧﻮد را ﻧﭙﺮدازﻧﺪ و ﻃﺒﻖ ﻗﺮار ﺿﻤﻨﯽ‬
‫ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺷﻮﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ ﺑﺮوز اﯾﻦ وﺿﻊ ﺗﺎ ﺣـﺪي ﻧﯿﺰ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﯽاﺣﺘﯿﺎﻃﯽ ﻋـﺪهاي از ﺧﻮد ﻣﺎ و ﺗﻌﺼﺐ ﺑﺪون ﺣﺴﺎب روﺣﺎﻧﯿﺎن ﻋﯿﺴﻮي‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ و ﺑﺎﻻـﺧﺺ ﻓﺮاﺗﻪ آﻧﺘﻮﻧﯿﻮدي ﮔﻮوآ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻋﯿﺴﻮﯾـﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ در آن ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ در اﯾﺮان ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮد و‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ از ﺧﺰاﻧﻪ ﭘﺎدﺷـﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ اﯾﻦ ﻗﺮوض را ﺑـﭙﺮدازد؛ وﻟﯽ اﯾﻦ ﻋﻤـﻞ او‪ ،‬ﮐﻪ از روي اﺣﺴﺎﺳـﺎت ﻣـﺬﻫﺒﯽ واﻗﻌﯽ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺎرج از ﻣﻮﻗﻊ و ﺧﻼف ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﻮد ‪.‬‬
‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻌﻀـﯽ از ﮐﺸـﯿﺸﺎن ﮐﺮﻣﻠﯽ ﺑﺮﻫﻨﻪﭘﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﯾﺎدآور ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﭘﻮل ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﮐﺮد و آﻧﻬﺎ‬
‫ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺴـﯽ ﭘﻮل ﺑﺪﻫﻨﺪ ﺗﺎ وي ﻣﺬﻫﺐ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ وﻇﯿﻔﻪ اﺷـﺨﺎص ﺑﺎ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺮﺣﺪ ﻣﺮگ در ﻋﻘﯿﺪه‬
‫ﺧﻮد ﭘﺎﯾﺪار ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ در ﻇﺎﻫﺮ ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺧﺸﻢ ﺷﺎه را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻢﮐﯿﺸﺎن ﺧﻮد ﮐﻪ ﻓﻘﯿﺮ‬
‫و ﺑﯿﻨﻮا ﺑﻮده‪ ،‬وﻟﯽ داراي ﻋﻘﺎﯾـﺪ ﭘـﺎ ﺑﺮ ﺟـﺎﯾﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺨﻔﯿـﺎﻧﻪ ﮐﻤـﮏ ﮐﻨﻨـﺪ و در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﻣﺴـﻠﻤﺎ در ﺻﻮرت وﻗﻮف ﺑﺮ اﻣﺮ‬
‫راﺿـﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻤﮕﯽ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻮال رﻓﺘﺎر ﮐﺮده و ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن ﻓﻘﯿﺮ ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﺷﺎه‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﺧﻮد را در ﭘﺮداﺧﺖ ﻗﺮوض‬
‫ﺑﻪ اﻃﻼـع او رﺳﺎﻧﯿـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺷـﺎه ﯾﺎ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﻬﻠﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻣﯽداد و ﯾﺎ ﭼﻨﺎنﮐﻪ در ﻣﻮارد دﯾﮕﺮ ﻋﻤﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺮوﺿـﺸﺎن را ﺑـﺪون‬
‫اﯾﻦﮐـﻪ ﺗﮑﻠﯿﻔﯽ ﺑﺮاي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣــﺬﻫﺐ آﻧﻬـﺎ ﮐﻨــﺪ ﻣﯽﺑﺨﺸــﯿﺪ؛ وﻟﯽ ﯾـﮏ روز ﻧﺎﮔﻬـﺎن ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﮐﺮد ﮐـﻪ ﻫﺰاران ﻫﺰار ﺳــﮑﻪﻫﺎي زر ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﮐﺸـﻮر ﭘﺮﺗﻐـﺎل اﺳﺖ ﺑﺮاي ﭘﺮداﺧﺖ ﻗﺮوض ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن ﺑﻪ او ﻋﺮﺿﻪ ﺷـﺪ و در ﻧـﺘﯿﺠﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺎ ﺧﺸﻢ زﯾـﺎد از‬
‫ﭘـﺬﯾﺮﻓﺘﻦ آن ﺧﻮدداري ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻣﺮ داد آن ﻋـﺪه از ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن ﻣﺘﻌﻬـﺪ ﻃﺒﻖ ﻗﺮار ﻗﺒﻠﯽ و ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ وﺟﻬﯽ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ ﺧﻮد را‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﻨﺪ و اﻇﻬﺎر داﺷﺖ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ارﻣﻨﯽﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﭘﻮل ﻓﺮﻧﮕﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬دﻟﯿﻠﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ از ﺧﻮد او ﭘﻮل ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮده و ﻣﺴـﻠﻤﺎن‬
‫ﻧﺸﻮﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﺧﻼف ﻣﻨﻄﻖ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺗﺒﺎع او از ﺧﺎرﺟﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎ ﮐﻪ ﻫﻢﻣﺮز ﮐﺸﻮرش ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﺰاران ﻣﻮارد اﺧﺘﻼف ﺑﺎ‬
‫آﻧـﺎن در ﻣﯿـﺎن ﺑـﻮد‪ ،‬ﭘـﻮل درﯾـﺎﻓﺖ ﮐﻨﻨـﺪ؛ ﭼـﻮن اﯾﻦ ﻣﺒـﺎﻟﻎ در ﺣﻘﯿﻘﺖ در راه اﻧﺤﺮاف اﺗﺒـﺎع او و ﺗﺤﺮﯾﺺ آﻧـﺎن ﺑﻪ ﯾـﺎﻏﯽﮔﺮي ﺑﻪ ﮐـﺎر‬
‫ﻣﯽرﻓﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﺠﺎت اﯾﻤﺎن و ﻋﻘﯿﺪه‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﻗﺪام ﺷﺎه ﺑﯽﻣﻮرد ﻧﺒﻮده و اﮔﺮ در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻃﻮر دﯾﮕﺮي ﻣﻨﻌﮑﺲ‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺷﺨﺎص ﺧﻄﺎﮐﺎر ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﻨﺎه را ﺑﻪ ﮔﺮدن دﯾﮕﺮي ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻤﻼت ﻣﻌﺘﺮﺿﻪ ﭘﺎﯾﺎن دﻫﻢ‪ .‬ﮐﻤﺮﺑﻨـﺪي ﮐﻪ دور ﺷـﻬﺮ ﮐﺸـﯿﺪه ﺷـﺪه‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ رم و ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫وﺳﯿﻊ و ﺣﺘﯽ از آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﻪ ﻃﻮل ﯾﮏ ﻓﺮﺳﻨﮓ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺷﻬﺮ ﮐﻪ ﻟﺤﻈﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد آﻧﺎن اﻓﺰوده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬از ﻣﻠﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ اﻗﻠﯿﺖ آﻧﻬﺎ را ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و اﮐﺜﺮﯾﺖ‬
‫را ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻓﺮﻗﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ارﻣﻨﯽﻫﺎ و ﮔﺮﺟﯽﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﺎزﻧـﺪ ﻫﺮ ﭼﻘـﺪر ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐﻠﯿﺴـﺎ‬
‫ﺑﺴﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻗﯿﺎس ﻣﯽﺗﻮان رﻓﺘﺎر ﺷﺎه را ﺑﺎ ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن ﺳﻨﺠﯿﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺜﻼ در ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﯾﮕﺮ اﺳﻼﻣﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮐﻠﯿﺴﺎي‬
‫ﺗـﺎزه ﻣﺠـﺎز ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﮔﺮ ﯾـﮏ ﮐﻠﯿﺴﺎي ﻗـﺪﯾﻤﯽ ﺧﺮاب ﺷﻮد ﻧﻤﯽﺗﻮان آن را ﺗﺠﺪﯾـﺪ ﺑﻨﺎ ﯾﺎ ﺗﻌﻤﯿﺮ ﮐﺮد و ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﺳـﻨﮓ آن را ﻧﯿﺰ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺟﺰ ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺒﺎﻟﻎ زﯾﺎدي ﺑﻪ ﺟﺎي ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺖ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن اﯾﺮان ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﮐﻠﯿﺴﺎ ﺑﻨﺎ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﺗﻌـﺪاد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ وﻇﺎﯾﻒ ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﯽآورﻧـﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﮐﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ در ﯾﮑﯽ از اﻋﯿﺎد ﻣﻬﻢ ﻣﺬﻫﺒﯽ‬
‫ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎي اراﻣﻨﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﺪه آﻧﻬﺎ در ﻓﺮحآﺑﺎد ﺑﻪ ﻫﺰاران ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬رﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدم ﻓﻘﻂ ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺞ اﻟﯽ ﺳﯽ ﻧﻔﺮ‬
‫در آﻧﺠﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺗﺎزه ﺑﺎﯾﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﺻﻮﻻ ﺗﻌﺪاد ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﺪه اراﻣﻨﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻧـﺘﯿﺠﻪ ﻧﻤﯽﺗـﻮان ﻗﺒـﻮل ﮐﺮد زﺟﺮﻫـﺎ و ﻣﺼـﺎﯾﺒﯽ ﮐـﻪ اﯾﻦ ﻃـﺎﯾﻔﻪ در اﺛﺮ ﺧﺮاﺑﯽ زادﮔـﺎه و ﻧﻘـﻞ و اﻧﺘﻘـﺎل و ﺑـﺪﺑﺨﺘﯽﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﺘﺤﻤﻞ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻋﺪهاي واﻧﻤﻮد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ در اﺛﺮ ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻠﺖ اﺳﺎﺳﯽ آن را ﺑﺎﯾﺪ در ﺑﯽﮐﻔﺎﯾﺘﯽ و‬
‫ﺑﯽدﯾﻨﯽ ﺧﻮد آﻧﻬﺎ و اراده ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ﻣﺠﺎزات ﮔﻨﺎﻫﺎن آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺳﻪ ﮔﻨﺎه ﻋﻈﯿﻤﯽ ﺟﺴﺖوﺟﻮ ﮐﺮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻـﻔﺤﺎت راﯾﺞ‬
‫اﺳﺖ و ﺗﺎرﯾـﺦ ﻧﺸـﺎن داده ﮐﻪ در زﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﺘﯽ ﻣﻠﻠﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر دﺳـﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ ﺑﺮاي ارﺗﮑﺎب آﻧﻬﺎ دﭼﺎر ﻋﻘﺎب ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺷﺪهاﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﮔﻨﺎﻫـﺎن ﻋﺒـﺎرت از ﺧﻄـﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن در ﻣـﻮرد ﻣـﺬﻫﺐ ﺧـﻮد ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و در ﻋﯿﻦ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ‪،‬‬
‫راهﻫـﺎي دﯾﮕﺮي را ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﺟـﺎده ﺻﻮاب اﻧﺘﺨـﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و در اﯾﻦ راه ﻟﺠـﺎﺟﺖ ﭘﯿﺸﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬دوم‪ ،‬ﻋﯿﺐﻫـﺎي اﺧﻼـﻗﯽ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﺼﻮري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺣﺘﯽ در ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﯾﻦ ﺻﻔﺤﻪﻫﺎ ﻧﯿﺰ راﯾﺞ‬
‫اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺳـﻮم ﻇﻠـﻢ و ﺳـﺘﻢ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺑﯿﻨﻮاﯾـﺎن اﺳـﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ آﻧﭽﻪ ﺷـﻨﯿﺪهام ﺑﯿﺶ از ﻫﻤﻪ ﻣﯿـﺎن ﮔﺮﺟﯽﻫـﺎ ﺷـﯿﻮع دارد و در آﻧﺠﺎ‬
‫اﺷﺨﺎص ﺑﯽﭼﯿﺰ ﺣﺘﯽ ﻣﺎﻟﮏ ﺟﺎن و ﻧﺎﻣﻮس ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﻃﺒﻘﻪ اﺻﯿﻞزاده ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ آزﻧﺎور ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻊ ﻗﺼﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎل‬
‫و زن و ﻓﺮزﻧـﺪ و ﺣﺘﯽ ﺟﺎن ﻣﺮدم ﺗﻌﺮض ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻃﺒﻖ آداب و رﺳﻮم ﻗﺪﯾﻤﯽ و ﺑﺪوي ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺲ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻧﺎﻫﻨﺠﺎري ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﺎر ﻧﻤﯽرود ‪.‬‬
‫ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ ﺑﻪ ﻣﻄﻠﺐ اﺻـﻠﯽ‪ ،‬ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫـﺎي ﻓﺮحآﺑﺎد ﺗﻤﺎﻣﺎ ﭘﻬﻦ و ﻃﻮﯾﻞ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و در دو ﻃﺮف آﻧﻬﺎ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي ﻗﺮار دارد‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﭼﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آب ﺑﺎران ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ آن ﻣﯽرود‪ ،‬زﯾﺮا در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﺮﺑﺎران ﺑﻪ زودي ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺑﺎﺗﻼق ﻋﻈﯿﻤﯽ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎ ﯾﮏ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻮده و ﺳـﻘﻒ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻧﯽﻫﺎي ﻣﺮداب‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺟﻠﻮ ﻧﻔﻮذ ﺑﺎران را ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻫﺮودوت ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺳﺎﺑﻘﺎ ﻧﯿﺰ ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺳﻘﻒﻫﺎ در ﺷﻬﺮ ﺳﺎرد واﻗﻊ در ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻟﯿﺪي از ﻧﯽ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫دﯾﻮار ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ در ﻓﺮحآﺑﺎد از ﮐﺎه و ﮔﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺪون ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدن ﺳـﻨﮓ آن را ﻣﺼﺮف ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻧﺴـﺒﺘﺎ ﻣﺴـﺘﺤﮑﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎه ﺑﺎ آﺟﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬وﻟﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺑﺰرگ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻧﺮﺳـﯿﺪه و ﭼﻮن داﺧـﻞ آن را ﺗـﺎﮐﻨﻮن ﻧﺪﯾـﺪهام‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺗﻮﺿـﯿﺤﯽ در اﯾﻦ ﺑـﺎره ﺑـﺪﻫﻢ‪ ،‬ﻓﻘﻂ از ﻇﺎﻫﺮ آن ﻣﯽﺗﻮان ﻗﻀﺎوت ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺷﺎه ﺑﯽﺷﺒﺎﻫﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎي دﯾﮕﺮ آﺟﺮي ﮐﺎروانﺳـﺮاي ﻧﺎﺗﻤﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ وﺿﻊ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮان ﭘﻨﺎه دﻫﺪ و ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ وزﯾﺮ ﻣﺎزﻧﺪران ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ،‬اﺧﯿﺮا ﺑﺮاي ﺧﻮشآﯾﻨـﺪ ﺷـﺎه ﻓﻘـﻂ در ﻇﺮف ﭘـﺎﻧﺰده روز آن را ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧـﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺣﻤﺎم ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻧﯿﺰ در ﺷـﻬﺮ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ﺑﻨﺎ‬
‫زﯾﺎد ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨـﺪ و آن ﻫﻢ از آﺟﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ آﺟﺮي ﻧﯿﺰ وﺟﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻌـﺪاد آﻧﻬﺎ‬
‫ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﮐﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺟﺪﯾﺪاﻟﺘﺄﺳﯿﺲ از ﮔﻞ و ﭼﻮب و ﻧﯽ و ﮐﺎه ﺑﻨﺎ ﺷﺪه و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻏﺎﻟﺒﺎ آﺗﺶﺳﻮزي‪ ،‬ﺳﺮ ﺗﺎ‬
‫ﺳﺮ ﯾـﮏ ﺧﯿﺎﺑـﺎن را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد و در زﻣـﺎن اﻗـﺎﻣﺖ ﺧﻮد ﻣﻦ ﯾـﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﺗﻔـﺎﻗﯽ اﻓﺘﺎد‪ .‬در ﺻﻮرت وﻗﻮع ﺣﺮﯾﻖ‪ ،‬ﺷﺎه دﯾﮕﺮ اﺟﺎزه‬
‫ﻧﻤﯽدﻫﺪ ﺟﺰ ﺑﺎ ﻣﺼﺎﻟﺢ‬
‫ﺧـﻮب‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪﻫـﺎ را ﺗﺠﺪﯾـﺪ ﺑﻨـﺎ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻢﮐﻢ وﺿـﻊ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎ دارد ﻋﻮض ﻣﯽﺷﻮد و ﮔﻤـﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺑﻪ زودي ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻓﺮحآﺑﺎد ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ و ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖﺗﺮﯾﻦ ﺷـﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﺎه ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر ﮐﻤﺮ‬
‫ﻫﻤﺖ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ و او ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ در ﯾﮏ زﻣﯿﻦ ﺧﺸﮏ و ﺑﯽﺣﺎﺻﻞ و ﺑﯽآب ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن را ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻈﻤﺖ ﺑﻪ وﺟﻮد‬
‫آورد‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻗﺎدر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد در اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ذاﺗﯽ ﻏﻨﯽ و ﭘﺮآب و ﺣﺎﺻﻞﺧﯿﺰ اﺳﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻤﻠﯽ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺣﺼﺎرﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﺷـﻬﺮ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺷـﺮوع ﻧﺸﺪه و ﺣﺘﯽ ﻃﺮﺣﯽ ﻫﻢ درﺑﺎره ﺑﻨﺎي آﻧﻬﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺎﯾﺪ ﺷـﻬﺮ ﻫﻨﻮز ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬
‫ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ و ﺑﻪﻋﻼوه در ﻣﺸﺮقزﻣﯿﻦ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻓﺎﻗﺪ ﺣﺼﺎر ﺧﺎرﺟﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫از وﺳﻂ ﻓﺮحآﺑﺎد رودﺧﺎﻧﻪ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻣﯽﮔﺬرد ﮐﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ آن در ﮐﻮهﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ از آﻧﻬﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪام و ﻫﻤﯿﻦ رودﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫در اﻋﻤﺎق درهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از آﻧﻬﺎ ﻧﺎم ﺑﺮدم ﺟﺮﯾﺎن دارد و ﺳـﭙﺲ ﺟﻮﯾﺒﺎرﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪد دﯾﮕﺮي ﺑﻪ آن ﻣﯽﭘﯿﻮﻧﺪد‪ .‬در ﺷـﻬﺮ ﺳﺎري ﺑﺮ روي اﯾﻦ‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ ﻗﺎﯾﻖراﻧﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﻗﺎﯾﻖﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﺎﺻﯽ اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ از ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﭼﻮب ﺑﺰرگ و ﻣﯿﺎنﺗﻬﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ ﭼﻮن‬
‫ﻋﻤﻖ رودﺧﺎﻧﻪ ﮐﻢ اﺳﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻧﻬﺎ در آب ﻓﺮو ﻧﻤﯽرود و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ واژﮔﻮن ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻤﮏ‬
‫ﭘﺎروﻫـﺎي ﭘﻬﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽﺗﻮان آﻧﻬـﺎ را ﻫـﺪاﯾﺖ ﮐﺮد و ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ در ﺟﻬﺖ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ده‪ -‬دوازده‬
‫ﻧﻔﺮ ﺳﺮﻧﺸﯿﻦ و ﻣﻘﺪار زﯾﺎدي ﺑﺎر ﺑﺎ آن ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ رودﺧﺎﻧﻪ ﺗﺠﻦرود ﻧﺎم دارد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ آن رود ﺗﻨـﺪ اﺳﺖ ‪ .‬در داﺧﻞ ﻓﺮحآﺑﺎد‪ ،‬ﺑﺮ روي رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﭘﻠﯽ ﻣﺴـﺘﺤﮑﻢ ﻗﺮار داد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮاي‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷـﻬﺮ ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﺷﻮد‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﻫﺰاران ﻣﻌﺒﺮ دﯾﮕﺮ ﺑﺮ روي آن زده ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﺎﯾﺪ اﺿﺎﻓﻪ‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻌـﺪاد ﺑﯽﺷـﻤﺎري ﻗﺎﯾﻖﻫـﺎي ﮐﻮﭼـﮏ ﭼـﻮﺑﯽ در ﮐﻨـﺎر آب وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺎ آﻧﻬـﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﺮف دﯾﮕﺮ رﻓﺖ ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ درﯾﺎ ﻧﯿﺰ راه ﭘﯿﺪا ﮐﺮد و در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﯽﮔﯿﺮي ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن رودﺧﺎﻧﻪ از ﺳـﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﺑﻪ ﺷـﻤﺎل اﺳﺖ و دو ﻣﯿﻞ ﯾﺎ ﻗـﺪري ﮐﻤﺘﺮ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻌﺪا ﻓﺮحآﺑﺎد ﺑﻪ درﯾﺎي ﺧﺰر ﻣﯽرﯾﺰد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪،‬‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﺷـﻬﺮ را ﯾـﮏ ﻧﯿﻤﻪ ﺑﻨـﺪر داﻧﺴﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﺸﺘﯽﻫـﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ ﮐﻪ در درﯾـﺎي ﺧﺰر ﺑﯿﻦ ﮔﯿﻼـن و اﺳﺘﺮاﺑﺎد و ﺑﺎدﮐﻮﺑﻪ و دﻣﯿﺮﻗﺎﭘﻮ و‬
‫ﻗﺪري ﺑﺎﻻﺗﺮ در ﻫﺸﺘﺮﺧﺎن رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺣﻤﻞ ﺑﺎر و ﮐﺎﻻ اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﭘﻞ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮ ﭘﯿﺶ آﯾﻨﺪ و در ﮐﻨﺎر‬
‫آن ﭘﻬﻠﻮ ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ وﺳﺎﯾـﻞ ﺣﻤـﻞ و ﻧﻘـﻞ را ﮔﺮﭼﻪ در اﯾﻦ ﻃﺮفﻫـﺎ ﮐﺸﺘﯽ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﺘﯽ از ﻗﺎﯾﻖﻫـﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣـﺎ ﮐﻪ ﻧﺎم آﻧﻬﺎ‬
‫»ﺗﺎرﺗﺎن« اﺳﺖ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫دﯾﻮارهﻫـﺎي اﯾﻦ ﮐﺸﺘﯽﻫـﺎ از آب ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎﻻـﺗﺮ اﺳﺖ و در ﻋﻮض ﮐﻒ آﻧﻬـﺎ زﯾـﺎد در آب ﻓﺮو ﻧﻤﯽرود‪ ،‬زﯾﺮا درﯾـﺎﭼﻪ ﺧﺰر ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻤﻖ‬
‫زﯾﺎدي ﻧﺪارد ﺑﻠﮑﻪ در ﺑﺴﯿﺎري از ﻧﻘﺎط آن‪ ،‬ﮐﻒ درﯾﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮏ ﺳﻄﺢ آب ﻣﯽﺷﻮد و در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﯾﻖ زﯾﺎد در آب ﻓﺮو رود ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎﭼﺎر در ﮔﻞ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻦ ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻓﺮحآﺑﺎد ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﻣﺎﻫﯽ آزاد‪ ،‬ﮐﻪ در ﻣﺼﺐ رودﺧﺎﻧﻪ ﺻـﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﻣﺎﻫﯽﻫﺎي‬
‫اوزونﺑﺮون و ﺑﻌﻀﯽ از اﻧﻮاع ﻣﺎﻫﯽﻫﺎي آب ﺷﯿﺮﯾﻦ ﮐﻪ ﭘﺸﯿﺰي ارزش ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻫﯽ دﯾﮕﺮي ﺻﯿﺪ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻣﺮدم اﯾﻨﺠﺎ‬
‫ﯾـﺎ ﺑﻪ ﺻـﯿﺪ ﻣـﺎﻫﯽ آﺷـﻨﺎﯾﯽ ﻧﺪارﻧـﺪ و ﯾـﺎ ﻣﯽﺗﺮﺳـﻨﺪ ﺑﺮاي ﺻـﯿﺪ ﻣـﺎﻫﯽ ﺑﻪ وﺳـﻂ درﯾﺎ ﺑﺮوﻧـﺪ‪ -‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﻃﻮر ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﺪ ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن‬
‫درﯾﺎﻧﻮردان ﺧﻮﺑﯽ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ -‬و ﺧﺎن اﺳﺘﺮاﺑﺎد ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ درﯾﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ آﺷـﻨﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻦ داد و ﮔﻔﺖ ﺗـﺎ ﺑﯿﺴﺖ اﻟﯽ ﺳـﯽ ﻣﯿـﻞ داﺧـﻞ درﯾـﺎ آب ﻋﻤﻖ زﯾـﺎدي ﻧـﺪارد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺘﻮان در آن ﺗﻮر اﻧـﺪاﺧﺖ و ﻣﺎﻫﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﯾﻖﻫﺎ داراي ﮐﻒ ﺻﺎف ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﭼﻮن در اﯾﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﺗﻌﺪاد ﻣﺤﺪودي دزدﻫﺎي روﺳﯽ دزد درﯾﺎﯾﯽ‬
‫دﯾﮕﺮي وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪ ،‬ﮐﺸﺘﯽﻫـﺎ ﻏﺎﻟﺒـﺎ ﻓﺎﻗـﺪ اﺳـﻠﺤﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺎ دزدﻫـﺎي روﺳـﯽ ﻓﻘـﻂ ﻣﯽﺗﻮان در رودﺧﺎﻧﻪﻫـﺎي ﺑﺎﻻـي درﯾـﺎﭼﻪ ﺧﺰر‪،‬‬
‫ﺑﻪﺧﺼﻮص وﻟﮕﺎ روﺑﻪرو ﺷـﺪ و در آن ﺻـﻔﺤﺎت ﺑﺎﯾﺪ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎنﻫﺎي ﻟﺰﮔﯽﻫﺎ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺳـﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي ﭼﺮﮐﺲﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻗﻔﻘﺎز و‬
‫ﻣﺴﮑﻮ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺟﺘﻨﺎب ﮐﺮد‪ ،‬زﯾﺮا در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺟﺎن و ﻣﺎل اﻧﺴﺎن ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻮاي ﻓﺮحآﺑﺎد ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺗﺎ ﺣـﺪ زﯾﺎدي ﺑﻪ ﻫﻮاي رم ﺷـﺒﺎﻫﺖ دارد‪ .‬رﻃﻮﺑﺖ و ﻣﻪ و ﺑﺎرانﻫﺎي زﻣﺴـﺘﺎﻧﯽ در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ و ﺣﺮارت و‬
‫ﺑﺮودت ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤـﺎن اﻧـﺪازه اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ زﯾـﺎد ﺗﻌﺠﺒﯽ ﻧـﺪارد؛ زﯾﺮا اﮔﺮ اﺷـﺘﺒﺎه ﻧﮑﻨﻢ ﻃﻮل ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﻄﺐ‬
‫ﺷﻤﺎل ﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻨﺲ زﻣﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﯿﺰ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﯾﮑﺴـﺎن و ﻫﺮ دو ﺣﺎﺻـﻞﺧﯿﺰ و در ﻋﯿﻦ ﺣـﺎل ﺑﺎﺗﻼـﻗﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪﻋﻼوه ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ دو ﺷـﻬﺮ از ﻧﻈﺮ‬
‫رودﺧﺎﻧﻪاي ﮐﻪ از وﺳﻂ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﮔـﺬرد و ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻪ درﯾﺎ ﺷﺒﯿﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ درﯾﺎ در ﺟﻨﻮب رم واﻗﻊ ﺷـﺪه و رودﺧﺎﻧﻪ آن از‬
‫ﺳﻤﺖ ﺷـﻤﺎل ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﺟـﺎري اﺳﺖ؛ در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻓﺮحآﺑـﺎد وﺿﻊ ﺑﺮﻋﮑﺲ اﺳﺖ و ﻋﻼـوه ﺑﺮ اﯾﻦﮐﻪ درﯾﺎ در ﺷـﻤﺎل آن واﻗﻊ ﺷـﺪه‬
‫ﻣﺴﯿﺮ رودﺧﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ از ﺟﻨﻮب ﺑﻪ ﺷﻤﺎل اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ورود ﻣﻦ ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑـﺎد از ﻗﺴـﻤﺖ ﻏﺮﺑﯽ رودﺧﺎﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﺷـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ در ﻗﺴـﻤﺖ ﺷـﺮﻗﯽ رودﺧﺎﻧﻪ واﻗﻊ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ دﯾﮕﺮ آب رﻓﺘﻢ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﺷـﻬﺮ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻦ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﺘﺎ داراي ﻗﺎﻣﺖ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ روي زﻣﯿﻦ ﻣﯽاﯾﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻗﺎدرم ﺑﺎ دﺳﺖ ﺳﻘﻒ اﺗﺎقﻫﺎ را ﻟﻤﺲ ﮐﻨﻢ ‪.‬‬
‫روز ﺑﻌـﺪ از ورودم‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﻨﺠﺸـﻨﺒﻪ ﭘـﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻓﻮرﯾﻪ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم دادم اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ درﯾﺎ رﺳﺎﻧﯿـﺪم و ﻻزم ﺑﻪ ﺗﻮﺿـﯿﺢ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ درﯾﺎﻧﻮرد ﻗـﺪﯾﻤﯽ‪ ،‬از دﯾـﺪن ﻣﻨﻈﺮه درﯾﺎﭼﻪ ﺷﻮر و ﺷـﻌﻔﯽ در ﺧﻮد ﺣﺲ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر در زﯾﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻗﺎﯾﻘﯽ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻢ ﮐﻪ از ﻧﻮع ﻗﺎﯾﻖﻫـﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻧﺒﻮد و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺑﻬﺘﺮي داﺷﺖ و ﺑـﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﭘﺎروﻫـﺎ و ﺳـﮑﺎن ﻧﺎﻣﺘﻌـﺎدل آن‪ ،‬وﺿﻊ اﺳﻒاﻧﮕﯿﺰي‬
‫داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﮔﺮ ﺑﺎد ﻣﺪد ﻧﮑﻨﺪ‪ -‬ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﺪد ﺑﺎد ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﺮﺳﻮدﮔﯽ ﺑﺎدﺑﺎن و وﺻﻠﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد آن زﯾﺎد ﻣﺆﺛﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪-‬‬
‫اﯾﻦ ﻗﺎﯾﻖﻫـﺎ از ﺟـﺎي ﺧﻮد ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬از ﻧﻘﺸﻪ و ﻗﻄﺐﻧﻤﺎ در اﯾﻦ ﺟﺎ اﺻـﻼ ﺧﺒﺮي ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻗﺎﯾﻖراﻧﺎن در اﺛﺮ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳـﻨﺪ و ﻣﯽداﻧﻨـﺪ ﮐﺠﺎ درﯾﺎ ﮐﻢﻋﻤﻖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭼﻘـﺪر ﻣﯿﻞ داﺷـﺘﻢ در اﯾﻨﺠﺎ داراي دﺳـﺘﮕﺎه ﻗﻄﺐﻧﻤﺎ و ﯾﮏ‬
‫ﻗـﺎﯾﻖ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻮدم ﺗﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﻃﻮل ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﻣﺤﻞ را اﻧـﺪازه ﺑﮕﯿﺮم و ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ درﯾﺎ را ﮐﻪ ﺗﺼﻮر ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ در اروﭘﺎ ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﻢ‪ ،‬وﻟﯽ اﻓﺴﻮس ﮐﻪ اﯾﻦﻫﺎ آرزوﯾﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻗﺎﯾﻖ ﮐﻬﻨﻪ و ﺧﺮاب‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﻒ آن از ﻗﺎﻟﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺎزم درﯾﺎ ﺷﺪم و‬
‫ﭼﻮن رودﺧﺎﻧﻪ ﮐﻮﭼﮏ و آب آن ﮐﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪون زﺣﻤﺖ ﺑﺪان ﺟﺎ راه ﯾﺎﻓﺘﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻢ زﯾﺎد دور ﺑﺮوم و ﭼﻮن ﻗﺎﯾﻖ ﻋﻤﻖ ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻪ‬
‫زودي ﺷـﺮوع ﺑﻪ ﺗﮑـﺎن ﺧﻮردن ﮐﺮد‪ .‬ﺑـﺎﻧﻮ ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗـﺎ ﺑﻪ ﺣـﺎل درﯾـﺎ ﻧﺪﯾـﺪه و ﮔﺮﻓﺘﺎر ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎﯾﯽ ﻧﺸـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫـﺪه اﯾﻦ‬
‫ﺗﮑﺎنﻫﺎ ﯾﺎ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﺧﻮدش ﮔﻔﺖ واﻗﻌﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻣﻌﺪه ﺷﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﻦ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺗﺮﺳـﯿﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﭼﻮن‬
‫ﺑﻪ اداﻣﻪ ﻗﺎﯾﻖراﻧﯽ اﻇﻬﺎر ﺑﯽﻣﯿﻠﯽ ﮐﺮد ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺸﺘﯿﻢ و در ﮐﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﺗﭙﻪ و ﺗﺨﺘﻪ ﺳـﻨﮓ و زﯾﺒﺎﯾﯽﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎﻫﺎر‬
‫ﺧﻮردﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺑـﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ در آن اﯾـﺎم ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ دام ﻣﺠﺎز ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ از رودﺧﺎﻧﻪ ﺗﻌـﺪادي ﻣﺎﻫﯽ ﺻـﯿﺪ ﮐﺮدﯾﻢ و ﻣﻦ ﮐﻪ از ﻣـﺪتﻫﺎ ﭘﯿﺶ‪ ،‬از‬
‫ﻓﮑﺮ ﭼﻨﯿﻦ روز و اﻣﮑﺎن ﺻـﯿﺪ ﻣﺎﻫﯽ ﻟﺬت ﻣﯽﺑﺮدم دﺳـﺘﻮر دادم آن را ﻫﻤﺎن ﺟﺎ ﮐﺒﺎب ﮐﻨﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﻫﻤﻪ اﻣﯿﺪﻫﺎﯾﻢ ﻧﻘﺶ ﺑﺮ آب ﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫آن روز و روزﻫﺎي ﺑﻌـﺪ ﻫﯿـﭻوﻗﺖ در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺧﻮردن ﻣﺎﻫﯽ ﺧﻮب ﻧﺸﺪم و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﺎﻫﯽﻫﺎي اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺮاي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎﻫﯽﻫﺎي ﻟﺬﯾﺬ درﯾﺎﻫﺎي ﻣﺎ ﻋﺎدت دارﻧﺪ اﺻﻼ ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮردن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﺑﺎﯾـﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﭼﻮن روز اوﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺪتﻫﺎ ﻣﺎﻫﯽ ﻣﯽﺧﻮردم‪ ،‬ﻃﻌﻢ آن در ﻧﻈﺮم ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﯿﺶ از دﻓﻌﺎت ﺑﻌﺪ‬
‫ﻟﺬﯾـﺬ ﺟﻠـﻮه ﮐﺮد‪ .‬ﻣـﻦ ﺗﺼـﻮر ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﻣـﺎﻫﯽ ﺧـﻮشﻃﻌﻢ در اﯾﻦ درﯾـﺎ ﻧﺎﯾـﺎب ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﻤﯽ ﻋﻤـﻖ آب ﻧـﻮع ﺧـﻮب آن ﺑﻪ‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﯽﻫﺎي ﺳﺎﺣﻞ ﻧﻤﯽآﯾﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺻﯿﺪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻣﺼﺐ رودﺧـﺎﻧﻪ ﻓﻘـﻂ ﻣﯽﺗﻮان ﻣـﺎﻫﯽ آزاد ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﺷﺖ آن ﻣﺜﻞ ﻣﺎﻫﯽﻫﺎي ﻣﺎ ﻟﺬﯾـﺬ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎﻫﯽﻫﺎي اﯾﻦ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺖ و از آن ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﻣﺎﻫﯽﻫﺎي اوزونﺑﺮون ﻧﯿﺰ در اﯾﻨﺠﺎ ﺻـﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﮔﻮﺷﺖ آن ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺑـﺪ و ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮردن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻬـﺎر‪ -‬ﭘﻨـﺞ ﻧـﻮع دﯾﮕﺮ ﻣـﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ وﺟـﻮد دارد ﮐـﻪ ﻣـﻦ آﻧﻬـﺎ را ﻧﻤﯽﺷـﻨﺎﺳﻢ‪ ،‬ﻓﻘـﻂ ﭼﯿﺰي ﮐـﻪ ﺗـﻮﺟﻪ ﻣﺮا ﺟﻠﺐ ﮐﺮده اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ‬
‫ﻣﺎﻫﯽﻫـﺎي اﯾﻨﺠـﺎ ﺑﺰرگ و ﻓﺮﺑﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺗـﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻣﺎﻫﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﮑﺮدهام و ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﻋﻠﺖ آن ﭼﯿﺴﺖ؛ ﯾﺎ ﻣﺎﻫﯽ ﮐﻮﭼﮏ‬
‫واﻗﻌﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﯾﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ آن را ﺻﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺒﯽ را ﮐﻪ ﺑـﺎ اﻃﻤﯿﻨـﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻮﯾﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺎﻫﯽﻫـﺎي اﯾﻨﺠـﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺎﻫﯽﻫﺎي ﻣﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑـﺪﻃﻌﻢ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎﻫﯽﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﮐﻪ در دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﺻـﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﯾﺎ ﻣﺎﻫﯽﻫﺎي آبﻫﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺻﺤﺮاي ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﺪون ﺷﮏ‬
‫ﻫﻤﻪ ﺻـﺪ درﺟﻪ ﺧﻮشﻃﻌﻢﺗﺮ از اﯾﻦﻫﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﺗﺮﺟﯿـﺢ دادم اﯾﺎم روزه را ﺑـﺪون ﻣﺎﻫﯽ ﺑﮕﺬراﻧﻢ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺪﺑﻮ‬
‫ﻟﺐ ﻧﺰﻧﻢ‪ .‬ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻞ ﺑﺪي ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺎﻫﯽﻫﺎ ﭼﺮﺑﯽ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻒ درﯾﺎ و رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي اﻃﺮاف آن ﺳﻨﮕﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪه از ﻟﺠﻦ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻣﺎﻫﯽﻫﺎ‬
‫ﻧﯿﺰ در ﻟﺠﻦزار ﭘﺮورش ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و داراي ﮔﻮﺷﺖ ﭼﺮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻓﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﺳﻮاران ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺷـﺮف ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺐ ﺷﺎﻧﺰده ﻓﺮﺳـﻨﮓ دور از ﻓﺮحآﺑﺎد واﻗﻊ ﺷﺪه و ﻓﻌﻼ ﺷﺎه در آﻧﺠﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮد ﻓﺮﺳـﺘﺎدم‪ .‬ﻋﻠﺖ ﻓﺮﺳـﺘﺎدن ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ‪ ،‬ارﺳﺎل دو ﻧﺎﻣﻪ ﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﻗﺎﻣﯿﺮ ﻣﻨﺸـﯽ ﺷﺎه و دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺴﯿﻦ‬
‫ﺑﯿﮏ ﻣﻬﻤﺎندار ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻤﺖ ﻣﻬﻤـﺎنداري در درﺑـﺎر اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد‪ ،‬وﻟﯽ در اﯾﺮان داراي ﻣﻌﻨﯽ وﺳـﯿﻊﺗﺮي اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﻬﻤـﺎندار ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺧـﺎﻧﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻫـﺪﯾﻪ ﻣﯽدﻫـﺪ و آﻧﻬﺎ را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺗﺴـﻬﯿﻞ ﻣـﺬاﮐﺮاﺗﺸﺎن را ﺑﺎ ﺷﺎه ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﺳﺎزد؛‬
‫ﯾﻌﻨﯽ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻫﺮ ﻧﻮع ﻣﺬاﮐﺮهاي ﺑﺎﯾﺪ از ﻃﺮﯾﻖ او اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻃﺮف ﺳﻔﯿﺮ ﭘﺎدﺷﺎه ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﺧﺎرﺟﯽ و ﻣﻮﺿﻮع ﺻﺤﺒﺘﺶ‬
‫ﺑﺤﺚ درﺑﺎره ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻋﺎﻟﯿﻪ ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻦﮐﻪ وي از ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼﺒﺎن ﻣﻬﻢ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﯿـﮏ در ﮐﺎر ﺧﻮدش واﺟـﺪ ﺻـﻼﺣﯿﺖ زﯾﺎدي اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦﮐﻪ داﻣﺎد ﯾﮑﯽ از ﺧﺎنﻫﺎي ﻣﻬﻢ درﺑﺎر اﺳﺖ‪ ،‬از ﯾﮑﯽ از‬
‫ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﻓﺎرس اﺳﺖ و در ﺣﻮاﻟﯽ ﺷـﯿﺮاز داراي آب و ﻣﻠﮏ ﻓﺮاواﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ارث ﺑﺮده و ﺣﺘﯽ ﺷﺎه ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ از او‬
‫ﺧﻠﻊ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺮاي اﯾﻦ دو ﻧﻔﺮ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﭘﺪر ﻓﺮاﺟﻮواﻧﯽ ﺗﺎدﺋﻮ دي ﺳـﻨﺖ اﻟﯿﺰﺋﻮ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺑﺰرگ ﮐﺮﻣﻠﯽﻫﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪﭘﺎي اﺻـﻔﻬﺎن را‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدم‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﯽ آن درﺧﻮاﺳﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺷﺎه را از ورود ﻣﻦ ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎزﻧﺪ و اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ارﺳﺎل اﯾﻦ دو‬
‫ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺧﻮد ﻧﯿﺰ دﺳﺘﻮر دادم ﺑﻪ ﻃﻮر ﺷﻔﺎﻫﯽ ﯾﺎدآورد ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ در ﻓﺮحآﺑﺎد اﻧﺘﻈﺎر درﯾﺎﻓﺖ اواﻣﺮ اﻋﻠﯽ ﺣﻀﺮت را دارم‪،‬‬
‫ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آن ﯾﺎ ﺑﻪ اﺷﺮف ﺑﺮوم ﯾﺎ در ﻓﺮحآﺑﺎد در اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻤﺎﻧﻢ‪.‬‬
‫اﺗﻔﺎﻗﺎ ﻣﻬﻤﺎندار در ﻓﺮحآﺑﺎد ﺑﻮد و ﻣﻦ ﭼﻮن اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﻧﻤﯽداﻧﺴـﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﻪ اﺷﺮف ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮدم‪ .‬وي ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻃﻼع‬
‫از ورود ﻣﻦ‪ ،‬روز ﺷـﻨﺒﻪ ﺑﻪ دﯾﺪﻧﻢ آﻣﺪ و ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎي ﺷﻐﻞ او اﺳﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎ ﻣﻦ ﺗﻌﺎرف ﮐﺮد و ﺧﻮشآﻣﺪ ﮔﻔﺖ‪ .‬روز ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻣﻦ ﺑﺎز ﭘﺲ آﻣﺪﻧﺪ و اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ آﻗﺎﻣﯿﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﻣﻬﻤﺎندار ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻗﺎﻣﯿﺮ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﮔﺮﻣﯽ ﺗﻤﺎم ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ و اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﻗﺒﻼ از ورود ﻣﻦ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪه و ﺧﺒﺮ آن را‬
‫ﺑﻪ ﺷﺎه ﻧﯿﺰ داده اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺟﻮاب ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬ﺻـﻔﺎﮔﻠﺪي‪ ،‬ﺧﻮش ﮔﻠﺪي« و اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ در اﯾﻦ ﮔﻞ و ﻻي ﺧﻮد را ﺑﺮاي‬
‫رﻓﺘﻦ ﺑﻪ اﺷـﺮف زﺣﻤﺖ ﻧـﺪﻫﻢ‪ ،‬زﯾﺮا او ﭘـﺎ در رﮐـﺎب اﺳﺖ و ﺑﻪ زودي در ﻓﺮحآﺑـﺎد ﻣﺮا ﻣﻼﻗﺎت ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐﺮد‪ .‬وي ﺑﻌـﺪ ﺿـﻤﻦ ﺑﯿﺎن اﯾﻦ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮاران ﻣﻦ ﺳـﻔﺎرش ﮐﺮده ﺑﻮد ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد ﻣﺮاﺟﻌﺖ و ﻣﺮا از ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻄﻠﻊ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﺎه ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺮﯾﻊ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬زودﺗﺮ از آﻧﺎن ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﺷﻨﯿﺪم ﺷﺎه در آن روز واﻗﻌﺎ ﻗﺼﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﺑﯽﺷﻤﺎر ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﭘﺎ در رﮐﺎب ﺧﻮد را‬
‫دﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در ﺧﺸﻢ ﺷﺪه و اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ و ﺑﺪون اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﺸﺎﯾﻌﺖﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮود و‬
‫ﺑـﺎ اﻋﺘﺮاض ﻣﺠـﺪدا ﺑﻪ ﺧـﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸـﺘﻪ و آن روز و روزﻫـﺎي ﺑﻌـﺪ‪ ،‬از ﻣﺴـﺎﻓﺮت ﻣﻨﺼـﺮف ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺗـﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺷﺐ ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﻔﺘﻢ ﻓﻮرﯾﻪ‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد‪ .‬آن روز ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ ﻋﯿﺪ ﮐﺎرﻧﺎوال ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻦ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوي از دﺳﺘﻮر اﻋﻠﯽ ﺣﻀﺮت در ﻓﺮحآﺑﺎد ﻣﺎﻧﺪه‬
‫و در اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮدم‪ .‬روز ﺑﻌـﺪ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻄﻠﻊ ﺷـﺪم‪ ،‬ﻣﺠـﺪدا ﻗﺎﺻـﺪي ﺑﻪ ﻧﺰد آﻗﺎﻣﯿﺮ ﻓﺮﺳـﺘﺎدم و ﮐﺴﺐ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﮐﺮدم ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎﯾـﺪ در ﺑـﺎر ﻋﺎم ﺷﺎه ﺣﺎﺿـﺮ ﺷﻮم‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻦﮐﻪ در اﻧﺘﻈﺎر دﺳـﺘﻮر ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬آﻗﺎﻣﯿﺮ ﭘﺎﺳـﺦ داد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در اﻧﺘﻈﺎر اﺣﻀﺎر ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬زﯾﺮا آداب و‬
‫رﺳﻮم در ﻣﻮرد اﺻـﯿﻞزادﮔﺎن ﭼﻨﯿﻦ اﻗﺘﻀـﺎ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﺧﻮد او ﻣﺮاﺗﺐ را ﺑﻪ ﻋﺮض ﺷـﺎه ﺧﻮاﻫـﺪ رﺳﺎﻧﯿـﺪ و ﻣﺮا از دﺳـﺘﻮر او ﻣﻄﻠﻊ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬
‫روز ﺑﻌـﺪ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺷـﺎه ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬آﻗﺎﻣﯿﺮ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ وﻋـﺪه داده ﺑﻮد ﻣﻮﺿﻮع را ﯾﺎدآور ﺷـﺪه ﺑﻮد و ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﺷﺎه‬
‫ﻫﻤـﺎن ﻣﻮﻗﻊ ﭼﯿﺰي ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﭘﺲ از ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺑﺮاي ﺻـﺮف ﻧﺎﻫـﺎر ﯾﮑﯽ از ﺧﺎﺻـﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧـﺎم ﺗﺨﺘﻪﺑﯿـﮓ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﻤﺎندار‬
‫ﺧﺎص ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﺷﺎه ﻋﺎدت دارد ﺑﺮاي ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮد‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻬﻤﺎندار ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻫﻤﻪ ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﺎن رﺳﯿﺪﮔﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎندار ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ و ﻧﻤﯽداﻧﻢ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﻪ ﻗﺼﺪ اﺣﺘﺮام ﺧﺎص ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﯿﻬﻤﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﻨﻈﻮر دﯾﮕﺮي‬
‫دارد و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺨﺘﻪﺑﯿﮓ ﻫﻤﺎن ﮐﺴـﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ درﺑﺎر ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﺮان رﻓﺖ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎندار او ﺷـﺪ‪ .‬وي ﻏﺮوب ﻫﻤﺎن‬
‫روز ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﯽ از ﻃﺮف ﺷﺎه ﺑﻪ دﯾـﺪن ﻣﻦ آﻣـﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ آداب و رﺳﻮم ﺟﺎري او را در آﻏﻮش ﮐﺸـﯿﺪم و ﺳـﺮ و رﯾﺸـﺶ را ﺑﺎ ﮔﻼب و‬
‫ﻋﻮد ﺳﻮزان ﻋﻄﺮآﮔﯿﻦ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻢ‪ .‬وي از ﻣﻦ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻣﺴﺎﻓﺮتﻫﺎﯾﻢ را ﺧﻮاﺳـﺘﺎر ﺷﺪ و ﻗﺼﺪم را از آﻣﺪن ﺑﻪ اﯾﺮان ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ دادم ﮐﻪ ﻓﻘﻂ اﺷﺘﯿﺎق دﯾﺪار ﺷﺎه و‬
‫ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ او ﺑﺎﻋﺚ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺷﺪه و اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﺮارزش ﺷﺎه و دوﺳﺘﯽاش ﺑﺎ ﭘﺎپ و ﺣﺴﻦ ﻧﯿﺖ او ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن آﺗﺶ ﺷﻮق‬
‫ﻣﺮا ﺗﯿﺰﺗﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣـﺪت در اﯾﺮان ﻗﺼـﺪ اﻗـﺎﻣﺖ دارم‪ .‬ﺑﻪ او ﭘﺎﺳـﺦ دادم ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺆال ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮد ﺣﺮم دارم ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪ ،‬و ﭼﻮن ﺟﻮاب ﻣﺜﺒﺖ ﺷـﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻔﺼـﻼ درﺑﺎره ﻫﻤﺴـﺮم و ﻣﻮﻃﻦ او و ﻣﺤﻞ زﻧﺎﺷﻮﯾﯽ ﺳﺆاﻻﺗﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺑﻪ ﭼﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ داﻣﻨﻪ ﺻـﺤﺒﺖ ﺑﻪ دوره روزه ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن ﮐﺸـﯿﺪه ﺷـﺪ و وي درﺑﺎره ﻧﺤﻮه روزه و ﻏـﺬاﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ دوره ﺑﺎﯾـﺪ از ﺧﻮردن آن‬
‫اﺟﺘﻨﺎب ﮐﺮد و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ دﯾﮕﺮ از ﻣﻦ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﯽ ﺧﻮاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻊ ﻫﺴﺘﯿـﺪ‪ ،‬آداب روزه در ﻣﻮرد ﺗﻤـﺎم ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﺤﻮه روزه ﻣـﺎ ﻻﺗﯿﻦﻫـﺎ ﺑـﺎ ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ‬
‫ﻣﺘﻔـﺎوت اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ ﻓﺮﻗﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻧﺎن ﻧﯿﺰ آداب روزه را ﯾﮑﺴﺎن اﺟﺮا ﻧﻤﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﭼﻮن در اﯾﺮان ﻫﻤﻪ ﻧﻮع ﻣﺴـﯿﺤﯽ وﺟﻮد دارد‪،‬‬
‫در ﻣﻮرد روزه ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﺨﺘﻪﺑﯿﮓ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻮد ﺑﺪاﻧﺪ ﻧﺤﻮه روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺮﭼﻪ را ﮐﻪ او ﻣﯽﮔﻔﺖ و ﻣﻦ ﭘﺎﺳـﺦ ﻣﯽدادم‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﻼ ﮐﻪ ﺑﺎ او آﻣﺪه ﺑﻮد ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﯽﮐﺮد و ﺗﺨﺘﻪﺑﯿﮓ ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺸﺮوح ﺑﻪ ﻋﺮض ﺷﺎه ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺧـﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ و ﻣﺒـﺎدﻟﻪ ﺗﻌﺎرﻓﺎت‪ ،‬وي از ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ او را ﺗﺎ ﮐﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﺸﺎﯾﻌﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬درﺑﺎره اﻓﺮاد زن و ﻣﺮد‬
‫ﺧـﺎﻧﻪ و ﺗﻌـﺪاد اﺳـﺒﺎن و ﺷﺘﺮان و ﻣﺴﺎﺋـﻞ دﯾﮕﺮ ﺳﺆاﻻـﺗﯽ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻣﻼ دﺳـﺘﻮر داده ﺑﻮد ﺑﺎ ﻫﻤﺎن دﻗﺖ آﻧﻬﺎ را ﺑﻨﻮﯾﺴـﺪ ﺗﺎ ﺿـﻤﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫دﯾﮕﺮ ﺑﻪ اﻃﻼع ﺷﺎه ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺨﺘﻪﺑﯿﮓ ﺑﻪ رﯾﺶﺳـﻔﯿﺪ ﻣﺤﻠﻪ ﻣﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺒﻮدن ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺰل ﺧﻮد را در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﻣﺆﮐﺪ داد ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﺴﺎﻋﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮاي راﺣﺘﯽ و رﺿﺎﯾﺖ ﻣﻦ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﻨﺪد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣـﺄﻣﻮران ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ ﺑﻪ آﻧﻬـﺎ آقﺳﺎﻗﺎل ﯾﻌﻨﯽ رﯾﺶﺳـﻔﯿﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ -‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺳﻦ دﺧﺎﻟﺘﯽ ﻧـﺪارد و ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن ﻧﯿﺰ‬
‫اﯾﻦ ﻟﻘﺐ داده ﻣﯽﺷﻮد‪ -‬وﻇﯿﻔﻪ دارﻧﺪ در ﻣﺤﻠﻪ ﺧﻮد ﺑﺮاي ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪ و وﺳﺎﯾﻞ زﻧﺪﮔﯽ آﻧﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻣﺴﺎﺋﻞ را ﺷـﺮح ﻣﯽدﻫﻢ ﺑﺮاي اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ آداب و رﺳﻮم اﯾﻦ ﻣﻤﻠﮑﺖ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ آﺷـﻨﺎ ﺷﻮﯾـﺪ‪ ،‬و‬
‫اﻟّﺎ ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎري از اﯾﻦ ﺗﻮﺿـﯿﺤﺎت زاﯾﺪ و ﻣﻼلآور اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎري‪ ،‬ﺗﺨﺘﻪﺑﯿﮓ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷﺎه رﻓﺖ ﺗﺎ ﮔﺰارش ﺧﻮد را ﺑﺪﻫﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ او ﺑﻪ داﺧﻞ ﺣﺮم رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﭼﻮن ﭼﺎره دﯾﮕﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﮔﺰارش ﮐﺘﺒﯽ ﺧﻮد را در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﻪ اﻧﺪرون ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از ﻇﻬﺮ ﻫﻤﺎن روز ﮐﻪ اول ﻣﺎرس ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺎه ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺪ آرام ﺑﻤﺎﻧـﺪ و ﻣـﺪﺗﯽ در ﯾﮏ ﻣﺤﻞ ﺳﺎﮐﻦ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق زﻧﺎن ﺣﺮم ﻋﺎزم‬
‫ﺷﮑﺎرﮔﺎﻫﯽ ﮐﻪ در ﭼﻬﺎر ﻓﺮﺳـﻨﮕﯽ ﻓﺮحآﺑﺎد ﻗﺮار دارد ﺷﺪ و ﭼﻨﺪ روز در آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﭘﺎﺳـﺨﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﻢ‪،‬‬
‫وﻟﯽ در ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻣﺪت ﺣﺴـﯿﻦﺑﯿﮓ ﻣﻬﻤﺎندار و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺨﺘﻪﺑﯿﮓ ﻣﻬﻤﺎندار ﺧﺎص‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻦ در ﺗﻤﺎس ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻌﺎرف ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‬
‫و ﺳﺨﻨﺎن ﻣﻼﻃﻔﺖآﻣﯿﺰ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد ﺗﻌﺎرف ﮐﺮدن و از ﺟﻬﺎت ﺑﯽﺷﻤﺎر دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﯾﮏ روز درﺑﺎره آﻧﻬﺎ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ‪،‬‬
‫اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻧﺎﭘﻞ ﺷﺒﺎﻫﺖ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠـﺎم ﯾـﮏ ﺷﺐ ﺷﺎه ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺗﺨﺘﻪﺑﯿﮓ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻗﺎﺻـﺪي ﻧﺰد ﻣﻦ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﭘﯿﻐﺎم داد ﮐﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﺗﻔﺼـﯿﻞ درﺑﺎره‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺮﺗﻢ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﺑﻪﻃﻮر ﺷـﻔﺎﻫﯽ ﺑﻪ اﻃﻼع ﺷﺎه رﺳﺎﻧﯿﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺎران ﮐﻤﯽ آرام ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺧﻮدش ﺑﺮاي ﺗﻮﺿـﯿﺤﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺰدم ﺧﻮاﻫـﺪ آﻣـﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺎران ﺷﺪﯾﺪ و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻣﺪاوم ﺑﻮد‪ ،‬آﻣﺪن ﺗﺨﺘﻪﺑﯿﮓ ﺗﺎ ﺳﻪﺷـﻨﺒﻪ ﺳـﯿﺰدﻫﻢ ﻣﺎرس ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ اﻓﺘﺎد‪ .‬وي آن روز ﺑﻪ‬
‫دﯾﺪﻧﻢ آﻣﺪ و ﭘﺲ از ﻣﻼﻗﺎت ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﺎ ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﮔﺰارﺷـﺶ ﮔﻮش ﻓﺮا داده و ﺣﺘﯽ درﺑﺎره ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺳﺆاﻻﺗﯽ ﮐﺮده و ﺑﻪ او دﺳـﺘﻮر‬
‫داده اﺳﺖ ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﻣﺮا دﯾﺪن ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺻـﺤﺒﺖ ﺳـﺮﮔﺮم ﺳﺎزد‪ ،‬ﺗﺎ اﻓﺴـﺮده ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﻮم و ﺑﺎﻷﺧﺮه در ﭘﺎﯾﺎن اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺷﺎه ﭘﯿﻐﺎم‬
‫داده اﺳﺖ ﻧﺒﺎﯾﺪ از اﻧﺘﻈﺎر ﺗﻨﮓﺣﻮﺻـﻠﻪ ﺷﻮم‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﻼﺟﻼل ﻣﻨﺠﻢ‪ -‬ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﺪون ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ او و ﺟﺰ ﺑﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ او ﻗﺪﻣﯽ ﺑﺮ ﻧﻤﯽدارد و‬
‫ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي اﻣﻮري ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ -‬اﻇﻬﺎر ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﻓﻌﻼ وﺿﻊ ﮐﻮاﮐﺐ‪ ،‬اﯾﺎم‬
‫ﺳﻌـﺪي را ﻧﺸـﺎن ﻧﻤﯽدﻫـﺪ و وﻗﺖ ﺑﺮاي ﻣﻼﻗـﺎت ﺧﺎرﺟﯿﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻦﮐﻪ ﻧﺤﻮﺳﺖ ﺑﺮﻃﺮف ﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﺮا اﺣﻀﺎر ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﮐﺮد و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﻢ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮرد ﻟﻄﻒ او ﻫﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺷـﺎه ﺗﻤـﺎم اﯾﻦﻫـﺎ را ﺑﻬـﺎﻧﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻦ از ﺗـﺄﺧﯿﺮ ﻣﻼﻗـﺎت ﻧـﺎراﺣﺖ ﻧﺸﻮم و ﺷﺎﯾـﺪ اﯾﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ را از ﺳﻮاﺑﻖ ﮐـﺎر ﺑـﺎ ﻓﺮﻧﮕﯽﻫﺎي‬
‫دﯾﮕﺮي ﮐﻪ از اﻧﺘﻈﺎر زﯾﺎد اﻇﻬﺎر ﺗﻨﮓ ﺣﻮﺻـﻠﮕﯽ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎه ﺑﻪ دﻻﯾﻠﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ آن واﻗﻒ اﺳﺖ و ﺷﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻔـﻆ رﺳﻮم و ﺣﺘﯽ از روي ﻫﻮس ﺧﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﺑﺮاي دﯾـﺪار اﺷـﺨﺎص ﻋﺠﻠﻪاي از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽدﻫـﺪ و ﺑﻪﺧﺼﻮص در‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺧﺎرﺟﯿﺎن ﺻﺒﺮ را ﺟﺎﯾﺰ ﻣﯽﺷﻤﺎرد و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪن ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﻗﺒﻞ از ﻣﻼﻗﺎت‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺸـﻨﺎﺳﺪ و ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻘﺎﺻﺪ دﯾﮕﺮي در ﺑﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺧﻮد او از آن آﮔﺎﻫﯽ دارد‪ .‬ﻣﻦ ﮐﻪ‬
‫ﻗﺒﻼ از ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮدم ﺿـﻤﻦ ﺗﺸـﮑﺮ از اﻋﻠﯽﺣﻀـﺮت اﻇﻬﺎر ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻗﺼﺪم از ﺳـﻔﺮ ﻓﻘﻂ ﺧﺪﻣﺖ ﺷﺎه اﺳﺖ و ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻊ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ و او‬
‫ﻣﻘﺘﻀﯽ ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻀﻮرش ﺑﺎر ﺧﻮاﻫﻢ ﯾﺎﻓﺖ و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺧﻮد را ﻣﺸﻤﻮل ﻣﺮاﺣﻢ او ﻣﯽداﻧﻢ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ روزﻫـﺎ ﭼﻮن ﻓﺮﺻﺖﻫـﺎي ﻣﻨـﺎﺳﺒﯽ دﺳﺖ داد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣـﺬاﮐﺮه درﺑـﺎره ﻣﻄـﺎﻟﺐ ﻣﻬﻤﯽ ﮐﻪ در ﻧـﺎﻣﻪ ﻗﺒﻠﯽ از اﺻـﻔﻬﺎن ﺑـﺪانﻫﺎ اﺷﺎره‬
‫ﮐﺮدهام‪ ،‬و ﯾﮑﯽ از ﻣﻘﺎﺻـﺪ اﺻـﻠﯽ ﻣﻦ از اﻧﺠـﺎم اﯾﻦ ﻣﺴـﺎﻓﺮت ﻋﻤﻠﯽ ﺳـﺎﺧﺘﻦ آﻧﻬـﺎ ﺑـﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻗـﺪمﻫﺎي اوﻟﯿﻪ را ﺑﺮداﺷـﺘﻢ‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ‬
‫ﻣﻄـﺎﻟﺐ درﺑـﺎره ﺟﻨـﮓ ﺑـﺎ ﺗﺮكﻫـﺎ و ﺻـﺪﻣﻪ رﺳﺎﻧﯿـﺪن ﺑﻪ آﻧﻬـﺎ و دﯾﮕﺮي درﺑﺎره ﺻـﻠﺢ و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ و ﻫﻢوﻃﻨﺎن او و ﺑﻪﻃﻮر‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻫﺮدوي آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﺪﻣﺖ در راه ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑـﺎري‪ ،‬ﯾﮏ روز ﺑﺮاي آﻏﺎز ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ ﯾﺎﻓﺘﻢ و ﺑﺎ ﺗﺨﺘﻪﺑﯿﮓ ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ دو ﻗﺼـﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ آن ﯾﮏ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدم و ﭼﻮن اﯾﻦ ﻧﻈﺮ اﮐﻨﻮن ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮب ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ درﺑﺎره آن ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﯽ‬
‫ﺑ ﺪ ﻫﻢ ‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﯿﻞ داﺷﺘﻪام ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﺻﺪﻣﻪ ﻋﻈﯿﻤﯽ وارد آورم‪ ،‬و ﺑﻌﺪ از اﯾﻦﮐﻪ از ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻋﺒﻮر ﮐﺮدم و ﺑﻪ زﯾﺎرت ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ ﻧﺎﯾﻞ ﺷﺪم‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫اﺷﺘﯿﺎق ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻣﻦ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﺪﯾﻦ ﻗﺼﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺎﺗﻢ را در اﺧﺘﯿﺎر ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﮕﺬارم و در ﺟﻨﮓ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫ﺗﺮكﻫﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻤـﺎم ﻣـﺪت ﭘﯿﺶ ﺧﻮد ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﺮرﺳـﯽ ﻣﯽﮐﺮدم ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺣـﺪ اﻋﻼ ﺑﻪ ﺿـﺮر ﺗﺮكﻫﺎ و ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن اﻗـﺪاﻣﺎﺗﯽ‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬و ﺳـﺮ ﻧا ﺠﺎم ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﮐﻪ آﺳﺎنﺗﺮﯾﻦ و ﻣﻔﯿﺪﺗﺮﯾﻦ راهﻫﺎ ﻋﺒﺎرت از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎه اﯾﺮان را ﺑﻪ ﺿﺮر ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﻠﺖ‬
‫ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺣﻮاﻟﯽ درﯾﺎي ﺳﯿﺎه‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ آﻧﻬﺎ ﻗﺰاقﻫﺎ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و در ﻣﺼﺐ رود دﻧﯽﯾﭙﺮ ﺳﮑﻨﺎ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﺤﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﯿﺪ ﻗﺰاقﻫﺎ ﻋﺒﺎرت از ﻣﻠﺖ واﺣﺪي ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻓﺮاد ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ‬
‫و ﮔﺮﭼﻪ دﯾﻦ آﻧﻬـﺎ ﻣﺴـﯿﺤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻓﺮﻗﻪﻫـﺎي آﻧﻬـﺎ ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ اﺧﺘﻼـف دارد‪ .‬اﯾﻦ اﻓﺮاد ﮐﻪ زن و ﺧـﺎﻧﻮاده و ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬داراي‬
‫ﺳﺮﮐﺮده واﺣـﺪي ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و ﺧـﺎرج از ﺷـﻬﺮﻫﺎ در ﻧﻘـﺎط ﺟﻨﮕﻠﯽ ﯾـﺎ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﯾـﺎ در ﭘﯿـﭻ و ﺧﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫـﺎ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫راﻫﺰﻧﺎن‪ ،‬ﻫﺮ دﺳﺘﻪ داراي ﯾﮏ رﺋﯿﺲ اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ از دﺳﺘﺒﺮد و ﻏﺎرت روزﮔﺎر ﻣﯽﮔﺬراﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺰاقﻫﺎ ﺑﺎ راﻫﺰﻧﺎن ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت را دارﻧﺪ ﮐﻪ در ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ ﺧﻮد‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎنرواي آن در ﺣﺎل ﺻﻠﺢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ راﻫﺰﻧﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧـﺪ و ﭼﻪ ﺑﺴـﺎ ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺧـﻮد را در اﺧﺘﯿـﺎر او ﻣﯽﮔﺬارﻧـﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺑﻪﻃـﻮر داﯾﻢ از راه ﺧﺸـﮑﯽ و درﯾـﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي ﻣﺠﺎور و دﺷـﻤﻦ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺮكﻫﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﯾﻮرش ﻣﯽﺑﺮﻧـﺪ و ﺑﻪ ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻗﺰاقﻫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از‬
‫ﻃﺮف ﻓﺮﻣﺎنرواﯾـﺎن ﺳـﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي ﻗﺰاقﻧﺸـﯿﻦ ﻣـﻮرد ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭼﻪ ﺑﺴـﺎ ﮐﻤﮏﻫـﺎ و ﭘﻮلﻫـﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ از آﻧـﺎن درﯾـﺎﻓﺖ‬
‫دﺳـﺘﻪﻫﺎﯾﯽ از ﻗﺰاقﻫﺎ در روﺳـﯿﻪ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﺴـﮑﻮي اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ درﯾﺎﭼﻪ ﺧﺰر ﯾﺎ ﮐﻨﺎر وﻟﮕﺎ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧـﺪ‪ ،‬و ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ دﯾﮕﺮ از آﻧﻬﺎ‬
‫ﮐﻨﺎر درﯾﺎي ﺳﯿﺎه و ﻧﻘﺎط ﻣﺘﻌﺪد دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﻟﻬﺴﺘﺎن ﺗﻌﻠﻖ دارد زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﻗﺼـﺪ ﻧﺪاﺷـﺘﻪام ﻗﺰاقﻫـﺎي روﺳـﯽ را ﺑـﺎ اﯾﺮاﻧﯿـﺎن ﻣﺘﺤـﺪ ﮐﻨﻢ‪ ،‬زﯾﺮا ﻗﺰاقﻫـﺎي روﺳـﯽ ﻋﻼـوه ﺑﺮ اﯾﻦﮐﻪ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و از‬
‫ﻓﺮﻗﻪﻫﺎي ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﯾﻮﻧﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻻﺗﯿﻦﻫﺎ ﻧﻈﺮ ﺧﻮﺷـﯽ ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺮوي ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ دوري از ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺻﺪﻣﻪ‬
‫زﯾـﺎدي ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر وارد ﺳﺎزﻧـﺪ؛ و از ﻫﻤﻪ ﮔﺬﺷـﺘﻪ رواﺑـﻂ آﻧـﺎن ﺑـﺎ اﯾﺮاﻧﯿـﺎن ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﻧـﺪارد و در درﯾـﺎﭼﻪ ﺧﺰر و وﻟﮕﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﯽﻫﺎي‬
‫ﺑﺎزرﮔﺎﻧـﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﺮﺗﺒـﺎ دﺳـﺘﺒﺮد ﻣﯽزﻧﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواي ﻣﺴـﮑﻮي ﺑﺎ ﺷﺎه اﯾﺮان ادﻋﺎي دوﺳﺘﯽ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﮔﺎهﮔﺎﻫﯽ ﻣﯿﺎن دو‬
‫ﮐﺸﻮر ﺳـﻔﯿﺮ رد و ﺑـﺪل ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ اﯾﻦ دوﺳﺘﯽ ﻓﻘﻂ ﻇﺎﻫﺮي اﺳﺖ و در ﺑﺎﻃﻦ ﻫﯿﭻﯾﮏ از آﻧﺎن ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را دوﺳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‬
‫و اﺧﺘﻼﻓﺎت زﯾﺎدي ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ اﺳﺖ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﯿﻦ دو ﻣﻠﺖ در ﺑﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺼـﺪ ﻣﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿـﺎن را ﺑﺎ ﻗﺰاقﻫﺎي ﺳﺎﮐﻦ ﻟﻬﺴـﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص آن دﺳـﺘﻪ ﮐﻪ در ﺳﺎﺣﻞ درﯾﺎي ﺳـﯿﺎه ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺘﺤﺪ‬
‫ﺳﺎزم‪ .‬اﯾﻦ ﻋـﺪه ﺷـﻬﺮي از ﺧﻮد ﻧﺪارﻧـﺪ و در زﯾﺮ ﭼﺎدر ﯾﺎ ﮐﻠﺒﻪﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه از ﺣﺼـﯿﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ از اﻃﺮاف آﻧﻬﺎ را آب و‬
‫ﺑﺎﺗﻼـق ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤـﻮي ﮐﻪ از راه زﻣﯿﻦ و درﯾـﺎ ﻧﻤﯽﺗـﻮان ﺑﻪ آﻧـﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و اﯾﻦ ﻣـﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﺴـﺘﺤﮑﻢ را از دﺳـﺘﺸﺎن ﺑﯿﺮون‬
‫آورد‪.‬‬
‫در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮﺿـﻌﯽ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ دو ﻫﺰار ﻣﺮد ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ زﻣﺴـﺘﺎن از ﺣﻤﻠﻪ و ﻫﺠﻮم ﺑﻪ ﻣﻠﻞ اروﭘﺎﯾﯽ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﺧﻮد‬
‫اﺑﺎﯾﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﯾﺎ ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻊ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ اﻋﻼم ﺷﻮد ﻓﺼﻞ ﻏﻨﺎﯾﻢ درﯾﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ ،‬از اﻃﺮاف ﻟﻬﺴﺘﺎن ﻋﺪه زﯾﺎد دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﮐﻪ‬
‫ﻫﻤﻪ ﮐﺎﻣﻼـ ﻣﺴـﻠﺢ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧـﺎن ﻣﻠﺤﻖ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و ﺳـﭙﺲ ﮔـﺎه ﭼﻬﺎر ﻫﺰار و ﮔﺎه ﺷـﺶ ﻫﺰار و ﻫﻔﺖ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻌـﺪاد‬
‫ﺳﯿﺼﺪ ﺗﺎ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻗﺎﯾﻖ ﺑﻪ درﯾﺎ ﻣﯽروﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﻓﺮاد ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن ﺧﻮب‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ درﯾﺎﻧﻮردان ﻗﺎﺑﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻧﺎﻻﯾﻖ ﻣﯿﺎن آﻧﺎن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺼـﺎف ﺗﺮكﻫـﺎ ﻣﯽروﻧـﺪ و ﻫﺮﭼﻪ ﮐﺸﺘﯽ و ﻗﺎﯾﻖ در درﯾﺎ ﺑﺒﯿﻨﻨـﺪ ﺑﻪ ﺗﺼـﺮف درﻣﯽآورﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﺗﺮكﻫﺎ در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﺟﺮأت‬
‫ﮐﺸﺘﯽراﻧﯽ در درﯾـﺎي ﺳـﯿﺎه را ﭘﯿـﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻏﻨـﺎﯾﻢ درﯾﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻗﺰاقﻫﺎ را راﺿـﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬آﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﻮاﺣﻞ ﻧﯿﺰ ﻫﺠﻮم ﻣﯽﺑﺮﻧـﺪ و‬
‫ﻧﻘﻄﻪاي از ﺧﺎك ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻣﺠﺎور درﯾﺎي ﺳﯿﺎه ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ و ﻏﺎرت ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻔﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﺎن ﺗﺎﺗﺎر اروﭘﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺧﻮد را از ﭼﻨﮓ اﯾﻦ ﻋﺪه‬
‫ﺧﻼص ﮐﻨﺪ و ﻃﺮاﺑﻮزان ﻧﯿﺰ ﺑﺎرﻫﺎ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در آﯾﻨﺪه ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺳﻘﻮط ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮكﻫﺎ ﻫﺮ ﺳﺎل ﻋﺪه زﯾﺎدي ﻗﻮا ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ اﻓﺮاد از ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﻨﺪ؛ ﻣﻨﻈﻮر از ﻗﻮا ﻗﺎﯾﻖﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا در ﺣﻘﯿﻘﺖ‬
‫ﻓﻘﻂ اﯾﻦ ﻧﻮع ﻗﺎﯾﻖﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ از درﯾﺎي ﺳﯿﺎه ﮐﻪ داراي ﺑﻨﺪر ﺑﺰرﮔﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻋﺮض اﻧﺪام ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺼﺐ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﮐﻪ‬
‫ﭘﻨﺎﻫﮕـﺎه ﻗﺰاقﻫﺎﺳﺖ وارد ﺷﻮﻧـﺪ و ﮐﺸﺘﯽﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻫﯿـﭻ ﮐﺎري از ﭘﯿﺶ ﻧﻤﯽﺑﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺗﺮكﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧـﺪ ﮐﺸﺘﯽﻫﺎي ﺟﻨﮕﯽ آﻧﻬﺎ‬
‫ﺟﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﻏﻨـﺎﯾﻢ ﺟﻨﮕﯽ ﻗﺰاقﻫـﺎ ﮐـﺎر دﯾﮕﺮي از ﭘﯿﺶ ﻧﻤﯽﺑﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﺳـﺨﺖ ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪﻧـﺪ و اﺧﯿﺮا ﻋﻼـوه ﺑﺮ اﻋﺰام ﺗﻌـﺪاد زﯾـﺎدي ﻗﺎﯾﻖ‬
‫ﮐﻮﭼـﮏ‪ ،‬ﮐﺸﺘﯽﻫﺎي ﺑﺰرگﺗﺮي را ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه ﻗﻮاي ﺧﻮد ﮐﺮدﻧـﺪ و در ﺳﺎل ‪ 1616‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ در ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬ژﻧﺮال ﻣﺤﻤﻮدﭘﺎﺷـﺎ‪-‬‬
‫ﻓﺮزﻧـﺪ ﭼﯿﮑﺎﻻ ‪ -‬ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي ﻗﺎﯾﻖﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ و ده ﻓﺮوﻧﺪ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮐﺸﺘﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد رواﻧﻪ آن ﺻـﻔﺤﺎت‬
‫ﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﺗﻤـﺎم اﯾﻦ ﺗﻔﺎﺻـﯿﻞ‪ ،‬ﺳـﺮﻧﻮﺷﺖ او ﺑـﺪﺗﺮ از دﯾﮕﺮان ﺷـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻗﺰاقﻫـﺎ ﺗﻤـﺎم ﻗﻮاي او را ﺗﺎروﻣـﺎر ﺳﺎﺧﺘﻨـﺪ و دو ﻓﺮوﻧـﺪ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﮐﺸﺘﯽﻫﺎ را ﺑﻪ ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺧﻮدش را زﺧﻤﯽ و ﮔﺮﺳـﻨﻪ رواﻧﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺧﻮد ﺷـﻤﺎ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻗﺰاقﻫﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ و‬
‫ﻏﻨﯿﻤﺖ ﭼﻪ ﺧﯿﺎلﻫـﺎ ﺑﺮاي آﯾﻨـﺪه در ﺳـﺮ ﻣﯽﭘﺮوراﻧﻨـﺪ و ﻓﻘـﻂ ﻫﻤﯿﻦﻗـﺪر ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ از آﻧﻬﺎ ﺷـﻨﯿﺪم ﻗﺼـﺪ ﻓﺘـﺢ ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ را ﮐﺮدهاﻧـﺪ و‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ آزاد ﮐﺮدن اﯾﻦ ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ رواﯾﺎت ﻣﺬﻫﺒﯽ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ آﻧﺎن اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻗﺰاقﻫﺎ در درﯾﺎي ﺳـﯿﺎه داراي ﻗﺪرت ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﮔﺮ ﮐﻮﺷﺶ ﻣﺨﺘﺼﺮي ﺑﮑﻨﻨﺪ ﻓﺮﻣﺎنرواي ﻣﻄﻠﻖ‬
‫آن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬ﻫﺠﻮم ﻗﺰاقﻫﺎ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﺎزهاي ﻧﯿﺴﺖ و آﻧﺎن در زﻣﺎن ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺮاد ‪ -‬ﮐﻪ ﻣﻦ ﮔﺰارش ﻣﻬﺮ ﺷـﺪه او را درﺑﺎره اﯾﻦ‬
‫وﻗﺎﯾﻊ ﺧﻮاﻧﺪهام و ﻧﺰد ﺧﻮد دارم‪ -‬ﺟﻨﮓﻫﺎي ﺳـﺨﺘﯽ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﭼﻮن در ﻇﺮف اﯾﻦ ﺳﯽ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺗﺮكﻫﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ اﯾﻦ‬
‫ﻓﺘﻨﻪ را ﺧﺎﻣﻮش ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻫﺮ روز آﺗﺶ آن ﺗﯿﺰﺗﺮ‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان اﻣﯿﺪوار ﺑﻮد ﮐﻪ در آﯾﻨﺪه ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻗﺰاقﻫﺎ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺑﻬﺘﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﮐﻪ وﺿﻊ آﻧﺎن را در درﺟﻪ اول از ﻟﺤﺎظ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ و ﺳﭙﺲ از ﺟﻬﺎت دﯾﮕﺮ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮدهام‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺪس ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ‬
‫ﯾﻘﯿﻦ آﻧﺎن روزي ﯾﮏ ﺟﻤﻬﻮري ﻗﻮي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد‪.‬‬
‫ﻧﺪاﺷـﺘﻦ ﺧـﺎﻧﻪ و زن و ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ از ﺧـﺎﻧﻮاده ﻣـﺎﻧﻊ ﮐـﺎر اﯾﻦ ﺟﻤـﺎﻋﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻧﯿﺰ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدهاﯾﻢ ﻓﻘـﺪان اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ‬
‫ﻟﻄﻤﻪاي ﺑﻪ وﺿﻊ آﻧـﺎن وارد ﻧﺴﺎﺧﺘﻪ و ﻣﯽﺗﻮان ﺣـﺪس زد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾـﺞ ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻟﺰوم اﺻـﻼح ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺷـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا از ﻫﻢاﮐﻨﻮن‬
‫اﻓﺮادي ﮐﻪ در ﻣﺼﺐ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ زن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ زﻧﺎن ﯾﺎ ﻫﻤﺴﺮ ﻗﺰاقﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﯾﺎ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﻏﻨﯿﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﺮ وﻗﺖ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻔﺮوﺷﻨﺪ ﯾﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺧﺬ ﻣﺒﺎﻟﻐﯽ ﻣﺴﺘﺮد دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻤـﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ آن ﻋـﺪه از ﻗﺰاقﻫـﺎ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ در ﻣﻨـﺎﻃﻖ دور از درﯾـﺎ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻗﺎﻋـﺪﺗﺎ داراي ﻫﻤﯿﻦ وﺿﻊ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و از ﻫﻢاﮐﻨﻮن‬
‫ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎري از ﺳـﺮﮐﺮدهﻫﺎي آﻧﺎن داراي وﺿﻊ ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ ﺑﺎﺛﺒﺎﺗﯽ ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ﻟﻬﺴـﺘﺎن ﮐﻪ اﯾﻦ اﻓﺮاد در ﺧﺎك او‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﻋﻠﯽاﻻﺻﻮل ﺑﺎ ﺳﻠﻄﺎن در ﺣﺎل ﺻﻠﺢ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ از ﮐﻤﮏﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻤﮑﯽ‬
‫ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﻀﺎﯾﻘﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨـﺪ و ﻣﻮﻗﻊ اﻋﺘﺮاض ﺗﺮكﻫﺎ زﺑﺎن ﺑﻪ ﻣﻌـﺬرتﺧﻮاﻫﯽ ﻣﯽﮔﺸﺎﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻓﺮاد دزد و ﯾﻐﻤﺎﮔﺮ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و از اواﻣﺮش‬
‫اﻃﺎﻋﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﮐﻪ از ﺗﻤـﺎم ﻣـﺎوﻗﻊ اﻃﻼع ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮدهام و ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﻗﻠﻤﺮو ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﺮان ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺗﺎ درﯾﺎي ﺳـﯿﺎه اداﻣﻪ دارد‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻫﺴـﺘﻢ‬
‫ﮐﻪ ﺑﯿﻦ او و ﻗﺰاقﻫﺎ را ﻓﻘﻂ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﮐﻠﺨﻮزﻫﺎ ﯾﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﮐﻪ دادﯾﺎن ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﺟﺪاﯾﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﺧﺎك ﮔﺮﺟﺴـﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻗﺰاقﻫﺎ ﻓﺎﺻـﻠﻪ اﻧـﺪاﺧﺘﻪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻦ ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎنرواﯾﺎن ﮔﺮﺟﯽ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺴـﯿﺤﯽ‬
‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ از دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﻗﺰاقﻫﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﭘﺮواﯾﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺷﻤﺸـﯿﺮ آﻧﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺧﻮد را از ﮔﺰﻧﺪ‬
‫ﺗﺮكﻫﺎ در اﻣﺎن ﻧﮕﻪدارﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮔﺮﭼﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺳﺮﺳـﺨﺘﯽ و ﻗﺪرت ﮔﺮﺟﯽﻫﺎ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ آﺳﯿﺐ زﯾﺎدي ﺑﻪ آﻧﺎن وارد‬
‫ﺳﺎزﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﻓﺮاﻣـﻮش ﮐﺮد ﮐـﻪ ﺑـﺎج و ﺧﺮاج ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ از ﺳـﺮﮐﺮدﮔﺎن ﮔﺮﺟﯽ درﯾـﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و در ﺣﻘﯿﻘـﺖ اﯾﻦ ﻗﯿﻤﺖ ﺻـﻠﺢ‬
‫ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺷـﻨﯿﺪهام‪ ،‬اﯾﻦ ﺳـﺮﮐﺮدﮔﺎن ﯾـﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻤﺎﯾـﻞ ﺑﺎﻃﻨﯽ و ﯾﺎ از ﺗﺮس‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﺎه اﯾﺮان ﻧﯿﺰ داراي رواﺑﻂ دوﺳﺘﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﺷﺎه اﯾﺮان ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ رأﻓﺖ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ و ﺑﺎ ﺻﺪور اﺟﺎزه ﺗﺠﺎرت و اﺳـﺘﻔﺎده از ﺧﺎك اﯾﺮان ﺑﺮاي ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم‬
‫ﺑﺎ ﺗﻬﺪﯾﺪ و ﻓﺸﺎر در‬
‫آﻧﺎن اﻋﻤﺎل ﻧﻔﻮذ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﻗﺰاقﻫﺎ در ﺧﺎك ﮔﺮﺟﺴـﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ اﯾﺮان داراي ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻗﺪرت و ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي‬
‫ﺑﻪ آزار ﺗﺮكﻫـﺎ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﮐﻤـﮏ ﺷﻤﺸـﯿﺮ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻗﺴـﻤﺖﻫﺎﯾﯽ از ﺧﺎك ﺗﺮﮐﯿﻪ را ﺑﻪ ﺗﺼـﺮف‬
‫درآورده و ﻧﮕﻪداري ﮐﻨﻨﺪ‪ -‬اﻣﺮي را ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﻤﯽ اﻓﺮاد و ﺳﮑﻮﻧﺖ در ﻣﺎوراي درﯾﺎي ﺳﯿﺎه ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺻـﻼح اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺗﺤـﺎد اﻧﺠﺎم ﭘـﺬﯾﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺎ ﯾﺎري ﻟﻬﺴـﺘﺎن ﻗﺰاقﻫﺎ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺷـﺪه و در آﯾﻨـﺪه ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي‬
‫دزدي و ﻓﺮار‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺮاي ﻓﺘﺢ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﯾﯽ از ﺧﺎك ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﻃﺮاﺑﻮزان و اﻃﺮاف آن‪ ،‬اﻗﺪام ﮐﻨﻨﺪ و در اﯾﻦ ﻃﺮف‬
‫درﯾﺎي ﺳﯿﺎه ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻗﻠﻤﺮوﯾﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﮐﺲ از ﻋﻘﻞ ﺑﻬﺮهاي داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ را از اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻫﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﺮان از ﻫﯿﭻ ﻓﺮﺻﺘﯽ‬
‫ﺑﺮاي ﺻـﺪﻣﻪ رﺳﺎﻧﯿﺪن ﺑﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و در اﯾﻦ راه ﻃﺎﻟﺐ دوﺳﺘﯽ ﺷﺎهزادﮔﺎن و ﻣﻠﻞ ﻣﺴـﯿﺤﯽ اﺳﺖ و ﻣﺴـﻠﻤﺎ ﺑﺮاي ﻗﺰاقﻫﺎ‬
‫ﻧﯿﺰ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﮔﺮﭼﻪ داراي ﻣﺬﻫﺐ دﯾﮕﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻫﻤﯿﺖ دارد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﻦ واﺳـﻄﻪ اﯾﻦ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮم‪ ،‬ﮔﻤﺎن ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﺑﺎ ﻋﺪم ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ روﺑﻪرو ﺷﻮم‪ ،‬زﯾﺮا ﻗﺰاقﻫﺎي ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﻮده و اﻏﻠﺐ‬
‫ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ اﻋﺘﻤـﺎد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﭼﻮن ﯾﮑﯽ از اﺗﺒﺎع ﭘﺎپ ﻫﺴـﺘﻢ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﺮان ﺑﺎ او داراي‬
‫رواﺑـﻂ دوﺳﺘﯽ زﯾﺎدي اﺳﺖ و ﺑﻪ ﮐﻨﻪ ﻗﻀﺎﯾﺎ ﻧﯿﺰ آﺷـﻨﺎﯾﯽ ﮐﺎﻣﻞ دارم و ﺑﻪﻋﻼوه ﻣﺴـﺌﻠﻪ را ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻮﺗﺮﯾﻦ وﺟﻬﯽ ﻣﻄﺮح ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺼﻮر‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﺷﺎه از اﺑﺮاز اﻋﺘﻤﺎد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ درﯾﻎ ورزد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﺷﮑﺎﻻت زﯾﺎدي ﻫﻢ در ﮐﺎر اﺳﺖ؛ از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦﮐﻪ در ﮐﻠﺨﻮزﺳﺘﺎن راه ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده و ﻣﻌﻠﻮم وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﺷﺎﯾﺪ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ از راه‬
‫درﯾـﺎ ﯾـﺎ زﻣﯿﻦ ﻧﻘـﺎﻃﯽ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﺮد و در ﺻﻮرت اﻗﺘﻀـﺎ ﺑﻨـﺎدري را ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪ ،‬و ﺑﻪﻋﻼوه ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻗﺰاقﻫﺎ ﻫﯿـﭻﮔﻮﻧﻪ ارﺗﺒﺎﻃﯽ‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻦ آﻣـﺎدﮔﯽ ﺧـﻮد را ﺑﺮاي ﺣـﻞ ﻣﺸـﮑﻼت ﻣﻮﺟﻮد ﻋﺮﺿﻪ ﺧﻮاﻫﻢ داﺷﺖ و در اﯾﻦ راه از رﻧـﺞ ﺳـﻔﺮ ﺑﻪ ﻣـﺎوراي‬
‫درﯾﺎي ﺳﯿﺎه ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻧﺠﺎم ﻣﺬاﮐﺮات ﺑﺎ ﻗﺰاقﻫﺎ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﻫﺮاﺳﯿﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﻣﯿﻞ ﭘﯿﻐﺎم آﻧﻬﺎ را ﺑﺮاي اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺎزﭘﺲ ﺧﻮاﻫﻢ آورد‪.‬‬
‫اﺻﻮﻻـ ﺑـﺎ اﯾﻦ ﻗﺼـﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ از اﺻـﻔﻬﺎن ﻋﺎزم ﺷـﺪم و در ﻓﺮحآﺑﺎد ﺑﻪ درﺑﺎر ﺷﺎه آﻣـﺪم و ﮐﺲ دﯾﮕﺮي را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻪ ﻗﺴـﻤﺖ‬
‫ﻏﺮب اﻋﺰام داﺷـﺘﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ﯾﮑﯽ از ﻗﺰاقﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻨﺪي ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ از ﺣﻮاﻟﯽ درﯾﺎي ﺳﯿﺎه ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد آﻣﺪه ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن ﻋﻠﺖ‬
‫آﻣﺪن او را ﺷﺮح ﻣﯽدﻫﻢ‪.‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﺑـﺪﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺳـﺮﮐﺮدﮔﺎن ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺳﺎﮐﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪاي‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻨﮕﺮﻟﯿﺎ ‪ -‬ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ اﯾﺎﻟﺖ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ﮔﻮرﯾﻞ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻃﺮاﺑـﻮزان ﻧﺰدﯾـﮏﺗﺮ اﺳـﺖ و ﺑـﻪ ﻧﻈﺮ ﻣـﻦ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﮐﻠﺨﻮزﺳـﺘﺎن را ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫـﺪ‪ -‬در اﻃﺮاف درﯾـﺎي ﺳـﯿﺎه ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻈﺮم ﯾﮑﯽ از‬
‫ﺷﺎهزادﮔـﺎن ﮔﺮﺟﯽ اﺳﺖ و از آﯾﯿﻦ ﻣﺴـﯿﺤﯽﻫﺎي ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ ﭘﯿﺮوي ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﺧﻮاﺳـﺘﺎر دوﺳﺘﯽ ﻗﺰاقﻫﺎ ﺷـﺪ و ﺿـﻤﻦ ارﺳﺎل ﻧﺎﻣﻪ و‬
‫ﻫﺪاﯾﺎ و ﺑﻪﺧﺼﻮص ﯾﮏ ﺻﻠﯿﺐ ﻃﻼﯾﯽ‪ ،‬ﮐﻪ در آن ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪاي از اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺧﻮد دﻋﻮت ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻌﺘﺮﺿﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽﻫﺎ ﺻﻠﯿﺐ دوﺳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺷﺎه اﯾﺮان ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺑﺪي‬
‫ﺑﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣﯽروﻧـﺪ وﻟﯽ ﻗﺰاقﻫﺎ ﺑﻪ ﺻـﻠﯿﺐ اﺣﺘﺮام ﻣﯽﮔﺬارﻧـﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻦﮐﻪ در اﺛﺮ دﻋﻮت اﯾﻦ ﺷﺎهزاده ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو او رﻓﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻮن ﻣﻮرد ﻣﺤﺒﺖ ﻓﺮاوان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و از ﻃﺮﻓﯽ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺮكﻫﺎ واﻗﻌﺎ ﮐﯿﻨﻪ ﻣﯽورزﻧﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن از ﮐﺸﺘﯽﻫﺎي ﺣﺎﻣﻞ ﮐﺎﻻﻫﺎي ﺗﺠﺎرﺗﯽ‬
‫اﯾﻦ ﺷﺎهزاده دﻓﺎع ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را از ﮔﺰﻧﺪ ﺗﺮكﻫﺎ ﻣﺼﻮن ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﺪرﯾـﺞ اﯾﻦ ﻓﮑﺮ در ﻗﺰاقﻫـﺎ اﯾﺠـﺎد ﺷـﺪه ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺎ ﺷﺎه اﯾﺮان اﺗﺤﺎدي ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎزﻧـﺪ و ﺷﺎﯾـﺪ ﺷﺎهزاده ﮔﺮﺟﯽ ﻧﯿﺰ در اﯾﺠﺎد اﯾﻦ ﻓﮑﺮ‬
‫ﺳﻬﯿﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﺻﻮﻻـ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ آﻧﻬـﺎ ﻓﻘـﻂ ﺗﻮﺳـﻂ وي از وﺟﻮد ﺳـﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان آﮔـﺎﻫﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬در ﻣﺎهﻫﺎي‬
‫ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﭼﻨـﺪ ﻓﺮوﻧـﺪ ﮐﺸﺘﯽ ﺣﺎﻣﻞ دو ﻫﺰار ﻣﺮد ﺟﻨﮕﯽ ﻗﺰاق ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﯽ آبﻫﺎي اﯾﺮان آﻣﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ ﺗﻤﺎم آﻧﺎن اﻇﻬﺎر ﺗﻤﺎﯾﻞ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫در ﺳﺎﺣﻞ ﭘﯿﺎده ﺷﻮﻧـﺪ و ﮐﺸﺘﯽﻫﺎي ﺧﻮد را در ﺳـﺮزﻣﯿﻦ دوﺳﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬارﻧـﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺧـﺪﻣﺎت ﺧﻮد را ﺷﺎﯾـﺪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻏﺎرت و ﻏﻨﯿﻤﺖ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺮكﻫﺎ در اﺧﺘﯿﺎر ﺷﺎه اﯾﺮان‪ ،‬ﮐﻪ در ﺗﻤﺎم ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ در دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺷﻬﺮت ﻓﺮاوان دارد‪ ،‬ﺑﮕﺬارﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﻌﺪا ﭼﻮن ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
‫ﺷﺪﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﻋـﺪم آﺷـﻨﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﮐﺎر زﯾﺎدي از ﭘﯿﺶ ﺑﺒﺮﻧـﺪ و ﺑﻪﻋﻼوه ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ از ﺷﺎه اﯾﺮان ﮐﻪ داراي ﻣـﺬﻫﺐ‬
‫واﺣـﺪي ﺑﺎ آﻧﺎن ﻧﺒﻮد زﯾﺎد اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ ﻓﻘﻂ ﭼﻬﻞ ﻧﻔﺮ از زﺑـﺪهﺗﺮﯾﻦ اﻓﺮاد ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ ﭘﯿﺎده ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻪ آﻧﺎن‬
‫ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ دﻫﻨﺪ ﺑﻪ درﺑﺎر ﺷﺎه رﻓﺘﻪ و ﺗﻮﺟﻪ او را ﺟﻠﺐ ﺳﺎزﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﺣﺎﺿـﺮﻧﺪ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎن دﻫﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺧﻮد را در اﺧﺘﯿﺎرش‬
‫ﺑﮕﺬارﻧﺪ و ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮﺧﯿﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻋـﺪه ﭼﻬـﻞ ﻧﻔﺮي ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ ﭘﯿﺎده ﺷﺪﻧـﺪ و ﭼﻨـﺪ ﻗﺎﯾﻖ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮداﺷـﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﭘﺲ از‬
‫اﯾﻦﮐﻪ در ﺳﻮاﺣﻞ ﻣﻨﮕﺮﻟﯿﺎ ﯾﺎ ﮔﻮرﯾﻞ ﭘﯿﺎده ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮرد‬
‫ﻣﺤﺒﺖ اﯾﻦ ﺷﺎهزاده ﮔﺮﺟﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺮكﻫﺎ و اﯾﺮاﻧﯿﺎن‪ ،‬او و ﺳـﺮزﻣﯿﻨﺶ را ﺑﺎشآﭼﻮق ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺳﺮﺑﺮﻫﻨﻪ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ -‬وﻟﯽ‬
‫ﺧﻮد ﮔﺮﺟﯽﻫﺎ ﺑﻪ او اﻣﯿﺮ اﯾﻤﺮﺗﯽ ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ -‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺼـﺪ آﻧﺎن واﻗﻒ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺻـﯿﻪ ﮐﺮد ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ اﯾﻦ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﻗﻮل داد ﺷـﺨﺼﺎ ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﺮاي ﺷﺎه‬
‫ﻫﻤﺮاه او ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ 39‬ﻧﻔﺮ ﺑﻘﯿﻪ‪ ،‬در ﺑﺎشآﭼﻮق ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧـﺪ و ﯾﮏ ﻧﻔﺮ رواﻧﻪ درﺑﺎر ﺷﺎه ﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷـﺨﺺ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم اﺳـﺘﻔﺎﻧﻮ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪ و از ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎي ﻟﻬﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ زﺑﺎن ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از زﺑﺎنﻫﺎي دﯾﮕﺮ اﺳﻼو ﻧﯿﺰ آﺷﻨﺎﯾﯽ داﺷﺖ‪ .‬وي ﻧﺨﺴﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻔﻠﯿﺲ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﮕﺮات ﻣﯿﺮزا اﻣﯿﺮ آن اﺳﺖ‪ ،‬وارد ﺷـﺪ ‪ .‬ﺑﮕﺮات ﻣﯿﺮزا ﮐﻪ از ﻃﺎﯾﻔﻪ ﮔﺮﺟﯽﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻣـﺬﻫﺐ اﺳـﻼم ﮔﺮوﯾﺪه‪ ،‬اﮐﻨﻮن‬
‫ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺷﺎه اﯾﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﭘـﺪر ﺑﮕﺮات ﻣﯿﺮزا ﻣﺬﻫﺐ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ را اﻧﮑﺎر ﮐﺮد و ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺷﺎه اﯾﺮان ﺗﺨﺖ و ﺗﺎج را از ﭼﻨﮓ وارث‬
‫اﺻﻠﯽ آن‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺤﯽ اﺳﺖ و اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻧﺪاﻧﯽ در اﯾﺮان ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬ﺑﯿﺮون آورد‪.‬‬
‫ﺷﺎهزاده ﮔﺮﺟﯽ ﺑﻪ ﺑﮕﺮات ﻣﯿﺮزا ﻧﺎﻣﻪاي در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﻗﺰاق و ﻗﺼـﺪ و ﻏﺮض او ﻧﻮﺷـﺘﻪ و ﺗﻮﺻـﯿﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ او ﻧﯿﺰ ﮔﺰارش ﻣﻮاﻓﻘﯽ در‬
‫اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﻪ درﺑﺎر اﯾﺮان ﺑﻔﺮﺳـﺘﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ وي ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﺷﺎه ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻨﻮﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎشآﭼﻮق ﮔﺮﭼﻪ ﻇﺎﻫﺮا ﺑﺎ اﯾﺮان‬
‫داراي رواﺑـﻂ ﺻـﻤﯿﻤﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ در ﺑـﺎﻃﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﺗﻬﻤﻮرسﺧـﺎن‪ ،‬ﺷـﺎهزاده ﮔﺮﺟﯽ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ اﯾﺎﻟﺖ ﮐﺎﺧﺘﯽ و ﺳـﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي‬
‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺴـﻤﺖﻫﺎﯾﯽ از اﯾﺒﺮﯾـﺎ و آﻟﺒﺎﻧﯿـﺎ‪ ،‬ﺧـﻮﯾﺶ و ﻗـﻮم او اﺳـﺖ و ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ اﺧﺘﻼﻓـﺎﺗﯽ ﮐـﻪ ﺑﺮوز ﮐﺮده و ﻣﻦ ﺑﻌـﺪا ﺑﻪ آن ﺧـﻮاﻫﻢ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن ﺳﺨﺖ ﻣﻮرد ﻏﻀﺐ ﺷﺎه ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﺪتﻫﺎﺳﺖ ﻧﺒﺮد ﺑﯽرﺣﻤﺎﻧﻪاي ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﺟﺮﯾﺎن دارد ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﮕﺮات ﻣﯿﺮزا از ﺗﻔﻠﯿﺲ اﺳـﺘﻔﺎﻧﻮي ﻗﺰاق را ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻪاي‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﯽ آن ﻣﻔﺼﻼ ﺟﺮﯾﺎن اﻣﺮ ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻋﺪهاي‬
‫از اﻓﺮاد ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ درﺑﺎر ﺷﺎه ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺰاق‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻓﻮﻗﺎ ﺑﺪان اﺷﺎره ﮐﺮدم‪ ،‬ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد رﺳﯿﺪ و ﺗﺎرﯾﺦ ورود او‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻣﻘﺎرن ﺑﺎ ﻧﯿﻤﻪ ﻣﺎه ﻣﺎرس ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎه ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﮕﺮات ﻣﯿﺮزا از ﺟﺮﯾﺎن اﻃﻼع ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬از او ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ‬
‫ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽ ﮐﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن اﯾﻦ ﻗﺰاق ﺑﻪ ﻫﯿـﭻوﺟﻪ زﺑﺎن ﺷﺎه را ﻧﻤﯽﻓﻬﻤﯿﺪ و ﻣﺘﺮﺟﻤﯽ ﻫﻢ در ﻣﯿﺎن ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺮف ﺧﻮد را ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﺪ و‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎري ﮐﻪ ﮐﺮد ﯾﮏ ﺗﻌﻈﯿﻢ ﻏﺮا ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺷﺎه اﯾﻦ ﻗﺰاق را ﺑﻪ اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎر ﺑﯿﮏ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻣﻘﺮﺑﺎن ﺧﻮد ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺮد و ﺳـﻔﺎرش زﯾﺎدي ﺑﺮاي ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽ او ﮐﺮد و‬
‫ﺟﻮاب ﻧـﺎﻣﻪ ﺑﮕﺮات ﻣﯿﺮزا را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﻧﻮﺷﺖ و ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻮاراﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺰاق را ﻣﺸﺎﯾﻌﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ ﭘﺲ ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺷـﻨﯿﺪهام‬
‫ﺷﺎه دﺳﺘﻮر داده ﺑﻮد از ﻗﺰاقﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎشآﭼﻮق ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ او ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺰاق ﻣﻘﯿﻢ درﺑﺎر‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ از ﻗﺼﺪ آﻧﺎن آﮔﺎﻫﯽ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ را اﺣﻀﺎر ﮐﻨﺪ و ﻫﺮ اﻗﺪاﻣﯽ ﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن وﺿﻊ ﻗﺰاق ﻣﻘﯿﻢ ﻓﺮحآﺑﺎد ﺗﺄﺳﻒاﻧﮕﯿﺰ ﺑﻮد‪ ،‬زﯾﺮا از ﺟﺮﯾﺎن وﻗﺎﯾﻊ اﻃﻼﻋﯽ ﻧـﺪاﺷﺖ و ﺿـﻤﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺪاﻧﺴـﺘﻦ زﺑﺎن از ﮐﺴـﯽ‬
‫ﻫﻢ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺳﺆاﻟﯽ ﺑﮑﻨـﺪ و ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮﺟﺒﺎت وﺣﺸﺖ او را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﺼﻮر ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﻗﺰاقﻫﺎي دﯾﮕﺮ او را‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﻨﺪ و از دﺳﺖرﻓﺘﻪ ﺑﺸﻤﺎرﻧﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺑﻪ ﯾﺎدش ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ و در اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻏﺮﯾﺐ ﺗﻨﻬﺎﯾﺶ ﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ وي از ورود ﻣﻦ ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑـﺎد آﮔﺎﻫﯽ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬در آن ﺣﺎل ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻋﻤﯿﻖ ﻣﺮا‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ و از اﻫﺎﻟﯽ رم ﺑﻮدم‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﺧﻮد‬
‫ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﯾﮏ ﻓﺮﺷـﺘﻪ ﻧﺠﺎت ﺗﺠﺴﻢ ﮐﺮد و ﻓﻮرا ﺑﻪ دﯾـﺪﻧﻢ ﺷـﺘﺎﻓﺖ و ﺷﻮر و ﻫﯿﺠﺎﻧﺶ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ دﯾـﺪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﺘﺮﺟﻤﯽ ﻧﯿﺰ دارم ﺑﻪ ﺣﺪ اﻋﻼ‬
‫رﺳـﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﺮﮐﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ و ارﻣﻨﯽ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﻣﺨﺘﺼﺮي ﻧﯿﺰ ﺑﻪ زﺑﺎن روﺳﯽ آﺷﻨﺎﯾﯽ داﺷﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ از ﻃﺮف‬
‫ﺷﺎه دو ﺳﺎل ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﭘﺪر ﻓﺮاﺟﻮواﻧﯽ ﺗﺎدا و ﺧﻠﯿﻔﻪ ﮐﺮﻣﻠﯽﻫﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪﭘﺎ در ﻣﺴﮑﻮ ﺑﻪ ﺳﺮ آورده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺳﻂ اﯾﻦ ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺷـﺪﯾﻢ ﺣﺮفﻫﺎي ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ را ﺑﻔﻬﻤﯿﻢ و ﺧﻮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﺣـﺪس ﺑﺰﻧﯿـﺪ ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ ﻗﺼﺪ و ﻏﺮض او را ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮد ﯾﮑﺴﺎن ﯾﺎﻓﺘﻢ‪ ،‬ﭼﻘـﺪر ﺧﺮم و ﺷﺎدﻣﺎن ﺷﺪم‪ .‬او ﺗﻤﺎم ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺎوﻗﻊ را ﺑﺮاﯾﻢ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد و ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺶ رﺳﺎﻧﯿﺪم‬
‫و ﻗﺮار ﮔﺬاﺷﺘﯿﻢ ﻫﺮ ﮐﺎري ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺿﻤﻦ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﻧﺠﺎم دﻫﯿﻢ و ﻣﻦ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪن ﻓﺮﺻﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﺷﺎه ﯾﺎ در ﺻﻮرت‬
‫اﻣﮑﺎن ﺑﺎ ﺧﻮد او ﻣﻮﺿﻮع را در ﻣﯿﺎن ﺑﮕﺬارم‪.‬‬
‫اوﻟﯿﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺮاي ﻣـﺬاﮐﺮه در اﯾﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺿـﻤﻦ ﯾﮑﯽ از ﻣﻼﻗﺎتﻫـﺎي ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗﺨﺘﻪﺑﯿﮓ دﺳﺖ داد‪ .‬آن روز‬
‫ﺳﯿﺰدﻫﻢ ﻣـﺎه ﻣـﺎرس ﺑﻮد‪ ،‬و ﻫﻨﻮز ﻗﺰاق ﻣﻮﺻﻮف از ﺧـﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﺑﯿﺮون ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺨﺘﻪﺑﯿـﮓ ﺑﻪ ﻣﻼﻗـﺎﺗﻢ آﻣـﺪ‪ ،‬و ﻃﺒﻌـﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ اﯾﻦ‬
‫ﻓﺮﺻﺖ ﻧﯿﮑﻮ را از دﺳﺖ ﺑـﺪﻫﻢ‪ .‬ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺣﻀﻮر ﻗﺰاق‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼـﺻﻪ ﺗﺨﺘﻪﺑﯿـﮓ را از ﺟﺮﯾـﺎن اﻣﺮ آﮔـﺎه ﺳـﺎﺧﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ ﻗﺰاقﻫﺎ‬
‫آﻣـﺎده ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺧـﺪﻣﺖ را در راه ﺷﺎه اﻧﺠﺎم دﻫﻨـﺪ و ﺑﺮ اوﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ را از دﺳﺖ ﻧﺪﻫـﺪ و از ﺗﺤﺒﯿﺐ و ﺗﺸﻮﯾﻖ آﻧﺎن‬
‫ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺨﺘﻪﺑﯿﮓ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﻮل داد ﮔﺰارﺷـﯽ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﻪ ﻋﺮض ﺷﺎه ﺑﺮﺳﺎﻧـﺪ و از ﻇﻮاﻫﺮ اﻣﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺣـﺪس ﻣﯽزﻧﻢ ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ ﮐـﺎر را ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬روزي ﻗﺰاق ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻨـﮓ ﺣﻮﺻـﻠﮕﯽ ﻧﺎﺷـﯽ از ﻏﺮﯾﺒﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﯽاﻋﺘﻨـﺎﯾﯽ اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎرﺑﯿﮓ ﺟﻠﻮي ﺷﺎه را در‬
‫ﺧﯿﺎﺑﺎن ﮔﺮﻓﺖ و ﻋﺮﯾﻀﻪاي ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﺷﺎه آن را ﮔﺮﻓﺖ وﻟﯽ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺮاﺋﺖ آن ﭘﺮدازد‪ ،‬اﺳﺐ ﺧﻮد را ﻧﮕﻪداﺷـﺖ‬
‫و ﺑﻪ اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎرﺑﯿﮓ و دﯾﮕﺮ ﺳـﺮداران ﺑﺎ ﺻـﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷـﻤﺎ ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ اﯾﻦ ﭼﻪ ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ ارزش اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ واﻗﻒ ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ و‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﯿﺴﺘﯿـﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺳـﻠﻮك ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦﻫﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ در درﯾﺎي ﺳـﯿﺎه ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺷـﻬﺮﻫﺎي زﯾﺎدي را از‬
‫ﭼﻨـﮓ ﺗﺮكﻫـﺎ ﺑﻪ در آوردهاﻧـﺪ«‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﺗﻤـﺎم ﺟﺮﯾﺎن را ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﺷـﺮح داد و اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد‪» :‬اﯾﻦﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺧـﺪﻣﺎت ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻨﻨـﺪ«‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﺨﺘﻪﺑﯿﮓ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺷﺎه ﻣﺠـﺪدا ﺳـﻔﺎرش ﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﻮن ﺧـﺪﻣﺎت آﻧﺎن ﻣﻮرد‬
‫ﮐﻤـﺎل ﻟﺰوم اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ از اﺑﺮاز ﻫﯿـﭻﮔﻮﻧﻪ ﻣﺤﺒﺘﯽ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺰاق ﮐﻮﺗـﺎﻫﯽ ﻧﮑﺮد و ﺑﻪ اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎرﺑﯿﮓ دﺳـﺘﻮر داد ﺷـﺮاب ﻓﺮاوان در‬
‫اﺧﺘﯿـﺎرش ﮔـﺬارد‪ -‬زﯾﺮا ﻣﯽداﻧﺴﺖ اﯾﻦ ﻃـﺎﯾﻔﻪ ﺑﻪ ﻣﯽﮔﺴـﺎري ﻋﻼﻗﻪ ﻓﺮاوان دارﻧـﺪ‪ -‬و ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ او را ﺑﺎ ﻫـﺪاﯾﺎ و ﺗﺤﻒ ﻓﺮاوان رواﻧﻪ‬
‫ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺮري ﺧﺎﺻﯽ ﻣﻌﺎدل ﭘﻨﺞ ﺗﻮﻣﺎن ﯾﻌﻨﯽ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﮑﻪ ﻃﻼ در ﺣﻘﺶ ﻣﻨﻈﻮر دارﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻨﺠﺎ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﮐﺎر ﻗﺰاق را رﻫﺎ ﻣﯽﮐﻨﻢ و ﺑﻌﺪا در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﺠﺪدا ﺻﺤﺒﺖ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ ﻣﺎرس‪ ،‬ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ ﻧﻮروز و آﻏﺎز‬
‫ﺳﺎل ﺧﻮرﺷـﯿﺪي اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺰد اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﻋﺰﯾﺰ ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﭘﯿﺸﺘﺮ ﺷﺮح آن را دادهام‪ .‬در اﯾﻦ روز ﺷﺎه‪ ،‬ﻗﺎﻋﺪﺗﺎ ﺑﺎرﻋﺎم ﻣﯽدﻫﺪ‬
‫و ﻫﺪاﯾﺎي ﺳﺮان و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن را درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ وﻟﯽ اﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺪي ﻫﻮا ﯾﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺒﻮدن ﺳﺎﻋﺖ و ﯾﺎ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺷﺎﯾﻊ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮐﺴﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ آن روز‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ روزﻫﺎي ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰ از ﺣﺮمﺳﺮا ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺰء ﭘﯿﺸﮑﺸﯽﻫﺎي ﺑﯽﺷﻤﺎري ﮐﻪ ﺗﻘﺪﯾﻢﮐﻨﻨﺪﮔﺎن آﻧﻬﺎ اﻧﺘﻈﺎر ﺧﺮوج ﺷﺎه را ﻣﯽﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺪاﯾﺎي‬
‫ﺧﺎن ﺧﺮاﺳﺎن را ﺑﺎﯾـﺪ ذﮐﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﺷـﯿﺎء ﻣﺨﺘﻠﻒ دﯾﮕﺮ‪ ،‬از ﺳـﯿﺼﺪ ﺳـﺮ ﺑﺮﯾـﺪه ازﺑﮏﻫﺎ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷـﺪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﯾﮏ‬
‫ﺳﺮدار و ﻫﺸﺖ ﯾﺎ ده ﺳﻮار اﺳـﯿﺮ ازﺑﮏ را زﻧﺪه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺸـﮑﺶ ﺑﺮاي ﺷﺎه ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﺳـﯿﺮان را‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف آﻧﭽﻪ ﻧﺰد ﻣﺎ ﻣﺮﺳﻮم‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻃﻨـﺎب ﯾﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳـﯿﻨﻪ ﻧﺒﺴـﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺷـﯿﻮه ﻣﺤﻞ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﻄﻌﻪ ﭼﻮﺑﯽ ﮐﻪ ﻃﻮل آن ﺑﻪ ﺳﻪ وﺟﺐ ﻣﯽرﺳـﯿﺪ‪ ،‬دﺳﺖ آﻧﺎن را در ﺑﻨﺪ‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﭘﺎﯾﯿﻦ اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪ ﭼﻮب‪ ،‬ﺳﻮراﺧﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻣﭻ دﺳﺖ راﺳﺖ اﺳـﯿﺮ ﺗﻌﺒﯿﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻗﺮار دادن ﻣﭻ‪ ،‬دور آن را ﻣﯿﺦ‬
‫ﻣﯽزﻧﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺮد زﻧﺪاﻧﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ ﺷـﮑﻨﺠﻪاي از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺧﻮد را آزاداﻧﻪ‬
‫ﺗﮑﺎن دﻫـﺪ و از آن اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪ ﭼﻮب از ﺑﺎﻻ ﺗﺎ ﭘﺲ ﮔﺮدن ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﭼﻮب دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﺳﻪﮔﻮش ﺗﻬﯿﻪ‬
‫ﺷـﺪه و آن را در ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ وﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد و اﻓﺮادي ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ وﺳـﯿﻠﻪ در ﺑﻨـﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﯾﺎ درد دﺳﺖ آن را ﺑﻪ ﮔﺮدن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﺳـﯿﺮان و ﺳـﺮﻫﺎي ﺑﺮﯾـﺪه ازﺑﮑـﺎن را ﺧـﺎن ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﯽ ﯾﮏ زد و ﺧﻮرد ﺑﺮ آﻧﺎن ﻏﺎﻟﺐ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﺷﺎه ارﺳﺎل داﺷـﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ازﺑﮑﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﺮاﺳﺎن ﻫﻤﺴﺎﯾﻪاﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﺮﮐﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ داراي ﻣﺬﻫﺐ واﺣﺪي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻄﺮﺗﺎ ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت را دوﺳﺖ دارﻧﺪ و ﻏﺎﻟﺒﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎك اﯾﺮان ﺗﺠﺎوز ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ و ﻧﮑﺒﺖ ﻧﺼﯿﺐ آﻧﺎن ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺮ ﺣﺴـﯿﻦﺧﺎن ﺣﮑﻤﺮان وﻻﯾﺎت ﺳـﺮﺣﺪي ﺑﻐﺪاد ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﮐﺎﻇﻢ ﺳـﻠﻄﺎن ﮐﻪ ﺗﺤﺖ اواﻣﺮ اوﺳﺖ‪ ،‬از ﺳـﺮﺣﺪات ﺑﻐﺪاد ﮐﻪ ﻣﻦ در ﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن از آﻧﺠﺎ ﻋﺒﻮر ﮐﺮده و اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﺷﺮﺣﯽ درﺑﺎره ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺳﺮﺑﺎزان آﻧﻬﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪام‪ ،‬ﻫﺪاﯾﺎﯾﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎن ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه اﯾﻦ ﻫﺪاﯾﺎ ﺷﺸـﺼﺪ ﺳـﺮ ﺑﺮﯾﺪه ﺗﺮكﻫﺎ‪ ،‬و ﺳـﻠﻄﺎن ﮐﻪ داراي ﻧﯿﺮوي ﮐﻤﺘﺮي اﺳﺖ ﺷـﺼﺖ ﺳﺮ ﺑﺮﯾﺪه ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺳـﺮﻫﺎي ﺑﺮﯾﺪه را دو ﺗﻦ ﺳـﺮدار ﻧﺎم ﺑﺮده ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺿـﻤﻦ ﺣﻤﻠﻪ و ﯾﻮرش ﺑﻪ ﺷـﻬﺮ ﮐﺮﮐﻮك و اﻧﻬﺪام آن ﺷـﻬﺮ و ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ‬
‫ﺗﺮكﻫـﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﺮ ﯾﮑﯽ از ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن ﻋﺜﻤـﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻧـﺎم ﻗﺎﯾﺶﭘﺎﺷـﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ اﺗﻔـﺎق ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺼﺎف رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﺗﻔﺎق ﺳـﺮ ﺳﻪ ﺗﻦ از ﺳـﺮداران ﺑﺰرگ ﺗﺎﺗﺎر ﮐﻪ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻋﺪه زﯾﺎدي از ﭘﯿﺮوان ﺧﻮد در آﻧﺠﺎ زﻣﺴـﺘﺎن را ﻣﯽﮔﺬراﻧﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﯿﺎن ﺳﺮﻫﺎي‬
‫دﯾﮕﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را در ﭘﺎرﭼﻪ اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﻫﺎي دﯾﮕﺮ را ﺑﻪ ﻧﻮك ﻧﯿﺰهﻫﺎ زده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺪﯾﻪ ﺳﺮ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺷﺎه اﯾﺮان‪ ،‬از رﺳﻮم ﻗﺪﯾﻤﯽ اﺳﺖ و اﺳﺘﺮاﺑﻮن ﻫﻢ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺐ ﭘﺎﺷﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺎدت ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫زﯾﻦ و ﯾﺮاق ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﯿﺎن ﻫﺪاﯾﺎ ﻗﺮار‬
‫داﺷﺖ و ﺳﺮﺑﺎزي ﮐﻪ ﭘﺎﺷﺎ را ﮐﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺿﻪ داﺷﺘﻦ ﭘﯿﺸﮑﺶﻫﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﻪ از ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ‬
‫ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در روي ﻟﺒﺎس ﺧﻮد ﺟﺎﻣﻪ ﭘﺎﺷﺎي ﻣﻘﺘﻮل را ﺑﻪ ﺗﻦ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻬﺎر اﻟﯽ ﺷـﺶ ﻧﻔﺮ اﺳﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ در ﮐﻨﺪ و زﻧﺠﯿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫از اﻓﺮاد ﺳﺮﺷﻨﺎس ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ در ﻣﯿﺎن ﺟﻤﻊ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺳـﺮاﻧﺠﺎم از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎﻣـﺪ ﺗﺎ ﻫﺪاﯾﺎ را ﺑﭙﺬﯾﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﯾﮏ روز ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ از اﯾﻮان ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺸـﻐﻮل ﺗﻤﺎﺷﺎي رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ -‬ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎه‬
‫در ﺳﺎﺣﻞ ﻏﺮﺑﯽ رودﺧﺎﻧﻪ واﻗﻊ ﺷـﺪه و ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ آن اﺳﺖ‪ -‬اﺟﺎزه داد ﺳـﺮ ﺑﺮﯾـﺪه اﺳـﺮا را ﭘﯿﺶ او آورﻧﺪ و ﺳـﭙﺲ از ﻫﻤﯿﻦ اﯾﻮان ﻓﺮﻣﺎن‬
‫آزادي ازﺑﮏﻫـﺎ را ﺻـﺎدر ﮐﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ آﻧﻬـﺎ ﻫﻨﻮز اﺟـﺎزه ﻧـﺪاده اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻃﻦ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺷﺎه اﻇﻬﺎر ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﻋـﺪه را‬
‫دﺳـﺘﻮر دﻫﺪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ از ﺗﻌﺪاد ازﺑﮏﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو او ﺗﻌﺮض ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻢ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و اﮔﺮ دﺳـﺘﻮر آزادي آﻧﻬﺎ را ﺑﺪﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫دﯾﮕﺮان ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ وﺿﻊ ازﺑﮏﻫﺎ ﻃﻮري ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻫﺮاس او را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮكﻫﺎ ﺳـﺮﻧﻮﺷﺖ دﯾﮕﺮي داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﺰ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از ﻣﻘﺮﺑﯿﻦ ﺷﺎه آﺷﻨﺎﯾﯽ داﺷﺖ ﯾﺎ ﺧﻮﯾﺶ و ﻗﻮﻣﺶ در ﺧﺪﻣﺖ‬
‫ﺷﺎه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻘﯿﻪ ﺟﺎن ﺑﻪ در ﻧﺒﺮدﻧﺪ و ﺳﺮ از ﺗﻨﺸﺎن ﺟﺪا ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷـﺎه‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﭼﺸـﻤﺶ ﺑﻪ اﺳـﯿﺮان ﺗﺮك اﻓﺘـﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻋـﺎدت ﺧﻮد ﺑـﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻗﺎرداﺷـﻠﺮي ﯾﺨﺸـﯽ ﺳـﺨﻠﻪ« ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﺑﺮادران را‬
‫آﺳﻮده ﺳﺎزﯾـﺪ‪ .‬ﺑﯿﭽﺎره اﺳـﺮا از ﺷـﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳـﺨﻨﺎن ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺷﺪﻧـﺪ و ﭼﻮن دﺳﺖ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻤﺎن ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ زودي آزاد‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﺗﮑﺮﯾﻢ و دﻋﺎﮔﻮﯾﺎن از ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺎه ﮔﺬﺷـﺘﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﻫﻨﻮز ﺻﺪ ﻗﺪم دور ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺻﺪاي ﺷﻤﺸـﯿﺮﻫﺎي آﺧﺘﻪ‬
‫را از ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ ﺧﻮد ﺷﻨﯿﺪﻧﺪ و ﮔﺮدن ﺟﻤﻠﮕﯽ زده ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﭘﺎﯾﺎن ﮐﺎر اﯾﻦ ﻋﺪه ﻻاﻗﻞ اﯾﻦ ﻣﺰﯾﺖ را ﺑﺮاي آﻧﺎن داﺷﺖ ﮐﻪ وﺣﺸﺖ‬
‫ﻣﺮگ را درك ﻧﮑﺮدﻧﺪ و ﻣﺘﺤﻤﻞ دردي ﻧﺸﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷـﺎه ﺑـﺎ ﻫﻤﻪ اﺳـﯿﺮان ﺗﺮك ﻫﻤﯿﻦ رﻓﺘـﺎر را ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﯾﻦ ﻋﻤـﻞ ﺑﺎ آزاد ﮐﺮدن ازﺑﮏﻫﺎ دﻟﯿﻞ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ دارد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ از ازﺑﮏﻫﺎ‬
‫ﭼﻮن ﺿـﻌﯿﻒ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﺪ و اﻣﯿﺪوار اﺳﺖ ﺑﺎ رﻓﺘﺎر ﺧﻮش ﺑﺘﻮاﻧﺪ روزي آﻧﺎن را ﻣﻮاﻓﻖ ﺧﻮد ﺳﺎزد؛ وﻟﯽ ﭼﻮن ﺗﺮكﻫﺎ ﻗﻮي ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫و اﻣﯿﺪي از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺻﻼح ﻣﯽداﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺷﺪت ﻋﻤﻞ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺧﺮج دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﯾﻦﮐﻪ ﺳـﺮﻫﺎ را از ﺟﻠﻮي ﺷﺎه رد ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را در ﻣﯿﺪان و ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ و ﺑﺎزار اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺳـﺮﻫﺎي ﺑﺮﯾﺪه آﻟﻮده ﺑﻪ ﮔﻞ و ﻻي ﮐﻪ‬
‫ﻣﺪتﻫﺎ ﻟﮕﺪﮐﻮب اﻧﺴﺎن و ﺣﯿﻮان ﻣﯽﺷﺪ ﻣﻨﻈﺮهاي ﺑﺲ وﺣﺸﺘﻨﺎك داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺳﺮﮐﺮده ازﺑﮏﻫﺎ را‪ ،‬ﮐﻪ دﺳﺘﯽﺑﯿﮓ ﻧﺎم داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﻮد ﺧﻮاﺳﺖ و ﺑﺎ او ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬ﺳـﭙﺲ ﺗﻤﺎم آﻧﻬﺎ را در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﻬﺮدار ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻣﻬﺮدار در اﯾﻨﺠﺎ داراي اﺧﺘﯿﺎر زﯾﺎدي ﻧﯿﺴﺖ و ﯾﮑﯽ از اﻓﺴـﺮان ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه او‬
‫ﻣﻬﺮ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و در ﭘﺎي ﻧﻮﺷـﺘﻪﻫﺎ و ﻓﺮﻣﺎنﻫﺎ ﻣﯽزﻧـﺪ ‪ ....‬در ﻋﻮض ﻣﻬﺮ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﺎ ﺧﻮد دارد و ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺧﻄﺎب‬
‫ﺑﻪ ﺷﺎﻫﺎن ﯾﺎ ﻓﺮﻣﺎنﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ را ﺑﺎ آن ﻣﻤﻬﻮر ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬داراي ارزش ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻣﻬﺮ در اﻧﮕﺸﺘﺮ ﺷﺎه ﻗﺮار دارد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺷﺎه ازﺑﮏﻫﺎ را ﺑﻪ ﻣﻬﺮدار ﺳﭙﺮد ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را در درﺑﺎر ﻧﮕﻪداري ﮐﻨـﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻫﻤﯿﺖ و ﻋﻈﻤﺖ او ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﺧﺎرﺟﯿﺎن ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﺳﺘﯽﺑﯿﮓ در ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﻣﻦ ﻣﻨﺰل داده ﺷـﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ دوﺳﺖ ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬ﯾﮏ روز وي ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺗﻤﺎم ﯾﺎران ﺧﻮد ﺑﻪ دﯾﺪار‬
‫ﻣﻦ آﻣـﺪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﺮد درﺑﺎره ﻣﺬﻫﺐ ﻣﺴـﯿﺤﯽ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺪﻫﻢ و ﺑﻪﻋﻼوه ﻃﺒﻖ درﺧﻮاﺳﺖ او ﯾﮑﯽ از ﻣﺴـﺘﺨﺪﻣﺎن ﻣﻦ ﻟﺒﺎسﻫﺎي‬
‫اروﭘـﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﺗﻦ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺷـﯿﻮه ﻣـﺎ ﺗﻔﻨـﮓ و ﻃﭙـﺎﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﮐﻤﺮ ﺑﺴﺖ و ﺣﺘﯽ ﺑﺎ دادن ﻃﭙﺎﻧﭽﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ دﺳﺘﯽﺑﯿﮓ او را وادار ﺑﻪ ﺗﯿﺮاﻧـﺪازي‬
‫ﮐﺮدﯾﻢ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﻓﺮاوان وي را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮﮐﺮده ازﺑﮏﻫﺎ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه ﮐﻞ ﺧﻮد ﺧﺎن ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻓﻌﻼ اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫ﺑﺨـﺎرا و ﺑﻠــﺦ و ﺳــﻤﺮﻗﻨﺪ ﺣﮑـﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺳــﺮزﻣﯿﻦ ﺟﻐﺘـﺎي ﺟﺰو ﻗﻠﻤﺮو او ﻣﺤﺴـﻮب ﻧﻤﯽﺷـﻮد ‪ .‬در ﺳــﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي ﻓﻮقاﻟـﺬﮐﺮ‬
‫رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺰرﮔﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ درﯾﺎﭼﻪ ﺧﺰر ﻣﯽرﯾﺰﻧﺪ ‪ ....‬ﺑﻠﺦ و ﺑﺨﺎرا دو ﺷﻬﺮ ﻣﻌﺮوف ﻣﺎوراي درﯾﺎﭼﻪ ﺧﺰر را‪ ،‬اﭘﯿﺘﻮم ﻧﺎم‬
‫ﻧﻤﯽﺑﺮد و ﻣﻦ ﻧﯿﺰ از روي ﻧﻘﺸﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺳﺮﮐﺮده ازﺑﮏﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ در ﺧﺎك او ﺗﻮپﺧﺎﻧﻪ و ﺗﻔﻨﮓ وﺟﻮد دارد‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﻓﻘـﻂ ﻋـﺪه ﮐﻤﯽ ﺑﻪ ﻃﺮز ﮐـﺎر آﻧﻬـﺎ آﺷـﻨﺎﯾﯽ دارﻧـﺪ و در ﺟﻨـﮓ ﻧﯿﺰ ﺟﺰ ﺷﻤﺸـﯿﺮ و ﺗﯿﺮ و ﮐﻤـﺎن ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﺗﻔﻨـﮓداران اﯾﺮاﻧﯽ در ﺟﻨﮓﻫـﺎ ﺑﺮﺗﺮ از آﻧﺎن ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ اﯾﻦ اﻓﺮاد اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﺳـﻼحﻫﺎي آﺗﺸـﯿﻦ را ﻧﻤﯽآﻣﻮزﻧـﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦﮔـﻮﻧﻪ ﺳـﻼحﻫﺎ ﺑـﺎﻋﺚ ﮐﻨـﺪي ﻋﻤـﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و ﻣﺸـﮑﻼﺗﯽ ﺑﺮاﯾﺸـﺎن ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﺳﺎزﻧـﺪ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ ازﺑﮏﻫـﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺧﻮد را در‬
‫ﺑﺮﺧﻮردﻫـﺎ‪ ،‬ﻣـﺪﯾﻮن ﺳـﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ و ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻃﺒﻖ وﺻـﻔﯽ ﮐﻪ ﺗﺎﺳﻮ از ﯾﻮﻧﺎﻧﯽﻫﺎ در ﻣﻮﻗﻊ ﻓﺮار ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫آﻧﺎن ﺷﺒﺎﻫﺖ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﺮان رﺳﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻋﯿـﺪ ﻧﻮروز رؤﺳـﺎ و اﻣﺮاي ﺟﺪﯾـﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و ﺗﻌﯿﯿﻦ داروﻏﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﺣـﺎﮐﻢ ﺷـﻬﺮ ﻧﯿﺰ در ﻫﻤﺎن ﺗﺎرﯾﺦ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬در ﺑﯿﻦ اﻧﺘﺼﺎﺑﺎت ﺟﺪﯾﺪ اﻣﺴﺎل ﯾﮑﯽ ﻫﻢ ﺗﻌﯿﯿﻦ‬
‫ﺗﺨﺘﻪﺑﯿﮓ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎندار ﻣﺨﺼﻮص ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ داروﻏﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻮد و ﺷﺎه او را ﻣﺄﻣﻮر ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ رو ﺑﻪ آن ﺷﻬﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ‬
‫و دﺳـﺘﻮرﻫﺎي ﻣﺤﺮﻣـﺎﻧﻪاي ﻧﯿﺰ ﺑـﻪ وي داد‪ .‬اﯾـﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺒـﺪﯾﻞ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻪ ﺿـﺮر ﻣﻦ ﺗﻤـﺎم ﺷـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا وي ﮐﻪ ﺑـﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﻣﻘـﺪﻣﺎت ﺳـﻔﺮ‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺧﻮد را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮد و از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣـﺪﺗﯽ از وﻗﺘﺶ در درﺑﺎر ﺑﺮاي دﯾﺪن ﺷﺎه و ﮐﺴﺐ ﻣﺮﺧﺼـﯽ ﺻـﺮف ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺮم ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ‪ ،‬از ﺷﺎه اﺳـﺘﺪﻋﺎ ﮐﻨﺪ ﻣﺮا ﺑﻪ دﯾﮕﺮي ﺑﺴﭙﺎرد و ﻃﺒﻌﺎ ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎريﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ دارد‬
‫ﺑﻪ ﯾﺎد اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ روزي ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪم و ﮐﺴﯽ را ﻣﻼﻗﺎت ﻧﮑﺮدم‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﻬﻤﺎندار ﻋﺎم‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ‬
‫ﻣﻬﻤﺎندار ﻣﺨﺼﻮص ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ دﯾﮕﺮ ﺧﻮد را ﻣﻘﯿﺪ ﻧﻤﯽداﻧﺪ و اﮔﺮ ﮔﺎهﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﻣﻼﻗﺎت او ﺑﺮود‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﻪ دوﺳﺘﯽ و‬
‫رﻓﺎﻗﺖ دارد ﺗﺎ اﻧﺠﺎم ﺗﮑﻠﯿﻒ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺟﺮﯾـﺎن ﮐﺎر ﺷـﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬ﺳـﻌﯽ ﮐﺮدم از اﻇﻬﺎر ﺑﯽﺗﺎﺑﯽ ﺑﯽﺟﻬﺖ ﺧﻮدداري ﮐﻨﻢ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﯽداﻧﺴـﺘﻢ اﯾﻦ وﺿﻊ دﯾﺮي ﻧﺨﻮاﻫﺪ‬
‫ﭘﺎﯾﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ آﻗﺎﻣﯿﺮ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺮاﯾﻢ ﭘﯿﻐﺎمﻫﺎي دوﺳـﺘﺎﻧﻪاي ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ در اﻧﺘﻈﺎر رﺳﯿﺪن وﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﯾﺎﻣﯽ را‬
‫ﺑﺎ ﺑﯽﮐﺎري ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮدم‪ ،‬ﻓﺮﺻﺘﯽ دﺳﺖ داد ﮐﻪ ﻧﺎﻇﺮ آداب و رﺳﻮم ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﻮت و ﺗﺪﻓﯿﻦ اﺷﺨﺎص ﻣﻬﻢ در اﯾﺮان ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬
‫در ﻫﻤﺴـﺎﯾﮕﯽ ﻣﻦ ﯾﮑﯽ از ﻧـﺪﯾﻤﺎن ﺷـﺎه ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺤﻤـﺪﻃﺎﻫﺮﺑﯿﮓ ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ واﻓﺮ ﺷﺎه ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮد روز و ﺷـﺐ‬
‫ﺷﺮاب ﻣﯽﺧﻮرد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﺴﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺳـﻼﻣﺘﯽ ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ از دﺳﺖ داده ﺑﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﺑﻪ ﻏﺬا‬
‫اﺷـﺘﻬﺎ ﻧﺪاﺷﺖ و ﻗﻮت ﻻﯾﻤﻮت او ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺑﻪ ﺷـﺮاب ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻣﺴﺘﯽ داﯾﻤﯽ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦﮐﻪ ﺳـﻼﻣﺖ او را ﻣﺨﺘﻞ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻮش و‬
‫ﺣـﻮاس او را ﻧﯿﺰ ﺑـﻪ ﮐﻠﯽ از ﺑﯿـﻦ ﺑﺮده و ﺑـﻪ ﻋﻘﻠﺶ ﻧﻘﺼـﺎن وارد ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺷـﺎه‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑـﻪ او ﻣﺤﺒﺖ داﺷﺖ و از ﻃﺮﻓﯽ ﻣﯽﺧـﻮاﺳﺖ از‬
‫وﺟﻮدش اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻃﺒﯿﺐ ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮد را ﻧﺰدش ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺑﺎ ﺷﺮﺑﺖﻫﺎ و دواﻫﺎي ﻣﻔﯿﺪ او را از ﻋﺎدت ﻣﺬﻣﻮم ﺧﻮد ﺑﺎز دارد‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﺗﺠﻮﯾﺰ اﻃﺒﺎ و ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎي دوﺳـﺘﺪاراﻧﺶ ﻫﯿـﭻ ﯾﮏ ﻣﺎﻧﻊ از اداﻣﻪ ﺷـﺮابﺧﻮاري اﯾﻦ ﻣﺮد ﻧﺸﺪﻧﺪ و دﺳـﺘﻮر ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﻣﺆﺛﺮ ﻧﯿﻔﺘﺎد و وي ﮔﻔﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺪون ﺷـﺮاب ﻗﺪرت اداﻣﻪ ﺣﯿﺎت ﻧﺪارد‪ .‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺷﺎه ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪ و ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺘﯽ او ﻓﺮﻣﺎن داد ﮐﻪ ﻫﯿﭻﮐﺲ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺮاب در اﺧﺘﯿﺎرش ﺑﮕﺬارد‪.‬‬
‫اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺷﺪت اﺟﺮا ﺷﺪ و ﻣﺤﻤﺪﻃﺎﻫﺮﺑﯿﮓ‪ ،‬ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ از ﻫﯿﭻ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﺮاب ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺒﯽ از ﺷﺪت ﻧﻮﻣﯿﺪي ﺑﺎ‬
‫ﭼﻨـﺪ ﺿـﺮﺑﺖ ﺧﻨﺠﺮ‪ ،‬ﺧﻮد را ﻣﺠﺮوح ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻫﻤﻪ از ﺟﺮﯾﺎن آﮔﺎﻫﯽ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻃﺒﯿﺒﺎن ﺷﺎه ﺑﻪ ﮐﻤﮑﺶ ﺷـﺘﺎﻓﺘﻨﺪ‬
‫ﺳﻪ‪ -‬ﭼﻬﺎر روز‬
‫ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺟﺎن ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺷـﺮابﺧﻮاري ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﻣﺮدم اﯾﻦ ﺳﺎﻣﺎن روﺣﺶ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺷﯿﻄﺎن رﻓﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﺮاب را‬
‫ﻣﺬﻫﺐ اﺳﻼم ﻣﻨﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻓﻮت اﯾﻦ ﻣﺮد ﻓﺮﺻﺘﯽ داد ﺗﺎ ﻧﺎﻇﺮ ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه و ﺗﺪﻓﯿﻦ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬
‫در ﺟﻠﻮي ﺟﻨـﺎزه ﺟﻤـﺎﻋﺘﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﭼﻨـﺪ ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﻣﺮاﺳﻢ وﻓﺎت ﻋﻠﯽ و ﺣﺴـﯿﻦ ]ع[ ﺷـﺮح آﻧﻬﺎ را دادهام‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫دوش ﻣﯽﮐﺸـﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻠﻢﻫﺎ در اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺣﮑﻢ ﺻـﻠﯿﺐﻫﺎي ﻣﺎ را دارﻧـﺪ و ﺗﻌـﺪاد آﻧﻬﺎ ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﺷـﺨﺺ زﯾﺎد و ﮐﻢ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﺣﺎﻣﻼن ﻋﻠﻢﻫﺎ ﻋـﺪهاي ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ دﻫﻨﻪ اﺳﺐﻫﺎي ﻣﺘﻮﻓﯽ را در دﺳﺖ دارﻧﺪ و ﺷﻤﺸـﯿﺮ و ﺗﯿﺮ و ﮐﻤﺎن و ﻋﻤﺎﻣﻪ‬
‫او ﺑﺮ ﭘﺸﺖ اﯾﻦ ﺣﯿﻮاﻧـﺎت ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد ﻓﺎﻣﯿﻞ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﻫﻨﻪ اﺳﺐﻫﺎ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧـﺪ ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺮاﻫﻦ و ﺗﻦﭘـﻮش ﺧـﻮد را ﺑـﺎز ﮐﺮده و از ﮐﻤﺮ ﺑﻪ ﭘـﺎﯾﯿﻦ اﻧﺪاﺧﺘﻪاﻧـﺪ و ﻣﺴـﺘﺨﺪﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ او ﻋﻼﻗﻪﻣﻨـﺪ ﺑﻮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺑﺎزوﻫﺎي زﺧﻤﮕﯿﻦ و ﺧﻮﻧﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺟﻨﺎزه رواﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ رﺳﻢ زﺧﻢ زدن ﺑﻪ ﺧﻮد در ﻗﺪﯾﻢ ﻧﯿﺰ ﻣﺘﺪاول ﺑﻮده‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس آن را ﻧﻬﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪهاي از ﻣﻼﻫﺎ و روﺣﺎﻧﯿﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دﺳـﺘﻪ در ﺣﺮﮐﺘﻨـﺪ و ﻣﺮﺛﯿﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺷـﻤﻊ و ﭼﺮاغ در دﺳﺖ آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﭘﺸﺖ اﯾﻦ ﻋﺪه‪ ،‬ﺟﻨﺎزه در ﺗﺎﺑﻮت روﺑﺎزي‬
‫ﺣﻤـﻞ ﻣﯽﺷﻮد و ﭘﺲ از آن اﻗﻮام ﻧﺰدﯾـﮏ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺎ ﻋﻤﺎﻣﻪﻫﺎي ﻧﯿﻤﻪﺑﺎز‪ ،‬ﮐﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف و آن ﻃﺮف آوﯾﺰان اﺳﺖ و ﺗﺎ روي‬
‫ﺷﺎﻧﻪ ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻋﻤﺎﻣﻪ را ﻋﻤﺪا ﻃﻮري ﻣﯽﺑﻨﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺼﻮر ﺷﻮد اﺗﻔﺎﻗﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ اﻓﺘﺎده و ﺑﻪ دور ﮔﺮدن ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﺷـﯿﻮن و زاري ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و داﺋﻤـﺎ ﺑﺎﻧـﮓ ايواي‪ ،‬ايواي ﺑﺮﻣﯽدارﻧـﺪ ﮐﻪ ﻋﻼﻣﺘﯽ از ﺗﺄﺛﺮ و ﺗﺄﺳﻒ ﺑﺎﻃﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آﻧﺎن‪ ،‬اﻣﺮا و‬
‫ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼـﺒﺎن و ﺧﻮﯾﺸﺎن ﻧﺴـﺒﺘﺎ دورﺗﺮ و دوﺳـﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﺻﻔﻮف ﻣﻨﻈﻢ در ﺣﺮﮐﺘﻨﺪ؛ وﻟﯽ آﻧﺎن ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ و رﻧﮕﺎرﻧﮓ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫ﺗﻦ دارﻧـﺪ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣـﺎ در اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮاﻗﻊ ﺳـﯿﺎه ﻧﻤﯽﭘﻮﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺟﻤـﺎﻋﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ از ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎرج ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﮐﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪ ﯾﺎ‬
‫ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ در آن آب ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﯽرود ﺗﺎ ﺟﻨﺎزه ﺷﺴـﺘﻪ ﺷﻮد و در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت ﺷـﺴﺖوﺷﻮ ﻧﯿﺰ ﻣﻼﻫﺎ ﺑﺎ آﻫﻨﮓ ﺣﺰﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﺮﺛﯿﻪﺧﻮاﻧﯽ‬
‫اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن‪ ،‬ﺟﻨـﺎزه را ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت ﺑﻪ ﻣﺤﻞ دﻓﻦ ﻣﯽﺑﺮﻧـﺪ‪ .‬رﺟﺎل و ﻣﻘﺮﺑﺎن ﺷﺎه را ﺑـﺪون اﺟﺎزه ﻣﺨﺼﻮص او دﻓﻦ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﺷﺎه ﻏﺎﻟﺒﺎ دﺳـﺘﻮر ﻣﯽدﻫﺪ آﻧﻬﺎ را در ﯾﮑﯽ از ﻣﺴـﺠﺪﻫﺎي ﻣﻌﺮوﻓﯽ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺣﯿﺎت ﺧﻮد ﺑﺮاي اداي ﻓﺮاﯾﺾ دﯾﻨﯽ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ‬
‫ﻣﯽرﻓﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺑﺴﭙﺎرﻧﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎ در ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﻣﺸﺮف ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ واﻗﻊ ﺷﺪه‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ رﺳﻢ‪ ،‬ﺟﻨﺎزه ﻣﺤﻤﺪﻃﺎﻫﺮﺑﯿﮓ را ﻧﯿﺰ دﻓﻦ ﻧﮑﺮدﻧﺪ و ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ اﺟﺎزه‪ ،‬ﻗﺎﺻﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺰد ﺷﺎه‪ ،‬ﮐﻪ در ﺷـﮑﺎرﮔﺎه ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و در اﻧﺘﻈﺎر ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬ﺷﺐ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﭼﺎدرﻫﺎ را در ﮐﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﺎﺑﻮت‬
‫را در ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﻗﺮار دادﻧﺪ؛ ﺗﺎ ﺻـﺒﺢ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺟﻨﺎزه ﺷﻤﻌﺪانﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﻼﻫﺎ آﻧﯽ از ﻣﺮﺛﯿﻪﺧﻮاﻧﯽ ﻏﻔﻠﺖ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮدا ﺻـﺒﺢ دﺳﺘﻮر ﺷﺎه آﻣﺪ و ﻃﺒﻖ وﺻﯿﺖ ﻣﺘﻮﻓﯽ‪ ،‬ﺟﻨﺎزه را ﺑﻪ ﻣﺸﻬﺪ ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﯾﮑﯽ از ﻣﻘﺪﺳﺎن اﯾﺮاﻧﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم اﻣﺎم رﺿﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎك ﺳﭙﺮده ﺷﺪه‪ ،‬و ﻣﺘﺠﺎوز از ﺳﯽ روز ﺑﺎ ﻓﺮحآﺑﺎد ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد‪ ،‬ﺣﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻦ‪.‬‬
‫روز ﺟﻤﻌﻪ ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺳـﯿﺰدﻫﻢ آورﯾﻞ‪ ،‬ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺷﺎه ﻣﺠﺪدا ﻋﺎزم اﺷـﺮف ﺷﺪه و زﻧﺎن و ﺗﻌﺪادي از ﻣﻼزﻣﺎن ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه‬
‫ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺟﻠﺴﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﻣﻦ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در اﺛﺮ ﻓﺮاﻣﻮﺷـﮑﺎري ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ اﻓﺘـﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺻـﻼح داﻧﺴـﺘﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﯾﺎدآوري ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻋﯿﺪ ﭘﺎك‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي دوﺳـﺘﺎن ﺧﻮد ﺳـﻼم و‬
‫ﺷﺎدﺑﺎش ﻓﺮﺳـﺘﺎدم و ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺑﺮاي آﻗﺎﻣﯿﺮ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ از ﺗﻨﻘﻼت ﻓﺮﻧﮕﯽ و ﺗﻌﺪادي ﺗﺨﻢﻣﺮغ رﻧﮕﯽ ﭘﺎك ارﺳﺎل ﮐﺮدم‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﺣـﺘﯽ ﻃﺒﻘﻪ اﻋﯿـﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺗﺨﻢﻣﺮغﺑـﺎزي ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪﻧـﺪ و ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺨﻢﻣﺮﻏﯽ ﺟﻠﻮ ﺧﻮد ﺑﺒﯿﻨﻨـﺪ و آن را ﺑﺮاي آزﻣـﺎﯾﺶ‬
‫ﺳﺨﺘﯽ ﭘﻮﺳﺘﺶ ﺑﻪ دﻧﺪان ﺧﻮد ﻧﺰﻧﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎزي ﺑﺎ آﻧﻬﺎ را آﻏﺎز ﻧﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻗﺎﻣﯿﺮ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮﺳـﺘﺎدﮔﺎن ﻣﺮا ﮐﻪ ﺣﺎﻣﻞ ﻫـﺪاﯾﺎي ﮐﻮﭼﮏ ارﺳﺎﻟﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﺗﻤﺎم ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﭘـﺬﯾﺮﻓﺖ و ﺑﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ زودي ﺑﻪ دﯾﺪﻧﻢ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻌﺪ از ﻋﺰﯾﻤﺖ ﺗﺨﺘﻪﺑﯿﮓ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﯾﺎدم ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺎن ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻗﺒﻠﯽ ﻣﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ در اﯾﺎم اﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻫﯿـﭻﮐﺲ ﺑﻪ دﯾـﺪارم ﻧﯿﺎﻣـﺪه و آﻗﺎﻣﯿﺮ از اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺳـﺨﺖ اﻇﻬﺎر ﺗﺄﺳﻒ ﮐﺮده و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد در اﯾﻦ ﺑﺎره‬
‫ﻧﻬﺎﯾﺖ درﺟﻪ ﺳـﻬﻞاﻧﮕﺎري ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬وي ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﻫﻤﺎن ﻣﻮﻗﻊ ﺧﺪﻣﺖﮐﺎران ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳـﺮاغ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﻪ ﮐﺴـﯽ ﺑﻮد‬
‫ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻣﻦ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﻓﺮدا وزﯾﺮ ﺷﻬﺮ را ﺑﻪ دﯾﺪار ﻣﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﻓﺮدا ﮐﻪ ﺷـﻨﺒﻪ ﻣﻘﺪس ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﺒﺢ ﺧﯿﻠﯽ زود وزﯾﺮ ﻣﺎزﻧﺪران ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﻘﯽﻣﯿﺮزا ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ آﻣﺪ‪ -‬ﻣﯿﺮزا ﻣﺎﻧﻨﺪ وزﯾﺮ ﻋﻨﻮان و ﺗﻘﯽ اﺳﻢ ﺧﺎص‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ وزﯾﺮ‪ ،‬ﺳـﺎروﺗﻘﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﻘﯽ زرد ﻫﻢ ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و اﯾﻦ اﺳﻢ را ﺷﺎه ﺑﺮ او ﻧﻬﺎده زﯾﺮا ﻣﻮﻫﺎﯾﺶ ﺗﻤﺎﻣﺎ ﺑﻮر اﺳﺖ ‪ .‬وﻗﺖ‬
‫ﺑﻪ اﻧﺪازهاي زود‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻨﻮز از ﺗﺨﺘﺨﻮاب ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮدم و ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﻣﻬﻤﺎن ﺧﻮد را ﻣﻌﻄﻞ ﻧﮕﺬارم‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺟﺎ از وي ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﮐﺮدم و ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺨﻔﯽ ﮐﺮدن ﺗﻨﺒﻠﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺬر ﮐﺴﺎﻟﺖ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪم‪.‬‬
‫وي ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﺎرف ﮔﻔﺖ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ آﻗﺎﻣﯿﺮ ﻧﯿﺎﻣﺪه‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺷﺎه ﺷﺐ ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﯿﺶ از ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺳﻔﺎرش ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﻫﻢ از ﻟﺤـﺎظ ادب ﭼﻨﯿﻦ واﻧﻤﻮد ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺳـﺨﻨﺎﻧﺶ را ﺑـﺎور ﮐﺮدهام‪ .‬وزﯾﺮ از اﯾﻦﮐﻪ ﻗﺒﻼـ اﯾﻦ دﯾﻦ را اﯾﻔﺎ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ ﻣﻌـﺬرتﺧﻮاﻫﯽ‬
‫زﯾـﺎدي ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ اﯾﻦ ﻓﺮاﻣﻮشﮐﺎري را‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺷـﺘﺒﺎه و ﻗﺼﻮر رخ داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺒﺮان ﮐﻨـﺪ و ﻣﻦ ﻧﯿﺰ از‬
‫ﻫﯿـﭻﮔﻮﻧﻪ ﺗﻌﺎرﻓﯽ ﺧﻮدداري ﻧﮑﺮدم‪ .‬ﺑﺎﻷﺧﺮه ﺳﺎروﺗﻘﯽ ﻣﻮﻗﻊ رﻓﺘﻦ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﻣﺮا ﯾﺎدداﺷﺖ ﮐﺮد و دﺳـﺘﻮري ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ‬
‫آزوﻗﻪ و ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪيﻫﺎي ﺑﯿﺴﺖ روزه ﺧﺎﻧﻪ را ﻃﺒﻖ رﺳﻮم ﺟﺎري در ﻣﻮرد ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﺷﺎه ﺗﺤﻮﯾﻞ دﻫﻨﺪ‪ .‬وي ﺑﻪﻋﻼوه ﯾﮑﯽ از ﻧﻮﮐﺮان ﺧﻮد را‬
‫ﻣـﺄﻣﻮر ﻣﺮاﻗﺒﺖ در اﻣﺮ ﺗﺤﻮﯾـﻞ اﯾﻦ ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج ﮐﺮد و ﺑﻪ او دﺳـﺘﻮر داد ﻫﺮ روز در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﺣﻀﻮر ﯾﺎﺑـﺪ و ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺗﺄﻣﯿﻦ اﺣﺘﯿﺎﺟﺎت‬
‫روزﻣﺮه ﻣﺎ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن روز‪ ،‬وزﯾﺮ ﻣﺎزﻧﺪران ﺑﺮاي دﯾﺪار ﺷﺎه ﻋﺎزم اﺷـﺮف ﺷﺪ‪ .‬ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻌﺎع اﻟﺪﯾﻦ ﺷﻔﺎ ؛‬
‫ﻣﺘﻦ ؛ ص‪167‬‬
‫رﯾﻦ روز ﻣﺎه آورﯾﻞ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺑﺮادران وزﯾﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺤﻤﺪﺻﺎﻟـﺢﺑﯿﮓ‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﺎ او ﻧﯿﺰ در اﯾﺎﻟﺖ دﯾﮕﺮي وزﯾﺮ ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﻪ دﯾـﺪار ﻣﻦ آﻣـﺪ ‪.‬‬
‫وي ﮐﻪ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺑﺮادر ﺧﻮد ﺑﻪ اﺷـﺮف رﻓﺘﻪ و ﺷﺐ ﻗﺒﻞ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﯿﺪﺣﺴـﯿﻦ ﻧﺎﻣﯽ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ‪ .‬ﺳﯿﺪ در زﺑﺎن ﻋﺮب‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨـﺎي آﻗـﺎ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﻪ ﮐﺴـﯽ آن را ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐﻪ از ﻧﺴﻞ ﻋﻠﯽ ]ع[ داﻣﺎد ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺳﯿﺪﺣﺴـﯿﻦ در ﻓﺮحآﺑﺎد‬
‫ﭘﯿﺸﻮاي ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷـﺮواﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻦ ﻫﻢ در ﻣﺤﻠﻪ آﻧﻬـﺎ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮد از آقﺳﺎﻗﺎلﻫـﺎ ﮐﻪ ﻗﺒﻼـ وﺻﻒ آﻧﻬـﺎ را ﮐﺮدهام‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭘﯿﺸﻮاي اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ اﺳﺖ؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ آقﺳﺎﻗﺎلﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﻄﯿﻊ و زﯾﺮدﺳﺖ او ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮادر وزﯾﺮ از ﻃﺮف ﺷـﺎه و وزﯾﺮ ﺑـﺎ ﻣـﻦ ﺗﻌـﺎرف زﯾـﺎدي ﮐﺮد و ﭘﯿﻐﺎمﻫـﺎي ﻣﺤﺒـﺖآﻣﯿﺰ داد و از ﻗـﻮل وزﯾﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼـﻮن اﯾﻦﻃـﻮر ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺷـﺎه ﺑﺮﺧﻼـف ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻗﺒﻠﯽ ﻣـﺪت زﯾـﺎدﺗﺮي در ﺧـﺎرج از ﻓﺮحآﺑـﺎد ﺑﻪ ﺳـﺮ ﺑﺮد و در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج و‬
‫آزوﻗﻪ ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي‬
‫ﺑﯿﺴﺖ روز ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬دﺳـﺘﻮر داده ﺷﺪه آزوﻗﻪ و ﻟﻮازم زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣﺮﺗﺒﻪ اول در اﺧﺘﯿﺎر ﺷﻤﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫وي در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ داد ﮐﻪ ﺷﺎه دو ﺗﺎ ﺳﻪ روز دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐﺮد و ﭘﺲ از ﯾﮏ اﻗﺎﻣﺖ ده‪ -‬دوازده روزه‪،‬‬
‫ﺑـﺎ اردو از راه ﻗﺰوﯾﻦ ﻋـﺎزم ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺳـﺮﺣﺪي ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑﻪ ﺟﻨـﮓ ﺑـﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﭙﺮدازد و ﺑﻪ ﻗﺮاري ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪،‬‬
‫ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﺷﺎه از ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺧﺒﺮ آوردهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺼﻄﻔﯽ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه‪ -‬ﺑﻌﺪا ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ و او ﻓﻘﻂ از ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻠﻊ‬
‫ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ -‬و ﯾﮑﯽ از ﻓﺮزﻧـﺪان ﺳـﻠﻄﺎن اﺣﻤـﺪ ﺑﻪ ﻧـﺎم ﺳـﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤـﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﯾﺎزده ﺳﺎل دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﻧﺸﺴـﺘﻪ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﮐﺸﻮر در‬
‫دﺳﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺘﻌﺪد ﺳـﻠﻄﺎن ﺳﺎﺑﻖ اﺳﺖ و ﺗﺼﻮر ﻧﻤﯽرود وﺿﻊ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ دوام ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳـﻠﻄﺎن ﻧﺨﺠﻮان ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﺎه ﮔﺰارش داده‬
‫ﺑﻮد ﮐﺮدﻫﺎ ﮐﻪ از ﻣﺘﺤﺪان ﺗﺮكﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﺎم اﺧﯿﺮ از ارس ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﻌﻀﯽ از دﻫﺎت ارﻣﻨﺴﺘﺎن را ﻏﺎرت ﮐﺮدهاﻧﺪ و او ﭼﻮن داراي‬
‫ﻗﻮاي زﯾﺎدي ﻧﺒﻮده‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻊ آﻧﻬﺎ ﺷﻮد و ﺣﺘﯽ ﺧﺎن اﯾﺮوان ﺑﻪ ﻧﺎم اﻣﯿﺮﮔﻮﻧﻪﺧﺎن ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾـﺦ ﺟﺪﯾـﺪ اﯾﺮان ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺧﻮد‬
‫ﺑـﺎز ﮐﺮده و اﮐﻨﻮن ﭘﯿﺮ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ و ﯾﻮرش ﻧﺎﮔﻬـﺎﻧﯽ ﺑﻮده و ﻋﻘﺐﻧﺸـﯿﻨﯽ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﻓﻮري اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﺮاي ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ آﻧﻬﺎ اﻗﺪاﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﮔﺰارش از ﺷﺎه درﺧﻮاﺳﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن داده‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‬
‫زودﺗﺮ از ﺳﻨﻮات ﻗﺒﻞ ﻋﺰﯾﻤﺖ اردو ﺑﻪ آن ﺻﻔﺤﺎت اﻧﺠﺎم ﭘﺬﯾﺮد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﻟﺢﺑﯿﮓ ﺑﻌﺪ از دادن اﯾﻦ اﺧﺒﺎر ﻣﺮا ﺗﺮك ﮐﺮد و رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻣﯽداﻧﻢ ﺑﻪ وﺿﻊ ﺣﮑﻮﻣﺖ در اﯾﺮان و ﻧﻮع ﻏـﺬا و وﺿﻊ زﻧـﺪﮔﯽ اﻋﯿﺎن و اﺷـﺮاف ﻋﻼﻗﻪﻣﻨـﺪ ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ از ﻧﻮع آزوﻗﻪاي ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺎ از اﻧﺒﺎر ﺷﺎه ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺷـﺪ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮﯾـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﺷـﺮح واﺣـﺪﻫﺎي وزن ﻣﯽﭘﺮدازم‪ .‬در اﯾﺮان دو ﻧﻮع واﺣـﺪ وزن وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫ﯾﮑﯽ واﺣﺪ وزن ﺷﺎه و دﯾﮕﺮ واﺣﺪ وزن ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ .‬وزن ﺷﺎه دو ﺑﺮاﺑﺮ وزن ﺗﺒﺮﯾﺰ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ وزن ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﯿﺸﺘﺮ رواج دارد و ﺗﻮزﯾﻦ ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج ﻣﺎ‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑـﺎ ﻫﻤﯿﻦ واﺣـﺪ اﻧﺠـﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑـﺎﺗﻤﻦ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻣﻌـﺎدل ﻧﻪ ﻟﯿﻮر و ﻧﯿﺰ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﺑـﺎﺗﻤﻦ ﺑﻪ ﭼﻬـﺎر ﭼـﺎرك ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد و ﻫﺮ‬
‫ﭼﺎرك ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﻨﺪ ﺳـﯿﺎه اﺳﺖ ‪ .‬ﺳﯿﺎه ﻧﯿﺰ ﻣﺮﮐﺐ از ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﺜﻘﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ اﻃﻼع ﺻﺤﯿﺤﯽ از آن ﻧﺪارم‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﺮاي دوازده ﻧﻔﺮ‬
‫اﻫﻞ ﻣﻨﺰل و ﭘﻨﺞ ﯾﺎ ﺷﺶ اﺳﺐ و ﻫﺸﺖ ﺷﺘﺮ ﻣﺎ آزوﻗﻪ و ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج زﯾﺮ دوﺑﺎر ﺑﺮاي ﻣﺪت ﯾﮏ ﻣﺎه ﯾﺎ اﻧﺪﮐﯽ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺷﺪ‪ :‬دوﯾﺴﺖ و ﭘﻨﺠﺎه ﻣﻦ آرد‪ ،‬ﺻﺪ و ﭘﻨﺠﺎه ﻣﻦ ﺑﺮﻧﺞ‪ ،‬ﺳـﯽ و ﻫﻔﺖ ﻣﻦ روﻏﻦ‪ ،‬ﻫﺸـﺘﺎد ﻣﺮغ‪ ،‬ﻧﻮزده ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﭘﺮوار‪ ،‬ﻫﻔﺪه‬
‫ﺑﺮه‪ ،‬ﺷﺸﺼﺪ ﺗﺨﻢﻣﺮغ‪ ،‬ﭘﺎﻧﺰده ﻣﻦ ﻧﺨﻮد ﮐﻪ از آن ﺑﺮاي ﻃﺒﺦ ﭘﻠﻮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬دوازده ﻣﻦ ﻧﻤﮏ‪ -‬ﮐﻪ ﻣﻘﺪار زﯾﺎدي ﻧﺒﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﻋﻼوه‬
‫ﺑﺮ اﺳـﺘﻔﺎده در آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺼـﺮف ﺧﻮراك اﺳﺐﻫﺎ و ﺷﺘﺮﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﯽرﺳـﯿﺪ‪ ،-‬ﺳﻪ ﻣﻦ ادوﯾﻪ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ‪ ،‬ﺑﻪﻋﻼوه ﯾﮏ‬
‫ﭼـﺎرك ﻓﻠﻔـﻞ و ﯾـﮏ ﭼـﺎرك دارﭼﯿﻦ و ﯾﮏ ﺳـﯿﺮ ﻫﻞ ﮐﻪ ﻏـﺬاﻫﺎ را ﺑﺎ آن ﭼﺎﺷـﻨﯽ ﻣﯽزﻧﻨـﺪ‪ ،‬ده ﻣﻦ ﻧﺎرداﻧﻪ ﯾﻌﻨﯽ داﻧﻪﻫﺎي اﻧﺎر ﮐﻪ در‬
‫آﻓﺘﺎب ﺧﺸﮏ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻣﺼـﺮف ﺗﺮش ﮐﺮدن ﻏﺬا ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﻔﺖ ﻣﻦ ﭘﯿﺎز‪ -‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻌﺠﺐ ﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﻃﺒﻖ ﺳﻠﯿﻘﻪ‬
‫ﻣﺮدم اﯾﻦ ﺳﺎﻣﺎن ﺑﺮاي ﻃﺒـﺦ ﻏـﺬاﻫﺎي ﻓﻮق ﺣﺘﻤﺎ اﯾﻦ ﻣﻘـﺪار ﭘﯿﺎز ﻣﻮرد ﻣﺼـﺮف ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻦ ﺷـﺨﺼﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺎز ﻋﻼﻗﻪاي ﻧﺪارم‪،-‬‬
‫ﺑﯿﺴﺖ ﻣﻦ ﺷـﺮاب‪ -‬ﮐﻪ رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ﻣﻘﺪار ﮐﻤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﻦ ﺷﺮاب ﻧﻤﯽﺧﻮرم و ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﻣﺼﺮف‬
‫ﻧﻮﮐﺮﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻣﺮدم دوﺳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ ﻣﺴـﺘﺨﺪﻣﺎن زﯾﺎده از ﺣﺪ ﺷـﺮاب ﺧﻮرﻧﺪ و ﻣﺴﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،-‬ﭘﻨﺠﺎه ﻋﺪد ﺷﻤﻊ ﻗﻄﻮر و‬
‫ﺑﻠﻨـﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐـﺪام از آﻧﻬﺎ ﺳﻪ ﻟﯿﻮر وزن دارد‪ -‬اﯾﻦ ﺷـﻤﻊﻫﺎ ﺳﻪ ﺷﺐ و ﺣـﺪاﻗﻞ دو ﺷﺐ ﻣﯽﺳﻮزﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭘﺲ از ﯾﮏ ﺷﺐ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻧﯿﻤﻪ‬
‫دﯾﮕﺮ را در اﺗـﺎق ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽ ﻧﻤﯽﮔﺬارﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻣﺤـﻞ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ رﻓﺖ و آﻣـﺪ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨـﺪ‪ 12 ،-‬ﻣﻦ ﭘﯿﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﺳﻮزاﻧﺪن در ﭘﯿﻪﺳﻮزﻫﺎي ﻧﻘﺮهاي ﯾﺎ از ﻧﻮع ﻓﻠﺰ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﭘﯿﻪﺳﻮزﻫﺎ داراي دﻫﻨﻪ ﻋﺮﯾﺾ و ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و زﯾﺮ آﻧﻬﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻇﺮﻓﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ روي ﻗـﺎﻟﯽ ﻣـﺎﻧﻊ از رﯾﺨﺘﻦ ﭼﺮﺑﯽ روي آن ﻣﯽﺷﻮد؛ ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﯿـﺪ در اﯾﺮان ﺗﻤـﺎم اﺗﺎقﻫﺎ ﺑﺎ ﻗﺎﻟﯽﻫﺎي‬
‫اﻋﻼ ﻣﻔﺮوش اﺳﺖ ﮐﻪ در روي آﻧﻬﺎ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻨﺪ و ﺷﻤﻊ و ﭼﺮاغ را ﻧﯿﺰ روي آن ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﮔﺰﻧﻔﻮن ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎﻧﺘﻪآ ﻫﻤﺴـﺮ ﭘﺎدﺷﺎه ﺷﻮش وﻗﺘﯽ ﺑﻪ اﺳﺎرت ﺳـﺮﺑﺎزان ﮐﻮرش درآﻣﺪ‪ ،‬ﭼﺎدري ﺑﻪ‬
‫او دادﻧـﺪ ﮐﻪ در آن ﺑﻪ اﺗﻔـﺎق ﯾـﺎران ﺧﻮد ﺑﻪ روي زﻣﯿﻦ ﻧﺸـﺴﺖ و ﺣﺰﻗﯿـﺎلﻧﺒﯽ ﻧﯿﺰ در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوز ﻫﻢ در اﯾﻦ‬
‫دﯾﺎر ﻣﺮدم ﺑﻪ روي ﻗﺎﻟﯽ ﻣﯽﻧﺸـﯿﻨﻨﺪ و ﻫﻤﺎن ﺟﺎ ﻏـﺬا ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ و ﻫﻤﺎن ﺟﺎ ﻣﯽﺧﻮاﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ﻣﺒﻞ و اﺛﺎﺛﯿﻪ و ﺗﺨﺘﺨﻮاب و‬
‫ﻏﯿﺮه ﻣﺸﮑﻠﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ در اروﭘﺎ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ اﺳﺒﺎب و اﺛﺎﺛﯿﻪ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎريﻫﺎي زﯾﺎدي ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﻪ وﺟﻮد‬
‫آوردهاﯾﻢ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ ﺣﺘﯽ در ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺰ ﺳﺮﺑﺎزان اﺛﺎث ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و ﻫﻤﺎن راﺣﺘﯽ ﺧﺎﻧﻪ را دارﻧﺪ؛‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻗﺎﻟﯽ و وﺳﺎﯾﻞ آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ و ﺗﺸﮏ و ﻟﺤﺎف و اﻣﺜﺎﻟﻬﻢ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﻓﻮرﯾﺖ در ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﮐﻪ اﻃﺮاق ﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﻣﻨﺰل ﺗﻤﯿﺰ و راﺣﺘﯽ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣـﺎل‪ ،‬ﭘﯿﻪﺳﻮز ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ ﭼﯿﺰ ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ ﺷـﺎه ﻧﯿﺰ آﻧﻬـﺎ را ﻣﺼـﺮف ﻣﯽﮐﻨـﺪ و‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﭘﯿﻪﺳﻮز را ﺑﺎ ﺷﻤﻊﻫﺎي ﮔﭽﯽ ﯾﮏ در ﻣﯿﺎن ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ زودي اﯾﻦ ﺧﻮراﮐﯽﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﻣﺎ ارﺳﺎل ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪ :‬ﭘﻨﺞ ﻣﻦ ﮐﺸـﻤﺶ ﺑﯽﻫﺴﺘﻪ ﮐﻪ از آن در ﻃﺒﺦ ﭘﻠﻮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﻣﻦ‬
‫ﺑﺮﮔﻪ زردآﻟﻮ‪ ،‬ﭘﻨـﺞ ﻣﻦ ﺳـﺮﮐﻪ‪ ،‬ده ﻣﻦ ﭘﻨﯿﺮ‪ -‬اﯾﻦ ﭘﻨﯿﺮﻫـﺎ ﺧﺮد ﺷـﺪه اﺳﺖ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﭘﻨﯿﺮﻫـﺎي ﻣﺎ ﯾﮏﭘﺎرﭼﻪ ﻧﯿﺴﺖ و رﻧﮓ آن ﻧﯿﺰ ﺳـﻔﯿﺪي‬
‫ﺧﺎﺻـﯽ دارد‪ -‬ﺑﯿﺴﺖ ﻣﻦ ﻣﺎﺳﺖ ‪ -‬ﮐﻪ در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻃﻌﻢ آن ﺑﻪ دﻫﺎن ﻣﻦ ﺧﻮش ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ ،-‬ﺳﻪ ﻣﻦ ﺷـﮑﺮ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ آن‬
‫را در ﻏﺮاﺑﻪ ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﯽرﯾﺰﻧـﺪ‪ ،‬ﭘﻨـﺞ ﺗﻨﮓ ﺑﺰرگ ﮔﻼب‪ ،‬ﭘﻨـﺞ ﻣﻦ ﻋﺴﻞ‪ ،‬ﻫﺰار ﻋـﺪد ﭘﺮﺗﻘﺎل‪ ،‬ﺻﺪ ﻣﻦ ﺟﻮ ﺑﺮاي ﺣﯿﻮاﻧﺎت‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه ﺻـﺪ‬
‫ﮐﯿﻞ ﻣﺰرﻋﻪ ﺟﻮ در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺎ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن در آن ﺑﻪ ﭼﺮا ﺑﭙﺮدازﻧـﺪ‪ .‬زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ در آن ده ﺑﺎر ﻏﻠﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽآﯾﺪ ﯾﮏ ﮐﯿﻞ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻨﻈﻮر ﺑـﺎر ﯾـﺎﺑﻮ و ﻗﺎﻃﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎر ﺷﺘﺮ‪ .‬ﭼﻬﻞ و ﭘﻨـﺞ ﺑﺎر ﻫﯿﺰم ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﻣﺼـﺮف ﺳﻮﺧﺖ در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺎ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤـﺎم اﯾﻦ اﺷـﯿﺎء را ﺑﻪ ﻓﻮرﯾﺖ و ﺑـﺎ دﻗﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﻣﺎ آوردﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن ﺑﻪ ﻫﻤﻪ آن اﺣﺘﯿﺎج ﻧـﺪاﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻘـﺪاري را ﺑﻪ ﻧﻮﮐﺮ وزﯾﺮ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ‬
‫دﺳﺘﻮر او در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮد ﺑﺨﺸﯿﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬روز آﺧﺮ آورﯾﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮادر وزﯾﺮ ﺑﻪ دﯾﺪن ﻣﻦ آﻣﺪ و ﻗﺴـﻤﺘﯽ از آزوﻗﻪ و ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪيﻫﺎي ﻓﻮقاﻟﺬﮐﺮ را در اﺧﺘﯿﺎر‬
‫ﻣـﺎ ﮔـﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﺗـﺎ آﻧﭽﻪ را ﻗﺒﻼ آورده ﺑﻮدﻧـﺪ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﻨـﺪ‪ .‬روز ﺑﻌـﺪ ﯾﻌﻨﯽ اول ﻣﻪ وي ﻣﺠـﺪدا ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ آﻣـﺪ ﺗﺎ اﻃﻼع دﻫـﺪ ﺷﺐ ﻗﺒﻞ‬
‫ﻗﺎﺻـﺪي از ﻃﺮف وزﯾﺮ ﭘﯿﻐﺎم آورده ﮐﻪ ﺷﺎه دﺳـﺘﻮر داده اﺳﺖ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻓﻮرﯾﺖ ﻋﺎزم اﺷـﺮف ﺷﻮم‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﻗﺒﻞ از ﺗﺮك اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ‬
‫ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر او ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺮار ﺷـﺪ اول وﻗﺖ روز ﺑﻌـﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﺎن ﻣﺮدي ﮐﻪ از اﺷـﺮف اﯾﻦ ﭘﯿﻐـﺎم را آورده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮا از ﻣﻨﺰل ﺗـﺎ ﺑﻪ آن ﺷـﻬﺮ ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﻨـﺪ و ﻣﻮاﻓﻘﺖ‬
‫ﮐﺮدﯾـﻢ ﮐـﻪ اﺳـﺒﺎب و اﺛـﺎث زﯾـﺎدي ﻫﻤﺮاه ﻧـﺒﺮم‪ ،‬زﯾﺮا ﺧـﻮد ﺷـﺎه ﻧﯿﺰ ﻋـﺎزم ﻓﺮحآﺑـﺎد ﺑـﻮد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻃﺒﻌـﺎ اﻗـﺎﻣﺖ ﻣـﺎ در آن ﺷـﻬﺮ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ اﯾﻦ ﻗﺮار‪ ،‬روز دوم ﻣﻪ ﺻﺒﺢ ﺧﯿﻠﯽ زود‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺳﻪ ﺗﻦ از ﺳﻮاران ﺧﻮد و ﻓﺮﺳﺘﺎده وزﯾﺮ‬
‫ﻋـﺎزم اﺷـﺮف ﺷـﺪم و زﻧﺎن و اﺳـﺒﺎب و اﺛﺎث را در ﻓﺮحآﺑﺎد ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاﺷـﺘﻢ‪ .‬اﺷـﺮف در ﺷـﺮق ﻓﺮحآﺑﺎد واﻗﻊ ﺷـﺪه و ﭼﻮن ﮔﻞ و ﻻي ﺑﻪ‬
‫ﺗﺪرﯾـﺞ داﺷﺖ ﺧﺸـﮏ ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬ﺟـﺎده وﺿﻊ ﺧﻮﺑﯽ داﺷﺖ؛ ﺑـﺎ اﯾﻦ ﺣـﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺎ ﺑﻪ آﻫﺴـﺘﮕﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷـﺪ‪ .‬زﻣﯿﻦﻫﺎي اﻃﺮاف‪ ،‬ﻫﻤﻪ‬
‫ﺣﺎﺻﻞﺧﯿﺰ و زﯾﺮ ﮐﺸﺖ ﺑﻮد و در ﺣﻮاﻟﯽ ﻓﺮحآﺑﺎد ﻋﺪه زﯾﺎدي از ﻋﯿﺴﻮيﻫﺎي ﮔﺮﺟﯽ و ارﻣﻨﯽ در آن ﻣﺸﻐﻮل زراﻋﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺧﻮﺷﻮﻗﺘﯽ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﮔﻞ و ﮔﯿﺎه اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮد ﻣﺎ اﺳﺖ و ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﯽ را ﮐﻪ ﻣﺪتﻫﺎ ﭘﯽ آن ﮔﺸﺘﻪ و‬
‫ﭘﯿـﺪا ﻧﮑﺮده ﺑﻮدم‪ ،‬در ﺳـﺮ راه ﺧﻮد ﯾﺎﻓﺘﻢ ‪ ....‬ﺑﻌـﺪ از ﻃﯽ ﯾﮏ ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ ،‬از رودﺧﺎﻧﻪاي ﻋﺒﻮر ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺨﺘﺼـﺮي از رودﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد‬
‫ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﻫﺎر را در ﮐﻨﺎر آن ﺧﻮردﯾﻢ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺘﯽ در دﻫﮑﺪه ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻨﺎن آن ﺗﺮﮐﻤﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﺎم ﭼﻬﺎر اﻣﺎم ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﺑﺰرﮔﺎن اﯾﻦ دﻫﮑﺪه‪ -‬ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﻧﻬﺮ ﺑﺰرﮔﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ -‬ﻃﺒﻖ آداب و ﺳـﻨﻦ از ﻣﺎ ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﻦ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از رﺳـﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺳﺮﺷﯿﺮ ﻋﺎﻟﯽ و ﻓﺮاواﻧﯽ ﺧﻮرده ﺑﻮدم‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ ﻟﺐ ﺑﻪ ﻏﺬا ﺑﺰﻧﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ‪ ،‬ﻣﺠﺪدا ﺳﻮار ﺷﺪﯾﻢ و‬
‫ﺗـﺎ ﯾـﮏ ﺳـﺎﻋﺖ ﻗﺒـﻞ از ﻏﺮوب ﺧﻮرﺷـﯿﺪ راه رﻓﺘﯿﻢ و ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از دﻫﮑـﺪهﻫﺎي آﺑـﺎد‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻨـﺎن آﻧﻬﺎ را ﻣﺎزﻧـﺪراﻧﯽﻫﺎ و ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ‬
‫ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ اﺷﺮف ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ دو ﻓﺮﺳﻨﮓ از درﯾﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد و ﮐﻨﺎر ﺟﻠﮕﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﭘﺎي ﺗﭙﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﻨﺎ ﺷﺪه‬
‫رﺳﯿﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫اﻃﺮاف اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺎز اﺳﺖ و ﺟﺰ ﻗﺼﺮ ﺷﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن آن ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﻧﺮﺳﯿﺪه و ﺑﺎغﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن و ﯾﮏ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﭘﺮ از دﮐﺎن و‬
‫ﻣﻐﺎزه و ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﭼﻨـﺪي ﮐﻪ ﺑﺪون ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﯿﺐ در وﺳﻂ درﺧﺘﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و اﻃﺮاف آﻧﻬﺎ را زﻣﯿﻦﻫﺎي وﺳـﯿﻌﯽ اﺣﺎﻃﻪ ﮐﺮده‪ ،‬دﯾﮕﺮ‬
‫ﭼﯿﺰي در آن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﮐﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﺎه ﺧﯿﻠﯽﻫﺎ را ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﮐﻮچ داده اﺳﺖ و ﺑﻪﺧﺼﻮص ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد او‬
‫در آﻧﺠﺎ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻣﺤﻞ اﻓﺰوده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻌﯽ و ﮐﻮﺷـﺶ ﺷﺎه ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳـﺮﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﻫﺮﭼﻪ زودﺗﺮ ﺑﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﻬﺮ اﻓﺰوده ﺷﻮد و ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﻫﺮ وﻗﺖ در ﻓﺮحآﺑﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈﻢ زﻣﺴـﺘﺎن را در اﺷﺮف ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﭼﺸﻤﻪﻫﺎي آب ﺷﯿﺮﯾﻦ و‬
‫زﻻل زﯾﺎد اﺳﺖ و ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي در آﻧﺠﺎ درﺧﺖ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ در ﻣﯿﺎن آن ﮔﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﻧﻮﺷـﺘﻦ ﯾﺎدداﺷﺖ روزاﻧﻪ‬
‫ﺧﻮد ﺗﺮدﯾـﺪ داﺷـﺘﻢ ﮐﻪ آﯾـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ اﺷـﺮف را ﺷـﻬﺮي در ﻣﯿـﺎن ﺟﻨﮕﻞ ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ‪ ،‬ﯾﺎ آن را ﺟﻨﮕﻠﯽ ﺑﺨﻮاﻧﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺳـﮑﻮﻧﺖ اﻓﺮاد ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺷﻬﺮي ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ورود ﺑﻪ ﺷـﻬﺮ‪ ،‬ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎر وزﯾﺮ ﻣﺮا ﺑﻪ ﮐﻨﺎري ﺑﺮد و ﺳـﭙﺲ ﺑﺮاي آﮔﺎه ﺳﺎﺧﺘﻦ ارﺑﺎب ﺧﻮد ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﻋﺎزم دﯾـﺪار او ﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮل ﻧﯿﺎﻧﺠﺎﻣﯿـﺪ ﮐﻪ وزﯾﺮ ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻋـﺪه زﯾـﺎدي ﺑﺎ ﭘﺎي ﭘﯿﺎده او را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳـﺘﻘﺒﺎﻟﻢ ﺷـﺘﺎﻓﺖ و ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫آداب و رﺳﻮم اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺖ اﺣﺘﺮام ﻣﺮا در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺧﻮد ﺟﺎي داد و ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ‬
‫آﻣﺎده ﺷـﺪه ﺑﻮد ﻫـﺪاﯾﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎﯾـﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﺎ ﺑﺮاي ﺳـﻤﺖ راﺳﺖ اﺣﺘﺮام ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻗﺎﯾﻠﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﺮكﻫﺎ‬
‫درﺳﺖ ﻋﮑﺲ آن رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧـﺎﻧﻪاي ﮐﻪ در آن ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﮐﺮدم‪ ،‬داراي ﺑﺎﻏﭽﻪ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻧﺒﻮه درﺧﺘﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﻫﯿـﭻوﻗﺖ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ‬
‫آن ﻧﺘﺎﺑﯿـﺪه اﺳﺖ‪ .‬در وﺳﻂ درﺧﺘﺎن ﺑﺎﻏﭽﻪ اﺗﺎﻗﮏ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه ﮐﻪ اﻃﺮاف آن ﺑﺎز و ارﺗﻔﺎع ﮐﻒ آن از ﺳـﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ اﻧـﺪازه‬
‫ﻃﻮل ﯾـﮏ آدم ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ اﺳﺖ و ﭘﻠﮑﺎﻧﯽ اﯾﻦ اﺗﺎق را‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻗﺴـﻤﺖ ﺑﺎﻻي آن ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺷـﺪه‪ ،‬ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤﻞ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫آن را ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ارﺗﻔﺎﻋﺶ از ﺳـﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﺑﺎﻻﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﺑﺮاي ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺣﺘﯽ در آن ﻣﻤﮑﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺨﻮاﺑﻨـﺪ و ﺑـﺎز ﺑﻮدن اﻃﺮاف آن ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻌﺠﺐ ﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﻮاي اﯾﻨﺠـﺎ ﻣﻮذي ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻮﯾﻢ در ﻣﺸـﺮق‬
‫زﻣﯿﻦ ﯾﻌﻨﯽ از درﯾﺎي ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف و ﺣﺘﯽ در ﻣﺠﻤﻊاﻟﺠﺰاﯾﺮ درﯾﺎﭼﻪ اژه‪ ،‬ﮐﻪ ﻏﺮﺑﯽﺗﺮ از ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺎط ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﺑﯿﺪن داﺧﻞ اﺗﺎق‬
‫ﺑﺴﺘﻪ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻣﻮﺟﺐ ﺑﯿﻤﺎري ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫در آن ﻣﺠﻤﻊاﻟﺠﺰاﯾﺮ و ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ در ﺣﻠﺐ و ﻧﻘـﺎط دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻧﺰدﯾـﮏ ﻣـﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﻣﺮدم در اﯾﻮان ﻣﯽﺧﻮاﺑﻨـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﺗﺨﺘﺨﻮاب آﻧﻬﺎ از ﻧﯽ و اﻣﺜﺎل آن ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻـﻔﺤﺎت‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺷـﺮﻗﯽﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺳـﺮ‬
‫ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺷﺐ را در زﯾﺮ آﺳﻤﺎن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽآورﻧﺪ‪.‬‬
‫وزﯾﺮ در ﺑﺎﻻﺧـﺎﻧﻪ ﻣﺮا دﻋﻮت ﺑﻪ ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﮐﺮد و ﺧﻮد ﻧﯿﺰ در ﮐﻨـﺎر ﻣﻦ ﻧﺸـﺴﺖ و اﻧـﺪﮐﯽ ﺻـﺤﺒﺖ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﺳـﭙﺲ وي ﻋﺎزم درﺑﺎر ﺷـﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺟﺮﯾـﺎن را ﺑﻪ اﻃﻼع ﺷﺎه ﺑﺮﺳﺎﻧـﺪ و ﺑﻌـﺪ از ﻣـﺪتﻫﺎ ﻣﻌﻄﻠﯽ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد و اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﺷﺎه ﮐﻪ در ﺣﺮمﺳـﺮا ﺑﻮده‪ ،‬ﭘﺲ از ﺷـﻨﯿﺪن ﺧﺒﺮ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬ﺻـﻔﺎﮔﻠﺪي‪ ،‬ﺧﻮشﮔﻠـﺪي« و ﺑﺮاي ﻣﻼﻗﺎت روز ﺑﻌﺪ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬وزﯾﺮ ﺷﺎم را ﻧﺰد ﻣﻦ ﺻـﺮف ﮐﺮد و ﻏﺬاي ﻣﻄﺒﻮﻋﯽ از‬
‫ﻣﻨﺰل او ﺑﺮاي ﻣﺎ آوردﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت اﻗﺎﻣﺘﻢ در آن ﺷﻬﺮ‪ ،‬ارﺳﺎل ﻏﺬا از ﺧﺎﻧﻪ وزﯾﺮ ﻣﺮﺗﺒﺎ اداﻣﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از ﺻـﺮف ﻏـﺬا‪ ،‬ﻣﺠﺪدا ﻣﺬاﮐﺮاﺗﯽ ﻣﯿﺎن ﻣﺎ رد و ﺑﺪل ﺷﺪ و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم وزﯾﺮ دﯾﺮوﻗﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻋﺪهاي از ﻧﻮﮐﺮان‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺧﺪﻣﺖ ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاﺷﺖ و ﻗﺮار ﺷﺪ‬
‫ﻓﺮدا ﺻـﺒﺢ ﺧﻮد او ﻧﺰد ﻣﻦ آﯾﺪ و ﻣﺮا ﺑﻪ درﺑﺎر ﺷﺎه راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﺐ ﺟﺎي ﻣﺮا در ﺑﺎﻻﺧﺎﻧﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ رﺳﻮم ﻣﺤﻞ‪ ،‬از ﻣﻼﻓﻪ ﺧﺒﺮي‬
‫ﻧﺒﻮد و رﺧﺘﺨﻮاب ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﺪ از ﺗﺸﮏ و ﻣﺘﮑﺎي اﺑﺮﯾﺸـﻤﯽ و ﻟﺤﺎﻓﯽ ﮐﻪ ﺳﻤﺖ داﺧﻞ آن را ﺑﺎ ﭼﯿﺖ ﻫﻨﺪي ﮐﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﻇﺮﯾﻒ ﭘﻨﺒﻪاي‬
‫و داراي ﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎر زﯾﺎدي اﺳﺖ‪ ،‬روﮐﺶ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺠﺐ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻼﻓﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﻤﯽرود‪ ،‬زﯾﺮا در ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ‬
‫ﭘﯿﺮاﻫﻦ و زﯾﺮﺷـﻠﻮاري ﺑﻠﻨـﺪي ﻣﯽﺧﻮاﺑﻨـﺪ ﮐﻪ ﺗـﺎ ﻧﻮك ﭘـﺎ را ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧـﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻼـﻓﻪ ﻣﻮرد اﺣﺘﯿﺎج ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﺧﯿﻠﯽﻫﺎ در‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻼﻓﻪ ﻧﺨﯽ رﻧﮕﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫روز ﺑﻌﺪ ﭘﻨﺠﺸـﻨﺒﻪ و ﻋﯿﺪ ﺻـﻠﯿﺐ ﻣﻘﺪس ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ آن اﻋﺘﻘﺎد زﯾﺎدي دارم‪ .‬وزﯾﺮ‪ ،‬ﺻـﺒﺢ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ آﻣﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﺣﺎﺿﺮ‬
‫ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ زود ﺑﻮدن وﻗﺖ‪ ،‬ﻣـﺪتﻫﺎ ﺑﻪ ﺻـﺤﺒﺖ ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ و ﺳـﭙﺲ ﺑـﺎ اﺳﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮي ﮐﺎخ ﺷﺎﻫﯽ روان ﺷـﺪﯾﻢ ﮐﻪ درب اﺻـﻠﯽ آن‬
‫روﺑﻪروي ﯾـﮏ ﺧﯿﺎﺑـﺎن ﻃﻮﯾـﻞ و ﻣﺼـﻔﺎﯾﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از رﺳـﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ درب از اﺳﺐ ﭘﯿـﺎده ﺷـﺪﯾﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي دﺧﻮل ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﻮﻃﻪ ﭼﻤﻦزار داﺧﻠﯽ‪ ،‬از ﺧﺎرج ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ دﺳﺖ راﺳﺖ ﭘﯿﭽﯿﺪﯾﻢ و ﺑﻪ ﻣﯿﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺮف ﺑﻪ ﮐﺎخ اﺳﺖ و درب ﺑﺎغ در آن واﻗﻊ ﺷﺪه‪،‬‬
‫رﺳـﯿﺪﯾﻢ و ﻫﯿـﭻﮐﺲ اﺟﺎزه ﻧـﺪارد ﺟﺰ ﺑﺎ ﭘﺎي ﭘﯿﺎده‪ ،‬از اﯾﻦ درب ﻋﺒﻮر ﮐﻨـﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﺎ ﻋﺪه زﯾﺎدي از دﻫﺎﺗﯽﻫﺎي ﮔﺮﺟﯽ اﻋﻢ از زن و‬
‫ﻣﺮد‪ ،‬ﮔﺮد آﻣـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ و ﭼﻮن درﺑﺎره ﻗﺼـﺪ آﻧﺎن ﺳﺆال ﮐﺮدم‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ در اﻧﺘﻈﺎر ﺷﺎﻫﻨﺪ و ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺪاﯾﯽ‬
‫ﺷﺎه )اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺧﻮد را ﺷﺎﻫﺴﻮن ﻣﯽﻧﺎﻣﻨـﺪ( دﯾﻦ اﺟـﺪادي ﺧﻮد را ﺗﻘـﺪﯾﻢ او ﮐﻨﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﻣﺴـﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﻧﻬﺎﯾﯽ آﻧﻬﺎ از اﯾﻦ ﮐﺎر‬
‫ﻓﻘﻂ ﺳﻮدﺟﻮﯾﯽ ﺑﻮد و ﺑﺲ و ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﻨﯿـﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﻌﻪ ﻓﺸﺎر ﺷﺎه ﺑﻪ ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن ﺑﺮاي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣـﺬﻫﺐ آﻧﺎن ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧـﺪازه ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬وزﯾﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣـﺎ ﺑـﺎ اﯾﻦ ﺟﻤـﺎﻋﺖ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮاي ﺷـﺎه ﻣـﺎ اﻫﻤﯿﺖ ﻧـﺪارد اﺗﺒـﺎﻋﺶ از ﭼﻪ ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﻣﺎﯾﻞ اﺳﺖ از ﻫﺮ ﻃﺎﯾﻔﻪ و‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ در ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ وﺟﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﻪ را واﻗﻌﺎ دوﺳﺖ دارد‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﻤﺎم ادﯾﺎن ﺧﻮﺑﻨﺪ‪ -‬ﺧﯿﻠﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ ﺳﻪ دﯾﻦ ﺻـﺤﯿﺢ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﯾﻬﻮدي‪ ،‬ﻋﯿﺴﻮي و اﺳـﻼم‪ .-‬وي اداﻣﻪ داد ﮐﻪ ﮔﺮﺟﯽﻫـﺎ ﻫﺮ روز ﭼﻨﯿﻦ ازدﺣـﺎﻣﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫دﯾﻦ اﺳـﻼم درآﯾﻨـﺪ و ﻣﻨﻈﻮرش اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷـﺎه دﯾﮕﺮ از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﺴـﺘﻪ ﺷـﺪه و ﻣﺘﺄﺳﻒ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا آﻧﻘـﺪر ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋـﺪه ﮐﻪ ﻫﺮ روز‬
‫ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﻮل ﺟﻨﺠﺎل ﺑﻪ راه ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺿﺮر وارد ﻣﯽآورﻧﺪ‪ ،‬آزادي داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد آﻧﭽﻪ وزﯾﺮ ﻣﯽﮔﻔﺖ راﺳﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﯾـﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﻓﺨﺮﻓﺮوﺷـﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ را اﺑﺮاز ﻣﯽداﺷﺖ و ﺑﺎﻃﻨﺎ ﺑﯽﻣﯿﻞ ﻧﺒﻮد ﻣﻦ اﯾﻦ‬
‫ﻋـﺪه را ﮐﻪ ﺗﺮك دﯾﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ ﺑـﺒﯿﻨﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣـﺎل اﯾﻦﻃﻮر ﻧﺸـﺎن دادم ﮐﻪ زﯾـﺎد ﺗﺤﺖ ﺗـﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪام و در ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﻔﺘﻪﻫـﺎﯾﺶ‬
‫ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺎﻧﺪم‪.‬‬
‫در اﻧﺘﻬﺎي ﻣﯿـﺪان‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻗﺼـﺮ‪ ،‬درﺧﺖ ﺑﺰرگ و زﯾﺒﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﺮﺑﺎزان در ﻧﺰدﯾﮏ آن ﭘﺎس ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬وزﯾﺮ ﻣﺮا در ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫اﯾﻦ درﺧﺖ‪ ،‬زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ‪ ،‬روي زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺎﻧﯿـﺪ و ﺧﻮد داﺧﻞ ﺑﺎغ ﺷـﺪ ﺗﺎ ﮐﺴﺐ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﮐﻨـﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻣﺮاﺟﻌﺖ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ ﺷﺎه دﺳـﺘﻮر‬
‫داده اﺳﺖ ﻣﺮا ﺑﻪ دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎغ ﮐﻪ ﻋﺪه زﯾﺎدي از اﻣﺮا و ﻣﻘﺮﺑﺎن در آﻧﺠﺎ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽﮐﺸﯿﺪﻧﺪ ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ و ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن وارد ﺑﺎغ‬
‫ﺷـﺪﯾﻢ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﻣـﺪﺧﻞ اول‪ ،‬ﺣﯿـﺎط ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﻮرت آﺑـﺪارﺧﺎﻧﻪ داﺷﺖ؛ زﯾﺮا ﻣﻼـﺣﻈﻪ ﮐﺮدم آﻧﺠﺎ ﻣﻘـﺪار زﯾﺎدي ﯾـﺦ رﯾﺨﺘﻪ و‬
‫ﻇﺮفﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺧﻮراﮐﯽ ﭼﯿﺪهاﻧﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ اﺷﺘﺒﺎه ﻧﮑﻨﻢ ﺗﻌﺪادي ﻏﺮاﺑﻪ ﺷﯿﺸﻪاي ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﻣﺼﺮف آن ﭼﯿﺴﺖ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻦ ﺧﻮرد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ‪ ،‬از درب دﯾﮕﺮي ﮔﺬﺷﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﻻي آن ﻃﺎقﻧﻤﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ و ﺳﭙﺲ وارد ﺑﺎغ ﺷﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺑـﺎغ ﻋﺒـﺎرت از ﻣﺮﺑﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻧﺘﻬـﺎي ﺟﻠﮕﻪ و در ﭘـﺎي ﺗﭙﻪﻫـﺎي ﭘﺮدرﺧﺖ واﻗﻊ ﺷـﺪه و ﭘﺸﺖ ﮐﺎخ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺎﻻي ﻫﻤﯿﻦ ﺗﭙﻪﻫﺎ‬
‫دﺳـﺘﻮر داده ﺧﺎﻧﻪﻫـﺎي زﯾﺎدي ﮐﻪ ﺟﺰو ﻋﻤﺎرات ﺑﺎغ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ ﺑﻨﺎ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ در وﺳﻂ ﺑﺎغ واﻗﻊ ﺷـﺪه و ﻋﺒﺎرت از ﺑﻨﺎﯾﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﻮل آن ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﺮض آن اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻠﻮي اﯾﻦ ﺑﻨـﺎ ﮐﺎﻣﻼـ ﺑﺎز اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻋﻘﺐ و ﻃﺮﻓﯿﻦ آن دﯾﻮاري اﺳﺖ ﮐﻪ از ﭘﻨﺠﺮهﻫﺎي‬
‫ﻣﺘﻌﺪد ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺷﺪه‪ .‬ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﮐﻒ ﻋﻤﺎرت از ﺳـﻄﺢ زﻣﯿﻦ دو ﭘﻠﻪ اﺳﺖ و ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎز ﺑﻨﺎ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ ﻃﻮل آن اﺳﺖ‪ ،‬رو ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻃﺮف درب ورودي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻠﻮ ﺑﻨﺎ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﺳﻨﮓﻓﺮﺷـﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ در وﺳﻂ آن ﺟﻮﯾﯽ ﺟﺎري اﺳﺖ و از ﺣﻮﺿﯽ ﮐﻪ در ﺟﻠﻮ دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪،‬‬
‫داﺋﻤﺎ آب ﺑﻪ ﺳﻮي اﯾﻦ ﺟﻮي روان اﺳﺖ‪ .‬ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺑﻌـﺪ از دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ اداﻣﻪ ﭘﯿـﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺗﺎ ﭘﺎي ﺗﭙﻪﻫﺎ و اﻧﺘﻬﺎي ﺑﺎغ ﭘﯿﺶ ﻣﯽرود‪ .‬در‬
‫وﺳـﻂ دﯾﻮار ﺟﻨﻮﺑﯽ دﯾﻮانﺧـﺎﻧﻪ درﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻣﺘـﺪاد ﺧﯿﺎﺑـﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و وﻗﺘﯽ اﯾﻦ درب ﺑـﺎز اﺳﺖ ﺗﻤﺎم ﺧﯿﺎﺑﺎن در ﺧﻂ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ‬
‫دﯾـﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬داﺧﻞ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺎ ﻗﺎﻟﯽﻫﺎي ﮔﺮانﻗﯿﻤﺖ و ﻋﺎﻟﯽ ﻣﻔﺮوش ﺑﻮد و ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدم ﻋﺪه زﯾﺎدي از ﺳـﺮان ﻣﻤﻠﮑﺖ و‬
‫درﺑﺎرﯾﺎن آﻧﺠﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻣـﺎ ﭘﺸﺖ ﺑﻪ دﯾﻮار ﺟﻨﻮﺑﯽ و رو ﺑﻪ ﺷـﻤﺎل ﮐﻪ ﻣﺤـﺘﺮمﺗﺮﯾﻦ ﻣﺤـﻞ اﺳﺖ‪ ،‬در ﯾـﮏ ﺻﻒ ﻣﻨﻈﻢ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ از راﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﻣﺸـﺮق‪ ،‬ﺧﺎن اﺳﺘﺮاﺑﺎد ﮐﻪ ﻓﺮﯾﺪونﺧﺎن ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ ﻗﻮرﭼﯽﺑﺎﺷـﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻗﻮرﭼﯿﺎن و ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺳـﺮدار اﺳـﺖ‬
‫)در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﻌـﺪا ﺻـﺤﺒﺖ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد( ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﻗﻮرﭼﯽﺑﺎﺷـﯽ ﻓﻌﻠﯽ‪ ،‬ﻋﯿﺴـﯽﺧﺎن ﺑﯿـﮓ ﻧـﺎم دارد ﮐﻪ داﻣـﺎد ﺷـﺎه اﺳﺖ ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ‬
‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻣﺎ را ﻋﯿﺴﯽ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ و آﻗﺎ و ﺑﯿﮓ ﻧﯿﺰ ﻫﺮ دو ﻟﻘﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از اﯾﻦ دو ﻧﻔﺮ‪ ،‬از ﻫﻤﺎن ردﯾﻒ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻬﺮاﺳﺐﺧﺎن و دﻟﯽ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ -‬دﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ دﯾﻮاﻧﻪ ﻟﻘﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﻤـﺪﺧﺎن داده‪ ،‬زﯾﺮا او ﻟﻮده و ﺑـﺬﻟﻪﮔﻮ اﺳﺖ و ﺷﺎه را ﺧﯿﻠﯽ ﻣﯽﺧﻨﺪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ دو ﺗﻦ‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺳـﻠﻄﺎن ﻗﺮار داﺷﺖ ﮐﻪ اﺳﻢ او را‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﻢ‪ .‬اﻣﻼك اﯾﻦ ﺳـﻠﻄﺎن در ﺣﻮاﻟﯽ ﻣﺮز ﻫﻨـﺪ واﻗﻊ ﺷـﺪه و ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﺗﻦ از ﯾﺎراﻧﺶ ﮐﻪ ﮐﻨﺎر او ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي دﯾﺪار‬
‫ﺷﺎه آﻣﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ ﻋﺪه‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺸﺖ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﺑﺎز دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ و رو ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﺟﻨﻮب‪ ،‬ﻋﺪهاي ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ روي آﻧﻬﺎ از‬
‫ﺧـﺎرج دﯾـﺪه ﻧﻤﯽﺷـﺪ و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻟﺒﻪ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ از دﯾﻮاره اﺗﺎق ﮐﻪ ﻣﺨﺘﺼـﺮي ارﺗﻔﺎع داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﮑﯿﻪ داده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬در ﺳـﻤﺖ ﭼﭗ ورودﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﯿـﺐ ﺳـﺎرو ﺧـﻮاﺟﻪ وزﯾﺮ ﮐـﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺤﺒـﻮبﺗﺮﯾﻦ و ﻣﻘﺮبﺗﺮﯾﻦ وزراي ﺷـﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻔـﺎق دو ﻧﻔﺮ ﮐﻪ آﻧﻬـﺎ را ﻧﻤﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﻢ‪ ،‬ﻗﺮار‬
‫داﺷـﺘﻨﺪ و در ﺳـﻤﺖ راﺳﺖ‪ ،‬اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎر ﺑﯿﮓ ﻣﻘﺮب درﮔﺎه ﺷﺎه‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻧﺎآﺷـﻨﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬در اﺿﻼع‬
‫ﻋﺮﺿـﯽ دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﻋـﺪهاي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺑﻪ دﯾﻮار ﻏﺮﺑﯽ و رو ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﺷـﺮق‪ ،‬ﻧﻮازﻧﺪﮔﺎن ﺷﺎه ﺑﺎ آﻻت‬
‫ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻪﺗﺎر و داﯾﺮه و ﻧﯽ و ﺗﻌﺪاد دﯾﮕﺮي دﺳﺘﮕﺎه ﻧﺎآﺷﻨﺎ‪ ،‬ﺟﺎي داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﻨﻮازﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺑﻌﻀﯽ از‬
‫اﯾﻦ آﻻت ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را ﮐﻪ ﻧﻮاﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮش دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﯿﺎورم‪.‬‬
‫ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ وارد اﺗﺎق ﺷـﺪم‪ ،‬وزﯾﺮ ﻣﺎزﻧـﺪران ﮐﻪ اﯾﺴـﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﯿﻦ ﺧﺎن اﺳﺘﺮاﺑﺎد و ﻗﻮرﭼﯽﺑﺎﺷـﯽ ﺟﺎي داد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺑﻪ‬
‫دﯾﻮار ﺟﻨﻮﺑﯽ و رو ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﻗﺴـﻤﺖ ورودي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ وزﯾﺮ ﻣﺎزﻧـﺪران اﯾﺴـﺘﺎده ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻼزﻣﺎن‬
‫ﺧـﺎص و ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷـﺎه ﻧﺰدﯾـﮏ ﻣﯽداﻧﻨـﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺠﺎﻟﺲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ ﺧـﺪﻣﺖ او را اﻧﺠﺎم‬
‫دﻫﻨﺪ‪ ،‬از ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﺧﻮدداري ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻪ وﺿﻊ داﺧﻞ دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺤﻞ ﻧﺸﺴـﺘﻦ آﺷـﻨﺎ ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻃﺮح ﻣﺨﺘﺼﺮي را ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪهام‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺘﻮاﻧﯿﺪ ﺟﺎي ﻣﺮا ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻫﯿﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ وﺿﻊ ﻧﺸﺴﺘﯿﻢ و ﺳﭙﺲ ﭼﻮن وﻗﺖ ﻧﺎﻫﺎر ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻏﺬا ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ آوردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻇﺮف ﻧﺎﻫـﺎر را از درب ﺑـﺎغ وارد ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ و ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ آﻧﻬﺎ را از آﺑـﺪارﺧﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺑـﺪان اﺷﺎره ﮐﺮدم‪،‬‬
‫ﻣﯽآوردﻧﺪ‪ .‬ﺻﻒ ﻃﻮﯾﻠﯽ ﻣﺮﮐﺐ از ﺣﺎﻣﻼن ﻏﺬاﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﯿﻦ درب ﺑﺎغ و دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﻇﺮﻓﯽ را ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﻧﻮﮐﺮﻫﺎ ﺟﻮان و ﻫﯿﺠﺪه اﻟﯽ ﺑﯿﺴﺖ‬
‫ﺳـﺎﻟﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و در ﺻﻮرﺗﺸـﺎن رﯾﺶ وﺟﻮد ﻧـﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻟﺒﺎس اﯾﻦ ﻋـﺪه از ﻏﻼﻣﺎن ﺷﺎه ﺟﺎﻣﻪ ﻣﺎزﻧـﺪراﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺟﻮرابﻫﺎي ﺳﺎﻗﻪ ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻟﻘﮏﻫﺎي ﺗﺌﺎﺗﺮ ﺑﺮﭘﺎ دارﻧﺪ و ﺑﺎﻻﭘﻮش ﺗﻨﮕﯽ ﭘﻮﺷـﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ وﺳﻂ ران اداﻣﻪ دارد و در ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻋﺮﯾﺾ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫ﻋﻤـﺎﻣﻪ ﮐﻼـه ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻣﺮﮐﺐ از ﭘﻮﺳﺖ و ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﻧﻮك آن ﺗﯿﺰ و اﻃﺮاﻓﺶ ﭘﻬﻦ اﺳﺖ و ﻃﺒﻖ رﺳﻢ ﻋﺠﯿﺒﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺷـﺎه راﯾـﺞ ﮐﺮده اﺳﺖ آن را واروﻧﻪ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧـﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﭘﻮﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺴـﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ داﺧﻞ ﮐﻼه ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﺑﯿﺮون و ﭘـﺎرﭼﻪ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ داﺧـﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺗـﺎزدن ﻟﺒﻪ از ﺑﯿﺮون ﻧﻤﻮدار ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻼهﻫـﺎ ﮐﻪ ﻧـﺎﻣﺶ ﺑﻮرك اﺳﺖ در اﯾﺮان‬
‫ﺧﯿﻠﯽ ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ دارد و ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪام‪ ،‬ﺑﻌﻀـﯽﻫﺎ ﺣﺘﯽ در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي راﺣﺘﯽ آن را ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧـﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ‬
‫اﺷﺨﺎص ﺳﺮﺷﻨﺎس در ﺧﺎرج از ﺧﺎﻧﻪ از اﺳﺘﻌﻤﺎل آن ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺴﺘﺨﺪﻣﺎن و ﻏﻼﻣﺎن ﻋﺎدي و ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻏﻼﻣﺎن ﻟﺒﺎس ﯾﮏ ﺷﮑﻞ ﺑﻪ ﺗﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺟﺎﻣﻪﻫﺎي رﻧﮕﺎرﻧﮓ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﻟﺒﺎسﻫﺎ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‬
‫و ﺗﻨﻮع رﻧﮓ و ﺟﻨﺲ در ﺟﻮرابﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮرد‪ .‬ﻇﺮوف ﻏـﺬا ﻫﻤﻪ ﺑﺰرگ و داراي ﺳـﺮﭘﻮش ﻣﺪور و ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﺒﻮه ﭘﻠﻮ‬
‫و اﻏـﺬﯾﻪ دﯾﮕﺮ را ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺟﻨﺲ ﻇﺮفﻫﺎ ﻧﻘﺮه و ﻏﺎﻟﺒﺎ از ﻃﻼي ﯾﮑـﺪﺳﺖ ﺑﻮد و ﺑﺮاي ﻗﺸـﻨﮕﯽ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﯾﮏ در ﻣﯿﺎن ﻣﯽآوردﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮدﺗـﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿـﺪ ﺗﻸـﻟﺆ اﯾﻦ ﻓﻠﺰات ﮔﺮانﺑﻬـﺎ در ﻧﻮر ﺧﻮرﺷـﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺑﺎﻻـي ﺳـﺮ ﺣﺎﻣﻼـن ﻏـﺬا ﮐﻪ ﺻﻒ ﻃﻮﯾﻠﯽ را ﺗﺸـﮑﯿﻞ‬
‫ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻨﻈﺮه ﺟﺎﻟﺒﯽ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﻏﻼﻣـﺎن ﺟﻠﻮ ﻣﻦ و ﻓﺮﯾـﺪونﺧﺎن و ﻗﻮرﭼﯽﺑﺎﺷـﯽ زاﻧﻮ زد و ﺳـﻔﺮه زردوزي ﺷـﺪه زﯾﺒـﺎﯾﯽ را ﮐﻪ داراي رﯾﺸﻪﻫـﺎي ﻃﻼﯾﯽ و‬
‫اﻟﻮان ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﻮد ﭘﯿﺶ ﻣﺎ اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬روي اﯾﻦ ﺳﻔﺮه ﻫﺸﺖ ﮔﻮش‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻪ ﺟﺎ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻇﺮفﻫﺎي ﻃﻼ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ ﭘﺮ از ﻏﺬاﻫﺎي‬
‫واﻗﻌـﺎ ﺷﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﻮد ﻗﺮار دادﻧـﺪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬در ﮐﻨﺎر ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﺎ ﮐﺎﺳﻪاي ﭘﺮ از ﯾﮏ ﺧﻮرش ﺗﺮش ﻣﺰه ﻧﻬﺎدﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾـﺞ ﺑﺎ ﻏـﺬا‬
‫ﺧﻮرده ﻣﯽﺷـﺪ‪ .‬در ﮐﻨـﺎر ﮐـﺎﺳﻪ ﺧﻮرش‪ ،‬ﮐﻪ آن ﻫﻢ از ﻃﻼـي ﻧـﺎب ﺑﻮد‪ ،‬ﯾﮏ ﻗﺎﺷﻖ ﭼﻮﺑﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ ﮐﻪ در ﮔﻮدي داﺧﻞ آن ﻣﻘـﺪار‬
‫زﯾـﺎدي ﻣﺎﯾﻊ ﺟﺎ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮاي ﻧﻮﺷـﯿﺪن ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده واﻗﻊ ﻣﯽﺷـﺪ‪ .‬دﺳـﺘﻪ ﻗﺎﺷﻖ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻠﻨـﺪ و ﺟﻨﺲ آن از ﭼﻮب ﺧﻮشﺑﻮ و‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻧﻮ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ از آن اﺳـﺘﻔﺎده ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﺎﺷﻖ دﯾﮕﺮي ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﻔﺮه وﺟﻮد ﻧﺪارد و از ﭼﻨﮕﺎل و ﮐﺎرد ﻧﯿﺰ اﺛﺮي‬
‫در ﻣﯿﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﻤﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻮد ﺷﺎه ﺑﺎ دﺳﺖ ﻏـﺬا ﻣﯽﺧﻮرﻧـﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺣﺎﻣﻞ ﻏـﺬا ﮐﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﻣﺴـﺘﺨﺪم را ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﻋﻬـﺪه دارد‪ ،‬ﺑـﺪون‬
‫اﯾﻦﮐﻪ از ﮐﺎرد و ﭼﻨﮕﺎل و ﻗﯿﭽﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮏ‬
‫ﻗﺎﺷﻖ ﭼﻬﺎرﮔﻮش ﻃﻼ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ در دﺳﺖ دارد‪ ،‬ﺗﮑﻪﻫﺎي ﮔﻮﺷﺖ را از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫دﺳـﺘﻤﺎل ﺳـﻔﺮه ﻧﯿﺰ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد و ﻫﻤـﻪ ﺑﺮاي ﺗﻤﯿﺰ ﮐﺮدن دﺳـﺖ‪ ،‬از دﺳـﺘﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﻤﺮ ﺧـﻮد ﺑﺴـﺘﻪاﻧﺪ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺟﻨﺲ اﯾﻦ‬
‫دﺳـﺘﻤﺎل ﭘـﺎرﭼﻪ ﻇﺮﯾﻒ ﻫﻨـﺪي رﻧﮕـﺎرﻧﮕﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﻃﻼـ ﺑﻪ ﮐـﺎر رﻓﺘﻪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدم در ﺣﯿﻦ ﻏـﺬا ﺧﻮردن‬
‫دﺳﺖ ﺧﻮد را ﭘﺎك ﻧﻤﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻣﺠـﺪدا ﮐﺜﯿﻒ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ و ﻓﻘﻂ ﺑﻌـﺪ از ﻏﺬا دﺳﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎﻻ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫آﻓﺘﺎﺑﻪ و ﻟﮕﻦ ﺑﯿﺎورﻧﺪ و آن را ﺑﺸﻮﯾﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺧﻮردن ﻏﺬا ﺷـﺮوع ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺎﯾﺮ ﻏﻼﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺻﻒ آﻧﻬﺎ ﺗﺎ ﺧﺎرج از دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ و ﺧﯿﺎﺑﺎن‬
‫ﺟﻠﻮ آن اداﻣﻪ دارد ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و ﻇﺮوف زﯾﺎدي ﻏـﺬا را ﻃﻮري دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﻨـﺪ و از ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺎرج ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﯾﺎ ﻇﺮوف‬
‫ﺟﺪﯾﺪ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻﮐﺲ از ﺟﺎي ﺧﻮد ﺗﮑﺎن ﻧﻤﯽﺧﻮرد‪.‬‬
‫ﺳﻔﺮه ﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﭘﺮ از ﻏﺬاﻫﺎي رﻧﮕﯿﻦ ﺷﺪ و ﭘﺲ از آن ﻧﻮﺑﺖ دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺰ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻔﺮه ﮐﻨـﺎري ﻣﺎ ﻧﯿﺰ زرﺑﻔﺖ و ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ ﻣﺴـﺘﻄﯿﻞ ﺑﻮد و ﯾﮑﯽ از ﻏﻼﻣﺎن دو زاﻧﻮ در ﺟﻠﻮ آن ﻗﺮار داﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺎن و ﺳـﻠﻄﺎنﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي ﻫﻢﺟﻮار ﻫﻨـﺪ آﻣـﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺷﺎه ﺑﺎر ﻣﯽﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳـﻔﺮه دﯾﮕﺮي روﺑﻪروي ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي‬
‫ﺳﺎرو ﺧﻮاﺟﻪ و اﻃﺮاﻓﯿﺎﻧﺶ ﮔﺴﺘﺮده ﺷﺪه ﺑﻮد و اﺳﻔﻨﺪﯾﺎرﺑﯿﮓ و ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ ﻧﯿﺰ ﺳﻔﺮهاي در ﺟﻠﻮي ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮازﻧـﺪﮔﺎن ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ‪ ،‬ﺑـﺪون اﯾﻦﮐﻪ از ﺟﺎي ﺧﻮد ﺗﮑﺎن ﺑﺨﻮرﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮردن ﻏـﺬا ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺪﻣﺘﮑﺎران در وﺳﻂ ﺳـﻔﺮه‬
‫دوزاﻧﻮ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎران ﺳـﻔﺮه ﻣﺎ درﺳﺖ ﺟﻠﻮ ﻣﻦ ﻗﺮار داﺷﺖ و ﻗﺒﻞ از دﯾﮕﺮان ﻣﺮا ﺧﺪﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺑﺎر ﻏﺬا ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ آوردﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮردﻧﯽﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﮔﺮم ﺑﻮد و ﭼﯿﺰ ﺳﺮدي در آن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ؛ از ﻣﯿﻮه و اﻣﺜﺎل آن ﻫﻢ اﺛﺮي ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺻﺮف ﻧﺎﻫﺎر ﻓﻘﻂ ﻣﺪت ﮐﻤﯽ ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و در اﯾﻦ ﻣﺪت دو ﺑﺎر ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﺸﺮوب دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻞ ﺑـﺪﯾﻦ ﻗﺮار ﺑﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎر ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﯾﮏ ﺟﺎم ﻃﻼي ﻧﺎب‪ ،‬ﺑﺪون دﺳـﺘﻪ و ﭘﺎﯾﻪ وﻟﯽ ﺧﯿﻠﯽ ﺳـﻨﮕﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻫﺮ ﯾﮏ‬
‫ﻣﯽداد و از ﯾـﮏ ﺗﻨـﮓ ﻃﻼ در آن ﺷـﺮاب ﻣﯽرﯾﺨﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺮﺳﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﺴـﯽ ﺑﺎ ﻏـﺬا آب ﺑﺨﻮرد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻨﮓ ﺷﺒﯿﻪ ﺗﻨﮓﻫﺎي ﺑﻠﻮرﯾﻨﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﺎﭘﻞ ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷﺮاب از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭘﻨﺞ‪ -‬ﺷﺶ ﺑﺮاﺑﺮ آن ﺷﺮاب ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﮔﺮدن ﺑﻠﻨﺪي دارد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﮐﻪ ﺷﺮاب ﻧﻤﯽﺧﻮرم‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﻪ اول ﺟﺎم را ﻧﮕﺮﻓﺘﻢ و دﯾﮕﺮان ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﺗﻤﺎم‪ ،‬از اﯾﻦﮐﻪ ﯾﮏ ﻓﺮﻧﮕﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺷﺮاب ﻧﻤﯽﻧﻮﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺎمﻫﺎي‬
‫ﺧﻮد را ﺳﺮﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻓﺮﻧﮕﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﺷـﺮابﺧﻮاري ﻣﻌﺮوف ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺷـﺮﻗﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺷﺮاب را ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮردن‬
‫ﮔﻮﺷﺖ‬
‫ﺧﻮك‪ ،‬ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﻣﯽداﻧﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﻧﺪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ ﻣﻨﻊ ﻣﺬﻫﺒﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ از‬
‫ﺧﻮردن ﺷـﺮاب ﺧﻮدداري ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﺷﺮﻣﺴﺎر ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺮﺗﺒﻪ دوم ﮐﻪ ﺷﺮاب ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ آﻣﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﺧﯿﻠﯽ اﺻﺮار داﺷﺘﻨﺪ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ از آن‬
‫ﺑﺨﻮرم و ﭼﻨﯿﻦ واﻧﻤﻮد ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺧﻮشآﯾﻨﺪ ﺷﺎه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺠﺒﻮر ﺷـﺪم ﺑﺮاي ﺧﺎﻃﺮ آﻧﺎن ﺟﺎم را ﺑﭙﺬﯾﺮم‪ ،‬ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴـﺘﻢ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ دﯾﮕﺮ در ﻣﺤﻀـﺮ ﺷﺎه ﻗﺎدر ﺑﻪ اﺳـﺘﻨﮑﺎف‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ﮔﺮﭼﻪ او ﮐﺴـﯽ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺧﻮردن ﺷـﺮاب ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ در ﺣﻀﻮرش از ﺷـﺮابﺧﻮاري اﻣﺘﻨﺎع ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺟﺎم ﺑﻪ ﮐﻒ ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد و ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﻃﺮف ﺑﺎ اﯾﻦ ﻇﺎﻫﺮﺳﺎزي ﺧﻮد ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ وي ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺮﺧﻼف ﺷـﺮع اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣ ﯽد ﻫ ﺪ ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﻣﯿﻞ دارد ﺗﻤﺎم ﺣﺎﺿـﺮان ﺑﻨﻮﺷـﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪا ﺷـﺮح ﺧﻮاﻫﻢ داد وي ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮاﺧﻮر ﺣﺎل‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﻟﻄﻔﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺴﻢ ﻏﺬا ﺑﻌﺪ از اﯾﻦﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮد ﻫﻤﻪ ﺳﯿﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن ﻇﺮوف ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﺮاي ﺷﺴﺘﻦ دﺳﺖ‪ ،‬آﻓﺘﺎﺑﻪ و ﻟﮕﻦ ﻃﻼ آورد‪.‬‬
‫آب ﮐﺎﻣﻼ ﮔﺮم ﺑﻮد ﺗﺎ اﺛﺮ ﭼﺮﺑﯽ ﻏﺬا زاﯾﻞ ﺷﻮد و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد را ﻣﯽﺷﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬آن را ﺑﺎ دﺳﺘﻤﺎل ﮐﻤﺮ ﺧﺸﮏ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از ﻏﺬا ﻧﯿﺰ ﺗﻤﺎم روز ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺤﻮ اداﻣﻪ داﺷﺖ و ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺸـﻐﻮل ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻧﺸﺴـﺘﻦ داﯾﻤﯽ ﺧﺴـﺘﻪﮐﻨﻨﺪه‬
‫ﺑﻮد و ﭘﺎي اﻧﺴﺎن درد ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻫﺮ وﻗﺖ ﮐﺴـﯽ ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﯽﺷـﺪ ﺑـﺪون ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت و ﺣﺘﯽ ﺑﺪون اﺷﺎره ﺑﻪ ﻣﺠﺎورﯾﻦ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎرج ﻣﯽرﻓﺖ و در ﺑﺎغ ﮔﺮدش ﻣﯽﮐﺮد و ﻫﺮ وﻗﺖ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻮد ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺸﺖ و ﺑﻪ ﺟﺎي ﺧﻮد ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺘﺮاﺣﯽ ﻧﯿﺰ در ﮐﻨﺎر ﻋﻤﺎرت ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﺣﺘﯿﺎج داﺷـﺘﻨﺪ از آن اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﮐﻪ ﺗﺎزهﮐﺎر ﺑﻮدم و ﺑﻪ اﯾﻦ رﺳﻮم‬
‫آﺷﻨﺎﯾﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت از ﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺘﻢ و رﻧﺞ ﻧﺎﺷﯽ از ﭼﻬﺎر زاﻧﻮ ﻧﺸﺴﺘﻦ را ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدم‪.‬‬
‫در ﻇﺮف ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ در ﻣﺠﻠﺲ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﻧﻮازﻧﺪﮔﺎن ﻣﺸـﻐﻮل ﺳﺎز زدن و ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻮدﻧﺪ؛ وﻟﯽ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪ آﻫﺴﺘﮕﯽ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺻـﺪاي آﻧﺎن ﺑﺮاي ﻣﺎ ﮐﻪ ﻣﺸـﻐﻮل ﺻـﺤﺒﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮدﯾﻢ ﻧﺎراﺣﺘﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﯽﮐﺮد و در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت ﺷـﺮاب‬
‫ﻧﯿﺰ در ﮔﺮدش ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ ﺟﺎم ﻇﺮﻓﯿﺖ زﯾﺎدي ﻧـﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻘـﺪار ﺷـﺮاﺑﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺻـﺮف ﻣﯽﺷﺪ زﯾﺎد ﻧﺒﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﮔﺮدش‬
‫ﺟﺎم ﻣﺮﺗﺒﺎ اداﻣﻪ داﺷﺖ و ﻣﺠﻠﺲ ﻧﯿﺰ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬آﺧﺮ روز ﻫﺮﮐﺲ ﺑﻪ ﻗـﺪري ﺷـﺮاب ﺧﻮرده ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻘـﺪار آن ﺑﺮاي ﻣﺴﺖ ﮐﺮدن ﯾﮏ‬
‫ﺷﺮابﺧﻮار ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ در ﻇﺮف اﯾﻦ ﻣﺪت ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﺧﻮراﮐﯽ در ﺑﺴﺎط ﻧﺒﻮد؛ اﻣﺎ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﭼﻨﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫وﺿﻊ ﻋﺎدت داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﺎمﻫﺎي ﺷﺮاب را ﺑﺎ اﻧﺒﺴﺎط ﺧﺎﻃﺮ ﭘﯿﺎﭘﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و ﺳﺮﮔﯿﺠﻪ اﺣﺴﺎس ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻋﺎدات ﺧﻮب اﯾﺮاﻧﯿﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﺷﻤﺎﻟﯽﻫﺎي اروﭘﺎ‪ ،‬دﯾﮕﺮان را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﺧﻮردن ﺷﺮاب ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و ﮔﺮﭼﻪ ﺟﺎم را‬
‫ﻣﺮﺗﺒـﺎ ﭘﯿﺶ ﻣﻬﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﮔﺮ وي ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ آن ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﭘﺲ ﻣﯽزﻧـﺪ و اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﯽﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﻫﻢ ﺑﻌﺪ از ﻏﺬا ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ‪ ،‬ﻫﺮ ﻣﺮﺗﺒﻪ از ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﺎم اﻣﺘﻨﺎع ﮐﺮدم و اﻇﻬﺎر داﺷـﺘﻢ ﻫﻤﺎن ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﺎﺿﺮان از ﻋﺎدت ﭼﻨﺪ‬
‫ﺳﺎﻟﻪ ﺧﻮد ﻋﺪول ﮐﺮدهام ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺿﻤﻦ ﺻـﺤﺒﺖ از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎن ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﭼﻘﺪر ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺟﻮاب ﻣﻦ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻦﮐﻪ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻟﻪﻫﺎ و ﻫﻔﺘﺎد ﺳﺎﻟﻪﻫﺎ در‬
‫ﻧﺰد ﻣﺎ ﭘﯿﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺣﯿﺮت آﻧﺎن ﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻪ ﻗﺮاري ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻼ ﺷﻨﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ در ﻓﺮﻧﮕﺴﺘﺎن‪ -‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ اروﭘﺎ ﯾﺎ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺑﻪ ﻗﺴـﻤﺖﻫﺎﯾﯽ از اروﭘـﺎ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎن آن از ﻧﮋاد ﻻﺗﯿﻦ ﻫﺴـﺘﻨﺪ اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد‪ -‬اﺷﺨﺎﺻـﯽ ﭘﯿـﺪا ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ ﮐﻪ ﻫﺰار‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ دو‬
‫ﻫﺰار ﺳﺎل ﻋﻤﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﻣﻦ ﺑﺎﻷﺧﺮه اﻇﻬﺎر داﺷـﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﺮﭼﻪ در ﻣﻮرد ﺳـﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي ﻧﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺸﻨﻮد ﺑﺎور ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻏﻠﻂ را اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬از ﮔﻔﺘﻦ ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﻣﻄﻠﺐ دروغ و ﺧﻼف واﻗﻌﯽ اﺑﺎ و اﻣﺘﻨﺎع ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺰو ﺳﺆاﻻـﺗﯽ ﮐﻪ از ﻣﻦ ﺷـﺪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﻫﻢ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ آﯾﺎ ﺻـﺤﺖ دارد ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ در ﯾﮑﯽ از ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺑﺎ ﻋﻠﯽ‪ ،‬داﻣﺎد ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻧﻬﺼـﺪ ﺳﺎل‬
‫ﭘﯿﺶ ﻣﺼﺎف داده و ﺳـﺮش از ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺷـﮑﺎﻓﺘﻪ ﻫﻨﻮز در ﻓﺮﻧﮓ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ؟ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺆال ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻟﺒﺨﻨﺪي ﭘﺎﺳﺦ دادم و ﭼﻮن آﻧﺎن‬
‫ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﯿﺰ اﻓﺴﺎﻧﻪاي ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺖ از ﻣﻦ ﺷـﺮوع ﺑﻪ ﺧﻨـﺪه ﮐﺮدﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﻫﻤﻪ‬
‫ﻣـﻮﺟﺐ ﺧﻨـﺪه ﻣﺮا ﻓﺮاﻫـﻢ ﺳـﺎﺧﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑـﻮد ﮐﻪ ﻣﻼـﺣﻈﻪ ﮐﺮدم ﻗﻮرﭼﯽﺑﺎﺷـﯽ و ﻓﺮﯾـﺪونﺧﺎن ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺠـﺎورﯾﻦ ﻣﻦ ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧـﺪ و از ﻣﺠﻌﻮل ﺑﻮدن اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﻣﺰاح ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﺑـﺎ اﻋﺠـﺎب ﺑﻪ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ :‬ﻣﮕﺮ اﻣﮑـﺎن دارد ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ زﺧﻢ ﺷﻤﺸـﯿﺮ‬
‫ﻣﺮﺗﻀـﯽ ﻋﻠﯽ را ﭼﺸـﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﺪت ﻋﻤﺮ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ آﻧﺎن داﺳﺘﺎن ﻓﻘﻂ از اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪﻧﻈﺮ ﻏﯿﺮ ﻣﻌﻘﻮل ﺟﻠﻮهﮔﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد!‬
‫ﻣﺮﺗﻀـﯽ ﻟﻘﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﯽ داده ﺷﺪه و ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻘﺪس ﯾﺎ ﭼﯿﺰي ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ آن داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻫﻨﻮز دﻗﯿﻘﺎ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﯽ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ذﮐﺮ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﭼﻪ اﺷﺨﺎﺻـﯽ اﻣﺮوز ﺑﺮ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﺟﻬﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻧﮑﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮب ﻫﻢ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺛـﺎﺑﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺗﺼﻮر اﺑﻠﻬـﺎن‪ ،‬اﻧﺴﺎن در اداره‬
‫زﻣﯿﻦ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ اﺧﺘﯿﺎري ﻧﺪارد و ﻓﻘﻂ ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ اﻣﻮر را در ﯾﺪ ﻗﺪرت ﺧﻮد‬
‫دارد و ﻣﺸـﯿﺖ اوﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﮔﺎﻫﯽ اﻣﭙﺮاﺗﻮريﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﭘﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ ﺧﻮاﺳﺖ‬
‫اوﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻧﺎﻗﺎﺑﻞ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮي در آن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻫﯿﭻ ﻗﻮهاي ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي‬
‫از آن ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫وﻗﺖ ﻏﺮوب‪ ،‬ﺷﺎه ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻋﺪهاي از ﻣﻘﺮﺑﺎن درﮔﺎه‪ ،‬از ﻗﺒﯿﻞ آﻗﺎﻣﯿﺮ وزﯾﺮ و ﯾﻮﺳﻒ آﻗﺎي ﺧﻮاﺟﻪﺑﺎﺷـﯽ و اﻣﺜﺎﻟﻬﻢ‪ ،‬از ﻫﻤﺎن دري ﮐﻪ ﻇﻬﺮ‬
‫ﻏـﺬا را از آﻧﺠﺎ آورده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬داﺧﻞ ﻣﺠﻠﺲ ﺷـﺪ‪ .‬ﻧﯿﻢ ﺗﻨﻪ ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﻣﺜﻞ دﯾﮕﺮان از ﭘﺎرﭼﻪ ﻧﺨﯽ و ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﺒﺰ روﺷﻦ ﺑﻮد و ﺑﺎ دﮐﻤﻪﻫﺎي‬
‫ﮔﻼﺑﺘﻮن از روي ﺳـﯿﻨﻪ ﺑﺴـﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ -‬اﯾﻦ ﻟﺒﺎسﻫﺎ ﺑﻌﻀـﯽ اوﻗﺎت از روي ﺳـﯿﻨﻪ و ﻏﺎﻟﺒﺎ از ﭘﻬﻠﻮ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﻠﻮار ﺷﺎه ﺑﻪ رﻧﮓ ﺑﻨﻔﺶ‬
‫ﺑﻮد و ﮐﻔﺶ ﺗﯿﻤﺎج ﮔﻼﺑﺘﻮنﺷﺪهاي ﺑﺮﭘﺎ داﺷﺖ‪ .‬دﺳـﺘﺎري ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ ﺑﺎ ﺧﻄﻮط ﺳﭙﯿﺪ ﻧﻘﺮهاي ﺑﺮ ﺳـﺮ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﻮد و ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ و ﺷﺎل او‬
‫رﻧﮓﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺷﺎه در ﻏﻼﻓﯽ از ﭼﺮم ﻣﺸـﮑﯽ ﺟﺎ داﺷﺖ و ﻗﺒﻀﻪ آن از اﺳـﺘﺨﻮان ﺳـﻔﯿﺪي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ‬
‫دﻧﺪان ﻣﺎﻫﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دﺳﺖ ﭼﭗ ﺷﺎه ﺑﺮ روي ﻗﺒﻀﻪ ﺟﺎي داﺷﺖ و ﻧﻮك ﺷﻤﺸـﯿﺮ از ﻋﻘﺐ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﻨﻈﺮهاي ﺑﺴـﯿﺎر ﺟﺎﻟﺐ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه دﺳـﺘﺎر ﺧﻮد را ﺑﺮﺧﻼف دﯾﮕﺮان ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻣﯽﮔﺬارد ﯾﻌﻨﯽ آن ﻗﺴـﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد در ﺳﻤﺖ ﺟﻠﻮ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ و در‬
‫اﯾﺮان ﻫﯿـﭻﮐﺲ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺪ از او ﺗﻘﻠﯿـﺪ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺴﺎرﺗﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮان ﺣﻖ دارﻧﺪ ﻋﻤﺎﻣﻪ را از ﺳـﺮ او ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺎ ﺧﻮد‬
‫ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ وي از دور ﭘﯿـﺪا ﺷـﺪ‪ ،‬ﻣـﺎ ﺑﺮﺧـﺎﺳﺘﯿﻢ؛ وﻟﯽ از ﺟﺎي ﺧﻮد دور ﻧﺸـﺪﯾﻢ و در ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﭘﺎ اﯾﺴـﺘﺎدﯾﻢ‪ .‬ﺷﺎه ﺑﺎ‬
‫ﻗـﺪمﻫﺎي ﺷـﻤﺮده و آرام ﭘﯿﺸـﺎﭘﯿﺶ دﯾﮕﺮان ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣـﺎ ﻣﯽآﻣـﺪ‪ .‬در اﯾﺮان رﺳﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﺎه ﺳﻮاره ﯾـﺎ ﭘﯿـﺎده ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ دﯾﮕﺮان‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﻣﺎ ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻋﺪهاي از درﺑﺎرﯾﺎن را ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﺪﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻦ او را ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺮاﻧﺪاز ﻣﯽﮐﺮدم و اﮐﻨﻮن ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺷﺮح ﻗﺪ و ﻗﺎﻣﺖ او را ﺑﺪﻫﻢ‪.‬‬
‫ﻗﺎﻣﺖ ﺷﺎه ﮐﻮﺗﺎه و ﺷﺎﯾـﺪ ﮐﻤﯽ از ﻣﻦ ﺑﻠﻨـﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻮرﺗﺶ زﯾﺎد ﻻﻏﺮ ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬اﻧﺪام او ﻇﺮﯾﻒ وﻟﯽ ﻋﻀـﻼﻧﯽ‬
‫اﺳﺖ و ﺑـﺎ ﻗﺎﻣﺖ ﮐﻮﺗﺎﻫﺶ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬در ﻣﻮﻗﻊ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻢ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ او ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﻔﺖ از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﻧﯿﺮوي‬
‫ﺧﻮد را ﺣﻔـﻆ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﺎل ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺧﻮدش ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه اﻧﮕﻠﯿﺲ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد )و ﺑﻌـﺪا او ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺣﮑـﺎﯾﺖ ﮐﺮد( ﮐﻪ ﺳـﻨﺶ ﭼﻬـﻞ و‬
‫ﻫﺸﺖ اﺳﺖ و اﮐﻨﻮن ﻗﺎﻋﺪﺗﺎ ﭼﻬﻞ و ﻧﻪ ﺳﺎل ﺑﺎﯾﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺷﺎهﻋﺒﺎس‬
‫ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺮﺑﺮت‪Herbert‬‬
‫ﻟﻨﺪن ‪1634‬‬
‫راه رﻓﺘﻦ و ﺣﺮف زدن و ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻫﻤﻪ اﻃﻮار و ﺣﺮﮐﺎت او ﺗﻨـﺪ و ﭘﺮﺣﺮارت اﺳﺖ و ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ آرام ﺑﮕﯿﺮد؛ وﻟﯽ‬
‫ﺑـﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﻫﯿﺠـﺎن و ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻧﺎآرام‪ ،‬ﺑﺎز ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﻪ در وﺟﻮد او اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻼل و وﻗﺎر ﺳـﻠﻄﻨﺖ از آن ﻧﻤﻮدار اﺳﺖ‪ .‬رﻧﮓ ﺻﻮرت‬
‫ﺷﺎه ﺳﺒﺰه ﺗﻨـﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺒﺰﮔﯽ ﯾﺎ رﻧﮓ ﻃﺒﯿﻌﯽ اوﺳﺖ ﯾﺎ در اﺛﺮ آﻓﺘﺎبﺧﻮردﮔﯽ داﯾﻤﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣـﺪه‪ ،‬زﯾﺮا او ﺑـﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﻣـﺪتﻫﺎ‬
‫در زﯾﺮ آﻓﺘﺎب ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮد و ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﻮر ﺧﻮرﺷـﯿﺪ در اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﺑﺴـﯿﺎر ﺷﺪﯾﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﻦ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ‬
‫ﺑﯿﺎﯾﻢ‪ ،‬در اﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ رﻧﮕﻢ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻞ ﻣﺮا ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه دﺳﺖﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺣﻨﺎي ﺗﻨﺪي رﻧﮕﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻫﻤﻪ دﺳﺖﻫﺎي ﺧﻮد را ﺣﻨﺎ ﻣﯽﺑﻨﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﯿﻨﯽ او‬
‫ﺑﻠﻨﺪ و ﻋﻘﺎﺑﯽ و اﺑﺮوﻫﺎﯾﺶ ﺳـﯿﺎه اﺳﺖ؛ ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ آﻧﻬﺎ را رﻧﮓ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺻﻮرت و ﭼﺎﻧﻪ او ﺗﻤﺎﻣﺎ ﺗﺮاﺷـﯿﺪه ﺷﺪه و ﺳﺒﯿﻞﻫﺎﯾﺶ رو ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ‬
‫روي ﮔﻮﻧﻪﻫـﺎ ﺗـﺎب ﺧﻮرده‪ .‬ﺟـﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺮز ﺗﺎب دادن ﺳﺒﯿﻞ رو ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺟﻨﺒﻪ ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﻧﯿﺰ دارد‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﺮاﻧﯽﻫﺎ ﻣﻌﺘﻘـﺪﻧﺪ‬
‫ﺳﺒﯿﻞﻫـﺎي رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻـ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻣـﺎ ﻣﯽﮔـﺬارﯾﻢ‪ ،‬دﻟﯿـﻞ ﺧﻮدﺳـﺘﺎﯾﯽ و ﺗﻈـﺎﻫﺮي ﺑﻪ ﻣﺨـﺎﻟﻔﺖ ﺑـﺎ ﮐﺎﺋﻨـﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺸﻢﻫـﺎي ﺷﺎه ﺗﻨـﺪ و‬
‫درﺧﺸﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ و از ﺷﺨﺼﯿﺖ و ﻋﺰم و ﻫﻮش او ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼـ ذﮐﺮ او را ﮐﺮدم و ﺑـﺎ ﻣـﺎ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ از ﻃﺮف ﺷـﺎه اﺣﻀـﺎر ﺷـﺪه ﺑﻮد ﯾـﺎ ﺷـﺨﺼﺎ ﺑﺮاي دادن ﮔﺰارش وﺿـﻊ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﻪ در ﺳـﺮﺣﺪات ﻫﻨـﺪ و ﺣـﺪود ﺟﻐﺘﺎي در ﺳـﻤﺖ ﻗﻨـﺪﻫﺎر واﻗﻊ ﺷـﺪه‪ ،‬آﻣـﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮏ دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ‬
‫رﺳـﯿﺪ‪ ،‬او ﺑـﺎ ﭼﻬﺎر‪ -‬ﭘﻨـﺞ ﺗﻦ از ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺧﻮﯾﺶ از ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺎرج ﺷـﺪ و ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﺎه رﻓﺖ و ﭘﺎي او را ﺑﻮﺳﻪ داد‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﻤﻪ زﯾﺮدﺳـﺘﺎن‬
‫ﺷﺎه‪ ،‬اﻋﻢ از ﺧﺎن و ﺳـﻠﻄﺎن ﯾﺎ ﻫﺮ ﻣﻘﺎم دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﭘﺎي او را ﻣﯽﺑﻮﺳﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺎپ ﻫﺮ ﻣﺮﺗﺒﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ و‬
‫ﺗﻨﻬﺎ وﻗﺘﯽ ﭘﺎي ﺷﺎه را ﻣﯽﺑﻮﺳﻨﺪ ﮐﻪ از وﻻﯾﺘﯽ دور دﺳﺖ رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺘﯽ ﺗﺎزه ﺑﺮوﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺳـﻠﻄﺎن را دﯾـﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ و ﭘﺎي راﺳﺖ ﺧﻮد را ﭘﯿﺶ آورد ﺗﺎ وي ﮐﻪ ﺑﻪ رﺳﻢ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻪ زاﻧﻮ درآﻣﺪه ﺑﻮد آن را ﺑﻮﺳـﻪ‬
‫دﻫﺪ‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن ﭘﺎي ﺷﺎه را ﺑﻮﺳﯿﺪ و ﭘﺲ از آن ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺧﻮد را ﻫﻢ ﺑﻪ رﺳﻢ ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﺸﺮقزﻣﯿﻦ ﺑﻪ آن ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر ﻧﺸﺎﻧﻪ اﺣﺘﺮام‬
‫ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و آﻫﺴﺘﻪ ﺧﻮد را ﻋﻘﺐ ﮐﺸﯿﺪ ﺗﺎ ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺎز ﭘﯿﺶ آﻣﺪ‬
‫و ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﭘﺎي ﺷﺎه را ﺑﻮﺳﻪ زد و اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻫﻤﮕﯽ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺻﻮرﺗﯽ ﺧﻨـﺪان و ﺳـﺨﻨﺎﻧﯽ ﻣﺤﺒﺖآﻣﯿﺰ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻦ‬
‫آن را ﻧﺸﻨﯿﺪم‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن اﺑﺮاز ﺗﻔﻘﺪ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺳﻪ ﺑﺎر دور ﺷﺎه ﻣﯽﭼﺮﺧـﺪ ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺑﻼﻫﺎ و آﺳـﯿﺐﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺎن ﺷﺎه‬
‫وارد ﺷﻮد ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻣﯽﺧﺮد‪ ،‬و اﯾﻦ رﻓﺘـﺎر ﻋﻼـﻣﺖ اﺣﺘﺮام ﺑﯿﺶ از ﺣـﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘـﻂ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺎه ﯾﺎ ﺷـﺨﺺ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺎدت دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد را دور ﺳـﺮ ﻃﺮف ﻣﯽﮔﺮداﻧﻨـﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬درد و ﺑﻼي ﺗﻮ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﻢ ﺑﺨﻮرد« و ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﻓﯽاﻟﻮاﻗﻊ ﭼﻨﯿﻦ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﺘﺎد و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﯾﻦ ﮐﺎر ﻋﻼﻣﺖ ﮐﻤﺎل ﻣﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت‪ ،‬ﺳـﻠﻄﺎن و ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ ﻋﻘﺐﻋﻘﺐ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮان ﮐﻔﺶ ﺧﻮد‬
‫را روي ﭘﻠﮑﺎن از ﭘﺎي درآورد وارد ﻣﺠﻠﺲ ﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﮐﻨﺪن ﮐﻔﺶ در ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي رﻋﺎﯾﺖ ادب‬
‫ﻧﯿﺴﺖ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ آن را ﺑﺎ ﮐﻨـﺪن ﮐﻔﺶ در ﮐﻠﯿﺴﺎ ﯾﺎ ﻧﺰد اﺷـﺨﺎص ﺑﺰرگ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ در اﺷـﺘﺒﺎﻫﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﻋﻤﻞ در ﺷـﺮق ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر رﻋﺎﯾﺖ ﭘﺎﮐﯿﺰﮔﯽ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮاي راﺣﺘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻒ ﮐﻔﺶﻫﺎ ﭘﺮﻣﯿﺦ و ﭘﺸﺖ آن ﺑﻠﻨﺪ اﺳﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺎ آن ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‬
‫ﻓﻮقاﻟﻌـﺎده ﻧـﺎراﺣﺖ ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ در اﺗـﺎق و روي ﻗـﺎﻟﯽ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑـﺪون ﮐﻔﺶ راه ﻣﯽروﻧـﺪ و ﻓﻘـﻂ در ﺧﯿﺎﺑـﺎن آن را ﺑﻪ ﭘﺎ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ وﺟـﻮدي ﮐـﻪ ﮐﻔﺶﻫـﺎ ﻣﺤﮑـﻢ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺧـﻮﺑﯽ ﭘـﺎ را ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧـﺪ و ﺑﻪﻋﻼـوه ﺟﻨﺲ آن ﻧﺮم ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮاي ﮐﻨـﺪن آن‬
‫اﺣﺘﯿﺎﺟﯽ ﺑﻪ ﻧﺸﺴﺘﻦ و ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺘﻦ از دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺴﺖ و ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻓﺸﺎر ﺑﺎ ﭘﺎ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﭘﺎي دﯾﮕﺮ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻔﺶ ﺑﯿﺮون آﯾﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﺷﺎه ﭼﻬﺎر ﻗﺪم در دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ ﭘﯿﺶ آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺷﺎره ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎرم اﯾﺴـﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮي او رﻓﺘﻢ و ﻗﻮرﭼﯽﺑﺎﺷﯽ ﮐﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫ﭼﭗ ﻣﻦ اﯾﺴـﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﯿﺶ آﻣـﺪ و دﺳﺖ ﺧﻮد را زﯾﺮ ﺑﻐـﻞ ﻣﻦ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺮا ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷـﺎه ﻫـﺪاﯾﺖ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﻌﻤﻮل ﮐﺸﻮرﻫﺎي‬
‫ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ و ﻋﻼﻣﺖ اﺣﺘﺮام ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﻗﺪر و ﻣﻘﺎم ﻣﻬﻤﺎن واﻻﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺨﺼﯿﺖ ﮐﺴﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ او‬
‫را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﻣﻬﻢﺗﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼـ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ﯾـﮏ ﻧﻔﺮ ﮐﻪ ﻫﻢﺷـﺄن ﻣﻦ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﻪ دﯾـﺪن ﻣﻦ آﯾـﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﻨﺸـﯽ ﯾﺎ‬
‫ﺧﻮانﺳﺎﻻر ﻣﻦ ﺑﻪ اﺳـﺘﻘﺒﺎل او ﺧﻮاﻫـﺪ رﻓﺖ و او را ﺗﺎ اﺗﺎق ﺑـﺪﯾﻦ ﻧﺤﻮ ﻣﺸﺎﯾﻌﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ -‬در رم اﯾﻦ ﮐﺎر را ﭘﯿﺶﺧﺪﻣﺖ اﺗﺎق اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ‪ -‬اﮔﺮ ﻣﻘﺎم ﻣﻬﻤﺎن ﺑﯿﺶ از ﻣﻦ و ﻣﺜﻼ او ﮐﺎردﯾﻨﺎل و اﻣﺜﺎﻟﻬﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻖ اﯾﻦ رﺳﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮑﯽ از اﻗﻮام ﻣﻦ او را ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ‬
‫ﻣﻬﻤﺎن ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻬﻢ‪ ،‬و ﻣﺜﻼ ﺷﺎه ﯾﺎ ﺷﺎهزاده‪ ،‬ﺑﺎﺷـﺪ ﺧﻮد ﻣﻦ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﺮ ﻋﻬـﺪه ﺧﻮاﻫﻢ ﮔﺮﻓﺖ و رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ﺷﺨﺼـﯿﺖ ﻣﺸﺎﯾﻌﺖﮐﻨﻨـﺪه‬
‫ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ دارد ﮐﻪ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﻣﻬﻤﺎن ﭼﻘﺪر ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺮاي او ﻗﺎﯾﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷـﺎه ﺑـﺎ ﻣﻼـﺣﻈﻪ ﭘﯿﺶ آﻣـﺪن ﻣﻦ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ رﺳﻢ ﻣﻌﻤﻮل ﺧﻮدﻣﺎن‪ ،‬زاﻧﻮي راﺳﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﻬﺎدم و ﺑﻪ ﺟﺎي اﯾﻦﮐﻪ ﭘﺎﯾﺶ را‬
‫ﺑﺒﻮﺳﻢ ﺧﻮاﺳـﺘﻢ داﻣﺎن ﻟﺒﺎﺳﺶ را ﺑﻮﺳﻪ زﻧﻢ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﻮﺳﯿﺪن ﭘﺎي ﻫﯿﭻﮐﺲ ﺟﺰ ﭘﺎپ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺷﺎه ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺧﻮد‬
‫را ﭘﯿﺶ آورد و ﮐﻮﺷـﺶ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﺮا از ﺑﻮﺳـﯿﺪن داﻣﺎن ﺧﻮد ﺑﺎز دارد و ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺗﻼﻓﯽ اﯾﻦ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ دﺳـﺘﺶ را ﺑﻮﺳﻪ زدم و ﺑﺮ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ‬
‫ﻗﺮار دادم‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ و ﻋﻘﺐﻋﻘﺐ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﻮرﭼﯽﺑﺎﺷﯽ ﻣﺮا ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﺮد ﺑﻪ ﺟﺎي ﺧﻮد ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮدم‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﭘﺮﺳـﯿﺪ آﯾﺎ زﺑﺎن ﻣﯽداﻧﻢ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ و ﭼﻮن در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت روز ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدم ﺟﻮاب ﻣﺜﺒﺖ دادﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬رو‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﮐﺮد و ﺑـﺎ ﺧﻠﻖ ﺧﻮش ﺑﻪ رﺳﻢ اﯾﺮاﻧﯿـﺎن‪ -‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﻪ زﺑـﺎن ﺗﺮﮐﯽ‪ -‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﻮشﮔﻠـﺪي‪ ،‬ﺻـﻔﺎﮔﻠﺪي«‪ .‬ﺑـﺎ اﯾﻦ ﮐﻠﻤـﺎت‪ ،‬او ﺑﻪ درون‬
‫دﯾﻮانﺧـﺎﻧﻪ آﻣـﺪ و در ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼـ ﺳـﺎروﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮد ﻧﺸـﺴﺖ و ﺳﺎروﺧﻮاﺟﻪ ﻧﯿﺰ روﺑﺮوي او ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻌـﺪا ﻣﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ در ﺟﺎي ﺧﻮد ﻧﺸﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺗﻤﺎم ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺷﺎه و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﺪهاي از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ در دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﯿﺮون‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ درب اﯾﺴﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﻧﺨﺴﺖ دو زاﻧﻮ ﻧﺸـﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﻃﺮز ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﮐﻤﺎل ﻓﺮوﺗﻨﯽ و ادب اﺳﺖ اﻧﺴﺎن را ﺧﯿﻠﯽ زود ﺧﺴـﺘﻪ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺷـﺎه ﻧﯿﺰ ﺑﻌـﺪ از ﻣـﺪﺗﯽ ﺧﺴـﺘﻪ ﺷـﺪ و ﭼﻬـﺎرزاﻧﻮ ﻧﺸـﺴﺖ و ﻣـﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺖ از او راﺣﺖ ﻧﺸـﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﻋﻤـﺎﻣﻪ از ﺳـﺮ ﺧﻮد‬
‫ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﮐﻨـﺎري ﻧﻬـﺎد‪ ،‬زﯾﺮا ﻋـﺎدت اوﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در ﻫﻮاي آزاد ﻫﻢ ﻫﺮ وﻗﺖ ﻣﯽﻧﺸـﯿﻨﺪ ﻋﻤﺎﻣﻪ از ﺳـﺮ ﺧﻮد ﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد و اﯾﻦ اﻣﺮ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻌﺠﺐ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺑﺸﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﻮد ﻣﻦ ﻫﻢ در ﺧـﺎﻧﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺣﻀﻮر ﺷﺎه دﯾﮕﺮان ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺗﻘﻠﯿـﺪ ﮐﻨﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻮن ﺳﺮﺑﺮﻫﻨﻪ ﺑﻮدن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺰرگﺗﺮ و ﺣﺘﯽ اﺷﺨﺎﺻﯽ ﻫﻢﺷﺄن‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ زﯾﺎد دوﺳﺖ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬دﻟﯿﻞ ﺑﯽادﺑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه دﺳـﺘﻮر داد ﺷـﺮاب ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ آورﻧﺪ و اﺳﻔﻨﺪﯾﺎرﺑﯿﮓ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﯿﺮون دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﺎي اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺮاب را از ﺗﻨﮓ ﺑﻠﻮري‬
‫ﺑﻪ ﺟـﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷـﺎه در دﺳﺖ داﺷﺖ رﯾﺨﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻗﺒـﻞ از اﯾﻦ ﻋﻤـﻞ‪ ،‬ﭼﻨـﺎن ﺑـﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﭘﯽ ﺗﻨـﮓ ﺷـﺮاب دوﯾـﺪ ﮐﻪ در ﺣـﻮض ﮐﻮﭼﮑﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺰدﯾـﮏ ﭘّﻠﮑـﺎن دﯾﻮانﺧـﺎﻧﻪ ﺑﻮد اﻓﺘـﺎد‪ ،‬و اﻓﺘﺎدن اﯾﻦ ﻣﺮد ﭼﺎق و درﺷﺖ در آب ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻨـﺪه ﻫﻤﮕﯽ ﺷـﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺗﻨﮓ ﺷـﺮاب را‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﻧﺰد ﺷـﺎه ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﭼﻨـﺎن ﺑـﺎ ﻋﺠﻠﻪ اﯾﻦ ﮐـﺎر را ﮐﺮد ﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻧﺮدهﻫـﺎي دﯾﻮانﺧـﺎﻧﻪ زد و ﺷـﮑﺴﺖ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺗﻤﺎم‬
‫ﺷﺮابﻫﺎ ﺟﻠﻮي ﺷﺎه ﺑﺮ زﻣﯿﻦ رﯾﺨﺖ و ﺑﺎز ﻣﻮﺟﺐ ﺧﻨـﺪه ﺷﺪﯾـﺪ ﺷـﺪ و ﻫﻤﮕﯽ اﯾﻦ دو اﺗﻔﺎق را ﺑﻪ ﻓﺎل ﻧﯿﮏ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻦ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را‬
‫ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﻢ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯿﺪ اﻃﺮاﻓﯿﺎن ﺷﺎه ﺑﺎ او ﭼﻘﺪر ﺑﺪون ﺗﮑﻠﻒ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و آداب و رﺳﻮم ﻣﺤﻞ ﭼﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ ﺷـﺎه ﺷـﺮاب ﺧﻮد را ﻧﻮﺷـﯿﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺸـﺨﺪﻣﺖﻫﺎ‪ -‬ﮐﻪ ﺗﻌـﺪاد آﻧﻬـﺎ از دو اﻟﯽ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺗﺠـﺎوز ﻧﻤﯽﮐﺮد و در دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ اﯾﺴـﺘﺎده‬
‫ﺑﻮدﻧـﺪ‪ -‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺳـﺎﺑﻖ ﯾـﮏ ﺑﻪ ﯾـﮏ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺷـﺮاب دادﻧـﺪ و ﻣﺰﯾﺖ ﻣﺎ ﺑﺮ ﺷﺎه اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺎم ﻃﻼﯾﯽ داﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﺗﻨﮓ ﻃﻼ‬
‫ﺷﺮاب ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﻣﯽرﯾﺨﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﮓ ﺷﺮاب ﺷﺎه ﺑﻠﻮري ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻗـﺘﯽ ﻧـﻮﺑﺖ ﻣـﻦ رﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن ﺷـﺎه ﻣﻼـﺣﻈﻪ ﮐﺮد ﮐـﻪ از ﮔﺮﻓﺘـﻦ آن اﻣﺘﻨـﺎع ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻋﻠﺖ را ﭘﺮﺳـﯿﺪ و ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﯾـﺪ اﺻـﻼ ﺷـﺮاب‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮرم؛ ﺟﻮاب دادم در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺳﺎلﻫـﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻟﺐ ﺑﻪ ﺑﺎده ﻧﻤﯽزﻧﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن ﺣﺎﺿـﺮان ﻣﺠﻠﺲ ﮔﻔﺘﻪاﻧـﺪ ﻣﯿﻞ اﻋﻠﯽﺣﻀـﺮت اﯾﻦ‬
‫اﺳـﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺷـﺮاب ﺑﻨﻮﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻃـﺎﻋﺖ از اﯾﻦ اﻣﺮ ﺣﺎﺿـﺮم و ﺑﺮاي اﺟﺮاي اواﻣﺮ ﻣﻬﻢﺗﺮ ﻫﻤﯿﺸﻪ آﻣـﺎده ﻓﺮﻣـﺎﻧﻢ‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺗﻌـﺎرف‬
‫ﮐﻮﺗـﺎه‪ ،‬ﭼﻨـﺎنﮐﻪ رﺳﻢ اﯾﺮاﻧﯿـﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻈﯿﻤﯽ ﮐﺮدم و ﺟـﺎم ﺧﻮد را ﻧﻮﺷـﯿﺪم‪ .‬اﯾﻦ دوﻣﯿﻦ ﺟﺎﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ آن روز ﻣﯽﻧﻮﺷـﯿﺪم‪ ،‬وﻟﯽ ﺟﺎم‬
‫ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮد و ﮐﻢ ﺟﺎ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ﺷﺮاب ﻧﯿﺰ ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﻧﺎب و ﻓﺎﻗﺪ آب ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻨﺪي و ﺣّﺪت زﯾﺎدي ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫از ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﺎﯾﮕﺎه‪ ،‬ﺻﻒ ﻃﻮﯾﻠﯽ از ﻣﺮدان ﺣﺎﻣﻞ ﻫـﺪاﯾﺎي ﺳـﻠﻄﺎن ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر ﻫﻤﺎن ﺳـﻠﻄﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ ﺑـﺪو‬
‫اﺷـﺎره ﮐﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﯾﺎران ﺧﻮد ﺑﺮ ﭘﺎﻫﺎي ﺷﺎه ﺑﻮﺳﻪ زد‪ .‬در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷﺎه آﯾـﺪ و ﺑﺮاي او ﻫـﺪﯾﻪ‬
‫ﻧﯿﺎورد؛ ﺣﺘﯽ ﺳﻔﺮا و ﺷﺎهزادﮔﺎن ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ رﺳﻢ ﺧﯿﻠﯽ ﻗﺪﯾﻤﯽ اﺳﺖ و ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺎد ﻧﯿﺰ ﺑﺪون‬
‫ﻫﺪاﯾﺎ و ﺗﺤﻒ دﯾﺪ و ﺑﺎزدﯾﺪ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽدادﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻫـﺪاﯾﺎ ﻣﻮرد درﺧﻮاﺳﺖ ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن اﯾﺮان اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا آﻧـﺎن ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺤﻮ ﻋﻈﻤﺖ ﺧﻮد را ﻧﺸـﺎن دﻫﻨـﺪ و ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻋﻘﯿـﺪهاي‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﺎ دارﻧﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﺰرﮔﯽ ﯾﮏ ﻓﺮﻣﺎنروا را از ﻫﺪاﯾﺎﯾﯽ ﮐﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺸـﺨﯿﺺ داد و ﺑﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﭘﯿﺸﮑﺸﯽ و‬
‫ﺗﺤﻔﻪ ﺑﯿﺶ از ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎﻟﯿـﺎت ﻋﻼﻗﻪﻣﻨـﺪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ‪ .‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﻣﺎ وﺿﻊ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ و اﻫﻤﯿﺖ ﯾﮏ ﻓﺮﻣﺎنروا ﺑﻪ دﺳﺖ و دلﺑﺎزي و‬
‫ﺳﺨـﺎوت اوﺳﺖ‪ .‬رﺳﻢ ﻫـﺪﯾﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻣﺸـﺮق زﻣﯿﻦ ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي اﻫﻤﯿﺖ دارد ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ ﭘﯿﺸﮑﺸـﯽ درﯾـﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺳـﻌﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨـﺪ آن را ﺑﻪ ﻣﻌﺮض ﺗﻤﺎﺷﺎي ﻋﻤﻮم ﺑﮕـﺬارد و اﮔﺮ ﯾﮏ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﻬﻤﺎن او ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﻋﻈﻤﺖ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن دﻫـﺪ‪ ،‬از ﭼﻨﺪ‬
‫روز ﭘﯿﺶ دﺳـﺘﻮر ﻣﯽدﻫـﺪ ﻫـﺪاﯾﺎي درﯾـﺎﻓﺘﯽ را ﯾﮏﺟـﺎ ﺟﻤﻊ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺳـﭙﺲ ﻫﻤﻪ آﻧﻬـﺎ را در ﻣﻮﻗﻊ ﻣﻼﻗـﺎت ﺑـﺎ اﯾﻦ ﺧـﺎرﺟﯽ از ﻧﻈﺮ او‬
‫ﺑ ﮕ ﺬ را ﻧ ﻨ ﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﮐﻪ ﺧﻨﺪهدار ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن از اﺷـﺨﺎص ﻣﻌﺘﺒﺮي ﺷـﻨﯿﺪهام ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻪ ﺻـﺤﺖ آن اﻃﻤﯿﻨﺎن ﮐﻨﻢ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮاﻗﻊ‪ ،‬ﺷـﺎه دﺳـﺘﻮر ﻣﯽدﻫـﺪ از ﺻـﻨﺪوقﺧﺎﻧﻪ ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ ﻧﯿﺰ اﺷـﯿﺎﯾﯽ را ﺑﯿﺮون ﮐﺸـﯿﺪه و آﻧﻬـﺎ را ﺟﺰء ﺑﻘﯿﻪ ﻫـﺪاﯾﺎ و ﺗﺤﻒ‬
‫ﻧﻤـﺎﯾﺶ دﻫﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺟﻠـﻮه آن زﯾـﺎدﺗﺮ ﺷﻮد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽﺗﻮان درك ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺮدم اﯾﻦ ﺳﺎﻣـﺎن ﭼﻘـﺪر ﺑﻪ ﻇﻮاﻫﺮ اﻣﺮ ﺑـﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫واﻗﻌﯿﺖ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽدﻫﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ اﺷـﺨﺎص را وادار ﺑﻪ آوردن ﻫـﺪاﯾﺎي ﮔﺮانﺑﻬـﺎ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺗﯿﺐ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﯾـﮏ ﻧﻔﺮ ﺑـﺪون‬
‫ﭘﯿﺸﮑﺸـﯽ ارزﻧﺪهاي ﺑﻪ دﯾﺪار ﺷﺎه آﯾﺪ‪ ،‬از او ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻃﺮف داراي ﺷﺄن ﻣﺴﺎوي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﯾﮏ ﻗﺮارداد‬
‫ﺿﻤﻨﯽ وﺿﻊ را روﺷﻦ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻔﺮﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧـﺪازه درﯾﺎﻓﺖ ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﻃﺮف ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ‬
‫وﺿﻊ روﺷﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷـﺎه ﻓﻘﻂ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯽدﻫـﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﮐﻢ ﻣﯽدﻫـﺪ؛ وﻟﯽ اﮔﺮ ﻃﺮف ﻗﻮيﺗﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ -‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺳـﻠﻄﺎن‬
‫ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﺑﻮد‪ -‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺪﯾﻪ داد و اﻧﺘﻈﺎر ﻋﻤﻞ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺟﻨﮓﻫﺎي ﻓﻌﻠﯽ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﺮكﻫﺎ ﻏﻀـﺒﻨﺎك ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺎهﻋﺒﺎس از ﺳﺎلﻫﺎ ﭘﯿﺶ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف‪ ،‬ﭼﺮا ﻫﺪاﯾﺎﯾﯽ‬
‫ﮐـﻪ ﻗﺒﻼـ ﻫﻤﻪ ﺳـﺎﻟﻪ ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺻـﺪ و ﭘﻨﺠـﺎه اﻟﯽ دوﯾﺴﺖ ﺑـﺎر اﺑﺮﯾﺸﻢ‪ ،‬را دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﭘﺮدازد و ﺑـﺎ وﺟـﻮدي ﮐﻪ ﺷـﺎه اﮐﻨـﻮن ﺑﺮاي‬
‫آﻣﺎدﮔﯽ ﺟﻨﮕﯽ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﯿﺶ از ﻫـﺪاﯾﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﺧﺮج ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺷـﻬﺮت ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺗﻦ در ﻧﻤﯽدﻫﺪ و اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫را ﺑﺮ آن ﺗﺮﺟﯿﺢ داده اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺷﺎهﻋﺒﺎس را ﺑﺮاي ﭼﺸﻢﭘﻮﺷـﯽ‬
‫از اﯾﻦ ﻫﺪاﯾﺎي ﺳﺎﻻﻧﻪ و ﺻـﺮفﻧﻈﺮ ﮐﺮدن از ﺟﻨﮓ و ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷـﯿﺪن از اراﺿﯽ از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ ﺧﻮد رد ﮐﺮده و راﺿﯽ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﮐﻪ از اﯾﻦ آداب و رﺳﻮم ﺑﯽاﻃﻼـع ﺑﻮدم‪ ،‬دﺳﺖ ﺧـﺎﻟﯽ ﺑﻪ دﯾـﺪن ﺷـﺎه آﻣـﺪم و ﮔﺮﭼﻪ در ﻇﺎﻫﺮ ﺻـﺤﺒﺘﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ‬
‫اﻃﺮاﻓﯿﺎن در ﺧﻔﺎ ﺑﯿﻦ ﺧﻮد ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و آن را ﺣﻤﻞ ﺑﺮ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ ﺑﻪ ﻣﻄﻠﺐ؛ ﺷﺎه ﻫﺪاﯾﺎي ﺳﻠﻄﺎن را ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ روز ﻣﻼﻗﺎت ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻣﻼن ﻫـﺪاﯾﺎ ﮐﻪ در ﺻﻒ ﻃﻮﯾﻠﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ از در ﺑﺎغ وارد ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺧﯿﺎﺑﺎن‬
‫ﻣﺸـﺠﺮ را ﻃﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﺟﻠﻮي ﺷﺎه ﻣﯽرﺳـﯿﺪﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺪون ﺗﻮﻗﻒ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دﯾﮕﺮ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﮐﻪ ﻧﻬﺮي از وﺳﻂ آن ﺟﺎري‬
‫ﺑﻮد ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ و ﺧﺎرج‬
‫ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻣﻼن ﻫﺪاﯾﺎ از ﻣﺮدﻣﺎن ﻃﺒﻘﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر ﺷﺎه ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﺧﺪﻣﺖ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ‬
‫ﻋـﺪه زﯾـﺎدي از اﻓﺮاد اﺣﺘﯿـﺎج اﺳـﺖ؛ ﭼـﻮن ﻫﺮ ﻧﻔﺮ ﻓﻘـﻂ ﯾـﮏ ﺷـﯽء را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﭘـﺎرﭼﻪ ﯾـﺎ ﻫﺮ ﻫـﺪﯾﻪ دﯾﮕﺮ را ﻫﺮ ﭼﻘـﺪر ﻫﻢ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬روي دو دﺳﺖ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺸﮑﺸـﯽﻫﺎ اﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧـﺪ از‪ :‬ﺗﻌـﺪادي ﺑﺎز ﺷـﮑﺎري و ﭘﺮﻧـﺪﮔﺎﻧﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ آن‪ ،‬ﻣﻘـﺪار زﯾﺎدي ﻋﻤﺎﻣﻪ و ﭘﺎرﭼﻪ ﻇﺮﯾﻒ ﻫﻨـﺪي‪،‬‬
‫ﺑﺴﺘﻪﻫﺎي ﺗﯿﺮ ﺑﺮاي ﺷﮑﺎر ﺑﺎ ﻧﻮكﻫﺎي ﺗﯿﺰ و ﭘﻬﻦ و ﺑﺴﺘﻪﻫﺎي ﭘﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺰﯾﯿﻦ اﯾﻦ ﺣﺮﺑﻪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﯾﮏ اﺳﺐ ﺳﻮاري و ﻣﻘﺪاري اﺷﯿﺎء‬
‫دﯾﮕﺮ‪ .‬ﻣـﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺻـﻒ از ﺟﻠـﻮ ﺷـﺎه ﻣﯽﮔـﺬﺷﺖ‪ ،‬او ﺑـﺎ دﯾﮕﺮان ﺣﺮف ﻣﯽزد و ﻣﺜـﻞ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ آن ﻧـﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻓﻘـﻂ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎزﻫـﺎي ﺷـﮑﺎري را از ﭘﯿﺶ روي او ﮔﺬراﻧﯿﺪﻧـﺪ‪ ،‬دﺳﺘﮑﺸـﯽ ﺑـﻪ دﺳﺖ ﮐﺮد و ﯾﮏﯾـﮏ آﻧﻬـﺎ را در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑـﺎ دﻗﺖ از ﺳـﻠﻄﺎن‬
‫ﺳﺆاﻻﺗﯽ درﺑﺎره ﻣﻮﻃﻦ اﯾﻦ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن و ﻃﺮز ﺷﮑﺎر ﮐﺮدن آﻧﻬﺎ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀـﯽ از ﺗﯿﺮﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﺎ دﺳﺖ آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨـﺪ ﺧﺪﻧﮓ و ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﻧﻪ و ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ ﺳﺆاﻻت زﯾﺎدي ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﻬﺎ را ﻧﺰد ﺧﻮد روي ﻗﺎﻟﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻋﺎدت ﺷﺎه اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻫﺮ و ﻇﺮوف ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه و ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﮔﺮانﻗﯿﻤﺖ و ﻏﯿﺮه‬
‫ﻇـﺎﻫﺮا اﻋﺘﻨﺎﯾﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻃﻨﺎ ﺑﻪ درﯾﺎﻓﺖ اﯾﻦ اﺷـﯿﺎء ﻋﻼﻗﻪ ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي دارد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﻪ وﺳﺎﯾﻞ ﺷـﮑﺎر و ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﮔﺮ ﻫﻢ واﻗﻌﺎ‬
‫زﯾـﺎد ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ اﻇﻬـﺎر ﻋﻼﻗﻪ ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﺗﺎ ﻣﺮدم ﺗﺼﻮر ﮐﻨﻨـﺪ ﺳـﻠﯿﻘﻪ او ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ اﺗﺒﺎع او ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳـﺒﮏ رﻓﺘﺎر و‬
‫ﮐﺮدارش آﮔﺎﻫﯽ دارﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﻤﺎﯾﻼت ﻣﺨﻔﯽ و آﺷﮑﺎرش واﻗﻒاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ ﻫﺪاﯾﺎي ﻗﯿﻤﺘﯽ ﺑﺮاي او ﺑﯿﺎورﻧﺪ اﯾﻦ‬
‫ﻗﺒﯿﻞ ﻫﺪاﯾﺎي ﮐﻢ ﻗﯿﻤﺖ را ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮا ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺎه را ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺿﻤﯿﻤﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﻇﺎﻫﺮ را ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﻧﻤـﺎﯾﺶ ﻫـﺪاﯾﺎ ﺑﻪ اﺗﻤﺎم رﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﺷﺎه ﺑﻘﯿﻪ روز را ﺑﺎ اﻃﺮاﻓﯿﺎن ﺑﻪ ﻣـﺬاﮐﺮات ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺮداﺧﺖ و دﺳـﺘﻮرﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي داد و ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺎﺻﺪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ رواﻧﻪ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي درﯾﺎﻓﺘﯽ را ﻧﯿﺰ آﻗﺎﻣﯿﺮ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺎ ﺷﻨﯿﺪﯾﻢ ﺑﺮاي او ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ‬
‫از اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫـﺎ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑﻪ ﺗﺨﺘﻪﺑﯿـﮓ ﻣﻬﻤـﺎندار ﻣﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ اﮐﻨﻮن داروﻏﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ .‬وي در ﻃﯽ اﯾﻦ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷـﺮح داده ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺳـﻔﯿﺮ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﮐﻪ ﺳﺎلﻫﺎ ﭘﯿﺶ ﻋﺎزم اﺻـﻔﻬﺎن ﺷﺪه‪ ،‬وﻟﯽ در ﺳـﺮ راه در ﻫﻨﺪ و ﻫﺮﻣﺰ ﺗﻮﻗﻒ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم وارد اﯾﻦ‬
‫ﺷﻬﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎه ﺑﺎ ﺣﺎﻣﻞ ﻧﺎﻣﻪ ﺻـﺤﺒﺖ ﮐﺮد‪ -‬زﯾﺮا ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮد ﻗﺎﺻﺪ ﺷـﺨﺼﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺎﻣﻪ را ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﮐﻨﺪ‪ -‬و از وي‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ ﺳﻔﯿﺮ را ﮐﺠﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﺻﺪ ﭘﺎﺳﺦ داد ﻣﻨﺰل ﻣﻼﺟﻼل‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎن ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ در ﺑﺪو ورود ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬
‫در آﻧﺠﺎ ﻣﻨﺰل ﮔﺰﯾﺪه ﺑﻮدم‪ .‬ﺷﺎه ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﻮق را ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺼﺪ ﺧﺮﯾﺪه‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮد را در آن ﺟﺎي دﻫﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻦ ﺳـﻔﯿﺮ آدم ﻣﻬﻤﯽ اﺳﺖ و ﻧﻈﺮ ﻣﺮا در‬
‫اﯾﻦ ﻣﻮرد ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪ .‬ﺟﻮاب دادم ﮐﻪ ﺑﻠﯽ‪ ،‬زﯾﺮا ﮔﺮﭼﻪ او را ﺷـﺨﺼﺎ ﻧﺪﯾﺪهام‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ از اﺻﯿﻞﺗﺮﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎه‬
‫ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﮐﻪ او اﺳﭙﺎﻧﯿﻮﻟﯽ اﺳﺖ ﯾﺎ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽ‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ دو ﮐﺸﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ‬
‫اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و در ﺧﺪﻣﺖ اﯾﻦ ﻣﻤﻠﮑﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺤﺒﺖ در اﻃﺮاف اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺗﺎ ﻓﺮارﺳﯿﺪن ﺷﺐ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ و ﺟﺎم ﻧﯿﺰ ﻣﺮﺗﺒﺎ در ﮔﺮدش ﺑﻮد‬
‫و ﺷـﺎه و دﯾﮕﺮان ﻣﯽﻧﻮﺷـﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن ﺷـﺎه ﺣﺮف ﻣﯽزد و ﻣﺜـﻞ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺟﺎمﻫﺎي ﻣﻦ ﻧﺒﻮد‪ ،‬از ﻧﻮﺷـﯿﺪن ﺧﻮدداري ﮐﺮدم و ﺑﺎﯾﺪ‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﻦ اﯾﻦ ﺟﺎمﻫﺎ را ﻣﯽﻧﻮﺷﯿﺪم‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻗﺪرت ﻣﻘﺎوﻣﺘﻢ ﺳﻠﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻮن ]ﻫﻮا[ ﺗﺎرﯾـﮏ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﭼﺮاغ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ آوردﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭼﺮاغﻫﺎ ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ ﻓﺎﻧﻮسﻫﺎي آﻫﻨﯽ ﮔﺮدي ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﮐﻨﺎر‬
‫ﭘﻨﺠﺮهﻫﺎي ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ رم ﻣﯽاﻓﺮوزﻧﺪ‪ .‬در وﺳﻂ آﻧﻬﺎ ﻓﺘﯿﻠﻪاي در داﺧﻞ ﭼﺮﺑﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽﺳﻮﺧﺖ و ﺑﯿﺶ از ﻣﺸـﻌﻞﻫﺎي‬
‫ﻣﺎ از ﺧﻮد ﺷـﻌﻠﻪ و روﺷـﻨﺎﯾﯽ ﺑﯿﺮون ﻣﯽداد‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺎﻧﻮسﻫﺎ را در اﯾﺮان ﺑﺮ ﺳـﺮ ﭼﻮب ﻣﯽآوﯾﺰﻧﺪ و در ﻋﻘﺐ و ﺟﻠﻮ اﺷﺨﺎص‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺸﻌﻞ‪،‬‬
‫ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﺘﻨﻔـﺬﯾﻦ و ﺑﺰرﮔﺎن داراي ﭼﻨﯿﻦ وﺿـﻌﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻣﺸـﻌﻞداران در ﺧﯿﺎﺑﺎن و ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺷـﺒﺎﻧﻪ راه آﻧﻬﺎ را‬
‫روﺷﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻊ ﺳﻪ‪ -‬ﭼﻬﺎر ﻣﺸﻌﻞدار ﺑﺎ ﻫﻢ دﯾﺪه ﺷﻮد ﻋﻼﻣﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎه و ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺣﺮم او در راه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎر ﻋﺪد از ﻓﺎﻧﻮسﻫﺎ را ﺧﺎرج از دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬در ﻫﻮاي آزاد‪ ،‬ﺟﻠﻮ ﻧﻤﺎي ﻋﻤﺎرت ﻗﺮار دادﻧﺪ و در داﺧﻞ اﺗﺎق ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ ﺳـﺮ‪ ،‬ﺗﺎ آن ﺳﺮ‬
‫ﺷﻤﻌﺪانﻫﺎي ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ﺑﻪ روي زﻣﯿﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﺎوب ﺷﻤﻊﻫﺎي ﻣﻮﻣﯽ و روﻏﻦ ﭼﺮاغ ﻣﯽﺳﻮﺧﺖ‪ .‬ﺟﻠﻮ ﻣﺎ ﻣﺠﺪدا ﺳﻔﺮه‬
‫زرﺑﻔﺖ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﮔﺴﺘﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳـﻔﺮه ﻇﻬﺮ از ﻟﺤﺎظ ﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎر ﻓﺮق داﺷﺖ و ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻧﺎﻫﺎر ﺷﺮح دادم‪ ،‬ﻓﻘﻂ در ﯾﮏ‬
‫ﻃﺮف ﺳـﻔﺮه ﻣﻬﻤﺎنﻫﺎ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در روي ﺳـﻔﺮهﻫﺎ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ﻣﻌﯿﻦ ﺟﻠﻮ ﻫﺮ دو ﻧﻔﺮ ﯾﮏ ﻇﺮف زﯾﺒﺎ و ﮔﺮد ﺳﺮﺑﺴﺘﻪاي ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎﻻي‬
‫آن ﺳﻮراخ ﻋﺮﯾﻀـﯽ ﺗﻌﺒﯿﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﻇﺮف ﺑﺮاي رﯾﺨﺘﻦ آﺷﻐﺎلﻫﺎي ﻏﺬا اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺳﻔﺮه‪ ،‬ﺗﻤﯿﺰ‬
‫ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﺎﯾﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺑﺸﻘﺎبﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﭘﻬﻠﻮدﺳﺘﯽ در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺼﺮف ﻧﺪارد‪.‬‬
‫در ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺳـﻔﺮه‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﻇﺮوف‪ ،‬ﯾﮏ ﺗﻨﮓ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻠﻨﺪ ﻗﺮار داﺷﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﺲ آن ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ اﺷﯿﺎء از ﻃﻼي ﻧﺎب‬
‫ﺑﻮد؛ وﻟﯽ اﯾﻦ ﺗﻨﮓ از ﺷﺮاب ﯾﺎ آﺷﺎﻣﯿﺪﻧﯽ دﯾﮕﺮي ﭘﺮ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد و ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺗﺰﯾﯿﻦ و ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻣﺤﮑﻢ ﻧﮕﻪداﺷﺘﻦ ﺳﻔﺮه در آﻧﺠﺎ ﻗﺮار‬
‫داﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﻔﺮه ﺑﺮاي ﺷﺎم ﮔﺴﺘﺮده ﻧﺸﺪه ﺑﻮد و ﻓﻘﻂ آن را ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺮاي ﺻﺤﺒﺖ ﺑﻪ دور آن‬
‫ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ در اﺷﺮف از ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫﻠﻨﺪي ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﭼﺎپ آﻣﺴﺘﺮدام‪ ،‬ﺳﺎل ‪ 1666‬ﻣﯿﻼدي‬
‫ﺑﻨﺸـﯿﻨﯿﻢ و ﺿﻤﻨﺎ ﺷﺮاب ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﯿﻢ‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﺪون ﺻﺮف ﺷﺮاب ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺪارد‪ .‬در روي ﺳﻔﺮه ﻓﻘﻂ ﺗﻨﻘﻼﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ‬
‫در ﻣﻮﻗﻊ ﻧﻮﺷـﯿﺪن ﻣﺼـﺮف ﻣﯽﺷﻮد ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﺣﺎﺿﺮان ﺑﺮاي ﮐﻢ ﮐﺮدن اﺛﺮ ﺷﺮاب‪ ،‬ﮔﺎهﺑﻪﮔﺎه ﭼﯿﺰي در دﻫﺎن ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮد‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻤﯽ ﮐﻪ دارم‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻮﯾﻢ اﯾﻦ روش ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در روي ﺳـﻔﺮه ﯾﮏ ردﯾﻒ ﺑﺸـﻘﺎب ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﮕﻦ ﺑﺪون ﺳـﺮﭘﻮش‪ ،‬ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﺎوب در آﻧﻬﺎ ﮔﻮﺟﻪ و ﭘﺴﺘﻪ و ﻧﺨﻮد ﺑﻮداده و‬
‫ﺷﻮر و ﭼﯿﺰﻫـﺎي دﯾﮕﺮي از اﯾﻦ ﻗﺒﯿـﻞ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ داﻧﻪﻫـﺎي ﺳـﯿﺎه رﻧﮕﯽ در داﺧـﻞ آب ﺧﻮدﻧﻤـﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ‬
‫داﻧﻪ ﺑﺎﻗﻼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ آن را ﺳـﺮخ و ﻧﻤﮏﺳﻮد ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬رﯾﺸﻪﻫﺎي ﺳﯿﺎه و ﺳﻔﯿﺪ ﮔﯿﺎﻫﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺗﺮشﻣﺰه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در داﺧﻞ‬
‫ﺑﺸﻘﺎبﻫﺎ ﺧﻮدﻧﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮﺷﯽ اﯾﻦ رﯾﺸﻪﻫﺎ اﺛﺮ ﺷﺮاب را ﺧﻨﺜﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻧﻤﯽﮔﺬارد در ﻣﻐﺰ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﺑﺮﺟﺎي ﮔﺬارد‪.‬‬
‫ﺗﻌـﺪاد ﺑﺸـﻘﺎبﻫﺎ و ﻇﺮوف و ﺗﻨﮓﻫـﺎ زﯾﺎد ﺑﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺳـﻔﺮه ﻃﻮل زﯾﺎدي داﺷﺖ و دور ﺗﺎ دور دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ ﮔﺴﺘﺮده ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻇﺮوف از ﻃﻼ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻨﺪ ﻇﺮف ﻣﻌﺪود ﻧﻘﺮهاي ﻧﯿﺰ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺎه‪ ،‬ﺳـﻔﺮهاي ﮔﺴﺘﺮده ﻧﺸﺪه ﺑﻮد و ﻇﺮف و‬
‫ﺗﻨـﮓ ﻃﻼﯾﯽ ﻧﯿﺰ در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﯽﺧﻮرد‪ .‬در ﻋﻮض آﻧﺠﺎ روي ﻗﺎﻟﯽ ﭼﻬﺎر ﯾﺎ ﭘﻨـﺞ ﺑﺸـﻘﺎب ﭘﺮ از ﯾـﺦ و ﺗﻨﻘﻼت ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬وي‬
‫ﻣﺮﺗﺒـﺎ ﻣﯽﻧﻮﺷـﯿﺪ و در ﺟـﺎم ﻃﻼـﯾﯽ ﺑﺮاي ﺧﻮﯾﺶ از ﺗﻨـﮓ ﺑﻠﻮرﯾﻦ ﺷـﺮاب ﻣﯽرﯾﺨﺖ و ﭘﺲ از ﻧﻮﺷـﯿﺪن‪ ،‬آن را در ﮐﻨﺎرش ﻗﺮار ﻣﯽداد‪.‬‬
‫ﻣﺬاﮐﺮه و ﺷﺮابﺧﻮاري ﺗﺎ ﺳﺎﻋﺘﯽ از ﺷﺐ ﮔﺬﺷﺘﻪ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ وﻟﯽ ﻣﻦ ﻫﺮ ﺑﺎر از ﻧﻮﺷﯿﺪن اﻣﺘﻨﺎع ﻣﯽﮐﺮدم‪.‬‬
‫ﺷـﺎه ﮔـﺎه ﺑـﺎ ﻣﻬﻤﺎﻧـﺎن و ﮔﺎه ﺑﺎ ﺧﺎدﻣﺎن ﻣﺠﻠﺲ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﺎرج از دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﺎ اﯾﺴـﺘﺎده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺻـﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮد و ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺳـﺮ ﺑﻪ ﺳـﺮ آﻧﺎن‬
‫ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ و ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﺷـﺎه ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮدﻣـﺎﻧﯽ ﺑـﺎ ﻫﻤﻪ ﺻـﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬وﻟﯽ از رﻓﺘـﺎر او وﻗـﺎر و ﺟﻼل ﻣﯽﺑﺎرﯾـﺪ و اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﮐﺎﻣﻼ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻮد و ﭼﯿﺰ‬
‫ﺗﺼـﻨﻌﯽ در آن وﺟـﻮد ﻧـﺪاﺷﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﮕـﻮي دوﺳـﺘﺎﻧﻪ و ﺷـﻮﺧﯽ و ﻣﺰاح ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن در اﯾﺮان ﻗـﺪﯾﻢ ﻧﯿﺰ اﻣﺮي ﻋـﺎدي و ﺟـﺎري ﺑﻮده اﺳﺖ؛‬
‫ﭼﻨـﺎنﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﮔﺰﻧﻔﻮن‪ ،‬ﻣﻮرخ ﺷـﻬﯿﺮ‪ ،‬ﮐﻮرش ﮐﺒﯿﺮ و ﺳـﺎﯾﺮ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ از ﺷـﺐ‬
‫ﺑﺮآﻣﺪ‪ ،‬ﺷﺎه دﻟﯽ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن را‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ذﮐﺮ او را ﮐﺮدهام‪ ،‬و زﯾﺮدﺳﺖ ﻣﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺧﻮد ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫دﻟﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﮔﻨﺠﻪ و اﯾﺎﻻت اﻃﺮاف آن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮد ﺷﻮخﻃﺒﻌﯽ اﺳﺖ و ﺷﺎه ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ او را دوﺳﺖ ﻣﯽدارد‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﮔﻔﺖ اﮔﺮ او از ﺟﺎﯾﺶ ﺗﮑﺎن ﻧﺨﻮرد‪ ،‬ﺷـﺨﺼﺎ ﺑﻪ ﻧﺰد وي ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺘﺎﻓﺖ و دﯾﮕﺮ ﺣﺎﺿﺮان ﻧﯿﺰ ﮐﻪ درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﺷﺎه ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺧﺼﻮﺻﯽ‬
‫و ﺧﻮدﻣﺎﻧﯽ ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﯾﮏﺑﻪﯾﮏ ﺑـﺪون اﯾﻦﮐﻪ ﺗﻌﻈﯿﻢ ﯾﺎ ﮐﺴﺐ اﺟﺎزهاي ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺷـﺮوع ﺑﻪ رﻓﺘﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﻫﻤﺎن روﺷـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ آن را روش‬
‫درﺑـﺎري ﻣﯽﻧـﺎﻣﯿﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ آداب و رﺳﻮم آﺷـﻨﺎ ﻧﺒﻮدم‪ ،‬ﻧﻤﯽداﻧﺴـﺘﻢ آﻧﺎن ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﯿﺮون ﻣﯽروﻧـﺪ و آﯾﺎ ﺑﺮﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮔﺸﺖ ﯾﺎ‬
‫ﺧﯿﺮ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﻤﻪ رﻓﺘﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﻫﻢرﻧﮓ دﯾﮕﺮان ﺷﻮم‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻋﻘﺐ آﻧﺎن رواﻧﻪ ﺷﺪم و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫روي ﭘﻠﻪﻫـﺎي دﯾﻮانﺧـﺎﻧﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﮐﻔﺶﻫـﺎﯾﻢ از ﻃﺮف ﮐﻔﺸـﺪار ﺑﻮدم‪ ،‬آﻗـﺎﻣﯿﺮ از ﯾـﮏﺳﻮ و وزﯾﺮ ﻣﺎزﻧـﺪران از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﺻـﺪا‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺎه اﺣﻀﺎرم ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓـﻮرا ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻢ و ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﺷـﺎه رﻓﺘـﻢ و در ﻣﻘﺎﺑـﻞ او دو زاﻧـﻮ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺴـﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤـﻮي ﮐﻪ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻣـﺎ ﻧﺴـﺒﺘﺎ زﯾـﺎد ﺑـﻮد و ﺟﻨﺐ دﻟﯽ‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬وﻟﯽ ﺷﺎه ﮔﻔﺖ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺻـﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ دﺳﺖ اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳـﻤﺖ ﭼﭗ او ﻗﺮار ﮔﯿﺮم؛ ﻣﻦ ﻫﻢ‬
‫ﺑﺮاي اﻃـﺎﻋﺖ اﻣﺮ او ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﻧﺸﺴـﺘﻢ‪ .‬در آن ﻣﻮﻗﻊ ﺟﺰ ﺷﺎه و دﻟﯽ ﻣﺤﻤـﺪﺧﺎن و ﻧﻮازﻧـﺪﮔﺎن و ﻣﻦ‪ ،‬ﮐﺴـﯽ دﯾﮕﺮي در دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ ﻧﺒﻮد و‬
‫ﺧﺎدﻣﺎن و ﺳﺮداران ﺷﺎه ﻫﻤﮕﯽ ﮐﻨﺎر درب دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ و از آﻧﺠﺎ دور ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮازﻧﺪﮔﺎن ﻣﺜﻞ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺮﺗﺐ ﻣﯽزدﻧﺪ و ﮔﺎﻫﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺻﺪاي آﻧﺎن ﺑﻪ اﻧﺪازهاي آﻫﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﻣﺎ ﻧﻤﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫از اﯾﻦ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ آﻫﺴﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﻊ ﺷﺎه ﺧﻮش ﻣﯽآﻣﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﮐﺮدم ﮐﻪ وي در اﻋﻤﺎق روح ﺧﻮد ﺑﺴﯿﺎر ﻏﻤﮕﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦﮐﻪ ﭘﻬﻠﻮي ﺷﺎه ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ زﺑﺎن ﺗﺮﮐﯽ از ﻣﻦ ﻋﻠﺖ آﻣﺪﻧﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﺳﺆال ﮐﺮد؛ در ﺟﻮاب اﻇﻬﺎر ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺷﻬﺮت ﻧﺎم و‬
‫ﮐﺎرﻫـﺎي ﺑﺰرگ او‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺳـﻔﺮي ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ اﺳﺖ و ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ ﻣﻘﺎم ﺑﻠﻨـﺪ اوﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ اﺻـﯿﻞزادﮔﺎن و ﻧﺠﺒﺎي ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﺧـﺪﻣﺘﺶ‬
‫ﮐﻤﺮ ﺑﻨﺪﻧـﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳـﯿﺪ از ﭼﻪ راﻫﯽ ﺑﻪ اﯾﺮان آﻣـﺪهام و ﻣﺒـﺪأ ﺣﺮﮐﺘﻢ از ﮐﺠﺎ ﺑﻮده‪ ،‬و ﻣﻦ ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺎﺟﺮاي ﺳـﻔﺮ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮدم‪ .‬ﺷﺎه ﺳـﭙﺲ از رم‪ ،‬ﮐﻪ وي ﻣﺜﻞ ﺗﺮﮐﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ آن را ﻗﺰلآﻟﻤﺎ ﯾﻌﻨﯽ ﺳـﯿﺐ ﺳـﺮخ ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﺪ‪ ،‬ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺖ و ﭘﺮﺳـﯿﺪ آﯾﺎ ﻣﻦ‬
‫اﻫﻞ آن ﺷـﻬﺮ ﻫﺴـﺘﻢ؛ ﺟﻮاب دادم‪ :‬ﺑﻠﯽ و او ﺳﭙﺲ ﺳﺆاﻻت ﻣﺘﻌﺪدي درﺑﺎره ﺷﺨﺺ ﭘﺎپ ﮐﺮد و از راه ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﺟﻮﯾﺎي ﺳﻼﻣﺘﯽ و ﺳﻨﯿﻦ‬
‫ﻋﻤﺮ او ﺷـﺪ و ﺳـﭙﺲ ﻃﺮﯾﻖ اﻧﺘﺨـﺎﺑﺶ را ﺑﻪ ﻣﻘـﺎم ﭘـﺎﭘﯽ ﺳﺆال ﮐﺮد‪ .‬آﻧﮕـﺎه از ﮐﺎردﯾﻨﺎلﻫـﺎ و ﻃﺮز اﻧﺘﺨـﺎب اﯾﺸـﺎن و اوﺿـﺎع روﺣﺎﻧﯿﺖ ﻣﺎ‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي او را ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻮﺟﺰ و ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻣﯿﺴﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻮاب ﮔﻔﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦﮐﻪ ﺟﻮابﻫﺎي ﻣﻦ ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺎه ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻋﺎدت اوﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮا ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﺮاي اﻃﺮاﻓﯿﺎن ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪ‪:‬‬
‫ﺷﻨﯿﺪﯾـﺪ ﭼﻪ ﮔﻔﺖ؟ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮕﻔﺖ و ﭼﻨﺎن ﮔﻔﺖ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺷﺎه ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﮐﺎر ﻣﺘﺮﺟﻤﯽ را ﺑﺮﻋﻬـﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﮔﺎه ﺑﺎ ﻣﻦ و‬
‫ﮔﺎه ﺑﺎ دﻟﯽ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن و دﯾﮕﺮان ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﯾﮏﺑﺎر ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﻄﻠﺒﯽ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدم‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻪ زﺑﺎن ﺗﺮﮐﯽ‬
‫ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿـﺎن »ﻋﺜﻤـﺎﻧﻠﯽ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ ،‬ﺳـﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ و اﯾﻦ زﺑـﺎن ﺑـﺎ ﺗﺮﮐﯽ اﯾﺮاﻧﯿـﺎن ﮐﺎﻣﻼـ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎه ﮐﻪ ﺳـﺨﻦ ﻣﺮا‬
‫ﻧﻔﻬﻤﯿـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺆال ﮐﺮد آﯾـﺎ ﻣﺘﺮﺟﻤﯽ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد دارم ﯾـﺎ ﺧﯿﺮ و ﭼﻮن ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧـﺎم ﯾﻌﻘﻮب ﮐﻪ از دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ دور ﻧﺒﻮد ﺻـﺪا‬
‫زدم‪ ،‬ﺷﺎه ﮐﻪ ﻣﺮد ﻋﺠﻮﻟﯽ اﺳﺖ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ ﺻـﺪاي ﺑﻠﻨﺪ اﯾﻦ ﻧﺎم را ﺗﮑﺮار ﮐﺮد و ﮔﻤﺎن ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﭘﺎدﺷﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ دﻧﯿﺎ ﻫﻢ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ او ﺧﺮاب ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎري اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﻪ درون آﻣـﺪ و ﺷﺎه ﭘﺮﺳـﯿﺪ از ﭼﻪ ﮐﺸﻮري اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻘﻮب ﺟﻮاب داد ارﻣﻨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎه ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ ﺗﻮ ﻫﻢ ﻓﺮﻧﮕﯽ ﻫﺴﺘﯽ؟‪ -‬زﯾﺮا‬
‫اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻫﻤﻪ ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن ﺣﺘﯽ اراﻣﻨﻪ را ﻫﻢ ﻓﺮﻧﮕﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪ -‬ﻣﺘﺮﺟﻢ در ﭘﺎﺳـﺦ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻧﮕﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ارﻣﻨﯽ اﺳﺖ و وﻗﺘﯽ در ﺟﻮاب‬
‫ﺳﺆال ﺷـﺎه اﺳﻢ ده ﺧﻮد را ﮐﻪ در ﻧﺨﺠﻮان واﻗﻊ ﺷـﺪه ﺑﺮ زﺑـﺎن آورد‪ ،‬ﺷـﺎه ﺗﺼـﺪﯾﻖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺣﻖ ﺑـﺎ او اﺳﺖ و اﻫـﺎﻟﯽ آن ده ﻫﻤﻪ ارﻣﻨﯽ‬
‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺣﺘﯽ ﯾـﮏ ﻓﺮﻧﮕﯽ ﻫﻢ در آﻧﺠـﺎ ﭘﯿـﺪا ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿـﺪ ﺷﺎه ﭼﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻋﺠﯿﺐ و ﻏﺮﯾﺒﯽ دارد و ﭼﮕﻮﻧﻪ از‬
‫ﺟﺰﺋﯿﺎت اوﺿﺎع و اﺣﻮال ﮐﺸﻮر ﭘﻬﻨﺎور ﺧﻮد واﻗﻒ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺷﺎه از ﯾﻌﻘﻮب ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﮐﻪ زﺑﺎن ﻣﺮا در ﮐﺠﺎ آﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ و آﯾﺎ ﺑﻪ دﯾﺎر ﻣﺎ ﺳـﻔﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺟﻮاب داد اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ را‬
‫در اﺻــﻔﻬﺎن از ﮐﺸــﯿﺸﺎن ﻓﺮﻧﮕﯽ و ﺑـﻪ ﺧﺼـﻮص ﭘــﺪرﺟﻮواﻧﯽ آﻣـﻮﺧﺘﻪ اﺳـﺖ‪ -‬در اﯾﺮان ﭘـﺪرﻓﺮاﺟﻮواﻧﯽ ﺗـﺎداو ديﺳـﺎﻧﺖاﻟﯿﺰﺋﻮ ﺧﻠﯿﻔﻪ‬
‫ﮐﺮﻣﻠﯽﻫـﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪﭘـﺎ را ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘـﺪرﺟﻮواﻧﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣـﺪتﻫﺎ در ﺧـﺪﻣﺖ اﯾﻦ ﮐﺸـﯿﺶ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮده و ﺣﺘﯽ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﺎه او را ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻪ روﺳﯿﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ وي ﻫﻤﺮاه ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺳـﭙﺲ از ﻣﺘﺮﺟﻢ ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﻣﻦ روﺣﺎﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻢ و زن دارم‪ ،‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺟﻮاب داد ﮐﻪ ﻣﻦ ﮐﺸـﯿﺶ ﻧﯿﺴﺘﻢ و ﮐﺸﯿﺸﺎن ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺑﻪﻃﻮر‬
‫ﮐﻠﯽ زن ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬وي ﺗﻮﺿـﯿﺢ داد ﮐﻪ ﻣﻦ زن دارم و ﺷـﻐﻠﻢ ﺳـﺮﺑﺎزي اﺳﺖ؛ ﺧﻮد ﻣﻦ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﺮدم و ﺷﺎه اﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ‬
‫ﺧﻄـﺎب ﺑﻪ ﻣﻦ اﻇﻬـﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ آﯾـﺎ ﺳـﭙﺎﻫﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺳـﺮﺑﺎز ﭘﯿـﺎده ﻫﺴـﺘﻢ ﯾﺎ ﺳﻮارﮐﺎر و ﺳـﭙﺲ از ﻣﺘﺮﺟﻢ ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﮐﻪ در ﮐﺠﺎ زن ﮔﺮﻓﺘﻪام؛‬
‫ﺟﻮاب ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬در ﺑﻐﺪاد؛ ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﮐﻪ زن ﻣﻦ ﮐﯿﺴﺖ‪ ،‬در ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺴـﯿﺤﯽ و اﻫﻞ ﻣﺎردﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺷﺎه از ﻃﺎﯾﻔﻪ زﻧﻢ ﺳﺆال ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﺷﻮري اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺳـﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ .‬ﺷﺎه ﮔﻔﺖ‪ :‬در ﻣﯿﺎن آﺷﻮريﻫﺎ ﭼﻨﺪ دﺳـﺘﻪ ﻋﯿﺴﻮي وﺟﻮد دارد و ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪ ،‬وي از ﮐﺪام‬
‫دﺳـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻇﻬـﺎر داﺷـﺘﻢ از ﮐﻠـﺪاﻧﯽﻫﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣـﺬﻫﺐ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ دارﻧـﺪ و از ﭘﺎپ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ ﻧﺴـﻄﻮرﯾﺎن و‬
‫ﯾﻌﻘﻮﺑﯿﺎن و آﺳﻮريﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻓﺮق ﻓﺎﺣﺸـﯽ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻧﺴﻄﻮرﯾﺎن و ﮐﻠﺪاﻧﯽ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﺧﺪا را ﺷﮑﺮ ﮐﻪ‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻻﺗﯿﻦ ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﺷـﺎه ﺑـﺎ اﻃﺮاﻓﯿـﺎن ﺧـﻮد از ﭘـﺎپ ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺖ و ﺗﻮﺿـﯿﺢ داد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ او رﺋﯿﺲ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن و ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ ﻋﯿﺴـﯽ ﯾـﺎ ﺑﻪ ﻗﻮل او‬
‫ﻋﯿﺴﯽاﻟﻤﺴـﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌـﺪ ﮔﻔﺖ ﺑﺴـﯿﺎري از ﻋﯿﺴﻮﯾـﺎن ﻧﯿﺰ از ﭘـﺎپ اﻃـﺎﻋﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﺎ ﻫﻢ اﺧﺘﻼف دارﻧـﺪ و در دﻧﯿﺎ ﻫﻔﺘﺎد و دو ﻓﺮﻗﻪ‬
‫ﻋﯿﺴﻮي وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﻢ اﯾﻦ اﻃﻼﻋـﺎت را ﺷـﺎه از ﮐﺠـﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣـﺎل درﺑﺎره آداب و رﺳﻮم ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮﻗﻪﻫﺎي ﻋﯿﺴﻮي و ﻃﺮز روزه‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت ﻣﺬﻫﺒﯽ آﻧﺎن ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﺑﯿﺎن داﺷﺖ و ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ آﻧﻬﺎ را از اﺗﺒﺎع ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺧﻮد ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﯿﺴﻮﯾـﺎن ﻋﻠﯽ را ﻧﯿﺰ ﻣﻘـﺪس ﻣﯽداﻧﻨـﺪ و ﻣﺮدم اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ او را ﺳﺎنﯾـﺎﮔﻮ و ﺳﺎﯾﺮ ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن او را ﺳﺎنﺟﻮرﺟﻮ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨـﺪ و‬
‫ﺷﻤﺸـﯿﺮي را ﮐﻪ ﺷﻮاﻟﯿﻪﻫـﺎي ﻓﺮﻗﻪ ﺳﺎنﯾﺎﮔﻮ در اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﻣﯽاﻧﺪازﻧـﺪ‪ ،‬ذواﻟﻔﻘﺎر ﯾﻌﻨﯽ ﺗﯿﻎ دو ﺳـﺮ ﻋﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن واﺣـﺪ دو‬
‫ﺿﺮﺑﻪ ﻣﻬﻠﮏ وارد ﻣﯽآورد‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﯽ را ﺳﺎنﺟﻮرﺟﻮ ﻣﯽداﻧﻨـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ وي را ﺑﺎ ﺷﻤﺸـﯿﺮ و ﻧﯿﺰه ﻣﺠﺴﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و او را ﺳـﺮﺑﺎز و‬
‫ﺳﻮارﮐﺎر دﻟﯿﺮي ﻣﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﺮاي ﮐﺸﻒ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ آﻧﺎن ﺳﻪ ﺷﺨﺼـﯿﺖ ﻣﺘﻔﺎوت ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺳﺎنﯾﺎﮔﻮ و ﺳﺎنﺟﻮرﺟﻮ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻓﺮق دارﻧـﺪ؛ زﯾﺮا‬
‫اوﻟﯽ از ﺣﻮارﯾﻮن ﻣﺴـﯿﺢ اﺳﺖ و ﻃﺒﻌﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﺎ ﺳﺎنﺟﻮرﺟﻮ ﯾﮑﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و درﺑﺎره ﺷﻤﺸـﯿﺮ و ﺻـﻠﯿﺒﯽ ﮐﻪ ﺷﻮاﻟﯿﻪﻫﺎي اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﮔﺮدن‬
‫ﻣﯽآوﯾﺰﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺿـﯿﺤﺎت ﮐﺎﻓﯽ دادم؛ ﺳﭙﺲ ﺳﺎنﺟﻮرﺟﻮ را ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻌﺪ از ﺳﺎنﯾﺎﮔﻮ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪه اﺳﺖ و‬
‫آن ﻫﺮ دو ﻋﯿﺴﻮي ﺑﻮده و ﻣـﺪتﻫﺎ ﭘﯿﺶ از ﻋﻠﯽ و ﻣﺤﻤـﺪ ﮐﻪ اﺻـﻼ ﻧـﺎﻣﯽ از اﯾﺸـﺎن در ﮐﺘﺐ ﻋﯿﺴﻮي ﻧﯿﺴﺖ ﻣﯽزﯾﺴـﺘﻪاﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﺷﺎه ﮐﻪ‬
‫ﮐﺎﻣﻼ در اﺷـﺘﺒﺎه ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭘﺎﻓﺸﺎري ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﺳﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و آﻧﭽﻪ او ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ ﺗﺮدﯾﺪﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬او ﻧﺨﺴﺖ از ﻣﺘﺮﺟﻢ‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ارﻣﻨﯽﻫﺎ ﺳﺎنﺟﻮرﺟﻮ را ﭼﻪ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ و آﯾﺎ او را ﻣﻘﺪس ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ ‪...‬؟ ﺳﭙﺲ از ﺑﻌﻀﯽ از ﺧﻮاﺟﻪﻫﺎي ﺣﺎﺿﺮ در ﻣﺠﻠﺲ‬
‫ﮐﻪ ﻧﮋاد آﻧﻬـﺎ ﮔﺮﺟﯽ ﯾﺎ ﭼﺮﮐﺴـﯽ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص از ﯾﻮﺳﻒ آﻗﺎي ﺧﻮاﺟﻪﺑﺎﺷـﯽ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺆال را ﮐﺮد و ﭘﺎﺳـﺦ ﺷـﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻋﻠﯽ را‬
‫ﻣﻘﺪس ﻣﯽداﻧﻨﺪ و ﺑﺮاي او اﺣﺘﺮام ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي ﻗﺎﺋﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺳﭙﺲ از اﯾﻦ ﻣﺮد ﻣﻘﺪس )ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮﺗﻀﯽ ﻋﻠﯽ( ﺑﺎ اﺣﺘﺮام و ﺧﻀﻮع و ﺧﺸﻮع ﺗﻤﺎم ﯾﺎد ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻋﺎدت ﺧﻮد‪ ،‬ﭼﺸﻢﻫﺎ را رو ﺑﻪ آﺳﻤﺎن‬
‫دوﺧﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﻠﯽ را ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم دﻧﯿﺎ ﺳـﺘﺎﯾﺶ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ اﯾﻦ ﭼﺮﮐﺲﻫﺎي ﻧﺎدان ﮐﻪ اﺻـﻼ ﮐﺘﺎب دﯾﻨﯽ ﻧﺪارﻧـﺪ از اﯾﻦ ﻗﺎﻋـﺪه‬
‫ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ«‪.‬‬
‫وي ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﯽ و ﺳﺎنﯾﺎﮔﻮ و ﺳﺎنﺟﻮرﺟﻮ ﺳﻪ ﺷﺨﺼـﯿﺖ ﻣﺘﻔﺎوت ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ﻋﺪهاي اﯾﻦ اﺷﺘﺒﺎه را در ﻣﻐﺰ او‬
‫ﺟﺎي دادهاﻧﺪ؛ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ وي ﺷـﺨﺼﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻘﯿﺪهاي ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﭼﻨﯿﻦ واﻧﻤﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﺎﯾﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺰ‬
‫آن را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻓﻘـﻂ ﺧـﺪا ﻣﯽداﻧـﺪ ﺣﻘﯿﻘﺖ از ﭼﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻫﺮ ﺻﻮرت درﺑﺎرﯾـﺎن ﮐﻪ اﻏﻠﺐ آﻧﺎن از ﺗﯿﺮهﻫﺎي ﻣﺴـﯿﺤﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﮔﺮﺟﯽ و ﭼﺮﮐﺲ و ارﻣﻨﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ -‬ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽ ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳـﻼم درآﻣﺪهاﻧـﺪ‪ -‬ﺑﻌﻀـﯽ از روي ﺟﻬـﻞ و ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺮاي ﺧﻮشآﯾﻨـﺪ ﺷـﺎه‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪ را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﺮاي دﻓﺎع از ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﮔﻔﺘﻢ؛ وﻟﯽ اﺛﺮي ﻧﮑﺮد ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن وارد ﻣﺒﺎﺣﺚ دﯾﮕﺮ ﺷﺪﯾﻢ و ﺷﺎه از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﺮا ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﻤﯽﭘﺮدازﻧﺪ و در اﯾﻦ راه ﭘﺎپ رﻫﺒﺮي آﻧﺎن‬
‫را ﺑﻪ ﻋﻬـﺪه ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد؟ ﻣﻦ ﺑﻪ اﺷـﺘﺒﺎﻫﺎﺗﯽ ﮐﻪ دﯾﮕﺮان در ﻣﻮﻗﻊ ﻣـﺬاﮐﺮه ﺑﺎ ﺷﺎه درﺑﺎره اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬واﻗﻒ ﺑﻮدم و ﺑﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺟـﻮاب دادم ﮐﻪ ﭘـﺎپ در اﻣـﻮر ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﺑﻪ ﺗﻤـﺎم ﻋﯿﺴﻮﯾـﺎن اﻣﺮ و ﻧﻬﯽ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن ﺧـﻮب ﮐﻪ ﻣـﺎ آﻧﻬـﺎ را ﮐـﺎﺗﻮﻟﯿﮏ‬
‫ﻣﯽﻧـﺎﻣﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﻃـﺎﻋﺖ از او ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ وي در اﻣﻮر ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﮐﺸﻮرﻫـﺎ دﺧـﺎﻟﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨـﺪ و ﻫﺮ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ درﺑﺎره اﻣﻮر ﻣﻤﻠﮑﺖ‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬آزاداﻧﻪ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﻣﯽﮔﯿﺮد و در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑﻪ ﺟﻨـﮓ ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﭘـﺎپ درﺑـﺎره ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎنرواﯾﺎن ﮐﺸﻮرﻫﺎي‬
‫ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﮔﺮ آﻧﺎن اﯾﻦ ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎ را اﻧﺠﺎم ﻧﺪادﻧﺪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ اﻋﻤﺎل زور ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ اﻣﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣـﺬﻫﺐ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﺑﺮاي ﺗﺄﯾﯿﺪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ دﻻﯾﻠﯽ ﻧﯿﺰ ذﮐﺮ ﮐﺮد و اﻇﻬﺎر‬
‫داﺷﺖ ﭘﺎپ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن ﭘﯿﺮو ﺧﻮد را از ﻗﯿـﺪ ﺗﺮكﻫﺎ آزاد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺣﺘﯽ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺮو او ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ از‬
‫زﯾﺮ ﯾﻮغ ﺗﺮكﻫﺎ ﺧﻼص ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در اﺧﺘﯿﺎر ﯾﮏ ﻓﺮﻣﺎنرواي ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎ اﻣﮑﺎن ﮔﺮوﯾﺪن آﻧﺎن ﺑﻪ آﯾﯿﻦ ﭘﺎپ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬دﻟﯿـﻞ دﯾﮕﺮ ﺷـﺎه اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﻫﺮ ﻣﺴـﯿﺤﯽ اﺳﺖ ارض ﻣﻘـﺪس را آزاد ﮐﻨـﺪ و ﺑﻪ ﭘﯿﺸـﮕﻮﯾﯽﻫﺎي اﻧﺠﯿﻞ ﺗﺤﻘﻖ‬
‫ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬دﻻﯾﻞ ﺷﺎه در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﺘﻌﺪد ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن ﻫﻤﻪ ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ از آﻧﻬﺎ اﻃﻼع دارﯾﻢ‪ ،‬ﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ را ﺷـﺮح ﻧﻤﯽدﻫﻢ‪ .‬او در آﺧﺮ‬
‫اﺿـﺎﻓﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺴـﯿﺤﯽ در اﯾﻦ ﻣﻮرد از ﭘﺎپ ﭘﯿﺮوي ﻧﻤﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣـﺬﻫﺐ ﺧﻮد ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ‬
‫ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﺎن ﮐﺎري را ﺑﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ او ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﺟﻨﮓ داﯾﻤﯽ و ﭘﯽﮔﯿﺮ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ‪.‬‬
‫واﻗﻌـﺎ ﺑﺮاي ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن ﺷـﺮمآور اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎرﺟﯿـﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺳـﻬﻞاﻧﮕﺎريﻫﺎي ﺧﻮد‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺳـﺮزﻧﺶﻫﺎﯾﯽ ﺑﺸـﻨﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺮاي زﻣﯿﻨﯽ ﺑﻪ‬
‫وﺳـﻌﺖ ﮐﻒ دﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﺿـﺮﯾﻢ در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺧﻮن ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ را ﺑﺮﯾﺰﯾﻢ و رﺷـﺘﻪ دوﺳﺘﯽﻫﺎي دﯾﺮﯾﻦ را ﭘﺎره ﮐﻨﯿﻢ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﺿـﺮ ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﺋـﻞ اﺳﺎﺳـﯽﺗﺮ و ﻫـﺪفﻫﺎي ﻋـﺎﻟﯽﺗﺮ و اﻓﺘﺨﺎرآﻣﯿﺰﺗﺮ اﺳـﻠﺤﻪ ﺑﻪ روي ﮐﻔﺎر ﺑﮑﺸـﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ وﻇﯿﻔﻪ ﻣﻘـﺪس را ﺧﺪاوﻧـﺪ از ﻗـﺪﯾﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺧـﺎﻧﻮاده ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﻔﻮﯾﺾ ﮐﺮده ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ اﻣﯿـﺪوارﯾﻢ ﻣﺸـﯿﺖ اﻟﻬﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻌﻠﻖ ﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﺮادر ﭘﺎدﺷـﺎه ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮐﻪ از ﺗﻨﺒﻠﯽ‬
‫ﺑﯿﺰار و ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺷﺌﻮن ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ اورﺷﻠﯿﻢ ﺷﻮد‪ ،‬و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ وي از ﺑﭽﮕﯽ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ آرزوﯾﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و‬
‫در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﻪ ﻓﻘـﻂ ﻓﺮاﻧﺴﻮﯾﺎن‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽﻫﺎ و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺗﻤﺎم ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﻣﯿﻞ از او ﭘﯿﺮوي ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮐﺮد و دﻫﺎن‬
‫ﺑـﺪﮔﻮﯾﺎن ﺑﺴـﺘﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬دوﺳﺘﯽ ﺑﯽﺟﻬﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ و‬
‫ﺑﻬﺎﻧﻪ آن ﻧﯿﺰ ﺗﻮﻫﯿﻦ ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي اﺳﺖ ﮐﻪ اﺧﯿﺮا در ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺳـﻔﯿﺮ وي ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ از ﺷـﻬﺮت ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن‬
‫دﻓﺎع ﮐﻨﺪ و ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺗﺨﺖ و ﺗﺎج ﺧﻮد اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬واﻗﻌﺎ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ از اﯾﻦ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﻧﺨﻮاﻫﺪ آورد‪.‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺻـﺤﺒﺖ ﻣـﺎ ﺑـﺎ ﺣﺮارت ﺗﻤـﺎم ﺟﺮﯾﺎن داﺷﺖ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از درﺑﺎرﯾﺎن ﺣﺎﺿـﺮ در ﻣﺠﻠﺲ‪ ،‬از ﺷﺎه ﺳﺆال ﮐﺮد آﯾﺎ او از اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽﻫﺎﯾﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎهﻫﺎي ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﻪ درﺑﺎر اﯾﺮان آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ؟ ﺷﺎه ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﯿﺮ او از اﻫﺎﻟﯽ رم‪ -‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ او‪ -‬ﻗﺰلآﻟﻤﺎ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ اﺳﺖ؛ و‬
‫اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽﻫﺎ از ﻧﻈﺮ آﻧﺎن ﺧﺎرج از ﻣﺬﻫﺐ‪ -‬ﺑﻪ ﻗﻮل او‪ -‬ﻣﻠﺤﺪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎه ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﮐﺮد و او اﯾﻦ ﻣﺸﺎﺟﺮه‬
‫را ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻋﯿﺴﻮﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﭘﺪر آﻧﺘﻮﻧﯿﻮدي ﮔﻮوآ آﮔﻮﺳﺘﯿﻨﯽ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽ ﺑﻪ اﯾﺮان آﻣﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ ‪.‬‬
‫ﭘـﺪر آﻧﺘﻮﻧﯿﻮ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺳـﻔﯿﺮ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ در درﺑﺎر اﯾﺮان ﺑﻮد و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻧﺠﺎم ﻣﺬاﮐﺮات ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ رﻓﺖ و آﻣﺪ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ در اﯾﺮان ﺳـﻔﯿﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌـﺪ از اﺷـﮑﺎﻻت و ﮔﺮﻓﺘﺎريﻫـﺎي ﻓﻮقاﻟﻌـﺎده و ﻣﺸـﺎﺟﺮات زﯾﺎد ﺑﺎ ﺷﺎه‪ ،‬از اﯾﻦ‬
‫ﮐﺸﻮر ﻓﺮار ﮐﺮد و ﻋﺪه زﯾﺎدي را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮد‪ ،‬و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺷﺎه را ﺳﺨﺖ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺧﺸﻢ و ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ ﺷﺎه‪ ،‬در ﻣﻮﻗﻊ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﭘﯿﺪا ﺑﻮد و از اﯾﻦ ﻣﺮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﯿﻄﺎن و دروﻏﮕﻮ و رﯾﺎﮐﺎر ﯾﺎد ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ‬
‫ﻣﻦ ﺧﻮب ﺑﻪ ﺣﺮفﻫـﺎي او ﭘﯽ ﺑﺮم‪ ،‬اﻧﮕﺸﺖ ﺳـﺒﺎﺑﻪ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺧﻮد را رو ﺑﻪ ﭘـﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻋﻼـﻣﺖ ﻣﯽداد ﮐﻪ ﺧﻠﯿﻔﻪ‬
‫ﻣﺮد ﭘﺴـﺘﯽ ﺑـﻮده اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣـﻮرد ﻣﻦ دﺧـﺎﻟﺘﯽ ﻧﮑﺮدم؛ زﯾﺮا ﺧﻠﯿﻔﻪ را ﻧﻤﯽﺷـﻨﺎﺳﻢ و از ﻣـﺬاﮐﺮات ﻓﯽﻣـﺎﺑﯿﻦ ﻧﯿﺰ اﻃﻼـﻋﯽ ﻧـﺪارم؛ وﻟﯽ‬
‫ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﺷﺎه ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳﺖ ﺗﻤﺎم ﻓﺮﻧﮕﯿﺎن ﺑﻪ او دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺣﺴﺎﺳـﯿﺖ زﯾﺎدي از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬زﯾﺮا واﻗﻌﺎ در‬
‫ﮔﺬﺷـﺘﻪ اﯾﻦ ﺟﻤـﺎﻋﺖ ﺑﻪ او ﺑﺴـﯿﺎر دروغ ﮔﻔﺘﻪاﻧـﺪ و ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ دﯾﺎر آﻣﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻓﻘﻂ ﻧﻔﻊ ﺷﺨﺼـﯽ ﺧﻮد را در ﻧﻈﺮ‬
‫داﺷـﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﯿﻦ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﺗﺰوﯾﺮ و رﯾﺎﮐﺎري ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ و ﺣﺘﯽ از دروغ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺧﻮﯾﺶ درﯾﻎ ﻧﻮرزﯾﺪهاﻧﺪ‬
‫و از ﺧﻮد ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﺟﻌﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ دور از ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ از ﺧﻮد ﺳﺆال ﮐﺮد ﮐﻪ آﯾﺎ اﯾﻦ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻋﯿﺴﻮي ﯾﺎ ﺳـﻔﯿﺮ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ را‬
‫ﺑﺎﯾـﺪ از ﻣﺮدﻣـﺎن راﺳـﺘﮕﻮ و ﭘـﺎك ﻣﺤﺴـﻮب داﺷـﺖ؟ اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن ﻣﺴـﯿﺤﯽ از ﻣﻦ اﯾﻦ ﺳـﺆال را ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎ ﺑﻪ او ﭘﺎﺳـﺦ‬
‫ﻣﯽدادم ﮐﻪ ﻣﺮد ﻣﺤﺘﺮﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ او ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺰ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ؛ وﻟﯽ در ﯾﮏ ﮐﺸﻮر اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﯽ اﺻﺎﻟﺖ در آن ﺑﺎ ﻣﻐﺮبزﻣﯿﻦ‬
‫اﺧﺘﻼـف ﻓـﺎﺣﺶ دارد و از ﺧﻮي و ﺧﺼـﻠﺖ ﺷﻮاﻟﯿﻪﮔﺮي اروﭘﺎﯾﯽ ﺑﻮﯾﯽ ﻧﺒﺮده اﺳﺖ‪ ،‬و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮏ ﺷﺎه ﺗﯿﺰﺑﯿﻦ و ﺑـﺪﮔﻤﺎن ﺟﺰ اﯾﻦﮐﻪ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﻢ او را ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺪﯾـﺪهام و ﺑـﺎ او ﻫﻢﮐﻼـم ﻧﺸـﺪهام‪ ،‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ اﺑﺮاز ﮐﻨﻢ؟ و ﻓﻘـﻂ ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫ﺷﺪﯾﺪ ﺑﺎ ﺷﺎه اﺟﺘﻨﺎب ﮐﺮدم ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺳﭙﺲ ﻣﻮﺿﻮع ﺷﺎه اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ را ﭘﯿﺶ ﮐﺸﯿﺪ و ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﺮا او ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﺟﻨﮓ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؟‬
‫ﺟﻮاب دادم ﮐﻪ او اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ را ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻧﺎوﮔﺎن اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ در درﯾﺎﻫﺎ ﮔﺮدش ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺗﻌﺪاد ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ از‬
‫ﻧﺎوﮔﺎن ﺗﺮكﻫﺎ را ﺑﻪ ﻏﻨﯿﻤﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و در ﺧﺸـﮑﯽ ﻧﯿﺰ ﻗﻼع ﺗﺮكﻫﺎ را وﯾﺮان ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ و ﺗﻌﺪادي از ﺳـﺮﺑﺎزان آﻧﻬﺎ را اﺳﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﺮكﻫـﺎ ﻗـﺪرت اﻧﺠـﺎم ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ را در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺎ ﻧﺪارﻧـﺪ و ﻧﯿﺮوي ﻧﻈﺎﻣﯽ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﻦﻗـﺪر ﻣﻮﺟﺐ ﻫﺮاس ﻫﻤﻪ‬
‫ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺮأت ﻧﺪارد ﺑﻪ ﺧﺎك ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﭼﻪ در زﻣﯿﻦ و ﭼﻪ در درﯾﺎ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ ﺣﺪ ﻧﻤﯽﺗﻮان از‬
‫ﻗﻮاي اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﯽ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ‪ .‬ﺷﺎه ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ اﺳﺖ و اﺛﺮ ﻧﺎﭼﯿﺰي دارد؛ ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺰﯾﺮه ﻗﺒﺮس را از ﺗﺮكﻫﺎ ﮔﺮﻓﺖ و ارض ﻣﻘﺪس‬
‫را از ﭼﻨﮕﺸﺎن ﺑﻪ در آورد و اﮔﺮ او ﺑﻪ ﺟﺎي ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﻣﯽﺑﻮد‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺮگ را اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﯽﮐﺮد و ﯾﺎ ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس را آزاد ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺟـﻮاب دادم ﻟﺸﮑﺮﮐﺸـﯽ از ﻣـﺎوراي درﯾﺎﻫـﺎ ﮐـﺎر آﺳـﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ و اﻧﺠـﺎم آن ﺑﻪ واﺳـﻄﻪ ﻟﺰوم درﯾـﺎﻧﻮردي ﻃﻮﻻـﻧﯽ و اﻣﯿـﺪ ﮐﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫درﯾـﺎﻓﺖ ﮐﻤﮏﻫـﺎي ﺧـﺎرﺟﯽ ﻣﯽرود اﻣﺮي دﺷﻮار اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻀﺎﻓـﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﭘﺎدﺷـﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ در ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ ﻧﯿﺰ داراي دﺷـﻤﻨﺎن‬
‫زﯾـﺎدي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑـﺎ آﻧﻬـﺎ اﺧﺘﻼﻓـﺎت ﻋﻤﯿﻖ و ﻃﻮﻻـﻧﯽ دارد‪ ،‬و اﮔﺮﭼﻪ وي ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻘﺘـﺪري اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﺳـﻠﻄﻪ او ﻣﺘﺤﺪ‬
‫ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و در ﻋﯿﻦ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬از ﻃﺮف دﺷـﻤﻨﺎن او اﺣﺎﻃﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون ﺳﻨﺠﯿﺪن ﺗﻤﺎم اﻃﺮاف و ﺟﻮاﻧﺐ ﮐﺎر‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮد را از اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎ ﺧﺎرج ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ اراﺿﯽ دوردﺳﺖ ﺑﺒﺮد و رويﻫﻢ رﻓﺘﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﺸﺮقزﻣﯿﻦ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻫﻤﻪ‬
‫ﭼﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﺎه ﺗﻌﻠﻖ دارد و ﻫﻤﻪ از ﻣﺎﯾﻤﻠﮏ او اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺳـﺮﺑﺎز ﺷﺎه ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻫﺮ ﮐﺠﺎ او ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬وﺿﻊ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﮔﺮﭼﻪ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از اراﺿـﯽ ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎه دارد‪ ،‬وﻟﯽ ﺳـﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي زﯾﺎدي ﻧﯿﺰ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﺗﺒﺎع او اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن آﻧﻬﺎ را‬
‫از ﭘﺎدﺷﺎه درﯾﺎﻓﺖ ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮوﻧﺪ؛ ﻣﮕﺮ اﯾﻦﮐﻪ ﺣﻘﻮق ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ داده ﺷﻮد ﯾﺎ ﺧﻮدﺷﺎن داوﻃﻠﺐ اﯾﻦ ﮐﺎر‬
‫ﺷﻮﻧـﺪ و ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ ﺗﻌـﺪاد اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ اﺷـﺨﺎص ﻗﻠﯿﻞ اﺳﺖ‪ ،‬و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻐﺮب زﻣﯿﻦ زﯾﺎد آﺳﺎن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوي زﯾﺎدي ﮐﻪ‬
‫ﻻـزﻣﻪ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸـﯽ ﺑﻪ ﻣـﺎوراي درﯾﺎﻫﺎ اﺳﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزد؛ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﺮاي اﻋﺰام ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺮوﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌـﺪاد ﮐﺎﻓﯽ ﮐﺸﺘﯽ اﺣﺘﯿﺎج دارﯾﻢ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ آن ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺷﮑﺎﻻت ﻣﺘﻌﺪد ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﻮاي ﻋﻈﯿﻢ ﺗﺮكﻫﺎ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻼ ﺗﻌﺪادي زﯾﺎد از اﻓﺮاد‬
‫ﺧﻮد را ﮔﺴﯿﻞ‬
‫دارﯾﻢ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺳﻮار ﺷﺪن ﺗﻤﺎم آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﯽﻫﺎ اﻣﺮي ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﺎه ﺻﺤﯿﺢ آﻣﺪ و ﻃﺒﻖ ﻋﺎدت ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺎم آن را ﺑﺮاي اﻃﺮاﻓﯿﺎن ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﭘﺮﺳـﯿﺪ دﺷـﻤﻨﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ و ﻗﺒﻞ از اﯾﻦﮐﻪ ﻣﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﮔﻮﯾﻢ‪ ،‬ﺧﻮد او اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﻃﺮﻓﺪاران ﻟﻮﺗﺮ‬
‫ﺟﺰو اﯾﻦ ﻋﺪه ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻠﻪ‪ ،‬اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ و ﻓﻼﻧﺪر از ﻃﺮف درﯾﺎ و ﺧﺸـﮑﯽ ﺑﺎ ﻃﺮﻓﺪاران ﻟﻮﺗﺮ و ﻣﻠﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻋﺘﻤﺎد‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬ﻫﻤﺴـﺎﯾﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﻧﺰدﯾـﮏ ﻣﻮرﻫـﺎ در اﻓﺮﯾﻘـﺎ واﻗﻊ ﺷـﺪه‪ .‬اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺗﺮكﻫـﺎ و ﻣﻮرﻫـﺎﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﺮ دوي اﯾﻦ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻨﺪيﻫﺎ و ﻫﺰاران دﺷﻤﻦ دﯾﮕﺮ ﻃﺮف ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷـﺎه ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﻫﻨـﺪيﻫﺎ ﻧﺒﺎﯾـﺪ اﻫﻤﯿﺖ داد‪ ،‬زﯾﺮا آﻧﻬـﺎ در ﺟﻨﮓ ﭘﺸـﯿﺰي ارزش ﻧﺪارﻧـﺪ‪ .‬واﻗﻌﺎ ﺣﻖ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ او ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﮐﺸـﺘﻦ ﺣﺸـﺮات آﻧﻘﺪر وﺳﻮاس ﺑﻪ ﺧﺮج ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺎ ﺗﻤﺎﯾﻠﯽ ﺑﻪ آدمﮐﺸـﯽ ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ‬
‫اﯾـﻦ آﺳـﺎﻧﯽ ﭘﯿﺸــﺮﻓﺖﻫﺎي درﺧﺸـﺎﻧﯽ ﺑﮑﻨﻨـﺪ؛ وﻟﯽ اﮐﻨـﻮن ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ اﯾﻦﮐـﻪ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫـﺎ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ از ﺧـﻮد ﻧﺪارﻧـﺪ و ﮐﺴــﯽ ﻧﯿﺴـﺖ ﺗﺎ‬
‫ﻏﻤﮕﺴﺎرﺷﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﺿﻊ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﻫﻢ زدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﮔﻔﺖ ﺑﺮاي از ﻣﯿﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻦ دﺷﻤﻦ‪ ،‬و در راه اﯾﻤﺎن و ﻋﻘﯿﺪه‪ ،‬از ﺑﺬل ﻣﺎل ﻧﺒﺎﯾﺪ درﯾﻎ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺎدﺷـﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﻤﺎم ﻗﻮاي ﺧﻮد را ﺟﻤﻊ ﮐﻨـﺪ و آن را ﮔﺎه ﺑﺮ ﺿـﺪ ﯾﮏ دﺷـﻤﻦ و ﮔﺎه ﺑﺮ ﺿـﺪ دﺷـﻤﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد و ﮐﻢﮐﻢ‬
‫دﺷـﻤﻨﺎن ﺧﻮد را از ﭘﺎي درآورد؛ وﻟﯽ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ از ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ دﺷـﻤﻨﺎن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺪﻋﯿﺎن و دﺷـﻤﻨﺎن ﺧﺎﻧﮕﯽ‪ ،‬ﺷـﺮوع ﮐﻨﺪ و ﻋﺪاﻟﺖ و‬
‫اﻣﻨﯿﺖ را در ﮐﺸﻮر ﺧﻮد ﻣﺴـﺘﻘﺮ ﺳـﺎزد‪ ،‬ﭼﻨـﺎنﮐﻪ ﻣﻦ در اﯾﺮان اول ﺑﻪ ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ دﺷـﻤﻨﺎن داﺧﻠﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻢ‪ .‬ﺟﻮاب دادم ﮐﻪ در اﯾﺮان اﯾﻦ‬
‫اﻣﺮ ﻣﯿﺴـﺮ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺗﻤﺎم ﮐﺸﻮر ﻣﺘﺤـﺪ و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن ﺷﺎه اﺳﺖ و وي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﺷـﮕﺮف ﺧﻮد را ﮔﺴـﯿﻞ دارد و‬
‫در دل ﻫﻤﺴﺎﯾﮕـﺎن وﺣﺸـﺖ اﻧـﺪازد؛ در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ وﺿـﻊ ﭘﺎدﺷـﺎه اﺳــﭙﺎﻧﯿﺎ ﮐﺎﻣﻼـ ﺑـﺎ او ﻓﺮق دارد و ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐـﻪ ﻗﺒﻼـ ﮔﻔﺘـﻪام‪ ،‬ﺗﻤـﺎم‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫـﺎي ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑﻪ او ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ اﺧﺘﻼـف دارﻧـﺪ و ﺑﻪﻋﻼـوه از ﻫﻢ دور ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃـﻮري ﮐﻪ وي ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺪون ﮔﺬﺷـﺘﻦ از‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﯾﯽ از ﺧﺎك ﺧﻮد راه ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﮔﻔﺖ اﯾﻦ دﻻﯾﻞ ﺑﺮاي اﺟﺘﻨﺎب از ﺟﻨﮓ ﻗﺎﻧﻊﮐﻨﻨﺪه ﻧﯿﺴﺖ و ﻋﻠﺖ اﺻـﻠﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ روح ﺳـﻠﺤﺸﻮري ﻧﺪارد و ﺳـﺮﺑﺎز‬
‫ﻧﯿﺴﺖ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ او ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮد ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ ﺳﭙﺎه اﺳﺐ ﺑﺘﺎزد‬
‫و ﻓﻘﻂ در اﯾﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﻮد ﺗﻮﻓﯿﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ و اﺻﻮﻻ ﻫﯿﭻ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻪ وزﯾﺮان و ﺳﺮداران و اﻣﺮاي‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺘﮑﯽ ﺷﻮد و ﺷﺎﻫﯽ ﮐﻪ اﻣﻮر ﺳـﻠﻄﻨﺖ و ﮐﺸﻮرداري را ﺑﻪ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ اﺷﺨﺎص واﮔﺬارد‪ ،‬ﺑﺪﺑﺨﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؛ زﯾﺮا اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮدم‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ در اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮﯾﺶ و ﮔﺮدآوري ﻣﺎل و ﺗﺤﺼـﯿﻞ ﻗﺪرت ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﭼﻮن راﺣﺘﯽ ﺧﻮد را ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﮐﺎر و ﻓﺘﺢ‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي ﺗﺎزه از ﺧﻮد اﺷﺘﯿﺎﻗﯽ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﻣﻦ ﻫﻤﻪ ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﻤﻠﮑﺖ را ﺑﻪ ﻣﯿﻞ و اراده و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺷﺨﺺ ﺧﻮد اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻢ و ﺣﺎﺿﺮم ﯾﺎ ﺟﺎن‬
‫ﺧﻮد را ﻓﺪا ﮐﻨﻢ و ﯾﺎ ﺑﺮ دﺷـﻤﻨﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﻓﺎﯾﻖ آﯾﻢ و اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ از اواﻣﺮ ﺧﻮد وادار ﺳﺎزم‪ .‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ‬
‫از ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن و ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن ﺻﺤﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪ‪ .‬ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﺑﺮ ﺳﺮ زﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن ﭘﺲ از ﻣﺮگ زن اوﻟﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ وي‬
‫ﺟﻨﮕﯿـﺪ و او را از ﮐﺸﻮرش ﺑﯿﺮون ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ زن ﺧﻮاﻫﺮ ﻟﻬﺮاﺳﺐﺧـﺎن دوم اﻣﯿﺮﮔﺮﺟﯽ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺎه ﺧﻮاﻫﺮ دﯾﮕﺮ او را ﭼﻨـﺪي‬
‫ﭘﯿﺶ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮي ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه و اﮐﻨﻮن ﻫﻢ در زﻣﺮه زﻧﺎن ﺳﻮﮔﻠﯽ اوﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﻣـﺪﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ زن ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اوﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻪ وﺳـﯿﻠﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﯾﺎ وﺳﺎﯾﻞ دﯾﮕﺮ او را آﮔﺎه ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ آرزو دارد ﺑﻪ ﻫﻤﺴـﺮي ﺷﺎه‬
‫ﻣﻔﺘﺨﺮ ﮔﺮدد و زن ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ او ﺷﻮد‪ ،‬و ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﯾﻦ وﺻـﻠﺖ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺳﻦ وي اﻣﺮوز ﺑﻪ اﻧﺪازهاي اﺳﺖ ﮐﻪ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮا ﺑﺮﺧﻼف‬
‫ادﻋـﺎي ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾـﺪ از ﻏﻢ ﻋﺸﻖ ﭘﺮﯾﺸـﺎن و ﻣﻠﻮل ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻋﻘﯿـﺪه ﻣﻦ دﺧﺘﺮ ﻫﻢ ﻻﺑـﺪ ﻋﺎﻗﻞﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﭘﯿﺮ را ﺑﺎ زﻧﺎن‬
‫ﺑﯽﺷﻤﺎرش ﺑﺮ ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن ﺟﻮان و ﻫﻢﮐﯿﺶ و ﻫﻢﺧﻮن ﺧﻮد ﮐﻪ ﺟﺰ او زن رﺳﻤﯽ دﯾﮕﺮي ﻫﻢ ﻧﺪارد ﺗﺮﺟﯿﺢ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺒﻼ از دوﺳﺘﺎن وﻓﺎدار ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﺑﻮد‪ ،‬اﯾﻦ زن را ﺑﺮﺧﻼف ﻣﯿﻞ او ﮔﺮﻓﺖ و وﻗﺘﯽ ﺷﺎه درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ‬
‫زن را ﻧﺰد او ﻓﺮﺳـﺘﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آنﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﻬﺪﯾـﺪش ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬از ﻣﯿـﺪان ﺑﻪ در ﻧﺮﻓﺖ و اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﺷـﺮاﻓﺖ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ او را از‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺎز ﻣﯽدارد و ﭼﻮن ﺷﺎه ﺑـﺪﺧﻮﯾﯽ آﻏﺎز ﮐﺮد‪ ،‬او ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺷـﺠﺎﻋﺖ وﻇﯿﻔﻪ دﻓﺎع از اﯾﻦ زن را ﺑﺎ ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ؛‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺸﻮرش از دﺳﺖ رﻓﺖ و ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﺎهﻋﺒـﺎس ﻣﺒـﺪل ﺑﻪ وﯾﺮاﻧﻪاي ﺷـﺪ و ﺑﺴـﯿﺎري از رﻋﺎﯾﺎ و ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن ﺑﻪ اﺳﺎرت‬
‫درآﻣﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﺮان ﺗﺒﻌﯿﺪ و ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ‬
‫زﻧـﺪﮔﯽ اﺳﺎرتﺑـﺎري ﺷﺪﻧـﺪ؛ وﻟﯽ او ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﭘﺎﯾـﺪاري ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﮔـﺎه در ﺧـﺎك ﺗﺮكﻫـﺎ ﯾـﺎ در ﮐﺸﻮر ﺑﺮادر زن ﺧﻮﯾﺶ و ﮔـﺎه ﻧﺰد‬
‫ﺷﺎهزادﮔـﺎن دﯾﮕﺮ ﮔﺮﺟﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑـﺎ او ﺧﻮﯾﺶ و ﻗﻮم ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﺸـﺎن ﺑﻪ واﺳـﻄﻪ ﻣﻮاﻧﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﺴـﺘﺤﮑﻤﯽ دارﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳـﺮ‬
‫ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬ﮐﺸﻮر ﺗﻬﻤﻮرسﺧـﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﺴـﺘﺤﮑﻤﯽ داﺷﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﻃﺮاﻓﯿـﺎﻧﺶ ﺑﻪ او ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ او ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺮك وﻃﻦ‬
‫ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺲ اﺳﺖ؛ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﻃﻮﻻﻧﯽ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺎﺟﺮا آﺷـﻨﺎ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاي ﺷﺮح آن ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‬
‫ﮐﻪ ﮔﺮﭼﻪ ﺷﺎه ﺧﻮد را ﻋﺎﺷﻖ دلﺧﺴـﺘﻪ آن زن ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﺎدت ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﺸﺮقزﻣﯿﻦ ﺑﺎزوي ﺧﻮد را ﻣﯽﺳﻮزاﻧﺪ و ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﯾﻦ‬
‫زن‪ ،‬ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﮐﻨﺎر ﺧﻮد ﻣﯽﺧﻮاﻧـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ؛ اﻣﺎ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻋﺸﻖ و ﻋﻼﻗﻪ‪ ،‬ﭼﻪ از ﻃﺮف او و ﭼﻪ از ﻃﺮف آن‬
‫زن‪ ،‬دوروغ اﺳﺖ و ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﺪﯾﻦ وﺳـﯿﻠﻪ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن و ﺳﺎﯾﺮ اﻣﯿﺮان ﮔﺮﺟﯽ را ﻣﺘﺼـﺮف ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻘﺪﻣﺘﺎ ﺑﺮاي‬
‫ﺟﻨـﮓ و ﺳﺘﯿﺰ ﻫﯿـﭻﮔﻮﻧﻪ ﺑﻬـﺎﻧﻪاي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷـﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﮐﻪ ﺗﻬﻤﻮرسﺧـﺎن ﺑﺎ ﺷﺎه دوﺳﺖ ﺑﻮده و ﺑﻪ او ﻫﻤﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﺣﺘﺮام‬
‫ﻣﯽﮔﺬاﺷـﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﺣﺘﯽ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﺟﻨـﮓ ﺧﻮﻧﯿﻨﯽ ﻣﯿﺎن ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺟﺮﯾﺎن داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن ﺑﺮاي آرام ﮐﺮدن ﺷﺎه‪ ،‬ﻣﺎدر و دو ﻓﺮزﻧـﺪ ﺧﻮد‬
‫را ﭘﯿﺶ او ﻓﺮﺳﺘﺎد و آﻧﻬﺎ اﮐﻨﻮن در ﺷﯿﺮاز ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم درآوردﻧﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد آﻧﻬﺎ را ﻣﻘﻄﻮعاﻟﻨﺴﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﯿﺎل وراﺛﺖ و ﺗﺨﺖ و ﺗﺎج ﺑﯿﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻻـزم ﺑﻮد ﺑﺮاي ﺷـﺮوع ﻣﺨﺎﺻـﻤﺎت ﻣﻮﺟﺒﯽ ﭘﯿـﺪا ﺷﻮد‪ ،‬و ﭼﻪ ﺑﻬـﺎﻧﻪاي ﺑﻬﺘﺮ از اﯾﻦﮐﻪ از ﯾﮏ ﻓﺮﻣﺎنرواي ﻣﺴـﯿﺤﯽ زن او را‬
‫ﻣﻄـﺎﻟﺒﻪ ﮐﻨﻨـﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﺴـﻠﻤﺎ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻣﻤﻠﮑﺖ و ﺟـﺎﻧﺶ از دﺳﺖ ﺑﺮود ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻤﻠﯽ ﻣﺒﺎدرت ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺟﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻫﻤﺴـﺮ‬
‫دﯾﮕﺮان ﻋﻤـﻞ زﺷﺘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻻـزم ﺑﻮد ﭼﻨﯿﻦ واﻧﻤﻮد ﺷﻮد ﮐﻪ ﺧﻮد زن ﻃـﺎﻟﺐ آن اﺳﺖ و ﻣﻮﺿﻮع ﻋﺸﻖ و ﻋﻼـﻗﻪ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﮐﺸـﯿﺪه ﺷﻮد ﺗﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﯿﻬﯽ ﺑﺮاي اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣـﺬﻣﻮم ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ و ﭼﻨﯿﻦ ادﻋﺎ ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ اﯾﻦ زن ﺑﻪ ﺷﺎه اﯾﺮان ﻋﻼﻗﻪﻣﻨـﺪ ﺑﻮده و ﺑﻪ او وﻋـﺪه ازدواج داده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﺿﺮباﻟﻤﺜﻞ ﻻﺗﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﭘﺎي زن در ﻣﯿﺎن اﺳﺖ !‬
‫ﻓﻌﻼ ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن دوﺑﺎره ﺟﻨﮓ را ﺷﺮوع ﮐﺮده و ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪه و از آﻧﻬﺎ‬
‫ﻗﻮاي زﯾـﺎدي ﻣﺮﮐﺐ از ﺗﺎﺗﺎرﻫـﺎ درﯾـﺎﻓﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺗـﺎ ﺑﻪ ﮐﻤـﮏ اﯾﻦ ﻗﻮا و ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي اﺻـﯿﻞ‬
‫ﮔﺮﺟﯽ ﮐﻪ ﻓﻌﻼ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ او ﺷﺪه و ﺑﺎ ﺻﻤﯿﻤﯿﺖ زﯾﺎد از او ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﺑﺪ و ﺧﻮب زﻧﺪﮔﯽاش ﺷﺮﯾﮏ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﻮاي‬
‫اﯾﺮان ﺳﺨﺖ ﺑﺠﻨﮕﺪ و ﺣﺘﯽ زﻧﺎن اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻊ ﻟﺰوم‪ ،‬ﭘﯿﺎده ﯾﺎ ﺳﻮاره‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺒﺮد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫وي ﺑﻪ ﮐﻤﮏ اﯾﻦ ﻗﻮا ﻣﯽﮐﻮﺷـﺪ ﺗﺎ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺧﻮد را ﭘﺲ ﺑﮕﯿﺮد و ﺗﺎ ﺳـﺮﺣﺪ اﻣﮑﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺮﯾﻒ ﺧﻮد ﺻﺪﻣﻪ وارد آورد و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‬
‫ﺳﺮدار ﺗﺮك ﻧﯿﺰ ﺑـﺎ ﺳـﯽ ﻫﺰار ﺳـﺮﺑﺎزي ﮐﻪ در اﺧﺘﯿـﺎر دارد‪ ،‬ﺳـﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﺷـﺎه را در ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺳﺎزد‪ .‬ﺷﺎه ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺿـﻤﻦ‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﺿـﻮع ﺗﻬﻤﻮرسﺧـﺎن رﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺎﻻـ او ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ ﺗﺎﺗﺎرﻫـﺎﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺗﯿﺮﻫـﺎي ﺧﻮد ﺗﺮﺗﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ )در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ او ﺑﺎ‬
‫ﺣﺮﮐـﺎت و اﻃﻮار ﻣﺨﺼﻮﺻـﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴـﺨﺮه اﯾﻦ ﺻـﺪا را از دﻫـﺎن ﺑﯿﺮون آورد( ﺑﮕﺬارﯾـﺪ ﺑﯿﺎﯾﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺑﺒﯿﻨﻨـﺪ ﻣﻦ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﭼﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪاي‬
‫ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪ .‬در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل دﺳﺖ راﺳﺖ را ﺑﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮد و ﺣﺎﻟﺖ ﻓﺮﻣﺎندﻫﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﻓﺮﻣﺎن ﺣﻤﻠﻪ دﻫﺪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ؛‬
‫وﻟﯽ ﻓﻮرا از آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﭘﺸـﯿﻤﺎن ﺷﺪ و ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ از ﺗﻘﺪﯾﺮ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺑﯿﻤﻨﺎك اﺳﺖ‪ ،‬دو دﯾﺪه ﺑﺮ آﺳﻤﺎن دوﺧﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪،‬‬
‫ﻧﻪ‪ ،‬ﻏﻠﻂ ﮐﺮدم ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰي ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ‪ .‬ﺟﺰ آﻧﭽﻪ ﻣﺸـﯿﺖ اﻟﻬﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻤﻠﯽ اﻧﺠﺎم ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ در ﯾﺪ ﻗﺪرت‬
‫اوﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬وي ﺷـﺮوع ﺑﻪ ﺻـﺤﺒﺖ درﺑﺎره ﺟﻨﮓ و ﻧﺤﻮه ﺿـﺮﺑﺖ زدن ﮐﺮد و ﭼﻮن ﯾﮑﯽ از اﻃﺮاﻓﯿﺎن درﺑﺎره ﺟﻨﮓ ﺳﻮارﮐﺎران ﺻـﺤﺒﺖ‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺎه ﻃﺮز ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺷﻤﺸـﯿﺮ را ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻨﺪ ﻗﺎﻋﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺘﻤﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد؛ ﯾﮑﯽ اﯾﻦﮐﻪ ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺳﻮارﮐﺎر‬
‫را ﻫﺪف ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﺸـﮑﻞ اﺳﺖ و ﻓﺎﯾﺪهاي ﻧﯿﺰ در ﺑﺮ ﻧﺪارد‪ ،‬در ﻋﻮض ﺑﺎﯾﺪ ﺳـﻌﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺿﺮﺑﻪ را ﺑﻪ اﺳﺐ وارد ﺳﺎﺧﺖ؛‬
‫زﯾﺮا ﺑـﺎ اﻓﺘـﺎدن اﺳﺐ‪ ،‬ﮐﺎر ﺳﻮار ﻧﯿﺰ ﺗﻤﺎم اﺳﺖ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺗﯿﺮ دو ﻧﺸﺎن زده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬دوم اﯾﻦﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺻﻮرت‬
‫اﺳﺐ زﺧﻢ ﻣﻬﻠﮑﯽ وارد ﮐﺮد؛ زﯾﺮا اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ اﺳـﺘﺨﻮاﻧﯽ و ﺳﺨﺖ اﺳﺖ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺑﺮ ﮔﺮدن اﺳﺐ ﻓﺮود آﯾﺪ؛ ﭼﻮن‬
‫ﺣﯿﻮان دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺪ وزن ﺳﻮار ﺧﻮد را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨـﺪ و ﻓﻮرا ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ .‬ﺳﻮم اﯾﻦﮐﻪ وﻗﺘﯽ دﺷـﻤﻦ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ‬
‫ﭘﯿـﺎده ﺷـﺪ و ﺑﺮاي ﮔﺮدن زدن او ﺷـﺘﺎﻓﺖ‪ -‬در ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ ﺑﺮﯾـﺪن ﺳـﺮ دﺷـﻤﻦ و اراﺋﻪ آن ﯾﮑﯽ از ﻋﻼﯾﻢ اﻓﺘﺨﺎر اﺳﺖ‪ -‬ﯾﺎ ﻗﺼـﺪ ﮐﻨـﺪن‬
‫ﻟﺒﺎسﻫـﺎي او را ﮐﺮد‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾـﻦ ﻋﻤـﻞ‪ ،‬ﺧﻄﺮات زﯾـﺎدي ﻧﻬﻔﺘـﻪ اﺳـﺖ و ﭼـﻪ ﺑﺴـﺎ ﻣﺮدي ﮐـﻪ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ درﻏﻠﻄﯿـﺪه‪ ،‬ﻫﻨـﻮز ﻧﻤﺮده اﺳﺖ و‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺣﻤﻠﻪﮐﻨﻨﺪه را از ﭘﺎي درآورد‪ .‬در اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﻮارد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ دﺷـﻤﻦ را ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎ ﻧﯿﺰه زﺧﻤﯽ ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻌﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ او ﻧﯿﻤﻪﺟﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬از اﺳﺐ ﭘﯿﺎده ﺷﺪ و ﺳﺮ او را ﺑﺮﯾﺪ و وﺳﺎﯾﻠﺶ را ﺑﻪ ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﭼﻬـﺎرم اﯾﻦﮐﻪ ﻧﯿﺰه ﻧﺒﺎﯾـﺪ در روي زﯾﻦ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و ﻧﻮك آن ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﺧـﺎرج ﺑﺎﺷـﺪ؛ زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺻﻮرت وﻗﺘﯽ دﺷـﻤﻦ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻋﻤـﻞ ﻣﺆﺛﺮي اﻧﺠـﺎم داد‪ .‬ﺑﺎﯾـﺪ ﻧﯿﺰه را ﭘﺎﯾﯿﻦ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎزو را رو ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ دﺷـﻤﻦ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺮد ﺟﻨﮕﺠﻮ دﺳﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻧﯿﺰه ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﭘﺮﺗﺎب ﮐﻨﺪ و ﺿﺮﺑﻪ ﻣﻬﻠﮑﯽ وارد آورد‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺻـﺤﯿﺢ ﻣﯽﮔﻔﺖ و اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺳﻮاران ﻣﺎ ﮐﻪ ﻋﺎدت دارﻧﺪ ﻧﯿﺰه را روي زﯾﻦ ﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﻏﯿﺮﻋﺎدي ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮد؛ زﯾﺮا ﺷـﮑﻞ‬
‫ﻧﯿﺰه اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺎ ﺷﮑﻞ ﻧﯿﺰهﻫﺎي ﻣﺎ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻨـﺎن ﺷـﺎه ﺑﺎ ﺗﺤﺴـﯿﻦ ﺣﺎﺿـﺮان ﻣﻮاﺟﻪ ﺷـﺪ و ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﻣﻦ از ﻗﺎﻓﻠﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﻤﺎﻧﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻫﻤﯿﺸﻪ درس را ﺑﺎﯾـﺪ از ﻣﻌﻠﻢ و ﻣﺘﺨﺼـﺺ‬
‫ﻓﺮاﮔﺮﻓﺖ و در ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺰ اﺳـﺘﺎد ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺷﺎهﻋﺒﺎس اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎلﻫﺎي ﻣﺘﻤﺎدي ﻗﺸﻮن ﺧﻮد را در ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﮐﺎرزار زﯾﺮﮐﺎﻧﻪ رﻫﺒﺮي ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺘﻪﻧﻔﺴـﯽ و ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﯽ ﺧﻨﺪﯾـﺪ و ﮔﻔﺖ؛ واﻗﻌﺎ ﮐﺎر زﯾﺎدي در اﯾﻦ راه اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده اﺳﺖ‪ ،‬در ﭘﺎﺳﺦ اﻇﻬﺎر داﺷـﺘﻢ ﮐﻪ دﯾﮕﺮان‬
‫ﺑﺎﯾـﺪ ﻗﻀﺎوت ﮐﻨﻨﺪ و ﺗﻤﺎم دﻧﯿﺎ‪ ،‬اﻣﺮوز ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ واﻗﻒ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮرد زﺧﻤﯽ ﮐﺮدن اﺳﺐ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺎ ﻏﺮﺑﯽﻫﺎ ﻧﯿﺰ در ﻣﻮﻗﻊ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ‬
‫اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ دارﯾﻢ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﭘـﺎي اﺳﺐ را آﻣـﺎج ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ ،‬ﺗـﺎ زودﺗﺮ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ اﻓﺘـﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺷﺎه ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻮد از ﺷـﯿﻮه ﺟﻨﮓ ﮐﺮدن ﻣﺎ‬
‫آﮔﺎه ﺷﻮد‪ ،‬در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﺎ او ﺻـﺤﺒﺖ ﮐﺮدم و راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺳـﭙﺎه ﻧﯿﺰ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ در اﺧﺘﯿﺎرش ﮔﺬاﺷـﺘﻢ و از وﺿﻊ ﭘﯿﺎدهﻧﻈﺎم و ﺗﺮﺗﯿﺐ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﻮارهﻧﻈﺎم و ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ و ﭼﯿﺰﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻟﺬت ﺑﻪ آن ﮔﻮش ﻓﺮاداد و ﺑﺮاي اﻃﺮاﻓﯿﺎن ﻫﻤﻪ را ﺑﺎزﮔﻮ‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻋﻼﻗﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﻮﺿـﯿﺢ داد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺗﻔﻨﮓ‪ ،‬از راه دور ﺑﻪ ﻫﺪف ﻣﯽﺧﻮرد و ﺿـﺮﺑﻪاي ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻬﻠﮏ وارد‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺪﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎه ﺧﯿﺎل دارد ﺳـﭙﺎﻫﯽ از ﺗﻔﻨﮓداران ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﺗﻔﻨﮓﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺸـﮑﯿﻞ دﻫﺪ؛ وﻟﯽ ﻫﻨﻮز در اﯾﻦ‬
‫راه ﺗﻮﻓﯿﻘﯽ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺳـﭙﺲ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺳﺆال ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺮا آﻧﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﺤﺪ ﻧﻤﯽﺷﻮد؟ ﺑﻪ او ﭘﺎﺳﺦ دادم ﮐﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ اﺧﺘﻼف دارﻧـﺪ و ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺸـﮑﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ در اﻣﺮي وﺣـﺪت ﻧﻈﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻧﺪ‪ .‬وي ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﮐﺴﺎن ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫اﮔﺮ اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ اﺗﺤـﺎد داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳـﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ اﮐﻨﻮن در ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﻧﺒﻮد و ﺑﻌـﺪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻦ اﻇﻬﺎر ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ‬
‫ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن ﺗﻤﺎﯾﻠﯽ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﺪارﻧﺪ و راﺣﺘﯽ را ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و واﻗﻌﺎ ﺷﺮمآور اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺧﺘﻼﻓﺎت داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﺧﻮد را ﭼﻨﯿﻦ‬
‫زﺑﻮن و ذﻟﯿﻞ ﺗﺮكﻫﺎ ﮐﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺳـﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﺎك ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺎ را ﻓﺘـﺢ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ و آﻧﻘـﺪر ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ او ﺻـﺪﻣﻪ‬
‫زدهاﯾﻢ‪ ،‬ﺻﺪﻣﻪاي ﺑﻪ ﻣﺎ وارد ﻧﯿﺎورده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎه ﮔﻔﺖ‪ :‬او ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ و ﯾﻮﻧﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﭘﺎﺳﺦ دادم‪ ،‬ﯾﻮﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ روﺳﯿﻪ‬
‫ﺟﺰو ﻓﺮﻧﮕﺴـﺘﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽﺷﻮد؛ ﮔﻔﺖ‪ :‬اراﺿـﯽ ﺑﺴـﯿﺎري در ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ او ﻣﺴّﺨﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺮف‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺤﺾ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺮاي دﻓـﺎع از ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣـﺎ ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈﻢ اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ را ﺳﺎلﻫـﺎ ﭘﯿﺶ ﺿـﻤﻦ ﺟﻨـﮓ‪ ،‬از ﺗﺮكﻫـﺎ ﭘﺲ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺷـﺎه ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻨﻬـﺎ اوﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺠـﺪاﻧﻪ ﺑـﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﻣﯽﺟﻨﮕـﺪ و اﮔﺮ او ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺗﺮكﻫﺎ ﺗﺎ رم ﭘﯿﺶ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻗﯿﺎﻓﻪ ﺟـﺪي ﺟﻮاب ﮔﻔﺘﻢ؛‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎرﻫﺎ ﺷـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن اﯾﺮاﻧﯿﺎن و ﺗﺮكﻫﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻨﮓ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﺒﻮده و ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﺳـﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﯿﺎل ﺟﻨﮓ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺎ ﻧﯿﻔﺘﺎده‪ ،‬و ﯾﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﺒﺎدرت ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺤﻤﻞ ﺧﺴﺎرات ﻓﺮاوان‪ ،‬ﺑﻪ ﺳـﺮ ﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ‬
‫او ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺟﺒـﺎر و ﻓﻘـﻂ ﺑﺮاي دﻓـﺎع‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﺮكﻫـﺎ ﺟﻨـﮓ ﻣﯽﮐﻨـﺪ؛ وﻟﯽ ﻣـﺎ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻣﯽﺟﻨﮕﯿﻢ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪،‬‬
‫ﺑﻪﻋﻼوه ﺟﻨﮓ ﭘﺮﺛﻤﺮي ﮐﻪ ﻣﺎ در ﻣﺠﺎرﺳـﺘﺎن ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺷـﺪ ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ‪ ،‬ﺷـﻬﺮ ﺗﺒﺮﯾﺰ و ﺳﺎﯾﺮ ﺷـﻬﺮﻫﺎي‬
‫آذرﺑﺎﯾﺠﺎن را‪ ،‬ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﻏﺮور از آﻧﻬﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﮕﯿﺮد و اﯾﻦ اﻣﺮ را در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﯿﺶ از آﻧﭽﻪ ﻣﺪﯾﻮن ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺧﻮد‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺪﯾﻮن ﺑﺨﺖ و ﻃﺎﻟﻊ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﻧﺨﻮاﺳـﺘﻢ ﺑﺮ زﺑﺎن ﺑﯿﺎورم‪ ،‬زﯾﺮا در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﺪر ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺻﻼح‬
‫ﻧﺒﻮد ﺧﺸﻢ او را ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰم‪ ،‬ﻣﻀﺎﻓـﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴـﺘﻢ ﺧﻮدش ﺑﯿﺶ از ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﮐﻨﻪ ﻗﻀﺎﯾـﺎ آﺷـﻨﺎﯾﯽ دارد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫـﺪ آن را‬
‫ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در واﻗﻊ اﮔﺮ ﻣﯿـﺎن ﺗﺮكﻫـﺎ و اﯾﺮاﻧﯿـﺎن اﯾﻦ درﯾـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣـﺎ را از ﺗﺮكﻫـﺎ ﺟـﺪا ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧـﺪاﺷﺖ؛ ﺷﺎﯾـﺪ آﻧﻬـﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ‬
‫ﻧﻤﯽﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ و ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻣﻄﻠﻘﺎ ﺑﺎ اﺳﻢ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ آﺷﻨﺎ ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﻘﻠﯿﺪ ﺷﺎه‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺒﺮ و ﻏﺮور ﺧﺎﺻﯽ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ از ﺗﺮكﻫﺎ ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﺗﺮﺳﯽ ﻧﺪارد و آﻧﺎن ﭼﻪ در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﺸﻐﻮل ﺟﻨﮓ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻪ ﻧﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣـﺎ ﻓﺮﻗﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨـﺪ و ﻣﺜﻼ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﭘﺎپ ﮐﻪ ﺑﺰرگ ﻫﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻗـﺪرت ﺗﺮكﻫﺎ ﭼﻬﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻢ ﺑﺸﻮد‪ ،‬از آﻧﺎن‬
‫وﺣﺸﺘﯽ در دل ﺣﺲ ﻧﻤﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﮔﺮﭼﻪ ﻣـﺎ آﻧﻘـﺪر ﻧﯿﺮو ﻧـﺪارﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧـﺎرج ﮔﺴـﯿﻞ دارﯾﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ و ﺣﺮاﺳﺖ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ‬
‫ﺧﻮدﻣـﺎن‪ ،‬ﻋـﺪه ﺳـﺮﺑﺎزان ﻣـﺎ از ﺷـﻤﺎره ﺧـﺎرج اﺳﺖ؛ زﯾﺮا در ﺻـﻮرت ﺑﺮوز ﭼﻨﯿﻦ واﻗﻌﻪاي‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺳـﺮﺑﺎز ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و ﭘﻮلدار و‬
‫ﺑﯽﭘﻮل اﺳـﻠﺤﻪ ﺑﺮﻣﯽدارﻧـﺪ و ﺑﺮاي دﻓﺎع از ﺧﺎﻧﻪ و زن و ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﯽﺟﻨﮕﻨﺪ ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ وﺿﻊ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯽ ﺟﻮاﻣﻊ ﻏﺮﺑﯽ‬
‫را ﮐﻪ در ﻣﺸﺮقزﻣﯿﻦ ﻣﺸﺎﺑﻪ آن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﺮدم‪ ،‬زﯾﺮا در ﺷﺮق‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﺳﺮﺑﺎزان ﺣﻘﻮقﺑﮕﯿﺮ‪،‬‬
‫ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ اﻣﻮر ﺟﻨﮕﯽ ﮐﺎري ﻧﺪارﻧـﺪ و ﺷﺎﯾـﺪ اﺻـﻼ ﻧﻤﯽداﻧﻨـﺪ اﺳـﻠﺤﻪ ﭼﯿﺴﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻧﺰد ﻣﺎ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ زﻧﮓﻫﺎ ﺑﻪ ﺻـﺪا درآﯾـﺪ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺰاران ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﺮد ﻣﺴﻠﺢ و آﺷﻨﺎ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻗﻮاﻋﺪ ﺟﻨﮕﯽ‪ ،‬در ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺮدآﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫درﺑﺎره وﺿﻊ ﻓﺎﻧﻮسﻫﺎي درﯾﺎﯾﯽ و ﻋﻼﻣﺎت آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدﯾﻢ و ﮔﻔﺘﯿﻢ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻼﻣﺖﻫﺎ ﺑﻪ زودي ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط دوراﻓﺘﺎده‬
‫از ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺎوﻗﻊ ﻣﻄﻠﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺷﺎه‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻼﻗﻪ ﺗﻤﺎم ﮔﻮش ﻣﯽداد و ﭼﻮن ﺑﺴـﯿﺎر ﺗﯿﺰﻫﻮش اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺎدر ﺑﻮد آﻧﻬﺎ را در ﭼﻨﺪ‬
‫ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺮاي اﻃﺮاﻓﯿﺎن ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﻔﻬﻤﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﺪ‪ .‬در آﺧﺮ از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﺮا ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﺎ ﮐﺸﺘﯽﻫﺎي ﺟﻨﮕﯽ ﺧﻮد‪ ،‬دﻫﺎﻧﻪ‬
‫درﯾﺎﭼﻪ اﺣﻤﺮ را ﻧﻤﯽﺑﻨﺪد ﺗﺎ ﻗﺎﻫﺮه و ﺳﺎﯾﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻗﺤﻂ و ﻏﻼ و ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﻋﻈﯿﻢ ﺷﻮﻧﺪ؟‬
‫اﯾﻦ ﯾـﮏ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻗـﺪﯾﻤﯽ ﺷﺎﻫـﺎن اﯾﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ آن را ﻃﯽ ﻧﺎﻣﻪﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪد ﺑﻪ اﻃﻼـع ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن ﭘﺮﺗﻐﺎل ﻧﯿﺰ رﺳﺎﻧﯿﺪهاﻧـﺪ و ﺷﺎهﻋﺒﺎس از‬
‫ﻃﺮﻓـﺪاران ﺳـﺨﺖ آن اﺳﺖ و ﮔﻤـﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ دون روﺑﺮﺗﻮﺷـﺮﻟﯽ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘـﺎ ﺳـﻔﯿﺮ ﺷﺎه اﯾﺮان در رم ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ ﻣﺠـﺪدا ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺳﻔﯿﺮ ﺷﺎه ﻧﺰد ﭘﺎپ و درﺑﺎر ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ آن ﺻﻔﺤﺎت ﻋﺰﯾﻤﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﮑﺮ را در ﻣﻐﺰ او ﺟﺎي داده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫـﺎ ﻫﺰاران ﺑﻬـﺎﻧﻪ آوردهاﻧـﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻤـﻞ را اﻧﺠـﺎم ﻧﺪﻫﻨـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻫﻤﻪ آﻧﻬـﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﭘﻮچ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺳﺎﺑﻘـﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﮐـﺎري را ﺑﺎ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ اﻧﺠﺎم دادهاﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﺿـﻤﻦ ﻋﺒﻮر از درﯾﺎﭼﻪ اﺣﻤﺮ‪ ،‬ﻋﺪه زﯾﺎدي از آﻧﺎن ﺧﻮد را ﺗﺎ ﺣﻮاﻟﯽ ﮐﻮه ﺳـﯿﻨﺎ رﺳﺎﻧﯿﺪﻧﺪ و از ﻫﻤﯿﻦ ﻃﺮﯾﻖ‬
‫ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻧـﺪ ﻗﻮاي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﭘﺎدﺷـﺎه ﺣﺒﺸﻪ ﮐﻪ ﻣﺴـﯿﺤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻠﺤﻖ ﺳﺎزﻧـﺪ و ﺑﻪ ﮐﻤـﮏ او ﻣﺼﺎﯾﺐ ﻋﻈﯿﻤﯽ ﺑﺮ ﺗﺮكﻫﺎ وارد‬
‫آورﻧـﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎ از اﯾﻦ ﻧﺤﻮه اﻗـﺪام‪ ،‬ﺳـﺮ ﺑﺎز ﻣﯽزﻧﻨﺪ و ﺑﻬﺎﻧﻪ آﻧﻬﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﯾﮏ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﺟﻨﮕﯽ‪ ،‬واﻗﻌـﺎ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ آﻧـﺎن ﺗﻤـﺎم ﻣﯽﺷـﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺧﻮدﺷـﺎن اﻋﺘﺮاف ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﻪ ﭘﯿﺶ‪ ،‬از ﻏﻨـﺎﯾﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ آوردﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺨﺎرﺟﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ ﮐﻪ در ﻏﯿﺮ آن ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎذﯾﺮ دﯾﮕﺮ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺴـﻤﻮع ﺑﺎﺷﺪ؛ زﯾﺮا ﻫﻢاﮐﻨﻮن اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽﻫﺎ ﻓﺮﻣﺎنرواي اﯾﻦ درﯾﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺪون اﺟﺎزه‬
‫آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﮐﺸﺘﯽ ﻫﻨﺪي ﺣﻖ ﻋﺒﻮر ﻧﺪارد و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎ ﻣﻌﺘﺮض ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻤﺎم درﯾﺎ را در اﺧﺘﯿﺎر‬
‫ﺧﻮد ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﯾـﺎ دﯾﮕﺮ ﺧﻮد را ﻓﺮﻣـﺎنرواي ﻣﻄﻠﻖ آن درﯾﺎ ﻧﺪاﻧﻨـﺪ‪ ،‬و اﺟﺎزه ﻋﺒﻮر از ﮐﺸﺘﯽﻫﺎي ﻫﻨـﺪي ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻧﮑﻨﻨـﺪ؛ زﯾﺮا در اﯾﻦ درﯾﺎ‬
‫ﺑﺮﺗﺮي و ﺗﻔﻮق ﺑﺎ ﻧﺎوﮔﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن دوﻟﺖ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ در ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در ﮔﻮآ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻓﮑﺮ اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ وﺿﻊ را ﮐﻤﯽ‬
‫ﺗﻌﺪﯾﻞ ﮐﻨﻨﺪ و ﮐﺸﺘﯽﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ را دوﺑﺎره ﺑﻪ راه اﻧﺪازﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﯾﻦ ﻓﮑﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎه اﯾﺮان ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺴﺎﺋﻞ‬
‫واﻗـﻒ اﺳـﺖ و ﺑﯽﺗـﻮﺟﻬﯽ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎﯾﯽﻫﺎ ﻓﻮقاﻟﻌـﺎده ﺑـﻪ ﻧﻈﺮ او ﻋﺠﯿـﺐ ﻣﯽآﯾـﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﺎرﻫـﺎ ﺑﻪ وﺳـﯿﻠﻪ ﭘﯿﮏﻫـﺎي ﻣﺨﺼـﻮص ﭘﯿـﺎم داده و‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ وارد ﺟﻨﮓ ﺷﻮﻧﺪ و اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﯽﻫﺎ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺗﻤﺎم ﻗﻮاي ﺧﻮد را در اﯾﻦ راه ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫اﻧﺪازﻧﺪ؛ ﺑﺮاي ﺧﻮشآﻣﺪ او‪ ،‬ﻻاﻗﻞ ﻗﺎدر ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺗﻈﺎﻫﺮ ﮐﻨﻨﺪ و اﻗﺪاﻣﺎت ﭼﻨﺪي اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر‬
‫دﺳﺖ ﻧﺰدﻧـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ وزراي ﭘﺎدﺷﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ او دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﻣﺼﺎﻟـﺢ ﺧﻮد را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و از وﻗﺎﯾﻊ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻔﻊ‬
‫ﺧﻮد ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوزه‪ ،‬ﻫﻤﻪ از ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺷﮑﺎﯾﺖ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺟﻤﻼـت ﻣﻌﺘﺮﺿﻪ را ذﮐﺮ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺗـﺎ ﺑﻪ ﮐﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ وارد ﺷﻮﯾـﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﻣـﺬاﮐﺮات ﻣﺎ ﭘﯽ ﺑﺮﯾـﺪ؛ و اﮐﻨﻮن ﻣﻄﻠﺐ اﺻـﻠﯽ را‬
‫دﻧﺒﺎل ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﺎه ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﺮا ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﻣﺪﺧﻞ درﯾﺎﭼﻪ اﺣﻤﺮ را ﺑﻪ روي ﺗﺮكﻫﺎ ﻧﻤﯽﺑﻨﺪد‪ .‬ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ‬
‫ﮐﻨﻪ ﻣﻄﻠﺐ آﺷـﻨﺎﯾﯽ داﺷـﺘﻢ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ دروغ ﺑﮕﻮﯾﻢ و ﺳﻬﻞاﻧﮕﺎريﻫﺎي دﯾﮕﺮان را ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻣﻄﻠﺒﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺿﺮر اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﯽﻫﺎ ﺑﺮ زﺑﺎن آورده ﺑﺎﺷﻢ ‪ ،‬ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﺳﮑﻮت ﻧﮑﻨﻢ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺻﻼح ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽداﻧﻨﺪ و اﮔﺮ‬
‫ﭘﺎدﺷﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﺮده‪ ،‬ﻻﺑﺪ ﻣﺼﻠﺤﺘﯽ در ﮐﺎر ﺑﻮده اﺳﺖ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺧﻮد را ﮐﻪ ﻟﺰوم ﺷﺮوع ﻣﺬاﮐﺮه‬
‫ﺑﺎ ﻗﺰاقﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬در ﭘﯿﺶ ﮐﺸـﯿﺪم و ﮔﻔﺘﻢ ﺣﺎﻻ ﮐﻪ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎﯾﯽﻫﺎ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻨـﺪ درﯾﺎﭼﻪ اﺣﻤﺮ را ﺑﻪ روي ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﺒﻨﺪﻧـﺪ ﻣﻮﻗﻊ آن اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﻋﻠﯽﺣﻀـﺮت درﯾﺎي ﺳـﯿﺎه را ﺑﻪ روي آﻧﺎن ﻣﺴـﺪود ﺳﺎزﻧـﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑـﺪﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ از ﮔﺮﺳـﻨﮕﯽ از ﭘﺎي درآﯾﺪ؛ زﯾﺮا اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺗﻤﺎم‬
‫آزوﻗﻪ و ﭼﻮب و ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ و ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج ﺧﻮد را از آن ﻃﺮف درﯾﺎي ﺳﯿﺎه ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورد‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺑﺎ ﮐﻨﺠﮑﺎوي ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻧﺠﺎم اﯾﻦ اﻣﺮ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺤﺒﺖ ﻗﺰاقﻫﺎ را ﮐﻪ از راه درﯾﺎ اﯾﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﺻـﺪﻣﻪ وارد ﻣﯽآورﻧـﺪ‪ ،‬ﺟﻠﺐ ﮐﺮد‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﺷـﺮح دادم ﮐﻪ ﺷﺎه ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﮐﻪ از راه زﻣﯿﻦ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو‬
‫اﯾﺮان ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ درﯾﺎي ﺳﯿﺎه ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﺑﺮاي ﺗﺮكﻫﺎ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﮐﺸﺘﯽراﻧﯽ ﺷﻮد و ﻗﺰاقﻫﺎ ﺣﺘﯽ‬
‫وﺿﻊ ﺑﻨـﺪر ﻃﺮاﺑﻮزان را ﻣﻐﺸﻮش ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا درﯾـﺎي ﺳـﯿﺎه‪ ،‬ﮐﻮﭼـﮏ اﺳﺖ و ﻫﺮ ﮐﺲ در آﻧﺠـﺎ ﻗﻮيﺗﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ زودﺗﺮ ﻓﺮﻣﺎنرواي‬
‫ﻣﻄﻠﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻗﺰاقﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻢاﮐﻨﻮن دارﻧﺪ ﻗﺪرت را ﺑﻪ ﮐﻠﯽ از ﮐﻒ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآورﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺑـﺎره ﻣﻔﺼـﻼ ﺑﺎ ﺷﺎه ﺻـﺤﺒﺖ ﮐﺮدم و در ﭘﺎﯾﺎن ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﮐﻨﻮن ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﺮاي او ﻓﺮاﻫﻢ ﺷـﺪه اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻗﺰاقﻫﺎ ﺧﻮد ﻣﺎﯾﻠﻨﺪ‬
‫ﺧـﺪﻣﺘﯽ ﺑﻪ او اﻧﺠﺎم دﻫﻨـﺪ و ﺣﺘﯽ ﻋﺪهاي را ﻫﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺼﺪ ﺑﻪ اﯾﺮان ﮔﺴـﯿﻞ داﺷـﺘﻪاﻧﺪ و ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﺑﺮاي ﺑﺎر ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺷﺎه‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﻓﺮحآﺑـﺎد ﻫﻢ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺿـﺎﻓﻪ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺎ اﯾﻦ ﻗﺰاقﻫـﺎ ﺑـﺎ ﮐﻤـﺎل رأﻓﺖ و ﻣﻬﺮﺑـﺎﻧﯽ رﻓﺘـﺎر ﮐﺮد و ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﻧﯿﮑـﻮﯾﯽ را ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ارزاﻧﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬از دﺳﺖ ﻧﺪاد‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺑﺎ دﻗﺖ ﺗﻤﺎم‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﻣﻦ ﮔﻮش ﻣﯽداد و ﺗﺎ ﺑﻪ آﺧﺮ آن را ﻗﻄﻊ ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻧﭽﻪ ﻣﺸﯿﺖ اﻟﻬﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و‬
‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺼﻄﻠﺢ ﻋﺮﺑﯽ را ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻧﯿﺰ داﺋﻤﺎ آن را ﺑﺮ زﺑﺎن ﻣﯽآورﻧﺪ‪ ،‬ﺗﮑﺮار ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻧﺸﺎءاﻟّﻠﻪ‪ ،‬اﻧﺸﺎءاﻟّﻠﻪ‪.‬‬
‫در ﺿـﻤﻦ ﺻـﺤﺒﺖ ﻣـﺎ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒـﺎ ﺟﺎم در ﮔﺮدش ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎه ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﺻـﺤﺒﺖ ﻣﯽﻧﻮﺷـﺪ و ﻣﯽﻧﻮﺷﺎﻧـﺪ و اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻋﻼوه ﺑﺮ‬
‫ﻋﺎدت‪ ،‬دﻟﯿﻠﯽ ﻧﯿﺰ دارد‪ ،‬و ﺷﺎه ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﻃﺮف ﺧﻮد را ﺑﺸـﻨﺎﺳﺪ و او را ﻣﺠﺒﻮر ﮐﻨﺪ در اﺛﺮ ﺷـﺮاب‪ ،‬ﻣﮑﻨﻮﻧﺎت ﻗﻠﺒﯽ ﺧﻮد را‬
‫ﺑﺮوز دﻫـﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺨﺖ ﺧﻮد آﻓﺮﯾﻦ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﻋـﺪم اﻋﺘﯿـﺎد ﺑﻪ ﺷـﺮابﺧﻮاري‪ ،‬و ﺑـﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﺷـﺮاب ﺧـﺎﻟﺺ و ﺑـﺪون آب ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻣﺴﺖ ﻧﺸﺪم و ﺣﺮف ﺑﯽﻗﺎﻋﺪه ﻧﺰدم و ﺷﺎﯾﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﺮا ﯾﺎري ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑـﺎر اول‪ ،‬ﺷـﺎه ﺟـﺎم زرﯾﻦ ﮐﻮﭼﮑﯽ را از ﺗﻨﮓ ﺑﻠﻮرﯾﻨﯽ ﮐﻪ ﭘﺮ از ﺷـﺮاب ﺳـﻔﯿﺪ ﺑﻪ رﻧﮓ آب ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺮ ﮐﺮد و ﺑﺎ ﯾـﺦ ﻣﺨﻠﻮط ﺳﺎﺧﺖ و در‬
‫ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﻣﺮﺗﺒﺎ ﻣﯽﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺷﺮاب ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺒﮑﯽ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﻣﻦ ﺗﺼﻮر ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺷﻮﺧﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﭘﯿﺶ از آن‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ اﯾﻦ ﺷﺮاب را‬
‫در ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ ﮐﺸﯿﺸﺎن ﺳﺎنﻣﺎرﺗﯿﻨﻮ ﺧﻮرده ﺑﻮدم و ﻣﯽداﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻗﻮي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳـﺒﺐ ﺑﻪ ﺷﺎه ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﮔﻤﺎن دارم اﯾﻦ ﺷـﺮاب از ﺗﻤﺎم ﺷـﺮابﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻗﻮيﺗﺮ و ﺧﻮبﺗﺮ ﺑﺎﺷـﺪ؛ اﻣﺎ او در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﻢ ﮐﻪ ﻗﻮي ﻧﯿﺴﺖ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﺮدم ﺧﻮدش آن را ﺧﻮاﻫـﺪ ﻧﻮﺷـﯿﺪ‪ ،‬ﺟﺎم را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﻌﺎرف ﮐﺮد؛ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ از ﻃﺮﯾﻖ‬
‫ادب ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﻧﻮﺷـﯿﺪم‪ .‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﺷﺎه ﮐﻤﯽ از ﮔﯿﺎه ﺳـﻔﯿﺪ رﻧﮓ ﺗﺮﺷـﯽ ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﭘﺲ از ﺷﺮاب ﺑﺮاي رﻓﻊ ﻣﺴﺘﯽ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫داد و ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺑﺎ دﺳﺖﻫﺎي ﺧﻮد‪ ،‬ﺷـﺮاب رﯾﺨﺖ و ﯾﺦ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد و ﺿﻤﻦ ﻫﺰاران ﺷﻮﺧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯽﻣﺤﻤﺪﺧﺎن داد و ﭘﺲ‬
‫از اﯾﻦﮐﻪ او ﺟﺎم را ﻧﻮﺷﯿﺪ‪ ،‬ﺷﺎه آن را ﻣﺠﺪدا‬
‫از ﺗﻨﮓ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻮﯾﺎت آن در ﺣﺎل ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺮ ﮐﺮد و ﺳﺮﮐﺸﯿﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﺮاﺑﻮن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﯾﮏ رﺳﻢ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎدهﻧﻮش ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺷﺮاب ﺑﺮﯾﺰد و ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ اﻓﺘﺨﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻧﺴﺐ او‬
‫ﺑﻪ اﻋﺮاب ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺎ اﯾﻦ ﻋﺎدت را از آﻧﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ‪ ،‬ﺷﺎه ﺷﺮاب دﯾﮕﺮي ﺑﻪ رﻧﮓ ﻋﺎدي ﮐﻪ از ﺷﯿﺮاز آورده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻋﻘﯿﺪه داﺷﺖ از ﻫﺮ ﺷﺮاب دﯾﮕﺮي ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ داد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺷـﺮاب ﻗﻮيﺗﺮ از اوﻟﯽ ﺑﻮد و وﻗﺘﯽ ﺟﺎم را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﻌﺎرف ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺒﺴﻢ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﺮاي ﻣﺮﺗﺒﻪ اول اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯽدرﭘﯽ ﺷـﺮاب ﻣﯽﺧﻮرم و‬
‫آﯾﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺖ ﺷﻮم؟ ﺷﺎه ﺧﻨﺪﯾﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﻤﯽ ﻣﺴﺘﯽ ﺿـﺮري ﻫﻢ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺷﺮابﺧﻮاري اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ و ﻫﺮ ﺳﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤـﺎن ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺳـﺎﺑﻖ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒـﺎ ﻣﯽﻧﻮﺷـﯿﺪﯾﻢ‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ اﻧـﺪﮐﯽ دﯾﮕﺮ ﺻـﺤﺒﺖ ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺷﺎه ﺑﺎ دﻟﯽﻣﺤﻤـﺪﺧﺎن ﺷـﺮوع ﺑﻪ ﺷﻮﺧﯽ ﮐﺮد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺮد دﯾﻮاﻧﻪ اﺳﺖ و از ﻣﻦ ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪ :‬دﯾﻮاﻧﻪ را ﺑﻪ زﺑـﺎن ﺷـﻤﺎ ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ‪» :‬ﻣـﺎﺗﻮ« ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺑـﺎر ﺑﻪ‬
‫ﺷﻮﺧﯽ ﺧﻄـﺎب ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣـﺎﺗﻮ‪ ،‬ﻣـﺎﺗﻮ!‪ .‬ﺑﻌـﺪ از اﯾﻦ ﺷﻮﺧﯽﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺎن دﯾﻮاﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﺎه ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻣﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ او ﺑﺪﻫـﺪ زﯾﺮا دﯾﺮوﻗﺖ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ و ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮود‪.‬‬
‫ﺷـﺎه ﺟﺎم را ﭘﺮ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ او ﺑﺪﻫـﺪ و در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﯽروي ﺗﺎ اﯾﺎﻣﯽ را ﺑﺎ آن زن ﺑﻪ ﺳـﺮآوري؟ و ﻣﻨﻈﻮرش زﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺎه‬
‫ﭘﺲ از ﻓﺴﺦ ﻧﮑﺎح‪ ،‬از ﺣﺮمﺳﺮاي ﺧﻮد ﺑﻪ او ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﺎه ﻋﺎدت دارد ﮔﺎهﮔﺎه‪ ،‬زﻧﺎن ﺣﺮم ﺧﻮد را ﻣﻄﻠﻘﻪ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ازدواج‬
‫ﺑﺰرﮔﺎن و ﺳﺮﮐﺮدﮔﺎن درآورد‪.‬‬
‫ﺧـﺎن ﺟﻮاب داد‪ :‬اﻟﺒﺘﻪ و اﺿـﺎﻓﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳـﻌﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐﺮد ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ وﺟﻬﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ زن ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﻪ زﻧـﺎن اﻋﻄـﺎﯾﯽ ﺷـﺎه واﻗﻌﺎ‬
‫»ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺮد«‪ .‬ﺷﺎه ﺑﻪ ﺧﻨـﺪه ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪ :‬ﺧﻠﻮت را ﺑﺎ او ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﮔـﺬراﻧﯽ؟ ﺟﻮاب داد‪ :‬ﻋﺎﻟﯽ و ﺳـﭙﺲ ﺟﺎم را ﺳﺮﮐﺸـﯿﺪ‪ .‬ﺷﺎه ﺟﺎم را در‬
‫دﺳـﺘﺶ ﮔﺮﻓﺖ و ﭼﻮن آب در دﺳﺘﺮس ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻧـﺪﮐﯽ از ﻫﻤﺎن ﺷـﺮاب در آن رﯾﺨﺖ و ﺗﮑﺎن داد و از درﺑﯽ ﮐﻪ ﮐﻨﺎر ﻣﻦ ﺑﻮد‪ ،‬در اﯾﻮان‬
‫ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮد؛ ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﮐﺎرد ﻗﺪري ﯾﺦ ﺷﮑﺴﺖ و درون ﺟﺎم اﻓﮑﻨﺪ و ﺑﺮ آن ﺷﺮاب رﯾﺨﺖ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ‪ ،‬آن را ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽداد‬
‫ﺗـﺎ ﺳـﺮد ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﻌﺎرف ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ از ﻟﺤﺎظ ادب ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﻧﻮﺷـﯿﺪم و ﺷﺎه ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺷـﯿﻮه ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺮاي ﺧﻮد در ﻫﻤﺎن ﺟﺎم‪ ،‬ﺷـﺮاب‬
‫رﯾﺨﺖ و ﺳﺮﮐﺸﯿﺪ‪.‬‬
‫دﻟﯽﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ وﻗﺖ رﻓﺘﻦ او ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﺑﺪون ﮐﺴﺐ اﺟﺎزه‪ ،‬آرام‬
‫از ﻣﺠﻠﺲ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺣﺮف زدن ﺑﻮدم‪ ،‬اﺑﺘـﺪا ﻣﺘﻮﺟﻪ او ﻧﺸـﺪم؛ وﻟﯽ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮدم‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﭼﻮن ﺑﻪ آداب‬
‫و رﺳﻮم واﻗﻒ ﻧﺒﻮدم و ﺑﻪﻋﻼوه ﻣﯽدﯾﺪم ﮐﻪ ﺷﺎه ﻫﻨﻮز ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺸﺴﺘﻦ اداﻣﻪ دادم‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺷﺎه ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺎاﻟّﻠﻪ ﺑﻠﻨـﺪ ﺷﻮﯾﻢ‪ ،‬دﯾﮕﺮ اﯾﻨﺠﺎ ﮐﺎري ﻧﺪارﯾﻢ و ﺳـﭙﺲ ﺧﻮد ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﻋﻤﺎﻣﻪاش را ﺑﻪ ﺳـﺮﮔﺬاﺷﺖ‪ -‬زﯾﺮا ﺷﺎه ﺗﺎ اﯾﻦ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎ ﺳـﺮ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮد‪ -‬و اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻪ ﺳـﺘﻮن ﺗﮑﯿﻪ ﮐﺮد‪ .‬راﻣﺸـﮕﺮان در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ او ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺴـﯿﺎر آﻫﺴـﺘﻪ‬
‫ﻣﯽزدﻧﺪ و ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﺷﺎه ﻫﻢ ﺑﺎ ﻗﯿﺎﻓﻪاي اﻧﺪوﻫﻨﺎك ﺑﻪ آﻧﺎن ﮔﻮش ﻣﯽداد‪.‬‬
‫وزﯾﺮ ﻣﺎزﻧـﺪران ﮐﻪ ﺑﻪ اﺗﻔـﺎق دﯾﮕﺮان ﺑﯿﺮون اﯾﺴـﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺮوم و ﻣﻦ ﻫﻢ آرام از ﺟﻠﻮي ﺷﺎه رد ﺷـﺪم‪ ،‬وﮔﺮﭼﻪ در‬
‫اﯾﻨﺠﺎ رﺳﻢ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺗﻌﻈﯿﻢ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﮐﺮدم و ﯾﮑﺴﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ رﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺷﻨﯿﺪهام ﺷﺎه ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ آرام و ﺳﺎﮐﺖ ﺑﻪ ﻧﻮاي ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﮔﻮش ﻣﯽدﻫﺪ و ﮔﺎهﮔﺎه ﺳﺎﻋﺖﻫﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر را اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﺪ و ﺳﭙﺲ‬
‫وارد ﺣﺮم ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬او داراي ﻃﺒﯿﻌـﺘﯽ ﻏﻤﮕﯿـﻦ اﺳـﺖ و ﺑﻪﻃـﻮري ﮐـﻪ ﻣـﻦ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨـﻢ‪ ،‬اﻓﮑـﺎر ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣـﺎﻟﺖ او‪ ،‬ﮐﻤﮏ‬
‫ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻋﻠﺖ اﺳﺎﺳـﯽ ﻏﻢ ﻋﻤﯿﻖ ﺷﺎه‪ ،‬ﻣﺮگ ﻓﺮزﻧﺪش ﺻـﻔﯽﻣﯿﺮزاي ﺟﻮان ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻟﯿﺎﻗﺖ و ﻓﺮاﺳﺖ او اﻣﯿﺪواري زﯾﺎدي‬
‫داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎه ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ او ﻣﻈﻨﻮن ﺷـﺪ و او را ﮐﺸﺖ‪ ،‬ﻓﻬﻤﯿـﺪ ﮐﻪ اﺷـﺘﺒﺎه ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ اﯾﻦ ﭘﺪر ﻏﻢزده‪،‬‬
‫ﻫﺮ روز ﻣﺪت زﯾﺎدي ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬وي ﻏﺪﻗﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻﮐﺲ ﺣﻖ ﻧﺪارد درﺑﺎره ﺻﻔﯽﻣﯿﺮزا ﺣﺮف ﺑﺰﻧﺪ ﯾﺎ ﭼﯿﺰ‬
‫ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ و ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺷﻌﺮ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺗﺎ او اﯾﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪ را ﺑﻪ ﯾﺎد ﻧﯿﺎورد‪.‬‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﺻـﻔﯽﻣﯿﺮزا را ﮐﻪ در ﺣﺮم ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ؛ زﯾﺮا او ﺑﺎ دﯾﺪن آﻧﻬﺎ اﺷﮏ ﻣﯽرﯾﺰد و ﻋﻠﺖ اﯾﻦ‬
‫واﻗﻌﻪ ﻏﻢاﻧﮕﯿﺰ را ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﻢ و از ﺟﺮﯾﺎن آن ﻣﻄﻠﻊ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬زن ﺷﺎهزاده ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﯿﺰ از ﺷﺎهزادﮔﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺎ‬
‫ﻟﺒﺎس ﭘﺎرهﭘﺎره و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﺮﻫﻨﻪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺪن او از ﺿﺮﺑﻪ ﺳﯿﺎه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻮﻫﺎي آﺷﻔﺘﻪ و ﭼﻬﺮه ﺧﺮاﺷﯿﺪه‪ ،‬ﻓﺮﯾﺎد زﻧﺎن‬
‫ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺷﺎه رﻓﺖ و ﺑﻪ او دﺷـﻨﺎمﻫﺎي ﺳـﻬﻤﮕﯿﻨﯽ داد‪ .‬ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﺷﺎهزادﮔﺎن زن ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﺎﻟﻪ ﺻـﻔﯽﻣﯿﺮزاﺳﺖ‪ ،‬داﺋﻤﺎ ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬
‫ﻫﯿﭻﭼﯿﺰ ﻗﺎدر ﺑﻪ آرام ﮐﺮدن او ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬وي ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ زﻧﺎن آوازهﺧﻮان ﺣﺮم دﺳـﺘﻮر ﻣﯽدﻫﺪ ﺑﺮاﯾﺶ آﻫﻨﮓﻫﺎي ﻏﻢاﻧﮕﯿﺰ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ اﺷﮏ‬
‫ﺑﺮﯾﺰد و ﺳﻮز دل را ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧﺪ و اﮔﺮ ﯾﮏ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﺷﺎه ﺑﻪ دﯾﺪﻧﺶ آﯾﺪ‪ ،‬اﺷﮏ ﺧﻮد را ﭘﺎك ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﻬﺮه ﻏﻤﮕﯿﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺜﺎل اﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﮐﻪ واﻗﻌﺎ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ درﺑﺎره آﻧﻬﺎ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮد و ﺷﻌﺮﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎه وﺿﻊ ﻋﺠﯿﺒﯽ ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎ ﮔﺮدد‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ وﺿﻊ آﺷـﻨﺎﯾﯽ ﻧﺪارﻧﺪ و ﻓﻘﻂ ﺷﺎه را از روي اﻃﻮار و‬
‫ﺣﺮﮐﺎت ﻏﻤﮕﯿﻦ او ﻗﻀﺎوت ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳـﻨﺪ ﮐﻪ او ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﯿﻤﺎري روﺣﯽ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺳـﮑﻮت‬
‫ﮐﻨﻢ‪ ،‬زﯾﺮا اوﻻ ﻣﻦ ﺳـﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻓﻘﻂ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺧﻮدم ﺷـﺨﺼﺎ ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ‪ ،‬ﺛﺎﻧﯿﺎ دﻟﯿﻠﯽ وﺟﻮد ﻧـﺪارد ﺗﺎ ﻧﻮﺷـﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد را ﮐﻪ‬
‫ﺳﻌﯽ ﮐﺮدهام ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺣﺎﮐﯽ از ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﺸﺎﻃﺂور ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻏﻢاﻧﮕﯿﺰ و ﯾﺄسآور آﻟﻮده ﺳﺎزم؛ ﻓﻘﻂ ﺑﺎﯾﺪ اﺷﺎره ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺷﺎه در درون‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ دﻻﯾﻠﯽ ﮐﻪ ذﮐﺮ ﮐﺮدم و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ اﻓﮑﺎر رﻧﺞآور ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﻏﯿﺮه‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺰون و اﻓﺴﺮده اﺳﺖ و ﮔﺮﭼﻪ در‬
‫ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﮐﺎﻣﻼ ﻋﮑﺲ اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﺧﻮد را ﺷﺎد ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫـﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﮔﺎه ﺑﻪ ﮔﺎه روﺣﯿﻪ او از ﺧﻼل ﺣﺮﮐﺎت و اﻃﻮارش‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ وي ﺑﻪ ﺣﺮمﺳـﺮا ﻣﯽرود‪ ،‬زﻧﺎن از او ﺧﻮب اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺟﺰ زن اﺻﻠﯽ او ﮐﻪ ﮔﺮﺟﯽ و ﻣﺴﯿﺤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬دﯾﮕﺮ زﻧﺎن ﺑﻪ ﺟﻠﻮش‬
‫ﻧﻤﯽروﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑـﺎﻧﻮي ﮔﺮﺟﯽ ﮐﻪ داراي ﺷﺨﺼـﯿﺖ و ﻧﻔﻮذ زﯾﺎدي اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽﻫﺎ و ﻧﻮازشﻫﺎي ﺧﻮد‪ ،‬ﺷﺎه را آرام ﻣﯽﮐﻨـﺪ و وﻗﺘﯽ‬
‫ﺷـﺎه ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻧﺸـﺎط آﻣـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﻪ دور او ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و ﺑـﺎ او ﺣﺮف ﻣﯽزﻧﻨـﺪ و ﺷﻮﺧﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﻫﻤﮕﯽ ﻣﯽﻧﻮازﻧـﺪ و ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨـﺪ و‬
‫ﻣﯽﻧﻮﺷﻨﺪ‪ .‬زﻧﺎن ﺷﺎه ﻏﺎﻟﺒﺎ ﮔﺮﺟﯽ ﯾﺎ ﭼﺮﮐﺲ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﯿﺴﻮي ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺷﻤﺎره آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻔﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﻫﻤﮕﯽ ﺑﺎ ﺷﺎه ﺷﻮﺧﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺳﻌﯽ دارﻧﺪ او را ﺷﺎد و ﺧﺮم ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ او را ﻗﻠﻘﻠﮏ ﻣﯽدﻫﺪ و دﯾﮕﺮي او را ﺑﻪ ﺳﻤﺘﯽ ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت ﺳﺮ و ﭘﺎي او را ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و او را ﺑﻪ ﻫﻮا ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ در اﺗﺎقﻫﺎ ﻣﯽﭼﺮﺧﺎﻧﻨﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ روي ﻗﺎﻟﯽﻫﺎ رﻫﺎ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬وي ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽزﻧﺪ ﻗﺤﺒﻪﻫﺎ‪ ،‬دﯾﻮاﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮا رﻫﺎ ﮐﻨﯿﺪ و ﺳﭙﺲ‬
‫از ﺧﻨـﺪه ﺑﯽﺣﺎل ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﯽﮔـﺬارد آﻧﺎن ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﯾﻦﮐﻪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺗﺼﻮر ﮐﺮد ﺷﺎه‪،‬‬
‫ﺑﺎ زنﻫﺎﯾﺶ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ زﯾﺮا در زﺑﺎن ﺗﺮﮐﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ وﺟﻮد ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از زﻧﺎن ﮔﺮﺟﯽ ﻣﺼﻄﻠﺢ ﺣﺮم ﺷﺎه‬
‫اﯾﺮان اﺳـﺖ‪ ،‬ﻫﻤـﻪ ﺑـﻪ ﮐﻠﻤﻪ »ﻗﺤﺒﻪ« ﯾﻌﻨﯽ روﺳـﭙﯽ آﺷـﻨﺎﯾﯽ دارﻧـﺪ و ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ اﮔﺮ در ﻣﻮﻗـﻊ ﻧﺰاع و ﻋﺼـﺒﺎﻧﯿﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﻮد‪ ،‬ﻓﺤﺶ‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ اﮔﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ زن ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎ ﻟﺤﻦ ﺧﺎﺻـﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺤﺒﺖ و ﺷﻮﺧﯽ اﺳﺖ و ﺑﺴـﯿﺎري‬
‫از ﻧﺠﺒﺎ و ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﺑـﺪون اﯾﻦﮐﻪ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺧﺸﻢ زنﻫﺎﯾﺸﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺮ زﺑﺎن ﻣﯽآورﻧـﺪ و اﯾﻦ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ‬
‫ﺷﺒﯿﻪ ﻫﻤﺎن رﺳﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺰد ﻣﺮدم ﻧﺎﭘﻞ ﻧﯿﺰ راﯾﺞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺸﻐﻮل ﺧﻨﺪه و ﺗﻔﺮﯾﺢ ﻣﯽﺷﻮد و اﻓﮑﺎر ﺳﯿﺎه ﺧﻮد را ﻻاﻗﻞ ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﯽ‬
‫ﻓﺮاﻣـﻮش ﻣﯽﮐﻨــﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻈﺮ ﻣـﻦ ﻋﻠـﺖ اﯾﻦﮐـﻪ وي ﻫﻤﯿﺸـﻪ ﺣـﺘﯽ در ﺟﻨﮓﻫــﺎ زﻧـﺎن ﺧـﻮد را ﻫﻤﺮاه ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬وﺟـﻮد ﻫﻤﯿـﻦ ﺷﻮﺧﯽﻫـﺎ و‬
‫ﺗﻔﺮﯾـﺢﻫﺎﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺗﻠﺨﯽ زﻧـﺪﮔﯽ را از ﯾﺎد ﺑﺒﺮد؛ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﺷـﺨﺎص ﻧﺎوارد اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯿﻞ ﺳـﯿﺮﻧﺸﺪﻧﯽ او ﺑﻪ‬
‫زﻧﺎن ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻧﺎن ﺣﺮم ﺷﺎه ﺳﻌﯽ دارﻧﺪ ﻫﺮ ﮐﺪام ﺧﻮد را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ او ﻧﺰدﯾﮏ ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺷﺎدياش را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ از ﺣﺴﺎدتﻫﺎي زﻧﺎﻧﻪ‬
‫در آﻧﺠﺎ ﺧﺒﺮي ﻧﯿﺴﺖ و ﯾﺎ ﻻاﻗﻞ در ﻇﺎﻫﺮ ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ آن را ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺷـﻤﻪاي از ﻃﺮز زﻧـﺪﮔﯽ ﺷﺎه را ﺑﯿﺎن ﮐﺮدم و از ﺟﻠﺴﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺧﻮد ﺑﺎ او در روز ﺻـﻠﯿﺐ ﻣﻘـﺪس و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮐﺮد‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻢ؛ اﺟﺎزه ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﮕﯿﺮم و ﺑﻪ ذﮐﺮ ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺎﺟﺮا ﺑﭙﺮدازم‪.‬‬
‫روز ﺷـﻨﺒﻪ ﭘﻨﺠﻢ ﻣﺎه ﻣﻪ ﺷﺎه اﺷﺮف را ﺗﺮك ﮐﺮد و از ﺑﯿﺮاﻫﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓﺮحآﺑﺎد روان ﺷﺪ‪ .‬ﻗﺼﺪ وي از اﯾﻦ ﺳﻔﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﻔﺮﯾﺢ و ﺷﮑﺎر ﺑﻮد‬
‫و ﺑﻪ اﺗﻔﺎق زﻧﺎن ﺣﺮمﺳـﺮا‪ ،‬ﮐﻪ آﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﺳﻮار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺐ ﻣﯽراﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ در اﺷـﺮف ﻣﺎﻧﺪم‪ ،‬زﯾﺮا وي ﻓﺮﻣﺎن داده ﺑﻮد ﺑﻌﺪ از ﻋﺰﯾﻤﺘﺶ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻋﻤﺎرت و ﺑﺎغ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ‪ .‬وزﯾﺮ ﻣﺎزﻧﺪران ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر دﯾﺮوﻗﺖ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﻦ آﻣﺪ و ﺑﻪ اﺗﻔﺎق‪ ،‬ﺑﻪ دﯾﺪن ﻗﺼﺮ رﻓﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻗﺼـﺮ در ﯾـﮏ ﻃﺮف ﺧﯿﺎﺑﺎن زﯾﺒﺎ و ﻃﻮﯾﻠﯽ ﮐﻪ ﻃﺮﻓﯿﻦ آن را ﺑﺎغ و ﭼﻤﻦ ﭘﻮﺷﺎﻧﯿـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و وزﯾﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ ،‬در ﻧﻈﺮ اﺳـﺖ‬
‫در آﻧﺠﺎ ﺑﺎزار ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﺳﻠﺴـﻠﻪ دﮐﺎن و ﻣﻐﺎزه در ﻣﺤﻞ ﺳﺮﭘﻮﺷﯿﺪه ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬در ﻃﻮل راه‪ ،‬وزﯾﺮ ﻣﺤﻞﻫﺎي دﯾﮕﺮي را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن‬
‫داد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﮐﺎروانﺳـﺮا و ﻣﯿـﺪان و ﺣﻤـﺎم ﻋﻤﻮﻣﯽ و اﻣﺜﺎﻟﻬﻢ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪه‪ .‬ﺷﺎه ﺳـﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨـﺪ روز ﺑﻪ روز اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ را‬
‫ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖﺗﺮ ﺳﺎزد و ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر داﺋﻤﺎ از ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺎط‪ ،‬ﻣﺮدم را ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﮐﻮچ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از درب ورودي ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﭘﯿﺎده از‬
‫آن ﻋﺒﻮر ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﻤﻦزار زﯾﺒﺎ و وﺳـﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺷـﺨﺎص ﺑﺮاي دﯾﺪار ﺷﺎه در آﻧﺠﺎ ﻣﯽاﯾﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ وي ﻫﺮﮔﺰ در‬
‫ﺗﺎﻻر ﯾﺎ اﺗﺎق ﻋﻤﺎرت ﺷﺎﻫﯽ ﺑﺎرﻋﺎم ﻧﻤﯽدﻫﺪ و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﭘﯿﺎده در ﺣﯿﺎط و ﯾﺎ ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ در ﻣﯿﺪانﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺷﺨﺎص را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد‪.‬‬
‫ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﭼﻤﻦزار ﺗﭙﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از آن ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻗﺴـﻤﺖ دﯾﮕﺮ ﻣﺼـﻨﻮﻋﯽ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺧﺎك دﺳﺘﯽ درﺳﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎي اﯾﻦ‬
‫ﺗﭙﻪ‪ ،‬ﯾـﮏ ﺣﻤـﺎم ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻓﻌﻼ ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﻨﺎي آن ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻋﻮاﯾـﺪش ﺑﻪ ﺷﺎه ﺗﻌﻠﻖ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎﻻي ﺗﭙﻪ ﯾﮏ ﺑﺎغ‬
‫ﻣﺨﻔﯽ ﺑﺮاي زﻧـﺎن ﺷـﺎه ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧـﺪ ﮐﻪ دور ﺗﺎ دور آن را دﯾﻮار ﻗﻄﻮري ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ و داراي ﺑﺮج و ﺑﺎرو اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﺳﻮي اﯾﻦ ﺑﺎغ ﻫـﺪاﯾﺖ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻣﺤﻮﻃﻪ آن ﭘﺮ از درﺧﺘﺎن ﮔﻞ و ﺳﺒﺰهﻫﺎي ﺧﻮشﺑﻮ و‬
‫ﻣﯿﻮهﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪﺧﺼﻮص ﭘﺮﺗﻐـﺎل و ﻟﯿﻤﻮ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﭼﻮن ﻫﻮاي ﻣﺤﻞ ﻣﻌﺘـﺪل و آب ﻓﺮاوان اﺳﺖ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ درﺧﺘﺎن در آﻧﺠﺎ ﺧﻮب‬
‫ﭘﺮورش ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ردﯾﻒ درﺧﺘﺎن ﺷﻤﺸﺎد و ﻓﻮارهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎﺧﺖ آن ﻫﻨﺮي ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺑﺎغﻫﺎي ﻣﺸﺮقزﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮرد و آﻧﺎن ﻣﻄﻠﻘﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺒﮏ ﺗﺰﯾﯿﻦ ﺑﺎغ آﺷﻨﺎﯾﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫آب ﻓﻘـﻂ در ﻧﻬﺮﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ و ﯾﮏﻧﻮاﺧﺖ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬در وﺳﻂ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺟﺎري ﻣﯽﺷﻮد و ﮐﻒ ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ ﺳـﻨﮓﻓﺮش‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در وﺳﻂ ﺑﺎغ‪ ،‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ را ﻗﻄﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺎرت ﻫﺸﺖﮔﻮش ﮐﻮﭼﮏ وﻟﯽ ﺑﻠﻨﺪ و ﭼﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪاي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫ﮐﻪ داﺧـﻞ آن اﺗﺎقﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪ اﯾﻦ اﺗﺎقﻫـﺎ ﻧﻘﺎﺷـﯽ و ﺗـﺬﻫﯿﺐ ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻃﺒـﻖ ﻣﻌﻤﻮل اﻧـﺪازه آﻧﻬـﺎ ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﮐﻮﭼﮏ و ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺧﻮاﺑﯿـﺪن و ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﻣﺨﺘﺺ زﻧﺎن اﺳﺖ و در ﻣﻮﻗﻊ اﻗﺎﻣﺖ آﻧﺎن‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻣﺮدي ﺑﻪ ﺟﺰ ﺷﺎه‬
‫و ﺑﻌﻀﯽ از ﺧﻮاﺟﻪﻫﺎي ﺣﺮمﺳﺮا ﺣﻖ ورود ﺑﻪ آﻧﺠﺎ را ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺧﺮوج از ﺑﺎغ ﺣﺮمﺳـﺮا و ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪن از ﭘﻠﻪﻫﺎي اﯾﻦ ﺗﭙﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﺎرت ﺷﺎه‪ ،‬ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﭙﻪ ﯾﻌﻨﯽ در ﺳـﻤﺖ راﺳﺖ درب ورودي و‬
‫ﭼﻤﻦزار در روي زﻣﯿﻦ ﻣﺴـﻄﺤﯽ ﺑﻨﺎ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬رﻓﺘﯿﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ورودﯾﻪ اول‪ ،‬ﺑﺎﻏﭽﻪ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮرد و در وﺳﻂ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫از اﯾﻦ ﺑـﺎﻏﭽﻪ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﺑـﺎغ ﺑﺰرگ دﯾﻮانﺧـﺎﻧﻪ ﻣﯽرود‪ ،‬درب ﺑﺰرﮔﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ در ﺑﺎﻻـي آن ﻓﻮارهاي اﺳﺖ ﮐﻪ آب را ﺑـﺎ ﺟﻬﺶ‬
‫زﯾـﺎدي ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﺎم ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽرﺳـﺪ‪ .‬در داﺧﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و در روي اﯾﻮانﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺣﻮﺿـﭽﻪﻫﺎ و ﻓﻮارهﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻋﻤﺎرت ﻧﯿﺰ ﮐﻮﭼﮏ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﺗﺎقﻫﺎي ﺑﯽﺷـﻤﺎري دارد ﮐﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﮐﻪ وﺳـﯿﻊ و ﻣﺰﯾﻦ ﺑﻪ ﻧﻘﺎﺷـﯽ و ﻣـﺬﻫﺐﮐﺎريﻫﺎي ﮔﺮانﺑﻬﺎ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻋﻤﺎرت ﻧﯿﺰ ﻋﯿﻨﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺎﻻي ﺳﺮ در ﻗﺼﺮ ﺷﺎﻫﯽ واﻗﻊ ﺷﺪه و ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﺗﺸﺮﯾﺢ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪام‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻗﺼﻮر ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﯾﮑﺴﺎن ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮﻗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ دارﻧﺪ‪ ،‬از ﻟﺤﺎظ ﺑﺰرﮔﯽ و ﮐﻮﭼﮑﯽ و ﺗﻌﺪاد‬
‫اﺗﺎقﻫﺎي آﻧﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻮانﻫـﺎي زﯾـﺎدي ﻋﻤـﺎرت را اﺣﺎﻃﻪ ﮐﺮده ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺼـﯿﺮ و ﭘﺮده ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺷـﺪه و اﺗﺎقﻫﺎ داراي دربﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬در ﯾﮑﯽ از‬
‫اﺗﺎقﻫـﺎ روي ﻫﺮ ﯾـﮏ از دﯾﻮارﻫـﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ آن دو آﯾﻨﻪ ﺑﺰرگ در ﻃﺮﻓﯿﻦ درب ورودي و ﭘﻨﺠﺮه‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي روﺑﻪروي ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ و اﻧﺴﺎن ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ در ﭘﺲ آﻧﻬﺎ اﺗﺎقﻫﺎي ﺑﯽﺷـﻤﺎري واﻗﻊ ﺷﺪه‪ .‬اﺗﺎقﻫﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎ‬
‫ﻣﺨﻔﯽ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺧﻠﻮت ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﻒ ﺗﻤﺎم آﻧﻬﺎ را دوﺷﮏﻫﺎي‬
‫ﻗﻠﻤﮑﺎر ﮔﺮانﻗﯿﻤﺘﯽ ﮔﺴﺘﺮدهاﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﻃﺒﻖ رﺳﻮم و ﻋﺎدات اﯾﻦ ﻣﻤﻠﮑﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ روي زﻣﯿﻦ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻨﺪ و ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ راﺣﺖﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫در ﻫﻤﺎن ﺟﺎ دراز ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﻤﯿﻦ اﺗﺎقﻫـﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﺎه ﻣﯽﺧﻮرد و ﻣﯽﺧﻮاﺑـﺪ و ﺑـﺎ زﻧﺎن ﺧﻮد ﺷﻮﺧﯽ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﻫﺮ وﻗﺖ ﺑﺨﻮاﻫـﺪ‪ ،‬آﻧﺎن را در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﻮد‬
‫ﻣﯽﻃﻠﺒـﺪ‪ .‬در اﺗﺎقﻫـﺎي دﯾﮕﺮ دوﺷـﮏ ﮔﺴﺘﺮده ﻧﺸـﺪه و ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻊ ﺷـﺎه آﻧﺠـﺎ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬آﻧﻬـﺎ را ﺑـﺎ ﻓﺮشﻫـﺎي ﮔﺮانﺑﻬﺎ ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬در اﯾﻦ‬
‫ﻋﻤﺎرت ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺮﺳـﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻧﻘﺎش دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ و در ﻗﺎبﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻧﻘﺎﺷﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮم‬
‫رﺳـﯿﺪ در ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺷﺎه را ﻣﯿﺎن دﺳـﺘﻪاي دﺧﺘﺮ ﮐﻪ ﺳﺎز ﻣﯽزدﻧـﺪ و ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪ ﮐﺸـﯿﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ؛ وﻟﯽ اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻫﻤﺎنﻗـﺪر ﺑﻪ ﺷﺎه‬
‫ﺷﺒـﺎﻫﺖ داﺷـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﻦ ﺑـﻪ ﭘـﺪر ﺗﻌﻤﯿـﺪي ﺧـﻮد‪» ،‬آﻧـﺪرآﭘﻮﻟﯿﭽﻪ« ﺷـﺒﺎﻫﺖ دارم! در ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﻣـﺎدر ﺗﻬﻤﻮرسﺧـﺎن‪ ،‬اﻣﯿﺮ‬
‫ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن را ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎي ﺷﺎه اﻓﺘﺎده ﺗﺎ از وﯾﺮان ﮐﺮدن ﮐﺸﻮرش ﭼﺸﻢ ﺑﭙﻮﺷﺪ‪ .‬وزﯾﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﺒﻞ از اﯾﻦﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺎﻧﻮ ﺑﻪ ﺷﯿﺮاز‬
‫ﺗﺒﻌﯿـﺪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑﻪ ﺷـﺶ ﻣـﺎه در اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﺑﻮد‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ داراي رﻧﮓﻫﺎي ﻓﻮقاﻟﻌﺎده‬
‫ﻇﺮﯾﻒ و زﻧﺪهاي ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ارزش ﻫﻨﺮي ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را دﯾﺪﯾﻢ‪ ،‬از ﻋﻤﺎرت ﺧﺎرج ﺷﺪﯾﻢ و ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺷﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬وزﯾﺮ در ﭘﯽ ﺷﺎه روان ﺷﺪ؛ وﻟﯽ ﻣﻦ در اﺷﺮف‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻢ و ﺗﻤﺎم ﺷﺐ را ﺧﻮاﺑﯿﺪم‪ .‬ﺻـﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ ﺷـﺸﻢ ﻣﺎه ﻣﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﺷﺪم و از ﺟﺎدهاي ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫ﻫﻤﺎن ﺟﺎده ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺳﻮي اﺷﺮف ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓﺮحآﺑﺎد ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدم‪.‬‬
‫وﻗﺖ ﻧﺎﻫﺎر در ﯾﮑﯽ از دﻫﮑـﺪهﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺑﯿﻦ راه ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدم‪ .‬در اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷـﻬﺮﻫﺎ و ﻧﻮاﺣﯽ اﻃﺮاف‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي‬
‫از ﮔﺮﻣﺎي ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬در ﻣﻨﺎزل‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ارﺗﻔﺎع آﻧﻬﺎ زﯾﺎد اﺳﺖ‪ .‬اﻃﺮاف ﺑﺎﻻﺧﺎﻧﻪ دﯾﻮار ﻧﺪارد‪ ،‬ﻓﻘﻂ دور ﺗﺎ دور آن را‬
‫ﺣﺼـﯿﺮ ﮐﺸﯿﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻧﻮر آﻓﺘﺎب ﺗﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺎران ﻣﯽآﯾﺪ اﯾﻦ ﺣﺼﯿﺮﻫﺎ را ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽآورﻧﺪ و ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﻪ اﺳﺖ و ﺑﯿﻢ ﮔﺮﻣﺎ‬
‫ﻧﻤﯽرود‪ ،‬آﻧﻬـﺎ را ﻟـﻮﻟﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﺳـﻘﻒ ﮐﻪ آن ﻧﯿﺰ از ﺣﺼـﯿﺮ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻻـ ﻣﯽﺑﺮﻧـﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺤﻮ ﻫﺮ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺎﻧﻪ را ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﻣﯽﺑﻨﺪﻧـﺪ ﯾﺎ ﺑﺎز ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎد در ﻗﺴـﻤﺖ ﺑﺎﻻي ﻋﻤﺎرت ﺟﺮﯾﺎن دارد و ﺧﻨﮑﯽ ﻣﻄﺒﻮﻋﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآورد‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﭘﻠﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد؛ ﻓﻘﻂ ﻧﺮدﺑﺎﻧﯽ از آﻧﺠﺎ آوﯾﺰان اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎي ﭘﺎ دارد و ﻣﯽﺗﻮان از آن ﺑﺎﻻ رﻓﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺮاي‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﻣﺼﻮﻧﯿﺖ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺣﻤﻠﻪ ﺣﯿﻮان و اﻧﺴـﺎن اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ؛ ﺷﺎﯾـﺪ ﻫﻢ دﻟﯿﻞ دﯾﮕﺮي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ آن واﻗﻒ‬
‫ﻧﯿ ﺴﺘﻢ ‪.‬‬
‫در ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﺑﺎﻻﺧﺎﻧﻪﻫـﺎ ﮐﻪ زﯾﺮ آن ﺟﺰ ﭘﺎﯾﻪﻫـﺎي ﺗﯿﺮي ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪ ،‬ﺑﻪ اﺳـﺘﺮاﺣﺖ و ﺻـﺮف ﻏـﺬا ﭘﺮداﺧﺘﻢ و ﻣﺮدم ده‪،‬‬
‫ﻫﺪاﯾﺎي زﯾﺎدي ﺑﺮاي ﻣﺎ آوردﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻧﺪﮐﯽ اﺳﺘﺮاﺣﺖ و اﺳﺘﻨﺸﺎق ﻫﻮاي آزاد‪ ،‬ﺑﺎﻷﺧﺮه ﺣﻮاﻟﯽ ﻏﺮوب ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد رﺳﯿﺪم و ﭼﻮن ﯾﮏ‬
‫ﻧﻔﺮ ارﻣﻨﯽ ﻋﺎزم اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪاي ﺗﻮﺳﻂ او ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ رم ﻓﺮﺳـﺘﺎدم؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻧﺎﻣﻪ ﻓﻌﻠﯽ را ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈﻢ آن را ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدم ﺑﻪ‬
‫او ﻧﺪادم‪ ،‬زﯾﺮا ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ را در ﻣﻌﺮض ﺣﻮادث ﻗﺮار دﻫﻢ‪.‬‬
‫از اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﯾﺎم ﺑﺪون ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﯽ را در ﻓﺮحآﺑﺎد ﮔﺬراﻧﯿﺪم و ﺟﺰ دو ﻣﻮردي ﮐﻪ ذﯾﻼ ﺷـﺮح ﻣﯽدﻫﻢ‪ ،‬ﻣﻄﻠﺐ ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ دﯾﮕﺮي ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﺮا ﺟﻠﺐ ﻧﮑﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻮرد اول اﻃﻌـﺎم ﯾﻮﻣﯿﻪ ﺻﻮﻓﯽﻫـﺎ از ﻃﺮف ﺷـﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻮﻓﯽﮔﺮي ﯾﮑﯽ از ﻓﺮﻗﻪﻫﺎي ﻣـﺬﻫﺒﯽ اﯾﺮان اﺳﺖ و ﺻﻮﻓﯽﻫﺎ ﻓﻘﺮ و ﺗﻨﮕـﺪﺳﺘﯽ را‬
‫ﻣﺎﯾﻪ ﻣﺒﺎﻫﺎت ﻣﯽداﻧﻨـﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﮔﺮﭼﻪ از ﻟﺤﺎظ ﻟﺒﺎس ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗﺎﺟﯽ ﺑﺮ روي ﺳـﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺻﻮﻓﯽﻫﺎ‬
‫ﺑﺎ ﻫﻢ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و رﺋﯿﺲ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻨﺒﻪ ﺗﻘﺪس ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ آن را ﻋﻮامﻓﺮﯾﺒﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻮﻓﯽﻫﺎ در ﺑﺎﻃﻦ از ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم دﯾﮕﺮ ﺑﺪﺗﺮ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﺷﺨﺼﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ اﻋﺘﻤﺎدي ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﺪارد و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻫﻤﻪ در واﻗﻊ‬
‫ﺷﯿﺎداﻧﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻣﺮدم ﺑﺮاي آﻧﺎن اﺣﺘﺮام ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﻗﺎﺋﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﻇﺎﻫﺮا ﭼﻨﯿﻦ واﻧﻤﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬زﯾﺮا‬
‫ﺻﻮﻓﯽﻫﺎ از ﭘﯿﺮوان ﺷﺎهﺻـﻔﯽ‪ ،‬ﺟﺪ او ﮐﻪ ﭘﯿﺸـﺮو اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻘﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﺟﺪ ﺧﻮد را از ﻣﻘﺪﺳﯿﻦ اﯾﻦ ﻓﺮﻗﻪ ﻣﯽداﻧﺪ و در ﻣﻮﻗﻊ‬
‫دﻋﺎ و اﺳـﺘﻐﺎﺛﻪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻧﺎم ﺧـﺪا و ﻣﺤﻤﺪ و ﻋﻠﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬دﯾﻨﻢ‪ ،‬اﻣﺎﻣﻢ‪ ،‬ﺷﺎهﺻـﻔﯽ‪ .‬ﺻﻮﻓﯽﻫﺎ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﺷﺎه ﺑﺮود‪ ،‬ﺑﺎ او ﻣﯽروﻧﺪ و ﺷﺎه ﻫﺮ‬
‫ﺷﺐ از آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﺮاي آﻧﺎن ﮐﻪ ﺗﻌﺪادﺷﺎن دوﯾﺴﺖ‪ -‬ﺳـﯿﺼﺪ ﻧﻔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎم ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺪ و آﻧﺎن ﻏﺬا را ﯾﺎ در ﻣﻼء ﻋﺎم و ﯾﺎ در راﻫﺮو‬
‫اول ﻗﺼـﺮ ﺷـﺎﻫﯽ و ﯾـﺎ در ﻣﺤﻮﻃﻪاي ﮐﻪ ﻣﺨﺼﻮص اﯾﻦ ﮐـﺎر ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺻـﺮف ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺮدم زﯾﺎدي ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷـﺎ‬
‫ﻣﯽاﯾﺴـﺘﺪ و آﻧـﺎن ﺑﻌﻀـﯽ اوﻗﺎت ﻣﺨﺘﺼـﺮي از ﭘﻠﻮي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯿﺎن ﻣﯽﺑﺨﺸـﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﭘﻠﻮ ﺑﺮﻣﯽدارﻧـﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ‬
‫ﮐﺲ در ﺟﻠﻮ واﻗﻊ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺎرف ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻫـﺪﯾﻪاي درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬آن را ﻣﺘﺒﺮك ﻣﯽﺷـﻤﺎرد و ﺧﻮد ﻣﻦ‪،‬‬
‫اﺷـﺨﺎص ﺳﺮﺷﻨﺎﺳـﯽ را دﯾـﺪم ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺤﻮ از دﺳﺖ ﺻﻮﻓﯽﻫﺎ ﻏﺬا درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪ .‬ﻣﻄﻠﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻨﺪه ﺷﺪﯾﺪ ﻣﻦ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ ﺧﻮد را ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ رﺋﯿﺲ ﺻﻮﻓﯽﻫﺎ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ و درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺠﺎزات ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺸﺎن ﭘﺎك ﺷﻮد‪ .‬رﺋﯿﺲ ﺑﺎ ﻗﯿﺎﻓﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺟﺪي ﭼﻮﺑﯽ را ﮐﻪ در دﺳﺖ دارد ﭼﻬﺎر ﺗﺎ ﺷﺶ ﺑﺎر‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﯿﻞ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺤﮑﻢ ﯾﺎ آﻫﺴﺘﻪ ﺑﺮ‬
‫ران ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻣﯽﻧﻮازد و اﯾﻦ اﺑﻠﻬﺎن ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺠﺎزات ﺳـﺒﮏ ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺸﺎن آﻣﺮزﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را اﺳـﺘﻌﺮاف‬
‫ﻣ ﯽ ﻧ ﺎ ﻣﻨ ﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﻮرد دوم اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ روز ﺷﺎه‪ ،‬ﺳﯽ زن از ﺣﺮم ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺷﺨﺎص ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺷﻮﻫﺮ داد‪.‬‬
‫زﻧﯽ را ﮐﻪ ﺷـﺎه ﺑـﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺷﻮﻫﺮ ﻣﯽدﻫـﺪ و از ﺣﺮم ﺧـﺎرج ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﮐﺠـﺎوهاي روي ﺷﺘﺮ ﻣﯽﻧﺸﺎﻧﻨـﺪ و ﺑﻪ ﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺠـﺎوه ﺻـﻨﺪوق ﺑﺰرگ ﺳـﺮﮔﺸﺎدهاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﯾـﮏ ﻃﺮف ﺷـﺘﺮ ﺑﺴـﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و در ﻃﺮف دﯾﮕﺮش ﻧﯿﺰ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﻣﺸـﺎﺑﻬﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣـﺎوي اﺳـﺒﺎب و اﺛـﺎﺛﯿﻪ زن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎﻟﺶ و ﻟﺤﺎف و دوﺷﮏ و ﻟﺒﺎسﻫﺎ و ﻃﻼ و ﺟﻮاﻫﺮات و ﺧﻼﺻﻪ ﺗﻤﺎم اﺷـﯿﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ او‬
‫در ﺣﺮم داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ زن از ﻃﺒﻘﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ اﺷـﯿﺎء و اﺛﺎﺛﯿﻪ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎ دوﯾﺴﺖ ﺗﺎ ﺳـﯿﺼﺪ ﺳـﮑﻪ ﻃﻼ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺧﻮد دارد؛ زﯾﺮا ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽداﻧﯿـﺪ‪ ،‬در ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ‪ ،‬زن ﻣـﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺷـﻮﻫﺮ ﻧﻤﯽدﻫـﺪ و ﺟﻬﯿﺰﯾﻪ ﺑﻪ ﺻـﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﻣـﺎ ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧـﺎﻧﻪ او ﻧﻤﯽﺑﺮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻘﻂ‬
‫اﺳﺒﺎب و اﺛﺎﺛﯿﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﻧﻘﻞ ﻣﮑﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺷـﺎه اﮐﻨﻮن ﻋـﺎزم ﻗﺰوﯾﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗـﺎ از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺳـﺮﺣﺪات ﺑﺮود و آﻣﺎده ﻣﺼﺎف ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﺷﻮد‪ .‬ﺷـﮑﺮ ﺧـﺪا ﮐﻪ ﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﺧﻮب و ﺳـﻼﻣﺖ‬
‫ﻫﺴـﺘﯿﻢ و از اﯾﻦﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﺑﻪ زودي ﺗﺼـﻮرات ﻣﻦ ﺻـﻮرت واﻗﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺳـﺨﺖ ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﻫﺴـﺘﻢ‪ .‬ﻓﻘـﻂ ﺗﻨﻬـﺎﯾﯽ ﻣﺮا آزار‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ و ﺑﺪﺗﺮ از آن‪ ،‬ﺑﯽﻋﻼﻗﮕﯽ و ﺑﯽارزﺷﯽ ﻣﺴﺘﺨﺪﻣﺎن ﻣﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻫﻨﺮي ﻧﺪارﻧﺪ و واﻗﻌﺎ ﺣﻮﺻﻠﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺗﻨﮓ ﻣﯽآورﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺧﻮب ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﻣﻦ ﺑﺎ اﮐﺮاه آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﯽﭘﺬﯾﺮم‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺴﺘﺨﺪم ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻧﯿﺰ‬
‫ﭘﯿﺪا ﮐﺮد و از ﻟﺤﺎظ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﻢ ﻣﺴـﺘﺨﺪم ﻣﺴـﯿﺤﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ اﺑﻠﻪ و ﺑﯽﺷﻌﻮر ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﮔﺮ ﻫﻢ‬
‫ﺷﻌﻮري دارﻧﺪ‪ ،‬آن را در راه ﺑﺪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑـﺎﻧﻮ ﻣﻌـﺎﻧﯽ در اﯾﻦ ﻣﻮرد از ﻣﻦ ﺧﻮﺷـﺒﺨﺖﺗﺮ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻣﺴـﺘﺨﺪﻣﺎن ﺑﻬﺘﺮي ﺑﻪ ﭼﻨـﮓ آورده اﺳﺖ و زﻧﺎن ﻣﺴـﺘﺨﺪﻣﻪ آﺳﻮري ﮐﻪ ﺑﺎ او‬
‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن از ﻗﺪﯾﻢ ﺑﺎ او آﺷـﻨﺎﯾﯽ دارﻧﺪ و در ﺧﺎﻧﻪاش ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮب ﺧﺪﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺧﻮشﺟﻨﺴﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي دارﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ‬
‫ﻫﻤﺴـﺮم را رﻧـﺞ ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ او ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺴـﯿﺎري از اﺷـﯿﺎء ﻣﻮرد ﻟﺰوم ﺧﻮد را در اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬارد‪ ،‬و اﮐﻨﻮن از‬
‫اﯾﻦ ﺟﻬﺖ در زﺣﻤﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻦ از ﺑﺨﺖ ﺑـﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﺮدﻣﯽ ﺷﺪهام ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ را ﺑﻪ ﻟﺐ آوردهاﻧﺪ و آﻧﻘﺪر ﺣﻮﺻـﻠﻪام از دﺳﺖ آﻧﺎن ﺗﻨﮓ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺣﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﻃﺎﻗﺖ‬
‫ﻓﺮﯾﺎد زدن ﯾﺎ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮدن ﻧﯿﺰ ﻧـﺪارم؛ زﯾﺮا در ﻫﺮ ﺻﻮرت اﯾﻦﻫﺎ اﻗـﺪاﻣﺎت ﺑﯽﻣﻮردي اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﯿـﭻ ﻓﺎﯾـﺪهاي در ﺑﺮ ﻧـﺪارد‪ .‬ﻫﺮ روز‬
‫ﺗﻌﺪادي از اﺷـﯿﺎء و اﺛﺎﺛﯿﻪ ﻣﺎ را ﻣﯽدزدﻧﺪ و ﺗﻌﺠﺐ در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺴـﺘﺨﺪﻣﺎن ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻫﻢدﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺧﻨﺪه ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪،‬‬
‫ﻣﻦ ﮐﻪ ﯾـﮏ ﻣـﻮﻗﻌﯽ واﻗﻌـﺎ ﻧﻤﯽداﻧﺴـﺘﻢ ﮔـﻮﺷﺖ ﭘﺨﺘﻪاي ﮐﻪ در روي ﻣﯿﺰ اﺳﺖ ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺣﯿـﻮاﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﮐﻨـﻮن ﺑﻪ ﺧـﻮﺑﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ‬
‫آﺷﭙﺰي ﮐﻨﻢ و ﺣﺘﯽ اﯾﻦ ﻓﻦ را ﺑﻪ ﻣﺴـﺘﺨﺪﻣﺎن ﺧﻮد ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺑـﺪﻫﻢ و ﮔﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ ﭼﻮن ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ذﻫﻨﻢ ﻧﻤﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﺗﺨﻢﻣﺮغ را ﺑﻪ ﺳـﺒﮏ‬
‫ﺧﻮدﻣﺎن ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫و از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﻮد ﻫﯿﭻ اﺑﺎﯾﯽ ﻧﺪارم‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺴـﺘﺨﺪﻣﺎن ﻣﺎ ﻫﻤﻪ آدمﻫﺎي رذﻟﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺴﯿﺎر از آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻨﻔﺮم؛ ﺑﻪﻋﻼوه ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﻣﯽﮐﻨـﺪ و اﯾﻦ ﻣﻘﺘﻀـﺎي زﻧـﺪﮔﯽ ﺳـﺮﺑﺎزي و زﯾـﺎرﺗﯽ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺑﺎﯾـﺪ اﺿـﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﻤﻪ ﺣﯿﻮانﻫﺎ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ذﻫﻦ ﻣﺮا ﺧﺮاب ﮐﻨﻨﺪ؛ زﯾﺮا آﻧﻘﺪر ﺗﺨﯿﻼت زﯾﺒﺎ ﺑﺮاي ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺮدن ﺧﻮد دارم‪ ،‬ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻣﺠﺎﻟﯽ ﺑﺮاي ﻓﮑﺮ ﮐﺮدن درﺑﺎره اﯾﻦ‬
‫ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﻄـﺎﻟﺐ ﻓﻮق را در ﻫﻔﺘﻪﻫـﺎي اول و دوم ﻣـﺎه ﻣﻪ در ﻓﺮحآﺑﺎد ﻧﻮﺷـﺘﻢ و ﻣﯽﺧﻮاﺳـﺘﻢ از آﻧﺠﺎ ﺑﻔﺮﺳـﺘﻢ؛ وﻟﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﯿـﺪا ﻧﺸـﺪن ﻓﺮﺻـﺖ‬
‫ﻣﻨـﺎﺳﺐ و ﺷـﺨﺺ ﻣﻮرد اﻋﺘﻤـﺎد‪ ،‬و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺰﯾﻤﺖ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﺷﺎه‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻢ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﻢ و ﮐﺎﻏـﺬﻫﺎ را ﻧﺰد‬
‫ﺧﻮد ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻢ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﮐﺸـﯿﺸﺎن ﻣﺴـﯿﺤﯽ از ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﻋـﺎزم رم اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﮑﻤﯿـﻞ اﯾﻦ ﺧـﺎﻃﺮات ﻣﯽﭘﺮدازم و ﻗﺒـﻞ از اﯾﻦﮐﻪ اوراق را ﺑﻪ او‬
‫ﺑﺪﻫﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮح وﻗﺎﯾﻊ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﭘﺮدازم‪.‬‬
‫ﺷﺎه‪ ،‬روز ﺟﻤﻌﻪ ﯾﺎزدﻫﻢ ﻣﺎه ﻣﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ اﺧﺒﺎري ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ او رﺳـﯿﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺎﮔﻬـﺎن ﻓﺮحآﺑـﺎد را ﺑﻪ ﻗﺼـﺪ ﻗﺰوﯾﻦ ﺗﺮك ﮐﺮد‪ .‬ﺑـﺎ ﻋﺰﯾﻤﺖ ﺷـﺎه ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻏﯿﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ ﯾـﮏ ﺳـﺎﻋﺖ ﻗﺒـﻞ ﻫﻢ ﮐﺴـﯽ از آن‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻗﻄﻊ اﻃﻼع ﻧـﺪارد‪ .‬ﺗﻤﺎم اردو ﻫﻢ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل او ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻫﯿﭻﮐﺲ ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﻣﻘﺼﺪ ﮐﺠﺎﺳﺖ و ﮐﺴـﯽ ﺧﯿﺎل ﺗﺤﻘﯿﻖ در‬
‫اﯾﻦ ﺑـﺎره را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻐﺰ ﺧﻮد راه ﻧﻤﯽدﻫـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاي اردو آنﻃﻮرﻫﺎ ﻫﻢ ﻧﺎﮔﻮار ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﻫﻤﻪ ﻗﺒﻼ ﻣﯽداﻧﻨـﺪ ﮐﻪ ﻋﺰﯾﻤﺖ ﺑﻪﻃﻮر‬
‫ﻏﯿﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ داﺋﻤﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺟﺎده ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از راﻫﯽ رﻓﺖ ﮐﻪ اﻧـﺪﮐﯽ ﺑﻪ دور ﮔﯿﻼن ﻣﯽﮔﺮدد و ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻗﺼﺪش دﯾﺪن ﭼﯿﺰي ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﯾﺎ ﺧﯿﺎل داﺷﺖ در ﻣﺤﻠﯽ ﺷﮑﺎر ﮐﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﭼﻮن او ﻓﻘﻂ ﺑﺎ زﻧﺎن و ﻋﺪه ﻗﻠﯿﻠﯽ از ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﺧﻮد اﺳﺐ ﻣﯽراﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻘﯿﻪ اردو ﮐﻪ ﻫﯿﭻوﻗﺖ او را‬
‫ﻧﻤﯽدﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬از راه ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎن ﺟﺎدهاي ﮐﻪ اﺻﻔﻬﺎن را ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮب اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ از داﺳـﺘﺎن ﺷـﮑﺎر ﻣﻄﻠﻊ ﻧﺒﻮدم و از ﻃﺮﻓﯽ وزﯾﺮ ﻣﺎزﻧﺪران ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد اﮔﺮ ﻫﻤﺮاه ﺷﺎه ﺑﺮوم‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺎراﺣﺘﯽﻫﺎي زﯾﺎد‪،‬‬
‫ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ دﯾـﺪار او ﻧﯿﺰ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻘﯿﻪ اردو از ﺟﺎده ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدم؛ وﻟﯽ ﻗﺮار ﺑﺮ اﯾﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻗﺒﻞ از ﺷﺎه ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ رﺳـﯿﺪم‬
‫در ﻫﻤـﺎن ﺟـﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻤـﺎﻧﻢ‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺷـﮑﺎر ﺑﺰرﮔﯽ داده ﺷـﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺎه ﻣﯿﻞ داﺷﺖ ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن او در آن ﺷـﺮﮐﺖ‬
‫ﮐﻨﻨ ﺪ ‪.‬‬
‫ﺷـﺎه‪ ،‬در روز ﻋﺰﯾﻤﺖ‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎﻧﻮي ﻗﺰاق را ﻣﺮﺧﺺ ﮐﺮد و ﺑﻪ او ﻟﺒﺎسﻫـﺎي ﻓـﺎﺧﺮ و ﭘﻮل ﺑﺨﺸـﯿﺪ و ﻧـﺎﻣﻪاي ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳـﺮﮐﺮده ﻗﺰاقﻫﺎ‬
‫ﻫﻤﺮاه او ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻦ روﻧﻮﺷﺖ آن را در ﻣﯿﺎن ﮐﺎﻏﺬﻫﺎي ﺧﻮد دارم‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‪ ،‬ﭼﻮن اﺳﺘﻔﺎﻧﻮ زﺑﺎن ﻣﺤﻞ را‬
‫ﻧﻤﯽداﻧـﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻋـﺪه دﯾﮕﺮي را ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻣـﺬاﮐﺮات ﺑﻔﺮﺳـﺘﻨﺪ و ﻣﻦ از اﯾﻨﺠﺎ ﻓﻬﻤﯿـﺪم ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻗﺰاقﻫﺎ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨـﺪ ﺷﺪه‪،‬‬
‫ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﮕﺮاتﻣﯿﺮزا ﻧﯿﺰ دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي درﺑﺎره ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﻗﺰاقﻫﺎ و ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﺎ آﻧﺎن ارﺳﺎل داﺷﺖ‪ .‬زﯾﺮا اﺳﺘﻔﺎﻧﻮ‬
‫واﻗﻌﺎ ﻧﻪ دﺳﺘﻮري در اﯾﻦ ﺑﺎره داﺷﺖ‪ ،‬و ﻧﻪ اﺧﺘﯿﺎري‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﺗﻮﺳﻂ اﺳﺘﻔﺎﻧﻮ ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﻗﺰاﻗﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎﺷﺎﭼﻮق ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫درﺑـﺎر اﯾﺮان ﺑﯿﺎﯾﻨـﺪ و ﺑﺮاي ﺟﻨـﮓ ﺗﺮكﻫـﺎ ﺑـﺎ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺗﻤﺎس ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ و وﻋـﺪه دادم ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺴﺎﻋﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ آﻧﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﺮد‪.‬‬
‫دو روز ﺑﻌﺪ از ﻋﺰﯾﻤﺖ ﺷﺎه‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ ﺳﯿﺰدﻫﻢ ﻣﺎه ﻣﻪ ﻃﺮف ﻏﺮوب‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدم و ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮان ﺷﺐ را ﺑﺮاي ﻃﯽ ﻃﺮﯾﻖ‬
‫ﺑﺮﮔﺰﯾـﺪم‪ ،‬ﭼﻮن ﻓﺼـﻞ ﮔﺮﻣـﺎ آﻏﺎز ﺷـﺪه و ﺑﺮاي اﺟﺘﻨﺎب از ﮔﺮﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ روزﻫﺎ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻫﺮ‬
‫ﻓﺼـﻠﯽ ﺳـﻔﺮ ﺷـﺒﺎﻧﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽﺗﻮان روز را ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ آورد و از ﺗﺼﺮف ﻫﻮا و ﮔﺮﻓﺘﺎريﻫﺎي دﯾﮕﺮ در اﻣﺎن‬
‫ﺑﻮد و اﮔﺮ در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﺎ اﯾﻦ روش را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﻨﺪﯾﻢ‪ ،‬در ﺑﻌﻀـﯽ ﻓﺼﻮل ﮐﻪ ﺳـﻔﺮ ﺑﯿﻦ ﻧﺎﭘﻞ و رم واﻗﻌﺎ ﮐﺸﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬از ﺷﺮ ﮔﺮﻓﺘﺎريﻫﺎي‬
‫ﺑﺴﯿﺎري ﺧﻼص ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ در روز ﮔﺮم ﺳـﻔﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﯽﻣﯿﺮد و ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎي ﺳـﺨﺖ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ‬
‫ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ راهﻫﺎي دﺷﻮار ﻃﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺐ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدهاﻧﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﻣﺎ ﮐﻪ ﻓﻄﺮﺗﺎ ﺗﻨﺒﻞ ﻫﺴﺘﯿﻢ و ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ از راﺣﺘﯽ و ﺧﻮاب ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ روش ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﺪارﯾﻢ‪.‬‬
‫دﺳـﺘﻮر ﺣﺮﮐﺖ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻮاﻟﯽ ﻏﺮوب ﯾـﺎ ﺣﺘﯽ دﯾﺮﺗﺮ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ ﺣﺮم ﻋﺎزم ﻣﯽﺷﻮد و اﺳـﺒﺎب و اﺛﺎﺛﯿﻪ را ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ روي ﺷﺘﺮان ﺑﺎر‬
‫ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﺑـﺎ آﻧـﺎن ﻣﯽﻓﺮﺳـﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ زودﺗﺮ از ﻣﻌﻤـﻮل‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺒـﻞ از ﻋﺰﯾﻤﺖ‪ ،‬ﻏـﺬاي ﺧـﻮد را‬
‫ﻣﯽﺧﻮرﻧـﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌـﺪ از آن‪ ،‬ﻣﺮدان ﺑﺎ اﺳﺐ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و در ﺑﯿﻦ راه ﺑﻪ ﻗﺎﻓﻠﻪ زﻧﺎن ﻣﯽرﺳـﻨﺪ و از آن ﻣﯽﮔﺬرﻧـﺪ و‬
‫ﭘﯿﺶ ﻣﯽراﻧﻨـﺪ؛ وﻟﯽ ﻫﺮ ﮐﺠـﺎ ﮐﻪ ﺧﻮاب آﻧﻬـﺎ را دﻋﻮت ﺑﻪ آراﻣﺶ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬از اﺳﺐ ﭘﯿـﺎده ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و در زﯾﺮ ﺳـﺎﯾﻪ ﯾﮏ درﺧﺖ ﯾﺎ ﮐﻨﺎر‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻣﯽﭘﺮدازﻧـﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﻮاﻟﯽ ﺻـﺒﺢ ﻗﺎﻓﻠﻪ زﻧﺎن و ﺑﺎروﺑﻨﻪ از ﻋﻘﺐ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ‬
‫اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺳـﺮ ﺑﺮآورد و در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﻧﺰدﯾﮏ ﯾﮏ ده ﭼﺎدرﻫﺎ را ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎر ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ و اﮔﺮ دﻫﯽ در ﺳـﺮ راه‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬در ﮐﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻋﻠﻒ وﺟﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ رﺣﻞ اﻗﺎﻣﺖ ﻣﯽاﻓﮑﻨﻨﺪ‪ .‬زﻧﺎن و ﻣﺴﺘﺨﺪﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺑﯿﻦ راه روي ﺷﺘﺮﻫﺎ ﺧﻮب ﻣﯽﺧﻮاﺑﻨـﺪ‪ .‬ﺗﺨﺖ روان ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻦ‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎ راﺣﺖﺗﺮﯾﻦ وﺳـﯿﻠﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ در اردو وﺟﻮد‬
‫دارد و ﺣـﺘﯽ ﻫﻤﺴـﺮان ﺷـﺎه ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ آﺳﻮده ﻣﺴـﺎﻓﺮت ﻧﻤﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ ﮐﺠـﺎوه آﻧﻬـﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺎراﺣﺖﮐﻨﻨـﺪه اﺳﺖ و ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﻄﻮر‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در اﯾﻦ ﺟﻌﺒﻪﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در آن ﻧﻤﯽﺗﻮان دراز ﮐﺸـﯿﺪ‪ ،‬اﯾﻦ راهﻫﺎي ﻃﻮﯾﻞ را ﻃﯽ ﮐﺮد؛ وﻟﯽ ﻣﺴـﻠﻤﺎ ﻋﺎدت‪ ،‬در‬
‫اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﻧﻘﺶ ﺑﺰرﮔﯽ را دارد و ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ رﻧﺞ راه ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﻘﺎط ﻣﺸـﮑﻮك ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﯾﮑﺠﺎ ﻣﯽﺧﻮاﺑﻨﺪ؛ وﻟﯽ در ﻣﺤﻞﻫﺎي ﻣﻄﻤﺌﻦ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻧﻘﺎﻃﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ در ﻃﯽ ﺳـﻔﺮ از‬
‫آﻧﺠﺎ ﻣﯽﮔـﺬرﯾﻢ‪ ،‬ﻫﺮﮐﺲ ﻣﻮﻗﻊ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﺤﻠﯽ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨـﺪ و ﺗﻤﺎم روز را ﺑﺨﻮاﺑـﺪ و ﻣﺴـﺘﺨﺪﻣﺎن ﻧﯿﺰ ﮐﺎر دﯾﮕﺮي ﺟﺰ‬
‫ﺗﻬﯿﻪ ﻏﺬا ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ ﺣﻮاﻟﯽ ﻇﻬﺮ ﺻـﺮف ﻣﯽﺷﻮد و ﻏﺬاي ﺑﻌﺪي را ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ در ﻣﻮﻗﻊ ﻋﺰﯾﻤﺖ و ﺑﻌﺪ از ﺑﺴـﺘﻦ ﺑﺎروﺑﻨﻪ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻫﺮ‬
‫ﮐﺲ ﭼﯿﺰي ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮﻣﯽدارد ﺗﺎ در ﻣﻮﻗﻊ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﺸﻮد‪ .‬در ﺟﺎده آﻧﻘﺪر ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ از ﺧﻮاب ﺷﻮد؛ زﯾﺮا راه ﭘﺮ‬
‫از ﺟﻤﻌﯿﺖ اﺳﺖ و ﻏﺎﻟﺒﺎ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ دوﺳـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺻـﺤﺒﺖ ﻣﯽﭘﺮدازد و ﺑﻪ ﻓﺮض اﯾﻦ ﻫﻢ ﮐﻪ دوﺳﺘﯽ در ﻣﯿﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻗـﺪم ﺑﻪ ﻗـﺪم ﻫﻤﻪ از ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﭘﺮﺳـﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺷﺘﺮﻫـﺎ ﻣـﺎل ﮐﯿﺴﺖ؟ اﯾﻦ ﺣﺮم ﭼﻪ ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ؟ ‪ ...‬و از اﯾﻦ ﻗﺒﯿـﻞ ﺳﺆاﻻت‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫رﻓﺘﻦ ﻣﺎ ﺗﺎ ﻓﯿﺮوزﮐﻮه اﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻓﻘﻂ ﭘﻨﺞ روز ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺟﺎده ﺧﺸﮏ و ﺧﻮب ﺑﻮد‬
‫و ﮔﻞ و ﻻي در آن وﺟﻮد ﻧـﺪاﺷﺖ‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﺗﻮﻗﻒ ﻣﺎ در ﺷـﻬﺮ ﺳﺎري اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﺳـﻔﺮ ﻗﺒﻠﯽ وارد ﺷﺪﯾﻢ و ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﺾ اﯾﻦﮐﻪ در زدﯾﻢ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐﺧـﺎﻧﻪ ﺑـﺎ روي ﮔﺸـﺎده آن را ﺑﺎز ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻣﺎ ﺟﺎ داد‪ .‬ﺗﻮﻗﻒﮔﺎهﻫﺎي دوم و ﺳﻮم ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺷـﯿﺮﮔﺎه و‬
‫ﻣﯿﺎنﮐـﺎﻟﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺳـﭙﺲ ﻧﺰدﯾـﮏ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﻗﻠﻌﻪﻫـﺎي وﯾﺮان ﮐﻪ در ﺑـﺪو ورود ﺑﻪ ﻣﺎزﻧـﺪران اﻧﺴـﺎن ﺑـﺪانﻫﺎ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽﮐﻨـﺪ اﻃﺮاق‬
‫ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻗﻠﻌﻪ ﮐﻪ ﻟا ﻮﻧـﺪ ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬اﻧـﺪﮐﯽ دور از ﺟـﺎده ﺑﻮد و ﻋـﺪه زﯾـﺎدي ﺳـﯿﺎه ﭼﺎدر در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮرد‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﭼﺎدر‬
‫ﻋﺮبﻫـﺎ ﺷـﺒﺎﻫﺖ داﺷﺖ؛ وﻟﯽ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ آن دﺳـﺘﻪ از ﻣﺮدم ﻣﺎزﻧـﺪران ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳـﺎﮐﻦ دﻫﺎت ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﺑﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن‬
‫ﻣﯽآﯾﻨﺪ ﺗﺎ از ﻫﻮاي آزاد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ و ﺣﯿﻮاﻧﺎﺗﺸﺎن ﻋﻠﻒ ﺧﻮب ﺑﺨﻮرﻧﺪ‪.‬‬
‫از اﯾﻦ ﭼﺎدرﻫـﺎ ﻋـﺪهاي زن ﺑـﺎ ﻣﻬﺮﺑـﺎﻧﯽ ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺎ آﻣﺪﻧـﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺷـﯿﺮ و ﻣﺎﺳﺖ و ﺧﻮردﻧﯽﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺗﻌﺎرف‬
‫ﮐﺮدﻧـﺪ و وي ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻘﺎﺑﻼ ﻫﺪاﯾﺎﯾﯽ داد و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻧﺎﻫﺎر دﻋﻮت ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺮاي دﯾﺪن ﭼﺎدرﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد‪ .‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬
‫اﺗﻔﺎق او رﻓﺘﻢ و در ﭘﺎﯾﯿﻦ دره ﭼﺸﻤﻢ ﺑﻪ ﺳﺒﺰﯾﺠﺎت ﺧﻮشﺑﻮﯾﯽ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل در اﯾﺮان ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدم و آﻧﻬﺎ را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪.‬‬
‫ﭼﺎدرﻫـﺎي ﻣﺤﻞ ﺳـﮑﻨﺎي زﻧﺎن ﺑﺴـﯿﺎر ﺗﻤﯿﺰ و ﭘﺮ از اﺳـﺒﺎب و اﺛﺎﺛﯿﻪ و ﻓﺮش و اﺷـﯿﺎﺋﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ دﯾﮕﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮدم ﻓﻘﯿﺮ و ﺳﺎده ﺑﻪ دور ﻣﺎ‬
‫ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧـﺪ و ﻣﺠﺒﻮر ﺷـﺪﯾﻢ دوﺑـﺎره ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺑﺨﻮرﯾﻢ؛ زﯾﺮا ﻃﺒﻖ رﺳﻮم و ﻋﺎدات ﻣﺤﻞ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺎن ﺧﻮراﮐﯽ ﺗﻌﺎرف ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﯽادﺑﯽ‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ در ﺷﻬﺮﻫﺎ و اردو و ﺑﯿﻦ ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎ ﺷﺮابﺧﻮاري ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ از ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﺷﺐ ﻣﺸﻐﻮل‬
‫آﺷﺎﻣﯿﺪن ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽﻫﺎي دﻫﺎﺗﯽ ﻓﻘﻂ آب ﻣﯽﻧﻮﺷـﻨﺪ و در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﻦ ﺑﺎ آﻧﺎن ﯾﮑﺴﺎن ﻫﺴﺘﻢ؛ زﯾﺮا ﺟﺰ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﺒﻮر‬
‫ﺷﺪم ﻧﺰد ﺷﺎه ﺷﺮاب ﺑﺨﻮرم‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﻟﺐ ﺑﻪ ﻣﯽ ﻧﺰدهام‪.‬‬
‫از ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮردن ﺑﻪ ﻣﺎ ﺗﻌﺎرف ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻮع ﭘﻨﯿﺮ ﺳـﻔﯿﺪ ﺧﺮدﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ آن را در ﯾﮏ ﺷـﺮﺑﺖ ﺷﯿﺮﯾﻦ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫دوﺷﺎب ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯽﺷـﺪ و ﺧﻮردن آن ﺧﯿﻠﯽ در ﺷـﺮق ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ ﺧﻮراﮐﯽ و ﺧﻮراﮐﯽﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد دﯾﮕﺮ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ از ﯾﮏ ﻧﻮع‬
‫ﺷﮑﺮ‪ ،‬ﮐﻪ رﻧـﮓ آن ﻗﺮﻣﺰ رﻧـﮓ اﺳﺖ و در ﻣﺎزﻧـﺪران ﺑﻪ ﻋﻤـﻞ ﻣﯽآﯾـﺪ‪ ،‬زﯾـﺎد ﺧﻮردﯾﻢ و ﺑﺎ زﻧﺎن و دﺧﺘﺮان ﮐﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ زﯾﺒﺎ و ﻣﻬﺮﺑﺎن‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺻﺤﺒﺖ و ﺗﻌﺎرف زﯾﺎد و ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻫﺪاﯾﺎ ﺑﯿﻦ ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ و ﺳﺎﮐﻨﺎن ﭼﺎدرﻫﺎ ﻣﺤﻞ را ﺗﺮك ﮐﺮدﯾﻢ‬
‫و ﺑﺎروﺑﻨﻪ را ﺑﺴﺘﯿﻢ و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺗﻤﺎم ﺷﺐ را راه رﻓﺘﯿﻢ و ﭘﺲ از ﻃﯽ ﭼﻬﺎر ﻓﺮﺳﻨﮓ‪ ،‬ﺻﺒﺢ روز ﺟﻤﻌﻪ ﻫﺠﺪﻫﻢ ﻣﺎه ﻣﻪ‪ ،‬وارد ﻓﯿﺮوزﮐﻮه ﺷﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﻗﺒﻼ در آن ﺷﺒﯽ را ﮔﺬراﻧﯿﺪه ﺑﻮدﯾﻢ و ﺗﻤﺎم ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺷﻬﺮ اﺷﻐﺎل ﺑﻮد‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺑﺎﻧﻮان ﺧﺎﻧـﺪان ﺳـﻠﻄﻨﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ دﺧﺘﺮ ﺷﺎه اﺳـﻤﻌﯿﻞ ﺛﺎﻧﯽ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬ﺷﺎه اﺳـﻤﻌﯿﻞ ﺛﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻓﻮت ﭘﺪرش‬
‫ﺷﺎهﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺑﺮ ارﯾﮑﻪ ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﺟﻠﻮس ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﯾﮏ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳـﯿﺪ و ﺑﻌـﺪ از او‪ ،‬ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪﺧﺪاﺑﻨـﺪه‪ ،‬ﺑﺮادر ﮐﻮﭼﮑﺶ ﮐﻪ‬
‫ﭘـﺪر ﺷﺎهﻋﺒﺎس اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺎهزاده ﺧﺎﻧﻢ ﯾﺎ ﺑﯿﮕﻢ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﭘﺪرش ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳـﯿﺪ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻧﯿﺎﻣﺪه ﺑﻮد؛ وﻟﯽ اﮐﻨﻮن ﺑﺎ وﺟﻮدي‬
‫ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﺟﻮان ﻣﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎ ﻻاﻗﻞ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل دارد‪ .‬وي در ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﻘـﺪ ازدواج ﺳـﻠﯿﻤﺎنﺧﺎن‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ ﻗﺰوﯾﻦ‪ ،‬درآﻣـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ آن‬
‫ﻣﺮد ﻓﻌﻼ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺳﻮءاﺳـﺘﻔﺎدهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﺮده‪ ،‬در ﻫﻤﺎن ﺷـﻬﺮ از ﻃﺮف ﺷﺎهﻋﺒﺎس زﻧﺪاﻧﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﺎﻧﻮ ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ از‬
‫ﺷﺎه ﺑﺮاي اﺳـﺘﺨﻼص ﺷﻮﻫﺮ و ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻃﻼق از وي و ازدواج ﺑﺎ دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﮐﺴﺐ اﺟﺎزه ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا زﻧﺎن ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﺳـﻨﺸﺎن‬
‫زﯾﺎد ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ از ﺷﻮﻫﺮ ﮐﺮدن ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻧﻤﯽﮐﺸـﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎه ﭘﺎﺳـﺦ داده ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ رﺳـﯿﺪﮔﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﯾﻦ ﺑﺎﻧﻮ ﺑﺎ ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺧﻮد در ﺣﺎل ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻣﻄﻠﻊ ﺷـﺪﯾﻢ ﮐﻪ آﻧﺎن ﺣﻮاﻟﯽ ﺳـﺤﺮ از اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ رﻓﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺷﺪﯾﻢ و ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ در‬
‫ﺗﺨﺖ روان و ﻣﺎ روي اﺳـﺒﺎب و اﺛﺎﺛﯿﻪ ﺧﻮاﺑﯿـﺪﯾﻢ‪ .‬اﻧﺪﮐﯽ ﻗﺒﻞ از ﺳﭙﯿﺪهدم‪ ،‬دﺧﺘﺮ ﻋﻢ ﺷﺎه ﺧﺎﻧﻪ را ﺗﺮك ﮐﺮد و ﻣﺎ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ رﻓﺘﯿﻢ ﺗﺎ راﺣﺖ‬
‫ﺑﺨﻮاﺑﯿﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﺸـﻐﻮل اﻧـﺪاﺧﺘﻦ رﺧﺘﺨﻮاب ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﭘﯿﺮزﻧﯽ ﮐﻪ داﯾﻪ ﺑﯿﮕﻢ ﺑﻮد ﺑﻪ اﺗﻔﺎق دو زن دﯾﮕﺮ وارد ﺷﺪ و اﻇﻬﺎر داﺷـﺖ‬
‫ﺑﺎﻧﻮي او در اﯾﻦ اﺗﺎق اﻧﮕﺸﺘﺮ ﺧﻮد را ﮔﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺧﯿﻠﯽ از اﯾﻦ ﺳـﺒﺐ ﻏﻤﻨﺎك اﺳﺖ و در اﻧﺘﻈﺎر ﭘﯿﺪا ﺷﺪن آن ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬ﻫﻤﻪ‬
‫ﺑﻪ اﺗﻔـﺎق ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺗﻤـﺎم اﺗﺎقﻫﺎ را ﮔﺸﺘﯿﻢ‪ ،‬وﻟﯽ اﺛﺮي از اﻧﮕﺸﺘﺮ ﻧﯿﺎﻓﺘﯿﻢ در ﻧﺘﯿﺠﻪ زنﻫﺎي ﻧﺎمﺑﺮده ﻏﻤﮕﯿﻦ و ﭘﺮﯾﺸﺎن ﻣﺎ را ﺗﺮك ﮐﺮدﻧـﺪ؛‬
‫ﺑﻪﺧﺼـﻮص ﯾﮑﯽ از ﮐﻨﯿﺰﮐـﺎن ﮐﻪ ﻇـﺎﻫﺮا در اﯾﻦ ﻣﯿـﺎن ﺗﻘﺼـﯿﺮي داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺴـﯿﺎر ﻫﺮاﺳـﻨﺎك ﺑﻮد‪ .‬ﻣـﺎ ﻟﺒﺎسﻫـﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ درآوردﯾﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺨﻮاﺑﯿﻢ؛ وﻟﯽ ﻫﻨﻮز ﭘﺎﯾﻤﺎن ﺑﻪ رﺧﺘﺨﻮاب ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺮزن ﻣﺠﺪدا وارد ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ؛ ﺑﺎﻧﻮي او ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻌﺬرت ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن‬
‫اﯾﻦ اﻧﮕﺸﺘﺮ ﺑـﺎ وﺟﻮد ﻧﺎﭼﯿﺰي ﺑﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ در ﯾﮑﯽ از اﯾﺎم ﺳـﻌﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه و ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﯽ ﻣﯽآورد‪ ،‬ﻣﻮرد ﮐﻤﺎل ﻋﻼﻗﻪ او اﺳﺖ‪،‬‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ دارد و در ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن اﺗﺎقﻫﺎ را ﺗﺨﻠﯿﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﺷﺨﺼﺎ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ را ﺑﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﻦ واﻗﻌـﺎ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑﻮد از ﻓﺸـﺎر ﺧﻮاب ﻫﻼـك ﺷﻮم‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ وﻗﺘﯽ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺑﺎﻧﻮﯾﯽ‪ ،‬آن ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﺎﻟﯽﻗـﺪر در‬
‫ﻣﯿـﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ از ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﮔـﺬﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻪ رﺳـﺪ ﺑﻪ ﺧﻮاب‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻟﺒﺎس ﭘﻮﺷـﯿﺪم و ﺑﻪ اﺗﺎق دﯾﮕﺮ رﻓﺘﻢ‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ زﻧﺎن‬
‫ﻧﻤﯽﮔﺬارﻧﺪ ﻣﺮدان آﻧﺎن را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯿﮕﻢ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق زﻧﺎن دﯾﮕﺮ ﺑﻪ داﺧﻞ اﺗﺎق آﻣﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺟﺴـﺘﺠﻮي ﺣﻠﻘﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪاي ﺑﯿﺶ ﻧﺒﻮد و ﭼﻮن آن دو زن ﺧﺒﺮ داده ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ اﺷـﺨﺎص ﻏﺮﯾﺒﻪاي در اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺲ ﮐﻨﺠﮑﺎوياش ﺑﺮاي دﯾـﺪن ﻣﺎ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺳﺒﯿﻞﻫﺎي‬
‫ﻗﺸـﻨﮕﯽ ﺑﻪ ﺳـﺒﮏ اﯾﺮاﻧﯽﻫـﺎ ﮔﺬاﺷـﺘﻪام و ﭼﻮن اﯾﺮاﻧﯽﻫـﺎ ﺑﻪ ﺳﺒﯿـﻞ ﺧﯿﻠﯽ ﺗﻮﺟﻪ دارﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي آﻧﺎن ﯾﮏ ﺧﺎرﺟﯽ ﮐﻪ داراي ﺳﺒﯿﻞﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺒﮏ اﯾﺮاﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮه ﺟﺎﻟﺒﯽ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯿﮕﻢ ﭘﺲ از ورود ﺑﺎ ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﮔﺮم ﮔﺮﻓﺖ و ﺷﺎﻟﻮده ﯾﮏ آﺷﻨﺎﯾﯽ و دوﺳﺘﯽ ﻋﻤﯿﻘﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻧﯿﺰ اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬وي در‬
‫ﻣـﻮرد اﻧﮕﺸـﺘﺮ ﻓﻘـﻂ ﮔﻔـﺖ در ﺻـﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ آن را ﭘﯿـﺪا ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ ﺑـﺒﺮﯾﻢ و از ورود ﺧـﻮد‪ ،‬او را ﻣﻄﻠـﻊ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﮐﻨﯿﺰك ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺧﻮد ﭼﻨﮓ ﻣﯽزد ﮐﻪ ﭼﺮا ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﯽادﺑﯽ ﮐﺮده و اﯾﻦ آدم ﻣﻬﻢ را ﮐﻪ داراي ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺒﯿﻞﻫﺎي زﯾﺒﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ ،‬از رﺧﺘﺨﻮاب‬
‫ﺑﯿﺮون ﮐﺸﺎﻧﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم آﻧﺎن رﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺑﻪ ﻓﯿﺮوزآﺑﺎد ﻧﯿﺎﻣﺪه ﺑﻮد و ﮐﺴـﯽ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ ﭼﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻦ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴـﺘﻢ ﻣﺤﻞ ﺷـﮑﺎرﮔﺎه در درهاي دو ﻓﺮﺳﻨﮓ‬
‫دورﺗﺮ از ﻓﯿﺮوزﮐﻮه واﻗﻊ ﺷﺪه‪ ،‬روز ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ ﺑﯿﺴـﺘﻢ ﻣﺎه ﻣﻪ از ﺷـﻬﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدم و در ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺎﺻﻔﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﺷﮑﺎرﮔﺎه واﻗﻊ ﺷﺪه و‬
‫داراي آب و ﭼﻤﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻨﺎر ﻧﻬﺮي در ﺣﻮاﻟﯽ ده ﻧﯿﻤﻪور ﭼﺎدر زدم‪.‬‬
‫اوﻟﯿﻦ ﺑـﺎري ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ در اﯾﻦ ﺳـﻔﺮ ﭼﺎدرﻫـﺎ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣـﻞ ﺑﺮﭘـﺎ ﻣﯽﮐﺮدم؛ زﯾﺮا ﻣﯽﺧﻮاﺳـﺘﻢ ﭼﻨـﺪ روز آﻧﺠـﺎ ﺑﻤﺎﻧﻢ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ‬
‫دﺳـﺘﻮر دادم ﺗﻤـﺎم آﻧﻬـﺎ را اﻋﻢ از ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼـﮏ ﺑﯿﺮون آورﻧـﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑـﺎ راﺣﺘﯽ ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤـﺎمﺗﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮ رﺳـﯿﺪن ﺷـﺎه ﺷـﺪم‪.‬‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدم ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻗﺒـﻞ از ﻋﺰﯾﻤﺖ از ﻓﯿﺮوزﮐﻮه‪ ،‬ﺑﺨﺖ ﺑـﺎ ﻣﻦ ﯾـﺎري ﮐﺮد و اﻧﮕﺸـﺘﺮ ﺑﯿﮕﻢ را ﮐﻪ داراي ﯾـﮏ ﺳـﻨﮓ ﻓﯿﺮوزه و دو‬
‫ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﻮﭼـﮏ ﯾـﺎﻗﻮت ﺑﻮد و ﻗﯿﻤﺘﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽﺷـﺪ ﭘﯿـﺪا ﮐﺮدم و ﺑـﺎﻧﻮ ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻌﺠﺐ ﺑﻮد ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ زﻧﯽ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﻋﺎﻟﯽﻗـﺪر ﺧﻮد را ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺷـﯽء ﺑﯽﻣﻘـﺪار ﻧﺎراﺣﺖ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬اﻧﮕﺸﺘﺮ را ﻧﺰد ﺧﻮد ﻧﮕﻪ داﺷﺖ ﺗﺎ آن را در ﻗﺰوﯾﻦ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺑﯿﮕﻢ ﺑﺪﻫـﺪ؛ زﯾﺮا‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺖ او از اﯾﻦ اﻗﺪام ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺎدﻣﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫روز ﺑﯿﺴﺖ و دوم ﻣﺎه ﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺼﺪ دﯾﺪن ﺷـﮑﺎرﮔﺎه ﻋﺎزم آن ﻣﺤﻞ ﺷﺪم ﺗﺎ ﺿـﻤﻨﺎ ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻓﺮﺻﺖ‪ ،‬اﺳﻔﻨﺪﯾﺎرﺑﯿﮓ را‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻢ‬
‫ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﺤﻤﺪﺻﺎﻟﺢﺑﯿﮓ ﺑﺮادر وزﯾﺮ ﻣﺎزﻧﺪران ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻬﯿﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﮐﺎر آﻧﺠﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﺮاي رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺷـﮑﺎرﮔﺎه‪ ،‬ﻻزم ﺑﻮد‬
‫از ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﺨﺘﯽ ﻋﺒﻮر ﮐﻨﻢ ﮐﻪ راه ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد آن‪ ،‬ﺟﺎده ﺑﺎرﯾﮏ و ﭘﺮﭘﯿـﭻ و ﺧﻤﯽ در ﮐﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ آب زﯾﺎد اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻋﺒﻮر از اﯾﻦ راه ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽﺷﻮد؛ وﻟﯽ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ آب ﮐﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ زﺣﻤﺖ زﯾﺎد‬
‫ﻋﺒـﻮر اﻣﮑﺎنﭘـﺬﯾﺮ ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از اﯾـﻦ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن‪ ،‬ﯾـﮏ دره ﺳـﺒﺰ و ﺧﺮم و ﻃﻮﻻـﻧﯽ واﻗـﻊ ﺷـﺪه ﮐﻪ در اﻃﺮاف آن‪ ،‬ﮐﻮهﻫـﺎي ﻣﺠﺰا از‬
‫ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧـﺪ و اﯾﻦ دره ﺑﻪ ﭼﻤﻦزاري ﺧﺘﻢ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻃﻮل آن ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ دو ﻣﯿﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮد ﭼﻤﻦزار ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ داﯾﺮه اﺳﺖ و‬
‫ﮐﺎﻣﻼ از ﮐﻮه و ﺗﭙﻪ اﺣﺎﻃﻪ ﺷﺪه‪.‬‬
‫ﺷـﺎه اﯾﻦ ﻣﺤـﻞ را ﺑﺮاي ﺷـﮑﺎر ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺮده‪ ،‬ﺗﺎ از ﺗﻤﺎم درهﻫﺎ و ﮐﻮهﻫﺎي اﻃﺮاف ﺟﺎﻧﻮران وﺣﺸـﯽ را ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮاﻧﻨـﺪ و از ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﻣﺎزﻧـﺪران ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﻫﺰار ﻣﺮد را ﻣﺄﻣﻮر اﯾﻦ ﮐﺎر ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا در ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ رﻋﺎﯾﺎ ﮐﺎر ﺳﮓﻫﺎي ﺷـﮑﺎري را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ از دﺷﺖ ﺷـﮑﺎرﮔﺎه ﻓﺮاﺗﺮ روﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳـﺘﻮر او از ﮐﻮﻫﯽ ﺑﻪ ﮐﻮه دﯾﮕﺮ‪ ،‬در ﻣﯿﺎن دره ﺑﺎ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي درﺧﺘﺎن ﭘﺮﭼﯿﻦ‬
‫ﺑﻠﻨـﺪي‪ ،‬ﮐﻪ دﺳﺖ ﯾـﮏ ﻣﺮد اﺳﺐﺳﻮار ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺑﺎﻻي آن ﻧﻤﯽرﺳـﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻋﻼوه ﮔﺮداﮔﺮد داﻣﻨﻪ ﮐﻮهﻫﺎي اﻃﺮاف اﯾﻦ ﺟﻠﮕﻪ را ﻧﯿﺰ‬
‫دامﻫﺎﯾﯽ از ﻃﻨﺎب ﮐﺸـﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﯿﺮﻫﺎي ﺑﻠﻨـﺪ ﺑﺴـﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺟﺎﻧﻮري ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ از روي آﻧﻬﺎ ﺑﺠﻬﺪ و ﻣﺴـﻠﻤﺎ ﺑﺮاي‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻋﺪه زﯾﺎدي ﻣﺪتﻫﺎ وﻗﺖ ﺻﺮف ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺣﯿﻮاﻧـﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳـﻂ اﯾﻦ ﻣﺮدان راﻧـﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻨﮕﯽ دره و ﺳـﺮ و ﺻـﺪا و ﻓﺮﯾـﺎد آﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﻮي اﯾﻦ ﺟﻠﮕﻪ روي‬
‫ﻣﯽآورﻧـﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن دامﻫـﺎي ﻃﻨـﺎﺑﯽ ﻣـﺎﻧﻊ از ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺷﻮد ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﻣﺤﺒﻮس ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺧﺒﺮ دارم ﮐﻪ از ﻓﺮحآﺑﺎد ﻣﺎزﻧـﺪران‬
‫ﺳﯿﺼﺪ ﺑﺎر ﺷﺘﺮ ﻃﻨﺎب ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر ارﺳﺎل ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﭼﻮن ﺷـﮑﺎرﮔﺎه وﺳﻌﺖ ﻧﺪاﺷﺖ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬از اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺷﺎه را ﭘﯿﺶ ﺧﻮد ﻣﺠﺴﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﻗﺮار اﺳﺖ در ﻣﯿﺎن اﯾﻦ ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺸـﯿﺮ و ﺗﯿﺮ ﺑﻪ ﺷـﮑﺎر ﻣﺸـﻐﻮل ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﺎ ﭼﻨﺎنﮐﻪ از ﻗﺪﯾﻢ ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ از ﺟﺎﻧﻮران ﺷﮑﺎري‬
‫را زﻧـﺪه ﺑﮕﯿﺮد و ﮔﻮﺷﻮارهاي ﮐﻪ ﻧـﺎم او ﯾـﺎ ﻋﻼـﻣﺖ ﺧﺎﺻـﯽ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﻨﻘﻮش اﺳﺖ‪ ،‬در ﮔﻮش آﻧﻬﺎ ﮐﻨـﺪ و آزادﺷﺎن ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎر اﺗﻔﺎق‬
‫اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﮑﺎرﭼﯿﺎن ﺟﺎﻧﻮراﻧﯽ را ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧـﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﺷﻮارهﻫﺎﯾﯽ از زﻧﺎن ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ و ﺷﺎه اﺳـﻤﻌﯿﻞ ﺻﻮﻓﯽﻣﺸـﺮب و ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎﻧﯽ‬
‫ﭘﯿﺶ از اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﮔﻮش داﺷﺘﻪاﻧﺪ و از زﯾﺮ دﺳﺖ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺷﺎه ﮔﺬﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ زﻧـﺎن ﺣﺮم ﻧﯿﺰ از ﺗﻤﺎﺷـﺎي ﺷـﮑﺎر ﺑﻬﺮهﻣﻨـﺪ ﺷﻮﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳـﺮﻋﺖ ﺟﺎﯾﮕـﺎه ﻣﺨﺼﻮﺻـﯽ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺳﺎﺧﺘﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ‬
‫راﻫﺮوي درازي‪ ،‬ﺑﺮ ﻓﺮاز ﯾﮑﯽ از ﮐﻮهﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﺸـﺮف ﺑﺮ ﺷـﮑﺎرﮔﺎه ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ و ﺟﻠﻮ اﯾﻦ ﻣﮑﺎن را ﻧﯿﺰ ﭼﻮبﺑﺴﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﭘﺮدهﻫﺎي‬
‫ﺣﺼـﯿﺮي ﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷـﯿﻮه‪ ،‬زﻧﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ از آﻧﺠﺎ ﺷـﮑﺎرﮔﺎه را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﺗﻔﻨﮓ ﺟﺎﻧﻮران را ﺑﺰﻧﻨﺪ؛ زﯾﺮا آﻧﺎن در‬
‫ﺗﯿﺮاﻧﺪازي ﺑﺎ ﺗﻔﻨﮓ ﻧﯿﺰ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺎﻫﺮﻧﺪ و ﻫﺮ وﻗﺖ ﻣﺮدان در ﺷـﮑﺎرﮔﺎه ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺷـﮑﺎر را از ﻣﺤﻞ ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮد ﺑﺎ ﺗﯿﺮ ﻣﯽزﻧﻨﺪ؛ وﻟﯽ اﮔﺮ‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺷﺎه ﺑﻪ ﺷﮑﺎر روﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺷﮑﺎر ﺷﺎه‬
‫از ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫﻠﻨﺪي ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﭼﺎپ آﻣﺴﺘﺮدام‪ ،‬ﺳﺎل ‪ 1666‬ﻣﯿﻼدي‬
‫ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﭼﺎﺑﮑﯽ و ﻣﻬﺎرت ﺑﺮ اﺳﺐ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮ و ﺗﯿﺮ و ﮐﻤﺎن ﺑﻪ ﺷﮑﺎر ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺳﻔﻨﺪﯾﺎرﺑﯿﮓ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻫﻤﻪ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﮐﺎرﻫﺎ ﻧﻈﺎرت ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺎه زﻧﺎن ﺣﺮم را ﺑﺎ ﻋﻼﻗﻪ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن داد و ﮔﻔﺖ ﮐﻪ آن ﻣﺤﻞ‬
‫را در ﻣـﺪت دو روز ﺳـﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ در اﯾﻦ ﻣـﺪت ﮐﻢ‪ ،‬ﮐﺎر آﺳﺎﻧﯽ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﻃﺮاف آﻧﺠﺎ را‬
‫ﺳﺮاﺳـﺮ دﯾﻮار ﮐﺸـﯿﺪه و ﺳـﻘﻔﺶ را ﺑﺎ ﺗﺨﺘﻪﻫﺎي ﺿﺨﯿﻤﯽ ﮐﻪ از زﯾﺮ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﭼﻬﺎرﮔﻮش ﺑﻮد ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه و ﺗﻤﺎم وﺳﺎﯾﻞ راﺣﺘﯽ را در آﻧﺠﺎ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬و ﻣﺴـﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﺎﻫﺮ و ﻣﻄﯿﻊ و ﻟﻮازم ﮐﺎر در دﺳﺘﺮس ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻨﺎﯾﯽ در دو روز ﻣﯿﺴـﺮ‬
‫ﻧ ﻤ ﯽﺷ ﺪ ‪.‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤـﺎن اﯾـﻦ ﺧـﺎﻧﻪ ﺷﺐ ﻗﺒـﻞ از ورود ﻣﻦ ﺑﻪ اﺗﻤـﺎم رﺳـﯿﺪه ﺑـﻮد و اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎرﺑﯿﮓ و ﺑﺮادر وزﯾﺮ و ﺗﻤـﺎم ﮐﺴـﺎن دﯾﮕﺮي ﮐﻪ آﻧﺠـﺎ ﮐـﺎر‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ آن ﻣﺤﻞ را ﺗﺮك ﮐﺮده و ﺑﻪ ﮐﻨﺎر ﺗﭙﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﯿﭻﮐﺲ اﺟﺎزه ﻧﺪارد وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﺎ ﺣﺮمﺳـﺮا از راه ﻣﯽرﺳﺪ‪،‬‬
‫در آن ﺣﻮاﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺎﻧﺪن در ﻣﺴﯿﺮ زﻧﺎن ﺷﺎه ﺑﺮﺧﻼف ادب و ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺷﻤﻪاي درﺑﺎره ﺣﺮﮐﺖ ﺣﺮمﺳﺮاي ﺷﺎه ﮐﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﺟﺎﻟﺒﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ‪ .‬زﻧﺎن ﺷﺎه ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺷﺐ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﺗـﺎ ﮐﺴـﯽ آﻧﻬـﺎ را ﻧﺒﯿﻨـﺪ و اﮔﺮ ﺷـﺎه ﺑـﺎ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬داﺧﻞ ﮐﺠﺎوه ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺷﺘﺮ ﻣﯽﻧﺸـﯿﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﺠﺎوهﻫﺎ ﮔﺎه ﺟﻔﺖ از دو ﭘﻬﻠﻮي ﺷﺘﺮ‬
‫آوﯾﺨﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و در ﻫﺮ ﯾـﮏ دو زن ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﮔـﺎه ﮐﺠـﺎوهاي ﺑﺮ ﯾـﮏ ﭘﻬﻠﻮي ﺷﺘﺮ و ﭼﯿﺰي ﻫﻢوزن آن‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺻـﻨﺪوق ﺣـﺎﻣﻞ‬
‫اﺳـﺒﺎب و اﺛﺎﺛﻪ‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮي دﯾﮕﺮ ﻣﯽﺑﻨﺪﻧـﺪ و در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻓﻘﻂ ﯾﮏ زن در ﮐﺠﺎوه ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﮐﺠﺎوه را ﻧﺨﺴﺖ ﺷﺘﺮﺑﺎﻧﺎن ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺮ‬
‫ﭘﺸﺖ ﺷﺘﺮ اﺳﺘﻮار ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺳﭙﺲ ﺧﻮاﺟﻪﺳﺮاﯾﺎن ﺑﺎﻧﻮان ﺣﺮم را روي دﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﺮﻣﯽدارﻧﺪ و در ﮐﺠﺎوهﻫﺎ ﺟﺎي ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ رﺳﻢ ﺟﺪﯾـﺪي اﺳﺖ‪ ،‬و ﻗﺒﻼـ ﺳـﻮار ﮐﺮدن ﺑـﺎﻧﻮان ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﻋﻬـﺪه ﺳﺎرﺑﺎﻧـﺎن ﺑـﻮد؛ زﯾﺮا آﻧـﺎن از ﻃﺒﻘـﺎت ﭘﺴـﺘﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﮐﺴـﯽ ﺑﻪ‬
‫وﺟﻮدﺷﺎن اﻫﻤﯿﺖ ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﮐﻨﻮن ﺷﺎه دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎرﺑﺎﻧﺎن ﺑﺎﻧﻮان را ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺷﺒﯽ ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻋﺎدت اوﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ و‬
‫ﻧﺎﺷﻨﺎس ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮد ﻧﺎﮔﺎه ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ در ﮐﺎروان زﻧﺎن ﺣﺮم ﮐﺠﺎوهاي ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﻮ ﺧﻢ ﺷﺪه و در ﺷﺮف اﻓﺘﺎدن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺮﭼﻪ ﺳﺎرﺑﺎن را ﺑﺮاي ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﮐﺮدن ﮐﺠﺎوه ﺻـﺪا زد‪ ،‬از او اﺛﺮي ﻧﯿﺎﻓﺖ؛ ﻧﺎﭼﺎر از اﺳﺐ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﭘﯿﺶ رﻓﺖ و ﺷﺎﻧﻪ زﯾﺮ ﮐﺠﺎوه ﻧﻬﺎد‪،‬‬
‫ﺗﺎ آن را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺗﻌﺎدل ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن اﺣﺴﺎس ﮐﺮد ﮐﻪ ﮐﺠﺎوه از ﺣﺪ ﻋﺎدي ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﭼﻮن ﺳﺮ ﺑﻪ درون آن ﺑﺮد‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﺎرﺑﺎن ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﮐﻨﯿﺰﮐﺎن ﭼﺸﻢ ﻃﻤﻊ دوﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎه ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي ﺧﺸـﻤﮕﯿﻦ ﺷـﺪ ﮐﻪ ﻓﻮري ﺧﻮد را ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد و ﭼﻨﺪ ﺗﻦ‬
‫از ﺳﺮداران را ﭘﯿﺶ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻓﺮﻣﺎن داد ﺗﺎ ﺳﺮ ﺳﺎرﺑﺎن و آن ﮐﻨﯿﺰك را در ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﺑﺮﯾﺪﻧﺪ و‬
‫رﺋﯿﺲ ﺳﺎرﺑﺎﻧـﺎن را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻗﺼﻮري ﮐﻪ در ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳـﺨﺘﯽ ﻣﺠـﺎزات ﮐﺮد‪ ،‬ﺗـﺎ ﮐﺴـﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻃﺮف اﻃﻤﯿﻨـﺎن و اﻋﺘﻤـﺎد‬
‫ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﻗﺎﻓﻠﻪ ﻧﮑﻨﺪ و از ﻫﻤﺎن ﺷﺐ دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﺳﺎرﺑﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻗﺎﻓﻠﻪ ﺣﺮم ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺸﻮﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮاﺟﻪﺳﺮاﯾﺎن ﻫﻤﺮاه زﻧﺎن ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﮐﻨﻨ ﺪ ‪.‬‬
‫از آن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ زﻧﺎن ﺣﺮم در ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ ﺷﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﺮﻣﯽدارﻧﺪ و ﺑﺮ روي اﺳﺐ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻨﺪ و ﺷﺎه ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮدي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق‬
‫ﺧﻮاﺟﻪﺳﺮاﯾﺎن در ﻣﯿﺎن آﻧﺎن اﺳﺖ و در ﺣﺎل ﮔﻔﺘﮕﻮ و ﺧﻨﺪه و ﺷﻮﺧﯽ و ﮔﺎه ﺷﮑﺎر ﻫﻤﮕﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽراﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﺑﺎﻧﻮان ﻫﻤﯿﺸﻪ دﺳـﺘﻪاي از ﺧﻮاﺟﮕﺎن ﺷﺎه ﯾﮏ ﻓﺮﺳـﻨﮓ ﺟﻠﻮﺗﺮ ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻪ ﺷﺐ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ روز‪ ،‬ﻣﺮداﻧﯽ را ﮐﻪ در ﺟﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ دور‬
‫ﮐﻨﻨـﺪ و اﮔﺮ اﯾﻦ ﻗﺎﻓﻠﻪ ﻫﻨﮕﺎم روز ﺑﻪ دﻫﯽ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻣﺮدان را از آﻧﺠﺎ ﻣﯽراﻧﻨﺪ ﯾﺎ در اﺗﺎقﻫﺎي درﺑﺴـﺘﻪ ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارﻧﺪ ﺗﺎ زﻧﺎن ﺣﺮم ﺷﺎه‬
‫را ﻧﺒﯿﻨﻨـﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﻣﺮدي ﺑﺮ ﺳـﺮ راه دﯾـﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯽدرﻧﮓ او را ﺑﺮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ اﺳﺖ و ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﺗﻮﻫﯿﻦ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺷﺎهزاده و ﯾﺎ ﻫﺮ ﻓﺮد دﯾﮕﺮي اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ روي زن او را ﺑﺒﯿﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ دﺳـﺘﻪ ﮐﻪ ﺧﯿﺎﺑﺎن و ﻣﺤﻞ و ﻣﻨﻄﻘﻪ را از اﻏﯿﺎر ﺧﺎﻟﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و اﺧﺘﯿﺎرات زﯾﺎدي ﺑﺮاي زدن و ﮐﺸـﺘﻦ و ﺑﺴـﺘﻦ دارﻧﺪ و رﻋﺐ و‬
‫وﺣﺸﺖ در دلﻫـﺎ ﻣﯽاﻓﮑﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺣﺮم ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺷـﺎه ﻫﻤﺮاه آﻧﻬـﺎ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺳـﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و اﻟّـﺎ زﻧـﺎن در ﮐﺠـﺎوهﻫﺎ‬
‫ﺳﻮارﻧـﺪ‪ .‬دﻧﺒﺎل ﺣﺮم ﻧﯿﺰ دﺳـﺘﻪاي از ﻗﺮاوﻻن ﺧﺎص ﺷﺎه ﮐﻪ ﯾﺴـﻘﭽﯽ ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﻋﺪه وﻇﯿﻔﻪدار ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﺎر‬
‫ﺧﻮاﺟﮕﺎن ﺣﺮمﺳﺮا را در ﻋﻘﺐ ﺻﻒ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﮕﺬارﻧﺪ ﻫﯿﭻﮐﺲ ﺑﻪ ﻗﺎﻓﻠﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻋﺪه ﻧﯿﺰ داراي اﺧﺘﯿﺎرات وﺳـﯿﻌﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻫﻤﮕﯽ ﺗﺎج ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺑﺮ ﺳـﺮ دارﻧﺪ و ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺨﺼﻮﺻـﺸﺎن ﺗﯿﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺧﻮد‬
‫ﻓﺮو ﻣﯽﺑﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺳـﺮ آن ﭘـﺎﯾﯿﻦ و دم آن ﺑﻪ ﺳﻮي ﺑﺎﻻـ ﻗﺮار دارد‪ .‬رﺋﯿﺲ آﻧـﺎن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾﺴﻘﭽﯽﺑﺎﺷـﯽ‪ ،‬از ﻣﯿـﺎن ﺳـﺮداران ﺑﺰرگ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺮ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺧﻮد ﺗﯿﺮي زرﯾﻦ ﻓﺮو ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﻄﻠﺐ اﺻـﻠﯽ‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺟﻤﻼت ﻣﻌﺘﺮﺿﻪ زﯾﺎد ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬روز آﺧﺮ ﻣﺎه ﻣﻪ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪم ﮐﻪ آﻗﺎﻣﯿﺮﻣﻨﺸـﯽ‬
‫ﻧﯿﺰ آﻣـﺪه و در ﺣﻮاﻟﯽ ﭼﺎدرﻫـﺎي ﻣﻦ ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﮔﺰﯾـﺪه اﺳﺖ؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ ﻣﻼﻗـﺎت او رﻓﺘﻢ ﺗـﺎ اﻃﻼﻋـﺎﺗﯽ درﺑـﺎره ﺷﺎه ﺑﻪ دﺳﺖ آورم‪ ،‬و‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدم ﺑﻪ اﺗﻔﺎق دو ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ‪ ،‬در ﭼﺎدر ﮐﻮﭼﮏ ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺷـﯿﺮواﻧﻠﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺴـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﭼﺎدر ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ از‬
‫ﻧﺎﻣﺶ ﭘﯿﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺨﺘﺺ ﺷﯿﺮوان اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻧﻔﻮذ ﺑﺎران‪ ،‬ﺳﻘﻔﺶ از ﻧﻤﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح دوﭘﻮﺷﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ورود ﻣﻦ‪ ،‬دو ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ﭼﺎدر را ﺗﺮك ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﯿﻦ ﻣﻦ و او ﮐﻪ از ﮐﺜﺮت ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎي ﺑﺠﺎ و‬
‫ﺑﯽﺟﺎي ﻣﺮدم ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﺧﻠﻮت ﭘﻨﺎه آورده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺬاﮐﺮات ﻣﻔﺼـﻠﯽ ﺟﺮﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬وي ﺿـﻤﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻔﯿﺮ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ اﺷﺎره ﮐﺮد‬
‫و ﮔﻔﺖ ﺷـﻨﯿﺪه اﺳﺖ ﺑﺎ ﭘﺪرﻫﺎي آﮔﻮﺳﺘﯿﻨﯽ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺳﺎﮐﻦ اﺻـﻔﻬﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﺎ ﭘﺪر ﻓﺮاﻣﻠﮑﯿﻮر دﻟﯽ آﻧﺠﻠﯽ ﻣﺸﺎور ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺻﻮﻣﻌﻪ داراي رواﺑﻂ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﯿﺴﺖ و از اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﻇﻬﺎر ﺗﻌﺠﺐ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻪ ﻋﻘﯿـﺪه او ﭘـﺪر ﻣﻠﮑﯿﻮر ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ و‬
‫ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺳﻔﯿﺮ ﺧﺪﻣﺎت ﻓﺮاواﻧﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬وي از اﯾﻦﮐﻪ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﺳﻔﯿﺮ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺎﺻﺪ ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد ﻓﺮﺳﺘﺎده و دﺳﺘﻮر داده‬
‫ﺑﻮد آن را ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ و ﺑﺪون ﻣﻼﺣﻈﻪ او ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺎه ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺨﺖ رﻧﺠﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺎﺻﺪ ﻣﺪتﻫﺎ در ﻓﺮحآﺑﺎد ﻣﺎﻧﺪ و اﺟﺎزه ﻣﻼﻗﺎت ﻧﯿﺎﻓﺖ‬
‫و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻫﻢ ﺑﺪون اﺧﺬ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺳﻔﯿﺮ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺻـﺤﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽﻫﺎ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪ و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﺎ اﯾﻦ اﺷﺨﺎص زﯾﺎد ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺛﻤﺮﺑﺨﺶ ﺑﺎﺷﺪ؛ زﯾﺮا آﻧﻬﺎ ﭘﻮل ﻧﺪارﻧﺪ و ﻓﻘﻂ ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺎلاﻟﺘﺠﺎرهﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽآورﻧـﺪ ﮐﻪ در اﯾﺮان ﻗﺪر و ﻗﯿﻤﺘﯽ ﻧﺪارد‪ .‬آﻗﺎﻣﯿﺮ ﭘﺎﺳﺦ داد‪ :‬ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﻣﺬاﮐﺮات ﺧﻮد ﺑﺎ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽﻫﺎ اﻫﻤﯿﺖ‬
‫زﯾﺎدي ﻗﺎﯾﻞ ﻧﯿﺴﺖ و دﺳـﺘﻮر داده اﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻧﺪﻫﻨﺪ و ﺣﺘﯽ اﺑﺮﯾﺸـﻤﯽ را ﮐﻪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻫﻨﻮز ﻫﻢ‬
‫در اﺻـﻔﻬﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ در ﺻﻮرﺗﯽ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺪﻫﻨـﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻣﺎلاﻟﺘﺠﺎره اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬وي اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد‬
‫ﮐﻪ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﺷﺎه ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اﺑﺮﯾﺸﻢ‪ ،‬ﺑـﺪون ﮔﺬﺷـﺘﻦ از ﺧﺎك ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اروﭘﺎ ﺑﺮود و ﻣﻦ ﺑﻪ ﻗﺼـﺪ زﯾﺎن ﺑﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﮐﺎري ﮐﺮد ﮐﻪ ﭘﺎي ﻓﺮاﻧﺴﻮيﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﺎز ﺷﻮد؛ زﯾﺮا ﻓﺮاﻧﺴﻮيﻫﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﻮل ﻓﺮاوان ﺑﻪ ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ ﻣﯽآورﻧـﺪ و ﻫﻤﻪ ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺣﻠﺐ و ﺳـﺎﯾﺮ ﺑﻨـﺎدر ﻣﺸـﺎﺑﻪ ﭼﻘـﺪر از اﯾﻦ ﻣﻌـﺎﻣﻠﻪ ﻣﻨﺘﻔـﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ؛ ﺳـﭙﺲ اداﻣﻪ دادم ﮐﻪ اﮐﻨـﻮن ﻣﻮﻗـﻊ اﻗـﺪام ﻓﺮا رﺳـﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا در‬
‫ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺑﺎ ﺳـﻔﯿﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺪرﻓﺘﺎري ﺷﺪه و ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﻪ ﻗﻄﻊ رواﺑﻂ دوﺳﺘﯽ ﺑﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر ﺷﻮد و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ اﺑﺮﯾﺸـﻢ‬
‫ﺑﻪ اﯾﺮان روي آورد؛ ﺑﻪﻋﻼوه ﻣﺤﺒﺖ ﺷﺎه ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن ﮐﻪ ﻣﻦ در ﻣﻮﻗﻊ اﻗﺎﻣﺘﻢ در ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺷـﻤﻪاي از آن را ﺑﺮاي دوﺳﺖ ﺧﻮد‪-‬‬
‫ﺳﻔﯿﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ -‬ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮدهام‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ آﻧﻬﺎ را ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﺳﻔﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﻃﺎﻟﺐ ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎﺳﺖ و در اﯾﻦ راه‬
‫ﺗﻤـﺎم ﻣﺴـﺎﻋﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐـﺎر ﻣﯽﺑﻨـﺪد‪ .‬آﻗـﺎﻣﯿﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻄﻤﺌﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮيﻫـﺎ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﯿﺎﯾﻨـﺪ ﺷـﺎه ﺑﻪ آﻧـﺎن ﮐﻤـﺎل ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ و‬
‫ﮐﻤﮏ را ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﯿﺪوارم ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺧﺪاوﻧﺪ روزي اﯾﻦ ﺗﺼﻮر ﻋﻤﻠﯽ ﺷﻮد و ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﺘﻮاﻧﻢ در آن ﺳﻬﻤﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از آن درﺑـﺎره ﻣﺮگ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﻣﻘﯿﻢ ﮐﻪ اﺧﯿﺮا اﺗﻔـﺎق اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬ﺻـﺤﺒﺖ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬وي ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي درﯾﺎﻓﺖ ﻣﺎلاﻟﺘﺠﺎره‬
‫ﻧﺎوﻫﺎي اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﺑﻪ ﺣﻮاﻟﯽ ﺟﺰﯾﺮه ﻫﺮﻣﺰ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﻣﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﻣﺴـﻤﻮم ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺻﺤﺒﺖ از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎ‬
‫اﯾﻦ ﮐـﺎر را ﮐﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﯾﻦ ﺣﺮف ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا آﻧـﺎن ﺧﻮب ﻣﯽداﻧﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮگ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ورق ﺑﺮﻧﻤﯽﮔﺮدد و ﺑﺎ‬
‫ﻣﺮگ ﺷـﺶ ﯾﺎ ﻫﺸﺖ ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﯿﺴﺖ ﻧﻔﺮ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ اﯾﻦ ﻣﻠﺖ رو ﺑﻪ اﺿﻤﺤﻼل ﻧﻤﯽرود و ﻣﺬاﮐﺮات ﺑﯿﻦ ﭘﺎدﺷﺎه اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﺷﺎه اﯾﺮان‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ اداﻣﻪ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬اداﻣﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ و اﮔﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺤﻮ ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ ،‬اﺛﺮ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻌﮑﻮﺳﯽ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺻـﺤﺒﺖ را ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻗﺰاقﻫﺎ ﮐﺸﺎﻧﯿـﺪم و ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ را ﮐﻪ ﻗﺒﻼ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ ﺷﺎه ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺮاي او ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮدم‪ .‬آﻗﺎﻣﯿﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺧﯿﻠﯽ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺷﺪ و از ﻣﻦ ﺳﺆاﻻت زﯾﺎدي ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺿﻤﻦ ﺗﻮﺿـﯿﺤﺎت ﺧﻮد اﺷﺎره ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﻃﺮاﺑﻮزان و ﺷﻬﺮﻫﺎي اﻃﺮاف آن را ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ از ﻗﻠﻤﺮو ﺗﺮكﻫﺎ ﺟﺪا ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬
‫ﮐﻪ اﯾﺮان‪ ،‬از ﺳـﻤﺖ ﻣﺴـﺘﻤﻠﮑﺎت ﺧـﻮد‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﺮكﻫـﺎ را آﻏـﺎز ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐﺮد‪ ،‬و ﻗﺰاقﻫـﺎ ﻧﯿﺰ از ﺳـﻤﺖ درﯾـﺎ ﺑﻪ ﺳﻮاﺣـﻞ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﯾﻮرش‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮد‪ ،‬و ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ در ﺧﺎك دﺷﻤﻦ دﺳﺖ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را در آنﺟﺎ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻓﺸﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽآﻣـﺪ ﮐﻪ آﻗـﺎﻣﯿﺮ ﺧﻮب ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋـﻞ واﻗﻒ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﻋﻼـوه ﮐﺮدم ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑﺮاي ﺻـﺪﻣﻪ زدن ﺑﻪ ﺗﺮكﻫـﺎ ﻻزم‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺑﺮاي ﻓﺮﺳـﺘﺎدن اﺑﺮﯾﺸﻢ اﯾﺮان ﺑﻪ اروﭘﺎ ﻣﻔﯿـﺪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ﺷﺎه ﻣﺎﯾﻞ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﺘﺎع از ﺧﺎك ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻧﮕﺬرد و‬
‫ﺟـﺎدهاي ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮔﺸﻮده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ از ﺟـﺎده ﺣﻠﺐ ﯾـﺎ راهﻫـﺎي دﯾﮕﺮ ﻧﺰدﯾـﮏﺗﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه ﺗﻤﺎم اﯾﺎﻻت‬
‫اﯾﺮان ﮐﻪ اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ درﯾﺎي ﺳـﯿﺎه ﻫﺴـﺘﻨﺪ و دﯾﮕﺮ ﻻزم ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺷﺪ ﮐﺎروانﻫﺎ راه دور و درازي را ﺗﺎ ﺣﻠﺐ ﯾﺎ ﻫﺮﻣﺰ‬
‫ﻃﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﮐﺎﻻ را ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽﻫﺎ ﯾﺎ دﯾﮕﺮان ﺗﺤﻮﯾﻞ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﮔﺬﺷـﺘﻦ از درﯾﺎي ﺳـﯿﺎه ﺑﺎ ﮐﺸﺘﯽ ﻓﻘﻂ ده ﺗﺎ ﺑﯿﺴﺖ روز ﯾﺎ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﯾﮏ ﻣﺎه‬
‫ﻃﻮل ﻣﯽﮐﺸـﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺣﻤﻞ ﮐﺎﻻ از ﻃﺮﯾﻖ اﻗﯿﺎﻧﻮس ﻫﺸﺖ ﺗﺎ ده ﻣﺎه وﻗﺖ ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ و اﮔﺮ از ﻃﺮﯾﻖ ﺣﻠﺐ ﮐﺎﻻ ﺑﻪ ﻣـﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﺣﻤﻞ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ وﺻﻮل ﺑﻪ ﺑﻨـﺪر ﻣﺎرﺳـﯽ ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﺑﻨـﺪر اﺳﺖ دو ﺗﺎ ﺳﻪ ﻣﺎه در راه ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮ دوي اﯾﻦ راهﻫﺎ ﺑﺲ ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳـﺖ‬
‫زﯾﺮا ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻃﻮﻓﺎن‪ ،‬ﻣﺼﺎﯾﺐ ﻣﺘﻌـﺪد دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ درﯾﺎﻧﻮردي ﻃﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬ﺣﯿﺎت ﮐﺸﺘﯽ و ﻣﻠﻮاﻧﺎن را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪﻋﻼوه ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﺴـﯿﺮ ﻣﻤﻠﻮ از دزدان درﯾـﺎﯾﯽ اﺳﺖ؛ در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺧﻄﺮ درﯾﺎي ﺳـﯿﺎه ﻋﺒﺎرت از وﺟﻮد ﺗﺮكﻫﺎ اﺳﺖ و آن را ﻫﻢ ﻗﺰاقﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ‬
‫ﻗﺎدرﻧـﺪ ﺑﺮﻃﺮف ﺳﺎزﻧـﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ ﺗﺮكﻫﺎ از ﺗﺮس ﮐﺸﺘﯽ ﻗﺰاقﻫﺎ و ﺣﻤﻠﻪ آﻧﺎن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ از اﯾﻦ درﯾﺎ اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦﻫﺎ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻣﺎلاﻟﺘﺠﺎره ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ از درﯾﺎي ﺳﯿﺎه‬
‫ﮔـﺬﺷﺖ‪ .‬ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﺎ در اروﭘـﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن اﺣﺘﯿـﺎج زﯾﺎدي دارﻧـﺪ ﻣﯽرﺳـﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻟﻬﺴـﺘﺎن و آﻟﻤﺎن و روﺳـﯿﻪ ﺣﻤﻞ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ اﮐﻨﻮن ﺑﺮاي ﺧﺮﯾـﺪ اﺑﺮﯾﺸﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ از ﻃﺮﯾﻖ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽﻫﺎ و ﻓﻼﻣﺎﻧـﺪﻫﺎ اﻗﺪام ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﺴﯽ ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻨـﺎن ﻣﻦ ﺑﺮ آﻗـﺎﻣﯿﺮ ﺧﯿﻠﯽ ﺧـﻮش آﻣـﺪ و ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﮐﻪ آﯾـﺎ درﺑـﺎره اﯾﻦ اﻣـﻮر ﺑـﺎ ﺷـﺎه ﻧﯿﺰ ﺻـﺤﺒﺖ ﮐﺮدهام ﯾـﺎ ﺧﯿﺮ؛ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬درﺑـﺎره اﻏﻠﺐ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋـﺎت ﻓﻮقاﻟـﺬﮐﺮ ﺑﺎ اﻋﻠﯽﺣﻀـﺮت ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ در ﻣﯿﺎن ﮔﺬاﺷـﺘﻪام‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺴـﯿﺎري از ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي‬
‫دﯾﮕﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪام‪ .‬آﻗﺎﻣﯿﺮ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺷﺎهﻋﺒـﺎس ﺑـﺎ ﭘﺎدﺷﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﻣﮑﺎﺗﺒﺎت زﯾﺎدي رد و ﺑـﺪل ﮐﺮده‪ ،‬و رواﺑﻂ آﻧﺎن ﺑﺴـﯿﺎر ﺻـﻤﯿﻤﺎﻧﻪ اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ اﯾﻦ‬
‫ﻧﻈﺮﯾﺎت ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﻋﻤﻠﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺗﻌﺎرﻓﺎت ﮔﺮم و ﺻـﻤﯿﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا ﺷﺪﯾﻢ و ﻗﺮار ﺷﺪ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﺮاي ﺷﮑﺎر ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬او ﯾﺎ وزﯾﺮ ﻣﺎزﻧﺪران ﻣﺮا از‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫روز ﺷﻨﺒﻪ‪ ،‬دوم ژوﺋﻦ‪ ،‬ﺻﺒﺢ ﺑﺴﯿﺎر زود ﻋﺎزم ﺷﮑﺎرﮔﺎه ﺷﺪم؛ زﯾﺮا ﺷﺐ ﻗﺒﻞ آﻗﺎﻣﯿﺮ و وزﯾﺮ ﻣﺎزﻧﺪران ﺧﺒﺮ ورود ﺷﺎه را ﺑﻪ ﻣﻦ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وزﯾﺮ ﻣﺮا در ﯾﮑﯽ از ﭼﺎدرﻫﺎي ﺧﻮد ﺟﺎ داد‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﺎه ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﻣﻮﻗﻌﺶ ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ را ﻣﻄﻠﻊ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدم ﮐﻪ اﺳـﺘﻔﺎﻧﻮي‬
‫ﻗﺰاق ﻧﯿﺰ آﻧﺠﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻮﺷـﺘﻢ‪ ،‬وي در ﻓﺮحآﺑﺎد از ﺷﺎه اﺟﺎزه ﻣﺮﺧﺼـﯽ ﮔﺮﻓﺖ و رﻓﺖ؛ وﻟﯽ ﻫﻨﻮز ﺳﻪ روز راه ﺑﯿﺸﺘﺮ دور ﻧﺸـﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺎه‬
‫ﮐﺲ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل او ﻓﺮﺳﺘﺎد و دﺳﺘﻮر داد ﺑﺎزﮔﺮدد و در اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﮐـﺎر را ﻧﻤﯽداﻧﻢ؛ وﻟﯽ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺷـﺎه ﯾـﺎ در اﻧﺘﻈﺎر ﺟﻮابﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ از ﻃﺮف ﺑﮕﺮاتﻣﯿﺮزا ﺑﺮﺳـﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﺒﯿﻨـﺪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐـﺎر ﺑـﺎ ﺗﺮكﻫـﺎ اﻣﺴـﺎل ﭼﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺳـﭙﺲ او را ﺑـﺎ دﺳـﺘﻮرﻫﺎي ﻗـﺎﻃﻊﺗﺮي رواﻧﻪ ﺳـﺎزد‪ .‬ﻣﻦ ﺧﯿﻠﯽ از ﺑـﺎزﮔﺸﺖ اﯾﻦ ﻗﺰاق‬
‫ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺷﺪم؛ زﯾﺮا ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺛﺮ ﺳـﺨﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آﻗﺎﻣﯿﺮ در ﻣﯿﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدم ﺑﻪ ﻫﺪر ﻧﻤﯽرﻓﺖ و اﯾﻦ اﻣﮑﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﻣﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎﻧﻮ ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت ﻣﻬﻢﺗﺮي داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎن روز اﻧـﺪﮐﯽ ﺑﻌﺪ از ﻧﺎﻫﺎر ﺷـﮑﺎر آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﻣﺮد دوﺑﻪدو ﺑﺎ ﭼﻤﺎقﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در دﺳﺖ داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺎدﮐﻨﺎن ﺷـﮑﺎرﻫﺎ را رم‬
‫ﻣﯽدادﻧـﺪ و ﮔﺮد و ﺧﺎﮐﯽ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﺷـﮑﺎر زﯾﺎدي ﺟﻤﻊ ﻧﺸﺪ و ﺷﺎه ﭼﻮن ﻋﺪه ﺟﺎﻧﻮران را ﻗﺎﺑﻞ ﻧﺪﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺧﺒﺮ ﻧﮑﺮد و ﺧﻮد‬
‫ﺑﺎ زﻧﺎن ﺣﺮم ﺑﻪ ﺷـﮑﺎر ﻣﺸـﻐﻮل ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺷـﮑﺎر ﮔﯿﻼن ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﻮب ﺑﻮده اﺳﺖ و از ﻫﺸﺖ ﺗﺎ ده ﻫﺰار ﺣﯿﻮان وﺣﺸﯽ از ﻗﺒﯿﻞ‬
‫ﺑﺰﮐـﻮﻫﯽ و ﮔـﻮزن و ﮔﺮاز و ﺧﺮس را ﮐﺸـﺘﻪاﻧﺪ و ﺗـﺎزه ﺗﻌـﺪاد آﻫﻮﻫـﺎي ﺷـﮑﺎرﺷﺪه‪ ،‬وارد اﯾـﻦ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ ﻣـﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﺑﯽﺧﺒﺮي ﯾﮏ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﺻﺘﯽ را از دﺳﺖ دادم‪.‬‬
‫روز ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺳﻮم ژوﺋﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﺎدر ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺘﻢ ﺗﺎ دﺳﺘﻮر ﻋﺰﯾﻤﺖ دﻫﻢ‪ .‬روز دوﺷﻨﺒﻪ ﺷﺎه ﻧﯿﺰ‬
‫ﻋﺎزم ﻗﺰوﯾﻦ ﺷﺪ و ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ در ﺳﺮ راه ﺑﺮاي ﺻﺮف ﻧﺎﻫﺎر ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﺸﻤﺶ ﺑﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﻦ اﻓﺘﺎد و از دور او را ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺻﺪا ﮐﺮد‬
‫و ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪ :‬آﯾـﺎ ﺷـﮑﺎري را ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻓﺮﺳـﺘﺎده اﺳﺖ ﺑﻪ دﺳـﺘﻢ رﺳـﯿﺪه اﺳﺖ ﯾـﺎ ﺧﯿﺮ‪ .‬ﭼﻮن ﺷـﻨﯿﺪ آن را ﻧﯿﺎوردهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺷـﺪ و وزﯾﺮ‬
‫ﻣﺎزﻧﺪران را ﺧﻮاﺳﺖ و ﺑﻪ او دﺳـﺘﻮر داد ﮐﻪ ﻓﻮرا ﺷﮑﺎر را ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ و وزﯾﺮ ﻫﻢ ﺑﯽدرﻧﮓ ﯾﮏ ﺷﮑﺎر ﺑﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﻦ ﺳﭙﺮد‪ .‬ﻻﺷﻪ ﺣﯿﻮان ﺑﻪ‬
‫اﻧـﺪازهاي ﺑﺰرگ ﺑـﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﭼـﻮن ﻣـﺘﺮﺟﻢ ﺑﻪ ﻋـﺎدت اﯾﺮاﻧﯿـﺎن آن را زﯾﺮ ﺷـﮑﻢ اﺳﺐ ﺑﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺗـﺎ ﺧـﺎﻧﻪ ﺑﯿﺎﯾـﺪ‪ .‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ‬
‫ﺑﺰﮐﻮﻫﯽ ﺑﻮد ﯾﺎ ﮔﻮزن و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل دو ﺷﺎخ ﺳﯿﺎه و ﭘﯿﭽﺎﭘﯿﭻ داﺷﺖ و ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺖ اﯾﻦ ﺣﯿﻮان وﺣﺸﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﺎه ﯾﺎ ﯾﮑﯽ از زﻧﺎن او‬
‫ﺷﮑﺎر ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺪ وﻋﺪه ﺧﻮراك ﻣﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎن ﺷﺐ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ دﺳـﺘﻮر دادم ﺑﺎروﺑﻨﻪ را ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﺎه ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدم‪ .‬ﺟﺎده ﻓﺮحآﺑﺎد ﺑﻪ ﻓﯿﺮوزﮐﻮه ﺷـﻤﺎﻟﯽ‪ -‬ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ از‬
‫ﻓﯿﺮوزﮐﻮه ﺗﺎ ﻗﺰوﯾﻦ ﺟﺎده ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب اﻣﺘﺪاد ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫آن ﺷﺐ از دو رودﺧﺎﻧﻪ ﻋﺒﻮر ﮐﺮدﯾﻢ و ﺟﺎده ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺸـﮑﻠﯽ را ﭘﯿﻤﻮدﯾﻢ‪ .‬ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﭘﺮ از ﻧﻮﻋﯽ ﮔﯿﺎه ﺧﻮشﺑﻮ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﮔﻞ آﻧﻬﺎ را ﻣﯽﺷﺪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻫﺮم ﺑﺰرگ زرد رﻧﮓ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺐ از داﻧﻪﻫﺎي رﯾﺰ‪ ،‬ﺗﺸﺒﯿﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻦ ﻗﺒﻼ ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻞﻫﺎﯾﯽ ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدم و‬
‫ﮔﻤﺎن ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻣﺜﻞ آن را داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ؛ ﮐﺴﯽ ﻫﻢ ﻧﺒﻮد اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﻪ از اﻫﺎﻟﯽ ﻣﺎرﺳﯽ‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮد داﺷﺘﻢ در ﻓﯿﺮوزﮐﻮه ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﺮا ﺗﺮك ﮐﺮد و رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ اﯾﻦ اﻗـﺪام او را ﻧﻤﯽداﻧﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣـﺎل ﭘﯿﺶ ﺧﻮد ﻗﺴﻢ ﺧﻮردهام ﻫﯿـﭻوﻗﺖ ﯾﮏ ﻓﺮﻧﮕﯽ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺎرج از اروﭘﺎ ﻧﺒﺮم؛ زﯾﺮا‬
‫آﻧـﺎن در اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦﻫﺎ واﻗﻌـﺎ ﺑـﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻫﯿـﭻ اروﭘـﺎﯾﯽ ﺧﻮﺑﯽ رﻧـﺞ ﯾـﮏ ﭼﻨﯿﻦ ﺳـﻔﺮ ﻃﻮﻻـﻧﯽ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻫﻤﻮار‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨـﺪ و آﻧﻬـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮتﻫـﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻣﺮدﻣﯽ ﻧﺎاﻫـﻞ و ﮐـﺞﻓﮑﺮ و ﺑـﺪﻋﻤﻞ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ در‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮد ﺑـﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﮔﺮدش ﺑﻪ دور دﻧﯿـﺎ ﻣﯽاﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل‪ ،‬اﯾﻦ ﮔﻞﻫﺎ ﺷﺎﯾـﺪ ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺧﯿﻠﯽ ﻋﺎدي و ﭘﯿﺶ ﭘﺎ اﻓﺘﺎدهاي‬
‫ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﭼﻮن اﮐﻨﻮن ﻣﯽداﻧﻢ در ﮐﺠﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ آﻧﻬﺎ دﺳﺘﺮﺳـﯽ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷـﯿﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻻزم را ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﺑﻪ ﻧﺎﭘﻞ‬
‫ﺑﻔﺮﺳﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از ﻃﯽ ﭘﻨـﺞ ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ ،‬ﺳﻪ ﺳﺎﻋﺖ از ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺑﺎﻻ آﻣـﺪه‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن را ﭘﺸﺖ ﺳﺮﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬در ﻣﺤﻞ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻬﺮي در ﻣﯿـﺎن آن ﺟـﺎري ﺑﻮد و ﭼﻤﻦﻫـﺎي ﺳـﺮﺳﺒﺰي ﺑﺮاي ﭼﺮﯾـﺪن ﺣﯿﻮاﻧﺎت داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎر اﻓﮑﻨـﺪﯾﻢ‪ .‬ﺷﺐ دوم ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ را ﺑﺎ اﺳـﺒﺎب و‬
‫اﺛـﺎﺛﯿﻪ ﻋﻘﺐ ﮔﺬاﺷـﺘﻢ و ﺧﻮدم ﺑﻪ ﺳـﺮﻋﺖ ﺑـﺎ اﺳﺐ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ راﻧـﺪم‪ ،‬زﯾﺮا ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳـﺘﻢ آﻧﻘـﺪر از ﺷـﺎه ﻋﻘﺐ ﺑﻤﺎﻧﻢ ﮐﻪ رﺳـﯿﺪن ﺑﻪ او ﺑﺮاﯾﻢ‬
‫ﻣﺸﮑﻞ ﺷﻮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺮا ﺗﻨﺒﻞ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫از دهﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي ﮔﺬﺷـﺘﻢ و در دﻫﯽ ﺑﻪ ﻧـﺎم ﮔﯿﻼـرد ﺳﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺧﻮاﺑﯿـﺪم و ﺳﻪ ﺳﺎﻋﺖ از ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺑﺎﻻ آﻣـﺪه‪ ،‬از رودﺧﺎﻧﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﺟﺎﺟﺮود ﮔﺬر ﮐﺮدم‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ رودﺧﺎﻧﻪ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻋﻤﯿﻖ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﭘﻞ ﻣﺨﺮوﺑﻪاي داﺷﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﻮر از آن را اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‬
‫ﻇﻬﺮ ﭼﻬﺎرﺷـﻨﺒﻪ ﺷـﺸﻢ ژوﺋﻦ ﯾﺎ ﮐﻤﯽ دﯾﺮﺗﺮ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ده ﺗﺎ دوازده ﻓﺮﺳﺦ راه ﭘﯿﻤﻮده ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﺷـﻬﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﻬﺮان رﺳـﯿﺪم‪ ،‬ﮐﻪ ﯾﮏ‬
‫ﻓﺮﺳﻨﮓ دورﺗﺮ از ﻣﻘﺒﺮه ﯾﮑﯽ از ﻣﻘﺪﺳﺎن آﯾﯿﻦ اﺳﻼم‪ ،‬واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺷﺎه در ﻫﻤﺎن ﺣﻮاﻟﯽ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮده ﺑﻮد؛ وﻟﯽ وي در ﺗﻬﺮان ﺧﺎﻧﻪ ﻧـﺪارد و ﻫﺮﮔﺰ ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﭘﺎي ﻧﻤﯽﮔـﺬارد و ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ آن ﻓﺤﺶ‬
‫داده و ﺑﻪ روح ﭘﺪر ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ وارد اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺷﻮد ﻟﻌﻨﺖ ﻓﺮﺳـﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ وي ﻣﻮﻗﻌﯽ در اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺧﻮردن‬
‫ﻣﯿﻮه زﯾﺎد ﻣﺮﯾﺾ ﺷـﺪه و داﻧﻪﻫﺎﯾﯽ از ﺑـﺪﻧﺶ ﺑﯿﺮون رﯾﺨﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﻋـﺪهاي ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ اﻫﺎﻟﯽ ﺷـﻬﺮ ﺗﻬﺮان آنﻃﻮري ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ از او‬
‫اﺳـﺘﻘﺒﺎل ﻧﮑﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻟﻌﻦ و ﻧﻔﺮﯾﻦﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﺎﯾﻞ ﺷـﺪم ﺑﻪ دﯾﺪن ﺷـﻬﺮ ﺑﺮوم و ﺑﺪﯾﻦ ﻗﺼﺪ از ﻣﯿﺎن اردو ﻋﺒﻮر ﮐﺮدم و ﺑﺎ وﺟﻮدي‬
‫ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﺧﺎرﺟﯽﻫـﺎ ﺟـﺎ ﻧﻤﯽدﻫﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﺤـﻞ دلﭼﺴﺒﯽ در ﯾﮑﯽ از ﺑﺎﻏـﺎت ﭘﯿـﺪا ﮐﺮدم و در ﺳﺎﯾﻪ درﺧﺘﺎن ﺑﻪ ﺧﻮاب ﺧﻮﺷـﯽ ﻓﺮو‬
‫رﻓﺘﻢ؛ ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻌﺪا رﺳﯿﺪ و ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬
‫آن روز ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬ﻋـﺪه زﯾﺎدي از زﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ دﯾﺪن ﻣﺎ آﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﻓﻘﯿﺮ و ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ‬
‫ﺷﻬﺮ ﻓﻘﻂ دو ﺧﺎﻧﻮار ﻣﺴﯿﺤﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد ﮐﻮچ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻬﺮان ﺷـﻬﺮ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻗﺰوﯾﻦ وﺳـﯿﻊﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻋـﺪه ﮐﻤﯽ در آن ﺳـﺎﮐﻦ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤـﺎم اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ از ﺑﺎغﻫﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺰرﮔﯽ‬
‫ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺷـﺪه و ﻫﻤﻪ رﻗﻢ ﻣﯿﻮه در آﻧﻬﺎ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮔﺮﻣﯽ ﻫﻮا ﺻـﺒﺢ ﺧﯿﻠﯽ زود ﺑﺎﯾـﺪ آﻧﻬﺎ را ﺑﭽﯿﻨﻨﺪ و ﺑﺮاي ﻓﺮوش ﺑﻪ‬
‫اﻃﺮاف ﺑﻔﺮﺳـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻬﺮان ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اﯾﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺎم ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد و ﻣّﻘﺮ ﺧﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﻓﯿﺮوزﮐﻮه واﻗﻊ ﺷﺪه‬
‫و ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫـﺎي آن از ﻧﻬﺮﻫـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻌـﺪاد آﻧﻬـﺎ ﻓﻮقاﻟﻌـﺎده زﯾﺎد اﺳﺖ ﺳـﯿﺮاب ﻣﯽﺷﻮد و ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻬﺮﻫﺎي ﭘﻬﻦ و ﺑﺎرﯾﮏ و ﮐﻮﺗﺎه و ﻃﻮﯾﻞ‪،‬‬
‫ﺑﺮاي آﺑﯿـﺎري ﺑﺎﻏـﺎت ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ .‬ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ ﭘﺮ از درﺧﺖﻫﺎي ﭼﻨﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﭘﺮﺑﺮگ و ﻗﻄﻮر و زﯾﺒﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت ﻋﻤﺮ ﺧﻮد ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﺗﻌﺪاد ﺑﻪ اﯾﻦ زﯾﺎدي ﭼﻨﺎرﻫﺎي ﺗﻨﻮﻣﻨﺪ زﯾﺒﺎ ﻧﺪﯾﺪهام‪.‬‬
‫ﺗﻨﻪ اﯾﻦ درﺧﺘﺎن ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﻗﻄﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ دو ﻣﺮد دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ‬
‫ﻣﻨﻈﺮه ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان در ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ‬
‫از ﮐﺘﺎب‪ La Perse‬ﺗﺄﻟﯿﻒ‪Dubeux‬‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن را در ﺑﻐﻞ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﻣﻦ ﺑﺎﯾﺪ واﻗﻌﺎ ﺗﻬﺮان را ﺷـﻬﺮ ﭼﻨﺎر ﺑﻨﺎﻣﻢ‪ .‬از اﯾﻦ ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﻋﻤﺎرت ﯾﺎ ﭼﯿﺰ زﯾﺒﺎي دﯾﮕﺮي در‬
‫اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﻏﺮوب ﭘﻨﺠﺸـﻨﺒﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻋﺎزم ﺷـﺪﯾﻢ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﯾﮏ ﺷﺐ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻪ رود ﺑﺰرﮔﯽ رﺳـﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ روي آن ﭘﻞ ﺑﺴـﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ آب ﮐﺮﺣﺮود ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣﯽﺷﻮد و در ﮐﻨﺎر آن دﻫﮑـﺪه ﺑﺰرﮔﯽ واﻗﻊ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺎم را دارد ‪ .‬ﻣﻦ ﮐﻪ ﻫﻔﺖ ﻓﺮﺳـﻨﮓ راه‬
‫ﭘﯿﻤﻮده ﺑﻮدم و ﻣﯽداﻧﺴـﺘﻢ اردو ﺑﻪ اﯾﻦ زوديﻫـﺎ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ رﺳـﯿﺪ در اﺗـﺎق زﯾﺒـﺎي ﺟﺪﯾـﺪ ﺳـﻔﯿﺪ ﺗﻤﯿﺰي‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺎه دﺳـﺘﻮر داده اﺳﺖ ﺑﺮاي‬
‫اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻣﺴﺎﻓﺮان ﻗﺪري ﺑﺎﻻﺗﺮ از آب در ﭘﺎﯾﯿﻦ ﭘﻞ ﺑﺮ روي رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺴﺎزﻧﺪ و اﻃﺮاف آن ﺑﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮاب ﺧﻮﺷﯽ ﻓﺮو رﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ در زﯾﺮ ﺑﺎ ﺻﺪاي روحﺑﺨﺸـﯽ ﺟﺎري ﺑﻮد و ﻣﻦ ﮐﻪ ﻓﻄﺮﺗﺎ ﻃﺮﻓﺪار ﺧﻮاب ﻫﺴـﺘﻢ و از ﺳﻔﺮ ﺷﺒﺎﻧﻪ واﻗﻌﺎ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬ﭼﻨﺎن از‬
‫ﻫﻮش رﻓﺘﻢ ﮐﻪ ﺷﺎه و ﺗﻤﺎم اردو از ﺑﺎﻻي ﭘﻞ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و ﭼﯿﺰي ﻧﻔﻬﻤﯿﺪم‪ .‬ﺻﺒﺢ ﺷﺘﺮﻫﺎ را روي ﭼﻤﻦزار رﻫﺎ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﻤﺎم اردو ﻫﻤﺎنﺟﺎ‬
‫ﭼـﺎدر زد‪ ،‬وﻟﯽ ﺷـﺎه ﺑﻪ اﺗﻔـﺎق ﭼﻨـﺪ ﺗﻦ از ﺧﺎﺻـﺎن ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﻗﺰوﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد و ﺣﺮم را در ﻫﻤﺎن ﻣﺤﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﮔـﺬاﺷﺖ و ﻣﺎ ﺗﺎ ﻗﺰوﯾﻦ‬
‫دﯾﮕﺮ او را ﻧﺪﯾﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺷـﺐ ﺑﻌـﺪ ﻧﻤﯽداﻧـﻢ در اﺛﺮ اﺷـﺘﺒﺎه ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺟﻠـﻮ رﻓﺘـﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺑﺮاي ﮐﻮﺗـﺎه ﮐﺮدن راه‪ ،‬اردو از راهﻫـﺎي ﺑـﺪ واﻗـﻊ در ﺟﻠﮕﻪﻫـﺎي‬
‫ﻏﯿﺮﻣﺴـﮑﻮن و ﻟﻢﯾﺰرع ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد‪ .‬ﭘﺲ از ﻫﻔﺖ ﻓﺮﺳـﻨﮓ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻪ دﻫﯽ ﺧﺮاب ﺑﻪ ﻧﺎم ﺣﻮضآﺑﺎد رﺳﯿﺪﯾﻢ و اﻃﺮاق‬
‫ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﻣـﺪت روز ﺑﺎد ﺷﺪﯾﺪي ﮐﻪ از روي ﺷﻦﻫﺎي ﺟﻠﮕﻪ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﻮد و ﭼﺸﻢ را از ﺷﺪت ﮔﺮد و ﺧﺎك ﮐﻮر ﻣﯽﮐﺮد و ﭼﺎدرﻫﺎ‬
‫را ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ از ﺟﺎ ﺑﮑﻨﺪ ﻣﺎ را آزار ﻣﯽداد‪ .‬ﻋﺼﺮ روز ﺷﻨﺒﻪ از اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﻋﺰﯾﻤﺖ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺻﺒﺢ روز ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ دوازدﻫﻢ ژوﺋﻦ‬
‫دو ﺳﺎﻋﺖ از آﻓﺘﺎب ﺑﺎﻻ آﻣﺪه ﺑﻪ ﺣﻮاﻟﯽ ﻗﺰوﯾﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﯿﻤﻪ راه ﻣﻘﺼﺪ ﺑﻮد‪ ،‬رﺳﯿﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫در ﻗﺰوﯾـﻦ ﺑﺮاي ﯾـﺎﻓﺘﻦ ﺧـﺎﻧﻪ ﻫﻨﮕـﺎﻣﻪاي ﺑﺮﭘـﺎ ﺑـﻮد و از اﯾـﻦ ﺟﻬﺖ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ اﻓﺘـﺎدﯾﻢ‪ .‬داروﻏﻪ و ﮐﻼـﻧﺘﺮ ﺑﺮاي راﺿـﯽ ﮐﺮدن ﻫﻤﻪ‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺎ را ﭼﻮن ﻣﻬﻤﺎن ﺷﺎه و از دﯾﮕﺮان ﻣﺤﺘﺮمﺗﺮ ﺑﻮدﯾﻢ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻫﺮ ﯾﮏ را ﺧﻮدﻣﺎن ﺧﻮاﺳﺘﯿﻢ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﯾﮕﺮان ﻫﻨﻮز ﺑﯿﺮون از ﺷﻬﺮ و در ﭼﺎدرﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺷﻬﺮﻫﺎي اﯾﺮان‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻣﺪﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ را ﺑﺴﯿﺎر زﺷﺖ و ﮐﻮﭼﮏ و ﺗﺎرﯾﮏ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ ﺗﺎ در‬
‫اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮاﻗﻊ ﺳـﺮﺑﺎزان و ﺳﺮداران ﺳﭙﺎه ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻃﻤﻊ ﻧﺒﺮﻧﺪ و‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﻨﺰل ﮐﺮدن در آﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐﺧﺎﻧﻪ را ﺑﯿﺮون ﻧﯿﻨﺪازﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن دادﻧـﺪ از اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد و ﻣﻦ ﭼﻮن ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﮐﺮدم ﺑﺎﯾﺪ زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﺑﯽﮔﻨﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺎ از ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺴـﮑﻦ ﺧﻮد راﻧﺪه‬
‫ﺷﻮﻧـﺪ‪ ،‬زﯾﺮ ﭼـﺎدر در ﮐﻨـﺎر ﭼﺸـﻤﻪ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧـﺎم ﭘـﺪر ﺗﺨﺘﻪﺑﯿـﮓ‪ ،‬ﻣﻬﻤـﺎندار ﻣﻦ در ﻓﺮحآﺑـﺎد‪ ،‬ﮐﻪ روزي ﺑﺎ ﻗـﺪرت زﯾﺎد در اﯾﻦ‬
‫ﺻﻔﺤﺎت ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺸﻤﻪ ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺰل ﮐﺮدم‪.‬‬
‫اﮐﻨـﻮن درﺑـﺎره ﺷـﻬﺮ ﻣﻄـﺎﻟﺒﯽ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺘـﺎن ﺑﺮﺳـﺎﻧﻢ‪ :‬ﻗﺰوﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﻗﺴـﻤﺖ ﺑﺰرﮔﯽ از اﯾـﺎﻟﺖ آذرﺑﺎﯾﺠـﺎن ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﻗﺒـﻞ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﺎهﻋﺒـﺎس از آن ﻣﺘﻨﻔﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘـﺎﯾﺘﺨﺖ ﺑﻮد و ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺗﻨﻔﺮ ﺷـﺎه ﻋﺒـﺎس از آن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﭘﯿﺶﮔﻮﯾﯽ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﻨﺠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ او در اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺮد ﯾﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﺼﺎﯾﺐ زﯾﺎدي ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻬﺮ داراي ﺣﺼﺎر ﻧﯿﺴﺖ و ﺳـﮑﻨﻪ آن‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﻫﺎﻟﯽ ﻫﺮ ﺷـﻬﺮي ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ راه واﻗﻊ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﺎ از ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن و ﺳﻮداﮔﺮان ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻧﻪﻫـﺎ ﺑـﺪ و وﺿﻊ آﻧﻬـﺎ‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص از ﺑﯿﺮون‪ ،‬رﻗﺖآور اﺳﺖ و از وﻗﺘﯽ درﺑﺎر از اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷـﺪه‪ ،‬ﻏﺎﻟﺐ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺮاﺑﯽ ﮔﺮاﯾﯿﺪهاﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪ و ﺑﺎرﯾﮏ و ﮐﺞ و ﻣﻌﻮج و ﭘﺮ ﮔﺮد و ﺧﺎك اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺎﺑﺶ ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ دﯾﻮار ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻋﺒﻮر از آﻧﻬﺎ ﺑﺎ‬
‫زﺣﻤﺖ اﻧﺠـﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎي ﺑـﺎزار ﻧﯿﺰ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﯽﻗﻮاره و زﺷﺖ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻐﺎزهﻫـﺎ ﻫﻤﻪ ﭘﺮ از ﺧﻮراك و ﭘﻮﺷﺎك و ﮐﺎﻻﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬رويﻫﻢرﻓﺘﻪ روﻧﻖ ﻗﺰوﯾﻦ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ در ﺟﻬـﺎن ﺷـﻬﺮت ﯾـﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻤـﺘﺮ از آن ﭼﯿﺰي ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدم؛‬
‫درﺳﺖ ﺑﺮﻋﮑﺲ اﺻﻔﻬﺎن ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﺗﺼﻮر ﻣﻦ زﯾﺒﺎ ﺑﻮد و واﻗﻌﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﻣﺮد ﺑﺎ ﺳﻠﯿﻘﻪاي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﯿﺰي ﮐﻪ در ﻗﺰوﯾﻦ ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺮا ﮐﺮد‪ ،‬درب ﺷﺎﻫﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﯾﮏ ﻣﯿـﺪان ﺑﺰرگ واﻗﻊ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ درب ﻧﻘﺎﺷـﯽ ﻧﺸـﺪه و ﻓﺎﻗﺪ‬
‫ﺗﺰﯾﯿﻨـﺎت ﻃﻼﯾﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻋﻈﻤﺘﯽ ﺑﻪﺳـﺰا دارد و در ﭘﺲ آن‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ داﻻن ﻣﺮﺗﻔﻌﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ درﺑﺎنﻫﺎ در آن ﺟﺎي دارﻧـﺪ و ﺑﻌﺪ‬
‫ﺣﯿـﺎط ﺑﺰرگ و زﯾﺒـﺎﯾﯽ واﻗﻊ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﭘﺮ از درﺧﺖ ﭼﻨـﺎر اﺳﺖ و ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺻـﺒﺢﻫﺎ در اﻧﺘﻈـﺎر ﺧﺮوج ﺷـﺎه اﯾﺴـﺘﺎدهاﻧﺪ از ﺳـﺎﯾﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺟﻠﻮ ﺣﯿﺎط در ﻣﺤﻞ ﺳﺮﺑﺴﺘﻪاي ﯾﮏ ﺣﻮﺿﺨﺎﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺎﻻي آن ﯾﮏ ﺗﺎﻻر ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻃﻮﯾﻠﯽ اﺳﺖ و ﺻﻮﻓﯽﻫﺎ در‬
‫آن اﻃﻌـﺎم ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ .‬در ﻗﺴـﻤﺖ ﭼﭗ دﯾﻮار ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﯿﺎط‪ ،‬درب داﻻن دﯾﮕﺮي واﻗﻊ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﺎرﻋﺎم ﺷﺎه اﺳﺖ و ﺑﻌـﺪ از اﯾﻦ‬
‫داﻻن‪ ،‬درب ﺳﻮﻣﯽ ﻗﺮار دارد ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﺮاي ﺑﺎرﻋﺎم از آﻧﺠﺎ وارد ﻣﯽﺷﻮد و در ﻗﺴﻤﺖ ﭼﭗ ﻫﻤﯿﻦ داﻻن درب دﯾﮕﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺷﺎه‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺎ اﺳﺐ وارد ﺷﻮد از آن اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در داﻻن اول ﻃﺎقﻧﻤﺎﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از آن در اﺧﺘﯿﺎر ﻏﻼﻣﺎن ﺷﺎه اﺳﺖ و در‬
‫ﻗﺴﻤﺖ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺻﻨﺪوق و وﺳﺎﯾﻞ ﺳﻔﺮ و‬
‫ﭘﯿﺸﮑﺸـﯽﻫﺎ را ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨـﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺗﺎﮐﻨﻮن داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎه را ﻧﺪﯾـﺪهام و از ﺧﺎرج ﻧﯿﺰ ﭼﯿﺰ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ دﯾﮕﺮي‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫دوﻣﯿﻦ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ در ﻗﺰوﯾﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺮا ﺟﻠﺐ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﯿـﺪان ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﮐﻪ دور از ﻗﺼـﺮ ﺷـﺎﻫﯽ و در ﺣﻮاﻟﯽ ﺑﺎزار واﻗﻊ ﺷـﺪه و ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ‬
‫زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻣﯿﺪان اﺻﻔﻬﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻃﻮﻟﺶ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه و ﻋﺮﺿﺶ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﯾﮏ ﺳﻮم ﻃﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﺖ ﺑﺰرﮔﯽ اﯾﻦ ﻣﯿﺪان‪ ،‬وﺟﻮد زﻣﯿﻦ‬
‫ﭼﻮﮔـﺎن در آن اﺳﺖ و دروازهﻫﺎي اﯾﻦ ﺑﺎزي ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ در ﺑﺎﻻ و دﯾﮕﺮي در ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯿـﺪان اﺳـﺘﻮار ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﻃﺎقﻧﻤﺎﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﻗـﺪﯾﻤﯽ و ﺑﺪ‬
‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ دو ﻗﺼـﺮ ﮐﻮﭼﮏ ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ ﺑﺎ اﯾﻮانﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪد‪ ،‬ﯾﮑﯽ در اﯾﻦ ﻃﺮف و ﯾﮑﯽ در آن ﻃﺮف ﻣﯿـﺪان‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه ﺗﺎ در ﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﺗﻤﺎﺷﺎي ﭼﻮﮔﺎن ﺑﺎزي از آﻧﻬﺎ اﺳـﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻮان ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﭘﺮده ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺷـﺪه اﺳﺖ و ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻣﺨﺼﻮص ﺣﺮمﺳـﺮا‬
‫ﺑﺎﺷـﺪ؛ زﯾﺮا در ﭘﺸﺖ آن ﻧﯿﺰ ﺑـﺎﻏﭽﻪاي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻋﯿﺐ ﻣﯿـﺪان اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن دﯾﻮارﻫﺎي ﺑﺎزار ﮐﻮﺗﺎه اﺳﺖ‪ ،‬داﺋﻤﺎ در ﻣﻌﺮض‬
‫ﺗﺎﺑﺶ آﻓﺘﺎب ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻓﻘﻂ اول ﺷﺐﻫﺎ ﻣﺮدم ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاي ﻗﺪم زدن و ﺗﻔﺮﯾﺢ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ روي آورﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻃﺮاف ﻣﯿﺪان را درﺧﺖ ﮐﺎﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ آﻧﻬﺎ ﻫﻨﻮز ﮐﻮﭼﮏ ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﺳﺘﻔﺎدهاي ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻮيﻫـﺎي ﺑـﺎرﯾﮑﯽ ﻧﯿﺰ در ﭘـﺎي اﯾﻦ درﺧﺘﺎن ﺟﺮﯾﺎن دارد‪ .‬دورﺗﺎدور ﻣﯿـﺪان را دو رج ﻃﺎرﻣﯽ ﭼﻮﺑﯽ ﮐﺸـﯿﺪهاﻧﺪ و در وﺳﻂ آﻧﻬﺎ و ﮐﻨﺎر‬
‫درﺧﺘﺎن‪ ،‬ﺣﻮاﻟﯽ ﺟﻮيﻫﺎي آب‪ ،‬ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﺎﺷﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺑﻮﺗﻪﻫﺎي ﮔﻞ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﭼﯿﺰ ﺟﺎﻟﺒﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷـﺎه ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﻫﺮ ﺷﺐ ﺑـﺎ اﺳﺐ وارد ﻣﯿـﺪان ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﻤـﺎم اﻋﯿـﺎن و اﺷـﺮاف ﺑﺮاي اداي ﺳـﻼم و ﻣﺮاﺳﻢ اﺣﺘﺮام‪ ،‬ﻗﺒﻼـ ﺳﻮار اﺳﺐ در آﻧﺠﺎ‬
‫ﺣﺎﺿـﺮ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺻﺒﺢﻫﺎ ﻧﯿﺰ در ﻣﻘﺎﺑﻞ درب ﺷﺎﻫﯽ ﺑﺎرﻋﺎم اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ اﻣﺮ ﮐﻤﺘﺮ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻣﺮدم ﺳﺎﻋﺖﻫﺎ آﻧﺠﺎ‬
‫ﻣﯽاﯾﺴـﺘﻨﺪ و ﺷـﺎه ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯽآﯾـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ رﻏﺒﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﯿـﺪان ﺑﺰرگ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺷـﺎه را در آﻧﺠﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد دﯾﺪ و ﺑﻪﻋﻼوه ﺟﺎ ﻓﺮاوان اﺳﺖ و اﺷﮑﺎل و ﻣﻘﺮرات زﯾﺎدي ﻫﻢ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻣﯿـﺪان را ﻫﻤﻪ روز ﻋﺼـﺮ‪ ،‬ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳـﻘﺎ ﺑﺎ ﻣﺸﮏ آب ﻣﯽﭘﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﺧﻨﮏ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﯾﻦﮐﻪ ﺷﺎه وارد ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺮدم‬
‫دﺳﺘﻪدﺳـﺘﻪ در ﮔﻮﺷﻪ و ﮐﻨـﺎر ﺑـﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻـﺤﺒﺖ ﻣﺸـﻐﻮل ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺷـﺎه ﺳﻮاره وارد ﻣﯿـﺪان ﺷـﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎده ﺑﻪ آﻧﺠﺎ‬
‫آﻣﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﻧﺮدهﻫﺎي ﭼﻮﺑﯽ ﮐﻪ ﮔﺮداﮔﺮد ﻣﯿـﺪان ﮐﺸـﯿﺪه ﺷـﺪه‪ ،‬ﯾﺎ زﯾﺮ اﺗﺎقﻫﺎ و ﻃﺎقﻧﻤﺎﻫﺎي اﻃﺮاف ﻣﯿـﺪان‪ ،‬ﯾﺎ روي ﺑﺎمﻫﺎي ﻣﺮﺗﻔﻊ‬
‫اﺗﺎقﻫﺎ ﻣﯽروﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮاران ﻧﯿﺰ ﮔﺮداﮔﺮد‪ ،‬ﺟﻠﻮ ﻧﺮدهﻫﺎ‪ ،‬ﺻﻒ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ وﺳﻂ‬
‫ﻣﯿـﺪان ﺧﺎﻟﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﻞ ﻣﺎ ﻣﻬﻤﺎنﻫﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ از دﯾﮕﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در وﺳﻂ ﯾﮑﯽ از اﺿـﻼع ﻣﯿـﺪان واﻗﻊ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺷﺎه ﻏﺎﻟﺒﺎ آﻧﺠﺎ‬
‫ﻣﯽاﯾﺴﺘﺪ و دﯾﺪﻧﺶ آﺳﺎنﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﻧﺪﯾﻤﺎن و ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﺑﻪ دورن ﻣﯿﺪان ﻣﯽآﯾﺪ و از ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺻﻒ ﺣﺎﺿـﺮان ﻣﯽﮔﺬرد و ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻓﺮود آوردن ﺳﺮ ﺑﻪ او ﺳﻼم‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳـﻼم ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺣﺮﮐﺖ ﺳـﺮﯾﻊ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺎﻣﺄﻧﻮس اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻋﻤﺎﻣﻪ دارﻧﺪ ﻣﻨﻈﺮه‬
‫ﺟـﺎﻟﺒﯽ ﺑﻪ وﺟـﻮد ﻣﯽآﯾـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﻣﺮﺗﺒﻪ اول‪ ،‬اﮔﺮ ﺷـﺎه ﻫﺰار ﻣﺮﺗﺒﻪ دور ﻣﯿـﺪان ﺑﮕﺮدد‪ ،‬ﮐﺴـﯽ ﺳـﺮ ﻓﺮود ﻧﻤﯽآورد و ﺧﻮد او ﻫﻢ ﺟﺰ اﯾﻦ‬
‫ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫـﺪ‪ .‬وي ﺑـﺎ ﮐﻤـﺎل ﺳﺎدﮔﯽ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ و ﺑـﺪون ﻫﯿـﭻﮔﻮﻧﻪ ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت و ﻋﺎري از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﮑﻠﻔﯽ ﺑﺎ ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﺧﻮد ﺳـﺨﻦ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬و رﻓﺘﺎري درﺳﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻗﺪﯾﻢ اﯾﺮان‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻮرﺧﺎن ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت درﺑﺎر آﻧﺎن ﺧﺎرقاﻟﻌﺎده ﺑﻮد‪ ،‬دارد‪.‬‬
‫از ﻗﺰوﯾﻦ‬
‫وﻗﺘﯽ ﺷﺎه در ﻣﯿـﺪان اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﯽﺣﺮﮐﺖ در ﺟﺎي ﺧﻮد ﻣﯽاﯾﺴـﺘﻨﺪ ﯾﺎ اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ ﻧﺨﻮاﺳﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻦﮐﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ اول ﺳـﻼم ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﭘﯽ ﮐـﺎر ﺧﻮد ﻣﯽرود‪ .‬وﻟﯽ ﻏﺎﻟﺒـﺎ ﻫﻤﻪ در ﻣﺤـﻞ ﺑـﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ اﯾﻨﺠﺎ ﮔﺮدشﮔﺎه ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎه ﮐﻤﺘﺮ در‬
‫ﯾﮏﺟﺎ ﻣﯽاﯾﺴـﺘﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﺳﺐ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف و آن ﻃﺮف ﻣﯽراﻧـﺪ‪ .‬ﮔﺎه ﺑﺎ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ را ﻃﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﮔﺎه ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺎ ﻣﯽآﯾﺪ‬
‫و ﺑﺎ ﻫﺮ ﮐﺲ ﻣﯿﻞ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺮف ﻣﯽزﻧﺪ و ﯾﺎ ﮐﺴـﯽ را اﺣﻀﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬وي ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻣﯽﺧﻨﺪد و ﺣﺮفﻫﺎﯾﺶ ﺗﻮأم ﺑﺎ ﺷﻮﺧﯽ و ﻣﺴﺨﺮه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺗﻤـﺎم ﻣـﺪت‪ ،‬ﮔﺮوﻫﯽ از ﻏﻼمﺑﭽﮕﺎن ﻣﺨﺼﻮص او ﺑﺎ ﺗﻨﮓﻫﺎي ﺷـﺮاب و ﺟﺎمﻫﺎي زرﯾﻦ در اﻃﺮاف ﻣﯿـﺪان ﻣﯽﮔﺮدﻧـﺪ و ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺷﺎه و ﺳـﺮان دوﻟﺖ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ و ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﺷﺮاب ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻧﻘﺎرهﺧﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ در آن ﻃﺮف ﻣﯿﺪان آﻫﻨﮓﻫﺎي‬
‫ﺟﻨ ﮕ ﯽ ﻣ ﯽ ز ﻧ ﺪ ‪.‬‬
‫ﺷـﺎه ﺑﺴـﯿﺎري از آﻻـت ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺗﺮكﻫﺎ و ازﺑﮏﻫﺎ را‪ ،‬ﮐﻪ در ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺑﻪ ﻏﻨﯿﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽدﻫـﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ‬
‫آﻻت‪ ،‬آﻫﻨﮓﻫﺎي ﺟﻨﮕﯽ ﺗﺮﮐﯽ و ازﺑﮑﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻧﻮازﻧﺪ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ آﻻت ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﺮﺳﻮم ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﺷﺎه ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﺮ ﺷﺐ‪ ،‬ﺿﻤﻦ ﯾﮏ آﻫﻨﮓ ﺧﺎص ﻧﻘﺎرهﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺎزي ﭼﻮﮔﺎن آﺷﻨﺎﯾﯽ دارﻧﺪ وارد ﻣﯿﺪان‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎه ﺷﺨﺼﺎ ﻋﺪهاي را ﺑﺮاي ﺑﺎزي ﺻﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬
‫ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﭼﻮﮔـﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮد و اﺳﺐ ﻣﯽﺗـﺎزد و ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﺑﺎزي را ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻬﺘﺮ از دﯾﮕﺮان ﻣﯽداﻧـﺪ‪ .‬ﭼﻮﮔﺎن ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﭼﯿﺰي‬
‫ﺷﺒﯿﻪ آن ﺑـﺎزي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻓﻠﻮراﻧﺲ ﺑـﺎ ﭘـﺎي ﭘﯿـﺎده اﻧﺠـﺎم ﻣﯽدﻫﻨـﺪ و ﺑﻪ آن ﮐﺎﻟﭽﻮ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ‪ .‬ﻧﺤﻮه ﺑﺎزي از اﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ‬
‫ﻃﺮف ﺳـﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﺗﻮپ را ﺑﻪ دروازه ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧـﺪ و ﻓﻘﻂ ﻓﺮق ﻣﯿﺎن ﺑﺎزي ﻣﺮدم ﻓﻠﻮراﻧﺲ ﺑﺎ ﺑﺎزي اﯾﺮاﻧﯿﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﯿﺎده و‬
‫در ﻣﯿﺪان ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي ﺑﺎزيﮐﻦ اﯾﻦ ﺑﺎزي را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺿﺮﺑﻪ و ﺗﻨﻪ و ﻣﺸﺖ ﻣﯽزﻧﻨﺪ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد‬
‫ﺑﺎزيﮐﻨﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﯿﺶ از ﭘﻨـﺞ ﺗﺎ ﺷـﺶ ﻧﻔﺮ ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﻤﻪ ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺘﯿﻦ ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻪ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺗﻨﻪ و ﻣﺸـﺖ‬
‫ﻧ ﻤ ﯽ ز ﻧﻨ ﺪ ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﺳﻮاري ﻣﯽﮐﻮﺷﺪ ﺗﺎ ﺧﻮد را زودﺗﺮ ﺑﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ از ﭼﻮب ﺑﺴـﯿﺎر ﺳﺒﮏ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و آن را ﺑﺎ ﭼﻮﮔﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﻮب ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﺳﺮﮐﺠﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬از دﺳـﺖ ﺣﺮﯾـﻒ ﺧـﺎرج ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﭼﻮﮔـﺎن را ﺑـﻪ دﺳﺖ راﺳﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ و ﻫﻨﺮ ﭼﻮﮔﺎنﺑـﺎز در آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔـﻮي را از‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ دﻧﺒﺎل ﮐﻨـﺪ و ﻫﻤﯿﺸﻪ از ﺣﺮﯾﻔﺎن ﭘﯿﺶ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮔﻮي ﺑﺮﺳﺎﻧـﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣـﺪاﻣﮑﺎن راه ﺣﺮﯾﻔﺎن را ﻧﯿﺰ ﻣﺴـﺪود‬
‫ﺳﺎزد و ﻧﮕﺬارد آﻧﻬﺎ ﮔﻮي را ﺑﺎ ﭼﻮﮔﺎن ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺗﻤـﺎم اﯾﻦ ﺣﺮﮐـﺎت‪ ،‬ﻣﻬـﺎرت و ﺳـﺮﻋﺖ اﺳﺐ و ﺳﻮارﮐﺎر از ﻋﻮاﻣﻞ اﺻـﻠﯽ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻬﻢﺗﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎزي‬
‫ﭼﻮﮔﺎن‪ ،‬اﻓﺮاد را ﺑﺮاي ﻫﻨﺮﻧﻤﺎﯾﯽ در ﻣﯿـﺪان ﻧﺒﺮد آﻣﺎده ﻣﯽﺳﺎزد و روي ﻫﻢ رﻓﺘﻪ از ﺗﻤﺎم ﺑﺎزيﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﻬﺘﺮ و ارزﻧﺪهﺗﺮ اﺳﺖ و اﮔﺮ‬
‫ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﻣﺘﺤﺪاﻟﺸﮑﻞ و زﯾﺒﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﺎﻧﻮان درﺑﺎرﻫﺎي اروﭘﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫زن در ﮐﻮﭼﻪﻫﺎي ﻗﺰوﯾﻦ ﻓﺮاوان اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻫﻤﻪ ﭘﯿﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ و روي ﺧﻮد را ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﭼﺎدرﻫﺎي آﻧﺎن ﺧﯿﻠﯽ ارزان ﻗﯿﻤﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺴــﯿﺎري از ﺑـﺎﻧﻮان ﻃﺒﻘـﺎت ﻋـﺎﻟﯽ ﻧﯿﺰ در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ ﻟﺒﺎسﻫـﺎي ﻓـﺎﺧﺮ در زﯾﺮ ﺑﺮ ﺗـﻦ دارﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﭘﻨﻬـﺎن ﮐﺮدن ﺷﺨﺼـﯿﺖ ﺧـﻮد‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﭼﺎدرﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬زﻧﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدان اﯾﻦ رﺟﺤﺎن را دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ و ﺧﻮد دﯾﺪه ﻧﺸﻮﻧﺪ؛ در ﺣﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺮدان ﻣﺘﻘﺎﺑﻼ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺮدم در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﻢﺗﻨﻪﻫﺎي ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻣﺘﺤﺪاﻟﺸـﮑﻞ ﻣﺎ را ﺑﺮ ﺗﻦ ﻧﺪارﻧﺪ؛ وﻟﯽ دﯾﺪن اﯾﻦ ﻫﻤﻪ‬
‫ﻟﺒﺎسﻫﺎي رﻧﮕﺎرﻧﮓ و ﻋﻤﺎﻣﻪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬در ﻣﯿﺪان ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺰرﮔﯽ‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮه ﺟﺎﻟﺒﯽ را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآورد ﮐﻪ ﺧﺎﻟﯽ از ﻟﻄﻒ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫اوﻟﯿﻦ ﺑﺎري ﮐﻪ ﻣﻦ ﺷﺎﻫﺪ ورود ﺷﺎه ﺑﻪ ﻣﯿﺪان ﺑﻮدم روز ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎن روز ورودم‪ ،‬ﺑﻮد و‬
‫ﺑﻌـﺪ از آن ﻧﯿﺰ ﻣﺮﺗﺒﺎ ﻫﺮ روز ﺑﺎ ﻋﻼﻗﻪ زﯾﺎد ﺑﻪ ﻣﯿـﺪان ﻣﯽرﻓﺘﻢ‪ ،‬وﻟﯽ در اﯾﺎم اﺧﯿﺮ آﻧﺠﺎ ﺧﻠﻮت ﺷـﺪه و ﻣﻦ ﻫﻢ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽروم؛ زﯾﺮا ﺷﺎه ﻧﯿﺰ‬
‫ﻧﻤﯽآﯾﺪ و اردو در ﺣﺎل ﻋﺰﯾﻤﺖ اﺳﺖ و ﻋﺪه زﯾﺎدي ﺷﻬﺮ را ﺗﺮك ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾـﺎدم رﻓﺖ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺷﺎه ﺗﺎ ﺑﺮآﻣـﺪن ﺷﺐ و ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌـﺪ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب‪ ،‬در ﻣﯿـﺪان ﻣﯽﻣﺎﻧـﺪ و ﻣﺎ ﻫﺮ وﻗﺖ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺑـﺪون‬
‫ﺳﻼم و ﺗﻌﺎرف ﻣﺠـﺪد ﺑﻪ راه ﺧﻮد ﻣﯽروﯾﻢ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﺎﻧﺪن در ﻣﯿﺪان ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎه در آﻧﺠﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ ﻫﻤﻪ آﻧﺠﺎ را ﺗﺮك‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﻪ ﺷـﺮح وﻗـﺎﯾﻊ ﻗﺰوﯾﻦ از ﻗﺒﯿـﻞ ﺑﺎرﻋـﺎم و ﻣﻼﻗـﺎت ﺷﺎه ﺑﺎ ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺳـﺮدار ﺗﺮك و ﻣﺄﻣﻮر ﻣـﺬاﮐﺮات ﺻـﻠﺢ و ﭘـﺬﯾﺮش ﺳـﻔﯿﺮ‬
‫اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎﯾﯽ و ﻏﯿﺮه ﺑﭙﺮدازم؛ وﻟﯽ ﭼﻮن اردو در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮوم‪ ،‬ﺣﺘﯽ وﻗﺖ ﺑﺎزﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﺳﺎﺑﻖ را ﻧﺪارم و‬
‫اﻣﯿﺪوارم در ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻗﻒ ﺑﻌﺪي ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ را اداﻣﻪ دﻫﻢ و ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﻓﻌﻠﯽ را ﻧﯿﺰ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﮐﻨﻢ ‪.‬‬
‫ﻗﺰوﯾﻦ ‪ 25‬ژوﺋﯿﻪ ‪1618‬‬
‫ﻣﮑﺘﻮب ﭘﻨﺠﻢ از اﺻﻔﻬﺎن‪ 22 -‬آورﯾﻞ و ‪ 8‬ﻣﻪ ‪1619‬‬
‫آﺧﺮﯾﻦ ﻧـﺎﻣﻪاي را ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺠﻢ ژوﺋﯿﻪ ﺳـﺎل ﻗﺒﻞ از ﻗﺰوﯾﻦ ﻧﻮﺷـﺘﻢ ﻧﺎﻗﺺ ﮔﺬاﺷـﺘﻢ و ﺑﻪﻋﻼوه در ﺗﻨﻈﯿﻢ آن ﻋﺠﻠﻪ ﮐﺮدم و‬
‫ﻋﺰﯾﻤﺖ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﮐﺸﯿﺸﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ آن را ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﻢ ﺷﺮح ﺗﻤﺎم وﻗﺎﯾﻊ را ﺑﺪﻫﻢ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﮔﺰارش اﺗﻔﺎﻗﺎت را‪،‬‬
‫از ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﻄﻊ ﮐﺮدهام‪ ،‬از ﺳـﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮم و درﺑﺎره ﺷـﺮﻓﯿﺎﺑﯽ ﺳـﻔﯿﺮان ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺷﺎه و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﺣﺎﺿـﺮ‬
‫ﺑﻮدهام و وﺿﻊ ﺟﻨﮓ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﯽ آن ﺑﻪ ﻃﻮر داﺋﻢ ﺑﺎ ﺷﺎه و ﺳﺎﯾﺮ ﺳﺮان ﻓﺎﺗﺢ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮدم‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺘﺎن ﻣﯽرﺳﺎﻧﻢ‪.‬‬
‫روز ﯾـﺎزدﻫﻢ ژوﺋﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻘـﺎرن ﺑﺎ اواﯾﻞ ورود ﻣﺎ ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺎه ﺟﻠﻮ درب ﻗﺼـﺮ ﺑﺎرﻋﺎم داد و ﻣﻦ ﻧﯿﺰ آﻧﺠﺎ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﻮدم‪ .‬وي ﮐﻪ ﻣﺮا‬
‫دﯾـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺎندار ﭘﯿﻐﺎم داد از ﻣﻦ ﺑﭙﺮﺳـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣـﺬاﮐﺮه درﺑﺎره ﻣﻄﻠﺒﯽ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ آﻣـﺪهام ﯾﺎ ﭼﯿﺰي ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ؟ ﭘﺎﺳـﺦ دادم ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﻗﺼﺪي ﺟﺰ اداي اﺣﺘﺮام ﺑﻪ اﻋﻠﯽﺣﻀﺮت ﻧﺪارم و ﻣﻨﻈﻮرم ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺰرﮔﺎن و ﺳﺮان درﺑﺎري ﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺑﺎرﻋـﺎم ﺷـﺎه‪ ،‬ﺿـﻤﻦ رﺳـﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻢ ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎرﭼﯽ دﺳـﺘﻮر داد در ﺷـﻬﺮ ﺟﺎر ﺑﺰﻧـﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن‪ ،‬از ﻫﺮ‬
‫درﺟﻪ و ﻣﻘـﺎم‪ ،‬ﺑـﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﺧﻮد را از راﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻣﯽرود ﺑﻪ ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﻪ روز ﺑﺎ ﻗﺰوﯾﻦ ﻓﺎﺻـﻠﻪ دارد‪ ،‬ﺑﺮﺳﺎﻧﻨـﺪ و در آﻧﺠﺎ ﻣﺠﺘﻤﻊ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻌﺪا ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻣﻮرد ﻟﺰوم اﻋﺰام ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﺟﺮا ﺷﺪ و ﺟﺎرﭼﯽﻫﺎ در ﺗﻤﺎم ﺷﻬﺮ اواﻣﺮ ﺷﺎه را ﺑﻪ اﻃﻼع‬
‫ﻣﺮدم رﺳﺎﻧﯿﺪﻧـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻨﺠـﺎ ﭼﺴـﺒﺎﻧﯿﺪن اﻋﻼن ﺑﻪ دﯾﻮار ﻣﺮﺳﻮم ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻫﻤﻪ داﻧﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻣﺴﺎل ﺟﻨﮓ در ﭘﯿﺶ اﺳﺖ و‬
‫اﮔﺮ ﺷـﮑﯽ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪه ﺑﻮد ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺷـﺪ‪ .‬ﻋﺰﯾﻤﺖ ﺑﻪ ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ از ﻫﻤﺎن ﻟﺤﻈﻪ آﻏﺎز ﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﺎﯾﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ دﺳـﺘﻮر‬
‫ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ اﻣﺮ ﺷﺎه در ﺷﻬﺮﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺧﺒﺮ را ﺑﻪ اﻃﻼع ﻫﻤﮕﯽ رﺳﺎﻧﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺷـﻬﺮ ﻗﺰوﯾﻦ ﻓﻘـﻂ ﺷـﺎه و ﺑﻌﻀـﯽ از ﺧﺎﺻـﺎن و ﺳـﺮداران ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧـﺪ‪ ،‬و ﻗﻮرﭼﯽﺑﺎﺷـﯽ‪ ،‬داﻣﺎد ﺷﺎه‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﺳـﺘﻮر او ﺑﻪ ﻓﻮرﯾﺖ ﻋﺎزم‬
‫ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﺷـﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳـﺮﺑﺎزاﻧﯽ ﮐﻪ از ﮔﻮﺷﻪ و ﮐﻨﺎر ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺑـﺪاﻧﺠﺎ روي آورده ﺑﻮدﻧـﺪ رﺳـﯿﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻏﺮوب روزي ﮐﻪ‬
‫ﺟﺎر زده ﺑﻮدﻧﺪ ﺷﺎه‪ ،‬ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ روﺣﯿﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ را ﺷﺎد ﮐﻨﺪ و ﻓﮑﺮ ﺟﻨﮓ را از ﺧﺎﻃﺮﻫﺎ ﺑﺰداﯾﺪ‪ ،‬در ﻣﯿﺪان ﻋﻤﻮﻣﯽ دﺳـﺘﻮر ﺑﺎزي ﺧﺎﺻﯽ‬
‫را داد ﮐﻪ ﺑﺎزيﮐﻨﺎن آن‪ ،‬ﺑﺮﻋﮑﺲ ﭼﻮﮔﺎن‪ ،‬ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم در آن ﺷﺮﮐﺖ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزي از اﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ ﮐﻪ در وﺳﻂ ﻣﯿﺪان ﮔﺮگ زﻧﺪهاي را ﻣﯽآورﻧﺪ و ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم رﻫﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮدم از اﻃﺮاف دﻧﺒﺎل ﮔﺮگ ﻣﯽدوﻧﺪ و ﺑﺎ داد و ﻓﺮﯾﺎد آن ﺣﯿﻮان وﺣﺸـﯽ را ﭼﻨﺎن ﺧﺸـﻤﮕﯿﻦ و ﺑﯿﻤﻨﺎك ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺮف ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﯽﺑﺮد و ﺑـﻪ ﺳـﻮي اﺷـﺨﺎص ﻣﯽﭘﺮد؛ آﻧﮕـﺎه ﻣﺮدﻣﯽ ﮐـﻪ ﮔﺮگ ﺑـﻪ ﻃﺮف اﯾﺸـﺎن رﻓﺘﻪ اﺳﺖ از ﭘﯿﺶ او ﻣﯽﮔﺮﯾﺰﻧـﺪ و دﺳـﺘﻪ دﯾﮕﺮي آن‬
‫ﺣﯿﻮان را دﻧﺒﺎل ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ او دﺳﺖ ﻧﻤﯽزﻧﻨـﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎرﺷﺎن ﻓﺮﯾﺎد ﮐﺮدن و ﺗﺮﺳﺎﻧﯿﺪن ﮔﺮگ اﺳﺖ و ﺣﯿﻮان ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ ﮐﺴـﯽ آﺳـﯿﺐ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ اﺗﻔﺎﻗﺎ ﮐﺴـﯽ را ﻫﻢ ﭘﻨﺠﻪ ﺑﺰﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ دﻧﺪان ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ازدﺣﺎم ﻣﺮدم‪ ،‬زود او را رﻫﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎزي‬
‫ﺑﻪ ﺧـﻮدي ﺧﻮد ﭼﯿﺰ ﻣﻬﻤﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ داد و ﻓﺮﯾـﺎد ﭼﻨـﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ و ﺣﺮﮐـﺎﺗﯽ ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﮔﺮگ وﺣﺸـﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ ﺑـﺎﻋﺚ ﺧﻨـﺪه و‬
‫ﺗﻔﺮﯾﺢ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺷﺎه و ﻣﺎ ﮐﻪ اﻃﺮاف او ﻫﺴﺘﯿﻢ ﺑﺎ اﺳﺐ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮه ﻣﯽﻧﮕﺮﯾﻢ و ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﺟﺎم ﺷﺮاب در ﮔﺮدش اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺳﺒﮏ‬
‫ﮐﺮدن اﺛﺮ آن‪ ،‬اﻧﻮاع و اﻗﺴﺎم ﻣﯿﻮه از ﻗﺒﯿﻞ آﻟﻮﺳﯿﺎه و زردآﻟﻮ و ﮔﻮﺟﻪ و ﻏﯿﺮه ﻧﯿﺰ ﺗﻌﺎرف ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺮگﺑـﺎزي ﺑﻪ ﮐّﺮات اﻧﺠـﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺷﺐﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳـﻔﯿﺮي ﺑﺎر ﻧﻤﯽﯾﺎﺑـﺪ و ﯾﺎ ﻫـﺪﯾﻪاي ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﯾﺎ اﺗﻔﺎﻗﺎﺗﯽ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ در‬
‫ﻣﯿـﺎن ﻧﯿﺴﺖ ﯾـﺎ ﮔﺮگﺑـﺎزي و ﯾـﺎ ﭼﻮﮔﺎنﺑﺎزي اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺳـﺮﮔﺮﻣﯽ ﻋﺎﻣﻪ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﺳﺮاﺳـﺮ‬
‫ﻣﯿﺪان را ﻫﻤﻪ ﺷﺐ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻣﺸﮏ آبﭘﺎﺷﯽ و ﺳﭙﺲ ﺟﺎرو ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺐ دوازدﻫﻢ ژوﺋﻦ اوﻟﯿﻦ ﺑـﺎري ﺑـﻮد ﮐﻪ در ﺧـﺎﻧﻪ ﺟﺪﯾـﺪ ﺧﻮد واﻗﻊ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻗﺼـﺮ ﺷـﺎه ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿـﺪم؛ زﯾﺮا ﺗـﺎ آن ﺗﺎرﯾـﺦ در اﻧﺘﻈـﺎر‬
‫درﯾـﺎﻓﺖ ﺧـﺎﻧﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ در زﯾﺮ ﭼﺎدر ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮدم‪ .‬ﺷﺎه روز ﺑﻌـﺪ دﺳـﺘﻮر داد ﻫﯿـﭻﯾﮏ از ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﻓﻘﻂ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺑﻪ ﺳـﺮ‬
‫ﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﺗﺎج‬
‫اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ دﻟﯿﻞ وﻗﻮع ﻣﺮاﺳﻢ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﻮاﻗﻊ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻫﯿﭻوﻗﺖ اﯾﻦ ﺗﺎج را ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﻤﯽﮔﺬارﻧﺪ و ﻣﺜﻼ ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺪﯾﺪهام‬
‫ﺧﻮد ﺷﺎه از آن اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ اﺗﺒﺎع او در ﻣﻮاﻗﻊ ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎﺗﯽ ﺑﺎ ﻟﺒﺎس رﺳـﻤﯽ ﺗﺎج ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺣﺘﯽ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺎه ﻧﯿﺰ‪ ،‬اﮔﺮ دﺳـﺘﻮر ﺧﺎﺻـﯽ در ﻣﯿﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻓﻘﻂ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ دارﻧﺪ و ﮔﺮه ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ ﺑﺪان ﻣﯽزﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‪ ،‬ﻋﻤﺎﻣﻪ‬
‫ﺑﺎ آن ﺻﻮرت ﺧﯿﻠﯽ زﯾﺒﺎﺗﺮ از ﻣﻮﻗﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺎج ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از ﺧﺎنﻫﺎ و اﺷﺨﺎص ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮﺷﻨﺎس ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻤﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺷﺎه ﻣﯽروﻧﺪ و ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن اﻫﻤﯿﺖ ﺧﻮد ﺗﻈﺎﻫﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻫﻤﯿﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻣﺎ ﻫﻢ در رم اﺷﺨﺎﺻـﯽ را دارﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﻈﺎﻫﺮ ﺑﺎ ﮐﻼه ﺳﯿﺎه ﺑﻪ ﮐﻮﭼﻪ ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از رﻧﮓﻫﺎي زﯾﺒﺎي دﯾﮕﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫از دﺳـﺘﻮر ﺷﺎه ﭼﻨﯿﻦ اﺳـﺘﻨﺒﺎط ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ روز ﺑﻌﺪ در ﻣﯿﺪان ﺧﺒﺮ ﺧﺎﺻـﯽ اﺳﺖ؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﺼـﺮ روز ﺳـﯿﺰدﻫﻢ ژوﺋﻦ ﻫﻤﻪ زودﺗﺮ از ﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﻣﻌﯿﻦ آﻧﺠـﺎ ﮔﺮد آﻣـﺪﯾﻢ‪ .‬آن روز ﺷﺎه ﺳـﻔﯿﺮ ﺗﺮك را‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻪ از ﻃﺮف ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﻠﮑﻪ از ﻃﺮف ﺳـﺮدار ﮐﻞ ﺧﻠﯿﻞﭘﺎﺷﺎ‪ -‬ﮐﻪ در ﻣﺮﮐﺰ اﯾﺎﻟﺖ‬
‫دﯾﺎرﺑﮑﺮ واﻗﻊ در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪ -‬اﻋﺰام ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺳـﻔﯿﺮ ﻣـﺪتﻫﺎ ﻗﺒـﻞ از ورود ﺷـﺎه ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ وارد ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻫﻨﻮز ﺑﺎر ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و آن روز ﺷﺎه ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر او را‬
‫ﻣﯽدﯾـﺪ و ﺿـﻤﻨﺎ ﭼﻮن ﻣﯿﻞ ﻧـﺪاﺷﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻌﻤﻮل او را در ﻗﺼـﺮ ﺧﻮد ﻃﯽ ﯾﮏ ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ ﺑﭙﺬﯾﺮد‪ ،‬ﺗﺮﺟﯿﺢ داده ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﻣﻼﻗﺎت‬
‫در ﻣﯿﺪان ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺷـﻬﺮ و ﺳﻮاره اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺷﺎه دو دﻟﯿﻞ داﺷﺖ‪ :‬ﯾﮑﯽ اﯾﻦﮐﻪ ﺳـﻔﯿﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺳﻠﻄﺎن ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﺳـﺮدار ﮐﻞ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ داﺷﺖ و دﯾﮕﺮ اﯾﻦﮐﻪ ﺷﺎه ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺪرﻓﺘﺎريﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از آن در ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺳـﻔﯿﺮ او اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪي ﺟﺒﺮان ﮐﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﺳـﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ ﮐﻪ در آن ﻣﻮﻗﻊ ﻫﻨﻮز زﻧﺪه ﺑﻮد ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﺳﻔﯿﺮ ﺷﺎه را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ او را زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﺮد و ﻓﻘﻂ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ او ﺟﺎﻧﺸـﯿﻨﺶ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺼـﻄﻔﯽ ﺑﺎ ﺳـﻔﯿﺮ ﻣﻼﻗﺎت دوﺳﺘﺎﻧﻪاي ﮐﺮد و او را ﺑﻪ دﯾﺎرﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﻧﺰد‬
‫ﺳﺮدار ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﺗﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺬاﮐﺮه ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﻣﺮد ﻫﻨﻮز ﻧﯿﺰ آﻧﺠﺎﺳﺖ و اذن ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ ﺷﺎه ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻮد ﺑﺪﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻔﯿﺮ ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ آﻣﺎده ﺟﻨﮓ اﺳﺖ؛ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻣﻼﻗﺎت ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ‪ ،‬ﮐﻪ در زﯾﺮ ﺷﺮح ﻣﯽدﻫﻢ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﺷﺎه ﺑﻪ ﻣﯿـﺪان آﻣـﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل آن را ﺧﻠﻮت ﮐﺮدﻧﺪ و ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺳﻮاره ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻣﻘﺮر ﺧﻮد رﻓﺘﯿﻢ‪ .‬ﺷﺎه ﺑﺎ ﯾﮑﯽ‪ -‬دو ﺗﻦ از‬
‫ﻧـﺪﯾﻤﺎن ﺧﺎص ﺧﻮد آﻫﺴﺘﻪآﻫﺴـﺘﻪ از اﯾﻦ ﺳﻮي ﻣﯿﺪان ﺑﻪ ﺳﻮي دﯾﮕﺮ اﺳﺐ ﻣﯽراﻧﺪ و ﺿـﻤﻨﺎ ﺑﺎ آﻧﺎن ﻣﺸـﻐﻮل ﺻـﺤﺒﺖ ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﻣﻬﻤﺎندار از ﻃﺮف‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶ آﻣﺪ ﺗﺎ ﺳﻔﯿﺮ ﺗﺮك را‪ ،‬ﮐﻪ وي ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ از ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻔﯿﺮ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﺎه ﻫﺪاﯾﺖ ﻧﺸﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ او را ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﯿﺮ وﺳﻂ ﻣﯿﺪان ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﺠﺎ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﻣﯿﺪان اﺳﺖ‬
‫و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﺎ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن و ﻧﺰدﯾﮑﺎن و درﺑﺎرﯾﺎن ﻧﯿﺰ در ﻫﻤﺎن ﺣﻮاﻟﯽ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺷﺎه ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﻣﯽاﯾﺴﺘﺪ و ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﭘﺮدازد‪.‬‬
‫ﺷـﺎه اﯾﻦﻃﻮر واﻧﻤﻮد ﮐﺮد ﮐﻪ اﺻـﻼ ﺳـﻔﯿﺮ را ﻧﺪﯾـﺪه اﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﻪ وﺟﻮدش اﻫﻤﯿﺖ ﻧﻤﯽدﻫـﺪ و ﺑﻪ ﺣﺮف زدن و اﺳﺐ راﻧـﺪن اداﻣﻪ داد‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﺟﻠﻮي ﺗﯿﺮ رﺳـﯿﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ‪ ،‬ﺳـﻔﯿﺮ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﺳﻮاره ﺳـﻼم ﮐﺮد و ﺧﻮاﺳﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺳـﺮدار را ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺷﺎه ﺳﻮار ﺑﺮ‬
‫اﺳﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﯿـﭻﮐﺲ ﺣﺘﯽ ﻏﻼﻣـﺎن او ﻧﯿﺰ از اﺳﺐ ﭘﯿـﺎده ﻧﻤﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ دﺳﺖ ﯾﺎ ﭘﺎي او را ﺑﺒﻮﺳـﻨﺪ و اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﻧﯿﺰ‬
‫ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺪرت رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﮐﻪ ﻣﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪ را ﻗﺒﻼ ﺣـﺪس زده ﺑﻮد و ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﺣﺎﮐﯽ از ﺷـﺮاﯾﻂ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋـﺪي ﺑﺮاي ﻋﻘـﺪ ﻗﺮارداد ﺻـﻠﺢ اﺳﺖ از ﮔﺮﻓﺘﻦ آن اﻣﺘﻨﺎع‬
‫ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ دﯾﮕﺮ ﻧﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ ﻧـﺎﻣﻪاي درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨـﺪ و ﻧﻪ ﭼﯿﺰي در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﺸـﻨﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﻄﻠﺐ در دو ﮐﻠﻤﻪ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬آﻧﭽﻪ‬
‫ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑﻪ ﺗﺮكﻫـﺎ اﺳﺖ ﻣـﺎل آﻧـﺎن اﺳﺖ و آﻧﭽﻪ ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑﻪ اﯾﺮان اﺳﺖ‪ ،‬در اﺧﺘﯿـﺎر اﯾﺮان ﺑـﺎﻗﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﻣﺎﻧـﺪ؛ اﮔﺮ ﺗﺮكﻫـﺎ ﺻـﺤﯿﺢ ﻓﮑﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻖ را ﻗﺒﻮل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﮔﺮ ﻣﻨﻈﻮرﻫﺎي دﯾﮕﺮي دارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﺬاﮐﺮه و ﮔﻔﺖ و ﺷﻨﻮد ﺑﯽﻧﺘﯿﺠﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﻣﺰه دﺷـﻤﻨﯽ ﺑﺎ اﯾﺮاﻧﯿﺎن را ﭼﺸﯿﺪهاﻧﺪ‪ ،‬و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن دوﺳﺘﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﻣﺠﺪدا ﺗﮑﺮار ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﺮكﻫﺎ ﻗﺎﻧﻊ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﻠﺢ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻨﻄﻘﯽ و ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮ؛ زﯾﺮا او ﻧﯿﺰ‬
‫ﺑـﺎ ﮐﻤـﺎل ﻣﯿﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺗﻦ در ﻣﯽدﻫـﺪ‪ ،‬و در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت آﻧﺎن ﻣﺴـﺌﻮل ﺟﻨﮓ و ﺧﻮنرﯾﺰي ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑﻮد و او ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻗﺪام ﺧﺼـﻤﺎﻧﻪ ﮐﺎﻣﻼ آﻣﺎده اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﮔﺮ ﺗﺮكﻫﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺎل و ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﯽﮐﺮان ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﺸﺖﮔﺮﻣﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬اﺗﮑﺎي‬
‫او ﺑﻪ ﺧﺪا و ﻣﺤﻤﺪ و ﻋﻠﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻫﻤﻪ اﺣﻮال ﯾﺎر و ﻣﺪدﮐﺎرش ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺎﺑﻖ ﺧﻮد را ﺑﺎرﻫﺎ ﺗﮑﺮار ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﻃﺎﻟﺐ ﺻﻠﺢ ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺒﻮل ﮐﻨﯿﺪ ﻫﺮﭼﻪ از آن ﺗﺮكﻫﺎ اﺳﺖ ﻣﺎل آﻧﻬﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻫﺮﭼﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن اﺳﺖ در اﺧﺘﯿﺎرﺷﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و او ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﮐﺎﻣﻼ راﺿـﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻤﻼت را ﺷﺎه ﺑﺎ ﺻـﺪاي ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻋﻼـوه ﺑﺮ ﻣـﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﻤﻪ ﺣﺎﺿـﺮان ﻣﯿـﺪان آﻧﻬﺎ را ﻣﯽﺷـﻨﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳـﻔﯿﺮ ﻣﻄﺎﻟﺐ زﯾﺎدي در ﭘﺎﺳـﺦ ﮔﻔﺖ؛ وﻟﯽ ﭼﻮن‬
‫آﻫﺴﺘﻪ ﺣﺮف ﻣﯽزد‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﺻﺪاﯾﺶ را ﻧﻤﯽﺷﻨﯿﺪ؛ ﻓﻘﻂ‬
‫ﻫﻤﯿﻦﻗﺪر ﻓﻬﻤﯿﺪم ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﺮكﻫﺎ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﺎه را ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﮐﻪ ﻧﺎﻃﻖ ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ و در ﻣﺬاﮐﺮات ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﺑﻪ ﺧﻼﺻﻪﮔﻮﯾﯽ اﮐﺘﻔﺎ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺗﺮكﻫﺎ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺎﻣﻨﻄﻘﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪﯾﻦ‬
‫ﻧﺤﻮ راﺿـﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم دﻧﯿﺎ دﺳﺖاﻧﺪازي ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وي ﺑﺎز ﻫﻢ ﺟﻤﻠﻪاي را ﮐﻪ ﺑﺎرﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﮑﺮار‬
‫ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎل ﺗﺮكﻫﺎ ﻣﺎل ﺗﺮكﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺎل اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﺎل اﯾﺮاﻧﯿﺎن؛ وﮔﺮﻧﻪ او ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﮔﻔﺖ ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎي او ﻣﺜﻞ ﺗﺮكﻫﺎ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﺗﺮس ﺳـﺮﻣﺎ ﻋﻤﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮔﺬارﻧﺪ و دﺳﺖﻫﺎي ﺧﻮد را از ﭘﻮﺳﺖ ﺑﯿﺮون‬
‫ﻧﯿﺎورﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ آﻧﺎن ﺳـﺒﮏ و آﻣﺎده ﺟﻨﮓ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺷﻤﺸـﯿﺮ و ﯾﮏ اﺳﺐ دارﻧﺪ و در ﺻﺤﻨﻪ ﻧﺒﺮد ﻣﺸﺘﺎﻗﻨﺪ ﺑﺎ ﺣﺮﯾﻒ ﺑﻪ ﻓﻮرﯾﺖ‬
‫روﺑﺮو ﺷﻮﻧـﺪ و اﮔﺮ ﺗﺮكﻫﺎ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬او ﻗﺮﭼﻘﺎيﺧﺎن دﯾﻮاﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻧﺎزل ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻧﺴـﻠﺸﺎن را از ﻣﯿﺎن ﺑﺒﺮد‪.‬‬
‫اﺷـﺎره ﺷـﺎه در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ ﻗﺮﭼﻘﺎيﺧـﺎن‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه ﻏﻼﻣـﺎن ﺧﺎص ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻨﺼﺐ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﻓﺮﻣﺎندﻫﯽ ﮐﻞ ﻗﺸﻮن را ﻧﯿﺰ ﺑﺮ‬
‫ﻋﻬﺪه دارد و ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼﺒﺎن و ﺧﺎنﻫﺎ زﯾﺮدﺳﺖ او ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﻗﺮﭼﻘﺎي ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻋﻘﺎب اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا او ﺳـﺒﮏ و ﭼﺎﻻك و آﻣﺎده ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ اﺳﺖ و ﺷﺎه ﺑﻪ ﺷﻮﺧﯽ او را دﯾﻮاﻧﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳـﺒﺐ‬
‫ﺑﻪ ﺳـﻔﯿﺮ ﺗﺮك ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﻘﺎب دﯾﻮاﻧﻪ ﺧﻮد ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽدﻫﻢ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻧﺎﺧﻦ و ﭼﻨﮕﺎل ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺪﺑﺨﺖﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺒﺮد‪ ،‬و اﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﺮكﻫﺎ‬
‫ﻫﻤﺎن ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ دو ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﺑﻪ ﺳﺮدار ﻣﺤﻤﺪﭘﺎﺷﺎ رﺳﯿﺪ و ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ او ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻧﺎن ﮔﺮﯾﻪﮐﻨﺎن از ﻣﯿﺪان ﻓﺮار ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺷـﺎه ﭘﺲ از ﮔﻔﺘـﻦ اﯾـﻦ ﻣﻄـﺎﻟﺐ ﺳـﺮ اﺳﺐ ﺧـﻮد را ﺑﺮﮔﺮداﻧـﺪ و از ﭘﯿﺶ روي ﺳـﻔﯿﺮ دور ﺷـﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮﻗـﻊ ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼـﺒﺎن و‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﺎن‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻤﺎم ﺣﺎﺿـﺮان ﻣﯿـﺪان ﺑﺮاي او اﺑﺮاز اﺣﺴﺎﺳﺎت ﮐﺮدﻧﺪ و‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ رﺳﻢ ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺮﯾﺎدﻫﺎي اﻟّﻠﻪ‬
‫اﻟّﻠﻪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﻓﻬﻤﺎﻧﯿﺪﻧـﺪ ﮐﻪ ﺣﺮفﻫﺎﯾﺶ را ﻗﺒﻮل ﮐﺮدهاﻧـﺪ و از ﺟﻨﮓ اﺳـﺘﻘﺒﺎل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺳـﺮﻧﻮﺷﺖ ﻫﺰاران ﻫﺰار ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﺿـﻤﻦ‬
‫اﯾﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻮﺗﺎه‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷـﺪ و آﺷـﮑﺎر ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ زودي ﺑﺴـﯿﺎري از ﻣﺮدم ﺑﯽﮔﻨﺎه ﺑﺎﯾﺪ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮوﻧﺪ و ﯾﺎ ﺧﺎﻧﻪ و زﻧﺪﮔﯿﺸﺎن ﻣﻌﺪوم‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﻨﺠﺸـﻨﺒﻪ ﭼﻬﺎردﻫﻢ ژوﺋﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺳﻔﯿﺮ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻫﻨﺪ و ﻫﺮﻣﺰ ﺑﻪ اﯾﺮان آﻣﺪه ﺑﻮد و از ﻣﺪتﻫﺎ ﭘﯿﺶ‬
‫ﻫﻤﻪ اﻧﺘﻈﺎرش را ﻣﯽﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬در دﻫﯽ در ﺣﻮاﻟﯽ‬
‫ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد و ﻣﻨﺘﻈﺮ دﺳﺘﻮر اﺳﺖ ﺗﺎ وارد ﺷﻬﺮ ﺷﻮد و ﺣﺘﯽ ﺧﺎﻧﻪ او را ﻧﯿﺰ از ﻗﺒﻞ آﻣﺎده ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ‪ ،‬ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﯾﮏ ﭘﺎدﺷﺎه ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﻣﺤﺘﺮم ﻣﯽداﺷـﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺰدش ﻓﺮﺳﺘﺎدم و ﺑﻪ دﯾﺪﻧﺶ اﻇﻬﺎر‬
‫ﺗﻤﺎﯾﻞ ﮐﺮدم‪ .‬روز ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ دﺳﺘﻮر ورود ﺳﻔﯿﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺻﺎدر ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ دﯾﮕﺮان ﺑﺮاي دﯾﺪارش ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﺷﻬﺮ رﻓﺘﻢ و ﺑﻪ او‬
‫ﺧﻮشآﻣـﺪ ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﻔﺘﻢ و ﺣﺘﯽ ﺑﺮﺧﻼف آﻧﭽﻪ در اﯾﺮان ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ واﻧﻤﻮد ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺣﺘﺮام از اﺳﺐ ﭘﯿﺎده‬
‫ﺷﻮم‪ .‬اﻧـﺪﮐﯽ ﺑﻌـﺪ از ﻣﻦ ﺣﺴـﯿﻦﺑﯿﮓ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎندار و داروﻏﻪ ﻗﺰوﯾﻦ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦﻋﻠﯽﺑﯿﮓ ﮐﻼﻧﺘﺮ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد و ﺧﺎﻧﻪاش در اﺧﺘﯿﺎر ﺳـﻔﯿﺮ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و داودﺧـﺎن‪ ،‬ﺑﺮادر اﻣـﺎﻣﻘﻠﯽ ﺧﺎن ﺷـﯿﺮاز‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻋـﺪه دﯾﮕﺮي از اﻋﯿﺎن و ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼـﺒﺎن درﺑﺎري‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳـﺘﻮر ﺷﺎه‬
‫ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﻓﺎﺧﺮ و اﺑﺮﯾﺸـﻤﯽ ﻣﻠﺒﺲ ﺷـﺪه و ﺑﺮ اﺳﺐﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ زﯾﻦﻫﺎي ﻧﻘﺮه و ﻃﻼ ﺳﻮار ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻋﻤﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺰﯾﻦ ﺑﻪ ﭘﺮ و ﺟﻮاﻫﺮ ﺑﺮ‬
‫ﺳﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از راه رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫داودﺧﺎن ﺑﻪ ﺳﻔﯿﺮ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم آن اﻓﺮاد از ﻏﻼﻣﺎن ﺷﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﻔﯿﺮ را ﺧﯿﺮه ﺟﺎه و ﺟﻼل ﺷﺎه ﺳﺎزد و او ﭘﯿﺶ ﺧﻮد ﺗﺼﻮر ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫اﮔﺮ ﻏﻼﻣـﺎن ﺷـﺎه ﭼﻨﯿﻦ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺎﻟﮏاﻟﺮﻗـﺎب آﻧﻬﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﻮد! او و ﻣﻦ دوش ﺑﻪ دوش ﺳـﻔﯿﺮ را ﺗﺎ ﺷـﻬﺮ ﭘﯿﺮوي ﮐﺮدﯾﻢ و‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺳﻔﯿﺮ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﺒﺎس اﺳﭙﺎﻧﯿﻮﻟﯽ ﻣﻠﺒﺲ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺑﯿﻦ ﻣﺎ اﺳﺐ ﻣﯽراﻧﺪ و داروﻏﻪ و ﻣﻬﻤﺎندار اﻧﺪﮐﯽ ﺟﻠﻮﺗﺮ از ﻣﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻔﯿﺮ ﺗﺎ ﺷـﻬﺮ ﻣﺮﺗﺒﺎ ﺑﺎ داودﺧﺎن ﺻـﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽآﻣـﺪ ﺑﺎ ﻓﺎﻣﯿﻞ آﻧﻬﺎ آﺷـﻨﺎﯾﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در ﺗﻌﺮﯾﻒ از اﷲورديﺧﺎن‪،‬‬
‫ﭘـﺪر آﻧﺎن‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪآﻣﯿﺰي ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﯽراﻧﺪ و اﻇﻬﺎر ﺗﺄﺳﻒ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺮدي‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺻـﻔﺎت ﻋﺎﻟﯽ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﻣﺮده اﺳﺖ و‬
‫دﯾﮕﺮ اﻣﮑﺎن دﯾﺪارش وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﯾﻦ ﺻـﺤﺒﺖﻫﺎي ﺳﻔﯿﺮ ﻋﺠﯿﺐ ﻣﯽﻧﻤﻮد؛ زﯾﺮا ﮔﺮﭼﻪ اﷲورديﺧﺎن واﻗﻌﺎ ﻣﺮد ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻮد‪،‬‬
‫وﻟﯽ او ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺤﺮﯾﻦ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺰﯾﺮهاي را ﮐﻪ در آﻧﺠـﺎ ﻣﺮوارﯾـﺪﻫﺎي ﻋـﺎﻟﯽ ﺻـﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ا ز ﺟﻨـﮓ ﭘﺎدﺷـﺎه ﻫﺮﻣﺰ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺣﻤـﺎﯾﺖ‬
‫ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎﺳﺖ ﺑﻪ درآورد و اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن‪ ،‬ﻓﺮزﻧـﺪ و ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ او‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻨـﺪر را ﮐﻪ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎ ﺗﺎ دوﯾﺴﺖ ﻣﯿﻠﯽ درﯾﺎي اﻃﺮاف آن را ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از آﻧﻬﺎ ﺑﺎزﺳﺘﺎﻧﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻌﺠﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺷﮑﺎﯾﺖ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺳﻔﯿﺮ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﺮاي ﺷﺎه اﯾﺮان ﭘﯿﺸﮑﺸﯽ ﻣﯽآورد!‬
‫ﺑﺲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﺧـﺪا ﺑﺨﻮاﻫـﺪ ﻫﻤﺎن ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷﺪ و ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻢ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﭼﯿﺰي ﺑﯿﺎن ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻫﻤﯿﻦﻗﺪر ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺑﮕﻮﯾﻢ اﯾﻦ‬
‫آﻗﺎﯾـﺎن اﺳـﭙﺎﻧﯿﻮﻟﯽﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻪ در اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎ و اروﭘـﺎ آﻧﻘـﺪر ﺑﻪ ﺷـﻬﺮت ﺧﻮد ﻋﻼﻗﻪﻣﻨـﺪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺣﻔـﻆ آن ﺑـﺎ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن و ﺣﺘﯽ اﻗﻮام ﺧﻮد‬
‫ﻣﯽﺟﻨﮕﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد در آﺳـﯿﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﮕﺎﻧﮕﺎن ﻫﻢ ﭼﻨﮓ و دﻧـﺪان ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدادﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﯾﻦﮐﻪ‬
‫ﺧﻮد را ﻣﺴـﺨﺮه آﻧﺎن ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻘﺼﯿﺮ ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ از وزراي اوﺳﺖ ﮐﻪ اﻃﺮاﻓﺶ را ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ؛ وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ‬
‫ﺣـﺎل ﭘﺎدﺷـﺎه ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾـﺪ اﻓﺮاد ﺑﺎوﻓـﺎ را ﺑﻪ دور ﺧﻮد ﺟﻤﻊ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﺷﺨﺎﺻـﯽ را ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﺷﺨﺼـﯽ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﺮاﯾﺸﺎن‬
‫ﯾﮑﺴﺎن ﺷﻮد ‪.‬‬
‫ﺳﻔﯿﺮ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ دون ﮔﺎرﺳﯿﺎدﺳـﯿﻠﻮا ايﻓﯿﮕﻮروآ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬وي ﻧﺴـﺒﺘﺎ ﻣﺴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻧﻪ ﻓﻘﻂ رﯾﺶﻫﺎﯾﺶ ﺳﻔﯿﺪ ﺷﺪه ﺑﻠﮑﻪ دﻧﺪان ﻧﯿﺰ‬
‫در دﻫـﺎن ﻧـﺪارد و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ اﺣﻮال ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﺪ ﮐﻪ از ﺳـﻼﻣﺘﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺎ اﺳﺐ وارد ﺷـﻬﺮ ﺷـﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ در اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮاﻗﻊ از ﺗﺨﺖ روان اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﺳﻔﯿﺮ و ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﺳﺒﮏ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﯽﻫﺎ زرق و ﺑﺮق زﯾﺎدي داﺷﺖ‬
‫و اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﺗﻌـﺪاد اﻓﺮاد زﯾـﺎدﺗﺮ ﺑـﻮد‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎ اﯾﻦ ﺷـﮑﻮه و ﺟﻼـل ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺟﻠﻮهﮔﺮ ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻟﺒـﺎس ﻓﺮﻧﮕﯽ ﺑﺮ ﺗﻦ داﺷـﺘﻨﺪ‬
‫رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ﺗﻌﺪادﺷﺎن از ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ ﻣﺘﺠﺎوز ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺳـﻔﯿﺮ را ﺗﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺸﺎﯾﻌﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺳـﭙﺲ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺮﺳﻮم آﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪون ﭘﯿﺎده ﺷﺪن از اﺳﺐ‪ ،‬ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ‬
‫راه ﺧﻮد رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻣﻬﻤﺎندار‪ ،‬ﮐﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮي داﺷﺖ‪ ،‬ﺳﻔﯿﺮ را ﺗﺎ اﺗﺎق ﻣﺸﺎﯾﻌﺖ ﮐﺮد و ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻫﻢوﻃﻦ او ﻣﯽداﻧﺴﺘﻢ‬
‫)ﻫﻤﻪ ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن اروﭘﺎﯾﯽ در اﯾﻦ ﺻـﻔﺤﺎت ﺧﻮد را ﻫﻤﻮﻃﻦ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ( ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ او را ﺗﺎ اﺗﺎق ﻣﺸﺎﯾﻌﺖ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ درﺑﺎره ﻣﺴﺎﺋﻞ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﺮان ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎ او ﺑﻪ ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﭘﺮداﺧﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺳﻔﯿﺮ ﺑﻪ ﻧﺤـﻮي ﮐﻪ ﺗﺼـﻮر ﮐﺮده ﺑـﻮدم ﻣﺆدب ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﻀﺎﻓـﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ از ﻟﺤـﺎظ ﻣﻘـﺎم ﻓـﺎﻣﯿﻠﯽ ﻣﺴـﺎوي ﺑﻮدﯾﻢ و در ﯾـﮏ ﮐﺸﻮر ﻏﺮﯾﺐ ﺑﻪ‬
‫ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬او در ﻣﻮﻗﻊ ﺻـﺤﺒﺖ ﻟﻘﺐ ﻣﺮا ﺑﺮ زﺑﺎن ﻧﻤﯽراﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺮا ﺑﺎ ﻋﻨﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺷﻮاﻟﯿﻪﻫﺎ را ﺑﺎ آن ﺧﻄﺎب‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ ﻣﯽﺧﻮاﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﻌـﺪ از ﻣـﺪﺗﯽ ﭼﻮن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدم ﻋﻤﺪا ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻟﻔﻆ ﻋﺎﻟﯽﺟﻨﺎب را ﺑﻪ ﮐﻨﺎر ﻧﻬﺎدم و ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل و‬
‫ﻣﺘﻌﺎرف در ﻣﻮﻗﻊ ﺻﺤﺒﺖ ﻓﻘﻂ او را ﺑﺎ ﺿﻤﯿﺮ ﺳﻮم ﺷﺨﺺ ﺧﻄﺎب ﮐﺮدم‪.‬‬
‫روزﻫﺎي ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰ ﺳـﻔﯿﺮ ﻫﯿﭻﯾﮏ از ﺗﻌﺎرﻓﺎت ﻣﻌﻤﻮل را ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ اﻧﺠﺎم ﻧﺪاد و ﺣﺘﯽ ﯾﮑﯽ از ﮐﺴﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﻦ ﻧﻔﺮﺳﺘﺎد‪ .‬و ﺑﺎ‬
‫وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺠـﺪدا ﺑﻪ دﯾﺪﻧﺶ رﻓﺘﻢ ﺗﺎ ﺧﻮشآﻣﺪﻫﺎي دوﺳـﺘﺎن را ﺑﻪ او اﺑﻼغ ﮐﻨﻢ‪ .‬او ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺤﻮ ﺻـﺤﺒﺖ ﮐﺮد و ﻣﻦ ﻫﻢ‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺷـﯿﻮه ﺟﻮاﺑﺶ را دادم‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﮔﺎﻣﯽ ﻧﯿﺰ ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﻬﺎدم و ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ اﻧـﺪﮐﯽ زﺑﺎن اﺳـﭙﺎﻧﯿﻮﻟﯽ ﻣﯽداﻧﻢ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ ﺻـﺤﺒﺖ‬
‫ﮐﺮدم و ﯾﮑﯽ از اﻃﺮاﻓﯿﺎن ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ اﺳـﭙﺎﻧﯿﻮﻟﯽ را ﺑﻪ اﻧﺪازه رﻓﻊ ﺣﺎﺟﺖ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻣﺘﻌﺠﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻓﻘﻂ و ﻓﻘﻂ‬
‫زﺑﺎن ﻣﻦ ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ ﺷﺪ! ﺳﻔﯿﺮ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻟﺒﺘﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺧﻮد ﺣﺮف ﺑﺰﻧﺪ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪،‬‬
‫زﯾﺮا ﺑﺮ آن ﺗﺴﻠﻂ ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد و ﺑﻪ رﯾﺰهﮐﺎريﻫﺎﯾﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ آﺷﻨﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل از اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ او ﺳﻮم ﺷﺨﺺ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮐﺮدم‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﻧﺎراﺣﺖ ﺷـﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ روز ﺑﻌـﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﭘﯿﻐﺎم ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﺗﻤﺎم ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺤﻮه ﺧﻄﺎب ﺧﻮشآﯾﻨﺪ او‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ‪ .‬ﭘﺎﺳـﺦ دادم ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺎﺧﻮشآﯾﻨـﺪي وي ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻫﯿـﭻﮔﻮﻧﻪ اﻫﻤﯿﺘﯽ ﻧـﺪارد و آﻧﭽﻪ او ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﻄـﺎب ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاﯾﻢ ﯾﮑﺴـﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻧﻪ از ﺷﺄﻧﻢ ﭼﯿﺰي ﮐﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﻧﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﺮ آن ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﺰود‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺮﻃﻮر ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺮا ﺧﻄﺎب ﮐﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﮐـﺎر اﺧﺘﻼـف ﺳـﻔﯿﺮ و ﻣﻦ ﺑﻪ ﺟـﺎﯾﯽ رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪﻫﺎ وﻗـﺘﯽ در ﮐـﻮﭼﻪ و ﺑـﺎزار ﺑﻪ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮﺧـﻮرد ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﻧﻈـﺎﻫﺮ ﺑﻪ ﻧﺪﯾـﺪن ﻫﻢ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﻣﻄـﺎﻟﺐ زﯾـﺎدي ﻋﻠﯿﻪ ﻣﻦ ﺣـﺘﯽ ﺑﻪ درﺑـﺎر اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻫﯿـﭻﮔﻮﻧﻪ اﻫﻤﯿﺘﯽ ﻧـﺪارد‪ ،‬زﯾﺮا اوﻻ‬
‫ادﻋﺎﯾﯽ ﻧﺪارم و ﺛﺎﻧﯿﺎ ﻣﯽداﻧﻢ ﺗﻤﺎم دﻧﯿﺎ ﻣﺮا ﻣﯽﺷﻨﺎﺳـﻨﺪ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در درﺑﺎر اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در درﺑﺎر اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ اﺧﻼق و‬
‫رﻓﺘـﺎر ﻋﺠﯿﺐ و ﻏﺮﯾﺐ او آﺷـﻨﺎﯾﯽ دارﻧـﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠـﺎ ﻫﻤﻪ رواﺑـﻂ ﺧﻮد را ﺑـﺎ او ﻗﻄﻊ ﮐﺮدهاﻧـﺪ و از او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾـﮏ ﻓﺮد ﻏﯿﺮ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﯾـﺎد‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬و ﺷـﮑﺮ ﺧـﺪا را ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺗـﺎ ﺑﻪ ﺣـﺎل ﺑـﺎ ﻣﻦ ﻃﺮف ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌـﺪا ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﺮا ﮐﺮده و دوﺳﺘﯽ ﭘﺎﺑﺮﺟـﺎﯾﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﺎ‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺗﺄﺳـﻔﻢ از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ ﺳـﻔﯿﺮ ﺑﺎ ﻣﻦ و ﻋﺪهاي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺻـﺤﻨﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺪﻫﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺨﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺤﻨﻪ ﺧﻨﺪهآور و ﺗﺄﺛﺮاﻧﮕﯿﺰ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ در ﻣﯿﺪان ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺷﺎه ﻫﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺳﻔﯿﺮ ﺑـﺎ ﻫﻤﺮاﻫـﺎن ﺧﻮد در ﯾـﮏ ﻃﺮف ﻣﯽاﯾﺴـﺘﺪ؛ روﺣﺎﻧﯿﺎن ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﻣﻮرد ﻏﻀﺐ او ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ در ﯾﮏ‬
‫ﺻﻒ ﺑﺎﯾﺴـﺘﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﺎ ﻣﺮدم اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ و اﺗﺒﺎع ﭘﺎپ در ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﯽاﯾﺴﺘﯿﻢ؛ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽﻫﺎ و ﺑﻌﻀﯽ آﻟﻤﺎنﻫﺎ و ﺳﻮﺋﺪيﻫﺎ و ﻓﻼﻣﺎﻧﺪﻫﺎ از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻨﮕﺖﺑﻨﮕﺘﺴﻮن اوﮔﺴﻦﺳﺘﯿﺮﻧﺎ‪ ،‬ﺷﻮاﻟﯿﻪ اﺻـﻠﯽ درﺑﺎر ﺳﻮﺋـﺪ ‪ ،‬و آﻟﺒﺮﺷﺖﻓﻦﺷـﯿﻠﯿﻨﮓ‪ ،‬ﺷﻮاﻟﯿﻪ آﻟﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ از دوﺳـﺘﺎن ﻣﻦ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻃﺮف دﯾﮕﺮي ﺻﻒ ﻣﯽﺑﻨﺪﻧـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ وﺿﻊ ﻣﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻋـﺪه دﯾﻮاﻧﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷـﺒﺎﻫﺖ دارﯾﻢ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ و آﻧﻬﺎ ﻣﺎ‬
‫را ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ واﻗﻌﺎ در ﯾﮏ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻏﺮﯾﺐ و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮐﺎﻓﺮﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎر ﺻﻮرت دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ؛ ﻣﺜﻼ در‬
‫ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫـﺎ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻤﺎم ﻓﺮﻗﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻋﯿﺴﻮي‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ در ﻣﯿﺎن ﺧﻮد اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻋﻤﯿﻘﯽ دارﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در درﺑﺎر ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﺘﻈـﺎﻫﺮ ﺑﻪ اﺗﺤـﺎد ﻫﺴـﺘﻨﺪ و اﮔﺮ ﻫﺮ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﺑﺮاي ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﺑﯿﻔﺘـﺪ‪ ،‬ﺳـﻔﺮاي ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﺸﺘﺮﮐﺎ اﻗـﺪام ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و در ﻫﺮ‬
‫اﻗﺪام دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺟﻨﮓ و دﻋﻮا ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ اﮔﺮ در ﻣﯿﺎن ﺧﻮد اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺬﻫﺒﯽ ﯾﺎ ﻏﯿﺮﻣﺬﻫﺒﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺎرج از ﻣـﺬﻫﺐﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ دﺷـﻤﻨﺎن اﺻـﻠﯽ ﻣﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﻇﺎﻫﺮ ﺳﺎزﻧﺪ و اﺻﻮل ﮐﻠﯽ را ﻓﺪاي اﺧﺘﻼﻓﺎت‬
‫ﺟﺰﺋﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﺮان وﺿﻊ ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و از ﺑﺮﮐﺖ رﻓﺘﺎر آﻗﺎي دونﮔﺎرﺳـﯿﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﺎآﺷـﻨﺎ و ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺷﺪهاﯾﻢ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ وي‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ در ﻣـﺬاﮐﺮاﺗﯽ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﺶ او را ﻣـﺄﻣﻮر اﻧﺠـﺎم آﻧﻬﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﻮﻓﯿﻘﯽ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﯾﺎﻓﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺮات ﻧﺸﺎن داده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻘﺎ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ در اﯾﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﻋﻼﻗﻪاي ﻧﺪارد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ وﻇﯿﻔﻪ ﺧﻮد واﻗﻒ ﺑﻮدهام و‬
‫در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮﯾﺐ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي اﺳﭙﺎﻧﯿﻮﻟﯽﻫﺎ و ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻓﺮﻗﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﺴﯿﺤﯽ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ در ﻟﺠﺎج و ﻋﻨﺎدﮐﺎر را‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﺘﻬﯽ درﺟﻪ رﺳﺎﻧﯿﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﺣﺪ ﻓﺪاﮐﺎري ﻣﯽﮐﻨﻢ و ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻫﻤﯿﻦﻗﺪر ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ‬
‫ﻏﺴﻞ ﺗﻌﻤﯿﺪ ﻧا ﺠﺎم داده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺮاي او ﺟﺎﻧﻢ را ﻓﺪا ﮐﻨﻢ ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻣﻮﺿﻮع؛ ﺷﺒﯽ ﮐﻪ روز آن ﺳـﻔﯿﺮ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ وارد ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺎه ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﺳﻔﯿﺮ ﺗﺮك اﺟﺎزه ﻣﻼﻗﺎت ﺧﺼﻮﺻﯽ داد‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﻫﯿﭻﮐﺲ ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺖ و ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺷﺎه ﻃﯽ آن ﺑﺎز ﻫﻢ درﺑﺎره ﺻـﻠﺢ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﺎ ﻟﺤﻦ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮده‬
‫ﺑﺎﺷـﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﺮﻋﮑﺲ آﻧﭽﻪ ﺷﺎه ﺗﻈﺎﻫﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و در ﻣﻼءﻋﺎم اﻇﻬﺎر ﻣﯽدارد وي ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺸـﺘﺎق ﺻـﻠﺢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻬﺮﺗﺶ ﻟﻄﻤﻪ وارد ﻧﯿـﺎورد و ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﺷـﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪاي اﻧﺠـﺎم ﮔﯿﺮد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﺸﻮد ﻃﺒﻖ ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﺗﺮكﻫـﺎ از ﺳـﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي اﺷـﻐﺎﻟﯽ‬
‫ﺑﯿﺮون ﺑﺮود و ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻪ اﺟﺒﺎر ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺗﺤﻮﯾﻞ دﻫﺪ‪.‬‬
‫او ﺣﺎﺿـﺮ اﺳﺖ ﯾﮏ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﯿﺸﮑﺸـﯽ و ﻫﺪﯾﻪ اﺑﺮﯾﺸﻢ را ارﺳﺎل ﮐﻨﺪ و ﺣﺘﯽ آﻣﺎده اﺳﺖ وﻋﺪه ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﮑﺮر آن را ﻧﯿﺰ ﺑﺪﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﻌﺪا‬
‫آزادي ﻋﻤﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ ﺑﻪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﺗﻦ در ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ ﻫﻔـﺪه ژوﺋﻦ در ﺑـﺎﻏﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺧﯿﺎﺑﺎن از ﻗﺼـﺮ ﺷﺎﻫﯽ ﺟـﺪا ﺷـﺪه‪ ،‬و ﻧﺎم آن ﺑﺎغ ﺟﻨﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎه ﺑﻪ ﺳـﻔﯿﺮ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ اﺟﺎزه‬
‫ﺷﺮفﯾﺎﺑﯽ داد و ﭼﻮن ﻣﺮﺗﺒﻪ اوﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ ﻣﻔﺼـﻠﯽ ﺗﺮﺗﯿﺐ داد ﮐﻪ ﻫﺪاﯾﺎي ﺳـﻔﯿﺮ و ﻫﺪاﯾﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫دﯾﮕﺮ را از ﭘﯿﺶ ﻧﻈﺮش ﺑﮕﺬراﻧﻨـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ ﻣﻬﻤـﺎﻧﯽ اﺷــﺨﺎص ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﯽ دﻋـﻮت ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ و در ﻣﺠﻠﺲ ﺑﯿﺶ از ﺻـﺪ ﺗـﻦ از ﻣﻠﻞ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﺎ ﻟﺒﺎسﻫﺎ و زﺑﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬دﯾﺪه ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و از ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺷﺮﮐﺖ در آن دﻋﻮت ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺿﯿﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﺷﺎم ﺑﻮد و‬
‫ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﯽ ﮐﻪ ذﯾﻼ ﺷﺮح ﻣﯽدﻫﻢ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺎﻣـﺪاد آن روز ﺑﻪ ﺳـﻔﯿﺮ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﺧـﺒﺮ داده ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑـﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﺣﻀـﻮر ﺷـﺎه ﺑﺮﺳـﺪ‪ ،‬در ﻧـﺘﯿﺠﻪ او ﺑﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﮐـﺎر ﺧـﻮد ﭘﺮداﺧﺖ و ﻟﺒـﺎس‬
‫ﻣﺨﺼﻮص ﺑﺮ ﺗﻦ ﮐﺮد و ﭼﻮن ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﻫﺪاﯾﺎي ﭘﺎدﺷﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ را ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺎن روز ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺗﻦ ﺟﻮان آراﺳﺘﻪ را از ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ‬
‫ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﻧﺪ و ﻧﺰد او ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ زﯾﺎدي ﺗﻌـﺪاد اﻓﺮاد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ رﺳﻮم اﯾﺮان ﻫﺮ ﻫـﺪﯾﻪاي‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻘـﺪر ﻫﻢ ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺣﻤﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﺻﻒ ﻃﻮﯾﻠﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه و ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺷﮑﻮه و ﺟﻼل ﺑﯿﺸﺘﺮي ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫـﺪاﯾﺎي ﺳـﻔﯿﺮ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ او ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ آورده ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨـﺎنﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ ،‬ﻧﺰدﯾـﮏ ﺻـﺪ ﻫﺰار اﮐﻮي اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎﯾﯽ ارزش‬
‫داﺷﺖ و از اﯾﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ او ﺳﯿﺼﺪ ﺑﺎر ﺷﺘﺮ ﻓﻠﻔﻞ از ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺑﻪ‬
‫رﺳﻢ ﭘﯿﺸﮑﺸـﯽ آورده و در اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻪ ﮐﺴﺎن ﺷﺎه داده ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺪاﯾﺎ ﻣﺮﮐﺐ ﺑﻮد از ﻣﻘﺪاري ﻇﺮفﻫﺎي ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه و ﺑﻠﻮر و ﺟﻮاﻫﺮ ﻗﯿﻤﺘﯽ؛‬
‫ﻣﺜﻼـ در ﺟﻌﺒﻪاي ﺷـﺼﺖ زﻧﺠﯿﺮ ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن آراﺳـﺘﻪ ﺑﻪ زﻣﺮد و اﻟﻤﺎس و اﻧﻮاع ﺟﻮاﻫﺮ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷـﺼﺖ ﻧﻔﺮ آن را ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ زﻧﺠﯿﺮ را ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻣﯿـﺎن ﻫـﺪاﯾﺎ ﻣﻘـﺪاري زﯾﻦ و ﻟﮕـﺎم زردوزيﺷـﺪه ﮔﺮانﺑﻬـﺎ و ﺗﯿﺮ و ﮐﻤـﺎن و ﺗﻔﻨﮓﻫـﺎي ﻓﺘﯿﻠﻪاي و آﻻت ﺟﻨﮕﯽ ﻣﺮﺻﻊ دﯾﮕﺮ دﯾـﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬و ﺧﻨﺠﺮ و ﺷﻤﺸـﯿﺮي ﻣﺮﺻﻊ ﺑﻪ ﺟﻮاﻫﺮ ﮔﺮانﺑﻬﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ آن را ﻓﻘﻂ در روز ﻋﺮوﺳـﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﮐﻤﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬از آن‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻘـﺪاري ﺳﻮﻫﺎﻧﻬﺎ و ادوات ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮐﻪ در آﻫﻦﮐﺎري و ﻧﺠﺎري ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮدﻧـﺪ‪ ،‬در زﻣﺮه ﻫـﺪاﯾﺎ ﺑﻮد و‬
‫آﻧﻬـﺎ را ﭘﺎدﺷـﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ از آن ﺟﻬﺖ ﺑﺮاي ﺷـﺎه ﻋﺒـﺎس ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ او ﻫﻨﮕﺎم ﻓﺮاﻏﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﮐﺎرﻫﺎ ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﻫـﺪاﯾﺎ ﻣﺮﮐﺐ ﺑﻮد از اﻧﻮاع زرهﻫﺎي ﻓﺮﻧﮕﯽ و ﻧﯿﺰهﻫﺎي ﻫﻨـﺪي و ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﺗﺼﺎوﯾﺮي ﭼﻨﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮي از ﻣﻠﮑﻪ ﺟﺪﯾﺪ‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ )اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ را ﺳـﻔﯿﺮ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮد ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﻣﯽﮐﺮد( ‪ .‬ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﺣﺎﻣﻼن اﯾﻦ ﻫﺪاﯾﺎ ﺣﺘﯽ از ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻧﻔﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﺘﺠﺎوز‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ آﻣـﺎده ﺷـﺪ‪ ،‬دو ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌـﺪ از ﻇﻬﺮ‪ ،‬ﻋﻘﺐ ﺳـﻔﯿﺮ رﻓﺘﻨـﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺻﻒ ﻃﻮﯾﻞ ﺣﺎﻣﻼن ﻫـﺪاﯾﺎ از ﺟﻠﻮ ﻣﯽرﻓﺖ و از‬
‫ﺗﻤﺎم ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﺷـﻬﺮ ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬او ﺑﺎ اﺳﺐ در ﭘﯽ آﻧﺎن روان ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ از ﺟﻠﻮي ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد‪ ،‬در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻗﺼـﺮ ﺷﺎه‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اﯾﻦ‬
‫ﺻﺤﻨﻪ را ﺗﻤﺎﺷـﺎ ﮐﺮدم؛ زﯾﺮا ﻣﯽداﻧﺴـﺘﻢ اﮔﺮ زود ﺑﻪ ﻣﻬﻤـﺎﻧﯽ ﺷـﺎه ﺑﺮوم‪ ،‬ﺑـﺎ اﺟﺒﺎري ﮐﻪ در ﭼﻬﺎرزاﻧﻮ ﻧﺸﺴـﺘﻦ دارم‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر رﻧـﺞ و ﺗﻌﺐ‬
‫ﻋﻈﯿﻤﯽ ﺧﻮاﻫﻢ ﺷﺪ و ﺑﻪﻋﻼوه ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ در ﻣﻮﻗﻊ ورود ﺳﻔﯿﺮ‪ ،‬آﻧﺠﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺳﻔﯿﺮ را ﺗﺎ درب ﺑﺰرگ ﺑﺎغ ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﭼﻮن ﺷﺎه ﻫﻨﻮز ﻧﯿﺎﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬او را زﯾﺮ درﺧﺖ ﺗﻨﻮﻣﻨﺪي در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﺎغ‬
‫ﮐﻪ ﻧﺸـﯿﻤﻦﮔﺎﻫﯽ ﮔﺮد آن ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪاي در آنﺟﺎ اﻧـﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺷﺎه از در دﯾﮕﺮ ﺑﺎغ وارد ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ او‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ دو ﺳﺎﻋﺖ ﻧﺸﺴﺖ و ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ روح و ﺟﺴﻤﺶ ﻫﺮ دو در ﻋﺬاب ﺑﻮد؛ ﻋﺬاب روﺣﯽاش از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ او‬
‫را در ﻣﻌﺒﺮ ﻋﺎم زﻣﺎﻧﯽ دراز ﻣﻌﻄﻞ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و در اروﭘﺎ اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﺑﺎ اﺷﺨﺎﺻﯽ در ﻣﻘﺎم و ﻣﺮﺗﺒﻪ او اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬و ﻋﺬاب ﺟﺴﻤﯽ از‬
‫آن ﺟﻬﺖ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺮد ﺳﺎلﺧﻮردهاي ﻣﺜﻞ او‬
‫دﺷﻮار ﺑﻮد ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن در ﮔﺮمﺗﺮﯾﻦ ﺳﺎﻋﺎت روز زﯾﺮ درﺧﺘﯽ ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﺗﻨﮓ اﺳﭙﺎﻧﯿﻮﻟﯽ و ﯾﻘﻪ ﺑﻠﻨﺪ آﻫﺎر ﺧﻮرده ﻣﺪتﻫﺎ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن‬
‫ﺑﻪ ﺷﺮح ﺑﺎغ ﻣﯽﭘﺮدازم ﺗﺎ وﺿﻊ ﺑﯿﺸﺘﺮ روﺷﻦ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﺎغ ﮐﻪ آن را ﺑﺎغ ﺟﻨﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺎغ ﺟﻨﮕﻠﯽ ﯾﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺟﻨﮕﻞ ﻣﺴـﮑﻮن ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬زﯾﺮا‬
‫ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﺟﺰ ﺗﻌــﺪاد زﯾـﺎدي درﺧﺘـﺎن ﺑﻠﻨـﺪ و اﻧﺒـﻮه ﭼﻨـﺎر ﮐـﻪ ﺑﺮ آن ﺳـﺎﯾﻪ اﻓﮑﻨـﺪه ﺑـﻮد ﻧـﺪاﺷﺖ؛ ﺷﺎﯾـﺪ ﻫـﻢ در ﮔـﻮﺷﻪ و ﮐﻨـﺎر آن‪،‬‬
‫درﺧﺖﻫﺎي ﻣﯿﻮه ﮐﺎﺷـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﮐﺴـﯽ آﻧﻬﺎ را ﻧﻤﯽدﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎغ ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎي ﻋﺮﯾﻀـﯽ داﺷﺖ ﮐﻪ در ﺟﻮيﻫﺎي آن آب‬
‫ﺟـﺎري ﺑﻮد و ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﺟﺰ ﺑﺰرﮔﯽ و ﺳﺎﯾﻪ درﺧﺘﺎن ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻧـﺪاﺷﺖ ﺗﺎ ﻣﺴـﺘﺤﻖ ﻟﻘﺐ ﺑﺎغ ﺑﻬﺸﺖ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﺎ ﺣﺘﯽ درﺧﻮر ﻋﻈﻤﺖ‬
‫ﻣﻘـﺎم ﺷـﺎه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬و ﻣﺎ در ﮐﺸﻮر ﺧﻮد ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﻟﻘﺒﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﭽﻮ ﺑﺎﻏﯽ ﻧﻤﯽدﻫﯿﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ در ﮐﺸﻮر ﮐﻮرﻫﺎ‪،‬‬
‫آدم ﯾﮏ ﭼﺸﻢ ﻓﺮﻣﺎنرواﺳﺖ‪ .‬در ﻣﯿﺎن ﺑﺎغ ﺑﻨﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﺎ ﭼﻨـﺪ اﺗﺎق دﯾـﺪه ﻣﯽﺷﺪ و روﺑﺮوي اﯾﻦ ﺑﻨﺎ اﺳـﺘﺨﺮ ﺑﺰرگ ﭼﻬﺎرﮔﻮﺷـﯽ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ در ﯾﮑﯽ از اﺿـﻼع آن ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻤﺎرت ﻧﺸـﯿﻤﻦﮔﺎه ﻣﺴﻘﻔﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﭼﻮن ﺷﺒﻪﺟﺰﯾﺮهاي در اﺳﺘﺨﺮ ﭘﯿﺶرﻓﺘﻪ و از ﺳﻪ‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺸـﺮف ﺑﺮ آب ﺑﻮد و ﺳـﻘﻒ اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﮐﻮﭼﮏ را ﻓﻘﻂ ﺑﺮ ﭼﻬﺎرﺳـﺘﻮن ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ اﻃﺮاﻓﺶ ﺑﺎز و ﺑﺮاي ﺟﺮﯾﺎن ﻫﻮا‬
‫آزاد ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺳـﻌﺖ ﮐﻢ‪ ،‬ﻓﻘﻂ اﺷـﺨﺎص ﻣﻌـﺪودي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ آﻧﺠﺎ ﺑﻨﺸـﯿﻨﻨﺪ و از ﻫﻮاي ﺧﻨﮏ و ﻓﺮحﺑﺨﺶ ﺑﺎغ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﮐﻨﻨ ﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﻣـﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺳـﻔﯿﺮ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ وارد ﺷـﺪ )ﺧـﻮد ﻣﻦ در آن ﻣﻮﻗﻊ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﻣﻬﻤـﺎﻧﯽ ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم( ﺷـﺎه از ﺟﺎﯾﮕـﺎه ﺑﯿﺮون آﻣـﺪ و ﺑﻪ‬
‫اﺳﺘﻘﺒﺎل وي رﻓﺖ و او را ﺑﺎ ﮔﺮﻣﯽ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و ﺳﻔﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﺳﺖﻫﺎي ﺷﺎه ﺑﻮﺳﻪ زد‪ .‬ﺷﺎه او را ﺑﻪ داﺧﻞ ﺟﺎﯾﮕﺎه راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﻮد ﻧﺸﺎﻧﯿﺪ و ﺑﻪ ﺳﻔﯿﺮ ﺗﺮك ﻫﻢ اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ در ﻫﻤﺎن ﻣﺤﻞ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ دورﺗﺮ از آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺳـﻔﯿﺮ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﯿﻦ او و ﺷـﺎه اﯾﺴـﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﮐﺲ دﯾﮕﺮ ﺟـﺎﯾﯽ ﺑـﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧـﺪ‪ .‬در ﮔﻮﺷﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ اﺳـﺘﺨﺮ‪ ،‬روي ﻗﺎﻟﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ روي‬
‫زﻣﯿﻦ ﭘﻬﻦ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺳـﻔﺮه اﻧﺪاﺧﺘﻨـﺪ و ﻇﺮوف ﻃﻼـ و ﻧﻘﺮه را‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮزي ﮐﻪ ﻗﺒﻼـ ﺷـﺮح آﻧﻬﺎ را دادهام‪ ،‬روي آن ﭼﯿﺪﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﺟﻠﻮ ﻫﺮ ﻇﺮﻓﯽ ﯾﮑﯽ از ﻏﻼﻣـﺎن ﺷـﺎه ﻣﻠﺒﺲ ﺑﻪ ﻟﺒﺎس ﻣﺎزﻧـﺪراﻧﯽ اﯾﺴـﺘﺎده ﺑﻮد و ﺻﻒ ﻃﻮﯾﻠﯽ از آﻧﺎن ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﺪه ﺑﻮد؛ ﺑﻼﺗﺮدﯾﺪ‬
‫ﻧﺎزلﺗﺮﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﻫﻤﺎن ﺟﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﻬﺎ اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﮐﻨﺎر ﺳـﻔﺮه‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽﻫﺎ‪ ،‬از ﻫﻤﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه آﻧﻬﺎ ﺟﺰ اﯾﻦﮐﻪ در رأس اﻓﺮاد ﺧﻮدش ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﺰﯾﺖ دﯾﮕﺮي‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎﻻدﺳﺖ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻧﻬﺮي ﮐﻪ از آﻧﺠﺎ ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺳـﻔﯿﺮ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎﻻي آﻧﻬﺎ اﻓﺮاد ﺳﻔﯿﺮ ﺗﺮك‬
‫ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺗﻦ‬
‫از ﻧﺠﺒﺎي ﻋﺮب و ﮐﺮد و اﻓﺮاد دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺎن ﺷﺎه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺗﺮكﻫﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎﻻدﺳﺖ آﻧﺎن ﺑﺮادر ﯾﮑﯽ از ﺣﮑﺎم اﯾﺎﻟﺖ‪،‬‬
‫ﯾـﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ اﯾﺎﻻـت دوﮔـﺎﻧﻪ ﻣﮑﺮان ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﻣﮑﺮان ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﭼﻨـﺪ ﺗﻦ از ﯾﺎران ﺧﻮد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﺳـﺘﺎن در‬
‫ﺣﻮاﻟﯽ درﯾﺎي ﻫﻨﺪ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﻣﯽرﺳﺪ ﺟﺰﺋﯽ از ﮐﺮﻣﺎن ﻗﺪﯾﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﻣﯿﺮزاده ﻫﻤﯿﺸﻪ دﺷـﻤﻦ اﯾﺮاﻧﯿـﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﺧﯿﺮا ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺮادرش ﯾﮑﯽ از ﻗﻼع ﻣﻬﻢ او را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺎه اﯾﺮان ﭘﻨﺎه ﺑﺮده‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ او ﻗﻠﻌﻪ را ﭘﺲ ﺑﮕﯿﺮد و اوﻟﯿﻦ ﺑﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ درﺑﺎر ﺷﺎه ﻣﯽآﯾـﺪ‪ .‬دﯾﻦ اﯾﻦ اﻓﺮاد ﻧﯿﺰ اﺳـﻼم‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ از ﻓﺮﻗﻪاي دﯾﮕﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮد ﺑﺴﯿﺎر ﺟﻮان ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻬﺮهاي ﺗﯿﺮه داﺷﺖ و ﻣﻮي ﺻﻮرﺗﺶ ﻫﻨﻮز ﻧﺮوﯾﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻟﺒﺎسﻫﺎي‬
‫ﻓﺎﺧﺮ ﻣﻠﯿﻠﻪدوزي ﺑﺮ ﺗﻦ و ﻋﻤﺎﻣﻪاي اﻟﻮان و ﻣﺴـﺘﻮر از ﻃﻼ ﮐﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ آن ﺗﺎ روي ﺷﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺶ آوﯾﺰان ﺑﻮد ﺑﺮ ﺳﺮ داﺷﺖ و از رﻧﮓ ﺳﺒﺰ اﯾﻦ‬
‫ﻧﻮار ﺣﺪس زده ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ وي از اﻋﻘﺎب ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از آﻧﺎن ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻦ ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻬﻤﺎندار‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﺎﻫﺎ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻘﯿﻪ ﻓﺮﻧﮕﯽﻫﺎ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه درﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﺷﺄﻧﺸﺎن ﻧﯿﺰ از ﻟﺤﺎظ اﻫﻤﯿﺖ ﻓﺎﻣﯿﻠﯽ از ﻣﻦ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ زﯾﺮدﺳﺖ ﻣﻦ واﻗﻊ ﻣﯽﺷﺪﻧـﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻣﻦ ﻓﻘﻂ وزﯾﺮ ﻣﺎزﻧـﺪران و ﭼﻨـﺪ ﺗﻦ از‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﺎن او‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻤﻪ از ﺳـﺮﮐﺮدﮔﺎن اﯾﻦ اﯾﺎﻟﺖ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻗﺮار داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن روز ﺷﺎه از ﺧـﺪﻣﺎت آن ﻋﺪه اﻇﻬﺎر رﺿﺎﯾﺖ ﮐﺮده و ﺿـﻤﻦ‬
‫دادن ﺧﻠﻌﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﺮﺧﺼـﺸﺎن ﮐﺮده ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺧﻮد ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻣﺸﺐ اﯾﻦ اﻓﺘﺨﺎر ﻧﺼﯿﺐ آﻧﻬﺎ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻠﻌﺖﻫﺎي‬
‫ﺧﻮد در ﻣﺠﻠﺲ ﺣﻀﻮر ﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺳـﻔﺮه‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ از ﭘـﺎﯾﯿﻦ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﺟﺎﯾﮕﺎه‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ ازﺑﮏﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﺷـﺮح آﻧﻬﺎ را دادم و ﻧﻮﺷـﺘﻢ ﮐﻪ‬
‫ﻗﺒﻼ در ﻓﺮحآﺑﺎد زﻧـﺪاﻧﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺑﻌـﺪ ﺑﻪ دﺳـﺘﻮر ﺷﺎه آزاد ﺷﺪﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋـﺪه را ﺷﺎه ﻫﻨﻮز ﻣﺮﺧﺺ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻧﻈﺮم‬
‫ﻣﯽرﺳـﺪ ﺑـﺪﯾﻦ ﻗﺼـﺪ آﻧﻬـﺎ را دﻋﻮت ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ وﻃﻦ ﺧﻮد ﻫﻤﻪﺟﺎ ﻋﻈﻤﺖ درﺑﺎرش را ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﻨـﺪ؛ ﺷﺎﯾـﺪ ﻫﻢ ﻋﻠﺖ‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻦ آﻧﻬﺎ در آن ﻣﺤﻞ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺳﻔﯿﺮ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﭘﺎﺳـﯽ از ﺷﺐ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺷﺎه ﺑﺎ ﺳـﻔﯿﺮ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ و ﺳـﻔﯿﺮ ﺗﺮك ﻣﺸـﻐﻮل ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ درﺑﺎره ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﺮدﻧﺪ و از‬
‫اﻣﻮر ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﻧﯿﺎﻣﺪ‪.‬‬
‫در ﺧﻼل ﺻـﺤﺒﺖ ﮔﺎه ﻣﯿﻮهاي ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ و ﮔﺎه ﺷﺮاﺑﯽ ﻣﯽﻧﻮﺷﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﺮاي ﺧﻮردن داده ﺷﺪ و ﻧﻪ ﺑﺮاي آﺷﺎﻣﯿﺪن‪ ،‬و ﻓﻘﻂ‬
‫ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﺧﻮد ﮔﺎهﮔﺎه ﭼﻨﺪ ﮐﻠﻤﻪ رد و ﺑﺪل ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺷﺐ ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﺮاغ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ آوردﻧﺪ و ﻗﺒﻞ از آن ﻧﯿﺰ ﺗﻌﺪادي‬
‫از ﻫﻤﺎن ﻣﺸﻌﻞﻫﺎي ﺑﺰرﮔﯽ را ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺷﺮح آن را دادهام ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻣﻬﻤﺎﻧـﺎن ﺳـﻔﺮه ﺑﺰرﮔﯽ ﻗﺮار داﺷـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺮ روي آن ﺷـﻤﻊﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻣـﻮﻣﯽ و ﭘﯿﻪﺳـﻮز ﯾـﮏ در ﻣﯿـﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و‬
‫اﻧﻌﮑﺎس اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻧﻮر در اﺳـﺘﺨﺮ‪ ،‬ﮐﻪ روﺷـﻨﯽ آﺳـﻤﺎن و درﺧﺸﻨﺪﮔﯽ ﺳﺘﺎرﮔﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺪان اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﯿﺎن اﻧﺒﻮه درﺧﺘﺎن ﺗﻨﻮﻣﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻨﻈﺮهاي ﺑﺲ ﺑﺪﯾﻊ و ﺗﻤﺎﺷﺎﯾﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آورده ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ اﺷﺘﺒﺎه ﻧﮑﻨﻢ ﺧﺎﻧﻢﻫﺎي ﺣﺮم ﻧﯿﺰ از ﭘﺸﺖ ﭘﺮدهﻫﺎ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮه را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫ﺣﺘﯽ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻋﺎدت ﺑﺎﻧﻮان اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﻣﺎ ﺧﺎرﺟﯿﺎن ﺑﯿﭽﺎره را دﺳﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از ﭼﺮاغ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺷـﺎم آوردﻧـﺪ و در ﻋﯿﻦ ﺣـﺎل ﻏﻼﻣـﺎن ﺷﺎه از ﺗﻨﮓﻫﺎي ﻃﻼﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﺷـﺮاب ﻣﯽدادﻧـﺪ و ﯾﺎ از ﻗـﺪحﻫﺎي‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﺗﮑﻪﻫﺎي ﯾﺦ در ﻣﯿﺎن آب آن ﺷﻨﺎور ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﺮاب ﻧﻤﯽﻧﻮﺷﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬آب ﻣﯽرﯾﺨﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺮف ﻏﺬا ﻓﻘﻂ ﻣﺪت ﮐﻤﯽ ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﺳـﻔﯿﺮ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ آن ﻟﺒﺎسﻫﺎ و ﻃﺮز ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ دوام ﺑﯿﺎورد‪،‬‬
‫از ﺷﺎه اﺟﺎزه ﮔﺮﻓﺖ و رﻓﺖ و ﻇﺎﻫﺮا ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد اﮔﺮ ﺑﯿﺶ از آن ﺑﻨﺸـﯿﻨﺪ از رﻧـﺞ و ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻗﺎﻟﺐ ﺗﻬﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻨﻮز ﺗﻨﻘﻼت ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺷـﺎم را ﻧﯿـﺎورده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ او ﺿـﻤﻦ ﮐﺴﺐ اﺟـﺎزه ﻣﺠﻠﺲ را ﺗﺮك ﮐﺮد‪ ،‬و ﺑﻌـﺪا ﺳـﻔﯿﺮ ﺗﺮك ﻧﯿﺰ رﺧﺼﺖ ﺧـﻮاﺳﺖ و رﻓﺖ و ﺷـﺎه در‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪ و ﻣﺎ ﮐﻪ اﯾﻦ وﺿﻊ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﯾﮏﺑﻪﯾﮏ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﯿﻢ و ﺿﯿﺎﻓﺖ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻘﺪر ﺑﺎﯾﺪ از ﺳـﻔﯿﺮ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﻣﻤﻨﻮن ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ رﻓﺘﻦ ﺧﻮد ﻣﺠﻠﺲ را ﺑﻪ ﻫﻢ زد‪ ،‬و اﻟّﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ در آﻧﺠﺎ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‬
‫و ﮐﺴـﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺗـﺎ ﻣﺠﻠﺲ ﺑـﺎﻗﯽ اﺳﺖ آن را ﺗﺮك ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﯾﺎدم رﻓﺖ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ در ﺗﻤﺎم ﻣـﺪت ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﻣﺘﺮﻧﻢ ﺑﻮد‪ ،‬و راﻣﺸـﮕﺮان‬
‫آرامآرام ﻣﯽزدﻧﺪ و ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﻦ ﻗﺒﻼ ﻧﺤﻮه ﮐﺎر آﻧﻬﺎ را ﻣﻮﻗﻊ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ ﺷﻬﺮ اﺷﺮف ﺷﺮح دادهام‪.‬‬
‫روز ﻧﻮزدﻫﻢ ژوﺋﻦ‪ ،‬ﺧﻠﯿﻔﻪ ﮐﺮﻣﻠﯽﻫﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪﭘﺎي اﺻـﻔﻬﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﺎم او را ﮔﻮﺷـﺰد ﮐﺮدهام‪ ،‬و ﭘـﺪر ﺧﻮان ﺗﺎداو دي ﺳﺎن اﻟﯿﺰﺋﻮ ﻧﺎﻣﯿـﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ آﻣـﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ او ﻓﻘﻂ ﭘـﺪر ﺟﻮواﻧﯽ ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻣﺬاﮐﺮات ﭼﻨﺪي درﺑﺎره ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن و ﺗﻘﺪﯾﻢ اﺣﺘﺮاﻣﺎت ﻧﺰد ﺷﺎه آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬زﯾﺮا از ﻣﺪتﻫﺎ ﭘﯿﺶ ﺷﺎه را ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮد و در اﯾﺮان رﺳﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫اﻧﺠﺎم ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت دﯾـﺪ و ﺑﺎزدﯾـﺪ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺗﺄﺧﯿﺮ زﯾﺎدي ﺑﺸﻮد‪ .‬ﺑﺮادر ﺑﺰرگ ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻋﺒـﺪاﷲ ﺟﺮﯾـﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﭘـﺪر ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ آﻣـﺪ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﻣﻬﻤﺎن ﻣﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻗﺒﻼ از او دﻋﻮت ﮐﺮده ﺑﻮدم ﻧﺰد ﻣﺎ آﯾـﺪ ﺗﺎ از اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ اﻧـﺪﮐﯽ رﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﺑﯿﻢ و او ﮐﻪ ﺑﺮاي دﯾـﺪن ﻣﺎ ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن‬
‫رﻓﺘـﻪ و ﻣﻼـﺣﻈﻪ ﮐﺮده ﺑـﻮد در آﻧﺠـﺎ ﻧﯿﺴـﺘﯿﻢ‪ ،‬ﭘﺲ از راهﭘﯿﻤـﺎﯾﯽ ﭼﻬـﻞ‪ -‬ﭘﻨﺠـﺎه روزه‪ ،‬ﺧـﻮد را ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ رﺳﺎﻧﯿـﺪه ﺑـﻮد؛ ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم‬
‫ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻣﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻮرد اﻗﻮام دور‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ درﺑﺎره اﻗﺮﺑﺎ و ﺣﺘﯽ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺧﻮد ﻧﯿﺰ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ!‬
‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻫﻤﺎن ﺷﺐ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ دﺳﺖ ﺷﺎه را ﺑﺒﻮﺳﺪ و اﯾﻦ ﮐﺎر در ﻣﯿﺪان و ﺑﺪون ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺷﺎه ﺑﻪ او ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ روا داﺷﺘﻪ‬
‫و ﺣﺘﯽ او را ﺳـﺮزﻧﺶ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﺮا اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﺪت ﺑﻪ دﯾﺪﻧﺶ ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ و ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻣﺘﻌﺬر ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻃﺒﻖ دﺳـﺘﻮر او‬
‫ﻣﺸـﻐﻮل ﺗﺮﺟﻤﻪ زﺑﻮر داود از ﮐﺘﺎب اﻧﺠﯿﻞ ﺑﻮده و اﮐﻨﻮن ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺗﻤﺎم ﺷـﺪه و ﻓﺮاﻏﺘﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي دﯾـﺪار ﺷﺎه آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺪر‬
‫ﻣﻘﺪس در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﻧﻤﺎزﺧﺎﻧﻪاي داﯾﺮ ﮐﺮد؛ زﯾﺮا در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮدش ﺟﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و ﻣﻦ ﻫﻢ آن را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪاي ﺗﺰﯾﯿﻦ ﮐﺮدم و‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬او در ﻫﺮ ﻋﯿﺪي در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﮔﺰارد ‪.‬‬
‫ﻏﺮوب روز ﺑﯿﺴﺖ و دوم ژوﺋﻦ‪ ،‬ﺷﺎه ﺑﻪ ازﺑﮏﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ذﮐﺮ آﻧﻬﺎ را ﮐﺮدم در ﻣﯿﺪان ﻣﺤﺒﺖ زﯾﺎدي ﮐﺮد‪ ،‬و ﺑﻌﺪ از اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺷـﺮاب‬
‫داد اﻇﻬـﺎر داﺷﺖ ﻣﺎﯾﻞ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺧﺎن آﻧﻬﺎ دوﺳﺘﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮔﺮﭼﻪ اﯾﺸﺎن در ﻣﻮرد اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ اﺷﺘﺮاك ﻣﻨﺎﻓﻊ دارﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎ را ﺑﺮادرﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺸﻤﺎرﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ از ﺟﻨﮓﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫و ﺑﺪاﻧﻨـﺪ ﮐﻪ از ﺧﺼﻮﻣﺖ ﺑـﺎ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻃﺮﻓﯽ ﻧﻤﯽﺑﻨﺪﻧـﺪ‪ ،‬و ﮔﺮﭼﻪ از ﺣﻤﻠﻪﻫﺎ و ﺷﻮرشﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو اﯾﺮان ﺑﻌﻀـﯽ اوﻗﺎت ﻏﻨﺎﯾﻤﯽ ﺑﻪ‬
‫ﭼﻨﮓ آوردهاﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻫﺮ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺷـﮑﺴﺖ ﺧﻮردهاﻧـﺪ و از ﻗـﺪرﺗﺸﺎن ﮐﺎﺳـﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎه اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻞ اﺳﺖ ﺑﺎ آﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺳـﺎﯾﺮ ﻣﻠﻞ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ او رواﺑﻂ ﺣﺴـﻨﻪ دارﻧـﺪ‪ ،‬دوﺳﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﮐﻪ آﻧﺎن ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن اﯾﺮان ﻫﺴـﺘﻨﺪ و اﯾﻦ دوﺳﺘﯽ ﺑﺮاي ﻫﺮ دو‬
‫ﻃﺮف ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ‪ .‬وي ﺳﭙﺲ آﻧﻬﺎ را ﻗﺴﻢ داد ﮐﻪ در ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﯿﻬﻦ‪ ،‬آﻧﭽﻪ را در اﯾﺮان ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﯾﺪهاﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺮاﺗﺐ دوﺳﺘﯽ اﯾﺮاﻧﯿﺎن را‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﺎن ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺳﻮءﺗﻔﺎﻫﻢﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺷﺪه و ﭘﺎﯾﻪ دوﺳﺘﯽ ﻋﻤﯿﻘﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ازﺑﮏﻫﺎ ﻗﻮل دادﻧﺪ و ﻗﺴﻢ ﯾﺎد ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم دﺳﺘﻮرﻫﺎي او را اﺟﺮا ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﺎدت ﺗﺮكﻫﺎ‬
‫ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻗﻮل ﺧﻮد وﻓﺎدار ﻧﻤﺎﻧﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﻬﺎ را ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاب ﮐﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﻪﻗﺪري ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺤﺒﺖﻫﺎي ﺷﺎه‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ ﮐﻪ دو ﻣﺮﺗﺒﻪ از اﺳﺐ ﭘﯿﺎده ﺷﺪﻧـﺪ و ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺖ از رﺋﯿﺲ ﺧﻮد‪ ،‬دﺳﺘﯽﺑﯿﮓ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﻢ او آﺷـﻨﺎﯾﯽ دارﯾﺪ و از ﻓﺮحآﺑﺎد ﺑﺮاﯾﺘﺎن‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺗﻔﻨﮓ ﻓﺘﯿﻠﻪاي ﻣﺮا آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺎي ﺷﺎه را ﺑﻮﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷـﺎه ﺳـﭙﺲ اﻃﺮاﻓﯿـﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ آﻧﻬـﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد و درﺑـﺎره ﺷـﺮح ﺣـﺎل ﻫﺮ ﯾﮏ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص از ﻋﺮﺑﯽ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﻧﺎﺻـﺮ ﯾﺎ‬
‫اﻣﯿﺮﻧﺎﺻﺮ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬و از اﻫﺎﻟﯽ ﻫﻮﯾﺰه ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد ‪.‬‬
‫ﻣﻦ درﺑﺎره اﯾﻦ ﻣﺮد ﻗﺒﻼ ﻧﯿﺰ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدهام و ﻇﺎﻫﺮا او در ﻣﺤﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻮد ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﺳﻔﺮاي ﺧﺎرﺟﯽ را )ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺷـﺎه( ﮐﺸـﺘﻪ و ﺑﻪ اﯾﺮان ﻓﺮار ﮐﺮده اﺳﺖ و اﮐﻨﻮن در اﯾﻨﺠـﺎ ﻣﻮرد ﻫﻤﻪﮔﻮﻧﻪ اﺣﺘﺮام اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺷـﺎه ﺑﺎ ﭼﻨﺎن اﺑﻬﺎﻣﯽ از اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺳـﺨﻦ‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﭼﯿﺰي ﻧﻔﻬﻤﯿﺪم‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ازﺑﮏﻫﺎ را‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﺎﺳـﯽ از ﺷﺐ ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﺳـﺮﮔﺮم ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻗﺼﺮ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ راه ﺧﻮد رﻓﺘﯿﻢ‪ .‬ﻣﻦ از‬
‫رﻓﺘﺎر ﺷﺎه دو ﻣﻄﻠﺐ اﺳـﺘﻨﺒﺎط ﮐﺮدم‪ :‬ﯾﮑﯽ اﯾﻦﮐﻪ او‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﻬﻢ و دراﯾﺖ و ﻫﻮش ﺧـﺪاداد ﺧﻮد‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ ﺳـﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨـﺪ اﺳـﺮاي ﺟﻨﮕﯽ را ﺑﺎ‬
‫زدن دﺳـﺘﺒﻨﺪ و ﯾﻮغ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﻧﺸﺎن دادن آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﺗﺒﺎع ﮐﺸﻮرش ﻗﺪرت ﺧﻮد را ﺑﻨﻤﺎﯾﺎﻧﺪ و ﺳـﭙﺲ‪ ،‬ﺑﺎ آزاد ﮐﺮدن آﻧﻬﺎ و ﻣﺤﺒﺖﻫﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﻪ در ﺣﻘﺸـﺎن روا ﻣﯽدارد‪ ،‬از اﯾﻦ دﺷـﻤﻨﺎن در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﯾـﮏ ﻋـﺪه دوﺳﺖ ﻣﯽﺳـﺎزد ﺗـﺎ ﻫﻤﻪﺟـﺎ ﺧﻮﺑﯽﻫـﺎي او را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪآﻣﯿﺰي‬
‫ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﻨـﺪ؛ دوم اﯾﻦﮐﻪ ﺷﺎه واﻗﻌﺎ ﻣﺎﯾﻞ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ در ﺣﺎل ﺻـﻠﺢ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻃﺎﻟﺐ ﺟﻨﮓ و ﺟـﺪال ﻧﯿﺴﺖ و دﻟﯿﻞ آن ﻫﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﭘﯿﺮي ﺧﻮد را در ﺟﻠﻮ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ و ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ از ﻃﺮﯾﻖ ﺟﻨﮓ ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮد را ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ از زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﭘﺮﺣـﺎدﺛﻪ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺧﺴـﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ و اﮐﻨﻮن ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﻨـﺪ و از ﻓﮑﺮ ﻓﺘﻮﺣـﺎت ﺗﺎزه ﺑﯿﺮون رود و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮد‬
‫راﺿﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪﺧﺼﻮص ﻣﻄﻠﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي او ﮐﻤﺎل اﻫﻤﯿﺖ را دارد ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪن ﻧﺎم ﻧﯿﮑﺶ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﯿﻠﯽ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓﻫﺎي زﻣﺎن ﭘﯿﺮي ﻧﺘﺎﯾﺞ ﯾﮏ ﻋﻤﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺮاﻓﺘﺨﺎر و آﮐﻨﺪه از ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادهاﻧﺪ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ﯾﮏ اﻣﺮ ﻏﯿﺮﻋﺎدي ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﯽاﻋﺘﻨﺎﯾﯽ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺷﺎه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮزﻧـﺪاﻧﺶ اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ ﻣﯿﻞ ﻧـﺪارد ﭘﺴـﺮاﻧﺶ ﺑﺎ ﮐﺴـﯽ ﺳـﺨﻦ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﯾﺎ ﻣﺮدم ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺳـﻼم ﮐﻨﻨـﺪ و ﻫﺮ ﮐﺲ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎري ﮐﻨـﺪ‪ ،‬در‬
‫ﭘﯿﺸـﮕﺎﻫﺶ ﻣﻐﻀﻮب ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬وي ﭘﺴـﺮان ﺧﻮد را ﺑﯿﺮون از ﮐـﺎخ ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ‪ ،‬در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻـﯽ ﮐﻪ ﺗﻌـﺪاد اﻓﺮاد آن ﮐﻢ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺮاي اﯾﺸﺎن ﻣﺒﻠﻎ ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺎﻗﺎﺑﻠﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺳﺪﺟﻮع ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺮده و ﻣﺮدم را وادار ﻣﯽﮐﻨﺪ آﻧﻘﺪر ﺑﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﯽﺗﻮﺟﻬﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻪ ﺣﯿﺮت ﻣﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷﺒﯽ در ﻣﯿـﺪان‪ ،‬ﭘﺴـﺮ ﮐﻮﭼﮏ ﺷﺎه‪ ،‬ﮐﻪ اﻣﺎﻣﻘﻠﯽ ﻣﯿﺮزا ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﺠﺪه ﺳﺎل دارد و ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﻮش ﺻﻮرت اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻮاره‬
‫وﻟﯽ ﺑﺪون ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺑﻪ ﻣﯿﺪان آﻣﺪ و ﻓﻘﻂ دو ﺗﻦ از ﺧﺪﻣﺘﮑﺎراﻧﺶ ﭘﯿﺎده او را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬وي ﻟﺒﺎﺳﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده در ﺑﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮ آن ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ زﯾﺐ و زﯾﻮري دﯾﺪه ﻧﻤﯽﺷﺪ و اﺳـﺒﺶ ﻧﯿﺰ ﻓﺎﻗﺪ زﯾﻦ و ﺑﺮگ ﻣﺮﺻﻊ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺎهزاده ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﺎ ﮐﻪ ﮔﺮداﮔﺮد‬
‫ﺷﺎه ﺣﻠﻘﻪ زده ﺑﻮدﯾﻢ داﺧﻞ ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﯾﮑﯽ از ﺳﻮاران‪ ،‬ﺑﺎ آن ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﭘﺴـﺮ ﺷﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺑﯽادﺑﯽ ﺑﻪ او راه ﻧﺪاد و او ﻫﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺗﻔﺎﻗـﺎت ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺧﺸـﻤﮕﯿﻦ ﻧﺸـﺪ و آﻧﻘـﺪر ﺻـﺒﺮ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗـﺎ ﻋـﺎﻗﺒﺖ در ﮐﻨـﺎر ﺧﻮد ﺟـﺎﯾﯽ ﺑﺮاﯾﺶ ﺑـﺎز ﮐﺮدم و ﻫﻤﯿﻦ‬
‫ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﻧﺎﭼﯿﺰ ﻣﻮﺟﺐ ﺟﻠﺐ ﻣﺤﺒﺘﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺷﺪ و او ﮐﻪ ﻫﯿﭻوﻗﺖ از ﮐﺴﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻤﻠﯽ را ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮد و ﺟﻮاﻧﯽ ﭘﺎك و ﺑﯽآﻻﯾﺶ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ دﺳﺖ و ﺳﺮ ﺗﺸﮑﺮ ﮐﺮد و ﯾﮏ روز ﻋﺼﺮ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ در ﺷﺮف ﺗﺮك ﻣﯿﺪان ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬او ﻣﺠﺪدا ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﻦ آﻣﺪ ﺗﺎ ﺣﺮف‬
‫ﺑﺰﻧـﺪ و ﺑﻌـﺪ ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻓﺮﺻﺘﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﮐﺎﺷﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ اﻓﺮاد ﻣﻦ ﻣﺠﺮوح ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬از ﻧﺰدﯾﮑﺎن او ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ )ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺷـﺮح رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑـﺎد را ﻣﯽدادم‪ .‬در اﯾﻦ ﺑـﺎره ﻣﻔﺼـﻼ ﻣﻄـﺎﻟﺒﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻢ( وﻟﯽ از اﯾﻦ اﺗﻔـﺎق اﻇﻬـﺎر ﺧﻮﺷﻮﻗﺘﯽ ﮐﺮد و‬
‫ﮔﻔﺖ ﮐﻪ او ﻣﺮد ﺑﺪي ﺑﻮد و ﺧﻮب ﺷﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺰاﯾﯽ دﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺑـﺎ ﮐﻤـﺎل اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺣﺮفﻫـﺎﯾﺶ ﮔﻮش ﮐﺮدم و ﺟﻮابﻫـﺎي ﻣﺨﺘﺼـﺮي دادم؛ زﯾﺮا ﺑـﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺧﻼق و رﻓﺘﺎر ﭘـﺪرش ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳـﺘﻢ‬
‫ﻣﻮﺟﺒـﺎت ﮔﺮﻓﺘـﺎري او را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮده ﺑـﺎﺷﻢ‪ .‬ﺷـﺎهزاده ﺟﻮان ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮس را داﺷﺖ و ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ او را ﻫﻤﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‬
‫ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺤﺒﺖآﻣﯿﺰ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﮐﺮد و ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﺳﺮ اﺳﺐ را ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪ و ﺑﺪون ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﺑﻪ راه ﺧﻮد رﻓﺖ ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺶ ﺧﻮد ﻣﺠﺴﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺷﺎهزادهاي ﮐﻪ اﻣﮑﺎن دارد روزي ﺑﻪ ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﭼﻪ وﺿـﻌﯽ دارد و اﯾﻦ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳـﻠﻄﻨﺖ‬
‫ﺑﺮﺳـﺪ ﺻـﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻨﺠﺎ اوﻟﯿﻦ ﻓﺮزﻧـﺪ ﺑﻮدن ﻣﻄﺮح ﻧﯿﺴﺖ و ﺷﺎه ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻋﺰﯾﺰ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺧﻮد ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻓﺮزﻧـﺪ ﺷﺎه در ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺤﺒﻮب اﺳﺖ؛ وﻟﯽ آﺛﺎر و ﺷﻮاﻫـﺪي وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺎه ﻓﻌﻼ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺰرگﺗﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺪش‪،‬‬
‫ﺧﺪاﺑﻨـﺪه ﻣﯿﺮزا ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﻓﻌﻼـ رﯾﺶ و ﺳـﺒﯿﻠﺶ درآﻣـﺪه و داراي ﺣﺮم اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺗﻮﺟﻪ دارد‪ .‬ﺧﺪاﺑﻨـﺪه ﻣﯿﺮزا اﺟـﺎزه دارد ﺑﺎ‬
‫ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺳﻮاري ﮐﻨﺪ و ﭼﻬﺮهاي ﺑﺴـﯿﺎر اﻓﺴـﺮده دارد و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ درﺟﻪ ﻓﻬﻢ و ادراﮐﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺑﺮادر ﮐﻮﭼﮑﺶ ﺑﺎﺷﺪ؛ وﻟﯽ او‬
‫ﻧﯿﺰ در ﻣﻌﺮض ﺑﯽاﻋﺘﻨـﺎﯾﯽ اﺳﺖ و در ﺧـﺎرج از ﻗﺼـﺮ ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﻫﯿـﭻﮐﺲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ درﺑـﺎره ﻣﻄﺎﻟﺐ ﭘﯿﺶ ﭘﺎ اﻓﺘﺎده‪ ،‬ﺣﻖ‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﺑﺎ او را ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺷـﺎه در ﺳـﻔﺮﻫﺎ ﭘﺴـﺮان ﺧﻮد را ﻫﻤﺮاه ﻣﯽﺑﺮد و ﭼﻪ ﺑﺴـﺎ اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎده اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اﯾﺸﺎن در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺤﻘﺮي از دﻫﮑـﺪهﻫﺎي ﻣﯿﺎن راه‬
‫ﻣﻨﺰل ﮔﺰﯾـﺪه‪ ،‬و ﺑﻌﺪا ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ آن ﺧﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺳـﺮداران ﺷﺎه ﮐﻪ داﻧﺴـﺘﻪ ﯾﺎ ﻧﺪاﻧﺴـﺘﻪ در آن ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮود آﻣﺪه اﺳﺖ واﮔﺬار‬
‫ﮐﻨﺪ و ﺧﻮد در ﺻﺤﺮا زﯾﺮ ﭼﺎدري در ﻣﯿﺎن ﮔﻞ و ﻻي ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ در ﻣﯿـﺪان اﯾﻦ دو ﻓﺮزﻧـﺪ ﺷﺎه ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و ﮔﺎه ﻧﯿﺰ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘـﺪ ﮐﻪ ﭘـﺪر ﺧﻮد را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ‬
‫ﺣﺎل ﻫﺮ وﻗﺖ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑﻪ راه ﺧﻮد ﻣﯽروﻧـﺪ و ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﺣﺮف ﻧﻤﯽزﻧﻨـﺪ‪ .‬ﺟﺎي آﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﻣﺨﺼﻮص‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺎه‬
‫اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﺟﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺒﺎ در ﮔﺮدش اﺳﺖ ﺷﺮاب ﺑﻨﻮﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺼـﺮ روز دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮐﻪ اﮔﺮ اﺷﺘﺒﺎه ﻧﮑﻨﻢ ﯾﮑﯽ از روزﻫﺎي اوﻟﯿﻦ ﻫﻔﺘﻪ ﻣﺎه ژوﺋﯿﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺎه در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم در ﻣﯿﺪان ﭘﯿﺸﮑﺸﯽ ﻣﻬﻤﯽ را‬
‫ﮐﻪ ﯾﻮﺳﻒﺧﺎن‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ ﺷـﯿﺮوان‪ ،‬ﺑﺮاي او ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺑﻮد ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻫﺪاﯾﺎي ﮐﻼﻧﺘﺮ ﺷﻮﻣﺎﺧﯽ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ اﯾﻦ اﯾﺎﻟﺖ‪ ،‬را ﻧﯿﺰ از ﻧﻈﺮ‬
‫ﮔﺬراﻧﯿـﺪ و ﯾﮑﯽ از اﻣﯿﺮان ﺗﺎﺗـﺎر ﻫﻢ ﮐﻪ ﻗﻠﻤﺮو ﺣﮑﻮﻣﺘﺶ در ﻗﻔﻘﺎز اﺳﺖ و در اﯾﻨﺠﺎ آﻧﻬﺎ را ﻟﺰﮔﯽ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨـﺪ ﻫـﺪاﯾﺎﯾﯽ ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ‬
‫اﻣﯿﺮ‪ ،‬ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه ﻫﺪاﯾﺎ آﻣﺪه ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻓﺮﺳـﺘﺎدﮔﺎن ﺧﺎن ﺷﯿﺮوان ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ آﻧﻬﺎ از ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺎه ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﭘﯿﺸﮑﺸﯽﻫﺎي اﻣﯿﺮ ﺗﺎﺗﺎر و ﮐﻼﻧﺘﺮ‬
‫ﺷﻮﻣﺎﺧﯽ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ﻫﺪاﯾﺎي ﯾﻮﺳﻒﺧﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ﻫﻤﻪ اﺷـﯿﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﻮدﻧﺪ؛ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻫﻢ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ در ﺷـﻤﺎرش آﻧﻬﺎ ﻧﻈﻤﯽ را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﻢ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫ﭘﻨﺠﺎه اﺳﺐ ﺑﺎ زﯾﻦ و ﺑﺮگ اﺑﺮﯾﺸـﻤﯿﻦ زرﺑﻔﺖ‪ ،‬و ﭘﻨﺠﺎه ﻏﻼمﺑﭽﻪ از ﻣﻠﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻃﺮاف ﺷـﯿﺮوان‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﺎ اﯾﺸﺎن در ﺣﺎل ﺟﻨﮓ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮﺟﯽ و ﭼﺮﮐﺲ و ﺗﺎﺗﺎر‪ ،‬ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﺎ ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﺧﺎص وﻻﯾﺖ ﺧﻮد‪ ،‬و ﻣﻘﺪاري ﺑﺎز و ﻣﺮﻏﺎن ﺷﮑﺎري دﯾﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎرﻫـﺎﯾﯽ از ﭘﻮﺳﺖ ﺳـﻤﻮر و ﺑﺎﻟﺶﻫـﺎﯾﯽ ﭘﺮ از ﭘﺮﻫـﺎي ﮔﺮانﺑﻬـﺎي ﻧﺎﯾـﺎب ﮐﻪ در اﯾﺮان ﺑﺴـﯿﺎر ﻃـﺎﻟﺐ دارد و ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺑﺴـﺘﻪ ﺗﯿﺮ و ﭘﺮﻫـﺎي‬
‫ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن و ﭼﯿﺰﻫـﺎي دﯾﮕﺮي از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﻧﯿﺰ ﺟﺰو ﻫـﺪاﯾﺎ ﺑﻮد و ﮔﺬﺷـﺘﻪ از ﻏﻼﻣﺎن‪ ،‬ﻋـﺪه ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮ ﺳـﺮ دﺳﺖ ﻣﯽﺑﺮدﻧـﺪ از‬
‫ﭘﺎﻧﺼـﺪ ﻧﻔﺮ ﺗﺠﺎوز ﻣﯽﮐﺮد و ﺟﻤﻊ اﯾﺸﺎن ﺳﺮاﺳـﺮ ﻣﯿـﺪان را ﭘﺮ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻫـﺪاﯾﺎ از ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺎه ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺎ‬
‫ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ در ﯾﮏ ﺳﻮي ﻣﯿﺪان اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه اﻇﻬﺎر ﺗﻤﺎﯾﻞ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻔﯿﺮ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﻪ ﮐﺮات ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﻞ دارد‬
‫ﺳﻔﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﯿـﺪان ﺑﯿﺎﯾـﺪ و ﺳﻮاري ﮐﻨـﺪ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ دﯾﮕﺮان ﺑﻪ ﺗﻔﺮﯾﺢ ﭘﺮدازد‪ ،‬وﻟﯽ او ﻫﯿﭻوﻗﺖ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﮑﺮده و ﺷـﻨﯿﺪهام اﻇﻬﺎر داﺷـﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻀﻮر ﺷﺎه در ﯾﮏ ﻣﺤﻞ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺷـﺮط ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺎ او ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ رود؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻫﺮ دﻓﻌﻪ ﺑﺎﯾـﺪ از او ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ دﻋﻮت ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺮوز ﺷـﺎه ﺳـﻔﯿﺮ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ را دﻋـﻮت ﮐﺮده ﺑـﻮد ﺗـﺎ در ﻣﻮﻗﻊ ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﻫـﺪاﯾﺎ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ او ﺧﯿﻠﯽ ﻫﻢ ﻣﺤﺒﺖ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ در‬
‫ﺻﺤﺒﺖﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ را ﺑﻪ ﮐﻨﺎري ﮔﺬاﺷﺖ و ﻓﻘﻂ درﺑﺎره ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﺎري و وﻗﺎﯾﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﺮفﻫﺎﯾﯽ زد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ در روز ﺷـﺮﻓﯿﺎﺑﯽ ﺳﻔﯿﺮ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻦﮐﻪ ﻫﺪاﯾﺎي او را از ﻧﻈﺮ ﺷﺎه ﮔﺬراﻧﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺪاﯾﺎي دﯾﮕﺮي را ﻫﻢ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺣﮑﺎم‬
‫و اﺷـﺨﺎص ﻣﺨﺘﻠﻒ رﺳـﯿﺪه ﺑﻮد ﻋﺮﺿﻪ داﺷـﺘﻨﺪ و ﮔﺬراﻧﯿـﺪن اﯾﻦ ﻫﺪاﯾﺎ ﺗﺎ ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ از ﺷﺐ ﮔﺬﺷـﺘﻪ دوام ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﻫﺪاﯾﺎ ﻣﺮﮐﺐ ﺑﻮد از‬
‫اﺳﺒﺎن و ﻏﻼﻣﺎن و ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﻋﻤﺎﻣﻪﻫﺎ و ﺷﺘﺮﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺑﺎرﻫﺎي اﻣﺘﻌﻪ و ﻗﻤﺎش و اﺟﻨﺎس ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬و ﺷﺎه ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻮد ﺑﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ ﭘـﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﻫـﺪاﯾﺎي ﺳـﻔﯿﺮ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﻫـﺪﯾﻪﻫﺎي ﻓﺮاوان دﯾﮕﺮي را ﻫﻢ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از آن ﺑﺮاﯾﺶ ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺑﻮدﻧـﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ .‬از آن ﺟﻤﻠﻪ‪،‬‬
‫ﻫـﺪاﯾﺎي ﻓﺮﯾـﺪونﺧﺎن‪ ،‬ﺣـﺎﮐﻢ اﺳﺘﺮآﺑـﺎد‪ ،‬را ﻣﯽﺗﻮان ﻧـﺎم ﺑﺮد‪ ،‬ﮐﻪ وي ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑـﺎد ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺑﻮد؛ وﻟﯽ ﺷـﺎه آﻧﻬـﺎ را در آن ﺷـﻬﺮ‬
‫ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ او ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪه ﺑﻮد آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﻔﺮﺳـﺘﺪ ﺗﺎ ﻫﻤﺎن روزي ﮐﻪ ﺳـﻔﯿﺮ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﺎر ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﮑﺸﯽﻫﺎ را ﻧﯿﺰ از‬
‫ﻧﻈﺮ ﺷﺎه ﺑﮕﺬراﻧﻨﺪ‪ .‬ﻫﺪاﯾﺎي ﻓﺮﯾﺪونﺧﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻨﻮع و ﮔﺮانﺑﻬﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص وي ﭼﻨﺪ ﺑﺎر اﺑﺮﯾﺸﻢ و اﻣﺘﻌﻪ ﻗﯿﻤﺘﯽ دﯾﮕﺮي ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﻓﻘﻂ در اﺳﺘﺮآﺑﺎد و ﮔﺮﮔﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ از ﻣﺮاﺳﻢ و ﺟﺸﻦ ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪام‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ ﻏﺮوب روز ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ ﯾﺎزدﻫﻢ ژوﺋﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻌـﺪ از ﯾﮏ ﺑﯿﻤﺎري‬
‫ﮐﻮﺗﺎه‪ ،‬ﮐﻪ در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﺸـﺨﯿﺺ و ﻣﺪاواي ﺻـﺤﯿﺢ و ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﺑﯿﻤﺎر ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻋﺒـﺪاﻟﻐﻨﯽ ﭘﯿﺮﷲ ﺑـﺎﻧﻮ ﻣﻌـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ او ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺑﺎﺑﺎ و ﺣﺘﯽ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎﺑﺎﻏﻨﯽ ﻣﯽﮔﻔﺘﯿﻢ رﺧﺖ از ﺟﻬﺎن ﺑﺮﺑﺴﺖ؛ وﻟﯽ‬
‫ﭼﻘﺪر ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮐﻔﺎر و در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﺎدﺗﺎ از ﮐﺸﯿﺶ و‬
‫روﺣﺎﻧﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺧﺒﺮي ﻧﯿﺴﺖ در ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺮﮔﺶ ﺗﻤﺎم ﻣﻮﺟﺒﺎت ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت ﻣﺬﻫﺒﯽ ﮐﺎﻣﻠﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﺎزهاش اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺻﺒـﺢ روز ﺑﻌـﺪ‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ آداب ﻣـﺬﻫﺒﯽ را اﻧﺠـﺎم دادﯾﻢ و ﺟﻨـﺎزه را ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﺷـﻬﺮ ﺑﺮدﯾﻢ و در ﻣﺤﻠﯽ ﺟـﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن ﻣﺤﻠﯽ و ﺑﻪﺧﺼـﻮص ﺑـﺎ ﮐﺎﻓﺮﻫـﺎ ﯾﮑﺠـﺎ ﻧﺒﺎﺷـﺪ او را ﺑﻪ ﺧـﺎك ﺳـﭙﺮدﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤـﻞ را ﻣﻦ اﻧﺘﺨـﺎب ﮐﺮدم و آن ﺗﭙﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺰدﯾـﮏ ﺟﺎده ﮔﯿﻼن در دﺷﺖ زﯾﺒﺎﯾﯽ واﻗﻊ ﺷـﺪه‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ارﻣﻨﯽﻫﺎي ﻣﻘﯿﻢ ﻗﺰوﯾﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻌـﺪادﺷﺎن زﯾﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻮر ﮐﻨﻨـﺪ ﻣﺎ‬
‫آﻧﺎن را از ﻋﯿﺴﻮيﻫﺎي ﺧﻮب ﻧﻤﯽﺷـﻤﺎرﯾﻢ و از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﮑـﺪر ﺷﻮﻧـﺪ‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮدﯾﻢ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ روﺣﺎﻧﯽ ارﻣﻨﯽ ﻧﯿﺰ در ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﺪر ﻣﻘﺪس ﺑﻪ زﺑﺎن ﻻﺗﯿﻦ دﻋﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬روﺣﺎﻧﯽ ارﻣﻨﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺧﻮد دﻋﺎ ﮐﻨﺪ ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﻣﻄﺎﻟﺐ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺮدهﻫﺎ را رﻫﺎ ﮐﻨﻢ و ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ زﻧﺪهﻫﺎ ﺑﭙﺮدازم؛ ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﻫﻔﺪﻫﻢ ژوﺋﯿﻪ در ﻣﯿﺪان ﺷﻬﺮ ﻗﺎﺻﺪي از ﻃﺮف ﺳﻔﯿﺮ‬
‫ﭘﺎدﺷﺎه ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺎه ﺳـﻠﯿﻢ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد و در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﻪ او ﻣﻐﻮل ﮐﺒﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﺷﺎه آﻣﺪ‪ .‬ﺳﻔﯿﺮ ﻫﻨﺪ ﻣﺪتﻫﺎﺳﺖ ﮐﺸﻮر ﺧﻮد را‬
‫ﺗﺮك ﮐﺮده‪ ،‬وﻟﯽ ﺑـﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﺷـﺎه در اﻧﺘﻈـﺎر او اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ دﺳـﺘﻮر داده اﺳﺖ ﺧﺎﻧﻪﻫـﺎﯾﯽ در ﻓﺮحآﺑـﺎد و ﺳـﺎﯾﺮ ﺟﺎﻫﺎ ﺑﺮاﯾﺶ آﻣﺎده‬
‫ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻃﺮز ﺧﺎص راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ درﺑﺎر اﯾﺮان ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن اﯾﻦ ﻗﺎﺻـﺪ آﻣـﺪه ﺑﻮد اﻃﻼـع دﻫـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻷـﺧﺮه ﺳـﻔﯿﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﻮاﻟﯽ رﺳﺎﻧﯿـﺪه و در ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﮐﻪ ﺗـﺎ ﻗﺰوﯾﻦ ﻓﻘﻂ دو روز راه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾـﺪه و ﺑﻌـﺪ از ده‪ -‬دوازده روز دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ ﺧﻮاﻫـﺪ آﻣـﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ او اﯾﻦ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﮐﻢ را در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ‬
‫ﻣﯽﭘﯿﻤﺎﯾـﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ در ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﻪ ﺣﺪ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎه ﻧﺎﻣﻪ ﺳـﻔﯿﺮ را ﻧﺨﻮاﻧﺪ و ﻏﺎﻟﺒﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﻣﮑﺎن دارد‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ از ﺧﻮاﻧﺪن ﻋﺎﺟﺰ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻧﺨﻮاﻫﺪ اﺳﺮار ﺧﻮد را ﺑﻪ دﺳﺖ دﯾﮕﺮي ﺑﺴﭙﺎرد‪.‬‬
‫وي اﻃﻼﻋـﺎت ﺷـﻔﺎﻫﯽ زﯾـﺎدي از ﻗﺎﺻـﺪ ﺧﻮاﺳﺖ و ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ او ﻣﻬﺮﺑـﺎﻧﯽ ﮐﺮد و ﺳـﺎروﺧﻮاﺟﻪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از وزﯾﺮان ﻣﻮرد ﻋﻼـﻗﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫ﻣﻬﻤﺎندارياش ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﺧﻔﺎ دﺳـﺘﻮر داد ﻋﻤﺪا ﺟﻠﺴﻪ ﺷـﺮﻓﯿﺎﺑﯽ ﺳﻔﯿﺮ را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻼﻓﯽ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ او ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻔﯿﺮ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﮐﻪ از ﺳـﻔﺮ ﻗﺮﯾﺐاﻟﻮﻗﻮع ﺷﺎه ﻣﻄﻠﻊ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ زﯾﺎدي ﮐﺮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﺟﻠﺴﻪ ﺷـﺮﻓﯿﺎﺑﯽ ﺧﺼﻮﺻـﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ؛ و ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﻢ ﭼﻨﯿﻦ اﻣﺮي در اﯾﺮان ﮐﻤﺘﺮ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﺮﻓﯿﺎﺑﯽﻫﺎ در ﻣﻮرد اﺷﺨﺎﺻﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻫﻢﺷﺄن اﯾﻦ ﺳﻔﯿﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺿﻤﻦ ﯾﮏ ﺿﯿﺎﻓﺖ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن دﯾﮕﺮ در ﻗﺼﺮ ﺷﺎﻫﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺳﻔﯿﺮ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﺗﺎ آن ﻣﻮﻗﻊ ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺷﺎه رﺳـﯿﺪه ﺑﻮد‪ :‬ﯾﮑﯽ ﺑﻌـﺪ از ﺗﺎرﯾﺦ ورود؛ و ﻣﺮﺗﺒﻪ دوم در ﻣﯿﺪان و ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯽ‬
‫ﮐﻪ ﯾﻮﺳﻒﺧﺎن ﻫـﺪاﯾﺎي ﺧﻮد را ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮐﺮد؛ و ﺑﺎﻷﺧﺮه ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺳﻮم روزي ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺑﺮاي دﯾـﺪن ﭼﻪ ﮐﺴـﯽ ﻣﯽرﻓﺖ و ﻧﺎﮔﻬﺎن در‬
‫ﺷﻬﺮ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ ﺷﺎه ﺷﺪه و ﺷﺎه او را ﺑﻪ ﺑﺎﻏﯽ دﻋﻮت ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻣﺪتﻫﺎ ﺑﺎ او ﺷـﺮاب ﻧﻮﺷﯿﺪه و ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬در آن ﺟﻠﺴﻪ دﯾﮕﺮان‬
‫ﻧﯿﺰ ﺣﻀﻮر داﺷـﺘﻨﺪ و ﺷﺎه ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﮐﺮﻣﻠﯽﻫﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪﭘﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎده و دﺳﺘﻮر داده ﺑﻮد ﺗﺮﺟﻤﻪ زﺑﻮر داود را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺧﻮد‬
‫ﺑﯿﺎورد‪ .‬ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ آﻣـﺪه و ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﺮﺟﻤﻪ زﺑﻮر داود‪ ،‬ﻧﺴـﺨﻪاي از ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ را ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﭼﺎپ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﺎ ﺧﻮد‬
‫آورده ﺑﻮد ﺗـﺎ ﻧﺤﻮه ﭼـﺎپ آن را ﺑﻪ اﻃﻼـع ﺷـﺎه‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭼﯿﺰﻫـﺎ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨـﺪ اﺳﺖ و ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ در اﯾﺮان ﭼﺎﭘﺨـﺎﻧﻪاي ﺑـﺎ ﺣﺮوف‬
‫ﻓﺎرﺳﯽ و ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﭘـﺪر ﻣﻘـﺪس را ﻣﺄﻣﻮر ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪاي ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺸـﺨﺼﺎت از رم ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨـﺪ و اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ اﻗﺪام را ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎد ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺗﻠﻘﯽ ﮐﺮد؛ زﯾﺮا ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣـﺎ ﻣﻮﻓـﻖ ﺧـﻮاﻫﯿﻢ ﺷـﺪ ﺧﯿﻠﯽ از ﮐﺘﺎبﻫـﺎي ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﺧـﻮد را در اﯾﺮان ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﮐﻨﯿﻢ و روﺣﺎﻧﯿـﺎن ﻣﺴـﯿﺤﯽ‬
‫ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑـﺎ اﻣﮑﺎﻧـﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﻪ روﺷﻦ ﺷـﺪن ﻓﮑﺮ و روح ﻣﺮدم اﯾﻦ ﺳﺎﻣـﺎن ﮐﻤـﮏ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﯾﺮاﻧﯿﺎن آدمﻫﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﻨﺠﮑﺎوي‬
‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻋـﺪه زﯾﺎدي از آﻧﺎن ﺑﻪ ﻓﻠﺴـﻔﻪ و ﻋﻠﻮم دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ آﺷـﻨﺎﯾﯽ دارﻧـﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ‪ ،‬ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﻣﺎ را ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﻣﯿﻞ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺧﻮاﻧﺪ و‬
‫ﺣﺘﯽ اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ آﻧﺎن ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺮكﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﻤﺎﺟﺖ از ﺷﻨﯿﺪن ﻫﺮ ﻣﻄﻠﺒﯽ اﻣﺘﻨﺎع ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﻣﯿﻞ درﺑﺎره ﻣﺴﺎﺋﻞ دﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و ﻣﺎﯾﻠﻨﺪ از ﻣﺬﻫﺐ ﻣﺎ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﮐﺘﺎب از ﺻﺤﺒﺖ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﻠﻢ ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ اﺛﺮ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﺪر ﻧﺨﻮاﻫﺪ رﻓﺖ و ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت ﻣﺬﻫﺒﯽ‬
‫ﻣﺎ ﺑﻪ زودي ﺑﻪ ﺛﻤﺮ ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﻪ زﺑﻮر داود و ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺼﻮل ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ‪ ،‬اﺣﺘﺮام زﯾﺎد ﻣﯽﮔﺬارد و ﻫﺮ ﺑﺎر اﯾﻦ ﮐﺘﺎبﻫﺎ را ﻣﯽﺑﻮﺳﺪ و ﺑﺮ ﺳﺮ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﺬارد و دﺳﺘﻮر داده آﻧﻬﺎ را ﺟﺰو اﺷﯿﺎي‬
‫ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪاش ﺑﮕﺬارﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب اﺣﺘﺮام ﻧﮕﺬارد‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺑﻌﺪ از ورود ﭘﺪر ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻣﺒﺎﺣﺚ روﺣﺎﻧﯽ و ﻓﻠﺴـﻔﯽ را ﭘﯿﺶ ﮐﺸﯿﺪ و ﺑﻪﺧﺼﻮص از ﻣﺮگ و ﺑﯽارزﺷﯽ دﻧﯿﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪا ﭘﺪر‬
‫ﻣﻘﺪس ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺷﺎه در ﻣﻮﻗﻊ اﯾﻦ ﻣﺬاﮐﺮات ﺑﻪ‬
‫ﺷﺪت ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺷﺪ و ﮔﺮﯾﺴﺖ و ﺧﻼﺻﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﻃﻮري ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳـﻔﯿﺮ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورد و ﯾﺎ ﻧﺨﻮاﺳﺖ‬
‫در ﺣﻀﻮر ﭘﺪر ﻣﻘﺪس در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻨﯿﺪم ﺷﺎه اﺻـﺮار ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻔﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ او ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﺑﺮود‪ ،‬وﻟﯽ او ﺑﻪ ﻣﻌﺎذﯾﺮ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭻﯾﮏ ﺷﺎه را ﻗﺎﻧﻊ ﻧﮑﺮد‪ ،‬از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺳﺮ‬
‫ﺑـﺎز زد‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﻌـﺪا وﻗﺘﯽ دﯾـﺪ ﻋﺰﯾﻤﺖ ﺷـﺎه ﻗﺮﯾﺐاﻟﻮﻗﻮع اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﻓﻌـﺎﻟﯿﺖ ﮐﺮد ﺗـﺎ ﯾﮏ اﺟﺎزه ﻣﻼﻗﺎت ﺧﺼﻮﺻـﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد و‬
‫ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻬﻤـﺎندار و آﻗـﺎﻣﯿﺮ ﻣﻨﺸـﯽ و دﯾﮕﺮان ﺳـﺨﺖ ﺑﻪ ﺗﮑـﺎﭘﻮ اﻓﺘﺎدﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﺗﻤﺎم ﺗﻼش آﻧﻬﺎ ﺑﯽﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺎﻧـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ اﻣﺮ‬
‫ﺧﻼف آداب و رﺳﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﭘـﺪر ﻣﻘـﺪس ﺑﺎ اﺻـﺮار ﺳـﻔﯿﺮ روزي ﺷـﺮﻓﯿﺎب ﺷـﺪ و ﺗﻘﺎﺿﺎي او را ﺑﻪ ﻋﺮض رﺳﺎﻧﯿﺪ و ﭼﻮن ﺷﺎه‬
‫ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﺣﺮف اﯾﻦ ﭘﺪر اﺣﺘﺮام ﻣﯽﮔﺬارد روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻮزدﻫﻢ ژوﺋﯿﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ذﯾﻞ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪:‬‬
‫ﭼﻮن ﺳـﻔﯿﺮ ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑـﺪون اﻃﻼع ﺑﻪ ﻣﯿـﺪان آﯾـﺪ‪ ،‬ﺷﺎه دﺳـﺘﻮر داد او را دﻋﻮت ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳـﻔﯿﺮ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻤﺮاﻫﺎن‬
‫ﺧﻮد در ﻣﯿـﺪان اﯾﺴـﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺎه ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﺳﻮاره ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﺳﻮي او رﻓﺖ و ﺑﻪ ﺳـﻔﯿﺮ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﭘﻬﻠﻮ ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮي او اﺳﺐ ﺑﺮاﻧﺪ و آﻧﺎن‪،‬‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ اﺳـﭙﺎﻧﯿﻮﻟﯽ ﺑـﺪون ﮐﻼه در ﻣﯿﺎﻧﺸﺎن ﺳﻮار اﺳﺐ ﺑﻮد‪ ،‬آرامآرام دور ﻣﯿﺪان ﺷـﺮوع ﺑﻪ ﮔﺮدش ﮐﺮدﻧﺪ و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر ﻧﯿﺰ‬
‫از ﺟﻠﻮ ﻣﺎ ﮔﺬﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن آﻧﺎن آﻫﺴـﺘﻪ ﺻـﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ از ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻮرد ﻣﺬاﮐﺮه ﭼﯿﺰي ﺑﻔﻬﻤﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺳﺎروﺧﻮاﺟﻪ‬
‫وزﯾﺮ و اﺳﻔﻨﺪﯾﺎرﺑﯿﮓ ﮐﻪ اﻧﺪﮐﯽ دورﺗﺮ از آﻧﺎن‪ ،‬دوﺑﻪدو اﺳﺐ ﻣﯽراﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺻﺤﺒﺖﻫﺎ را ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ از روي ﻗﺮاﺋﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺻـﺤﺒﺖﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ آن روز ﺑﯿﻦ آن دو ﺟﺮﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ ﺣﺪس ﺑﺰﻧﻢ و ﺳـﻔﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎم ﭘﺎدﺷﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ از ﺗﺴـﺨﯿﺮ ﺟﺰﯾﺮه ﺑﺤﺮﯾﻦ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺻﯿﺪ ﻣﺮوارﯾﺪ آن ﻋﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻨﺪر ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﯾﺮاﻧﯽﻫﺎ‬
‫از ﭼﻨـﮓ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫـﺎ ﺑﻪ درآﻣـﺪه اﺳﺖ اﻇﻬـﺎر ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺷﺎه در ﺟﻮاب راﺟﻊ ﺑﻪ ﺑﻨـﺪر ﺳـﮑﻮت ﮐﺮده و در ﻣﻮرد ﺑﺤﺮﯾﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ وي آن را از ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫـﺎ ﭘﺲ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻠﮑﻪ از ﭘﺎدﺷﺎه ﻫﺮﻣﺰ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا او ﻫﻤﯿﺸﻪ از اﺗﺒﺎع ﻓﺮﻣﺎنرواﯾﺎن اﯾﺮان ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻣﯽﺷـﺪه و ﻫﻨﻮز ﻧﯿﺰ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد و درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮاي ﺗﮑـﺪر ﺧـﺎﻃﺮ ﭘﺎدﺷـﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﻣﻮﺟﺒﯽ ﻧﯿﺴﺖ و دﻟﯿﻠﯽ ﻫﻢ ﺑﺮاي اﺳﺘﺮداد اﯾﻦ ﺟﺰﯾﺮه‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﺮاري ﮐﻪ ﺳـﻔﯿﺮ ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﮐﺮده ﺑـﻮد‪ ،‬ﺷـﺎه ﺑﻌـﺪ از ﮔﻔﺘﻦ اﯾﻦ ﻣﻄـﺎﻟﺐ‪ ،‬ﺑـﺪون اﯾﻦﮐﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺟـﻮاب ﺷـﻮد‪ ،‬او را ﺗﺮك ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻗﺼـﺮ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد و ﺳﻔﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ در وﺳﻂ ﻣﯿﺪان ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻬﻤﺎندار ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاش ﻫﺪاﯾﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻦ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﻢ ﺗﺎ ﻣﺮاﺗﺐ ﻋﻘﻞ و دراﯾﺖ و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺷﺎه را در ﻧﻈﺮ ﺧﻮد ﻣﺠﺴﻢ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ؛ او ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪاي را ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ‪ ،‬از ﺻـﺤﺒﺖﻫﺎﯾﺶ ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان‪ ،‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ اﻇﻬﺎر ﺧﺼﻮﺻـﯿﺖ و‬
‫دوﺳﺘﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬از اﺑﺮاز دﺷﻤﻨﯽ ﻧﯿﺰ اﺑﺎﯾﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫وي ﻃﺮف را ﻧﺎراﺿـﯽ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و در ﻋﯿﻦ ﺣـﺎل او را راﺿـﯽ رواﻧﻪ ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬ﺣﺮف ﮔﻮش ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﮔﺎﻫﯽ اﺻـﻼ ﮔﻮﺷـﺶ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ‬
‫ﺣﺮﻓﯽ ﺑـﺪﻫﮑﺎر ﻧﯿﺴﺖ و ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﺿـﻤﻦ ﺷﻮﺧﯽ و ﻣﺴـﺨﺮه ﺑﻪ ﻫﯿـﭻ ﮐﺎري ﺗﻦ در ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦﮐﻪ ﺧﻮدش آن را ﺑﺨﻮاﻫﺪ و‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻌﺶ آن را اﯾﺠﺎب ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻤﺎم ﻇﻮاﻫﺮ دﯾﮕﺮ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ اﺳﺖ و ﻧﺒﺎﯾﺪ زﯾﺎد ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺳﻔﯿﺮ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ اﺻﺮار زﯾﺎدي ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﻮاﺑﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺧﻮد ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺷﺎه ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد اﺟﺎزه ﻣﺮﺧﺼﯽ ﺑﺪﻫﺪ و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺮﮔﺮدد‪ ،‬زﯾﺮا او دﯾﮕﺮ ﻣﺴﻦ ﺷﺪه و راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﺳﺮﯾﻊ ﺑﺮاﯾﺶ ﺧﻮب ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻪﻋﻼوه ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺴﺎﻧﺶ در آن ﺷﻬﺮ‬
‫ﻣﺮﯾﺾ و ﺑﺴﺘﺮي ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺷﺎه ﻋﯿﻨﺎ از ﻫﻤﺎن ﻋﺬري ﮐﻪ او ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ آورده ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻠﯿﻪ ﺧﻮدش اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺗـﺄﺧﯿﺮ در دادن اذن ﻣﺮﺧﺼـﯽ دﻻﯾـﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ دارد‪ ،‬ﻣﺜﻼـ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﺳـﻔﯿﺮ ﺣـﺪس زده اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎه از اﯾﻦﮐﻪ وي ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﯽاش ﺳـﻔﺮ را اداﻣﻪ ﻧﻤﯽدﻫـﺪ‪ ،‬ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺷـﺪه و ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ ﺗﻼﻓﯽ ﮐﻨﺪ و از ﻃﺮﻓﯽ ﺷﺎه ﻋﺎدت ﻧﺪارد ﺳـﻔﺮا را زود ﻣﺮﺧﺺ ﮐﻨﺪ و‬
‫ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮان آﻧﻬـﺎ را ﺳـﻔﯿﺮ ﻧﺎﻣﯿـﺪ و آﻣـﺪ و رﻓﺖ ﺳـﺮﯾﻊ ﻓﻘـﻂ ﮐﺎر ﻗﺎﺻـﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﺧﻮد‬
‫ﺣـﺪس ﻣﯽزﻧﻢ از ﻫﻤﻪ ﺻـﺤﯿﺢﺗﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﺎه ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺒﯿﻨـﺪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﻨـﮓ اﻣﺴـﺎل ﭼﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آن درﺟﻪ‬
‫دوﺳﺘﯽ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘـﺪﯾﺮ ﻓﻌﻼ ﺳـﻔﯿﺮ در اﯾﺮان ﻣﺎﻧـﺪﻧﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ از ﻋﺰﯾﻤﺖ ﺷﺎه او ﻧﯿﺰ ﻗﺰوﯾﻦ را‬
‫ﺗﺮك ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺳﻮي اﺻﻔﻬﺎن رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺤﺮﮔـﺎه ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺠﻢ ژوﺋﯿﻪ‪ ،‬ﺷـﺎه از ﻗﺰوﯾﻦ ﻋـﺎزم ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﺷـﺪ و ﻫﻤـﺎن روز ﻣـﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﯽ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل او ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدﯾﻢ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻢ زودﺗﺮ از ﯾـﮏ ﺳـﺎﻋﺖ از ﺷﺐ ﺑﺎﻻـ آﻣـﺪه ﺳـﻔﺮ را آﻏﺎز ﮐﻨﻢ‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﻤﺎم روز را ﻣﺸـﻐﻮل ﻧﻮﺷـﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪ و ﺗﺮﺗﯿﺐ دادن آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي‬
‫ارﺳـﺎل ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﻮدم و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﮐﺸـﯿﺸﺎن آﮔﻮﺳﺘﯿﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎ ﻧﺎم او ﻫﻢ ﺟﻮواﻧﯽ ﺑﻮد و از ﻫﻨـﺪ ﺑﻪ رم ﻣﯽرﻓﺖ‪ ،‬دادم‪ .‬ﻏﺮوب‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺸـﯿﺶ ﺑﺮاي ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ ﺗﺎ ﺿﻤﻨﺎ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﺑﮕﯿﺮد و ﻣﻦ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اﺛﺎﺛﯿﻪ را ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﻧﻤﺪي ﭘﯿﺪا‬
‫ﮐﺮدم ﺗـﺎ اﻗﻼـ روي آن ﺑﻨﺸـﯿﻨﺪ و ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐـﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻢ‪ ،‬آن ﻧـﺎﻣﻪ ﻧﺎﺗﻤـﺎم ﻗﺒﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﺟﺰو ﭼﯿﺰﻫـﺎﯾﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﻪ او دادهام‪ .‬ﭘﺲ از رﻓﺘﻦ‬
‫ﮐﺸـﯿﺶ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدم و ﺑﻌﺪ از ﺳﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ در ﺑﺎد و ﺳـﺮﻣﺎي ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻫﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﮔﯿﻮران رﺳـﯿﺪم و روز ﺑﻌﺪ در‬
‫آﻧﺠﺎ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﺮدم‪ .‬ﺷﺐ ﺑﻌﺪ را ﺗﻤﺎﻣﺎ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺻﺒﺢ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﮐﻪ ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎي آن‬
‫ﻣﻤﻠﻮ از ﺟﻮيﻫﺎي آب روان ﺑﻮد و اﺑﻬﺮ ﻧﺎم داﺷﺖ رﺳـﯿﺪﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﮐﻮﭼﮏ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺑﺎغ و ﺳﺒﺰي اﺳﺖ و درﺧﺘﺎن ﺻﻨﻮﺑﺮ ﺑﯽﺷﻤﺎري‬
‫دارد ﮐﻪ از ﭼﻮب آن ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻪ ﺑﻮد ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺷﺘﺮ ﺑﻪ اﺑﻬﺮ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا از دﻫﯽ ﮐﻪ ﺷﺐ در آن اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ ﺗﺎ اﺑﻬﺮ ﻧﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ راه اﺳﺖ‪.‬‬
‫وي ﺷﺐ را در ﯾﮑﯽ از دﻫﺎت ﻧﺰدﯾﮏ اﺑﻬﺮ ﺑﻪ ﺳﺮ آورده و ﺳﭙﺲ از راﻫﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ ﻋﺎزم ﻣﻘﺼﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ آن روز‬
‫و آن ﺷﺐ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ را ﻧﺪﯾﺪﯾﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ او ﻧﯿﺰ ﻋﺪه زﯾﺎدي ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ‪ ،‬ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ اردو ﺑﺮود آﻧﻘﺪر رﻓﺖ و آﻣﺪ زﯾﺎد اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﮐﺴﯽ از ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺣﻮﺻﻠﻪاش ﺗﻨﮓ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻇﻬﺮ روز ﺷـﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺑﻌـﺪ از ﯾﮏ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷـﺒﺎﻧﻪروزي‪ ،‬ﺑﻪ ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ رﺳـﯿﺪﯾﻢ و ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از اﻓﺮاد‬
‫ﻗﺸﻮن ﺑﻪ آﻧﺠﺎ رﺳـﯿﺪه و در ﺑﯿﺮون ﺷﻬﺮ ﭼﺎدر زده اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺒﻞ از ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻞ اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن را ﯾﺎﻓﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوي ﻓﺎرس در آﻧﺠﺎ ﭼﺎدر زده‬
‫ﺑﻮد؛ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﻗﻮاي اﯾﺮان را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ و ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ در آنﺟﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻧﯿﻢ ﻓﺮﺳﻨﮓ زﻣﯿﻦ را اﺷﻐﺎل ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﻃﺒﻖ رﺳﻮم اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﭼﺎدرﻫﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﻋﺮﯾﺾ و راﺣﺖ و دور از ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷـﺪ و اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﺤﻞﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك‪ ،‬داﺷـﺘﻦ ﻫﻤﭽﻮ وﺿـﻌﯽ زﯾﺎد‬
‫اﻃﻤﯿﻨﺎنﺑﺨﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻦﮐﻪ از ﻧﯿﺮوي اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن ﮔﺬﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﺎنﻫﺎ و ﺳـﻠﻄﺎنﻫﺎي دﯾﮕﺮ رﺳﯿﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭘﺎي‬
‫ﺗﭙﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﺧﯿﻤﻪ و ﺧﺮﮔﺎه ﺷﺎه ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫در اﻧﺘﻈـﺎر رﺳـﯿﺪن ﺗﺨﺖ روان ﺑـﺎﻧﻮ ﻣﻌـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ در اردو ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﺑـﻮد و ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ رﻧـﮓ زرد و ﻗﺮﻣﺰش آن را ﻣﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و‬
‫ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮد ﮔﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ زﯾﺮ آﻓﺘـﺎب ﻧﻤﺎﻧﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺴـﺠﺪي ﮐﻪ در آن ﺣﻮاﻟﯽ ﺑﻮد‪ ،‬رﻓﺘﻢ و ﺑﺎ ﻧﺎن و اﻧﮕﻮر ﺳـﺪﺟﻮﻋﯽ ﮐﺮدم‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي در آﻧﺠﺎ ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ‪ .‬در وﺳﻂ اﯾﻦ ﻣﺴـﺠﺪ‪ ،‬ﭼﺸـﻤﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ آب زﻻل و روانﺑﺨﺸﯽ از آن ﺟﺎري اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‬
‫اﯾﻦ آب از ﻣﮑﻪ ﻣﯽآﯾـﺪ و ﻋﻠﺖ ﺧﻮﺑﯽ و ﭘـﺎﮐﯽ آن ﻧﯿﺰ ﻫﻤـﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻋﯿﺴﻮﯾـﺎن‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ارﻣﻨﯽﻫﺎ‪ ،‬راﺟﻊ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴـﺠﺪ ﺧﯿﻠﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ و ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ ﻗﺒﻼ ﮐﻠﯿﺴﺎ ﺑﻮده و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻋﻘﯿـﺪه دارﻧـﺪ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﻣﺮﮐﺰ اﯾﺎﻻت ارﻣﻨﯽﻧﺸـﯿﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ؛‬
‫وﻟﯽ ﻣﻦ ﺑﻪ اﺗﮑﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ از ﺳﺎﯾﺮ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪام و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺎت و ﻧﻮﺷـﺘﻪﻫﺎي ﻣﺴﺠﺪ ﮐﻪ اﯾﻨﮏ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ آن ﻣﯽﭘﺮدازم‪،‬‬
‫ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ اﯾﻦ ﺣﺮفﻫﺎ ﯾﮏ ادﻋﺎي واﻫﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﺳﺎﺑﻘﺎ ﺷـﻬﺮ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻮده‪ ،‬وﻟﯽ اﻣﺮوز ﺧﺮاب ﺷﺪه و ﺣﺘﯽ ﻓﺎﻗﺪ ﺣﺼﺎر اﺳﺖ و دﯾﻮار ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ وﯾﺮاﻧﯽ ﮔﺮاﯾﯿﺪه؛‬
‫ﺑﻪ ﻗﺴـﻤﯽ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن در ﺷـﻬﺮ ﺗﻌـﺪاد زﻣﯿﻦﻫﺎي ﺑﺎﯾﺮ ﮐﻪ در روي آن ﭼﺎدرﻫﺎي اردو زده ﺷـﺪه‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺗﻌـﺪاد ﻣﺤـﺪود ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻬﺮ ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ در ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ‬
‫از ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ آدام اوﻟﺌﺎرﯾﻮس)‪ (Adam Olearius‬ﭼﺎپ ‪1696‬‬
‫اﻃﺮاف ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﺟﻠﮕﻪ وﺳﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در دو ﻃﺮف آن رﺷﺘﻪﮐﻮهﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي واﻗﻊ ﺷﺪه‪ .‬ﻧﺎم ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ‬
‫اﺳـﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﮔﺮﭼﻪ ﻋﺮبﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺎه ﻣﻠﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻣﻨﮑﺮ ﺷـﺪ ﮐﻪ ﺳـﻠﻄﺎن و ﭘﺎدﺷﺎه ﯾﮏ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﯽدﻫـﺪ و‬
‫ﺣﺘﯽ ﻋﺮبﻫﺎ ﻧﯿﺰ آن را ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﺷﻬﺮي ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺳﻠﻄﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯽﻫﺎ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﺎور ﻣﯽﮐﻨﻢ ﯾﮑﯽ از ﺳـﻼﻃﯿﻦ اﯾﻦ ﻣﺴﺠﺪ را ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﻃﺒﻖ آﻧﭽﻪ ﻣﺘﻮﻟﯽ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ ،‬وي ﻫﻤﺎن ﭘﺎدﺷﺎه‬
‫ﺗﺎﺗﺎري از ﻧﮋاد ازﺑﮏ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻠﺴـﻠﻪاش ﺳﺎلﻫﺎ در اﯾﻦ ﻧﻘﺎط ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮده و ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻧﺎم داﺷـﺘﻪ و اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ‬
‫در ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫روي دﯾﻮارﻫـﺎي ﻣﺴـﺠﺪ و ﺑﺮ ﺳـﺮ دربﻫـﺎ و ﻧﻘﺎط دﯾﮕﺮ آن ﺑﻪ ﺧﻂ ﻋﺮﺑﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺗﺮﮐﯽ ﯾﺎ ﻋﺮﺑﯽ ﯾﺎ ﻓﺎرﺳـﯽ‬
‫اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻧﭽﻪ ﻣﺘﻮﻟﯽ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻨﺎ را ﻫﻢ از روي اﯾﻦ ﻧﻮﺷـﺘﻪﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﻓﻬﻤﯿﺪ و اﮔﺮ اﺷـﺘﺒﺎه ﻧﮑﻨﻢ اﯾﻦ ﻣﺴـﺠﺪ ﺳﯿﺼﺪ‬
‫ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ و ﻧﻮﺷـﺘﻪﻫﺎ ﻧﯿﺰ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ آن دارد‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ زﻣﯿﻦ اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻟﻢﯾﺰرع ﺑﻮده و ﻫﻤﺎن ﭘﺎدﺷﺎه دﺳـﺘﻮر‬
‫داده اﺳﺖ‪ ،‬از راهﻫـﺎي دور ﺑﻪ آﻧﺠﺎ آب ﺑﯿﺎورﻧـﺪ ﺗﺎ آﺑﺎد ﺷﻮد و ﻋﻠﺖ را ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳـﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﺎري ﻏﯿﺮﻋﺎدي و‬
‫ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳـﺒﺐ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﭽﻪ اﻣﺮوزه ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮدم را از ﺗﻤﺎم ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺑﻪ ﺻﻮب ﻓﺮحآﺑﺎد ﮐﻮچ‬
‫ﻣﯽدﻫـﺪ‪ ،‬او ﻧﯿﺰ از اﻃﺮاف و اﮐﻨﺎف ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﻫﺰاران وﺳـﯿﻠﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺗﻌـﺪاد زﯾﺎدي ﻣﺮدم را ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ آورد و ﺳﺎﮐﻦ ﮐﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺮ‬
‫ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زور اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر دواﻣﯽ ﻧﯿﺎﻓﺖ و ﻫﻤﺎن ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﺮد‪ ،‬ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺷـﻬﺮ دﺳـﺘﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﻪ آن را ﺗﺮك‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻗﺴـﻤﯽ ﮐﻪ در ﻫﻤﺎن ﺷﺐ ﻓﻘﻂ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﭼﻬﺎرده ﻫﺰار زن از ﺷﻬﺮ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻔﺖ ﻫﺰار ﺷﺘﺮ ﺑﻪ ﺧﺎرج رﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫روي ﻫﺮ ﯾﮏ‪ ،‬دو ﮐﺠﺎوه و ﺑﺮ ﻫﺮ ﮐﺠﺎوه ﯾﮏ زن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﺴـﺠﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺷـﮑﻞ آن ﻫﺸﺖﮔﻮش اﺳﺖ و ﺑﺮ ﺑﺎﻻي آن ﮔﻨﺒـﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ و زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﻫﺮ ﮔﻮﺷﻪ ﮔﻨﺒﺪ ﻣﻨﺎرهاي‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﺗﻌـﺪاد ﻣﻨﺎرهﻫـﺎ ﺑﻪ ﻫﺸﺖ ﻋـﺪد ﻣﯽرﺳـﺪ و ﻫﻤﻪ آﻧﻬـﺎ از آﺟﺮ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه و داﺧـﻞ آﻧﻬـﺎ ﭘﻠﮑـﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻧﻮك‬
‫ﮔﻠﺪﺳـﺘﻪ اداﻣﻪ دارد‪ .‬از اﯾﻦ ﻣﻨﺎرهﻫﺎ ﺑﺮاي اذان ﮔﻔﺘﻦ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺆذن ﮐﻪ روﺣﺎﻧﯽ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻻي آن ﻣﯽرود و ﺑﺎ‬
‫ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺮدم را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻓﺮاﯾﺾ دﯾﻨﯽ ﺧﻮد ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﭘﻨﺞ ﺑﺎر در روز ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫داﺧﻞ ﮔﻨﺒﺪ و ﺗﻤﺎم دﯾﻮارهﻫﺎي داﺧﻠﯽ ﻣﻘﺒﺮه‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐﮐﺎري و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺴﯿﺎر ﻇﺮﯾﻔﯽ‬
‫ﮐﺎﺷـﯽﮐﺎري ﺷـﺪه‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﻄﻌﺎت ﮐﻮﭼﮏ و ﻇﺮﯾﻒ ﮐﺎﺷـﯽﻫﺎي ﻃﻼﯾﯽ و رﻧﮕﺎرﻧﮓ در داﺧﻞ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮐﺎر ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺑﺎ ﺧﻂ ﺧﺎﺻـﯽ‪،‬‬
‫ﮐﻪ در ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﻄﻌﺎت رﯾﺰ ﮐﺎﺷﯽ ﮐﻪ در داﺧﻞ ﮐﺎﺷﯽﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﮐﺎر ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺗﺰﯾﯿﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺎﻟﺐ وﻟﯽ ﮐﻢ دوام اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﻫﻢاﮐﻨﻮن ﻗﺴﻤﺘﯽ از آنﻫﺎ ﺧﺮاب ﺷﺪه ﯾﺎ در ﻣﻌﺮض ﺧﺮاﺑﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﺎﻻـي ﻣﺴـﺠﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻـ ﻣـﺎ آن را ﺑﻪ ﺗﺮﯾﺒﻮن ﮐﻠﯿﺴـﺎ اﺧﺘﺼـﺎص ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ ،‬زاﯾـﺪهاي ﭘﯿﺶرﻓﺘﻪ و در آﻧﺠﺎ ﻫﺸﺖﮔﻮش داﺧﻞ ﺑﻪ ﻫﻢ‬
‫ﺧﻮرده اﺳﺖ و ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه ﮐﻪ در وﺳﻂ آن‪ ،‬ﻗﺒﺮ ﺳـﻠﻄﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭘﻮﺷـﯿﺪه از ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي زرﺑﻔﺖ و اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ اﺳﺖ‪ .‬درب‬
‫آﻫﻨﯽ ﻣﻘﺒﺮه از ﺑﺎﻻ ﺗﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻃﻼﮐﺎري و ﻧﻘﺮهﮐﺎري ﺷـﺪه و زﯾﺒﺎﯾﯽ و ﻇﺮاﻓﺘﯽ ﮐﻪ در آن ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ﻗﯿﻤﺖ اﯾﻦ ﻓﻠﺰات اﻫﻤﯿﺖ‬
‫دارد و ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺴـﺠﺪ ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ زﯾﺒـﺎﺗﺮﯾﻦ ﺑﻨـﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل در اﯾﺮان و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ در ﺳـﺮزﻣﯿﻦﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل در‬
‫آﻧﻬـﺎ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﺑﺮدهام ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻦ ﺧـﻮرده اﺳﺖ ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺟـﺎي دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ اﮔﺮ آن را دﯾـﺪم ﮔﺰارﺷـﺶ را ﺑﺮاﯾﺘـﺎن‬
‫ﺧﻮاﻫﻢ ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ ،‬و آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻗﺮاري ﮐﻪ از اﺷﺨﺎص ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد ﺷﻨﯿﺪهام ﯾﮏ ﺑﻨﺎي ﻋﻈﯿﻢ ﻗﺪﯾﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﺮان ﺑﻪ ﭼﻬﻞ ﻣﻨﺎر ﻣﻌﺮوف‬
‫اﺳﺖ و ﻗـﺪري دورﺗﺮ از ﺷـﯿﺮاز‪ ،‬در ﺷـﻬﺮ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﭘﺮﺳـﭙﻮﻟﯿﺲ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪه و ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻣﺪﻓﻦ ﺷﺎﻫﺎن ﺑﺎﺳـﺘﺎﻧﯽ اﯾﺮان‪ ،‬ﯾﺎ ﻗﺼـﺮي از زﻣﺎن‬
‫»ﺳﯿﺮوسﻫﺎ« و »دارﯾﻮشﻫﺎ« ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ‪ ،‬ﺧﻠﯿﻔﻪ ﮐﺮﻣﻠﯽﻫﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪﭘﺎ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﻬﻤﺎندار‪ ،‬وارد ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﺎه در ﻗﺰوﯾﻦ او را ﻣﺮﺧﺺ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد و‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ او ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اردو آﻣـﺪه ﺑﻮد‪ .‬آﻧﺎن در ﺑﺎﻏﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺴـﺠﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺰل ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪن از ﻣﺤﻀـﺮ ﮐﺸـﯿﺶ و‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﭼـﺎه آب ﻣﺴـﺠﺪ‪ ،‬در وﺳـﻂ ﯾﮑﯽ از اردوﮔﺎهﻫـﺎ‪ ،‬ﺧﯿﻤﻪ و ﺧﺮﮔـﺎه ﺧـﻮد را ﺑﺮﭘـﺎ ﮐﺮدم؛ زﯾﺮا زﻧـﺪﮔﯽ زﯾﺮ ﭼـﺎدر در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن‬
‫ﻣﻄﺒﻮعﺗﺮ و ﺗﻤﯿﺰﺗﺮ و راﺣﺖﺗﺮ از زﻧﺪﮔﯽ در ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺪر ﻣﻘﺪس و ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ دﯾﺪار اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن ﺷﯿﺮاز رﻓﺘﯿﻢ و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺷﺐ ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت او رﻓﺘﻪ‬
‫و ﺗﻤـﺎم ﺷﺐ را ﺑـﺎ او در زﯾﺮ ﭼـﺎدر ﺑﻪ ﺷـﺮابﺧﻮاري ﻣﺸـﻐﻮل ﺑـﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﺎه ﻏﺎﻟﺒـﺎ ﺑـﺪون ﻫﯿـﭻﮔﻮﻧﻪ ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎﺗﯽ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ اﺗﺒـﺎع ﺧﻮد‬
‫ﻣﺤﺒﺖﻫﺎﯾﯽ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن ﻫﻨﻮز در زﯾﺮ ﭼﺎدر ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﻓﺎﺧﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا‬
‫ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ دﯾـﺪار ﺷـﺎه از او ﺑﯽﺧﺒﺮ اﻧﺠﺎم ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﭼﻮن او ﻗﺒﻼ از اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻄﻠﻊ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﺒﺎس ﻣﻠﯿﻠﻪدوزي زرﺑﻔﺖ ﺑﻪ ﺗﻦ‬
‫ﮐﺮده و دﺳـﺘﻮر داده ﺑﻮد ﭼﺎدر ﺑﺰرگ و ﻣﺠﻠﻠﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﺲ آن از ﯾﮏ ﭘﺎرﭼﻪ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده زﯾﺒﺎ ﺑﻮد و ﻗﻼبدوزي و ﮐﺎردﺳﺘﯽﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪد‪،‬‬
‫آن را زﯾﺒـﺎﺗﺮ ﮐﺮده ﺑﻮد ﺑﺮﭘـﺎ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼـﺻﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ اﺳـﺒﺎب و اﺛﺎث آﻧﺠﺎ‪ ،‬اﻋﻢ از ﭼﺎدر ﯾﺎ ﻗﺎﻟﯿﭽﻪﻫﺎ و ﻣﺘﮑﺎﻫﺎ و ﺑﺎﻟﺶﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﭘﺮﻗﯿﻤﺖ و زﯾﺒﺎ و ﯾﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﺑﻪ ﺣﻖ‪ ،‬ﺧﺎن ﺷﯿﺮاز‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺷﺎه ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺣﮑﻤﺮان اﯾﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ آنﭼﻨﺎن وﺳﯿﻊ و ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﯽاﻧﺪازه زﯾﺎد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘـﺪر اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧـﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم اﷲوردﯾﺨﺎن‪ ،‬ﺳﺮﺳﻠﺴـﻠﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻧـﺪان‪ ،‬از ﻧﮋاد ارﻣﻨﯽ ﻋﯿﺴﻮي وﻟﯽ از ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﮔﺮﺟﺴـﺘﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺟﻮاﻧﯽ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳـﯽ ﺳـﮑﻪ ﻃﻼ ﺑﻪ ﻓﺮوش رﺳـﯿﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻌـﺪ از اﯾﻦﮐﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر در ﻣﻌﺮض ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺳـﺮوﮐﺎرش ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﻫﺎن ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﺻـﻔﻮي‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺟـﺪ ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻓﺘﺎد و ﺑﻌـﺪ از اﯾﻦﮐﻪ ﻣـﺪتﻫﺎ در درﺑﺎر‬
‫ﺧـﺪﻣﺖ ﺷﺎﻫـﺎن را ﮐﺮد ﺑﻪ ﻟﻘﺐ ﺧـﺎن ﺷـﯿﺮاز ﻣﻔﺘﺨﺮ ﺷـﺪ و در زﻣﺎن ﺷﺎه ﻓﻌﻠﯽ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎندﻫﯽ ﮐﻞ ﻗﻮا‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻘﺎﻣﯽ ﮐﻪ در اﯾﺮان از ﻟﺤﺎظ‬
‫اﻫﻤﯿﺖ ﻫﯿـﭻﮐﺲ را ﯾـﺎراي ﺑﺮاﺑﺮي ﺑـﺎ آن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺼﻮب ﺷـﺪ‪ .‬ﺷﺎهﻋﺒـﺎس ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ او اﺣﺘﺮام ﻣﯽﮔـﺬاﺷﺖ و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ او ﭘـﺪر ﺧﻄـﺎب‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀـﯽﻫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ ﺷـﺎه ﻣـﻮﻗﻌﯽ ﺑﻪ او ﺳـﺨﻨﺎن درﺷﺖ ﮔﻔﺖ از ﻏﺼﻪ ﻫﻼـك ﺷـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﻗﻮل را‬
‫ﭘـﺬﯾﺮﻓﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺷـﺎه در ﻣﺮگ او ﺳـﺨﺖ اﻇﻬـﺎر ﺗـﺄﻟﻢ و ﺗـﺄﺛﺮ ﮐﺮد و ﺑﻌـﺪ از او ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادهاش ﮐﻤﺎل ﻣﺤﺒﺖ را روا داﺷﺖ و ﻓﺮزﻧـﺪش‬
‫اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎدرش ﮔﺮﺟﯽ ﺑﻮد و ﻫﻤﺴـﺮش ﻧﯿﺰ ﮔﺮﺟﯽ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺷـﯿﺮاز ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ ﭘﺪر ﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎه ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻮد در ﻣﻮرد ﻓﺮﻣﺎندﻫﯽ ﮐﻞ‬
‫ﻗﻮا ﻧﯿﺰ‪ ،‬وي ﺑـﺎ وﺟﻮد ﺳﻦ ﮐﻢ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ ﭘـﺪر ﮔﺮدد؛ وﻟﯽ اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧـﺎن ﻓﻘـﻂ ﻣـﺪت ﮐﻤﯽ در اﯾﻦ ﺳـﻤﺖ ﺑـﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺗﻔﺎﻗﺎت‬
‫ﻧﺎﮔﻮاري ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ رخ داد ﺑﻪ زودي ﻣﻌﺰل ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻌﺎع اﻟﺪﯾﻦ ﺷﻔﺎ ؛ ﻣﺘﻦ ؛ ص‪266‬‬
‫ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﯿﺴﻮﯾـﺎن ﮐﻤـﺎل ﻣﺤﺒﺖ را دارد و ﭼﻮن ﺧـﺎﮐﺶ ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﺮﻣﺰ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﻪ دﺳﺖ ﻣﯽدﻫـﺪ ﺑﺎ ﻓﺮﻧﮕﯽﻫﺎ‬
‫ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و اﮔﺮ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎ ﺣﺰم و دوراﻧﺪﯾﺸـﯽ داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ از دوﺳﺘﯽاش اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ؛ زﯾﺮا واﻗﻌﺎ ﻣﻤﮑﻦ‬
‫اﺳـﺖ روزي اﯾـﻦ ﻣﺮد ﻓﺮﻣﺎنﻓﺮﻣـﺎي ﻣﻄﻠـﻖ آن ﺻــﻔﺤﺎت ﺷـﻮد و در اﯾـﻦ ﺻـﻮرت ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑـﺎ او ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻔﯿــﺪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺷـﺎه ﻣـﺎدر‬
‫ﺗﻬﻤﻮرسﺧـﺎن را ﮐﻪ ﺑـﺎ او در ﺣـﺎل ﺟﻨـﮓ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻔـﺎق دو ﭘﺴـﺮ ﮐﻮﭼﮏ وي‪ ،‬ﺑﻪ اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن ﺳﭙﺮده اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ‬
‫ﺑﺮاﯾﺘـﺎن ﺷـﺮح دادهام‪ ،‬ﺗﻬﻤﻮرسﺧـﺎن در اواﯾـﻞ ﺟﻨـﮓ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺼـﺪ ﺟﻠﺐ اﻋﺘﻤـﺎد ﺷﺎه‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ درﺑﺎر اﯾﺮان ﻓﺮﺳـﺘﺎد؛ وﻟﯽ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻪ ﺑﺎر ﻧﯿﺎورد‪.‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺷـﺎه ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺑﺎر ﻗﺼـﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ اﯾﻦ دو ﭘﺴـﺮ را ﻫﻼك ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺗﺎ از ﺷـﺮ آﻧﺎن ﺧﻼص ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن ﺑﺎ ﻣﺤﺒﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮋاد دارد‪ ،‬ﻫﺮ ﺑﺎر وﺳﺎﻃﺖ ﮐﺮده و ﺟﺎن آﻧﻬﺎ را ﻧﺠﺎت داده اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل وي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺤﺒﺖ زﯾﺎدي روا‬
‫ﻣﯽدارد و ﺑﺎ آﻧﺎن رﻓﺘﺎري ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ ﺷﺄن ﺷﺎهزادﮔﺎن اﺳﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎدر ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن در دﯾﻦ ﺧﻮد ﮐﻤﺎل ﺛﺒﺎت و اﺳـﺘﻘﺎﻣﺖ را دارد‬
‫و ﻣﯽداﻧﻢ ﯾﮑﯽ از دوﺳـﺘﺎن ﻣﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻢ ﻧﺎﻣﺶ را ذﮐﺮ ﮐﻨﻢ‪ ،‬اﺧﯿﺮا ﯾﮏ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﺮﯾﻢ ﻣﻘـﺪس را‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ از ﻣـﺪتﻫﺎ ﭘﯿﺶ‬
‫ﻣﻮرد درﺧﻮاﺳﺖ اﯾﻦ ﺑﺎﻧﻮﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﺑﺮاي او ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻤـﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺑﺎﯾـﺪ اﻧﺘﻈـﺎر داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ زودي در اﯾﺮان ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ ﻇﻬﻮر ﮐﻨـﺪ؛ زﯾﺮا در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮔﺮﺟﯽﻫـﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻌـﺪاد و ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﻗﺴـﻤﺖ ﻋﻤـﺪه ﺳـﭙﺎه اﯾﺮان را ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨـﺪ و ﺷـﺎه ﻧﯿﺰ آﻧﻘـﺪر ﺟﻮان ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﻢ ﻫﻤﻪ اﯾﻦ اﻓﺮاد ﻗﺒﻞ از او ﺑﻤﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت‬
‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻋـﺪه زﯾـﺎدي از اﯾﻦ ﮔﺮﺟﯽﻫـﺎ ﮐﻪ ﺷﺎﻫـﺪ ﺧﺮاﺑﯽﻫﺎي ﮐﺸﻮر ﺧﻮد ﺑﻪ دﺳﺖ او ﺑﻮدهاﻧـﺪ‪ ،‬و ﮔﺮﭼﻪ ﻇﺎﻫﺮا ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺷﺪهاﻧـﺪ وﻟﯽ در‬
‫ﺑﺎﻃﻦ ﺑﻪ دﯾﻦ اﺻـﻠﯽ ﺧﻮد وﻓﺎدار ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از او زﻧﺪه ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎﻃﺮه ﻓﺮزﻧﺪان و ﺑﺮادران و زﻧﺎن و ﺧﻮﯾﺸﺎن اﯾﻦ اﻓﺮاد‪ ،‬ﮐﻪ ﯾﺎ در‬
‫ﮔﺮﺟﺴـﺘﺎن ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﯾﺎ در ﺟﻨﮓ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻫﻨﻮز در آﻧﺎن ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻦﮐﻪ ﻓﺮﺻﺘﯽ دﺳﺖ دﻫـﺪ‪ ،‬ﺗﻌـﺪادي زﯾﺎدي از‬
‫اﯾﺸـﺎن ﺣﺎﺿـﺮﻧﺪ ﻗﯿﻮد ﻓﻌﻠﯽ را ﭘـﺎره ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎم ﺑﯽﻋـﺪاﻟﺘﯽﻫﺎي ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﺮﭘﺎ ﺧﯿﺰﻧـﺪ‪ .‬ﺻـﺮفﻧﻈﺮ از ﻗﺸﻮن‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺷـﻬﺮﻫﺎ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻤﺎم‬
‫ﺧﺎﻧﻪﻫـﺎي اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﭘﺮ از زنﻫـﺎي ﮔﺮﺟﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﮔﺮ ﮔﺮﺟﯽﻫـﺎ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر اﺳـﻠﺤﻪ ﺑﺮدارﻧـﺪ از ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽﻫﺎي زﯾﺎدي‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد ﮐﻪ ﻓﺮزﻧـﺪان ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﺑﻌﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﺧﻮد‬
‫ﺗﻬﻤﻮرسﺧـﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺟﻮان و ﻫﻢﺳﻦ ﻣﻦ اﺳﺖ و ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺳﺎلﻫﺎي ﻣﺘﻤﺎدي زﻧـﺪﮔﯽ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬روزي ﺑﺎ ﯾﮏ ﻗﯿﺎم ﺣﮑﻮﻣﺖ اﯾﺮان را ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﮐﻤﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﻣﻤﻠﻮﮐﯿﻦ ﻧﯿﺰ در ﻗﺎﻫﺮه ﻗﯿﺎم ﮐﺮدﻧﺪ و ﺳﻠﻄﺎن را ﺳﺮﻧﮕﻮن ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺳـﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻓﻮق ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎ اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن دوﺳﺖ ﺑﺎﺷﻢ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ آن روز‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻬﻢ‬
‫ژوﺋﯿﻪ‪ ،‬ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼـ ﻧﯿﺰ ﯾـﺎدآور ﺷـﺪم‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﭘـﺪر ﻣﻘـﺪس ﺑﻪ دﯾـﺪن او رﻓﺘﻢ‪ .‬ﺧﺎن ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﺤﺒﺖ زﯾﺎدي ﮐﺮد و ﻋﻼوه ﺑﺮ‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ ﻣﻔﺼﻠﯽ ﻣﺮﮐﺐ از ﻣﺮﺑﺎﻫﺎي ﻋﺎﻟﯽ و دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ ﺷﺐ ﻗﺒﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﺎ داد‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ‬
‫در اﯾﺮان رﺳﻢ اﺳﺖ‪ ،‬دو ﺳﺒﺪ ﺑﺰرگ ﻣﺮﮐﺐ از ﺧﻮراﮐﯽ و ﺗﻨﻘﻼت ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﻤﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﻫﻤـﺎن روز ﻣﻬﻤـﺎندار را ﻧﯿﺰ ﻣﻼﻗـﺎت ﮐﺮدم و ﺑـﺎ ﻫﻢ درﺑـﺎره ﻗﺰاقﻫﺎ ﺻـﺤﺒﺖ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬وي ﺑﻪ ﻣﻦ اﻃﻼع داد ﮐﻪ اردو ﺑﻪ زودي ﺑﻪ ﺻﻮب‬
‫ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐﺮد و ﺷﺎه ﺑﺎ ﻋﺪه ﮐﻤﯽ از اﻓﺮاد ﻣﺴـﻠﺢ ﻋﺎزم اردﺑﯿﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺷﺎه ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﻧﯿﺮوﻫﺎي او ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎندﻫﯽ داودﺧﺎن‪ ،‬ﺑﺮادرش ﮐﻪ در ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺑﺨﺖ و اﻗﺒﺎﻟﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﯾﺎري ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳـﻔﺮ را ﺑﻪ ﺻﻮب ﺗﺒﺮﯾﺰ اداﻣﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﻨـﺪ داد؛ زﯾﺮا ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺧﺒﺎري ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣـﺪه‪ ،‬ﻗﻮاي دﺷـﻤﻦ از دو ﺳﻮ ﺳـﺮازﯾﺮ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﺳـﺮدار ﺑﻪ ﻃﺮف ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬و‬
‫دﯾﮕﺮي ﻣﺮﮐﺐ از ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن و ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﮔﺮﺟﺴـﺘﺎن رو ﺑﻪ ﺟﻨﻮب‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺷﺎه ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ ﺑﺮود و ﺗﺎ ﺑﺮ‬
‫ﺳﺮ دو راﻫﯽ واﻗﻊ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺮف ﻻزم ﺑﻮد ﺑﺸﺘﺎﺑﺪ و ﺑﻪﻋﻼوه‪ ،‬ﻣﻘﺒﺮه ﺷﺎه ﺻﻔﯽ ﺳﺮﺳﻠﺴﻠﻪ ﺧﺎﻧﺪان ﺧﻮد را از ﺗﻌﺮض ﻣﺼﻮن دارد‪.‬‬
‫ﺳﺨﻨﺎن ﻣﻬﻤﺎندار ﺑﺪون ﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﭘﯿﻮﺳﺖ و ﻫﻤﺎن ﺷﺐ ﻋﻤﺪه ﻗﻮا ﻋﺎزم ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن در ﺷﻬﺮ ﻣﺎﻧﺪﯾﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﺎه رواﻧﻪ اردﺑﯿﻞ ﺷﻮﯾﻢ؛ زﯾﺮا رﺳﻢ ﻧﯿﺴﺖ از ﺷﺎه دور ﺷﻮﯾﻢ ﯾﺎ ﺟﻨﺎح دﯾﮕﺮي از ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن را ﺗﻌﻘﯿﺐ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﻦ از ﯾﮏ ﺟﻬﺖ ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺑﻮدم ﮐﻪ اردﺑﯿﻞ و ﻣﻘﺒﺮه ﺷﺎه ﺻﻔﯽ را ﺧﻮاﻫﻢ دﯾﺪ و از ﺟﻬﺖ دﯾﮕﺮ ﺗﺄﺳﻒ داﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ دﯾﺪن‬
‫ﺗـﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬ﺷـﻬﺮ ﻣﻌﺮوف اﯾﺮان‪ ،‬ﻧﺨـﻮاﻫﻢ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﻀﺎﻓـﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﻣﺎﯾـﻞ ﺑﻮدم اﮔﺮ ﺟﻨﮕﯽ رخ دﻫـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﺮكﻫـﺎ دﺳﺖ و ﭘﻨﺠﻪاي ﻧﺮم ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫اﯾﻦﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎ و ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن ﻗﺮار ﮔﯿﺮم؛ زﯾﺮا ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻋﻼﯾﻖ ﻣـﺬﻫﺒﯽ‪ ،‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻣﺮد را ﻧﺪﯾﺪهام‪ ،‬ﺑﻪ وي ﮐﻤﺎل ﻋﻼﻗﻪ را دارم و ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﺤﻮي ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺘﯽ در ﺣﻘﺶ اﻧﺠﺎم دﻫﻢ‪.‬‬
‫روز دوﺷـﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺳـﯽام ژوﺋﯿﻪ‪ ،‬ﻗﺎﺻـﺪي از ﺳـﻤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه ﻗﻮا ﻧﺰد ﺷـﺎه آﻣـﺪ و اﻃﻼـع داد ﮐﻪ ﺗﺮكﻫﺎ در ﭘﯿﺶروي ﺑﻪ ﺳﻮي اﯾﺮان ﺗﻌﺠﯿﻞ‬
‫ﻧﺪارﻧـﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﻗﻮاي اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﻧﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺗﺎ از ﺧﺴـﺘﮕﯽ ﺑﯽﺳـﺒﺐ اﺟﺘﻨﺎب ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ‬
‫ﺷﺎه دﺳـﺘﻮر ﻋﺰﯾﻤﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﺒﺮﯾﺰ را ﻓﺴﺦ ﮐﺮد و ﺑﺮاي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷـﻬﺮ را ﺗﺮك ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﭘﯿﻐﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﻮﻗﻒ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ دﺳﺘﻮر ﺛﺎﻧﻮي ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫آن ﺷﺐ ﺷـﺎه ﯾـﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﯽ ﺣﺎﺻـﻞ از اﯾﻦ ﺧﺒﺮ و ﯾـﺎ ﺑﺮاي ﺗﻘﻮﯾﺖ روﺣﯿﻪ اﻓﺮاد و اﻧﺼـﺮاف ﻓﮑﺮ آﻧﻬﺎ از ﺟﻨﮓ و ﺧﻮنرﯾﺰي‬
‫ﻗﺮﯾﺐاﻟﻮﻗـﻮع ﺿـﯿﺎﻓﺘﯽ ﺑﺮﭘـﺎ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎﻧـﺎن و درﺑﺎرﯾـﺎن و ﺳـﺮداران در آن ﺣﻀـﻮر ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ و ﻣﻦ و ﭘـﺪر ﺟـﻮواﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﺒـﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﺟﺰو‬
‫ﻣﻬﻤﺎنﻫﺎ ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺿﯿﺎﻓﺖ ﺧﺎص ﮐﻪ ﺷﺮح آن را در زﯾﺮ ﻣﯽدﻫﻢ رﻓﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺷﺎه دﯾﮕﺮ در ﺣﻮاﻟﯽ ﺗﭙﻪاي ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ ﺑﺪان اﺷﺎره ﮐﺮدم ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻧﻤﯽﺑﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭼﺎدر ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ را ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﭼﺎدرﻫﺎي ﻧﻮع ﺷﺮواﻧﻠﯽ ﺑﻮد‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ دﯾﻮار ﯾﮑﯽ از ﺑﺎغﻫﺎي ﮐﻨﺎر ﺷﻬﺮ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮواﻧﻠﯽ ﺑﻪ ﭼﺎدرﻫﺎﯾﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ راﻫﺮو ﺑﺰرگ ﻃﻮﻻﻧﯽ و اﻧﺘﻬﺎي آن ﻣﺪور اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﭼﺎدرﻫﺎ از ﺑﯿﺮون ﻧﻤﺪﯾﻦ اﺳﺖ و ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻧﻔﻮذ ﺳـﺮﻣﺎ و ﺑﺎران و ﻧﯿﺰ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﻧﻔﻮذ ﮔﺮﻣﺎ و ﺣﺮارت ﺧﻮرﺷﯿﺪ‬
‫ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﺪ‪ .‬ﺳـﺮاﭘﺮده ﺷﺎﻫﯽ از ﻗﻄﻌﺎت ﺳﻪ رﻧﮓ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﺳـﺮخ ﺗﯿﺮه‪ ،‬دﯾﮕﺮي زرد و ﺳﻮﻣﯽ ﺳﺒﺰ و اﯾﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎي ﺳﺮاﭘﺮده اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻪ ﭘﻬﻨﺎي ﯾﮏ ﻧﻤﺪ و درازي ﺳﺮاﭘﺮده ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺑﺮد ﯾﮏ ﺗﯿﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫داﺧﻞ اﯾﻦ ﭼﺎدر‪ ،‬ﮐﻪ از ﻗﺎﻟﯽﻫﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﺮانﺑﻬﺎ ﻣﻔﺮوش ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬دو ﺳﻔﺮه ﺑﺰرگ ﮔﺴﺘﺮده و روي ﻫﺮ ﯾﮏ‪ ،‬ﭘﺎرﭼﻪ زرﺑﻔﺖ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺒﺎ‬
‫و ﮔﺮانﺑﻬﺎﯾﯽ ﮐﺸـﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ دو ﺳـﻔﺮه ﮐﻪ در دو ﺳﻮي ﭼﺎدر ﮔﺴﺘﺮده ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي‬
‫ﺑﺎدهﻧﻮﺷــﯽ و وﻗـﺖ ﮔﺬراﻧﯿـﺪن و ﺳــﺮﮔﺮم ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﻣﻬﻤﺎﻧـﺎن آﻣـﺎده ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ؛ ﺑـﻪ ﻫﻤﯿـﻦ ﺳــﺒﺐ روي آﻧﻬـﺎ ﭼﯿﺰﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺐ‬
‫ﺷﺮابﺧﻮاري ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﯿﻮه و ﭘﺴـﺘﻪ ﺷﻮر و ﺧﯿـﺎر و از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ‪ ،‬ﭼﯿـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺧﻮراﮐﯽﻫﺎ در ﻇﺮفﻫﺎي ﺑﺰرگ در ﯾﮏ‬
‫ردﯾﻒ و ﭼﺴﺒﯿﺪه ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﻔﺮه را ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻇﺮفﻫﺎ ﺑﻪ رﺳﻢ درﺑﺎر اﯾﺮان‪ ،‬ﻫﻤﻪ از ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه و ﺑﯽﺳـﺮﭘﻮش ﺑﻮد و ﺑﺎﯾـﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﻇﺮوف ﻧﻘﺮه ﮐﻤﺘﺮ از ﺗﻌﺪاد ﻇﺮوف ﻃﻼ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻇﺮوف ﺧﻮردﻧﯽﻫﺎ‪ ،‬روي ﺳﻔﺮه در آن ﻃﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار زﯾﺎدي ﻇﺮوف ﺧﺎﻟﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﭘﻮﺳﺖ ﻣﯿﻮه و ﭘﺴﺘﻪ‬
‫و ﺳﺎﯾﺮ ﺧﻮراﮐﯽﻫﺎ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد و در آن ﺳﻮي ﺳـﻔﺮه‪ ،‬ﺻـﺮاﺣﯽﻫﺎ و ﭘﯿﺎﻟﻪﻫﺎ و ﻇﺮفﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﻪ اﺷﮑﺎل ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﭼﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫اﯾﻦ ﻇﺮفﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﻪ از ﻃﻼي ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻮد و ﻇﺮف ﻧﻘﺮهاي ﮐﻤﺘﺮ در آن ﻣﯿﺎن دﯾﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺬﺷـﺘﻪ از ﺳـﻔﺮهﻫﺎي دوﮔﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﺑﺮ دو ﺳﻮي ﭼﺎدر ﮔﺴﺘﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺳـﻔﺮه ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻃﻮل و ﻋﺮض و ﺑﺎ ﻫﻤﺎن روﭘﻮش زرﺑﻔﺖ‬
‫در ﻣﯿـﺎن ﭼـﺎدر ﺑـﻮد و از دو ﺳـﻔﺮه دﯾﮕﺮ ﭼﻨـﺪان ﻓﺎﺻـﻠﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ دو ﻧﻔﺮ ﺑﻪ آﺳـﺎﻧﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ در آن ﻣﯿـﺎن آﻣـﺪ و ﺷـﺪ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺖﮔﺰاري ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳـﻔﺮه ﺑﺮاي ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﻧﺒﻮد و روي آن ﺗﻨﮓﻫﺎي ﺷـﺮاب و ﭘﯿﺎﻟﻪﻫﺎ و ﭼﺮاغﻫﺎ را ﺟﺎ داده ﺑﻮدﻧﺪ و در‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻪ ﻟﻮازم ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽ اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ و ﺳﺮاﺳـﺮ آن از ﺑﺸـﻘﺎبﻫﺎ و ﻇﺮفﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ ﺑﻪ اﺷـﮑﺎل ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ‬
‫ﻫﻤﻪ از ﻃﻼـ و ﺑﺴـﯿﺎر زﯾﺒـﺎﺗﺮ از ﻇﺮوف دو ﺳـﻔﺮه دﯾﮕﺮ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺷـﺪه ﺑﻮد؛ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ زﯾـﺎدي ﻇﺮفﻫـﺎ ﺳـﻔﺮه را از ﻧﻈﺮ ﭘﻨﻬﺎن‬
‫ﻣﯽداﺷﺖ‪ .‬در آﻧﺠـﺎ ﺷـﻤﻌﺪانﻫﺎي ﺑﺰرگ و ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ ﻧﯿﺰ ﻗﺮار داﺷﺖ ﮐﻪ در داﺧﻞ آﻧﻬﺎ ﺷـﻤﻊ ﻣﯽﺳﻮﺧﺖ‪ .‬ﻇﺮوف ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﻌﻀـﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺗﻨ ﮓ‬
‫و ﺑﺮﺧﯽ اﺳـﺘﻮاﻧﻪاي ﺷـﮑﻞ‪ ،‬ﺑﻮدﻧﺪ و واﻗﻌﺎ ﻣﺎﯾﻪ ﺗﺄﺳﻒ ﻣﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اﯾﻦ ﻇﺮفﻫﺎ ﻣﻬﺎرت و ﻇﺮاﻓﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ‬
‫ﻋﻠﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳـﺘﺎدان اﯾﺮاﻧﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻬﺘﺮ ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺷﺎه ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ ﭘﻮل ﺧﺮج ﮐﻨﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ او ﻫﻤﯿﺸﻪ‬
‫از اﯾﻦ ﻇﺮوف اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺮاي ﻣﻬﻤﺎﻧﯽﻫﺎ و ﭼﻪ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺨﺼﯽ در ﻣﻮاﻗﻊ ﺧﺼﻮﺻﯽ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺗﻤﺎﺷﺎﯾﯽﺗﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﻃﺸﺖ ﻃﻼي ﭘﺮ از ﯾﺨﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻨﮓﻫﺎي ﺷـﺮاب را ﺑﺮاي ﺧﻨﮏ ﺷﺪن‪ ،‬در داﺧﻞ آن ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻃﺸﺖ ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻬﻮاره ﯾﺎ ﺻﻨﺪوﻗﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و در ﺗﺰﯾﯿﻦ آن ﻣﻬﺎرت ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﻪ ﻗﺪري ﺑﺰرگ‬
‫ﺑـﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ دو ﻣﺮد ﻗﻮي ﺑﻪ زﺣﻤﺖ از ﻋﻬـﺪه ﺑﻠﻨـﺪ ﮐﺮدﻧﺶ ﺑﺮﻣﯽآﻣﺪﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻦ و ﭘـﺪر ﺟﻮواﻧﯽ ﺗﺨﻤﯿﻦ زدﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻃﺸﺖ ﺑـﺪون‬
‫ﺗﻨﮓﻫـﺎي زرﯾـﻦ داﺧـﻞ آن ﺑﯿﺴـﺖ ﻫﺰار ﺳـﮑﻪ ﻃﻼـ ارزش دارد و ﺑـﻪ اﯾﻦ ﻗﯿـﺎس ﻣﯽﺗـﻮان ارزش اﺷـﯿﺎﺋﯽ را ﮐﻪ ﺗـﺎﮐﻨﻮن ﺷـﻤﺮدهام و ﺑﺮ‬
‫ﺳﻔﺮهﻫﺎي ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ در آن ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻃﻮﯾﻞ ﻗﺮار داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣـﺪس درﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎﻻي ﺳـﻔﺮهاي ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﭼﺎدر ﮔﺴﺘﺮده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺪاري‬
‫ﻇﺮوف و ﺟﺎمﻫـﺎي ﺑﺰرگ ﺷـﺮاب‪ ،‬ﺑﻪ اﺷـﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬دﯾـﺪه ﻣﯽﺷـﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ را ﺑﻪ ﺳـﻨﮓﻫﺎي ﻗﯿﻤﺘﯽ ﺑﻪﺧﺼﻮص اﻟﻤﺎسﻫـﺎي درﺷـﺖ‬
‫ﮔﺮانﺑﻬﺎ آراﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺮق اﻟﻤﺎس در روﺷﻨﺎﯾﯽ ﭼﺮاغﻫﺎ درﺧﺸﻨﺪﮔﯽ و زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺧﺎﺻﯽ داﺷﺖ‪.‬‬
‫آن ﻃﺮف ﭼﺎدر ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺻﺤﺮا ﺑﻮد از ﻧﺼﻒ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎز ﺑﻮد؛ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ از ﻧﻮاﺣﯽ دوردﺳﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺷﺪ روﺷﻨﺎﯾﯽ ﭼﺮاغﻫﺎ‬
‫و ﺑﺮق ﺧﯿﺮهﮐﻨﻨﺪه ﻇﺮفﻫﺎي ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه را دﯾﺪ‪ .‬در ﻫﻤﺎن ﺳﻤﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻋﺮض ﯾﮏ ﮐﻮﭼﻪ آن ﻃﺮفﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻤﺎم ﻃﻮل اﯾﻦ ﭼﺎدر‪،‬‬
‫ﺳﺎﯾﺒﺎنﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﭘﺎ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺳـﻘﻒ آﻧﻬﺎ ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﻮد و ﭘﺎﯾﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﭼﻮﺑﯽ آﻧﻬﺎ را ﻧﮕﻪ ﻣﯽداﺷﺖ‪ .‬ﺳـﻘﻒ اﯾﻦ ﺳﺎﯾﺒﺎنﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﺑﯿﺮون ﺷـﯿﺐ داﺷﺖ و ﺗﻮﺳـﻂ ﻃﻨﺎبﻫـﺎﯾﯽ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﻬﺎر ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ .‬در اﻧﺘﻬﺎي ﭼﺎدر آن ﺳﺎﯾﺒﺎن ﻧﯿﺰ ﭘﯿـﭻ ﻣﯽزد و ﺳـﭙﺲ در ﻃﺮف‬
‫دﯾﮕﺮ ﭼـﺎدر اداﻣﻪ ﻣﯽﯾـﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ آن را در ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﺎدرﻫـﺎي ﺳﺎﯾﺒﺎنﻫﺎ داراي ﻃﻮل و ارﺗﻔﺎع ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻫﻤﺎنﻃﻮر‬
‫ﮐﻪ در اﯾﺮان ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ داﺧﻞ آﻧﻬﺎ زرﺑﻔﺖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در زﯾﺮ اﯾﻦ ﺳﺎﯾﺒﺎنﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻗﺎﻟﯽ ﭘﻬﻦ ﺷﺪه و دو ردﯾﻒ ﺳـﻔﺮه ﻃﻮﯾﻞ اﺑﺮﯾﺸـﻤﯿﻦ آﻧﺠﺎ ﮔﺴﺘﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ از ﺗﻨﮓﻫﺎ و ﻇﺮف ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه‬
‫ﺑﺮ روي آن ﺧﺒﺮي ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﺳـﻔﺮهﻫﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از آﻣﺪن ﺷﺎه‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﮔﻮش ﺗﺎ ﮔﻮش ﻧﺸﺴـﺘﻨﺪ و ﺷﺎم ﺧﻮردﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎم را‬
‫ﮐﻪ در ﺳﯿﻨﯽﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ﺑﻪ روي ﺳﻔﺮه آوردﻧﺪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از ﻫﺮمﻫﺎي ﻣﺮﺗﻔﻊ ﭘﻠﻮ ﺑﻪ رﻧﮓﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﺳﻔﯿﺪ و ﺳﯿﺎه‬
‫و زرد ﮐﻢرﻧﮓ و ﺑﻪ اﻧﻮاع ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺖ دام و ﻣﺮغ ﺧﺎﻧﮕﯽ و ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﻃﺒﻖ آداب و رﺳﻮم ﻫﻤﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﺮﻣـﺎﮔﺮم ﺻـﺮف ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ادوﯾﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ زده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣـﺬاق ﻣﻦ ﺧﻮش ﻧﯿﺎﻣـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪﻋﻼوه ﻣﻦ از ﺑﻮي ﺳﯿﺮ و ﭘﯿﺎز ﮐﻪ در اﯾﺮان ﺑﺎ ﻏﺬا آﻧﻬﺎ را ﻣﺼﺮف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ واﻗﻌﺎ ﻣﻨﺰﺟﺮ ﻫﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻏﻼﻣﺎن‪ ،‬ﮐﻪ در ﺧﺎرج از ﺳﺎﯾﺒﺎنﻫﺎ ﺻﻒ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺸـﮑﯿﻞ داده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽﺷﺪﻧـﺪ ﺗﺎ ﺳـﯿﻨﯽﻫﺎي ﭘﺮ از ﻏـﺬا ﺑﻪ داﺧﻞ آﯾﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ‬
‫ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن از ﺟﺎي ﺧﻮد ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺳـﯿﻨﯽﻫﺎ را دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳـﻔﺮه ﻣﯽرﺳﺎﻧﯿﺪﻧﺪ و ﻣﻦ ﺷﺮح اﯾﻦ وﺿﯿﻌﺖ را ﻗﺒﻼ‬
‫ﻧﯿﺰ دادهام‪ .‬در روي ﺳـﻔﺮه ﻧﯿﺰ ﻋـﺪهاي ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺒـﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف و آن ﻃﺮف ﻣﯽرﻓﺘﻨـﺪ و ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺎنﻫﺎ ﺧـﺪﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﺮاﯾﺸﺎن‬
‫ﮔﻮﺷﺖ و ﻏﺬا ﻣﯽرﯾﺨﺘﻨﺪ و ﺑﻌﻀﯽ از ﺧﻮاص‪ ،‬از ﻗﺒﯿﻞ آﻗﺎﺣﺎﺟﯽ ﮐﻪ ﻣﻬﺘﺮﺣﺎﺟﯽ ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﺪه را رﻫﺒﺮي ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻣﺮد ﻗﺒﻼ ﻣﻬﺘﺮ ﺳﺎدهاي ﺑﻮده‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻌﺪا ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽﻫﺎ ﺑﺎ ﻃﻌﻨﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ از ﻃﺮﯾﻖ واﺳﻄﻪ ﺷﺪن‪ ،‬ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﻋﺸﺎق ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬و ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﻦ از راه زرﻧﮕﯽ و ﺧﻮشﺧـﺪﻣﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘـﺎم ﻣﺴـﺘﺨﺪﻣﯽ ﻣﺨﺼﻮص ﺗﺮﻗﯽ ﮐﺮده و اﺗـﺎقدار ﺧﺎص ﺷـﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻫﻤﻪﺟﺎ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺷﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﻏﯿﺮ از او‪ ،‬اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎرﺑﯿﮓ و آﻗﺎﻣﯿﺮﻣﻨﺸـﯽ و ﺑﻌﻀـﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ در روي ﺳـﻔﺮه ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف و آن ﻃﺮف ﻣﯽدوﯾﺪﻧـﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﻏﺬا ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﭘﺪر ﺟﻮواﻧﯽ و ﻣﻦ وارد ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺷﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در داﺧﻞ ﭼﺎدرﻫﺎ و روي ﺳﻔﺮهﻫﺎ؛ ﺑﻠﮑﻪ در‬
‫ﺧﺎرج از ﭼﺎدرﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﭼﺮاغ روﺷﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد و دو ردﯾﻒ ﺑﺰرگ ﻣﺸـﻌﻞ‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﻣﯿﺎن ﭼﺎدر و ﺳﺎﯾﺒﺎنﻫﺎ و دﯾﮕﺮي در آن ﻃﺮف ﺳﺎﯾﺒﺎن‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﺻﺤﺮا ﭼﻨﺎن از ﺧﻮد روﺷﻨﺎﯾﯽ ﻣﯽدادﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﻧﯿﻤﺮوز اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻮﻗﻊ ورود ﻣـﺎ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از دوﯾﺴﺖ ﺗﻦ ﮐﻨـﺎره ﺳـﻔﺮهﻫﺎ در زﯾﺮ ﺳﺎﯾﺒـﺎن ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤـﺎندار ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑﺴـﯿﺎري دﯾﮕﺮ از درﺑﺎرﯾﺎن‬
‫اﯾﺴﺘﺎده ﺧﺪﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺎ را ﻣﯿﺎن ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن دﯾﮕﺮ ﻧﺸﺎﻧﺪ؛ زﯾﺮا در اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮاﻗﻊ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎن را ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﻣﯽﻧﺸﺎﻧﻨﺪ و ﻣﺎ‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮان ﻣﺸـﻐﻮل ﺧﻮردن و ﭼﺸـﯿﺪن ﻏﺬاﻫﺎ ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬ﺳـﻔﺮهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ زﯾﺮ ﭼﺎدر ﺷﺎه ﮔﺴﺘﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮد و ﻫﯿﭻﮐﺲ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ‬
‫ﻧﻤﯽرﻓﺖ؛ ﺷـﺎه ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﯿﺎﻣـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﮔﺎهﮔـﺎه ﻣﺨﻔﯿـﺎﻧﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﯿﻤﻪﻫﺎ ﻣﯽآﻣـﺪ و ﺑﯽآنﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﺨﻮاﻫـﺪ ﻧﺸﺎن دﻫـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ درون‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﻣﯽﻧﮕﺮﯾﺴﺖ و ﻣﺎ ﮔﺮﭼﻪ او را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽدﯾﺪﯾﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ روي ﺧﻮد ﻧﻤﯽآوردﯾﻢ؛ زﯾﺮا رﺳﻢ درﺑﺎر اﯾﺮان ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺷﺎم آب آوردﻧـﺪ و ﺳـﻔﺮهﻫﺎي زﯾﺮ ﺳﺎﯾﺒﺎنﻫﺎ را ﺑﺮﭼﯿﺪﻧـﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺷﺎه وارد ﭼﺎدر ﺑﺰرگ ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺎ آن زﻣﺎن ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷـﺪ و‬
‫ﭼﻮن آن ﭼـﺎدر ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻤﺎﻧـﺎن ﺟـﺎ ﻧـﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻓﻘـﻂ اﻋﯿـﺎن و رﺟﺎل درﺟﻪ اول را ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪ و دﯾﮕﺮان در زﯾﺮ ﺳﺎﯾﺒﺎنﻫﺎ ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻧﻪ ﻣﺜﻞ ﺳﺎﺑﻖ در دو‬
‫ردﯾﻒ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﯾﮏ ﺻﻒ‪ ،‬آن ﻫﻢ رو ﺑﻪ ﭼﺎدر ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﺸﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﺎه واﻗﻊ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺧﺪﻣﺖﮔﺰاران ﻫﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ ﺷﺎه اﺷﺎره ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﺎدر ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﺧﻮد او ﻣﺮﺗﺒﺎ از اﯾﻦ ﺳﻮ ﺑﻪ آن ﺳﻮ ﻣﯽرﻓﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﭘﺪر ﻣﻘﺪس‬
‫و ﻣﺮا ﺑﻪ ﭼﺎدر دﻋﻮت ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎه ﮐﻪ در ﻣﺪﺧﻞ آن اﯾﺴـﺘﺎده ﺑﻮد دﺳـﺘﻮر داد ﻣﺎ را در ﺑﺎﻻي ﻣﺠﻠﺲ ﺳـﻤﺖ راﺳﺖ ﺑﻨﺸﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﺎﻻي ﻣﺎ ﻫﻔﺖ ﻧﻔﺮ ﺧﺎن ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺪر ﻣﻘﺪس و ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﻔﺮ ﻫﺸـﺘﻢ و ﻧﻬﻢ ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬رويﻫﻢرﻓﺘﻪ در ﺳﻤﺖ ﻣﺎ ﭼﻬﻞ و‬
‫ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺗﻌﺪاد از اﯾﻦ ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﯽﮐﺮد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ در زﯾﺮ ﭼﺎدر ﺷﺎه ﻧﻮد ﻧﻔﺮ ﻣﻬﻤﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﻌﻠﻮم ﺷـﺪ ﮐﻪ ﺗﻤـﺎم ﻣﻬﻤﺎﻧـﺎن ﺷـﯿﻌﻪ را در اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮاﻗﻊ در ﻃﺮف راﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺰد اﯾﺮاﻧﯿـﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﺎ ﻣﺤﺘﺮمﺗﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎي ﻣﯽدﻫﻨـﺪ‪ .‬و ﺗﻤﺎم ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﺳـﻨﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻋﺮاب و ﻟﺰﮔﯿﺎن و ﺗﺮﮐﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ و ازﺑﮏﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ آﻧﺎن ﺧﺎرج‬
‫از ﻣﺬﻫﺐ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺟﺎﻧﺐ ﭼﭗ ﺳـﻔﺮه ﻣﯽﻧﺸـﯿﻨﻨﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻤﻬﯿﺪ ﻫﺮ دو دﺳﺘﻪ راﺿﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﻧﺰد ﺳﻨﯿﺎن ﺟﺎﻧﺐ ﭼﭗ ﻣﺤﺘﺮمﺗﺮ و‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در زﯾﺮ ﭼﺎدر ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﺗﺸـﺮﯾﺢ ﮐﺮدم ﺳﻔﺮهﻫﺎ ﮔﺴﺘﺮده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ در زﯾﺮ ﺳﺎﯾﺒﺎن‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺳﻔﺮهاي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و‬
‫آﻧﺠﺎ اﻓﺮاد در ﯾﮏ ﺻﻒ رو ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺳـﻤﺖ راﺳﺖ ﺳـﻔﺮه ﮐﻪ ﻣـﺎ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑـﻮدﯾﻢ اوﻟﯿﻦ ﻧﻔﺮ اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧـﺎن ﺑـﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻃﺮز ﻧﺸﺴـﺘﻦ او ﻃﻮري ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ در ﺿـﻠﻊ‬
‫ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺳـﻔﺮه ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﺳﻤﺖ ﭼﭗ او ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺷﺶ ﺧﺎن دﯾﮕﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﺣﺴﻦﺧﺎن‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ ﻫﻤﺪان‪ ،‬را‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آﻧﻬﺎ ﭘﺪر ﻣﻘﺪس و ﻣﻦ واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﯾﻢ و ﺑﻌﺪ از ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺧﺎنﻫﺎ و ﺳـﻠﻄﺎنﻫﺎ و ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼـﺒﺎن و ﺳـﺮداران ﻣﺘﻌﺪدي ﻗﺮار‬
‫داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻃﺮف ﭼﭗ ﺳـﻔﺮه‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮﺧـﺎن‪ ،‬ﺑﺮادر ﺧـﺎن ﺗﺎﺗـﺎر ﺣﺎﮐﻢ ﮐﻔﺎ‪ ،‬واﻗﻊ در ﮐﻨﺎر درﯾﺎي ﺳـﯿﺎه‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﺮاجﮔﺰار ﺳـﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ ﻣﻤﺘﺎز داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮﺧﺎن ﻣﺪﺗﯽ اﺳﺖ از زﻧﺪان ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ و ﭼﻮن ﺑﺎ ﺑﺮادر ﺧﻮد دﺷﻤﻨﯽ دارد ﺑﻪ درﺑﺎر اﯾﺮان ﭘﻨﺎه آورده و ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺷﺎه‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻬﻠﻮي او ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن ﻟﺰﮔﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ در ﻣﯿﺪان ﻗﺰوﯾﻦ ﻫﺪاﯾﺎﯾﯽ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﺮده ﺑﻮد ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮد و او را ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺎن ﺧﺎن‬
‫ﺗﺎﺗـﺎر ﺑـﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ درﺑﺎر اﯾﺮان آورده اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺮاد ﺧﺎن ﺗﺎﺗﺎر و ﻟﺰﮔﯽ ﻓﻮقاﻟـﺬﮐﺮ و ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن دﯾﮕﺮي از ﻗﺒﯿﻞ اﻋﺮاب ﺳـﻨﯽ ﮐﻪ ﻣـﺬﻫﺐ آﻧﺎن‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺮكﻫﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﺎ آﺧﺮ ﺳﻔﺮه ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﯿﺮون ﭼﺎدر ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ ﺻﻒ ﻃﻮﯾﻠﯽ ﻣﺮﮐﺐ از ﺧﺪﻣﺖﮔﺰاران ﺧﺎص ﺷﺎه ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد و در ﺧﯿﺎﺑﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ﺑﯿﻦ ﭼﺎدر و ﺳﺎﯾﺒﺎن‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ اﻓﺮاد ﭼﺎدر ﻗﺮار‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺪهاي از زﻧﺎن راﻣﺸﮕﺮ ﺑﺎ داﯾﺮهزﻧﮕﯽﻫﺎي ﺧﻮد روي زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺮﺗﺒﺎ ﻣﯽزدﻧﺪ و ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺑﯿﻦ ﻗﺴﻤﺖ‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ ﺳﺎﯾﺒﺎنﻫﺎ و آﺧﺮﯾﻦ ردﯾﻒ ﻣﺸﻌﻞﻫﺎ‪ ،‬ﻋﺪه زﯾﺎدي از ﻏﻼﻣﺎن ﺷﺎه ﺑﺎ ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﮐﻮﺗﺎه‪ ،‬وﻟﯽ ﭘﺮﺟﻠﻮه‪ ،‬ﺻﻒ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣـﺎ در ﺟـﺎي ﺧﻮد ﻧﺸـﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺷـﺎه اﯾﺴـﺘﺎده ﺑﻮد و از ﯾﮏ ﺳﻮي ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻪ ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﻣﯽرﻓﺖ‪ .‬ﮔﺎه ﭼﺮاغﻫﺎ را ﻣﺮﺗﺐ ﻣﯽﮐﺮد و‬
‫ﮔﺎه ﺻـﺮاﺣﯽﻫﺎي ﺷـﺮاب را ﮐﻪ در ﻇﺮوف ﭘﺮ از ﯾـﺦ ﺟﺎي داده ﺑﻮدﻧـﺪ ﯾﺎ ﺳﺎﻏﺮﻫﺎ و ﺟﺎمﻫﺎ را ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽداد و ﻏﻼمﺑﭽﮕﺎن را ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ‬
‫ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺰ اﮐﺘﻔﺎ ﻧﻤﯽﮐﺮد و ﺧﻮدش اﺣﯿﺎﻧﺎ ﮐﺎري را ﮐﻪ ﻗﺎﻋـﺪﺗﺎ ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎر ﺑﺎﯾـﺪ اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﺪ ﺷـﺨﺼﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد‪،‬‬
‫ﻣﺜﻼـ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﺑﻪ ﺟﻠﻮي ﻣﺎ آﻣـﺪ و ﯾﮑﯽ از ﺟﺎمﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ دور ﺳـﻔﺮه ﭼﯿـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑﺮداﺷﺖ و ﭘﺮ از ﺷـﺮاب ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺳـﻼﻣﺘﯽ ﺣﺎﺿـﺮان‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻮﺷﯿﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﺷـﺎه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺎﺻـﯽ ﺧﻢ ﺷـﺪ ﺗـﺎ ﺷـﺮاب ﺑﺮﯾﺰد‪ ،‬ﯾـﺎد ﺷـﻌﺮ آن ﺷـﺎﻋﺮ ﻫﺠﺎﯾﯽ اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻧﻪ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺧﻢ و ﻧﻪ‬
‫ﻧﺸﺴـﺘﻪ‪ .‬وي در ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺮداﺷـﺘﻦ ﺗﻨﮓ ﺷـﺮاب وﺿﻊ ﺧﺎﺻﯽ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻧﯿﻢ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻗﻀﺎي‬
‫ﺣﺎﺟﺖ ﮐﻨـﺪ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻧﺘﻮاﻧـﺪ ﺑﻨﺸـﯿﻨﺪ ﯾﺎ دﺳـﺘﺶ را ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬از اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت ﻣﻌﺬرت ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮاي ﺗﺠﺴﻢ وﺿﻊ ﺟﺰ‬
‫اﯾﻦ ﭼﺎرهاي ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻣﺎ ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﺷﺎﻫﯽ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﻣﺮﮐﺐ از ﻧﺠﺒﺎ و اﻋﯿﺎن ﭼﻨﯿﻦ رﻓﺘﺎري را ﺑﮑﻨﺪ ﺧﯿﻠﯽ ﻏﯿﺮﻋﺎدي‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺷﺎه ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ ﺷـﺮاب را ﻧﻮﺷـﯿﺪ‪ ،‬ﻧﺰد اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن رﻓﺖ و ﺑﺎز ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻃﺮز ﻧﯿﻢ ﻧﺸﺴـﺘﻪ‬
‫ﻣﯿﺎن وي و ﺧﺎن ﺗﺎﺗﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎ آن دو و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮑﺸﺎن ﺑﻮدﻧـﺪ ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺖ و ﺳـﭙﺲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣـﺪﺧﻞ‬
‫ﭼﺎدر رﻓﺖ و در آﻧﺠﺎ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺪي ﺑﺎ اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎرﺑﯿﮓ و ﯾﻮﺳﻒآﻗﺎي ﺧﻮاﺟﻪﺑﺎﺷـﯽ ﺷﻮﺧﯽ ﮐﺮد و ﺑﺎ آﻧﺎن ﺷـﺮاب ﻧﻮﺷﯿﺪه و ﺑﻌﺪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﺷﺪ و در ﻣﺠﻠﺲ از ﺳـﻤﺘﯽ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ دﯾﮕﺮ رﻓﺖ‪ .‬وي ﮔﺎه ﺑﺎ اﯾﻦ و ﮔﺎه ﺑﺎ آن ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ و در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﺪﻣﺖﮔﺰاران‪،‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﺷﺮاب ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎد و در ﺗﻤﺎم ﺣﺮﮐﺎﺗﺶ ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ و ﺗﻔﻘﺪ ﺷﺎﻫﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮐﻤﺎل دﻗﺖ و ﺗﻮﺟﻪ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﭘﯿﺪا ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آنﮐﻪ ﺷﺎه ﺷـﺮاب ﻧﻮﺷـﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺪﻣﺖﮔﺰاران ﺷـﺮاب دادن را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﺳـﻔﺮه ﺑﺴﯿﺎر دراز ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﺮ دﺳﺘﻪ از ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻋـﺪهاي ﺧﺪﻣﺖﮔﺰار ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎن ﺗﺎﺗﺎر و ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ‪ ،‬در ﺷﺎخﻫﺎي ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺷـﺮاب دادﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎ و ازﺑﮑﺎن ﻣﻌﻤﻮﻻ در‬
‫ﺷـﺎخ ﺣﯿﻮاﻧـﺎت ﺷـﺮاب ﻣﯽﻧﻮﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺧـﺎن ﺗﺎﺗـﺎر در ﺷﺎﺧﯽ ﻣﺮﺻﻊ ﺑﻪ اﻟﻤﺎسﻫﺎي ﮔﺮانﺑﻬﺎ‪ ،‬ﮐﻪ در ﭘﯿﺶ روي او ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﺷـﺮاب‬
‫ﻣﯽرﯾﺨﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻨﻮﺷﺪ‪ .‬ﮔﺰﻧﻔﻮن ﻧﯿﺰ در زﻣﺎن ﺧﻮد ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم آﺳﯿﺎي‬
‫ﺻﻐﯿﺮ و ﺗﺮﮐﯿﻪ در ﺷﺎخ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺷﺮاب ﻣﯽﻧﻮﺷﯿﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﭘﺪر ﺟﻮواﻧﯽ و ﻣﻦ در ﺟﺎم زرﯾﻦ ﺷـﺮاب دادﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﺟﺎم ﻇﺎﻫﺮا ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن از ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﻃﻼي ﺧﺎﻟﺺ ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﮕﻪداﺷﺘﻦ آن ﺑﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﻣﯿﺴﺮ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺎمﻫﺎ را ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺎﯾﻪ ﺗﻔﺮﯾﺢ‬
‫ﺷﻮد؛ زﯾﺮا ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ ﺑـﺎر در ﯾﮑﯽ از آﻧﻬـﺎ ﺷـﺮاب ﺑﻨﻮﺷـﺪ‪ ،‬ﭼﻮن از ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ وزﻧﺶ آﮔـﺎه ﻧﯿﺴﺖ ﻗﻄﻌـﺎ آن را ﺑﯽاﺧﺘﯿـﺎر رﻫﺎ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﻮﺟﺐ ﺧﻨﺪه دﯾﮕﺮان ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺪر ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﮐﻪ در اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺟﺎمﻫﺎ ﺷـﺮاب ﻧﻮﺷـﯿﺪه و از ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮد‪ ،‬آﻫﺴﺘﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻫﺸﺪار داد‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺟﺎم‬
‫را از اول ﺑﺎ ﻗﻮت در ﯾﮏ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﻧﻮﺷـﯿﺪم‪ ،‬وﻟﯽ در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﺑﻪ ﭘﺪر ﻣﻘﺪس دﻋﺎ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ؛‬
‫زﯾﺮا اﮔﺮ او ﻣﺮا از ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺟﺎم آﮔﺎه ﻧﮑﺮده ﺑﻮد و آن را ﻣﺤﮑﻢ ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎ از دﺳﺘﻢ اﻓﺘﺎده و ﺷﺮابﻫﺎﯾﺶ رﯾﺨﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﻣﺎ ﻣﺸـﻐﻮل ﻧﻮﺷـﯿﺪن ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺧﺎن ﺗﺎﺗﺎر از ﺷﺎه راﺟﻊ ﺑﻪ ﻫﻮﯾﺖ ﭘﺪر ﻣﻘﺪس ﺳﺆاﻻﺗﯽ ﮐﺮده و ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ آﯾﺎ او روس اﺳﺖ ﯾﺎ از‬
‫ﻧﮋاد دﯾﮕﺮي‪ .‬ﻋﻠﺖ ﺳـﺆال اﯾﻦ ﺑـﻮد ﮐﻪ ﭘـﺪر ﻣﻘـﺪس ﺑـﺎ وﺟـﻮدي ﮐﻪ اﺳـﭙﺎﻧﯿﻮﻟﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺻﻮرت ﻗﺮﻣﺰي دارد و رﯾﺶ ﺑﻠﻨـﺪ او ﻧﯿﺰ ﺑﻮر‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎه ﺟﻮاب داده ﺑﻮد ﮐﻪ او روس ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮑﯽ از ﭘﺪران ﻣﻘﺪس و ﭘﯿﺮو ﭘﺎپ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﯾـﮏ ﺳـﺎﻋﺖ ﺑﻌـﺪ ﺣﺴﻦﺧﺎن‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ ﻫﻤـﺪان‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﮐﺴـﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﺖ ﺷـﺪ و از ﺑﯿﻢ اﯾﻦﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﮐﺎري ﺑﺮﺧﻼف ادب ﮐﻨـﺪ‪ ،‬از ﮐﻨﺎر‬
‫ﺳﻔﺮه ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﭼﻮن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ ﭘﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﺳﺮداران دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﮐﻨﺎر ﺳﻔﺮه ﭘﻬﻠﻮي او ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮﭘﺎ ﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‬
‫و او را از ﻣﺠﻠﺲ ﺷـﺎه ﺑﯿﺮون ﺑﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻟﺤﻈﻪاي ﺑﻌـﺪ ﺧـﺎن ﺗﺎﺗـﺎر ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤـﺎن ﺑﻠﯿﻪ دﭼـﺎر ﺷـﺪ و ﺷﺎه از ﯾﮏ ﻃﺮف و اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن‪ -‬ﺣﺎﮐﻢ‬
‫ﻓﺎرس‪ -‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﺑﺎزوﯾﺶ را ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و او را ﺑﯿﺮون ﺑﺮدﻧـﺪ و ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ وﺿـﻌﯽ ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ ﺷﺒﯿﻪ‬
‫آﻧﺎن ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺪر ﻣﻘﺪس ﮔﻔﺖ‪ :‬دﯾﮕﺮ وﻗﺖ رﻓﺘﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺴـﯽ ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﻣﺠﻠﺲ را ﺗﺮك ﮐﺮدﯾﻢ؛‬
‫ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﺮوج ﺗﺼﺎدﻓﺎ ﺑﺎ ﺷﺎه ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬ﮐﺸﯿﺶ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽداﻧﻢ اﻣﺸﺐ اﻋﻠﯽﺣﻀﺮت ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻬﻤﺎن دارﻧﺪ‪ ،‬و ﺷﺎه ﻧﯿﺰ‬
‫ﻟﺒﺨﻨﺪي زد و ﻣﺎ ﺑﻪ راه ﺧﻮد رﻓﺘﯿﻢ‪ .‬ﻣﻬﻤﺎندار در ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺑﯿﻦ ﭼﺎدر ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ و ﺳﺎﯾﺒﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻪ آﻧﺠﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﻔﺮوش ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎ را دﯾﺪ و ﻓﻮرا‬
‫ﮐﻔﺶﻫﺎي ﻣﺎ را ﮐﻪ ﺧﻮد دﺳﺘﻮر داده ﺑﻮد در ﺟﺎﯾﯽ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮاﯾﻤﺎن آورد‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺳﺮﮔﯿﺠﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﻮردن ﺷﺮاب‪ ،‬ﭘﻮﺷﯿﺪن ﮐﻔﺶ ﺑﺮاﯾﻢ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻮد و‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﺷـﺪم ﺑﺮﺧﻼـف ﻋـﺎدت ﺧﻢ ﺷﻮم و ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﺑﺎ دﺳﺖ آن را ﺑﻪ ﭘﺎي ﺧﻮد ﮐﻨﻢ و ﺑـﺪﺗﺮ از آنﮐﻪ ﺑﺮاي اﯾﺴـﺘﺎدن روي ﭘﺎﻫﺎي ﺧﻮد‬
‫ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﻃﻨﺎب ﺳﺎﯾﺒﺎنﻫﺎ را ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﻣـﺪﺗﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﺷـﺪم و ﭘﺲ از ﺧـﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﺑﺎ ﭘـﺪر ﻣﻘﺪس ﺑﻪ ﭼﺎدر‬
‫ﺧﻮد رﻓﺘﻢ؛ ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑـﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻋﻤﺮ ﺧﻮد اﺛﺮ ﺷـﺮاب را ﺣﺲ ﻣﯽﮐﺮدم و ﺑﯽاﺧﺘﯿـﺎر ﻣﯽﺧﻨﺪﯾـﺪم و ﺣﺮف ﻣﯽزدم‪ .‬واﻗﻌـﺎ اﯾﻦ ﻣﺎﯾﻊ‬
‫ﭼﯿﺰ ﺑﺪ و ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ ﭼﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﺮد؛ در ﻣﺤﻀﺮ ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﺟﺰ ﺧﻮردن آن ﭼﺎره دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرﺷـﻨﺒﻪ اول اوت ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺎه اﺧﺒﺎر ﺗﺎزهاي رﺳـﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺻـﺒﺢ اول وﻗﺖ در ﺷـﻬﺮ ﺟﺎر زده ﺷﺪ ﮐﻪ اردو ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﺻﻮب ﺗﺒﺮﯾﺰ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺷﺎه ﺑﺎ ﻋـﺪه ﻣﻌﺪودي از درﺑﺎرﯾﺎن و ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﺎن در ﺷـﻬﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ ﺑﺮود‪ .‬اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺑﻘﯿﻪ ﻗﻮاي‬
‫ﺧﻮد ﺟﺰء اﯾﻦ ﻋﺪه ﺑﻮد و ﻫﻤﺎنﻃﻮري ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﯾﺎدآور ﺷﺪم‪ ،‬ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن ﻓﺎرس را داودﺧﺎن‪ ،‬ﺑﺮادرش‪ ،‬ﻗﺒﻼ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮده ﺑﻮد‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻗﻮاﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺎه را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﮐﻤﯽ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﺎﺷﺪ در ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﺑﺎ ﺣﺮﯾﻒ دﺳﺖ‬
‫و ﭘﻨﺠﻪ ﻧﺮم ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺗﻌـﺪاد اﻓﺮاد را اﻟﺒﺘﻪ دﻗﯿﻘﺎ ﻧﻤﯽداﻧﻢ؛ زﯾﺮا در ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﻧﻈﺮ اوﻟﯿﻪ رژه ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻧﺠﺎم ﻧﺸﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﺎﻻ ﮐﻪ وارد اﯾﻦ‬
‫ﺑﺤﺚ ﺷﺪهام اﺟﺎزه ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﻗﺪري راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻗﺸﻮن اﯾﺮان ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻗﺸﻮن اﯾﺮان ﻣﺮﮐﺐ از ﭼﻬﺎر دﺳـﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻫﻤﯿﺖ از ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻔﻨﮕﭽﯿﺎن ﮐﻪ ﺷﺎه ﭼﻨﺪي ﭘﯿﺶ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪ آﻧﺘﻮﻧﯽ‬
‫ﺷﺮﻟﯽ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺑﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ آﻧﺎن ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎﺷﺖ ‪ ،‬ﺷﺮوع ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻔﻨﮕﭽﯿﺎن از ﻧﮋاد اﺻـﯿﻞ اﯾﺮاﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴـﮑﻦ و ﻣﺄواي آﻧﻬﺎ در ﺷﻬﺮﻫﺎ ﯾﺎ دﻫﺎت اﺳﺖ و ﭼﻮن ﺗﻤﺎم ﺳﺎل ﺣﻘﻮق ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﻣﺠﺒﻮرﻧﺪ‬
‫ﻫﺮ وﻗﺖ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻧﻬﺎ اﺣﺘﯿﺎج ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﻮرا ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺠﯿﺐزادﮔﺎن ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎ وارد اﯾﻦ دﺳـﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧـﺪ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻓﺮاد آن را ﻓﻘﻂ رﻋﯿﺖﻫﺎ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻪ رﻋﯿﺖ ﻟﻔﻆ ﺗﺎت‬
‫ﻧﯿﺰ اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و در ﻓﺎرﺳـﯽ وﻗﺘﯽ ﺗﺎت ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺮف از ﻃﺒﻘﻪ ﻧﺠﺒﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ در ﺣﻘﯿﻘﺖ آﻧﺎن اﺻﯿﻞﺗﺮ از‬
‫ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا دﺳـﺘﻪ اﺧﯿﺮاﻟﺬﮐﺮ ﻓﻘﻂ از زﻣﺎن ﺷﺎه اﺳـﻤﻌﯿﻞ ﺻﻮﻓﯽ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺧﻮد را ﺑﺎ زور اﺳـﻠﺤﻪ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺗﺎتﻫﺎ اﯾﺮاﻧﯽاﻻﺻﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺳﺎﮐﻨﺎن واﻗﻌﯽ اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ را ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﻣﯽدﻫﻨـﺪ و ﺧﯿﻠﯽ از ﺑﺰرﮔـﺎن و ﺛﺮوﺗﻤﻨـﺪان و ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﯿﺮزاﻫـﺎ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻻـﯾﻠﯽ ﺟﺰو ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن ﻣﻨﻈﻢ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و ﯾﺎ‬
‫ﻣﺸﺎﻏﻞ درﺑﺎري و دوﻟﺘﯽ ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬در ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي از ﺗﺎتﻫﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻔﻨﮕﭽﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﺟﺰو ﻫﻤﯿﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻ از دﻫﺎت‬
‫و آﺑﺎديﻫﺎ آﻣﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧـﺎن اﺑﺘـﺪا ﭘﯿـﺎده ﺑﻪ ﺟﻨـﮓ ﻣﯽرﻓﺘﻨـﺪ و ﺑﺮاي ﺣﻤـﻞ و ﻧﻘﻞ از ﻗﺎﻃﺮ و ﯾﺎﺑﻮ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن در اﯾﺮان ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﻮاﺻﻞ زﯾﺎد‬
‫ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﺮﺑﺎزان ﺣﺘﻤﺎ از اﺳﺐ اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ و ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎﻻت اردو ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺮﯾﻊ و ﺑﯽﺧﺒﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺳﺮﺑﺎز‬
‫ﭘﯿﺎده ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ در آن ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎه اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﺎن اﺳﺐ داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻔﻨﮓﻫـﺎي ﻓﺘﯿﻠﻪاي ﺗﻔﻨﮕﭽﯿـﺎن از ﺗﻔﻨﮓﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﮐﻮﺗﺎﻫﺘﺮ و از ﺗﻔﻨﮓﻫﺎي ﺟﺪﯾـﺪ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻮك ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻔﻨﮓ‪ ،‬ﯾﮏ ﭘﺎﯾﻪ‬
‫ﻓﻠﺰي آوﯾﺰان ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻨﺪي ﺑﻪ ﻗﻨﺪاﻗﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺳﻮاره ﺷﻠﯿﮏ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ را ﺑﻪ روي ﺑﺎزو ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﭘﯿﺎده ﯾﺎ ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺗﯿﺮاﻧﺪازي ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫آن را از ﺑﻨﺪ ﺑﺎز ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و رويﻫﻢرﻓﺘﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ ﮐﺎر ﻣﻬﻤﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻔﻨﮕﭽﯿـﺎن اﻣﺮوز ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺪهاﻧـﺪ و ﺷﺎه ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨـﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن آﻧﻬﺎ ﯾﻮزﺑﺎﺷـﯽ ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻟﻐﺖ‬
‫ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ و ﻣﻌﻨﯽ آن رﺋﯿﺲ ﺻـﺪ ﻧﻔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﻓﺮاد او ﺣﺘﻤﺎ ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ ﺻـﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ زﯾﺎد و ﮐﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻓﺮاد‬
‫در اﯾﺎﻻـت ﺧﻮد ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و در ﻣﻮاﻗﻊ ﻻـزم ﺑﻪ اﺗﻔـﺎق ﺧﺎنﻫـﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ اردو ﻣﯽآﯾﻨـﺪ‪ ،‬ﯾـﺎ اﮔﺮ اﯾﺎﻻت آﻧﻬﺎ ﺧﺎن ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪﻃﻮر دﺳـﺘﻪﺟﻤﻌﯽ ﺑﻪ اردو رو ﻣﯽآورﻧﺪ و ﺷﺨﺺ ﺷﺎه ﯾﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻗﻮا‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺴﯿﻞ ﻣﯽدارد‪ .‬در ﻣﯿﺎن‬
‫ﺗﻔﻨﮕﭽﯿـﺎن‪ ،‬ﻣﺎزﻧـﺪراﻧﯽﻫﺎ ﺧﻮد را ﻣﻤﺘـﺎز و ﻣﺸـﺨﺺ ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧـﺪ و آﻧﺎن ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ دو ﺳﺎل ﭘﯿﺶ در ارﻣﻨﺴـﺘﺎن ﺑﺮﺧﻼف ﻣﯿﻞ ﺷﺎه از ﻗﻠﻌﻪ‬
‫اﯾﺮوان دﻓﺎع ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺤﻤﺪﭘﺎﺷﺎ‪ ،‬ﺳﺮدار ﺗﺮك را ﮐﻪ ﺑﺎ دوﯾﺴﺖ و ﺣﺘﯽ ﺳﯿﺼﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ روز ﺟﻨﮓ و ﺳﺘﯿﺰ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ دادﻧـﺪ‪ .‬ﻋـﺪه ﺗﻔﻨﮕﭽﯿـﺎن ﻗﻮاي اﯾﺮان ﻓﻌﻼـ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑﻪ ﺑﯿﺴﺖ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﺳﺖ و ﭼﻮن آﻧـﺎن از ﺗﺎتﻫﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎج ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺑﺮ ﺳـﺮ‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ و ﻋﻤﺎﻣﻪاي ﺳﺎده ﻣﯽﺑﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺗﻔﻨﮕﭽﯿﺎن ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﻏﻼﻣﺎن ﺷﺎه ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ از ﻧﮋادﻫﺎي ﻣﺴـﯿﺤﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﭼﺮﮐﺲ‪ ،‬ﮔﺮﺟﯽ‪ ،‬ارﻣﻨﯽ و ﻏﯿﺮه ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻫﻤﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎن‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا از اول ﺑﭽﮕﯽ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت اﺳﻼﻣﯽ دادهاﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮔﺮﺟﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺑﺰرﮔﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺬﻫﺐ اﺳﻼم را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﺧـﺪﻣﺖ ﺷﺎه درآﻣﺪهاﻧﺪ ﺗﺎ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﺎدي ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺣﻘﻮق ﻏﻼﻣﺎن ﻣﮑﻔﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﭼﻮن آﻧﺎن ﻏﻼﻣﯽ را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻوﻗﺖ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺧﻮد را آزاد ﮐﻨﻨﺪ و اﺟﺒﺎرا ﻫﻤﯿﺸﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻋﺪه ﺳﻮاره ﺟﻨﮓ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و اﺳـﻠﺤﻪ آﻧﺎن ﻧﯿﺰه و ﺗﯿﺮ و ﺗﻔﻨﮓ و ﺗﺒﺮزﯾﻦ و ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻫﻼﻟﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺗﺒﺮزﯾﻦ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﺮ آن‬
‫ﺑﺮﻧﺪه و ﺳـﺮ دﯾﮕﺮ ﺷـﮑﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﺳـﻠﺤﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﻮرﺧﺎن ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزان دارﯾﻮش از‬
‫ﺗﺒﺮزﯾﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﺰﻧﻔﻮن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﯿﺮ و ﮐﻤﺎن و ﺗﺒﺮ ﻫﻤﯿﺸﻪ از وﺳﺎﯾﻞ ﺟﻨﮕﯽ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ اﻓﺮاد را ﺑﻪ ﺗﻔﻨﮓ ﻧﯿﺰ ﻣﺠﻬﺰ ﺳﺎزد‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻘﯿﻪ ﺳﻼحﻫﺎ ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ دﯾﮕﺮ ارزش ﺧﻮد را از‬
‫دﺳﺖ دادهاﻧـﺪ‪ .‬ﻏﻼﻣﺎن در ﻣﻮاﻗﻊ ﻣﺨﺼﻮﺻـﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﺗﺎج ﻗﺰﻟﺒﺎش اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮐﻞ آﻧﻬﺎ ﻗﺮﭼﻘﺎيﺧﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﯿﻦ‬
‫ﺣﺎل ﺳﭙﻬﺴﺎﻻري ﻟﺸﮑﺮ را ﻧﯿﺰ ﻋﻬﺪهدار اﺳﺖ‪.‬‬
‫آن ﻋﺪه از ﻏﻼﻣﺎن ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﻋﺰام ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺳـﭙﺎﻫﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭘﺎﻧﺰده ﻫﺰار ﻧﻔﺮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﻏﻼﻣﺎن ﺑﻪﻃﻮر‬
‫ﮐﻠﯽ ﺳـﯽ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﺳﺖ و ﺑﻘﯿﻪ ﺑﻪ ﺗﻨـﺎﺳﺐ اﺳـﺘﻌﺪاد و ﻗـﺎﺑﻠﯿﺖ و ﮐﺎري ﮐﻪ از ﮐﻮدﮐﯽ آﻣﻮﺧﺘﻪاﻧـﺪ ﺑﻪ ﺧـﺪﻣﺖ در ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎه ﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻏﻞ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﻮري دﯾﮕﺮ ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺎه ﻏﻼﻣﺎن ﺟﺪﯾﺪ و از ﺳﺎﺧﺘﻪﻫﺎي ﺷﺎهﻋﺒﺎس اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﯿﺪ از ﺗﺮكﻫﺎ ﯾﺎ اﺳﮑﻨﺪر ﮐﺒﯿﺮ ﺑﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ آن ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﮑﻨﺪر‬
‫ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﮐﻪ از ﺟﺴﺎرت ﻣﻘﺪوﻧﯽﻫﺎي ﺗﺤﺖ اواﻣﺮ ﺧﻮد ﺑﯿﻤﻨﺎك ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﯽ ﻫﺰار اﯾﺮاﻧﯽ را ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﺮد و ﺟﺰو ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮﻣﯿﻦ دﺳـﺘﻪ از ﻗﺸﻮن اﯾﺮان را ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ﻣﻘﺎم و اﺻﺎﻟﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻏﻼﻣﺎن ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎ رويﻫﻢرﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺳﯽ و دو ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻨﺪ و ﺷﺎه اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺻﻮﻓﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آﻧﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ را ﺑﻪ ﭼﻨﮓ آورد‪ .‬ﺷﺎﻧﺰده ﻃﺎﯾﻔﻪ را ﮐﻪ‬
‫ﻧﺎم آﻧﻬﺎ از ﺑﺲ ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮم و ﺗﻠﻔﻆ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻃﻮاﯾﻒ راﺳﺖ و ﺷﺎﻧﺰده ﻃﺎﯾﻔﻪ را ﻃﻮاﯾﻒ ﭼﭗ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷـﺎﻧﺰده ﻃـﺎﯾﻔﻪ اول در ﺟﻨﮓﻫـﺎ و ﺳـﻔﺮﻫﺎ و در دﯾﻮانﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎﻫﯽ و ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻣﺸﻮرت در ﺟﺎﻧﺐ راﺳﺖ و ﺷﺎﻧﺰده ﻃﺎﯾﻔﻪ دﯾﮕﺮ در ﺳـﻤﺖ‬
‫ﭼﭗ ﺷـﺎه ﺟـﺎي دارﻧـﺪ‪ .‬ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫـﺎ در ﺳﺮاﺳـﺮ ﮐﺸﻮر ﭘﺮاﮐﻨـﺪه ﻫﺴـﺘﻨﺪ و اراﺿـﯽ و اﻣﻼك ﭘﻬﻨﺎور دارﻧـﺪ و ﺧﻮد را از دﯾﮕﺮان اﺻـﯿﻞﺗﺮ‬
‫ﻣﯽﺷـﻤﺎرﻧﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﺻﻞ و ﻧﺴﺐ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﻣﯽرﺳﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ از ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي اﺻـﯿﻞ اﯾﺮاﻧﯽ ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮ‬
‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻋﻼوه ﻋﻨﻮان ﻗﺰﻟﺒﺎش اﯾﺸﺎن از دوره ﺷﺎه اﺳﻤﻌﯿﻞ آﻏﺎز ﺷﺪ و او ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎج ﻗﺰﻟﺒﺎش را ﺑﻪ آﻧﺎن اﻋﻄﺎ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺠﺎﺑﺖ و‬
‫اﺻﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻧﺴﺐ ﺑﻪ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺧﻮد ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫دونژوان اﯾﺮان‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮑﯽ از ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑـﺎ اوﻟﯿﻦ ﺳـﻔﯿﺮ ﺷﺎه ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﯿﺴﻮي آﻣـﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ دﯾﻦ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﮔﺮوﯾـﺪ‪ ،‬در ﮐﺘﺎب‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﺑﻪ زﺑﺎن اﺳﭙﺎﻧﯿﻮﻟﯽ ﭼﺎپ ﺷﺪ‪ ،‬از ﺳﯽ و‬
‫دو ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻗﺰﻟﺒﺎش و ﺑﺴـﯿﺎري از ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي آﻧﺎن ﮐﻪ او ﺧﻮد ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎم ﻣﯽﺑﺮد ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎ از‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهﻫـﺎي ﻣﻌﯿﻨﯽ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و ﯾﮕـﺎﻧﻪ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ آﻧﻬـﺎ را ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﯿﻮﻧـﺪ ﻣﯽدﻫـﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﺎن ﻧـﺎم ﻣﺸﺘﺮك ﻃـﺎﯾﻔﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻃﻮاﯾﻒ ﻧﯿﺰ اﺳﺎﻣﯽ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ دارﻧـﺪ‪ :‬ﺑﻌﻀـﯽﻫﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺤﻞ ﻧﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮﮐﻤﻦ‪ ،‬ﺑﻌﻀـﯽﻫﺎ ﻧﺎمﻫﺎي اﻓﺘﺨﺎري دارﻧﺪ و اﻟﻘﺎب ﺑﻌﻀـﯽ را ﺷﺎه اﺳـﻤﻌﯿﻞ‬
‫داده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻃﺎﯾﻔﻪاي اﮐﻨﻮن ﭼﭙﻨﯽ ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ از دو ﻟﻐﺖ ﭼﭗ و ﻧﯽ ﻣﺮﮐﺐ ﺷﺪه و ﻣﻌﻨﯽ »ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ« را‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ؛ ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻮﻗﻌﯽ آﻧﻬﺎ ﺟﺪﯾﺘﯽ ﮐﺮدهاﻧﺪ و اﯾﻦ ﻟﻘﺐ را ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ‪.‬‬
‫دﻻﯾﻞ ﻣﺘﻌﺪدي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﺴﺒﺘﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰار‬
‫ﺗﻦ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺳـﺮﺑﺎزي و ﮐﺎرﻫﺎي ﻟﺸـﮑﺮي ﻣﺸـﻐﻮل ﻫﺴـﺘﻨﺪ و زﻧـﺪﮔﯽ اﯾﺸﺎن از ﺧﺰاﻧﻪ ﺷﺎه ﯾﺎ از ﺟﺎﻧﺐ اﻣﯿﺮان و ﺣﮑﺎم و ﺳـﺮداران ﺑﺰرگ‬
‫ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﯿﺴﺖ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ آزاداﻧﻪ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ از ﮐﺴـﯽ ﺣﻘﻮق ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ و ﺑﻪ ﮐﺎر ﺗﺠﺎرت و ﮐﺸﺎورزي اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧـﺪ و اﯾﻦ‬
‫دﺳﺘﻪ از ﻧﺠﺒﺎي ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻓﺮاد ﯾﮏ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻧﯿﺰ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﻧﺪارﻧﺪ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ اﺻﻼ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت‬
‫ﻋﺎﻟﯽ ﻣﯽرﺳـﻨﺪ و ﻟﻘﺐ ﺧﺎن و ﺳـﻠﻄﺎن و ﺑﯿﮓ ﭘﯿـﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻘﯿﻪ اﻓﺮاد ﻫﻤﺎن ﻗﺒﯿﻠﻪ در ﻓﻘﺮ و ﺗﻨﮓدﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧـﺪ و ﺑﻪ ﮐﺎرﻫﺎي‬
‫ﭘﺴﺘﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﻧﮕﻪداري ﺣﯿﻮاﻧﺎت و ﺗﻤﯿﺰ ﮐﺮدن ﻃﻮﯾﻠﻪ و ﻏﯿﺮه اﺷﺘﻐﺎل دارﻧﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬از ﻫﻤﺎن ﻋﻨﻮان ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎ ﺳﻮاره ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﺳﻠﺤﻪ اﯾﺸﺎن ﻗﺒﻼ ﺗﯿﺮ و ﮐﻤﺎن و ﺷﻤﺸﯿﺮ و ﻧﯿﺰه و ﺧﻨﺠﺮ و‬
‫ﺗـﺒﺮزﯾﻦ و ﺳﭙﺮ ﺑﻮد و اﺳـﺘﻔﺎده از ﺗﻔﻨـﮓ را ﺧﻼـف ﻣﺮداﻧﮕﯽ و ﺷـﺠﺎﻋﺖ ﻣﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ؛ وﻟﯽ اﮐﻨﻮن وﺿﻊ ﻓﺮق ﮐﺮده و اﯾﻦ ﻋـﺪه ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻔﻨﮓ ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺳـﺮداراﻧﺸﺎن ﺑﺎز ﻫﻤﺎن اﺳـﻠﺤﻪﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و از ﺑﺮداﺷـﺘﻦ ﺗﻔﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﺣﻤﻠﺶ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺷﺄن و ﻣﻘﺎم آﻧﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺧﻮدداري ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻓﺮاد ﻗﺰﻟﺒﺎش ﮐﺎﻣﻼ آزاد و ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻫﺮ وﻗﺖ ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﺣﻘﻮق ﯾﺎ ﻣﺴـﺘﻤﺮي ﺧﻮد ﭼﺸﻢ ﺑﭙﻮﺷـﻨﺪ و از ﺧﺪﻣﺖ ﺷﺎه ﺑﻪ‬
‫ﺧـﺪﻣﺖ ﯾـﮏ ﺧـﺎن ﯾـﺎ ﺳـﻠﻄﺎن و ﯾـﺎ از ﺧـﺪﻣﺖ ﯾﮏ ﺧﺎن ﺑﻪ ﺧـﺪﻣﺖ ﺧﺎن دﯾﮕﺮي درآﯾﻨـﺪ و در ﺟﻨﮓﻫﺎ ﻓﻘﻂ از ﺳـﺮان ﺧﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ از‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﻮل آﻧﻬﺎ را ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ ،‬اﻃﺎﻋﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در اﯾﺮان ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺗﻤﺎم اراﺿـﯽ ﺑﻪ ﺷﺎه ﺗﻌﻠﻖ دارد و ﺗﺎﺟﺮ و ﺻﻨﻌﺖﮔﺮ و زارع ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
‫ﺑﻪﻃـﻮر ﮐﻠﯽ ﯾـﺎ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد ﯾـﺎ اﮔﺮ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ وﺿﻊ ﺑـﺪي زﻧـﺪﮔﯽ را ﻣﯽﮔﺬراﻧـﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻦﮐﻪ از ﺷـﺎه ﯾـﺎ از ﯾﮑﯽ از وزراي او ﺣﻘﻮق‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨـﺪ؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻫﻤﻪ ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎ ﺳـﺮﺑﺎزي را ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺪون ﺣﻘﻮق ﻣﺴـﺘﻤﺮي زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﻨﺪ در ﺑﯿﻦ‬
‫آ ﻧ ﻬ ﺎ ﺑ ﺴﯿ ﺎ ر ﻧ ﺎ د ر ﻧ ﺪ ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد ﺳـﯽ و دو ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻗﺰﻟﺒﺎش ﻧﯿﺰ ﯾﮑﺴﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻋﺪه ﺑﺮﺧﯽ از ﻃﻮاﯾﻒ ﺑﻪ ده ﺗﺎ دوازده ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﯽرﺳﺪ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻋﺪه ﺑﺮﺧﯽ‬
‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬از ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻧﻔﺮ ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻓﺮاد ﺑﻌﻀـﯽ از ﻗﺒﺎﯾﻞ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺳـﺮﺑﺎز ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ رﻏﺒﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزي از ﺧﻮد‬
‫ﻧ ﺸ ﺎ ن ﻧ ﻤ ﯽ د ﻫﻨ ﺪ ‪.‬‬
‫ﺷﺨﺺ ﺷﺎهﻋﺒﺎس از ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎ ﯾﺎ از ﺗﺎتﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﺷـﯿﺨﺎوﻧﺪ ﺗﻌﻠﻖ دارد‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺴﺐ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺷـﯿﺦ ﺻﻔﯽ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬اﻋﻘﺎب‬
‫اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮاده اﺻـﻼ از ﻧﮋاد ﻋﺮب و از ﻧﺴﻞ ﻋﻠﯽ‪ ،‬داﻣﺎد ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اوﻻد ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﯿﺎن ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ آﻧﺎن‬
‫اﻣﯿﺮ‪ ،‬و ﻋﺮبﻫﺎ ﺷﺮﯾﻒ و اﯾﺮاﻧﯿﺎن و ﻫﻨﺪيﻫﺎ ﺳﯿﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ آﻗﺎ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪﮔﺎن و ﻓﺮزﻧـﺪان ﺷـﯿﺦ ﺻـﻔﯽ ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﺧﻮد را از ﺳﺎﯾﺮ ﺳﺎدات ﻣﺸـﺨﺺ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎم ﺷـﯿﺨﺎوﻧﺪ ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﺗﻌﺪاد آﻧﺎن‬
‫ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ دو ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﺳﺖ و ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺳـﺎﮐﻦ اردﺑﯿـﻞ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﻣﻮﻃﻦ ﺷﺎهﺻـﻔﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫـﺎ ﺑﻪ ﺷﺎهاﺳـﻤﻌﯿﻞ ﺑﺮاي‬
‫رﺳـﯿﺪن ﺑﻪ ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﮐﻤـﮏ ﻓﺮاوان ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدن ﻧﺴﻞ اوزون ﺣﺴﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ را از دﺳﺖ ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ ﺑﻪ در آوردﻧـﺪ‪ .‬ﺳﺎﺑﻘﺎ‬
‫ﺧﺎنﻫﺎ و ﺳـﻠﻄﺎنﻫﺎ ﻣﻨﺤﺼـﺮا از ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﺷﺪﻧـﺪ و ﺧﻼﺻﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺗﺎتﻫﺎي ﺑﺪﺑﺨﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮدﻣﺎن اﺻـﻠﯽ‬
‫اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ زور ﻣﯽﮔﻔﺘﻨـﺪ وﻟﯽ ﺷﺎهﻋﺒـﺎس در ﺧﻔـﺎ از ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫـﺎ ﻧﻔﺮت دارد‪ ،‬زﯾﺮا در اوان ﺳـﻠﻄﻨﺖ و ﻣـﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺟﻮان ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺧﯿﻠﯽ در ﻣﻌﺮض ﮔﺮدنﮐﺸـﯽ اﯾﻦ ﻋـﺪه ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و آﻧﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﺪت ﺣﯿﺎت ﭘﺪرش ﺑﺮادر ﺑﺰرگ او‪ ،‬ﺣﻤﺰه ﻣﯿﺮزاي ﺑﺎﮐﻔﺎﯾﺖ‪ ،‬را‬
‫ﻫﻼـك ﺳﺎﺧﺘﻨـﺪ ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣـﺎدرش را ﻧﯿﺰ ﮐﻪ اﻫـﻞ ﻣﺎزﻧـﺪران ﺑـﻮد در آﻏﻮش ﭘـﺪرش‪ ،‬ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤـﺪ ﺧﺪاﺑﻨـﺪه‪ ،‬ﮐﺸـﺘﻨﺪ و ﻧﻌﺸـﺶ را در‬
‫ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﻫﻤﻪ ﻣﺎﯾﻪ‬
‫ﺗﮑـﺪر ﺧـﺎﻃﺮ ﺷﺎه ﺷـﺪه‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎ ﺷـﻬﺮت دادﻧـﺪ ﮐﻪ وي ﻓﺮزﻧـﺪ ﻣﺸـﺮوع ﭘـﺪر ﺧﻮد ﻧﯿﺴﺖ؛ و ﺣﺘﯽ اﻣﺮوز ﻧﯿﺰ ﺑـﺪﮔﻮﯾﺎن و‬
‫ﺑﻪﺧﺼﻮص اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﻮاده ﺷﯿﺨﺎوﻧﺪ در اردﺑﯿﻞ ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷـﺎه ﺑﺮاي اﺗﻔﺎﻗﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﮔﺬﺷـﺘﻪ روي داده اﺳﺖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺷـﯿﺨﺎوﻧﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎ ﺳـﺨﺖ ﮐﯿﻨﻪ ﻣﯽورزد و ﺗﺎ ﺣـﺪاﻣﮑﺎن‪،‬‬
‫ﻗﺪرت را از دﺳﺖ آﻧﻬﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺴـﯿﺎري از ﺳﺮداران آﻧﻬﺎ را در ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮده اﺳﺖ و ﺑﻘﯿﻪ را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﺗﺤﻘﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ در ﻋﺴـﺮت ﻧﮕﺎه ﻣﯽدارد ﺗﺎ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺳـﺮ ﺑﻪ ﺷﻮرش و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺑﺮدارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺮوز اﺗﮑﺎي او ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺗﻔﻨﮕﭽﯿﺎن ﺗﺎت و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻏﻼﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ روز ﺑﻪ روز ﺑﺮ ﻗﺪرﺗﺸﺎن اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﻣﻘﺎمﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻤﺎﺷـﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬او آﻧﻘﺪر ﺑﻪ ﺳﺮان ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺑﯽاﻋﺘﻨﺎﯾﯽ‬
‫و ﺳﺨﺖﮔﯿﺮي ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻫﺴﺘﻢ اﻣﺮوزه ﻓﺮﻣﺎنﺑﺮداري آﻧﺎن از ﺷﺎه ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺮس اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ از روي ﻣﺤﺒﺖ و ﻋﻼﻗﻪ‪.‬‬
‫ﺷـﺎه ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﺗﻤـﺎم وزرا و ﻣﻨﺸـﯿﺎن و ﺳـﺎﯾﺮ ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼـﺒﺎن را از ﻣﯿـﺎن ﺗﺎتﻫـﺎ اﻧﺘﺨـﺎب ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﻣﺸﺎﻏـﻞ ﻧﻈﺎﻣﯽ را در دﺳﺖ ﻏﻼﻣﺎن ﯾﺎ‬
‫ﻓﺮزﻧـﺪان آﻧﻬـﺎ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺑﻌﻀـﯽ از آﻧـﺎن ﻓﻌﻼـ از ﺧﺎنﻫـﺎ و ﺳـﻠﻄﺎنﻫﺎي ﻣﻬﻤﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽﺗـﻮان اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧـﺎن‪،‬‬
‫اﻣﯿﺮاﻻﻣﺮاي ﻓﺎرس‪ ،‬را ﺷـﻤﺮد ﮐﻪ ارﻣﻨﯽ و از ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﮔﺮﺟﺴـﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻮﺳﻒﺧﺎن‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ ﺷـﯿﺮوان ﭘﺴـﺮ ﯾﮑﯽ از اراﻣﻨﻪ‪ ،‬ﻓﺮﯾـﺪونﺧﺎن‪،‬‬
‫ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺘﺮاﺑﺎد ﭼﺮﮐﺲ و ﻗﺮﭼﻘﺎيﺧﺎن ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر ﭘﺴﺮ ﯾﮑﯽ از اراﻣﻨﻪ ﻋﯿﺴﻮي اﺳﺖ؛ و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ اﺷﺨﺎص ﻓﺮاواﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫـﺎي اﯾﻦ اﻓﺮاد ﻗﺒﻼـ ﺗﺤﺖ اﻧﻘﯿـﺎد و اﻃـﺎﻋﺖ ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫـﺎ و اوﻻـدان آﻧﻬـﺎ ﺑﻮده‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺣﮑﺎم ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﺎه از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪاﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺮفﻧﻈﺮ از ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋـﻞ ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫـﺎ ﻫﻨـﻮز ﺑﺮﺗﺮي ﺧـﻮد را ﺣﻔـﻆ ﮐﺮدهاﻧـﺪ و ﺧـﻮد را از اﺻـﯿﻞﺗﺮﯾﻦ ﻃﺒﻘـﺎت ﮐﺸﻮر‬
‫ﻣﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ و ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻘﯿﺪه را دارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺷـﺮاﻓﯿﺖ ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻋﮑﺲ اﺷﺮاﻓﯿﺖ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺎ‪ ،‬ﻗﻬﺮا ﺗﻮأم ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺮﺗﺠﻤﻞ و اﻋﯿﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮏ ﻧﻮع اﺷﺮاﻓﯿﺖ اﺑﺘﺪاﯾﯽ‬
‫و ﻏﺎﻟﺒـﺎ ﺗﻮأم ﺑـﺎ ﻓﻘﺮ و ﻧﮑﺒﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺳـﯽ و دو ﻃـﺎﯾﻔﻪ ﻗﺰﻟﺒـﺎش ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﺤﻠﯽ‪ ،‬اوﯾﻤﺎق ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ و اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻌﯿﻨﯽ اﻃﻼق‬
‫ﻧﻤﯽﺷـﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﻪ ﻧﮋاد ﻣﻌﯿﻨﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷـﻮد ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ را ﻣﺸـﺘﻤﻞ ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬از ﯾﮑﯽ از ﻣﻼﻫـﺎ درﺧـﻮاﺳﺖ ﮐﺮدهام ﻧـﺎم‬
‫ﺻﺤﯿﺢ ﻫﺮ ﺳﯽ و دو ﻃﺎﯾﻔﻪ را ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ و او ﻫﻢ ﻗﻮل داده اﺳﺖ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﮑﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﯾﻦ ﮐـﺎر وﻗﺖ ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻧـﺎم آﻧﻬـﺎ را ﺑﺎﯾـﺪ از ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﺷﺎه اﺳـﺘﻨﺴﺎخ ﮐﻨـﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ اﯾﻦ ﻓﻬﺮﺳﺖ را ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﺧﻮاﻫﻢ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﭼﻬـﺎرﻣﯿﻦ دﺳـﺘﻪ از ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن ﺷـﺎه‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻌﺘـﺒﺮﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬـﺎ ﺑﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣﯽآﯾﻨـﺪ‪ ،‬ﻗﻮرﭼﯽﻫـﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧـﺎن ﻣﺨﺼﻮص ﻗﺼـﺮ ﺷـﺎﻫﯽ و‬
‫ﭼﺎدرﻫﺎي ﺧﺎص ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ از ﻣﯿﺎن آﻧﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﻟﻐﺖ ﻗﻮرﭼﯽ ﻣﺸـﺘﻖ از ﻗﻮرﻣﺎخ ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن و ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﻮدن‬
‫ﻣ ﻌﻨ ﯽ ﻣ ﯽ د ﻫ ﺪ ‪.‬‬
‫ﻗﻮرﭼﯽﻫﺎ ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﻫﯿﭻﯾﮏ از ﺧﺎنﻫﺎ ﯾﺎ ﺳﻠﻄﺎنﻫﺎ ﯾﺎ ﮐﺴﺎن دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﺧﺪﻣﺎت ﺧﻮد را ﻣﻨﺤﺼﺮا در اﺧﺘﯿﺎر‬
‫ﺷﺎه ﻗﺮار دادهاﻧﺪ و ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ از او ﺣﻘﻮق و ﻣﺴﺘﻤﺮي ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺴﯿﺎر ﻃﺮف ﺗﻮﺟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﺪه ﻗﻮرﭼﯿﺎن دوازده ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﺳﺖ و اﺳﻠﺤﻪ‬
‫اﯾﺸـﺎن ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﺎﯾﺮ ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫـﺎﺳﺖ‪ .‬آﻧـﺎن ﺳﻮاره ﺟﻨـﮓ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﺗـﺎج ﻗﺰﻟﺒـﺎش ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧـﺪ‪ .‬رﺋﯿﺲ ﻗﻮرﭼﯿـﺎن در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ‬
‫ﻋﯿﺴﯽﺧﺎنﺑﯿﮓ‪ ،‬داﻣﺎد ﺷﺎه‪ ،‬اﺳﺖ ﮐﻪ اردﺑﯿﻠﯽ و از ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺷﯿﺨﺎوﻧﺪ اﺳﺖ و ﻗﻮرﭼﯽﺑﺎﺷﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﭼﻬـﺎر دﺳـﺘﻪ ﮐﻪ ذﮐﺮ ﮐﺮدم اﺳـﺎس ﻗﺸﻮن اﯾﺮان را ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨـﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ﻋـﺪه دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ وارد ﺧـﺪﻣﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﻗﺒﯿﻞ‬
‫ﯾﺴﻖﭼﯽﻫﺎ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﺎ ﺷـﺮح دادم و ﮔﻔﺘﻢ وﻇﯿﻔﻪ دارﻧﺪ در ﻣﻮﻗﻊ ﻋﺒﻮر ﺣﺮم ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ را ﺧﻠﻮت ﮐﻨﻨﺪ و ﻧﻈﺎرت داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﺴﯽ در آن‬
‫ﺣﻮاﻟﯽ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﺪه ﭘﯿﮑﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺧﻮد دارﻧﺪ و ﭘﯿﮑﺎن ﻋﻤﺎﻣﻪ رﺋﯿﺲ آﻧﻬﺎ از ﻃﻼﺳﺖ‪ .‬ﯾﺴﺎولﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻋﺪهاي ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ اﻣﺮﺑﺮ ﯾﺎ درﺑﺎن ﮔﻔﺖ و ﺟﻠﻮي درﻫﺎ ﮐﺸـﯿﮏ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﺷﻤﺸـﯿﺮي ﺑﺮ ﮐﻤﺮ و ﭼﻤﺎﻗﯽ ﺑﺮ دﺳﺖ دارﻧﺪ‪ .‬اﻓﺮاد دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮان از ﻟﺤـﺎظ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨـﺪي ﻗﺸﻮن اﻫﻤﯿﺘﯽ ﺑﺮاي آﻧﻬـﺎ ﻗﺎﯾـﻞ ﺷـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺎﯾـﺪ آﻧﻬـﺎ را از ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼـﺒﺎن درﺑﺎري ﺷـﻤﺮد ﻧﻪ از اﻓﺮاد‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد ﻗﻮاي اﯾﺮان ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺳﺖ و ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﻣﺮوزه اﯾﻦ ﻗﻮا ﮐﻤﺘﺮ از ﺳﺎﺑﻖ وﺳﻌﺖ دارد‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎه زﯾﺎد رﻏﺒﺘﯽ ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻮاﺟﺐ ﻧﺪارد و ﺑﻪﻋﻼوه در ﺟﻨﮓﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﮔﺮﺟﯽﻫﺎ و دﯾﮕﺮان ﺗﻠﻔﺎت زﯾﺎدي ﺑﻪ‬
‫ﻗﺸﻮن وارد آﻣﺪه و ﺑﺴـﯿﺎري از اﻓﺮاد ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ آن ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ رﺳـﯿﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪاي ﮐﻪ اﻧﺠﺎم دادم‪ ،‬ﻗﻮاي اﯾﺮان ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻫﻔﺘﺎد‬
‫اﻟﯽ ﻫﺸـﺘﺎد ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﻣﺮوز ﺑﯿﺶ از ﭼﻬﻞ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد‬
‫ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺪاوم ﺻﺪ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم را ﻣﻮاﺟﺐ ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺳﯽ ﻫﺰار‬
‫ﻧﻔﺮ آﻧﺎن ﻣﺄﻣﻮر ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺳـﺮﺣﺪات ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻫﯿﭻوﻗﺖ از ﻣﺤﻞﻫﺎي ﺧﻮد دور ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻘﯿﻪ ﻗﺎﻋﺪﺗﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ اﻣﺮوزه ﺗﻌـﺪاد ﺳـﺮﺑﺎزان ﺑﻪ اﯾﻦ رﻗﻢ ﻧﻤﯽرﺳـﺪ‪ ،‬ﻣﻀﺎﻓـﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﻋـﺪه زﯾـﺎدي از آﻧـﺎن ﺑـﺎ ﺗﻤﺎم دﺳـﺘﻮرﻫﺎي اﮐﯿـﺪ و‬
‫ﺳﺨﺖﮔﯿﺮيﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ وﺟﻮد دارد از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯽآﯾﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﻤﯽروﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘـﻪ ﻣﯽداﻧﻢ در ﺧـﺎرج ﭼﻨﯿﻦ ﺷـﺎﯾﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗـﻮاي اﯾﺮان را ﺻـﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳـﺮﺑﺎز ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﺗـﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ از‬
‫ﺳﺮﺑـﺎزان ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﮐﺴـﺎن دﯾﮕﺮي را ﻫﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﺟﺰو اﻓﺮاد ﻗﺸﻮن ذﮐﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺸﺎن ﺛﺒﺖ ﻧﺸـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﯾﮑﯽ از ﺗﻮاﻧﮕﺮان و ﺑﺰرﮔﺎن‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﭘﻨﺠـﺎه ﻧﻔﺮ ﯾـﺎ ﺻـﺪ ﻧﻔﺮ از اﻓﺮاد ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺟﻨـﮓ ﺑﯿـﺎورد‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ در دﻓـﺎﺗﺮ ﻗﺸﻮن ﻓﻘـﻂ اﺳﻢ او ﺑﻪ ﺗﻨﻬـﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺛﺒﺖ‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ و ﺑﻘﯿﻪ اﻓﺮاد ﻣﻮاﺟﺒﺸﺎن را از ﺷـﺨﺺ او درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻋﺪه زﯾﺎدي ﻓﺮوﺷﻨﺪه و ﺳﻮداﮔﺮ و اﺳﺘﺎدﮐﺎر و ﺧﺪﻣﻪ و‬
‫ﺳﺎرﺑـﺎن و ﻏﯿﺮه‪ ،‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﺎن ﻣﺴـﻠﺢ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺸﻮن ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ؛ ﺑﻪﻋﻼوه ﺗﻌـﺪاد زﻧﺎن را ﻧﯿﺰ ﻧﺒﺎﯾـﺪ از ﻧﻈﺮ دور داﺷﺖ زﯾﺮا‪،‬‬
‫ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﺰﻧﻔﻮن ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ ،‬ﻋـﺎدت اﯾﺮاﻧﯿـﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ زنﻫـﺎ را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺒﺮﻧـﺪ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺎ ﻫﻢ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺗﻌﺪاد ﺗﻤﺎم ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دوﯾﺴﺖ‪ -‬ﺳﯿﺼﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﺎﻟﻎ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل در ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﻗﻮا ﺑﻪ دو ﻗﺴـﻤﺖ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺪه زﯾﺎدﺗﺮي ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎندﻫﯽ ﻗﺮﭼﻘﺎيﺧﺎن ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ رﻓﺘﻨﺪ و ﻋﺪه ﮐﻤﺘﺮي ﺑﺎ‬
‫ﺷـﺎه ﺑـﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق او ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ ﺑﺮوﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻌـﺪاد اﯾﻦ اﻓﺮاد ﻧﯿﺰ ﭼﻨـﺪان ﺑﻮد ﮐﻪ اﻓﺮاد آﺧﺮ ﺻﻒ دو روز دﯾﺮﺗﺮ از اﻓﺮاد ﺟﻠﻮ‬
‫ﺻﻒ ﺑﻪ ﯾـﮏ ﻣﺤﻞ ﻣﯽرﺳـﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻦﮐﻪ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺳـﮑﻮت اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ از ﻃﺒﻞ و ﺷـﯿﭙﻮر ﺧﺒﺮي‬
‫ﻧﺒﻮد و ﺣﺘﯽ ﺻﺪاي دﺳـﺘﻮرﻫﺎي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﯿﺰ ﺷـﻨﯿﺪه ﻧﻤﯽﺷﺪ و روي ﻫﻢ رﻓﺘﻪ ﻗﺸﻮن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺷﺒﺎﻫﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫اردوي ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬
‫اﻧﻀـﺒﺎط ﺷﺪﯾـﺪ ﭼﻨﺎن ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﻮا از ﻫﺮ ﺟﺎ ﻣﯽﮔـﺬﺷﺖ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷـﺪ و ﻫﺮﭼﻪ را ﺳـﺮﺑﺎزان ﻣﯽﺧﺮﯾـﺪﻧﺪ‬
‫ﭘﻮﻟﺶ را ﻓﻮرا ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ اردو زدن ﻗﺸﻮن در ﯾـﮏ ﻣﺤﻞ ﺑﺮاي ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ واﻗﻌﺎ ﻣﻔﯿـﺪ ﺑﻮد و ﻣﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ‬
‫ﯾﺎد ﻋﺒﻮر ﺳـﺮﺑﺎزان ﺧﻮدﻣﺎن اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ در ﺳﺮ راه ﺧﻮد از ﻣﺎل دوﺳﺖ و دﺷﻤﻦ ﭼﯿﺰي ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﮔﺬارﻧﺪ و ﺳﮑﻨﻪ ﻣﺤﻠﯽ ﻫﻤﻪ از ﺗﺮس ﻇﻠﻢ‬
‫و ﺳـﺘﻢ آﻧﻬﺎ ﻓﺮار اﺧﺘﯿﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ وﻗﺘﯽ ﻗﺸﻮن از ﻣﺤﻠﯽ رد ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺮوﺷﻨﺪهﻫﺎي دورهﮔﺮد از ﺗﻤﺎم اﻃﺮاف و ﺟﻮاﻧﺐ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺮ آﻧﺎن ﻫﺠﻮم ﻣﯽآورﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان اﺷﯿﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و آزوﻗﻪ ﺑﻔﺮوﺷﻨﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ در دﺷﺖ و ﺻﺤﺮا ﻧﯿﺰ ﻓﺮوﺷﻨﺪﮔﺎن ﺑﺴﺎط ﺧﻮد را‬
‫ﭘﻬﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ و ﻫﻤﻪﺟﺎ آزوﻗﻪ اﻧﺴﺎن و ﺣﯿﻮان ﺗﺄﻣﯿﻦ اﺳﺖ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻧﻮع ﻣﯿﻮه و ﺗﺮهﺑﺎر و ﺗﻨﻘﻼت ﻧﯿﺰ در‬
‫ﺑﺴﺎط ﻓﺮوﺷـﻨﺪﮔﺎن ﭘﯿﺪا ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ اﻓﺮاد در ﻣﻮﻗﻊ ﺳﻮاري ﺑﺨﻮرﻧﺪ و ﺗﺎ ﮐﺴﯽ از اﯾﻦ ﺗﻨﻘﻼت ﻧﺨﻮرد و وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﭼﺸﻤﻪ ﺧﻨﮑﯽ رﺳﯿﺪ آب‬
‫آن را ﻧﯿﺎﺷﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﯿﻔﯿﺖ و ﻟﺬت اﯾﻦ ﻃﺮز ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن‪ ،‬آنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﻦ ﭘﯽ ﺑﺮدهام‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﭘﯽ ﺑﺮد‪.‬‬
‫دﻫﺎﺗﯽﻫﺎ آﻧﻘـﺪر از اﯾﻦ وﺿﻊ ﺑﻬﺮهﻣﻨـﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﺎل آزوﻗﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮاي اﯾﺎم ﻋﺒﻮر اردو اﻧﺒﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺮاي ﻓﺮوش آﻧﻬﺎ‬
‫ﻓﺮﺻﺘﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ از اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ و از ﻃﺮﻓﯽ ﺳـﺮﺑﺎزان ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺤﻮ ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج ﺧﻮد را ﺑﻪ ارزاﻧﯽ ﺧﺮﯾﺪاري ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺮاي ﻫﺮ‬
‫دو ﻃﺮف ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺳﻮدﺑﺨﺸـﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻤﺎم اﯾﻦ وﺿﻊ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺧﻮشرﻓﺘﺎري ﺳﺮﺑﺎزان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﮑﻨﻪ و ﻣﺮدم ﻋﺎدي ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬و‬
‫اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﺑﺎ ﺑﯽاﻧﻀﺒﺎﻃﯽ اﺳﭙﺎﻧﯿﻮﻟﯽﻫﺎ و اﻓﺮاد ﻣﺴﻠﺢ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻧﺎﭘﻞ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬از زﻣﯿﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﻓﺮق دارد ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد ﻣﻮاﺟﺐ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻫﯿﭻﯾﮏ از ﺳـﺮﺑﺎزان ﻧﺒﺎﯾﺪ در ﺳﺎل ﻣﺒﻠﻐﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ﭘﻨﺞ ﺗﻮﻣﺎن ﮐﻪ ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ ﭘﻨﺠﺎه ﺳـﮑﻪ اﺳﺖ درﯾﺎﻓﺖ‬
‫دارد و ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﻮل ﯾﮏ ﺳـﺮﺑﺎز ﺑﺎ اﺳـﺒﺶ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن و ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼـﺒﺎن ﻗﺸﻮن اﻟﺒﺘﻪ وﺿـﻌﺸﺎن ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻬﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ درﺟﻪ و ﻣﻘﺎم ﺧﻮد‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﻣﮑﻔﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽدارﻧﺪ و اﻓﺮاد ﺑﺮﺟﺴﺘﻪاي ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻘﻮق ﺳﺎﻻﻧﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﯿﻦ دوﯾﺴﺖ و‬
‫ﺗـﺎ ﺳـﯿﺼﺪ ﺗﻮﻣـﺎن اﺳﺖ؛ اﯾﻦﻫـﺎ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻫﻤـﺎن ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼـ ذﮐﺮ ﮐﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎ ﻋـﺪه زﯾﺎدي از ﻗﻮاي ﺧﻮد ﺑﻪ اردوﮔﺎه‬
‫ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در دﻓﺎﺗﺮ ﻗﺸﻮن ﻓﻘﻂ ﻧﺎم ﯾﮏ ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮد آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺛﺒﺖ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻣﯽﭘﺮدازم ﺑﻪ ﺷﺮح ﺑﻘﯿﻪ وﻗﺎﯾﻊ‪:‬‬
‫ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼـ اﺷـﺎره ﮐﺮدم‪ ،‬روز اول ﻣـﺎه اوت‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺎه‪ ،‬ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﻗﻮا ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﺗﺒﺮﯾﺰ اﻋﺰام ﺷـﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻗﺮﭼﻘﺎيﺧﺎن‬
‫ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮد و در ﺟﻠﻮ ﺳﺮدار ﺗﺮك ﮐﻪ از آن ﺟﺎده رو ﺑﻪ اﯾﺮان ﻣﯽآﻣﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻣﺘﺸﮑﻠﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﯾﺪ‪ .‬اﻗﻠﯿﺖ ﻗﺸﻮن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺷﺎه ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺗـﺎ ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺣـﺪس زده ﻣﯽﺷـﺪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﻮاي دﺷـﻤﻦ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬اﻋﺰام ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻘﺸﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓـﺎ ﺣﻤﻠﻪ اﺗﻔﺎق ﻧﯿﻔﺘﺎد‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺑﻌـﺪا از آن ﺷـﻬﺮ ﺑﻪ ﯾﺎري ﻗﻮاي اﯾﺮان ﺑﻪ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺸـﺘﺎﺑﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﺑﻪ ﻫﺮ‬
‫ﺣﺎل ﺗﺒﺮﯾﺰ و اردﺑﯿﻞ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﻓﻘﻂ ﭘﻨﺞ روز راه ﻓﺎﺻﻠﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫روز ﺳﻮم اوت در ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﺑﻪ ﺷﺎه ﺧﺒﺮ دادﻧـﺪ ﮐﻪ ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺼﻮر اوﻟﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﺟـﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﮐﺮد و ﺑﻪ اﺗﻔﺎق‬
‫ﺳﺮدار ﺗﺮك ﻣﺸـﻐﻮل ﭘﯿﺸـﺮوي اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺒﺮﻫـﺎي ﻣﺒﻬﻤﯽ ﻧﯿﺰ رﺳـﯿﺪ ﻣﺸـﻌﺮ ﺑﺮ اﯾﻦﮐﻪ ﺳـﺮدار ﺗﺮك و ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن ﻫﺮ دو ﻣﺴـﻤﻮم ﺷـﺪه و‬
‫درﮔﺬﺷـﺘﻪاﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﺷـﺨﺺ ﺷﺎه ﺑﻪ ﺻـﺤﺖ اﯾﻦ اﺧﺒﺎر ﺗﺮدﯾـﺪ داﺷﺖ و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺘﻈﺎر اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺛﻖﺗﺮي داﺷﺖ‪ ،‬و ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﺑﻌﺪا‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ اﯾﻦ ﺷﺎﯾﻌﺎت ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﺑﯽاﺳﺎس ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺒﺮ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ در ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﺷﺪ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻦﮐﻪ ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎ ﺑﻪ اراﺿـﯽ ارﻣﻨﺴﺘﺎن‬
‫ﯾﻮرش ﺑﺮده و ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ از دﻫﺎت ﺧﺴﺎرات ﮐﻠﯽ وارد ﺳﺎﺧﺘﻪ و اﻣﻮال زﯾﺎدي ﺑﻪ ﻏﺎرت ﺑﺮدهاﻧﺪ؛ وﻟﯽ اﯾﻦ اﺧﺒﺎر ﻧﯿﺰ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺒﻬﻢ و ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ‬
‫ﺑﻮد و ﺧﺒﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﻌﺪا در اردﺑﯿﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺎ رﺳﯿﺪ و ﺷﺮح آن را ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮد ذﮐﺮ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻧﺘﺸﺎر اﺧﺒﺎر ﺿﺪ و ﻧﻘﯿﺾ درﺑﺎره واﻗﻌﻪ ﻣﻬﻤﯽ ﮐﻪ در ﭘﯿﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺳـﺤﺮﮔﺎه ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ ﭘﻨﺠﻢ اوت‪ ،‬ﺷﺎه دﺳـﺘﻮر داد ﺧﯿﻤﻪ و‬
‫ﺧﺮﮔﺎه را ﺑﺮﭼﯿﻨﻨﺪ و از ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﻋﺎزم اردﺑﯿﻞ ﺷﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﺷﯿﭙﻮر ﻣﺨﺼﻮص ﺣﺮﮐﺖ ﺷﺎه ﺑﻪ ﺻﺪا درآﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدﯾﻢ و ﻫﺮ ﮐﺲ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻣﻄﺎﺑﻖ دﻟﺨﻮاه ﺧﻮد راه اردﺑﯿﻞ را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﻬﻤﺎندار ﻗﺒﻞ از ﻣﺎ ﺑﻪ دﺳـﺘﻮر ﺷﺎه ﺑﺮاي ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻋـﺪهاي از ﺧﻮاﻧﯿﻦ ﺗﺎﺗﺎر و‬
‫ﻟﺰﮔﯽ و ﻧﮑﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺴﺐ اﺟﺎزه ﻣﺮﺧﺼﯽ ﻋﺎزم ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻬﺮ را ﺗﺮك ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻠﯿﻔﻪ و ﻣﻦ‪ ،‬ﺳﻪ ﺳـﺎﻋﺖ از روز ﺑﺎﻻـ آﻣـﺪه‪ ،‬ﻋـﺎزم ﺷـﺪﯾﻢ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺴـﺘﻦ ﭼﺎدرﻫـﺎ و آﻣـﺎده ﮐﺮدن ﺑﺎرﻫـﺎ ﮐﺎري ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﻮد و وﻗﺖ زﯾﺎدي‬
‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﻃﯽ ﺳﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ ،‬ﻣﻼـﺣﻈﻪ ﮐﺮدﯾﻢ ﺷـﺎه در ﭼﻤﻦزاري ﻧﺰدﯾـﮏ ﯾـﮏ ﭼﺸـﻤﻪ ﭼـﺎدر زده اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ آﻧﺠﺎ‬
‫اﻃﺮاق ﮐﺮدﯾﻢ و ﺷﺐ را ﺑﻪ ﺳﺮ آوردﯾﻢ‪ .‬در ﺣﻮاﻟﯽ ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﺧﺎك ﻋﺮاق ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽرﺳﺪ و ﺧﻄﻪ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن آﻏﺎز ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺮﺣـﺪ دﻗﯿـﻖ ﺑﯿﻦ دو اﯾـﺎﻟﺖ را ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﮐﺠـﺎﺳﺖ و از اﻓﺮاد ﻧـﺎداﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻦ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻧﻤﯽﺗـﻮاﻧﻢ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺗﺤﻘﯿـﻖ ﮐﻨﻢ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ‬
‫ﺷﻨﯿـﺪهام ﻧﻘﺸﻪ ﺧـﻮﺑﯽ ﮐﻪ ﺗﻬﯿﻪﮐﻨﻨـﺪه آن ﻣﻮرد اﻃﻤﯿﻨـﺎن اﺳﺖ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ زﺑـﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ و در ﺻﻮرت ﯾـﺎﻓﺘﻦ آن ﺳـﻌﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻣﻄﺎﻟﺒﺶ را ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﻨﻢ و ﻣﺴﻠﻤﺎ ﭼﯿﺰ ﺟﺎﻟﺒﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺤﺮﮔﺎه دوﺷﻨﺒﻪ ﺷﺸﻢ اوت ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﯾﻢ و ﭘﺲ از ﻃﯽ دو ﻓﺮﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ زﻧﺠﺎن رﺳﯿﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻗﺒﻼ ﻧﺎم دﯾﮕﺮي داﺷﺘﻪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷﻬﺮﯾﺎران ﺗﺎﺗﺎر آن را ﻓﺘﺢ ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺧﺎك‬
‫ﯾﮑﺴﺎن ﺳﺎﺧﺖ اﯾﻦ ﻧﺎم را ﺑﺮ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻣﺮوزه زﻧﺠﺎن ﺷﻬﺮ ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺴﯿﺎري از ﺷﻬﺮﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻓﺎﻗﺪ ﺣﺼﺎر اﺳﺖ و در‬
‫ﮐﻨﺎر ﺗﭙﻪاي واﻗﻊ ﺷﺪه و اﻣﮑﺎن دارد در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﻌﻈﻤﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اردو در ﺷـﻬﺮ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﮑﺮد و از آن رد ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﻋﺪهاي از ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺷﻬﺮ وارد ﺷﺪم ﺗﺎ در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ‬
‫ﺑﭙﺮدازم و ﻧﺎﻫﺎر ﺻـﺮف ﮐﻨﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺧـﺪﻣﻪ ﺑﻪ راه ﺧﻮد اداﻣﻪ دادﻧﺪ و ﺑﺎر و اﺛﺎث را ﺑﻪ ﺷـﻬﺮ ﻧﯿﺎوردﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎه ﻣﯽداﻧﺴﺖ در زﻧﺠﺎن ﺳﺎﺣﺮهاي‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﻤـﺎل زﯾـﺎدي را ﺑﻪ او ﻧﺴـﺒﺖ ﻣﯽدﻫﻨـﺪ و ﺑـﺎ اﻋﺘﻘـﺎدي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺮاﻓﺎت دارد‪ ،‬دﺳـﺘﻮر داد او را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻗﺸﻮن ﺑﯿﺎورﻧـﺪ ﺗﺎ از‬
‫ﻗﺪرت ﻣﺎوراءاﻟﻄﺒﯿﻌﻪاش در ﺟﻨﮓ ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺮكﻫﺎ اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺗﻌﺠﺐآور ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ در ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﺑﻮدﯾﻢ اﻣﯿﺮان‬
‫ﻟﺰﮔﯽ و ﻧﮑﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ذﮐﺮﺷﺎن را ﮐﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺎه ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ از ﻗﺪرت ﺳـﺤﺮ و ﺟﺎدو ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺮكﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد و اﯾﻦ ﻫﻢ‬
‫ﯾﮑﯽ از روشﻫﺎي ﺟﻨﮕﯽ اﯾﺮاﻧﯿﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻧـﺎن ﻇﺎﻫﺮا ﺟﺰو ﭼﯿﺰﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺎه ﺳـّﺮي را ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از آن ﻣﯽﺗﻮان در ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻊ و ﻫﺮ ﺟﺎ‪ ،‬ﺑﺎران و ﺗﮕﺮگ و ﺑﺮف از‬
‫آﺳـﻤﺎن ﻧﺎزل ﮐﺮد‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾﻦ راز در ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ درآﻣﺪ و ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ﻧﯿﺰ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖآﻣﯿﺰ ﺑﻮد و ﻣﻬﻤﺎندار‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮد در‬
‫ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺮوز اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺣﻀﻮر داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪا ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺟﺮﯾﺎن را ﺑﻪ ﺗﻔﺼـﯿﻞ ﮔﻔﺖ و ﺧﻮد ﻣﻦ ﻧﯿﺰ در آن روز ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻗﻄﻌﻪ اﺑﺮي ﺑﺪون‬
‫دﻟﯿﻞ در آﺳﻤﺎن ﺻﺎف و روﺷﻦ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ و ﺑﻪﻃﻮر ﻏﯿﺮﻣﻨﺘﻈﺮهاي ﺑﺎران ﺑﺎرﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺎندار ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳـّﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر در ﺳﻮزاﻧـﺪن اﺳـﺘﺨﻮان ﻣﺮدﮔﺎن ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎي دﯾﮕﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ دود آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺻـﻌﻮد ﺑﻪ‬
‫آﺳـﻤﺎن ﺗﻮﻟﯿـﺪ اﺑﺮ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و اﯾﻦ اﺑﺮ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ اوراد و ادﻋﯿﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﻣﯽراﻧﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و ﻓﺼﻞ ﻧﯿﺰ دﺧﯿﻞ اﺳﺖ؛‬
‫ﭼﻨـﺎنﮐﻪ در ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﭼﻮن ﻣـﺎه اوت ﺑﻮد و ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻃﻮر آزﻣﺎﯾﺸـﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺎران ﮐﻤﯽ آﻣـﺪ؛ وﻟﯽ اﮔﺮ اﯾﻦ اﺗﻔﺎق در زﻣﺴـﺘﺎن رخ‬
‫دﻫﺪ‪ ،‬ﮔﺮداﻧﻨﺪﮔﺎن آن اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ آﻧﻘﺪر ﺑﺮف و ﺗﮕﺮگ و ﺑﺎران ﻧﺎزل ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳـﭙﺎه ﮐﺎﻣﻞ را ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﺼـﯿﺒﺘﯽ ﻋﻈﯿﻢ‬
‫ﺳﺎزﻧـﺪ و از ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻟﺐﺗﺮ اﯾﻦﮐﻪ اﺑﺮ را ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻣﺤﻠﯽ را آب ﺑﺒﺮد‬
‫و در ﻣﺤﻞ دﯾﮕﺮ ﯾﮏ ﻗﻄﺮه ﺑﺎران از آﺳﻤﺎن ﻧﺒﺎرد‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺑﺎره ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ در ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪ و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺎﻣﻼ رﺿﺎﯾﺖﺑﺨﺶ ﺑﻮد؛ ﻣﺮﺗﺒﻪ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ در اردﺑﯿﻞ ﻫﻤﯿﻦ آزﻣﺎﯾﺶ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺗﮑﺮار ﺷﺪ و ﻫﻮا ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﻪ ﺧﺮاﺑﯽ ﮔﺮاﯾﯿﺪ و ﺑﺮف ﺷـﺮوع ﺑﻪ رﯾﺰش ﮐﺮد‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﺷﺎه ﺧﯿﻠﯽ از اﯾﻦ ﮐﺎر راﺿﯽ اﺳﺖ و‬
‫ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ﻧﯿﺰ اﻋﺘﻘﺎد‬
‫دارد‪ .‬از اﯾﻦﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﻋﻤﺎل ﺳـﺤﺮآﻣﯿﺰي در اﯾﻨﺠﺎ ﺳـﺮ ﻣﯽزﻧـﺪ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺷـﯿﻄﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ اراده ﺧﺪاوﻧـﺪ اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﭼﯿﺰﻫﺎ از‬
‫اﻋﻤﺎل اوﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻓﺮﯾﺐ دﻫﺪ و در آﺳـﻤﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آورد و ﺷﺎه ﺑﺮاي‬
‫اﻧﺠﺎم ﯾﮏ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﻓﺮﻣﺎن داد ﺗﺎ ﺳﺎﺣﺮه را ﻫﻤﺮاه ﻗﺸﻮن ﮐﻨﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از زﻧﺠﺎن‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺟﺎده ﺑﻪ دو ﻗﺴـﻤﺖ ﻣﻨﺸﻌﺐ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻏﺮب ﻣﯽرود و دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ و اﯾﻦ ﻫﻤﺎن‬
‫ﺟﺎدهاي اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻣﺘﺪاد ﺟﺎده ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ واﻗﻊ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻃﺮف اردﺑﯿﻞ اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ؛ ﺟﺎدهاي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻏﺮب اﺳﺖ و در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ‬
‫اﯾﻦ ﺟـﺎده ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗـﺒﺮﯾﺰ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣـﺎ ﮐﻪ در ﺟـﺎده اردﺑﯿـﻞ راه ﻣﯽﭘﯿﻤﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻌـﺪ از ﻃﯽ ﺳﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ راه‪ ،‬ﺷﺐ را در ﮐﻨـﺎر‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﯾﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻬﺮي ﮐﻪ ﺳﺎروﻣﺴﺎق ﭼﺎي‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ رودﺧﺎﻧﻪ ﺳﯿﺮ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮ آوردﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺳﻪﺷـﻨﺒﻪ ﻫﻔﺘﻢ اوت‪ ،‬ﺳـﺤﺮﮔﺎه ﺑﻪ راه اﻓﺘـﺎدﯾﻢ و ﺑﻌـﺪ از ﻃﯽ ﭼﻬـﺎر ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ ،‬ﺣﻮاﻟﯽ ﻏﺮوب در ﮐﻨـﺎر آب ﺑﺎرﯾﮑﯽ ﮐﻪ از وﺳﻂ ﺟﺎده رد‬
‫ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺎر اﻓﮑﻨﺪﯾﻢ‪ .‬ﭼﻮن اﯾﻦ آب ﮐﻢ و ﺗﻌﺪاد ﻟﺸـﮑﺮﯾﺎن زﯾﺎد ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﻪﻃﻮري در ﮐﻨﺎر آن ﯾﻌﻨﯽ در اﻣﺘﺪاد رود ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺳﻮ ﺗﺎ ﺑﻪ آن ﺳﻮي اردوﮔﺎه ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﻧﺼﻒ روز راه ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻫﻮا ﮔﺮم ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌـﺪ از اﯾﻦﮐﻪ ﺷـﺎم ﺧﻮردﯾﻢ و ﺑﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻋﻠﻮﻓﻪ دادﯾﻢ‪ ،‬ﺳﻪ ﺳﺎﻋﺖ از ﺷﺐ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﻣﺠـﺪدا ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺗﻤﺎم‬
‫ﺷﺐ راه رﻓﺘﯿﻢ‪ .‬ﭼﻬﺎرﺷـﻨﺒﻪ ﺻـﺒﺢ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ راهﭘﯿﻤـﺎﯾﯽ اداﻣﻪ ﯾـﺎﻓﺖ و از ﺗﭙﻪﻫﺎ و درهﻫﺎي ﺑﺴـﯿﺎر زﯾﺒﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻓﺎﻗـﺪ درﺧﺖ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻋﺒﻮر ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ راه در اﯾﻨﺠﺎ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻨﮏ ﺑﻮد؛ ﺷﯿﺐ ﮐﻮهﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺎن ﻣﻼﯾﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﺮد در‬
‫دﺷﺖ و ﺻـﺤﺮا راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻃﯽ ﺷـﺶ ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻪ دﻫﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﯾﻨﮕﯿﺠﻪ رﺳـﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﭼﻮن در آﻧﺠﺎ آب ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻪ زﺣﻤﺖ‬
‫اﻓﺘﺎدﯾﻢ و زود ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﯾﻢ و ﻫﻨﻮز دو ﻓﺮﺳﻨﮓ راه ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺒﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻠﯽ رﺳﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﻃﺮف آن‪ ،‬دره ﻋﻤﯿﻘﯽ‬
‫واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻌﺒﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺗﻨﮓ و ﭘﺮﭘﯿﭻ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻪﻃﻮر‪ ،‬اﻧﻔﺮادي‪ ،‬آن ﻫﻢ ﭘﯿﺎده‪ ،‬از آن رد ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬در ﻗﻌﺮ‬
‫دره رودﺧـﺎﻧﻪاي ﺟـﺎري ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻈﻤﺖ ﭼﻨـﺪاﻧﯽ ﻧـﺪاﺷﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن در اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﻋﺒﻮر از آن ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﯾﮏ ﭘﻞ ﺳـﻨﮕﯽ ﺑﺮ روي‬
‫آن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﻞ ﭘﺮدﻟﯿﺲ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫اردو در اﯾﻦ ﻣﻌﺒﺮ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﺸﮑﻼت ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن راه ﺗﻨﮓ و ﻋﺪه زﯾﺎد ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ زودﺗﺮ ﺧﻮد را ﺧﻼص‬
‫ﮐﻨﺪ و از دﯾﮕﺮي ﭘﯿﺶ اﻓﺘﺪ؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺷﺘﺮﺑﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺷﻼق ﻣﯽزدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ و ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺣﯿﻮان و ﺑﺎر‪ ،‬ﺗﻮاﻣﺎ در‬
‫ﺳﺮاﺷـﯿﺒﯽ ﺳـﻘﻮط ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﺎﻻ آوردن آﻧﻬﺎ دﯾﮕﺮ اﻣﮑﺎن ﻧـﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺳﻮاران ﻫﻤﻪ از اﺳﺐﻫﺎ ﭘﯿﺎده ﺷﺪه و زنﻫﺎ ﻧﯿﺰ از ﮐﺠﺎوهﻫﺎ ﺑﯿﺮون‬
‫آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و اﮔﺮ وﺳـﯿﻠﻪ و ﺟﺮأﺗﯽ داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ وﮔﺮﻧﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ را وادار ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ دﺳﺖ آﻧﻬﺎ را ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﻌﻀﯽ از‬
‫آﻧـﺎن ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﺎﯾﺮ ﺳـﺮﺑﺎزان‪ ،‬در زﯾﺮدﺳﺖ و ﭘـﺎي ﺣﯿﻮاﻧـﺎت در ﻣﯿﺎن اﯾﻦ ﻏﻮﻏﺎي ﻋﺠﯿﺐ ﺑﺮاي ﺧﻮد راﻫﯽ ﻣﯽﺟﺴـﺘﻨﺪ و رويﻫﻢرﻓﺘﻪ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﺟﻨﺠﺎل ﻋﻈﯿﻤﯽ را در ﺗﻤﺎم ﻣـﺪت ﻋﻤﺮ ﺧﻮد ﻧﺪﯾـﺪه ﺑﻮدم‪ .‬ﺧﻠﯿﻔﻪ و ﻣﻦ ﺧﻮد را از ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻨﺎري ﮐﺸـﯿﺪﯾﻢ و ﺳﻮاره از ﻫﻤﻪ ﭘﯿﺶ‬
‫اﻓﺘﺎدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻊ رﺳـﯿﺪن ﺑﻪ ﺳﺮاﺷﯿﺒﯽ‪ ،‬در ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬دﺧﺘﺮ ﺷﺎه را‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﻗﻮرﭼﯽﺑﺎﺷﯽ اﺳﺖ‪ ،‬دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ در آﺧﺮ ﺻﻒ‬
‫زﻧﺎن ﺣﺮم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻫﻨﻮز ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻋﺒﻮر از اﯾﻦ ﺟﺎده ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻣـﺎه ﻧﯿﺰ ﺑﺎﻻـ ﻧﯿﺎﻣـﺪه ﺑﻮد و ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﻣـﺎﻧﻊ از ﺗـﺎﺑﺶ ﻧﻮر آن ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎرﯾﮑﯽ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺮ ﻫﻤﻪﺟـﺎ ﺣﮑﻢﻓﺮﻣﺎ ﺑﻮد و ﺗﻤﺎم اﯾﻦ‬
‫راهﭘﯿﻤـﺎﯾﯽ در ﯾـﮏ ﭼﻨﯿﻦ ﻇﻠﻤﺘﯽ اﻧﺠـﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣـﺎل ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﻣﻘـﺪور ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ رﺳﺎﻧﯿـﺪﯾﻢ و ﺑﻌـﺪ از‬
‫اﯾﻦﮐﻪ از ﭘﻞ رد ﺷﺪﯾﻢ و ﺑﻪ ﻗﻌﺮ دره رﺳـﯿﺪﯾﻢ‪ ،‬دﯾﮕﺮ زﺣﻤﺖ ﺑﺎﻻ آﻣﺪن ﻣﺠﺪد را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﺪادﯾﻢ و ﭼﻮن ﺳﯿﺰﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﯿﻢ‪،‬‬
‫ﺟـﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ را ﮐﻪ ﻗـﺪري دورﺗﺮ از ﺟﺎده و ﻣﻤﻠﻮ از درﺧﺘﺎن ﮐﺎج ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮد ﭘﯿـﺪا ﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ؛ اﻣﺎ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮدﯾﻢ ﺑﻘﯿﻪ اﻓﺮاد ﻣﺎ از راه ﺑﺮﺳﻨﺪ و ﺑﻪﺧﺼﻮص ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻋﺒﻮر ﺗﺨﺖ روان ﻣﻮﺟﺒﺎت ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﺧﯿﺎل ﻣﺮا ﻓﺮاﻫﻢ آورده ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺗﺼﻮر‬
‫ﻧﻤﯽﮐﺮدم ﺑﺘﻮاﻧـﺪ از آن ﻣﻌﺒﺮ ﺧﻄﺮﻧﺎك رد ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﺧﻮد ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدم ﯾﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺷـﺪ آن را در اول ﺳﺮاﺷـﯿﺒﯽ در ﺑﺎﻻي ﺗﭙﻪ‬
‫رﻫـﺎ ﮐﻨﻨـﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎران ﺗﺎ وﺳﻂ ﺟﺎده ﺑﯿﺎورﻧـﺪ و ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﮕﺬارﻧـﺪ‪ .‬در اﯾﻦ اﻧﺘﻈﺎر‪ ،‬زﯾﺮ درﺧﺖﻫﺎي زﯾﺒﺎي ﺳـﺮﺳﺒﺰ‪،‬‬
‫ﭼﺸﻢ از ﺟـﺎده ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﺑﺮدارم؛ زﯾﺮا ﻣﯽداﻧﺴـﺘﻢ اﮔﺮ اﻓﺮاد ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷـﯿﻮه راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽﻫـﺎي ﺷـﺒﺎﻧﻪ ﺑـﺪون ﻣﺸـﻌﻞ و ﻓﺎﻧﻮس ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از ﺟﻠﻮ ﻣﻦ رد ﺷﻮﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را ﻧﺒﯿﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﻣـﺪت زﯾﺎدي از روز ﺑﺎﻻ آﻣـﺪه ﺧﻮاﺑﯿـﺪم و ﻫﯿـﭻﯾﮏ از آﺷـﻨﺎﯾﺎن ﻣﺎ از آﻧﺠﺎ ﻋﺒﻮر ﻧﮑﺮدﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺻﻒ ﻋﺒﻮرﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن ﻗﻄﻊ ﻧﻤﯽﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺻـﺒﺢ ﭘﻨﺠﺸـﻨﺒﻪ دو ﺳﺎﻋﺖ از آﻓﺘﺎب ﺑﺎﻻ آﻣـﺪه‪ ،‬ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ رﺳـﯿﺪ و‬
‫دو ﻧﻔﺮ از ﻧـﺪﯾﻤﻪﻫﺎ ﻧﯿﺰ او را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬اﻧـﺪﮐﯽ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺷﺘﺮﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻢ و آﺳـﯿﺐﻧﺪﯾﺪه رﺳـﯿﺪﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺗﺨﺖ‬
‫روان را ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﻼل و ﺷـﮑﻮه از ﺟﺎده ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ رد ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﻟﺒﺘﻪ ﮐﺴﯽ داﺧﻞ آن ﻧﺒﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﯾﻢ‬
‫ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻣﺮﺗﺐ و ﻣﻨﻈﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺘﺮاﻧﯽ را ﮐﻪ آﻫﺴﺘﻪآﻫﺴـﺘﻪ در ﻋﻘﺐ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد رﻫﺎ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺧﻮد ﻣﺎ ﺑﺮاي ﺧﻼﺻﯽ از اﯾﻦ‬
‫وﺿﻊ‪ ،‬ﺳﻮار اﺳﺐ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ راﻧﺪﯾﻢ و از داﻣﻨﻪ ﮐﻮه ﺑﻪ ﻃﺮف دﯾﮕﺮ دره ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ از ﺟﺎده ﭘﺮﻧﺸﯿﺐ ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮ ﺑﻮد‬
‫و ﭘﺮﺗﮕﺎهﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪد آن ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ اﻧﺴـﺎن را در ﺧﻄﺮ ﺳـﻘﻮط ﻗﺮار ﻣﯽداد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻠﻮ راﻧـﺪﯾﻢ و وﻗﺘﯽ ﻣﯽدﯾـﺪم ﺗﺨﺖ روان ﻣﻦ ﻣﺜـﻞ ﻣﺮﻏﯽ‬
‫ﺳﺒﮑﺒﺎل ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﻧﺸﯿﺐ و ﻓﺮازﻫﺎ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮﻣﯽﮔﺬارد و ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬در ﻗﻠﺐ ﺧﻮد ﺷﻮر و ﺷﻌﻒ ﺧﺎﺻﯽ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮدم‪.‬‬
‫از ﺷﺮوع ﺳﺮازﯾﺮي ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎي ﺳﺮﺑﺎﻻﯾﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ دو ﻓﺮﺳﻨﮓ راه اﺳﺖ‪ .‬دره ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﻋﻤﯿﻖ و ﮐﻮهﻫﺎي ﻃﺮﻓﯿﻦ آن ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﻣﺮﺗﻔﻊ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﮔﺮ دو ﻧﻔﺮ در ﺑﺎﻻي آﻧﻬﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ و ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻨﺪ ﺻﺪاي ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻃﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ دﻫﯽ‬
‫رﺳـﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺣـﺘﯽ اﺳﻢ آن را ﻫﻢ ﻧﻤﯽداﻧﻢ‪ .‬در ﮐﻨـﺎر اﯾﻦ ده‪ ،‬ﮐﻪ وﺿـﻊ اﺳـﻒاﻧﮕﯿﺰي داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻗـﻒ ﮐﺮدﯾﻢ و ﭼﻮن ﭼﺎدرﻫـﺎ را ﻫﻤﺮاه‬
‫ﻧـﺪاﺷﺘﯿﻢ و درﺧﺘﯽ ﻧﯿﺰ در آن ﺣﻮاﻟﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺗﻤـﺎم روز در زﯾﺮ آﻓﺘـﺎب ﺳﻮزان ﺑـﺎ وﺿـﻌﯽ ﻧـﺎﻣﻄﻠﻮب در اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻘﯿﻪ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﺑﺮدﯾﻢ‪ .‬اردو در‬
‫آﻧﺠـﺎ ﻣﺘﻮﻗـﻒ ﻧﺸــﺪ و ﯾـﮏ ﻓﺮﺳــﻨﮓ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑـﻪ ﭘﯿﺶ راﻧـﺪ و ﺳــﭙﺲ در ﻣﺤـﻞ ﭘﺮ آب و درﺧـﺘﯽ ﺑـﻪ اﺳـﺘﺮاﺣﺖ ﭘﺮداﺧـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﺳﻬﻞاﻧﮕﺎري ﯾﮑﯽ از ﻧﻮﮐﺮﻫﺎ ﮐﻪ او را ﺑﺮاي راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﺑﻘﯿﻪ در روي ﺟﺎده ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﻮدم و ﺧﻮب ﺗﻮﺟﻪ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺘﺮﺑﺎن ﻣﻦ ﺑﺎ ﺑﺎروﺑﻨﻪ‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اردو رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻦ از وﺳﺎﯾﻞ ﻣﻮرد اﺣﺘﯿﺎج ﺧﻮد ﻣﺤﺮوم ﺷﺪم‪.‬‬
‫ﺗﺨﺖ روان ﮐﻪ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧـﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﺷﺘﺮﻫﺎي ﺣﺎﻣﻞ آن اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻪ ﭼﺮا ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﻃﺮفﻫﺎي ﻏﺮوب ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﯿﻮاﻧﺎت واﻗﻌﺎ از‬
‫ﻓﺸﺎر ﺧﺴـﺘﮕﯽ ﻣﺸـﺮف ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺗﻔﺎﺿـﯿﻞ ﻣﻦ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ در ﭘﯽ اردو روان ﺷﻮم زﯾﺮا در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﻤﮑﻦ‬
‫ﺑﻮد ﺷﺘﺮﻫﺎي ﺣﺎﻣﻞ ﺑﺎروﺑﻨﻪ ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ ﮔﻢ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﯾﻦﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﺐ را در زﯾﺮ آﺳـﻤﺎن ﺻﺎف ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدم‪ ،‬دو ﺳﺎﻋﺖ ﻗﺒﻞ از ﺳﺮزدن آﻓﺘﺎب ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ و ﻣﺠﺪدا ﺳﻮاره ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدم و‬
‫ﭘﺲ از رﺳـﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﺤـﻞ اردو ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﮐﺮدم ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈﻢ اﻓﺮاد رﻓﺘﻪاﻧـﺪ و ﻓﻘـﻂ اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧـﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺧﯿﻠﯽ ﻃﺎﻟﺐ راﺣﺘﯽ اﺳﺖ و‬
‫ﺑﻪﻋﻼوه ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪاش ﺑﺎ ﺷﺎه زﯾﺎد ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺎراﺣﺘﯽ او ﻧﺸﻮد‪ ،‬در ﻣﺤﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺷﺘﺮﻫـﺎ ﻓﻮقاﻟﻌـﺎده ﺧﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺟﻠﻮﺗﺮ ﻧﺮﻓﺘﻢ و در دﻫﯽ ﺑﻪ ﻧـﺎم ﮔﺎﺑـﺎخ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ ﮐـﺪو ﻣﻌﻨﯽ ﻣﯽدﻫـﺪ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدم و از ﭘـﺪر‬
‫ﻣﻘﺪس ﮐﻪ ﺑﻪ راه اداﻣﻪ ﻣﯽداد‪ ،‬ﺧﻮاﺳـﺘﺎر ﺷﺪم ﺗﺎ اﮔﺮ ﺷﺘﺮﺑﺎن ﻣﺮا دﯾﺪ او را ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﻔﺮﺳـﺘﺪ‪ .‬از ﯾﻨﮕﯿﺠﻪ ﺗﺎ ده ﮔﺎﺑﺎخ ﺷـﺶ ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻔﺖ‬
‫ﻓﺮﺳﻨﮓ راه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ از ﯾﻨﮕﯿﺠﻪ ﺗﺎ ﺷﺮوع دره دو ﻓﺮﺳﻨﮓ راه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺸﯿﺐ و ﻓﺮازﻫﺎي دره ﻧﯿﺰ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ دو ﻓﺮﺳﻨﮓ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از اﻧﺘﻬـﺎي ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗـﺎ دﻫﯽ ﮐﻪ روز آﻧﺠﺎ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﺮدﯾﻢ ﯾﮏ ﻓﺮﺳـﻨﮓ و از آﻧﺠﺎ ﺗﺎ ده ﮔﺎﺑﺎخ ﺑﯿﺶ از دو ﻓﺮﺳـﻨﮓ دﯾﮕﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺻﺒـﺢ ﺟﻤﻌﻪ ﺧﻠﯿﻔﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑـﺎروﺑﻨﻪ ﻣﺮا ﯾـﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺘﺮﺑـﺎن را ﺑـﺎ دو ﺷﺘﺮ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﭘﯿﻐﺎم داد ﮐﻪ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺑﻘﯿﻪ ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺻـﺮف ﺻـﺒﺤﺎﻧﻪ‪ ،‬از ﮔﺎﺑﺎخ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﻌﺪ از ﻃﯽ ﯾﮏ ﻓﺮﺳـﻨﮓ و ﻧﯿﻢ راه ﺑﻪ ده ﺳﺒﺰ و ﺧﺮﻣﯽ رﺳـﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﻬﺮ آﺑﯽ‬
‫در آن ﺟﺮﯾﺎن داﺷﺖ و اردو در ﮐﻨﺎر آن ﭼﺎدر زده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺑﺎ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ دور از ﺟﺎده واﻗﻊ ﺷـﺪه و ﺧﻠﺨﺎل ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯽﺷﺪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ ﻗﺼﺪ دارد ﭼﻨﺪ‬
‫روزي ﺑﺮاي ﺷـﮑﺎر آﻧﺠﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﺿـﻤﻨﺎ ﭼﺎدرﻫﺎ و اﺳـﺒﺎب و اﺛﺎﺛﯿﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎﮔﯿﺮ را ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﺑﮕﺬارد و ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ ﻧﺒﺮد‪ ،‬زﯾﺮا اردﺑﯿﻞ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺷـﻬﺮﻫﺎي دﯾﮕﺮ اﯾﺮان ﺑﺪون ﺣﻔﺎظ و ﺣﺼﺎر اﺳﺖ و ﺑﻪ اﺷـﮑﺎل ﻣﯽﺗﻮان از آن دﻓﺎع ﮐﺮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ وﺳﺎﯾﻞ‬
‫در ﺷـﻬﺮ ﺧﻠﺨـﺎل ﮐﻪ ﻧﺰدﯾـﮏ اردﺑﯿـﻞ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻘﺮون ﺑﻪ اﺣﺘﯿـﺎط ﺑﻮد‪ ،‬و در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺷـﺎه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺳـﺒﮏﺑﺎر ﺑﻪ اﺗﻔـﺎق‬
‫ﺳﺮداران و ﺑﺰرﮔـﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ اردﺑﯿـﻞ ﺑﺮود و در ﺻﻮرت ﻟﺰوم در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﭙﺮدازد و از ﻋﻘﺐ ﺟﺒﻬﻪ آزوﻗﻪ ﺧﻮد را ﺗﺄﻣﯿﻦ‬
‫ﮐﻨ ﺪ ‪.‬‬
‫در ده ﮔﯿﻮي‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎن ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻠﯿﻔﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺎده ﺷـﺪﯾﻢ و ﭼﺎدرﻫﺎ را ﺑﻪ ﭘﺎ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﻧﺎﻇﺮ ﯾﮑﯽ از‬
‫ﺷﺪت ﻋﻤﻞﻫﺎي ﺷﺎه ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ آن را ﺷﺮح دﻫﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻃﺮز رﻓﺘﺎر وي ﺑﺎ ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺶ ﺑﻬﺘﺮ آﺷﻨﺎ ﺷﻮﯾﺪ و درﯾﺎﺑﯿﺪ ﮐﻪ او ﭼﮕﻮﻧﻪ در‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻓﺮاد ﺳﭙﺎه ﺧﻮد ﻣﯽﮐﻮﺷﺪ و آﻧﺎن را ﺑﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻈﻢ و ﻋﺪاﻟﺖ و اﻧﺼﺎف وادار ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن از اﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ ﮐﻪ دﺳـﺘﻪاي از ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن اردو‪ ،‬ﺷﺎﯾـﺪ ﺑـﺪون ﻗﺼـﺪ و ﺗﻮﺟﻪ‪ ،‬در ﮐﻨﺎر ﻣﺰرﻋﻪاي ﭼﺎدرﻫﺎ را ﺑﺮاﻓﺮاﺷـﺘﻪ و اﺳـﺒﺎن و‬
‫ﺷﺘﺮان ﺧﻮد را ﺑـﺪون ﺟﻠﺐ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻣﺰرﻋﻪ در اﻃﺮاف ﭼﺎدرﻫﺎ ﺑﻪ ﭼﺮا رﻫﺎ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ ﺗﺎ در ﭘﺮداﺧﺖ ﭘﻮل ﻋﻠﻮﻓﻪ ﺻـﺮﻓﻪﺟﻮﯾﯽ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ده ﺑﻪ ﺷﺎه ﺷـﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و او ﺳـﺨﻨﺎن اﯾﺸﺎن را ﺑﺎ دﻗﺖ ﮔﻮش ﮐﺮد‪ ،‬ﺳـﭙﺲ دﺳـﺘﻮر داد ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﺳـﺮان ﺳـﭙﺎه ﺑﺪان ﻣﺤﻞ‬
‫رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺗﻤﺎم ﭼﺎدرﻫﺎ را ﭘﺎره ﮐﺮدﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﭼﺎدر راﻣﺸﮕﺮان و ﻧﻮازﻧﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﺠﺎزات وزﯾﺮ ﺣﮑﻤﺮان اﺳﺘﺮآﺑﺎد‬
‫از ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫﻠﻨﺪي ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﭼﺎپ آﻣﺴﺘﺮدام ﺳﺎل ‪ 1666‬ﻣﯿﻼدي‬
‫ﻣﺨﺼﻮص ﺷـﺎه ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﮐﻪ در آن ﻣﺤـﻞ ﺑﻮد‪ ،‬از اﯾﻦ آﺳـﯿﺐ ﻣﺼﻮن ﻧﻤﺎﻧـﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم اﺳـﺒﺎن و ﺷﺘﺮان و ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎﻧﯽ را ﻫﻢ ﮐﻪ در ﻣﺰرﻋﻪ ﻣﺸـﻐﻮل‬
‫ﺑﻮدﻧـﺪ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﻣﻘﺼـﺮان را ﺑﻪ زﻧـﺪان اﻧﺪاﺧﺘﻨـﺪ‪ .‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻣﺎﯾﻪ ﺣﯿﺮت ﺑﺴـﯿﺎر ﺷـﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ وزﯾﺮ ﻓﺮﯾﺪونﺧﺎن‪ ،‬ﺣﮑﻤﺮان‬
‫اﺳﺘﺮآﺑـﺎد‪ ،‬ﻧﯿﺰ در ﺟﻤﻊ ﮔﻨﺎﻫﮑﺎران ﺗﻮﻗﯿﻒ ﺷـﺪ و ﺑﺎ آنﮐﻪ وزﯾﺮ ﯾﮑﯽ از ﺳـﺮداران ﻣﻌﺮوف ﺷﺎهﻋﺒﺎس و ﺣﮑﺎم ﺑﺰرگ اﯾﺮان ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺮم‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﻣﯿﻮهاي از درﺧﺘـﺎن ﺑـﺎﻏﯽ ﭼﯿـﺪه و ﺑﻬـﺎي آن را ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮﻣـﺎن ﺷﺎه‪ ،‬ﺗﯿﺮي از دﻣﺎﻏﺶ ﮔﺬراﻧﯿﺪﻧـﺪ و ﺑﺮ اﺳﺐ ﺑﺮﻫﻨﻪاي‪ ،‬ﺑـﺪان‬
‫ﺻﻮرت ﻫﻮﻟﻨﺎك‪ ،‬ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر در ﻣﯿﺎن اردو ﮔﺮداﻧﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ وﻗﺘﯽ او را ﺑـﺪان ﺣـﺎل زار و ﭼﻬﺮه ﭘﺮﺧﻮن دﯾـﺪم‪ ،‬ﺳـﺨﺖ ﻣﺘـﺄﺛﺮ ﺷـﺪم؛ زﯾﺮا اﯾﻦ ﺳـﯿﺎﺳﺖ ﺑﺮاي ﮔﻨـﺎﻫﯽ ﻧﺎﭼﯿﺰ‪ ،‬آن ﻫﻢ در ﻣﻮرد ﻣﺮد‬
‫ﻣﺤﺘﺮﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ او‪ ،‬ﺑﺴـﯿﺎر ﺷﺪﯾـﺪ و دور از اﻧﺼـﺎف ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺷـﺎه ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ روشﻫﺎي ﺳـﺨﺖ ﻫﻤﻪ را وادار ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ و ﻧا ﻀـﺒﺎط‬
‫ﺻﺒـﺢ ﺑﺴـﯿﺎر زود روز ﺷـﻨﺒﻪ ﯾﺎزدﻫﻢ اوت‪ ،‬از ﮔﯿﻮي ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدم و ﻋﺎزم اردﺑﯿﻞ ﺷـﺪم ﺗﺎ از آن ﻧﻘﻄﻪ ﭘﺲ از رﺳـﯿﺪن ﺷﺎه‪ ،‬ﺑﻪ او ﻣﻠﺤﻖ‬
‫ﺷﻮم و ﺳـﭙﺲ ﻫﻤﻪﺟﺎ ﺑﺎ او ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف دﯾﮕﺮان ﻣﻦ ﺳـﺒﮑﺒﺎر ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻧﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭼﻮن ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺷﻨﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺑﺎﻧﻮان ﺣﺮم‬
‫ﺷـﺎه ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آﻧﺠـﺎ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ رﻓﺖ و ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺖ در ﺧﻠﺨﺎل ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻤﺎﻧـﺪ و ﺑﻪ دﻻﯾﻠﯽ اﯾﻦ ﮐﺎر را دون ﺷﺄن ﺧﻮد ﻣﯽﺷـﻤﺮد‪ ،‬ﻣﺮا ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮد‬
‫ﺗﻤﺎم اﺳﺒﺎب و اﺛﺎﺛﯿﻪ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺒﺮم‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از ﻃﯽ ﭘﻨـﺞ ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ ،‬ﺻـﺒﺢ ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ دو اﻟﯽ ﺳﻪ ﺳـﺎﻋﺖ از روز ﺑﺎﻻـ آﻣـﺪه در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﭘﺮدرﺧﺖ زﯾﺒﺎﯾﯽ‪ ،‬ﮐﻨﺎر ﯾﮏ آﺳـﯿﺎب آﺑﯽ‪،‬‬
‫ﻧﺰدﯾـﮏ دﻫﯽ ﺑﻪ ﻧـﺎم ﺗـﺎﺟﯽﺑﯿﻮك‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺰرگﺗـﺎج ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑﺴـﯿﺎري از ﺳـﺎﯾﺮ دﻫـﺎت اﻃﺮاف‪ ،‬از ﻣﻮﻗﻮﻓﺎت ﻣﻘﺒﺮه ﺷﺎهﺻـﻔﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ‪ .‬ﺗﻤﺎم روز ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ و ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﺷﺐ ﺑﻌﺪ را در آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪﯾﻢ و وﻗﺘﯽ دﯾﺮوﻗﺖ ﻣﺎه ﺑﯿﺮون آﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدﯾﻢ‬
‫و ﭘﺲ از ﻃﯽ ﭼﻬـﺎر ﻓﺮﺳـﻨﮓ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺻـﺒﺢ روز دوﺷـﻨﺒﻪ ﺳـﯿﺰدﻫﻢ ﻣـﺎه اوت‪ ،‬ﺑﻪ اردﺑﯿـﻞ رﺳـﯿﺪﯾﻢ؛ وﻟﯽ ﭼﻮن ﺧـﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﮐﻼﻧﺘﺮ در اﺛﺮ‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﻬﻤﺎندار ﺑﺮاي ﻣﺎ در داﺧﻞ ﺷـﻬﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮده ﺑﻮد ﻫﻨﻮز ﺗﻤﯿﺰ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در ﮐﻨﺎر ﺷـﻬﺮ ﻣﻮﻗﺘﺎ اﻃﺮاق ﮐﺮدﯾﻢ و ﺻﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻤﯿﺰ و آﻣﺎده ﺷﺪ وارد آﻧﺠﺎ ﺷﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺴـﯿﺎر زﯾﺒﺎ و ﻣﺼـﻔﺎ ﺑﻮد و در وﺳﻂ ﺑﺎغ وﺳﯿﻌﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﻬﺮ ﺑﺰرﮔﯽ آن را آﺑﯿﺎري ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺻﺎﺣﺐﺧﺎﻧﻪ ﯾﮑﯽ از ﺑﺎﻧﻮان‬
‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧـﺪ ﺷـﺎه و ﻗﻮرﭼﯽﺑﺎﺷـﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﻮﻫﺮش ﻣﻮرد ﻏﻀﺐ ﺷـﺎه واﻗﻊ ﺷـﺪه و از اﯾﺮان ﻓﺮار ﮐﺮده ﺑﻮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺧـﺎﻧﻪ او را ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ‬
‫ﻣﺼﺎدره ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ؛ ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ آن ﺑﻪﺟﺎ ﻣﺎﻧـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﺣﻖ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ در آن ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﺷﺎه اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ‪ .‬ﻗﺒﻞ از ﻣﺎ اﻣﯿﺮان ﺗﺎﺗﺎر و ﻧﮑﺎﯾﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد آﻧﺎن ﺑﻪ دوﯾﺴﺖ ﻧﻔﺮ‬
‫ﻣﯽرﺳـﯿﺪ‪ ،‬در آﻧﺠـﺎ ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﺎ ﻧﻮﺷـﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎندار ﻧﯿﺰ اﯾﻦ اﻓﺮاد را ﺑﺮاي ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺳـﺮزﻣﯿﻦﻫﺎﯾﺸﺎن‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺳﺮاﯾـﺪاران و ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎران ﺧـﺎﻧﻪ از ﮐﺜـﺎﻓﺖ و ﻃﺮز زﻧـﺪﮔﯽ ﻋﺠﯿﺐ اﯾﻦ اﻓﺮاد ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺑﺎور ﻧﮑﺮدﻧﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ و ﻣﺜﻼ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫ﮔﻮﺷﺖ را ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺧﺎم و ﺑﺪون ﻧﺎن ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ و ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ ﺳـﻔﺮه ﻧﻤﯽاﻧﺪازﻧﺪ و آﺷـﻐﺎل ﻏﺬا را ﺑﻪ دور و ﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﯽﭘﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري‬
‫ﮐﻪ در اﻃﺮاﻓﺸﺎن ﮐﻮﻫﯽ از زﺑﺎﻟﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾـﺪ و ﻣﻄﻠﻘﺎ ﺟﺎرو ﮐﺮدن ﻧﻤﯽداﻧﻨـﺪ ﭼﯿﺴﺖ و ﺧﻼﺻﻪ رﻓﺘﺎرﺷﺎن اﯾﺮاﻧﯿﺎن را‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺎﻓﺖ‬
‫ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺘﻮه آورده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻌﺪ از آﻧﺎن ﻣﺎ وارد ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺪﯾﻢ و ﻧﻈﺎﻓﺖ و ﭘﺎﮐﯿﺰﮔﯽ ﺧﻮراﮐﯽﻫﺎ و ﻃﺮز‬
‫ﻏﺬا ﺧﻮردن ﻣﺎ ﺑﺎ ﻗﺎﺷﻖ و ﭼﻨﮕﺎل ﺑﺎﻋﺚ ﺣﯿﺮت اﯾﻦ اﻓﺮاد ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎن روز ﻣﻬﻤﺎﻧﺪار ﺑﻪ دﯾﺪن ﻣﺎ آﻣﺪ و ﺻﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ ﺳﺎﻟﺮوز ﺻﻌﻮد ﺣﻀﺮت ﻣﺮﯾﻢ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺪر ﻣﻘﺪس ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ‬
‫در ﻫﻤﺎن ﺧﺎﻧﻪ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮد در ﯾﮏ اﺗﺎق ﺗﻤﯿﺰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﺷـﯽﮐﺎريﻫﺎي رﻧﮕﯿﻦ و ﻃﻼﯾﯽ ﺗﺰﯾﯿﻦ ﺷـﺪه و در ﮐﻨﺎري واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در‬
‫ﺣﻀﻮر ﻫﻤﻪ‪ ،‬آداب ﻣـﺬﻫﺒﯽ را ﺑﻪﺟﺎ آورد و ﻣﺎ ﻫﻢ دﻋﺎ ﺧﻮاﻧـﺪﯾﻢ‪ .‬از آن ﭘﺲ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻪ در اردﺑﯿﻞ ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬در ﻫﺮ ﻋﯿﺪ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻪ دور‬
‫ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﺪﯾﻢ و آداب ﻻزم را در ﺣﻀﻮر ﭘﺪر ﻣﻘﺪس و ﺗﺤﺖ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ او‪ ،‬ﺑﻪﺟﺎي ﻣﯽآوردﯾﻢ‪.‬‬
‫روز ﺑﻌـﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺻـﺮف ﻏـﺬا‪ ،‬ﭘـﺪر ﻣﻘـﺪس و ﻣﻦ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺑﺎزدﯾﺪ ﻣﻬﻤﺎندار ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ در ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﻣﺎ واﻗﻊ ﺷﺪه و ﺣﺘﯽ‬
‫اﺳـﺒﺎن و ﺷﺘﺮان ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺪاﺷـﺘﻦ ﻣﺤﻞ در ﻣﻨﺰل ﻣﺎ ﺟﺎ داده ﺑﻮد رﻓﺘﯿﻢ‪ .‬وي ﺑﻪ ﻣﺎ اﻃﻼع داد ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺣﻤﻠﻪ و ﯾﻮرش ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻬﺮﻫـﺎي ارﻣﻨﺴـﺘﺎن ﺻـﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺳـﺮدار ﺗﺮك ﺑﻌـﺪا ﻃﯽ ﻧـﺎﻣﻪاي از ﻗﺮﭼﻘﺎيﺧﺎن ﻣﻌـﺬرت ﺧﻮاﺳـﺘﻪ و اﻇﻬﺎر داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ وي‬
‫ﻣﺴـﺌﻮل اﯾـﻦ ﺑﯽﻧﻈﻤﯽﻫـﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﻃﯽ ﻫﻤﯿﻦ ﻧـﺎﻣﻪ ﺳـﺮدار از ﻗﺮﭼﻘﺎيﺧـﺎن درﺧـﻮاﺳﺖ ﮐﺮده ﺑـﻮد اﯾﻦ اﻋﻤـﺎل را ﻣﻮﺟـﺒﯽ ﺑﺮاي ﺷـﺮوع‬
‫ﻣﺨﺎﺻـﻤﺎت ﺗﻠﻘﯽ ﻧﮑﻨـﺪ‪ ،‬و او ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺳـﻬﻢ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ رﻓﺘﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻬﻤﺎندار ﻋﻼوه ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اﯾﻦﻫﺎ ﺣﺮفﻫﺎي ﭘﻮﭼﯽ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﻨﻈﻮر ﻓﺮﯾﺐ دادن اﯾﺮاﻧﯿﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺷﺎه ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺮدار از ﻃﺮف ﺑﺎب ﻋﺎﻟﯽ دﺳﺘﻮر دارد ﮐﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺳﺮدار ﭘﯿﺸﯿﻦ‬
‫زﯾﺮ ﻫﯿـﭻﯾﮏ از ﻗﻼع ﯾﺎ در داﺧﻞ ﻫﯿـﭻﯾﮏ از ﺷـﻬﺮﻫﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﮑﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﺎ وارد ﺧﺎك اﯾﺮان ﺷـﺪه و ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨـﺪ و ﺑﺎ‬
‫ﺧﺮاب ﮐﺮدن آن ﺷﻬﺮ ﻣﻘﺒﺮه ﺷﺎهﺻﻔﯽ را ﺑﺴﻮزاﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺒﺮه ﺑﺮاي اﯾﺮاﻧﯿﺎن زﯾﺎرﺗﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﺮكﻫﺎ ﮐﻪ آﯾﯿﻦ دﯾﮕﺮي‬
‫دارﻧﺪ ﺷﺎهﺻﻔﯽ را ﻣﺮد ﺧﻄﺎﮐﺎري ﻣﯽداﻧﻨﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او ﻋﻘﯿﺪهاي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻟﻮﺗﺮ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﻗﺮار ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳـﺮدار ﺗﺮك‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻧﮑﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاي ﮔﺬراﻧﯿﺪن زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن‬
‫ﺑﺮود و ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﻔﻠﯿﺲ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺧﻮد را ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺗﺎ ﻗﻠﺐ اﯾﺮان ﭘﯿﺶروي ﮐﻨﺪ‬
‫و ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ ﮐﺸﻮر ﺧﻮد را از ﺷﺮ اﯾﻦ رﻗﯿﺐ ﺧﻄﺮﻧﺎك آﺳﻮده ﺳﺎزد‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﺧﺒﺎر در اردﺑﯿﻞ ﻧﯿﺰ ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﺷﺪه و ﻣﻮﺟﺒﺎت وﺣﺸﺖ ﻣﺮدم را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎه ﺷـﺨﺼﺎ ﺑﻪ ﺻﺤﺖ اﺧﺒﺎر اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺖ؛ ﺑﺎ وﺟﻮد‬
‫اﯾﻦ ﺑﺎ ﻗﺴـﻤﺖ ﮐﻤﯽ از ﻗﻮاي ﺧﻮد ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ آﻣﺪه و ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﻗﻮا را ﺑﻪ ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد ﺗﺎ از ﺟﺎدهاي ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ از ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺰوﯾﻦ و ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ ﻗﺴـﻤﺖﻫﺎي ﻣﺮﮐﺰي اﯾﺮان ﻣﯽرود دﻓـﺎع ﮐﻨـﺪ؛ اﻣـﺎ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﭼﻮن اردﺑﯿﻞ ﺷـﻬﺮ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮان از آن‬
‫دﻓﺎع ﮐﺮد و از ﻃﺮﻓﯽ ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﯾﮏ ﻧﺒﺮد ﻧﺎﻣﺴﺎوي ﻫﻤﻪ ﻫﺴﺘﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﺑﯿﻨـﺪازد‪ ،‬ﻣﺼـﻤﻢ ﺷﺪ اﺳـﺘﺨﻮانﻫﺎي ﻧﯿﺎﮐﺎن‬
‫ﺧﻮد را از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ دورﺗﺮ و ﻣﻄﻤﺌﻦﺗﺮي اﻧﺘﻘﺎل دﻫﺪ ﺗﺎ اﮔﺮ اردﺑﯿﻞ ﺑﻪ ﺗﺼـﺮف ﺗﺮكﻫﺎ درآﻣﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﮐﯿﻨﻪ دﯾﺮﯾﻨﻪ آﻧﺎن ﮐﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ اﯾﻦ اﺳﺘﺨﻮانﻫﺎ را ﺑﺴﻮزاﻧﻨﺪ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ اﺑﺘﺪا ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﭘﯿﺶ از اﺟﺮاي آن‪ ،‬ﻣﺮدم ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺗﺮس و اﺿﻄﺮاب ﺑﯿﻬﻮده ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎ ﺷﺎه ﻣﻘﺪاري اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﭼﯿﺰﻫﺎي‬
‫ﮔﺮانﺑﻬـﺎي دﯾﮕﺮ را از اردﺑﯿـﻞ ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﮔﺮوﻫﯽ از ﺗﺠـﺎر و ﻣﺮدم ﺷـﻬﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﯿـﺪ وي ﮐﺎﻻﻫـﺎ و اﺳـﺒﺎب و اﺛـﺎﺛﯿﻪ و داراﯾﯽ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﺟﺎﻫـﺎي ﻣﻄﻤﺌﻦﺗﺮ ﻓﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ و ﺳـﺤﺮﮔﺎه روز ﭘﻨﺠﺸـﻨﺒﻪ ﺷـﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻣـﺎه اوت‪ ،‬ﻣﺮدان و زﻧـﺎن اردﺑﯿـﻞ ﺑـﺎ ﮔﺮوﻫﯽ از ﺑﺰرﮔـﺎن‬
‫ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﯽ دور از ﺷـﻬﺮ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻـ ﻣﺮاﺳﻢ ﺷﺘﺮ ﻗﺮﺑـﺎﻧﯽ آﻧﺠـﺎ ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺑﻪ زﺑـﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﻣﺼـﻠﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺤـﻞ دﻋﺎ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧـﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬رﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺮاي ﺷﺎه دﻋﺎ ﮐﻨﻨﺪ و ﭘﯿﺮوزي او را ﺑﺮ دﺷﻤﻦ اﯾﺮان از ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﭘﺲ از ﻧﺎﻫﺎر‪ ،‬ﺑﺮاي دﯾﺪن ﺷﻬﺮ رﻓﺘﻢ و ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺑﯿﺎن ﺑﻘﯿﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻪ ﺷﺮح ﻣﺸﺎﻫﺪاﺗﻢ ﺑﭙﺮدازم‪.‬‬
‫اردﺑﯿﻞ در ﺷـﻤﺎل اﯾﺮان واﻗﻊ ﺷﺪه و‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺑﻘﯿﻪ ﻗﺴـﻤﺖﻫﺎي آذرﺑﺎﯾﺠﺎن‪ ،‬ﻣﺮﺗﻔﻊ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻨﮏ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ در ﺟﻠﮕﻪ وﺳـﯿﻌﯽ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ از ﮐﻮهﻫـﺎي ﺑﻠﻨـﺪي اﺣـﺎﻃﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ و ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﮐﻮهﻫﺎ ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺷـﻬﺮ واﻗﻊ ﺷـﺪه از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﺟﺒﺎﻟﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ در آذرﺑﺎﯾﺠـﺎن دﯾـﺪهام‪ ،‬و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻫﻤﻪﺟـﺎ داﻣﻨﻪ آن ﻗﺎﺑـﻞ ﮐﺸﺖ و زرع اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻮهﻫـﺎ‪ ،‬ﺳـﺒﻼن ﯾـﺎ ﺳـﭙﻼن ﺧﻮاﻧـﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ آن ﺳﻮﻻن ﻫﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ )در ﻓﺎرﺳـﯽ »پ« و »ب« را ﺷﺒﯿﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻠﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺴﯿﺎري از اوﻗﺎت »ب« ﺷﺒﯿﻪ »و« اﺳﺖ‬
‫و اﯾﻦ دو ﺣﺮف ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ (.‬ﺑﺮاي‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺪاﻧﯿﻢ اﯾﻦ ﮐﻮه ﺳﺎﺑﻘﺎ ﻧﯿﺰ ﺳـﺒﻼن ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪه اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﯿﻢ؛ وﻟﯽ ﺧﯿﻠﯽ اﻣﮑﺎن دارد رﺷـﺘﻪاي‬
‫از ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﺟﺒﺎل زاﮔﺮوس ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﻏﺮب ﺑﻪ ﺷﺮق اداﻣﻪ دارد و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﻣﺎه اوت ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ روي آن ﺑﺮف زﯾﺎدي ﻗﺮار‬
‫داﺷﺖ‪.‬‬
‫اردﺑﯿﻞ از ﻟﺤﺎظ وﺳﻌﺖ ﯾﮑﯽ از ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺘﻮﺳﻂ اﯾﺮان‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻪ ﮐﻮﭼﮏ و ﻧﻪ ﺑﺰرگ‪ ،‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻮﭼﻪﻫـﺎي اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﻫﻤﻪ ﺑﺪﻗﻮارهاﻧـﺪ؛ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺴـﺎوي و ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ و ﺣﺘﯽ ﻃﻮﯾﻞ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و ﺑﺮﻋﮑﺲ ﭘﺮﭘﯿـﭻ و ﺧﻢ و ﺑﯽﻧﻈﻤﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻧﻪﻫـﺎ ﻧﯿﺰ وﺿﻊ ﺑـﺪي دارﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷـﻬﺮ زﯾـﺎد و اﻣﺘﻌﻪ در آﻧﺠﺎ ﻓﺮاوان اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﭼﻬﺎرراﻫﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و از‬
‫ارﻣﻨﺴﺘﺎن و ﮐﺮدﺳﺘﺎن و ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن و ﻗﻔﻘﺎز و دﻣﯿﺮﻗﺎﭘﻮ و اﯾﺎﻟﺖ ﮔﯿﻼن ﻣﺎلاﻟﺘﺠﺎره ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺣﻤﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫در اردﺑﯿـﻞ ﺷـﺮاب ﺑﻪ ﻋﻤـﻞ ﻧﻤﯽآﯾـﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اوﻻـ ﻫﻮاي آن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺳـﺮدي ﺑﺮاي ﭘﺮورش اﻧﮕﻮر ﻣﻨـﺎﺳﺐ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و ﺛﺎﻧﯿﺎ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺷـﯿﺨﺎوﻧﺪ‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫـﺪ در اردﺑﯿـﻞ ﺷـﺮاب ﻣﺼـﺮف ﺷﻮد؛ زﯾﺮا از ﯾـﮏ ﻃﺮف ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳـﻼم ﺷـﺮابﺧﻮاري ﮔﻨﺎه اﺳﺖ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫ﻣﻘﺒﺮه ﺷﺎهﺻـﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از ﻣﮑﻪ و ﻣﻘﺎﺑﺮ ﻋﻠﯽ ]ع[ و ﺣﺴـﯿﻦ ]ع[ ﺑﺮاي اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﻘـﺪسﺗﺮﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬در آﻧﺠﺎ واﻗﻊ ﺷـﺪه‪،‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺮﻣﺖ آن را ﻧﮕﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﻓﻮق‪ ،‬در اردﺑﯿﻞ ﯾﺎ ﻣﻄﻠﻘﺎ ﺷـﺮاب ﭘﯿـﺪا ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﯾﺎ اﮔﺮ ﭘﯿـﺪا ﺷﻮد آن را ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﻣﯽﺧﻮرﻧـﺪ و ﺑﻪﺧﺼﻮص در اﯾﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ در‬
‫آﻧﺠـﺎ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﯾـﮏ ﻗﻄﺮه آن ﻧﯿﺰ ﻧﺎﯾـﺎب ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻣـﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﯿﺎﻓﺘﻦ ﺷـﺮاب ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽﺷـﺪﯾﻢ در ﺑﻌﻀـﯽ از‬
‫روزﻫﺎي ﺗﻌﻄﯿﻞ‪ ،‬ﻣﺮاﺳﻢ ﻣـﺬﻫﺒﯽ را آﻧﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪﺟﺎي ﻧﯿﺎورﯾﻢ‪ .‬اﻓﺮاد ﻣﻦ در اﺛﺮ ﻧﯿﺎﻓﺘﻦ ﺷـﺮاب ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﻮد ﻣﻦ‬
‫زﯾﺎد اﯾﻦ ﻧﺎراﺣﺘﯽ را ﺣﺲ ﻧﻤﯽﮐﺮدم‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻪ ﻣﯽﺧﻮاري ﻋﻼﻗﻪاي ﻧﺪارم ‪....‬‬
‫در ﮐﻮﭼﻪﻫـﺎي اردﺑﯿﻞ ﻧﻬﺮﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﯽ ﺟﺮﯾﺎن دارﻧـﺪ ﮐﻪ از رودﺧﺎﻧﻪ ﺟﺎري از ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎنﻫﺎي اﻃﺮاف ﻣﻨﺸـﻌﺐ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي‬
‫آب در اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﻓﺮاوان اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷـﻬﺮ و ﻧﯿﺰ در ﻧﻈﺮ اﻧﺴـﺎن ﻣﺠﺴﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﻤـﺎم ﻧﻬﺮﻫـﺎ ﭘﺮ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎﻫﯽﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﻋﺰﯾﻤﺖ از اﺳـﮑﻨﺪرﯾﻪ در ﻣﺼـﺮ و ﺑﻪﺧﺼﻮص در اﯾﺮان از ﺧﻮردن آن ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدهام‪ .‬ﻣﺎﻫﯽ ﻗﺰلآﻻ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺣﺪ وﻓﻮر وﺟﻮد دارد‪ ،‬و‬
‫ﯾﮏ روز ﮐﻪ دﯾﺪم ﺑﻌﻀـﯽ از ﺳﻮاران ﮔﺮﺟﯽ در ﺑﺎغ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ‪ ،‬از ﻧﻬﺮ وﺳـﯿﻌﯽ ﮐﻪ از آﻧﺠﺎ ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺸـﻐﻮل ﺻـﯿﺪ ﻣﺎﻫﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻦ‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺷـﺮﯾﮏ ﺷﺪم و از آن ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﺎﻫﯽ زﯾﺎدي ﺧﻮردم و ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﭼﺎﺷﻨﯽﻫﺎي ﻣﻄﺒﻮع و ﺧﻮشﻃﻌﻢ ﭼﻨﺎن ﻏﺬا را ﻟﺬﯾﺬ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻧﯿﺰ ﻏﺬاي ﻣﺎﻫﯽ ﺑﻪ آن ﺧﻮشﻣﺰﮔﯽ ﻧﺨﻮرده ﺑﻮدم‪.‬‬
‫در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻧﻬﺮﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﮐﻢآب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در زﻣﺴﺘﺎن ﻣﺠﺪدا ﭘﺮآب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ در ﺗﻤﺎم ﮐﻮﭼﻪﻫﺎ ﺑﺮ روي آنﻫﺎ ﭘﻞﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي از آﺟﺮ ﺑﻨﺎ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﺣﺘﯿﺎﺟﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﭘﺎ را ﺑﻪ داﺧﻞ آب ﻓﺮو ﺑﺮد و‬
‫ﻫﻤﻪﺟﺎ در ﮐﻨﺎر ﻧﻬﺮﻫﺎ ﻧﯿﺰ درﺧﺘﺎن زﯾﺎدي ﮐﺎﺷﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺷﻬﺮ ﮐﻤﮏ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯿﺪان ﺑﺰرگ ﺷـﻬﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺷـﮑﻞ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺴـﺘﻄﯿﻞ اﺳﺖ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي اﻃﺮاف آن‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﺪﻗﻮاره ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬وﺳﻌﺖ اﯾﻦ ﻣﯿﺪان‬
‫ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺷـﻬﺮ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻤﺘﺮ از وﺳﻌﺖ ﻣﯿﺪان ﻗﺰوﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن ﺷﻬﺮ اﺳﺖ‪ .‬اردﺑﯿﻞ ﻗﺒﻼ ﻣﺮﮐﺰ اﯾﺎﻟﺖ و ﻣﻘﺮ ﺧﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﺷﺎهﻋﺒـﺎس ذواﻟﻔﻘﺎرﺧـﺎن آﺧﺮﯾﻦ ﺣﺎﮐﻢ ﺷـﻬﺮ را‪ ،‬ﮐﻪ از ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺷـﯿﺨﺎوﻧﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ رﺳﺎﻧﯿـﺪ و دﯾﮕﺮ ﻧﺨﻮاﺳﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﯾﻦ‬
‫ﺷﻬﺮ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﺎن ﺟﺪﯾﺪ ﯾﺎ ﺷﺨﺼـﯿﺖ ﻣﻬﻢ دﯾﮕﺮي ﺑﺴﭙﺎرد‪ ،‬اداره اﻣﻮر آن را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه اﺷﺨﺎص ﮐﻢاﻫﻤﯿﺖﺗﺮي واﮔﺬار ﮐﺮد‪ .‬ﺧﺎﻧﻪاي‬
‫ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﺎ ﺑﻪ ذواﻟﻔﻘﺎرﺧﺎن ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﻗﺼﺮ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮب دﯾﮕﺮي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻓﻘﻂ اﯾﻦ ﻣﻨﺰل‬
‫ﺑﺎ ﻣﯿﺪان ﺟﻠﻮ و ﺑﺎغ ﺑﺰرگ و ﺣﺮمﺳـﺮا و ﭼﯿﺰﻫﺎي ﻣﻮرد اﺣﺘﯿﺎج دﯾﮕﺮ آن‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ اﻗﺎﻣﺖ ﺷﺎه را داراﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﻘﺒﺮه‬
‫ﺷﺎهﺻـﻔﯽ ﭼﯿﺰ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟﻪ دﯾﮕﺮي در اردﺑﯿـﻞ وﺟﻮد ﻧـﺪارد و در اﯾﻦ ﻣﻘﺒﺮه ﺗﻤـﺎم ﺷﺎﻫـﺎن و اﻓﺮاد ﻣﻬﻢ ﺧـﺎﻧﻮاده ﺻـﻔﻮﯾﻪ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮده‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻤﯽ دورﺗﺮ از ﻣﯿـﺪان ﺑﺰرگ‪ ،‬در ﮐـﻮﭼﻪ ﺗﻨـﮓ ﺑـﺪون ﻧﻬﺮي‪ ،‬اوﻟﯿـﻦ و ﺑﺰرگﺗﺮﯾـﻦ درب ﻣﻘـﺒﺮه واﻗـﻊ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺮ روي اﯾـﻦ درب‬
‫زﻧﺠﯿﺮﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﮐﺸـﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ از اﯾﻦ ﻃﺮف ﺑﻪ آن ﻃﺮف ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ اﺳﺖ و دﯾﮕﺮي در وﺳﻂ آن آوﯾﺰان اﺳﺖ و ﺗﺎ زﻣﯿﻦ‬
‫ﻣﯽرﺳـﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺠﺮﻣﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﺷـﺪ اﯾﻦ زﻧﺠﯿﺮ را ﺑﮕﯿﺮد ﯾﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﺸﺖ آن ﺑﺮﺳﺎﻧـﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺶ در اﻣﺎن اﺳﺖ و ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ در آن ﻣﺤﻞ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺧﻮد ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ او آﺳـﯿﺒﯽ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‪ ،‬اﻓﺮاد ﺧﻄﺎﮐﺎر از ﺗﻤﺎم اﯾﺮان ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﯽآﯾﻨﺪ و ﺑﺎ رﺿﺎي ﺧﺎﻃﺮ‪،‬‬
‫ﺧﻮد را در آﻧﺠﺎ ﻣﺤﺒﻮس ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻧﺸﺎن در اﻣﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از درب ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺻﺤﻨﯽ واﻗﻊ ﺷﺪه ﮐﻪ در دو ﻃﺮف آن ﺣﺠﺮهﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﭘﺮ از ﺧﻮراﮐﯽ و ﭘﻮﺷﺎﮐﯽ و وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ دﯾﮕﺮ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺘﯿﺎﺟﺎت ﺧﻮد را از اﯾﻦ دﮐﺎنﻫﺎ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و زاﯾﺮﯾﻦ ﻣﺘﻌﺪدي ﻧﯿﺰ ﮐﻪ از اﻃﺮاف و اﮐﻨﺎف‬
‫ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺑﺮاي زﯾﺎرت ﻣﻘﺒﺮه ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺘﺮي آﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از داﻻـن ﺑﺰرگ درب دﯾﮕﺮي واﻗﻊ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﺑـﺎ زﻧﺠﯿﺮ ﺑﺴـﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺮ ﺑﺎﻻـي آن‪ ،‬اﺗﺎقﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮرد ﮐﻪ در‬
‫ﺑﻌﻀـﯽ از آﻧﻬﺎ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪﮔﺎن و در ﺑﻌﻀـﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮران و ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﻣﻘﺒﺮه ﺳﺎﮐﻦ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ درب ﻧﯿﺰ ﺻﺤﻦ ﻃﻮﯾﻞ دﯾﮕﺮي ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﺷﮑﻞ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﺪارد و ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺷﺎه اﮐﻨﻮن ﻣﺸﻐﻮل ﺳﻨﮓﻓﺮش ﮐﺮدن آن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﯾﮏ ﻃﺮف ﺻﺤﻦ‪ ،‬ﯾﮏ ﺣﻤﺎم‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ و در ﺑﺎﻻي ﺻﺤﻦ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺰدﯾﮏ درب ﮐﻮﭼﮑﯽ ﮐﻪ رو ﺑﻪ ﮐﻮﭼﻪ دﯾﮕﺮي ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻫﺮ روز ﺗﻌﺪاد ﺑﯽﺷﻤﺎري از ﺑﯿﻨﻮاﯾﺎن و ﻣﺤﺘﺎﺟﺎن در آﻧﺠﺎ اﻃﻌﺎم ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻏـﺬا ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﭘﻠﻮ ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﻮب و ﺧﻮشﻣﺰه ﭘﺨﺘﻪ ﺷـﺪه و ﺗﻌـﺪاد ﻓﻘﺮا و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﯿﻤﻦ و ﺗﺒﺮك از‬
‫اﯾﻦ ﭘﻠﻮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑﺨﻮرﻧﺪ و ﺷـﺨﺼﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﮐﺴـﯽ را ﺑﺮاي ﺑﺮدن آن ﻣﯽﻓﺮﺳـﺘﻨﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي زﯾﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻـﺒﺢ ﺗﺎ ﺷﺎم‪،‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻣـﺪاوم‪ ،‬دﯾﮓﻫـﺎي ﭘﻠﻮ ﺑﺮ روي ﺳـﯽ و ﭘﻨـﺞ اﺟـﺎق ﺑﺰرگ در آﻧﺠـﺎ ﺑﻪ ﺑـﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺒﻼ ﻓﻘﻂ ﻇﻬﺮﻫﺎ اﻃﻌﺎم ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺷﺎهﻋﺒﺎس‬
‫ﻣﺨﺎرج اﻃﻌﺎم ﺷﺒﺎﻧﻪ را ﻧﯿﺰ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﺮد و اﮐﻨﻮن ﺷﺎم و ﻧﺎﻫﺎر در آﻧﺠﺎ داﯾﺮ اﺳﺖ و ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﻧﺎم ﺷﺎهﻋﺒﺎس در اﯾﺮان‬
‫اﺑـﺪي و ﻣﻘﺪس ﺷﻮد ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﯾﮏ ﻋﺪه از ﺻﻮﻓﯿﺎن و رﯾﺎﮐﺎران دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻨﺒﻠﯽ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺎر ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‬
‫روﺣـﺎﻧﯿﺖ را ﺑﻬـﺎﻧﻪ ﮐﺮده و ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ وﺟﻮدﺷﺎن ﺑﺎﯾـﺪ وﻗﻒ دﻋﺎ و ﻧﻤﺎز ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﻘﻂ از ﭘﻠﻮي ﺷﺎهﺻـﻔﯽ ارﺗﺰاق ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و اﺣﺘﯿﺎﺟﺎت‬
‫ﮐﻤﯽ ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ﭘﻮﺷﺎك دارﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﻷﺧﺮه ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﯽ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﭘﻠﻮي ﺷـﺒﺎﻧﻪ ﺑﻪ دﺳـﺘﻮر ﺷﺎهﻋﺒﺎس داﯾﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫ﻋﺪه ﻣﺴﻠﻤﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮگ او ﺑﺮاي ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪن اﯾﻦ ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺷﻬﺮت ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد ﮐﻪ او ﻧﯿﺰ ﻣﻘﺪس ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺟﺎﯾﮕـﺎه ﭘﻠﻮﺧﻮري‪ ،‬در ﺿـﻠﻊ ﻣﻘﺎﺑـﻞ داﻻـن ﮐﻮﭼﮑﯽ واﻗﻊ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﺟﻠﻮ و ﻋﻘﺐ آن دربﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ روﯾﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻗﺸـﺮ‬
‫ﻧﻘﺮه ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺷﺪه و در ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو درب‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در وﺳﻂ داﻻن‪ ،‬ﻣﺴـﺠﺪي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ داراي وﺳﻌﺖ ﻧﺴﺒﺘﺎ زﯾﺎدي اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﺳﺮﭘﻮﺷـﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ﺟﺰ در ﻗﺴـﻤﺖ ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﮐﻪ دو ﻣﻨﺒﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎﻻي آﻧﻬﺎ ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻘﯿﻪ ﺟﺎﻫﺎي آن ﺳﻘﻒ ﻧﺪارد‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﺳﺒﮏ ﻣﻌﻤﺎري اﮐﻨﻮن در اﯾﺮان ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ دارد‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ در اﺻﻔﻬﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎﻻي ﻣﯿﺪان ﺑﺰرگ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺷﺎه ﻣﺸﻐﻮل ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪي‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ روش در آن ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪....‬‬
‫در ﯾﮑﯽ از اﺿـﻼع ﻋﺮﺿـﯽ ﻣﺴـﺠﺪ درﺑﯽ ﻗﺮار دارد ﮐﻪ رو ﺑﻪ ﺣﺮم ﺳﺮﭘﻮﺷﯿﺪه ﮐﻮﭼﮑﯽ‪ ،‬ﮐﻪ اﻧﺴﺎن از ﺑﯿﺮون ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮔﻨﺒﺪ آن را ﺑﺒﯿﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬داﺧﻞ اﯾﻦ ﺣﺮم ﺑﺎ ﮐﺎﺷﯽﻫﺎي ﺳﺒﺰي ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ داﺧﻞ آﻧﻬﺎ ﻧﻘﺮهﮐﺎري اﺳﺖ ﺗﺰﯾﯿﻦ ﺷﺪه و ﺟﺴﺪ ﺷﺎهﺻﻔﯽ را در آﻧﺠﺎ زﯾﺮ‬
‫ﻗﺒﺮ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪاي ﮐﻪ روي آن ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﮔﺮانﻗﯿﻤﺖ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮدهاﻧﺪ و دورﺗﺎدور آن را ﻣﺤﺠﺮي ﮐﺸﯿﺪهاﻧﺪ ﺗﺎ از‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﻗﺴـﻤﺖﻫﺎي ﻣﻘﺒﺮه ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﻤﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ اﺟﺴﺎد ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن و ﺑﺴﺘﮕﺎن ﺧﺎﻧﺪان ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ را در ﻗﺒﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻮتﻫﺎي ﺑﺰرگ‬
‫ﺑﯽﺷﺒﺎﻫﺖ ﻧﯿﺴﺖ دﻓﻦ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻗﺒﺮ ﻫﻤﻪ آﻧﺎن ﭘﻮﺷﯿﺪه از ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﺣﺮﯾﺮ زرﺑﻔﺖ و ﮔﺮانﺑﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺒﺮه ﺷﺎهﺻﻔﯽ در اردﺑﯿﻞ‬
‫ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ درون ﻣﺴـﺠﺪي ﮐﻪ آراﻣﮕﺎه ﺷﺎهﺻـﻔﯽ در آﻧﺠﺎﺳﺖ داﺧﻞ ﻧﺸـﺪهام‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﻨﮕﺎم دﺧﻮل ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﮑﺎن ﺑﺎﯾـﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺒﺎدت و‬
‫ﺳﺘـﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﺧـﻮد ﮔﺮﻓﺖ و ﺳـﺮ ﺗﻌﻈﯿﻢ ﻓﺮود آورد و ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت دﯾﮕﺮي را اﻧﺠـﺎم داد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﺒـﻮل ﻧﯿﺴﺖ و از ﻃﺮﻓﯽ اﮔﺮ اﯾﻦ‬
‫ﮐﺎرﻫـﺎ را اﻧﺠـﺎم ﻧﻤﯽدادم‪ ،‬ﻗﻄﻌـﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽﺷﺪﻧـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﯿـﭻﮐﺲ ﭼﻪ ﻋﯿﺴﻮي و ﭼﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺪون رﻋـﺎﯾﺖ اﺣﺘﺮاﻣﺎت‬
‫ﺧـﺎص ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﮑـﺎن داﺧـﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ روزي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺎﺷـﻨﺎس ﺑﺎ ﭼﻨـﺪ ﺑﺎﻧﻮي دﯾﮕﺮ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ رﻓﺖ و ﭼﻮن ﻣﻌﻤﻮﻻ‬
‫زنﻫـﺎ ﭼـﺎدر ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬در ﻣﯿـﺎن ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺴـﯽ ﺑﻪ ﻃﺮز رﻓﺘـﺎر وي ﻫﻨﮕﺎم ورود ﺑﻪ ﻣﺴـﺠﺪ ﭘﯽ ﻧﺒﺮد و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺸـﺪ ﮐﻪ او ﻫﻢ ﻣﺜﻞ‬
‫دﯾﮕﺮان ﻏﺮﻓﻪﻫﺎ را ﻣﯽﺑﻮﺳﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪.‬‬
‫وي ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد ﮐﻪ درون ﻣﺴـﺠﺪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺣﺠﺮه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ راه دارﻧﺪ‪ .‬در دو ﺣﺠﺮه اول‪ ،‬ﺟﺰ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻗﻨـﺪﯾﻞ ﻧﻘﺮه ﯾـﺎ ﭼﻨـﺪ ﮔﻮي ﮐﻪ ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﻋﺎدت ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺳـﻘﻒ آوﯾﺨﺘﻪاﻧـﺪ ﭼﯿﺰي دﯾﮕﺮي دﯾـﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬زﻣﯿﻦ ﺣﺠﺮهﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻗﺎﻟﯽ‬
‫ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه و روي آﻧﻬﺎ ﺷﻤﻌﺪانﻫﺎي ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺎ ﺷﻤﻊﻫﺎي ﻣﻮﻣﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻠﻨﺪي ﻗﺮار دادهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ آﻧﻬﺎ را روﺷﻦ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﺷﻤﻊﻫﺎ‬
‫ﺗﻨﻬـﺎ ﺑﺮاي زﯾﻨـﺖ و اﺣـﺘﺮام ﺑﻪ ﮐـﺎر ﻣﯽرود‪ .‬دربﻫـﺎي اﯾﻦ ﺣﺠﺮهﻫـﺎ ﻣﺴـﺘﻮر از ﻧﻘﺮه اﺳﺖ و در آﻧﺠـﺎ ﭼﻨـﺪ ﻣﻼـ ﺑـﺪون اﻧﻘﻄـﺎع از روي‬
‫ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ رﺣﻞﻫﺎي ﻣﺨﺼﻮص ﻗﺮار دارد دﻋﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از اﯾﻦ دو ﺣﺠﺮه‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺴـﻤﺖ دﯾﮕﺮي داﺧـﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ ﮐﻪ در زﯾﺮ ﮔﻨﺒـﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﺤـﻞ آراﻣﮕﺎه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺴـﻤﺖ ﭘﺮ اﺳﺖ از‬
‫ﭼﺮاغﻫﺎ و ﻗﻨﺪﯾﻞﻫﺎ و ﺑﺮ ﻣﺰار ﺷﺎهﺻـﻔﯽ ﻧﯿﺰ ﻫﺸﺖ ﻗﻨﺪﯾﻞ ﺑﺰرگ ﻧﻘﺮه‪ ،‬ﺑﺮاي زﯾﻨﺖ از ﺳـﻘﻒ آوﯾﺨﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬در ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻠﻮي ﺿﺮﯾﺢ درﯾﭽﻪ‬
‫ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺧﻮد را ﺧﻢ ﮐﻨـﺪ و داﺧﻞ آن ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺴـﯽ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺷﺎه از اﯾﻦ درﯾﭽﻪ ﻧﻤﯽﮔﺬرد و‬
‫او ﻧﯿﺰ در ﻣﻮاﻗﻊ ﺧﺎﺻـﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫـﺪ ﺑـﺎ ﺟـﺪ ﺑﺰرگ ﺧﻮد راز و ﻧﯿـﺎز ﮐﻨـﺪ‪ ،‬از آﻧﺠﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺰار وي ﻣﯽرﺳﺎﻧـﺪ‪ .‬درﯾﭽﻪﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ‬
‫دﯾﮕﺮ ﻫﻤﮕﯽ ﯾﮏﭘﺎرﭼﻪ از ﻃﻼي ﻧﺎب ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﻪ ﺳـﻨﮓﻫﺎي ﮔﺮانﺑﻬﺎ آراﺳـﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﭘﺮارزشﺗﺮﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻣﻘﺒﺮه را ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﻣ ﯽد ﻫ ﺪ ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﺑـﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ وارد ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻤﻌﯿﺖ زﯾﺎدي در آﻧﺠﺎ وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺮار ﮔﻔﺘﻪ او ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﺧﻀﻮع و ﺧﺸﻮع دﻋﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪ و‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ در ﭘﯿﺶ ﺑﻮد آرزوي ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ و از ﺧـﺪا ﻣﯽﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﺳـﭙﺎه ﺗﺮكﻫـﺎ را ﻣﻀـﻤﺤﻞ ﺳﺎزد و ﺳـﺮدار را‪ ،‬ﻗﺒﻞ از‬
‫رﺳـﯿﺪن ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ ﺑﺮﺳﺎﻧـﺪ و از ﺷﺎهﺻـﻔﯽ درﺧﻮاﺳﺖ داﺷـﺘﻨﺪ دﻋﺎي آﻧﻬﺎ را ﻣﺴـﺘﺠﺎب ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻼﻫﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ دﻋﺎﻫﺎ ﻫﻤﻪ‬
‫ﯾﮏ ﺻﺪا ﻓﺮﯾﺎد آﻣﯿﻦآﻣﯿﻦ ﺑﺮﻣﯽآوردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑـﺎﻧﻮ ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﺳـﺎﮐﺖ ﻧﺒﺎﺷـﺪ و دﯾﮕﺮان را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳـﮑﻮت ﺧﻮد ﻧﺴـﺎزد‪ ،‬ﺑﻪ زﺑـﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ را ﺑﺮ زﺑﺎن ﻣﯽراﻧـﺪ و‬
‫ﻣﻼﻫﺎي ﺑﯽﭼﺎره ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﯿﺎل اﯾﻦﮐﻪ او ﻣﺸﻐﻮل دﻋﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﺎ آﻣﯿﻦآﻣﯿﻦ ﺧﻮد را ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﻫﻤـﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬در اردﺑﯿﻞ ﭼﯿﺰ ﺟﺎﻟﺐ دﯾﮕﺮي وﺟﻮد ﻧـﺪارد‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺮا ﮐﺮد اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﺣﻤﻞ ﺑﺎر‬
‫از اﺳـﺐ و ﻗـﺎﻃﺮ اﺳـﺘﻔﺎده ﻧﻤﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آﻧﻬـﺎ را ﺑﺮ دوش ﮔﺎوﻫـﺎﯾﯽ ﻣﯽﮔﺬارﻧـﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﻬـﺎ ﺳـﯿﺎه ﯾـﺎ ﺧﺎلﺧـﺎل ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻧﮋادﺷـﺎن‬
‫ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ از ﮔﺎوﻫﺎي ﻣﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮔﺎوﻫﺎ را ﺑﺎ ﮔﻮﻧﯽﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ و ﺣﺘﯽ ﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت ﺑﺮ روﯾﺸﺎن زﯾﻦ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و در ﺳﻔﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺐ از آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺑﻘﯿﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ‪.‬‬
‫در اردﺑﯿﻞ ﺷـﻨﯿﺪن ﺧﺒﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺟﺐ وﻗﺖﮔـﺬراﻧﯽ ﻣﯽﺷـﺪ و وﺣﺸﺖ و اﺿـﻄﺮاب ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺮﺗﺒﺎ در ﺣﺎل ﺗﺰاﯾـﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ‬
‫روزﻫﺎ ﺷـﻨﯿﺪم ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ‪ ،‬ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻر اﯾﺮان ﮐﻪ ﺑﺎ اردوي ﺧﻮد در آن ﻃﺮف ﺗﺒﺮﯾﺰ ﭼﺎدر زده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺎه ﻋﺮﯾﻀﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ و درﺧﻮاﺳـﺖ‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮد ﺑﻪ وي اﺟﺎزه داده ﺷﻮد ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ را ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﻪ روز راه ﺑﺎ او ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ آﻏﺎز ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺷﺎه ﺟﻮاب داده‬
‫ﺑﻮد اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎري را ﺑﮑﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﺎ او دﺷـﻤﻨﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻧﺎن و ﻧﻤﮏ ﺧﻮد را ﺣﺮاﻣﺶ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐﺮد و ﻣﻮاﻇﺐ اﺳﺖ ﺑﺒﯿﻨﺪ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‬
‫دﺳﺘﻮر ﺻﺮﯾﺢ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ او ﺑﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﭘﺮدازد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ وﻗﺖ ﺑﮕﺬراﻧﺪ ﺗﺎ زﻣﺴـﺘﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮد و وﻗﺘﯽ ﺗﺮكﻫﺎ ﺗﻤﺎم آزوﻗﻪﻫﺎي ﺧﻮد را ﻣﺼﺮف ﮐﺮدﻧﺪ و ﻋﺮﺻﻪ‬
‫ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﻨﮓ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ و ﺑﻪ راﻫﯽ ﺑﺮوﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ آن ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻘﺸﻪ ﻗﺒﻠﯽ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﺎﯾﺪ از‬
‫ﺳﺮ راه آﻧﺎن دور ﻣﯽﺷﺪﻧـﺪ و آزوﻗﻪ و ﻏﻠﻪ و ﻋﻠﯿﻖ را ﻣﻌﺪوم ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬روش ﺷﺎه در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ و وﻗﺘﯽ آﻧﺎن‬
‫ﺧﺴﺘﻪ و ﻓﺮﺳﻮده ﺷﺪﻧﺪ و زﻣﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﻗﻮاي آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺮد‪ ،‬آن وﻗﺖ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن اﯾﺮان ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎي آﺧﺘﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﺤﻤﻞ‬
‫ﺗﻠﻔﺎت ﮐﻢ‪ ،‬ﺧﺴﺎرات و ﺗﻠﻔﺎت ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ وارد ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ در ﺟﻨﮓﻫﺎي ﻗﺒﻠﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﺷـﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﻓﺘﻮﺣﺎت درﺧﺸﺎﻧﯽ ﻧﺎﯾﻞ ﮔﺮدد و ﺳـﺮداران ﺗﺮك را ﻣﻐﻠﻮب ﮐﻨـﺪ و اﮔﺮ اﺷـﺘﺒﺎه‬
‫ﻧﮑﻨﻢ‪ ،‬در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﯿﺰ ﻣﺎدﻫﺎ و ﭘﺎرﺳﯽﻫﺎ و ﭘﺎرتﻫﺎ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺷـﯿﻮه را در ﺟﻨﮓ ﻋﻠﯿﻪ ﻗﻮاي ﻏﺮب ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﯽﮔﺬرد و ﻧﺎمﻫﺎ ﻋﻮض ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺷـﯿﻮهﻫﺎ و ﺣﯿﻠﻪﻫﺎي ﺟﻨﮕﯽ‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ و در ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮد ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻪﺷـﻨﺒﻪ ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ اوت‪ ،‬ﻃﺮف ﻏﺮوب‪ ،‬ﺷﺎه وارد اردﺑﯿﻞ ﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﺎ آن ﻣﻮﻗﻊ وي در ﻫﻤﺎن ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺗﺮﮐﺶ ﮐﺮدم ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﺮاه او ﺟﺰ زﻧﺎن ﺣﺮم ﮐﺴـﯽ ﻧﺒﻮد و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺳﭙﺮده ﺑﻮد ﻫﯿـﭻ ﮐﺲ ﺑﻪ اﺳـﺘﻘﺒﺎﻟﺶ ﻧﺮود و ﻣﺮدم اردﺑﯿﻞ از ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت و آداﺑﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻫﻨﮕـﺎم ورود ﺷـﺎه اﻧﺠـﺎم داده ﻣﯽﺷـﻮد ﺧـﻮدداري ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻪ ﺳـﺒﺐ ﭘﯿﺶآﻣـﺪ ﻧـﺎﻣﻄﻠﻮب ﺟﻨـﮓ‪ ،‬ﻓﻮقاﻟﻌـﺎده ﻧﮕﺮان ﺑﻮد و اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺗﻔﺮﯾﺤﺎت را ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اوﺿﺎع ﻧﻤﯽدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺧﯿﻤﻪ و ﺧﺮﮔـﺎه ﺷﺎه در ﻫﻤﺎن ﻣﺤﻞ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا دﺳـﺘﻮر داده ﺑﻮد ﺟﺎي آﻧﻬﺎ را ﻋﻮض ﻧﮑﻨﻨـﺪ و ﻫﻤﻪ ﺳـﺒﮏﺑﺎر ﺑﻪ ﺳﻮي اردﺑﯿﻞ‬
‫ﺑﯿﺎﯾﻨـﺪ‪ .‬روز ﺑﻌـﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻇﻢﺑﯿـﮓ‪ ،‬ﮐﻪ او را ﺑﻮرون ﮐـﺎﻇﻢ ﯾﻌﻨﯽ ﮐـﺎﻇﻢ دﻣﺎغ دراز ﻣﯽﻧﺎﻣﻨـﺪ‪ ،‬و اﻟﺤﻖ ﺑﺮاي او ﮐﻪ ﺑﯿﻨﯽ ﻃﻮﯾﻠﯽ دارد اﯾﻦ ﻟﻘﺐ‬
‫ﻣﻨـﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻟﺸـﮑﺮﮔﺎه ﺗﺮكﻫـﺎ ﺑﻪ اردﺑﯿـﻞ آﻣـﺪ‪ .‬وي ﻫﻤـﺎن ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺷﺎه ﻣﺄﻣﻮر ﺷـﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺑﺮود و ﺑﺎ‬
‫ﺗﺮكﻫﺎ درﺑﺎره ﺻـﻠﺢ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﺳـﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در آن ﻣﻮﻗﻊ زﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﯿﭻوﻗﺖ او را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و ﺣﺘﯽ اﯾﻦ ﺳـﻔﯿﺮ را ﻧﺨﺴﺖ‬
‫در ﻣﻨﺰل ﺧﻮد و ﺳـﭙﺲ در زﻧـﺪان ﻫﻔﺖ ﺑﺮج ﮐﻪ ﻣﺤﻞ ﻧﺴـﺒﺘﺎ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ زﻧـﺪاﻧﯿﺎن ﻣﻬﻢ اﺧﺘﺼﺎص دارد ﻣﺤﺒﻮس ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ از‬
‫ﮔﺬﺷﺖ ﺳﻪ ﺳﺎل و ﻣﺮگ ﺳـﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ و ﺑﻪ روي ﮐﺎر آﻣﺪن ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ ،‬ﺑﺮادرش‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﻔﯿﺮ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺳﻠﻄﺎن ﺟﺪﯾﺪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‬
‫و ﺳـﻠﻄﺎن ﺳﭙﺲ او را ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﻠﯿﻞﭘﺎﺷﺎ‪ ،‬ﺳﺮدار ﺗﺮك ﮐﻪ در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﻣﺬاﮐﺮات ﺻﻠﺢ را ﺑﺎ او اﻧﺠﺎم دﻫﺪ؛ زﯾﺮا‬
‫ﺳﻠﻄـﺎن ﺗـﺎزه ﺑﻪ روي ﮐـﺎر آﻣـﺪه ﺑﻮد و از وﺿـﻌﯿﺖ زﯾـﺎد اﻃﻼﻋﯽ ﻧـﺪاﺷﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳـﺮدار ﺗﺮك از ﻣـﺪتﻫﺎ ﭘﯿﺶ ﻣﺸـﻐﻮل اﻧﺠﺎم‬
‫اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﺬاﮐﺮات ﺑﻮد‪ ،‬و اﮐﻨﻮن ﺧﻠﯿﻞﭘﺎﺷﺎ او را ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷﺎه ﭘﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎده و ﺳﻔﯿﺮي ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه او ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺳـﻔﯿﺮ از ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺳـﺎﺑﻖ ﮐﻪ ﺷـﺮح ﻣﻼﻗـﺎﺗﺶ را در ﻗﺰوﯾﻦ دادم و ﮔﻔﺘﻢ ﻫﯿـﭻ ﮐﺎري ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ از ﭘﯿﺶ ﺑﺒﺮد ﻣﻘﺎﻣﺶ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻣﻦ‬
‫ﺗﻌﺠﺐ ﻣﯽﮐﺮدم ﺗﺮكﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ﻗﻮا ﺑﺮ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺮﺗﺮي ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺸـﺘﺎﻗﺎﻧﻪ ﺧﻮاﺳـﺘﺎر ﺻـﻠﺢ ﺑﻮدﻧـﺪ و‬
‫ﻣﺮﺗﺒﺎ از ﺷﺎه اﯾﺮان ﺑﺎ اﻋﺰام ﺳﻔﺮاي ﻣﺘﻌﺪد ﻃﻠﺐ آﺷﺘﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر دو اﺣﺘﻤﺎل وﺟﻮد داﺷﺖ‪:‬‬
‫اﺣﺘﻤـﺎل اول اﯾﻦﮐﻪ آﻧﻬـﺎ واﻗﻌﺎ ﺧﻮاﺳـﺘﺎر ﺻـﻠﺢ ﺑﻮدﻧـﺪ و در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎ ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮔﺮﻓﺘﺎريﻫﺎي‬
‫داﺧﻠﯽ ﺑﻮد و ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ از ﺷّﺮ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺧﻼص ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﯿﭻ اﺳﺘﺒﻌﺎدي ﻧﺪارد ﮐﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت داﺧﻠﯽ ﺷﺪﯾﺪي در ﻗﻠﻤﺮو ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﺮ ﺳﺮ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺼﻄﻔﯽ ﮐﺸﻤﮑﺶ ﺳﺨﺘﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﯾﮏ ﻃﺮف ﭘﺴﺮان ﺳﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ ﻫﻨﻮز ﺣﯿﺎت دارﻧﺪ و‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ادﻋﺎي ﺗﺨﺖ و ﺗﺎج ﮐﻨﻨﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺼﻄﻔﯽ ﮐﻪ از ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻠﻊ ﺷﺪه و ﺑﺮادرزادهاش ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎن ﺑﺮ ارﯾﮑﻪ او‬
‫ﺗﮑﯿﻪ زده ﻫﻨﻮز در ﻗﯿـﺪ ﺣﯿﺎت اﺳﺖ و در زﻧﺪان ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬ﭘﯿﺶ ﺧﻮد ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدم ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ ﺗﺮكﻫﺎ ﺳـﺮﮔﺮم ﺗﻬﯿﻪ ﺟﻨﮓ دﯾﮕﺮي‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮاﯾﺸﺎن اﻫﻤﯿﺖ دارد‪ ،‬ﻣﺜﻼ در ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن ﯾﺎ ﻧﻘﻄﻪاي دﯾﮕﺮ از اروﭘﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮاﻧﯿﺎن را ﻣﺰاﺣﻢ آن ﻧﻘﺸﻪ‬
‫ﻣ ﯽﺷ ﻤ ﺎر ﻧ ﺪ ‪.‬‬
‫اﺣﺘﻤﺎل دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺮكﻫﺎ در ﺑﺎﻃﻦ ﺻﻠﺢ ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺗﻈﺎﻫﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺳﻔﺮاي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‬
‫از وﺿﻊ ﻗﻮاي اﯾﺮان ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮي ﮐﻪ ﺷﺎه در روز ﺷـﻨﺒﻪ ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺠﻢ ﻣﺎه اوت درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮد ﻣﺆﯾـﺪ ﻧﻈﺮﯾﻪ دوم اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻦ‬
‫روز اﻃﻼع رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻋﺰام ﺳـﻔﯿﺮ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺳـﯿﺼﺪ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺗﺮك ﺑﻪ ﺳﻮي اﯾﺮان روان ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﭼﻬﺎر ﺑﺎراﻧﺪاز ﮐﺎروان ﺗﺎ‬
‫ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارﻧﺪ و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺟﺪي ﺳﺮدار ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺗﻮﻗﻒ ﺗﺎ اردﺑﯿﻞ ﭘﯿﺶ آﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه از اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﭼﻨﺎن اﻓﺴـﺮده ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﻫﻤﺎن روز‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ آراﻣﮕﺎه ﺷﺎهﺻﻔﯽ ﺧﻠﻮت ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺪاﻧﺠﺎ رﻓﺖ‪ -‬ﻣﻦ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ‬
‫را از ﻃﺮﯾﻖ زﻧﺎن ﺣﺮم ﺷﺎه ﮐﺴﺐ ﮐﺮدم‪ -‬و دﺳﺘﻮر داد دربﻫﺎ را ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﻣﺘﻮﻟﯽ آﺳﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮر ﺣﻔﻆ و ﺣﺮاﺳﺖ آراﻣﮕﺎه و اﺷﯿﺎي‬
‫ﮔﺮانﺑﻬـﺎي آن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣـﺪتﻫﺎ در آﻧﺠـﺎ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﺑﺮد و ﺑﻌـﺪ از دﻋﺎﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺒﺮ‪ ،‬ﺻـﻨﺪوﻗﻪ ﺿـﺮﯾﺢ را ﺑﻪ ﺑﻐﻞ ﮔﺮﻓﺖ و ﺳـﯿﻞ‬
‫اﺷﮏ ﺟﺎري ﺳﺎﺧﺖ و ﻣﺪﺗﯽ ﻣﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﻘﯿﻪ روز را ﻧﯿﺰ در ﻗﺼﺮ ﺷﺎﻫﯽ ﻏﻤﮕﯿﻦ و ﻣﻠﻮل ﻧﺸﺴﺖ و اﺷﮏ رﯾﺨﺖ !‬
‫ﻣﻦ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺎه ﻓﻮقاﻟﻌﺎده اﺣﺴﺎس دﻟﺴﻮزي ﻣﯽﮐﺮدم؛ زﯾﺮا وﻗﺘﯽ اﻧﺴﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺮد ﺑﺰرﮔﯽ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ دوراﻫﯽ اﯾﻦ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﻣﺸﺎﻫـﺪه‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ اﺳﺘﺨﻮان ﻧﯿﺎﮐﺎن ﻣﻘﺪس ﺧﻮد را ﺷﺨﺼﺎ ﺑﺴﻮزاﻧﺪ و ﯾﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺧﺼﻢ رﻫﺎ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺴﻮزاﻧﻨﺪ‪ ،‬واﻗﻌﺎ ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫از اﯾﻦ ﮔﺮﯾﻪﻫـﺎ ﮐﻪ از ﺧﺼﻮﺻـﯿﺎت ﺷـﺎه اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از اﯾﻦﮐﻪ وي ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻌـﺪ از ﻓﺘﻮﺣـﺎت اوﻟﯿﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﯾـﮏ ﺗﺮكﻫـﺎ ﻧﻤﯽﭘﺮدازد و‬
‫ﺳﻌﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮد را ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﺪ و ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺪا ﺷﺪه ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺷﺎهﻋﺒﺎس دﯾﮕﺮ آن روﺣﯿﻪ ﺳـﻠﺤﺸﻮري ﻗـﺪﯾﻢ را‪ ،‬ﮐﻪ دﻧﯿﺎ ﺑﻪ آن اﻋﺘﻘﺎد دارد و ﺧﻮدش ﻧﯿﺰ ﺑﺪان ﺗﻈﺎﻫﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬از دﺳﺖ داده اﺳﺖ؛‬
‫وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﺷﺨﺺ ﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﯾﻦ رﻓﺘﺎر از ﻃﺮﻓﯽ‬
‫ﻧﺸـﺎن ﺣﺰم و اﺣﺘﯿـﺎط او و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻃﺒﻊ ﻇﺮﯾﻒ و اﺣﺴﺎﺳـﺎﺗﯽ اوﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮدﻧﺶ را ﺧﯿﻠﯽ آﺳﺎن ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬وﻟﯽ در‬
‫ﻗﺪرت ارادهاش ﺧﻠﻠﯽ رخ ﻧﺪاده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬آن روز ﭼﻨﺎن ﺷﺎه ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻫﻘﺎن ﺑﯿﭽﺎرهاي را ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﭘﯿﺶ دوﯾـﺪ و ﻋﺮﯾﻀﻪاي ﺗﻘﺪﯾﻢ‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬و ﺗﻘﺎﺿﺎﯾﺶ ﺷﺎﯾـﺪ ﻫﻢ ﺧﯿﻠﯽ ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺠﺎزات ﺷﺪﯾـﺪي ﮐﺮد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ دﺳـﺘﻮر داد ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ را در وﺳﻂ ﻣﯿﺪان ﺑﻪ درﺧﺘﯽ ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ و‬
‫ﻣﻦ ﻫﻢ آن روز ﺑﻪ دﯾﺪن اﯾﻦ ﻣﺠﺎزات ﻋﺠﯿﺐ ﮐﻪ در اﯾﺮان ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ رﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺠﺎزات ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﭘﺎﻫﺎي ﻣﺤﮑﻮم را از ﭘﺸﺖ‪ ،‬در آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺳﺎق ﺑﻪ ﮐﻒ ﭘﺎ ﻣﯽﭘﯿﻮﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻮراخ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و رﯾﺴﻤﺎﻧﯽ‬
‫از آن ﻣﯽﮔﺬراﻧﻨـﺪ و او را از درﺧﺘﯽ آوﯾﺰان ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺳـﺮ و ﺷﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺶ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺳﺎﯾﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻤﯿﺮد‪،‬‬
‫آﻧﻘـﺪر او را ﺑـﺪﯾﻦ ﺣـﺎل ﻣﯽﮔﺬارﻧـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ از ﮔﺮﺳـﻨﮕﯽ ﻫﻼك ﺷﻮد و اﮔﺮ ﺑﻌـﺪ از ﻣـﺪﺗﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮد و ﻧﻤﺮد‪ ،‬ﺷـﮑﻤﺶ را ﺑﺎ ﺷﻤﺸـﯿﺮ‬
‫ﻣﯽدرﻧـﺪ و او ﮔﺮﻓﺘـﺎر ﯾـﮏ ﻣﺮگ دردﻧـﺎك و ﺗـﺪرﯾﺠﯽ ﻣﯽﺷﻮد؛ زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺻﻮرت رودهﻫـﺎي او ﺑﺮ ﺻﻮرﺗﺶ ﻣﯽرﯾﺰد و آن ﺑﯿﭽﺎره‬
‫ﻣﯽﮐﻮﺷـﺪ دوﺑﺎره آﻧﻬﺎ را در ﺷـﮑﻢ ﺧﻮد ﻓﺮو ﺑﺮد و ﺑﺎﻷﺧﺮه ﺑﻪ وﺿﻊ ﻓﺠﯿﻌﯽ ﺟﺎن ﻣﯽﺳـﭙﺎرد؛ اﻣﺎ اﮔﺮ ﻣﺮد ﺧﻄﺎﮐﺎر ﻣﺴـﺘﺤﻖ ﻣﺮدن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﯾﮑﯽ دو ﺳﺎﻋﺖ او را در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و ﺳﭙﺲ رﻫﺎﯾﺶ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺣﺘﯽ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬رﻧﺠﯽ ﻫﻢ ﺣﺲ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ﻓﻘﻂ‬
‫در ﻣـﺪت ﺗﺤﻤﻞ اﯾﻦ ﻣﺠﺎزات واﻗﻌﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷـﮑﻨﺠﻪاي وﺣﺸـﺘﻨﺎك ﺷﺪه اﺳﺖ و دﻫﻘﺎن ﺑﯿﭽﺎره ﻧﯿﺰ ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ از‬
‫اﯾﻦ وﺿﻊ ﺧﻼص ﺷﺪ‪.‬‬
‫روز ﺑﯿﺴـﺖ و ﻫﺸـﺘﻢ اوت‪ ،‬از ﻃﺮف ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿـﮓ ﺑـﻪ ﺷـﺎه ﮔﺰارش رﺳـﯿﺪ ﮐـﻪ ﺗﻤـﺎم اﻃﺮاف ﺗـﺒﺮﯾﺰ را زﯾﺮ آب رودﺧـﺎﻧﻪاي ﮐﻪ از آﻧﺠﺎ‬
‫ﻣﯽﮔـﺬرد ﻏﺮق ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ آب ﺗﺎ زﯾﺮ ﺷـﮑﻢ اﺳﺐ ﺑﺎﻻ ﻣﯽآﯾـﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺷﺎه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ‬
‫ﻧﻔﺮ ﺳـﺮﺑﺎز ﺗﺮك ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺪ از اﯾـﻦ ﻣﻬﻠﮑﻪ ﺟـﺎن ﺳـﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺑﺮد‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ ﮔﺰارش ﺧـﺒﺮ داده ﺷـﺪه ﺑـﻮد ﮐﻪ ﻣﺮض اﺳـﻬﺎل در ﻣﯿـﺎن‬
‫ﺗﺮكﻫﺎ ﺷﯿﻮع ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻗﺤﻄﯽ و ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﮐﻢﮐﻢ دارد ﭼﻬﺮه ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺷـﺎه ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺷـﺎد ﺷـﺪه ﺑﻮد و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ ﻣﺮدم آﮔﺎﻫﯽ داﺷﺖ‪ ،‬دﺳـﺘﻮر داد ﺟﺎر ﺑﺰﻧﻨـﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻨﺎن اردﺑﯿﻞ‬
‫ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺷـﻬﺮ را ﺗﺮك ﮐﻨﻨـﺪ؛ وﻟﯽ ﻓﺮوﺷـﻨﺪﮔﺎن دورهﮔﺮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑﺎ ﮐﺎﻻﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮوﻧﺪ‪ .‬ﻣﺸـﺮوط ﺑﺮ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻫﯿـﭻوﺟﻪ از ﻧﺰدﯾـﮏ اردوﮔـﺎه ﺗﺮكﻫـﺎ ﻧﮕﺬرﻧـﺪ؛ ﺑﻪ ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿـﮓ ﻧﯿﺰ ﺟﻮاب داد ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺮكﻫﺎ ﻧﺸﻮد و ﺑﮕـﺬارد ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﺑﻪ‬
‫ﭘﯿﺶروي ﺧﻮد اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻗﻮاي ﺧﻮد ﭘﺸﺖ آﻧﺎن را ﺑﺒﻨﺪد و ﻣﺎﻧﻊ از ﺑﺎزﮔﺸﺘﺸﺎن ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از اﻧﻮاع ﻣﺠﺎزاتﻫﺎ‬
‫از ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫﻠﻨﺪي ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﭼﺎپ آﻣﺴﺘﺮدام ﺳﺎل ‪ 1666‬ﻣﯿﻼدي‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺎه ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻر ﺑﺎﯾﺪ ﻟﺸـﮑﺮﯾﺎن را ﺑﻪ دو دﺳـﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﺪ‪ :‬دﺳﺘﻪاي را ﺑﺎ ﺧﻮد ﻧﮕﻪ دارد و دﺳﺘﻪ دﯾﮕﺮ را ﻣﺄﻣﻮر‬
‫ﮐﻨـﺪ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ اﻣﯿﺮ ﮔﻮﻧﻪﺧﺎن اﯾﺮواﻧﯽ از راﻫﯽ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺳـﺮ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﮔﻮﻧﻪﺧﺎن ﻣﺮد ﭘﯿﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺳﺎﺑﻘﺎ ﺣﺎﮐﻢ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻬﻤﯽ از اﯾﺮوان ﺑﻮده و ﻣﺪتﻫﺎﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﺮﭼﻘﺎيﺧﺎن ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ اﯾﻦ دﺳـﺘﻮر‪ ،‬وﻗـﺘﯽ ﻓﺼـﻞ ﺳـﺨﺖ زﻣﺴـﺘﺎن ﻓﺮا رﺳـﯿﺪ و ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن ﺗﺮك در ﻣﻀـﯿﻘﻪ اﻓﺘﺎدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ آﻧـﺎن از دو ﻃﺮف اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷـﺎه ﺑـﺎ ﻗـﻮاي ﺧﻮد از ﺳـﻤﺖ ﺟﻠﻮ و ﻗﺮﭼﻘﺎيﺧـﺎن از ﮔﻮﺷﻪ ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺣﻤﻠﻪ را آﻏـﺎز ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ و اﻣﯿﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﯿﺰ از ﭘﻬﻠﻮ ﺑﺮ‬
‫ﺗﺮكﻫـﺎ ﻣﯽﺗـﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺗـﺎ ﮐﺎر آﻧﺎن ﺗﻤﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﺳـﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺗﻤﺎم اﻃﻼﻋﺎت و اﺧﺒﺎر را اﻋﻢ از ﺑـﺪ و ﺧﻮب ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮐﻨﻢ ﺗﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در‬
‫ﺟﺮﯾﺎن وﻗﺎﯾﻊ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﯾـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﻞ و ﺟﻬﺎت آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ واﻗﻒ ﺷﻮﯾـﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﭘﯽ ﺑﺒﺮﯾـﺪ ﮐﻪ در اﺛﺮ اﯾﻦ اﺧﺒﺎر‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺿﺪ و ﻧﻘﯿﺾ‪ ،‬ﻣﺮدم در اردﺑﯿﻞ ﺑﺎ ﭼﻪ ﻧﮕﺮاﻧﯽ و اﺿـﻄﺮاﺑﯽ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﯾﺒﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﺑﯿﭽﺎرهﻫﺎ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰﺷﺎن در ﻣﻌﺮض‬
‫ﺧﻄﺮ ﻧﺎﺑﻮدي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد اوﺿﺎع ﮐﺎﻣﻼ زﯾﺮورو ﺷﻮد در ﭼﻪ ﺑﯿﻢ و اﻣﯿﺪي ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺢ روز ﺳﯽام اوت‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﺟﻠﻮي ﻗﺼﺮ ﺷﺎﻫﯽ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎندار ﺑﻪﻃﻮر ﻗﻄﻌﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ داد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم ﺗﺒﺮﯾﺰ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯽﻫﺎ ﺑﻪ دﺳـﺘﻮر ﺷﺎه ﻣﺸـﻐﻮل ﺗﺨﻠﯿﻪ آن ﺷﻬﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﺳﺒﺎب و اﺛﺎﺛﯿﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺤﻞﻫﺎي ﻣﻄﻤﺌﻦﺗﺮي ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و ﺑﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺷـﻬﺮ ﺧﺎﻟﯽ از ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﺎﻧﺪه و دور ﺗﺎ دور آن را ﻗﺮﭼﻘﺎيﺧﺎن ﺑﺎ ﻗﻮاي ﺧﻮد ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮده و ﺗﻤﺎم اﻃﺮاﻓﺶ را ﻧﯿﺰ آب اﻧﺪاﺧﺘﻪ‬
‫و ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻟﺠﻦزار ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤـﺎن روز ﺑﻌـﺪ از ﻇﻬﺮ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه ﺳـﺮدار ﺗﺮك وارد اردﺑﯿـﻞ ﺷـﺪ؛ ﻧﻤﯽداﻧـﻢ ﺗـﺄﺧﯿﺮ ورود او ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻋﻠﺖ ﺑـﻮد ﮐﻪ ﻣﯽﺧـﻮاﺳﺖ آﻫﺴـﺘﻪ‬
‫راهﭘﯿﻤـﺎﯾﯽ ﮐﻨـﺪ و ﺳـﺨﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﺪﻫـﺪ‪ ،‬ﯾـﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﻣﺨﺼﻮﺻـﺎ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺑﻮرون ﮐـﺎﻇﻢ ﻗﺒﻞ از او ﺑﺮﺳـﺪ و‬
‫ﮔﺰارﺷﺎت ﻻزم را ﺑﻪ ﻋﺮض ﺷﺎه ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫روز ﺑﻌـﺪ‪ ،‬ﮐﻪ آﺧﺮﯾﻦ روز ﻣـﺎه اوت ﺑﻮد‪ ،‬اول ﺷﺐ‪ ،‬ﺷـﺎه ﺳـﻔﯿﺮ ﺗﺮك را ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﭘـﺬﯾﺮﻓﺖ؛ وﻟﯽ اﺣﺘﺮاﻣﺎت ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ او اﻧﺠﺎم‬
‫ﻧﺸﺪ و ﺿـﯿﺎﻓﺘﯽ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﯿﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ از ﻣﺎ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﻧﯿﺰ دﻋﻮﺗﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﯿﺎﻣﺪ و ﺷﻨﯿﺪم ﺷﺎه ﺑﻪ او ﺣﺘﯽ اﺟﺎزه ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻧﯿﺰ ﻧﺪاده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻼﻗـﺎت ﻓﻘـﻂ دو ﺑﻪ دو اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﮐﺴﺎن ﺷﺎه ﻧﯿﺰ در آن ﺷـﺮﮐﺖ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ؛ اﻣﺎ در اول ﺑﺮﺧﻮرد‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺳـﻔﯿﺮ ﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﺧﻮد را ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﮐﺮد‪ ،‬دﯾﮕﺮان ﺷـﻨﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺷـﺎه ﺑـﺎ ﺻـﺪاي ﺑﻠﻨـﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﻘﻂ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﺻـﻠﺢ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻐـﺪاد و ﺣﻠﺐ را‬
‫ﺗﺼﺮف ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ از اﯾﻦ ﺣﺮف واﻗﻌﺎ ﺧﻨﺪهام ﮔﺮﻓﺖ؛ زﯾﺮا‬
‫ﻣﯽداﻧﻢ از ﻣﺒﺎﻟﻐﻪﻫﺎي ﻋﺠﯿﺐ ﺷﺎهﻋﺒﺎس اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺳـﻔﯿﺮ ﺗﺮك اﺟﺎزه ﺷـﺮﻓﯿﺎﺑﯽ ﻧﯿﺎﻓﺘﻨـﺪ و ﻫﻤﻪ در ﺑﯿﺮون ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ؛ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ‬
‫ﺣﺘﯽ اﺟﺎزه ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﻧﯿﺰ داده ﻧﺸﺪ و ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت و ﻣﺮاﺳـﻤﯽ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن اﻧﺠﺎم ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎن روز ﺻـﺒﺢ‪ ،‬ﺷﺎه دﺳﺘﻮر داده ﺑﻮد در ﺷﻬﺮ‬
‫ﺟﺎر ﺑﺰﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﺣﺪي ﺣﻖ ﻧﺪارد ﺑﺎ ﺳـﻔﯿﺮ ﺗﺮك ﯾﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺮاﻫﺎن او ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪاي ﺑﺎ آﻧﺎن اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﺟﻨﺴﯽ اﻋﻢ از ﺧﻮراﮐﯽ و‬
‫ﭘﻮﺷـﺎﮐﯽ ﺑﻪ اﯾﺸـﺎن ﺑﻔﺮوﺷـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﻤﺎم آزوﻗﻪ آﻧﺎن از ﻃﺮف ﺷﺎه ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﻫﯿـﭻﭼﯿﺰ اﺣﺘﯿﺎﺟﯽ ﻧﺪارﻧـﺪ‪ .‬ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺗﺨﻠﻔﯽ از اﯾﻦ‬
‫دﺳـﺘﻮر ﻣﺴـﺘﻮﺟﺐ ﻣﺠﺎزات اﻋﺪام ﺑﻮد و ﭼﻨﺎن در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺳـﺨﺖﮔﯿﺮي ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﻮن ﯾﮏ ﺻـﻨﻌﺖﮔﺮ ﺑﯿﭽﺎره و ﺑﯽﺧﺒﺮ از اﯾﻦ دﺳـﺘﻮر‪،‬‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي را ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺗﺮكﻫﺎ ﻓﺮوﺧﺖ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ او را ﺑﻪ ﻣﯿـﺪان ﺷـﻬﺮ آوردﻧـﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ دار ﺑﯿﺎوﯾﺰﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﭼﻮن از ﺑﯽﮔﻨﺎﻫﯿﺶ‬
‫اﻃﻼع ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﺟﺮﯾﺎن ﺧﺒﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ آزادش ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﺷﺎه ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻤﻞ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ رﻓﺘﺎر آﻧﺎن ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺳـﻔﯿﺮ اﯾﺮان اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و از ﻃﺮﻓﯽ ﺷﺎه ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻔﯿﺮ اﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﺮاي ﺟﺎﺳﻮﺳـﯽ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻣﻼﻗﺎت‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻫﻤﻪ از ﺷـﺮاﯾﻂ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﺮاي ﺻﻠﺢ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪﻧﺪ و اﻣﮑﺎن دارد ﺧﻮد ﺳﻔﯿﺮ‬
‫آن را ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻪﻋﻼوه ﻫﯿﭻ ﺧﺒﺮي در درﺑﺎر اﯾﺮان ﻣﺨﻔﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻤﻪ از آن ﻣﻄﻠﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮاﯾـﻂ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از اﯾﻦﮐﻪ ﺷﺎه ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ رﺳﻢ ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ ،‬دوﯾﺴﺖ ﺗﺎ ﺳـﯿﺼﺪ ﺑﺎر اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺑﺪﻫـﺪ و اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺟﻨﺒﻪ ﭘﯿﺸﮑﺸـﯽ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺮكﻫﺎ ﻧﯿﺰ در ﻋﻮض ﻣﻘﺪاري ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﻧﻮع ﭘﺴﺖ‪ ،‬از ﻗﺒﯿﻞ آﻧﭽﻪ در اﺻﻄﺒﻞ ﺑﺮاي ﺗﯿﻤﺎر ﮐﺮدن اﺳﺒﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﯾﺮاﻧﯿـﺎن ﻫـﺪﯾﻪ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺷـﺎه ﻫﻤﻪ زﻣﯿﻦﻫـﺎﯾﯽ را ﮐﻪ از ﺗﺮكﻫـﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰ و اﻃﺮاف آن و ﺷﻮﻣـﺎﺧﯽ و ﺗﻤﺎم‬
‫ﺷﯿﺮوان و ﻧﻘـﺎط دﯾﮕﺮي از آذرﺑﺎﯾﺠـﺎن و دﻣﯿﺮﻗـﺎﭘﻮ و ﻧﺨﺠﻮان و ﺗﻤـﺎم ارﻣﻨﺴـﺘﺎن را ﭘﺲ ﺑﺪﻫـﺪ و ﮔﺮﺟﺴـﺘﺎن را ﺗﺨﻠﯿﻪ ﮐﻨـﺪ و‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﮔﺮوﮔﺎن‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﺴـﭙﺎرد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦﻫﺎ ﺷـﺮاﯾﻂ ﺳـﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮد؛ وﻟﯽ ﺳـﺮدار اﻇﻬﺎر داﺷـﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ او ﻧﯿﺰ‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺳﻬﻤﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ و اﮔﺮ ﺷﺎه ﺑﺨﻮاﻫﺪ او ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺪﯾﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻬﯿﻪ ﺑﯿﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺷﺎه ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد ﺗﺮكﻫﺎ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد؛ وﻟﯽ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﺪﯾﻪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ وﻋﺪه داده ﺑﻮد ﻣﺮﺗﺒﺎ‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﮑﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﺪ ﺑﻌﺪ ﭼﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﯾﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ در ﻣﺸﺮقزﻣﯿﻦ ﻗﻮل و ﻗﺮار‪ ،‬ﺣﺮف ﭘﻮﭼﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫درﺑﺎره ﭘﺲ دادن اراﺿﯽ‪ ،‬ﺷﺎه اﺻﻼ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد ﯾﮏ ﮐﻠﻤﻪ ﮔﻮش ﮐﻨﺪ و ﺷﺮط دادن اوﻻد را ﻧﯿﺰ ﺑﯽﺷﺮﻣﺎﻧﻪ ﺷﻤﺮده ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ﺧﻮب‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺮكﻫـﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اوﻻـد او را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ دﻟﺨﻮاه ﺧﻮد ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺨﺖ و ﺗـﺎج رواﻧﻪ اﯾﺮان‬
‫ﺳﺎزﻧﺪ و ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎي ﺧﻮد‬
‫را در اﺧﺘﯿﺎرش ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺷﺎه ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﻪ دادن ﮔﺮوﮔﺎن ﻧﺒﻮد؛ اﻣﺎ اﻃﺮاﻓﯿﺎﻧﺶ ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺻـﻠﺢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺑﺰرﮔﺎن‬
‫ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﮐـﻪ ادﻋـﺎ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ ﺟﻨـﮓ ﺑـﺎ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﺮﭼـﻪ آﯾﯿـﻦ دﯾﮕﺮي ﻫﻢ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮔﻨـﺎه اﺳﺖ‪ ،‬او را ﺑﻪ دادن ﮔﺮوﮔـﺎن ﺗﺸـﻮﯾﻖ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺷﺎه ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻧﯿﺰ رﺿﺎﯾﺖ داد؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻗﺮاري ﮐﻪ ﺑﻌـﺪا ﻣﻌﻠﻮم ﺷـﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ واﻧﻤﻮد ﮐﺮد ﮐﻪ راﺿـﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ و‬
‫ﻃﺒﻖ ﺻﻼحاﻧﺪﯾﺸﯽ ﺳﺎروﺧﻮاﺟﻪ و ﻗﻮرﭼﯽﺑﺎﺷﯽ‪ ،‬داﻣﺎد ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻃﺮﻓﺪار ﺻﻠﺢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺮار ﺷﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد ﺟﻮان دﯾﮕﺮي‬
‫را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻨﻮان ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺗﺮكﻫﺎ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫واﻗﻌﺎ ﺷﺎه در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ اﺷـﺨﺎص راﺣﺖﻃﻠﺐ و ﮔﺮﯾﺰان از ﺟﻨﮓ ﭼﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﮑﻨﺪ؟ او ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﭘﺴـﺮ ذواﻟﻔﻘﺎرﺧـﺎن را‪ ،‬ﮐﻪ از ﺳـﻤﺖ ﻣـﺎدري ﺑـﺎ ﺷـﺎه ﻧﺴـﺒﺖ ﻧﺰدﯾـﮏ دارد‪ ،‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﺷـﺎه اﯾﻦ ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد را ﮐﺮد ﺗﺎ‬
‫ﺳـﺎروﺧﻮاﺟﻪ ﺻــﻠﺢﻃﻠﺐ و ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿـﮓ ﺳــﭙﻬﺴﺎﻻر را ﻧﮕﺮان ﺳـﺎزد؛ زﯾﺮا ذواﻟﻔﻘﺎرﺧـﺎن‪ ،‬ﭘـﺪر اﯾـﻦ ﺟـﻮان‪ ،‬ﺑـﻪ دﺳــﺘﻮر ﺷـﺎه‪ ،‬ﺗﻮﺳــﻂ‬
‫ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد و ﻋﻤﻮي او را ﻧﯿﺰ ﮐﻪ از ﺧﺎنﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﺑﻮد ﺷﺎه در اﺛﺮ ﺳﻌﺎﯾﺖﻫﺎي ﻣﻤﺘﺪ ﺳﺎروﺧﻮاﺟﻪ‪ ،‬ﮐﻪ وزﯾﺮ و ﻣﻨﺸﯽ‬
‫اﯾﻦ ﺧـﺎن ﺑﻮد‪ ،‬از ﺑﯿﻦ ﺑﺮده ﺑﻮد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ دو ﻧﻔﺮ ﻓﻮقاﻟـﺬﮐﺮ ﺧﻮدﺑﻪﺧﻮد دﺷـﻤﻦ اﯾﻦ ﺟﻮان ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪﻧـﺪ و اﮔﺮ ﺷـﺎه او را ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨـﻮان ﭘﺴــﺮ ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﺗﺮكﻫـﺎ ﻣﯽداد و وي ﺑﻌـﺪا ﻣﻮﻓـﻖ ﻣﯽﺷـﺪ ﺑـﻪ اﯾﺮان ﺑﺮﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﺴــﻠﻤﺎ ﻣﻮﺟﺒـﺎت ﺷــﮑﺴﺖ و اﺿـﻤﺤﻼل دﺷـﻤﻨﺎن‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽاش را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدن ﺳﺎروﺧﻮاﺟﻪ و ﻗﻮرﭼﯽﺑﺎﺷـﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﺑﺮاي ﺻـﻠﺢ ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺮ و دﺳﺖ ﻣﯽﺷﮑﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎه ﻧﯿﺮﻧﮓ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ اﻇﻬـﺎر داﺷﺖ ﭘﻮﻟﯽ ﺑﺮاي دادن ﺑﻪ ﺳـﺮدار ﻧـﺪارد؛ زﯾﺮا ﻣﺒﻠﻎ ﻣﻌﺘﻨﺎﺑﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻋﻬـﺪه او ﺧﺎرج اﺳﺖ و اﮔﺮ آﻧﺎن‬
‫ﻃﺎﻟﺐ ﺻﻠﺢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﺒﻠﻎ را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺮدار ﺗﺮك ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دو ﻧﻔﺮ از ﭼﻨﯿﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي ﺑﺴﯿﺎر وﺣﺸﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮم از ﻧﺼﯿﺤﺖ ﺧﻮد ﺳﺨﺖ ﭘﺸﯿﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻌﺪا از ﻃﺮﯾﻖ زﻧﺎن ﺣﺮم ﻗﻮرﭼﯽﺑﺎﺷﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻨﯿﺪم‬
‫ﮐﻪ او ﻣﻮﻗـﻊ ﺑـﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺧـﺎﻧﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺘﻔﮑﺮ و ﻏﻤﻨـﺎك ﺑـﻮده اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺒﻠﻐﯽ را ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺪاﺷـﺘﻪ و ﭼﻮن ﻋﺎﯾـﺪي اﻣﻼـك او در‬
‫اردﺑﯿـﻞ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻓﺮوش ﻏﻼت و ﻋﻠﯿﻖ و ﻏﯿﺮه ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﻫﻨﻮز ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻣـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ ﺑﺮاي ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن اﯾﻦ ﭘﻮل‬
‫ﭼﻪ ﺧﺎﮐﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﺑﺮﯾﺰد‪ .‬ﻫﻤﺴـﺮ وي‪ ،‬ﮐﻪ دﺧﺘﺮ ﺷﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد ﮐﺮده ﺑﻮد ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي اﺑﺮﯾﺸـﻤﯿﻦ و زرﺑﻔﺖ ﺧﻮد را ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﺳﺮدار‬
‫ﺗﺮك ﮐﻨـﺪ؛ وﻟﯽ ﺷـﻮﻫﺮش ﭘﺎﺳـﺦ داده ﺑـﻮد ﮐﻪ ﺳـﺮدار ﺗﺮك ﭼﻨـﺎن آدم رذﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ ﭘﻮل ﻧﻘـﺪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي را ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯽﮐﻨـﺪ و‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺳﺨﺖ ﭘﺮﯾﺸﺎن و ﻣﻀﻄﺮب ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫اﯾﻦ اﺑﺘﮑـﺎر ﺷﺎه ﭼﻨﺎن اﺛﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ از آن ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﺑﻌـﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﮐﺴـﯽ ﺑﺮاي ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎﯾﯽ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﻧﮑﺮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ او‬
‫ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ آزاداﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﯿﻞ ﺧﻮد ﺟﻮاﺑﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪا آن را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻤﺎم اﯾﻦﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺐ ﺑﻌﺪ از ﻣﻼﻗﺎت‪ ،‬ﺷﺎه ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دلﺟﻮﯾﯽ از ﺳـﻔﯿﺮ ﺗﺮك و ﺑﻪ ﺟﺒﺮان ﺑﯽاﻋﺘﻨﺎﯾﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ او ﺷﺪه ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺻﺪ ﺗﻮﻣﺎن ﭘﻮل ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﺗﻌﺪادي اﺳﺐ و ﻣﻘﺪاري ﭘﯿﺸﮑﺸﯽﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاﯾﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫روز ﺳﻮم ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺷﺎه ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﺳـﻔﯿﺮ ﺗﺮك اﺟﺎزه ﻣﻼﻗﺎت داد؛ وﻟﯽ ﺑﺎ او در ﺣﻀﻮر ﺧﯿﻠﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن درﺑﺎر ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺑﻬﺘﺮي رﻓﺘﺎر ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺳﻔﯿﺮ ﺑﻌﺪ از ﺗﮑﺮار ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎدات ﻗﺒﻠﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﺳﺘﺮداد اراﺿـﯽ و ﮔﺮوﮔﺎن ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﺷﺎه و ﺗﺴﻠﯿﻢ اﺑﺮﯾﺸﻢ ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر ﺳﺮدار ﮔﻔﺖ‪ :‬او‬
‫ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ اﻋﻠﯽﺣﻀـﺮت ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﺑﻪ ﭘﺲ دادن اراﺿـﯽ ﺗﻦ در ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ داد‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺗﺴـﻠﯿﻢ اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﮔﺮوﮔﺎن ﻣﻤﮑﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﺻﻠـﺢ ﺑﺮﻗﺮار ﮔﺮدد و ﭼﻮن ﻣﻼـﺣﻈﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺷـﺎه ﻫﻨﻮز ﻧﺎراﺿـﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﺿـﺎﻓﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ اﻋﻠﯽﺣﻀـﺮت ﻣﺎﯾﻞ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ ﻓﺮزﻧـﺪ ﺧﻮد را‬
‫ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ -‬ﺷﺎﯾﺪ او ﻧﯿﺰ درﺑﺎره ﺻـﺤﺒﺖﻫﺎي ﺷﺎه ﺑﺎ ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﺧﻮد ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﺷـﻨﯿﺪه ﺑﻮد‪ -‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﺲ دﯾﮕﺮي را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﺮدار‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺑﺒﺮد و ﺑﮕﻮﯾﺪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺷﺎه اﺳﺖ و ﺗﺮكﻫﺎ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﺣﺮف را ﺑﺎور ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد و راﺿﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫وي در ﺣﺮف ﺧﻮد ﺻـﺎدق ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺮاي ﻧﻘﺸﻪاي ﮐﻪ ﺗﺮكﻫـﺎ داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮزﻧـﺪ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﯾـﺎ ﻣﺠـﺎزي ﺷـﺎه ﯾﮏﺳﺎن ﺑﻮد و ﺣﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮان‬
‫ﮔﻔﺖ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺠﺎزي از ﺟﻬﺎﺗﯽ رﺟﺤﺎن داﺷﺖ؛ زﯾﺮا ﯾﮏ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮدي ﺑﻌﺪا ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽﺷﺪ ﻫﺮ ﮐﺎري را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺳﺮ او را‬
‫ﺑﺎ ﺗﺼﻮرات و رؤﯾﺎﻫﺎي ﻃﻼﯾﯽ ﭘﺮ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺧﻄﺮي ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺗﻦ در دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮب ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻗﻀﺎﯾﺎ آﮔﺎه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﺎن ﺣﺮﮐﺎت ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺧﻮد‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺑﺮد و آن را از ﻏﻼف ﺑﯿﺮون‬
‫آورد و ﺑﻪ ﺳﻔﯿﺮ ﺗﺮك ﻧﺸﺎن داد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ و ﺟﺰ او ﮐﺲ دﯾﮕﺮي را ﻧﺪارم ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﻨﻢ و اﮐﻨﻮن اﮔﺮ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﺎ آﺳﻮدﮔﯽ ﺧﯿـﺎل رو ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﺘﺎزﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﻔﯿﺮ ﺗﺮك ﺟﻮاب داد‪ :‬در ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ اﺗﻔـﺎق ﺧﻮاﻫـﺪ اﻓﺘـﺎد‪ ،‬ﻋـﺪه زﯾـﺎدي ﺑﯽﮔﻨﺎه ﺑﻪ‬
‫ﻫﻼـﮐﺖ ﻣﯽرﺳـﻨﺪ و ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ و ﻣﻌﺼـﯿﺖ آن ﺑﺮ ﻋﻬـﺪه ﺷـﺎه ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﻮد؛ ﺳـﭙﺲ وي درﺑﺎره ﺑﻪ ﻫـﺪر رﻓﺘﻦ ﺧﻮن ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﯿﺮ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ -‬زﯾﺮا اﯾﻨﺎن ﺑﯿﻦ ﺧﻮد ﻓﻘﻂ ﭘﯿﺮوان ﻣﺤﻤﺪ ]ص[ را ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﯿﺮ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ -‬ﻣﻄﺎﻟﺐ زﯾﺎدي اﺑﺮاز داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﭘﺎﺳﺦ داد ﮐﻪ ﻣﻌﺼﯿﺖ اﯾﻦ ﮐﺎر از آن ﺗﺮكﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬زﯾﺮا او در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺗﻌﺮﺿﯽ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬
‫وﻇﯿﻔـﻪ دارد در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻫﺮ ﺗﻌﺮﺿـﯽ دﻓـﺎع ﮐﻨـﺪ و ﺗﺮكﻫـﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺳـﺎﻟﻪ ﺑـﺪون ﻫﯿـﭻ ﻣﻮﺟـﺒﯽ ﺑﻪ ﺧـﺎك اﯾﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﺑﺮﻧـﺪ و‬
‫ﺧﺮاﺑﯽﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﻪ ﺑﺎر ﻣﯽآورﻧﺪ‪ .‬ادﻋﺎي آﻧﺎن ﭼﯿﺴﺖ و ﭼﻪ درﺧﻮاﺳﺘﯽ دارﻧﺪ؟ ﭼﻪ دﻟﯿﻠﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺧﻮد اراﺋﻪ دﻫﻨﺪ؟‬
‫وي اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ اردﺑﯿﻞ ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻧﯿﺎﮐﺎن او ﻧﺰد ﺷﺎهﺻـﻔﯽ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮده ﺷﺪهاﻧـﺪ؛ وﻟﯽ او ﺗﻤﺎم اﺳـﺘﺨﻮان آﻧﻬﺎ را ﻣﺠﺒﻮر‬
‫ﺷـﺪه اﺳﺖ ﺑﯿﺮون آورد و ﺑﻪ ﺟﺎي اﻣﻦﺗﺮي ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨـﺪ‪ -‬ﺷﺎﯾـﺪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ راﺳﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ دروغ؛ وﻟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺣﺘﻤﺎل داﺷﺖ راﺳـﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ -‬و ﺗﻤﺎم ﺷﻬﺮ را ﻧﯿﺰ آﺗﺶ ﺧﻮاﻫﺪ زد و ﻣﺰارع را ﻧﺎﺑﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ و اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮه را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺗﺼـﺮﯾﺢ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﺎن از ﻟﺤﺎظ ﺗﻌﺪاد ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺮ ﻗﻮاي او ﺑﺮﺗﺮي دارﻧﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ روز‬
‫ﻧﺒﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺷﺎهﺻﻔﯽ دﻣﺎر از روزﮔﺎرﺷﺎن ﺑﺮآورد و ﻣﻌﺪوﻣﺸﺎن ﮐﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ و‬
‫او ﻣﺮﺗﺒﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸـﯿﻨﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐﺮد و ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﻮزاﻧﯿﺪ و از ﺑﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮد و وﻗﺘﯽ آﻧﺎن ﺧﻮب ﭘﯿﺶروي ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﻮﻗﻊ ﻻزم‬
‫ﻓﺮارﺳﯿﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮔﺬاﺷﺖ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ از ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ وﻃﻦ ﺧﻮد ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺣﺮفﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺎه ﻏﻀﺒﻨﺎك ﺷﺪ و ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﺧﻮد را ﻏﻀﺒﻨﺎك ﻧﺸﺎن داد و ﮐﻼﻧﺘﺮ را ﺻﺪا ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺻﺪاﯾﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻫﻤﻪ‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺳـﻔﯿﺮ ﺗﺮك ﺷـﻨﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬دﺳـﺘﻮر داد ﮐﻪ ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺷـﻬﺮ را ﺗﺨﻠﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﺳـﺒﺎب و اﺛﺎﺛﯿﻪ ﺧﻮد از اردﺑﯿﻞ ﺧﺎرج و ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫اﻣﻦﺗﺮي ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫وي ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﺟﺮا ﺷﻮد و ﻫﺮ ﮐﺲ از آن ﺗﺨﻠﻒ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﻮرﯾﺖ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﮐﻼﻧﺘﺮ ﻓﻮرا ﺑﺮاي‬
‫اﺟﺮاي ﻓﺮﻣـﺎن ﺷـﺮوع ﺑﻪ اﻗـﺪام ﮐﺮد و دﺳـﺘﻮر ﺷـﺎه ﺑﻪ اﻃﻼع ﻫﻤﮕﯽ ﻣﺮدم اردﺑﯿﻞ رﺳـﯿﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺟﻨﺐ و ﺟﻮش ﻋﺠﯿﺒﯽ در‬
‫ﺷﻬﺮ ﭘﯿـﺪا ﺷـﺪ و ﻫﺮ ﮐﺲ ﻫﺮﭼﻪ داﺷﺖ ﯾـﺎ ﺑـﺎر ﻣﯽﮐﺮد و ﯾـﺎ ﺑﻪ ﺛﻤﻦﺑﺨﺲ ﻣﯽﻓﺮوﺧﺖ ﺗﺎ اﺳﺐ و ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺑﺎرﮐﺶ دﯾﮕﺮ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨـﺪ و از‬
‫ﻣﻬﻠﮑﻪ دور ﺷﻮد؛ وﻟﯽ ﺷﺎه ﺑﻌﺪا ﻃﯽ دﺳـﺘﻮر ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﮐﻼﻧﺘﺮ ﺗﻌﻠﯿﻢ داد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪﻫﺎي ﺧﺎﻧﻪ ﺳـﻔﯿﺮ را از ﺷﻬﺮ ﺧﺎرج ﮐﻨﺪ‬
‫و ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ ﺑﺪﻫﺪ ﮐﻪ ﺧﺮوج آﻧﺎن از ﺟﻠﻮ ﺧﺎﻧﻪ ﺳﻔﯿﺮ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ او آﻧﻬﺎ را ﺑﺒﯿﻨﺪ و ﺑﻪ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺷﻮد؛ وﻟﯽ دﯾﮕﺮان از‬
‫ﺟﺎي ﺧﻮد ﺣﺮﮐﺖ ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺷـﻬﺮ را ﺗﺮك ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻃﯽ ﻧﯿﻢ ﻓﺮﺳﻨﮓ‪ ،‬ﻣﺠﺪدا از راه دﯾﮕﺮي ﺑﻪﻃﻮر‬
‫ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺷﺎه ﺑﺮاي ﻓﺮﯾﺐ دادن ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﭽﮕﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﺗﺮكﻫﺎ آدمﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﻇﻨﯿﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮدي‬
‫ﮐﻪ دﺳﺘﻮر ﺷﺎه ﺑﻪﻃﻮر دﻗﯿﻖ اﺟﺮا ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻗﺒﻞ از ﻏﺮوب‪،‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﺷﻬﺮ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎل ﺷﻮﺧﯽ و ﻣﺴﺨﺮه اﺳﺖ و ﻃﺒﻌﺎ ﺳﻔﯿﺮ ﺗﺮك ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﻣﺬاﮐﺮه دﯾﮕﺮي ﺑﺎ ﺳـﻔﯿﺮ ﻧﮑﺮد و ﻓﻘﻂ ﮔﻔﺖ در اوﻟﯿﻦ ﻓﺮﺻﺖ او را ﻣﺮﺧﺺ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و دﺳﺘﻮر داد ﺳﯽ ﺗﻮﻣﺎن دﯾﮕﺮ ﺑﻪ‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻘـﺪاري اﺷـﯿﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ او دادﻧـﺪ و ﻗﺒﻞ از ﻋﺰﯾﻤﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﻪﻃﻮر رﺳـﻤﯽ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻼﻫﺎ‪ -‬ﯾﻌﻨﯽ اوﻟﯿﺎي ﻣـﺬﻫﺐ‪ -‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﺻﻠـﺢ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺸﺎر ﻣﯽآورﻧﺪ؛ ﺣﻮﺻـﻠﻪ ﻣﺮا ﺗﻨﮓ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﻨﮓ ﮐﺮد؛ وﻟﯽ از اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﯾﮏ‬
‫ﮐﻠﻤﻪ دﯾﮕﺮ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ از آﻧﺎن ﺑﺸﻨﻮم‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﻣﯽدﻫﻢ ﮔﺮدن ﻫﻤﻪ را از دم ﺗﯿﻎ ﺑﮕﺬراﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه اﯾﻦ ﺣﺮف را ﻧﻤﯽزد ﺗﺎ ﻓﻘﻂ ﺳـﻔﯿﺮ ﺗﺮك را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﺧﻮد ﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ روي ﺳـﺨﻨﺶ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﻋﻈﻪ ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ او را وادار ﮐﻨﻨﺪ ﺣﺘﯽ ﺗﺤﺖ ﺷـﺮاﯾﻂ ﻏﯿﺮﺷـﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ ﺗﻦ در دﻫﺪ و در واﻗﻊ از اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺻﺪاﯾﯽ در‬
‫اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺷﻨﯿﺪه ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻔﯿﺮ ﮐﻪ از ﻣـﺬاﮐﺮات ﺧﻮد ﺑـﺎ ﺷـﺎه دﺳﺖ ﺧـﺎﻟﯽ ﺑﺮﮔﺸـﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻤـﺎن ﺷﺐ ﯾـﺎ ﻓﺮدا ﺻـﺒﺢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮي ﺳـﺮدار ﺑـﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬ﻏﺮوب روز ﺳﻮم‬
‫ﺳﭙﺘـﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﻓﺮﺳـﺘﺎدﮔﺎن ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿـﮓ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷـﺎه آﻣﺪﻧـﺪ‪ -‬و ﻣﻦ ﻓﺮداي آن روز‪ ،‬ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﻬﻤـﺎندار از اﯾﻦ ﺟﺮﯾـﺎن ﻣﻄﻠﻊ ﺷـﺪم‪ -‬و ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺗﺮك ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ رﺳـﯿﺪهاﻧﺪ و ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻر اﯾﺮان ﺑﻪ ﭘﯿﺮوي از دﺳـﺘﻮر اﻋﻠﯽﺣﻀـﺮت‪ ،‬ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﺟﺘﻨﺎب از ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ورود آﻧﺎن ﺑﺎ‬
‫ﺗﻤـﺎم ﻗﻮاي ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﯾـﮏ روز راه‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﺷـﺪه و ﻗﻠﻌﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ را ﻣﻨﻬـﺪم ﮐﺮده و ﺷـﻬﺮ ﺧﺎﻟﯽ از ﺳـﮑﻨﻪ و اﻣﻮال و اﺛﺎث را ﺑﺎ‬
‫اﻃﺮاف وﯾﺮان آن ﺑﻪ ﺗﺮكﻫـﺎ واﮔـﺬار ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺗﺮكﻫـﺎ ﺑـﺎ وﺟـﻮدي ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘـﺎر ﻗﺤﻄﯽ ﺷﺪهاﻧـﺪ )ﺑﻌـﺪا ﻣﻌﻠﻮم ﺷـﺪ ﺧـﺒﺮ ﻗﺤﻄﯽ ﻧﯿﺰ‬
‫ﺻﺤﯿﺢ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ و ﺑﺮﻋﮑﺲ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﺪ ﮐﺎﻓﯽ آزوﻗﻪ و ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج ﺑﺎ ﺧﻮد دارﻧﺪ( ﻣﺼﻤﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺧﻮد اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺎندار‬
‫ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺼﺮ ﺷﺎﻫﯽ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ ،‬اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ اﻣﯿﺪي ﺑﻪ ﺻﻠﺢ در ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﺷﺎه ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
‫ﺷـﺪه اﺳﺖ ﺗﺮكﻫﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﺎﯾﻠﻨﺪ ﺗﺎ ﺳـﺮﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﺑﻪ او ﻟﻄﻤﻪ وارد آورﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺷـﺮاﯾﻂ ﯾﮏ ﺻـﻠﺢ ﺷـﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ ﻣﻄﻠﻘﺎ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺼـﻤﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺻﺪﻣﻪ ﺑﺰﻧﺪ و اﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ ﻣﻼﺣﻈﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﮑﻨﺪ و ﻋﺰم ﮐﺮده اﺳـﺖ‬
‫ﺑﺎﺑﻞ و ﺳﻮرﯾﻪ را از ﻗﻠﻤﺮو آﻧﺎن ﻣﻨﺘﺰع ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﻣﻦ در ﺑﺎﻃﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﻤﺎﺳﻪﻫﺎ ﻣﯽﺧﻨﺪﯾـﺪم‪ ،‬ﭼﻮن از دﻫﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﻣـﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﮔﻔﺘﻦ اﯾﻦ ﺣﺮفﻫﺎ ﺧـﺪا ﻣﯽداﻧـﺪ در زﯾﺮ‬
‫ﻟﺒـﺎس ﺧﻮد از ﺗﺮس ﭼﻪ ﻓﻀـﺎﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺑـﺎر آورده ﺑﻮدﻧـﺪ! ﻣﻬﻤـﺎندار ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷـﺎه در ﺑﺎﻃﻦ ﺧﯿﻠﯽ اﻣﯿـﺪوار اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻧﺰول ﺑﺎران و‬
‫ﺑﺮف‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎ ﺳﺮ آن‬
‫را ﺑﻪ او ﯾـﺎد دادهاﻧـﺪ و در اردﺑﯿـﻞ ﺑـﺎز ﻫﻢ اﺛﺮش را آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﺻـﺪﻣﻪ ﻓﺮاواﻧﯽ وارد ﮐﻨـﺪ و ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺧﻼق ﺷﺎه‬
‫آﺷﻨﺎ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﯽداﻧﻢ اﯾﻦ ﺣﺮف راﺳﺖ اﺳﺖ و ﺷﺎه ﭼﻨﯿﻦ اﻋﺘﻘﺎدي دارد‪.‬‬
‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ آن ﺷﺐ ﺑﺎران و ﺑﺮف ﻣﻔﺼﻠﯽ ﺑﺎرﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﻣﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﺮفﻫﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﺪم و ﺑﻪ ﯾﺎد اﯾﻦ ﺷﻌﺮ ﺗﺎﺳﻮ اﻓﺘﺎدم‪:‬‬
‫ﺳﻮاران ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎي ﺧﻮد را آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﻨﯿﻢ؛ زﯾﺮا ﻓﻘﻂ ﺑﻪ آﻧﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ اﺗﮑﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪.‬‬
‫ﮐﺴﺎن ﻗﺮﭼﻘﺎيﺧﺎن‪ ،‬از راه ﺟﺎﺳﻮﺳـﯽ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ را ﮐﺴﺐ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در اردوﮔﺎه ﺗﺮكﻫﺎ ﺷﺎﯾﻊ اﺳﺖ در ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺳـﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎن‪-‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ آﺧﺮﯾﻦ ﺳـﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺳـﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ‪ -‬ﮐﻪ اﺧﯿﺮا ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﻋﻢ ﺧﻮد‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﺑـﺎغ ﻗﺼـﺮ ﺧﻮد اﺳﺐﻫﺎي اﻫـﺪاﯾﯽ از ﻗﺎﻫﺮه را آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﯽﮐﺮده‪ ،‬از روي ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﺑﻪ زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎده و در ﺳﻦ ﯾﺎزده ﯾﺎ دوازده ﺳﺎﻟﮕﯽ‬
‫ﺟﺎن ﺳﭙﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺒﺮ آﻣﺪ ﮐﻪ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺼـﻄﻔﯽ‪ ،‬ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺧﺒﺮﻫﺎي ﻗﺒﻠﯽ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺳﻪ ﻣﺎه ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻧﺮﺳﯿﺪه؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺰرﮔﺎن‬
‫درﺑﺎر ﺑﻪﺧﺼﻮص ﻗﺰﻟﺮآﻗﺎﺳـﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺑﯿﻦ ﺧﻮد‪ ،‬او را از ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻠﻊ و‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ زﻧﺪاﻧﯽ‪ ،‬در اﺗﺎﻗﯽ ﻣﺤﺒﻮس ﮐﺮدهاﻧﺪ و‬
‫ﺳﭙﺲ ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎن ﻓﺮزﻧﺪ ﺳﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ را ﺑﻪ ﺟﺎي او ﺑﺮﮔﺰﯾﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪا ﻣﻌﻠﻮم ﺷـﺪ ﮔﺮﭼﻪ ﺧﺒﺮ ﺳـﻘﻮط ﺳـﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤـﺎن راﺳﺖ ﺑﻮده و او ﺷﺪﯾـﺪا ﻣﺠﺮوح ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ ﻧﺮﺳـﯿﺪه‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯿﺎن‬
‫ﺗﺮكﻫﺎ در ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت زﯾﺎدي ﺑﺮوز ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻃﺮﻓﺪاران ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ زﯾﺎدي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ او را دو ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺮ ارﯾﮑﻪ‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺟﺎي دﻫﻨﺪ و ﺧﻼﺻﻪ در آﻧﺠﺎ ﻧﻔﺎق و دودﺳﺘﮕﯽ ﻋﺠﯿﺒﯽ ﺣﮑﻢﻓﺮﻣﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷـﺎه ﺳـﺮاﻧﺠﺎم از ﻏـﺎﯾﺖ ﻏﻢ و ﭘﺮﯾﺸـﺎﻧﯽ ﻧﺎﺷـﯽ از ورود ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬در روز ﭼﻬﺎرم ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬دﺳـﺘﻮر داد ﺟﺎر ﺑﺰﻧﻨـﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم‬
‫اردﺑﯿـﻞ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﯽدرﻧﮓ ﺷـﻬﺮ را ﺗﺨﻠﯿﻪ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﺎ ﻣﺎﯾﻤﻠﮏ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺤﻞﻫﺎي دور از ﺧﻄﺮ ﺑﺮوﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺟﻨﺒﻪ ﺟـﺪي داﺷﺖ و‬
‫وﺿﻊ ﭘﺮﯾﺸﺎن ﻣﺮدم اردﺑﯿﻞ‪ ،‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ رﻗﺖاﻧﮕﯿﺰ ﺑﻮد‪ .‬ﻏﻮﻏﺎي ﻋﺠﯿﺒﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺷﻬﺮ ﭼﻨﺎن آﺷﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﻮر از ﮐﻮﭼﻪﻫﺎ‬
‫اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﺮدان و زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن از ﻫﺮ ﺳﻮ در ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺻﺪاي ﻧﺎﻟﻪ و زاري‬
‫ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮔﻮش را ﮐﺮ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ زﻧﺎن ﺷـﻬﺮ‪ ،‬از آن ﺟﻬﺖ ﮐﻪ ﺷﺎه ﻧﺨﻮاﺳـﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ آﺷﺘﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫دﺷـﻨﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮك ﮐﺮدن ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زودي ﺑﺎﯾﺪ وﯾﺮان ﺷﻮد آﺳﺎن ﻧﺒﻮد و ﺑﺴـﯿﺎري از ﻣﺮدم ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﻫﻤﻪ اﻣﻮال ﺧﻮد‬
‫را ﻫﻤﺮاه ﺑﺒﺮﻧـﺪ‪ ،‬آﻧﭽﻪ داﺷـﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﻬـﺎي ﻧـﺎﭼﯿﺰي ﻣﯽﻓﺮوﺧﺘﻨـﺪ و ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬آﻧﻬـﺎ را در ﮔﻮﺷﻪاي از ﺣﯿﺎط ﯾﺎ ﺑﺎغ ﺧﻮد در ﺧﺎك ﭘﻨﻬﺎن‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و در ﻣﺪت دو ﺗﺎ ﺳﻪ روز اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮه رﻗﺖآور و ﻋﺠﯿﺐ اداﻣﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮداي آن روز ﺑﻬﺎدرﺧـﺎن ﻧﺎﻣﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﻮزه ﺣﮑﻮﻣﺘﺶ ﻣﯿﺎن اردﺑﯿﻞ و درﯾﺎي ﺧﺰر اﺳﺖ‪ ،‬از ﻃﺮف ﻗﺮﭼﻘﺎيﺧﺎن‪ ،‬ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻر ﻟﺸـﮑﺮ اﯾﺮان‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺎه‪ ،‬ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ آﻣﺪ‪ .‬در ﻗﻠﻤﺮو اﯾﻦ ﺧﺎن ﺷـﻬﺮ ﺑﺰرﮔﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻌﻀﯽ از ﻗﻼع و اﺳﺘﺤﮑﺎﻣﺎت و ﺑﻨﺎدر ﺟﺰو ﺳﺮزﻣﯿﻦ او‬
‫ﻫ ﺴﺘﻨ ﺪ ‪.‬‬
‫وي ﮐﻪ از اﺻـﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣـﻞ ﺧـﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﻧﮋادش ﺑﻪ ﺧﺴـﺮوان ﻗـﺪﯾﻢ اﯾﺮان ﮐﻪ ﻗﺒـﻞ از اﺳـﻼم در اﯾﺮان ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ رﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎ ﭼﮑﻤﻪ و ﺗﯿﺮ و ﮐﻤﺎن ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷﺎه رﻓﺖ‪ .‬ﺷﺎه ﺑﻪ او دﺳﺘﻮر داد ﻣﺮاﻗﺐ اﺣﻮال ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ از‬
‫اردﺑﯿـﻞ ﺧـﺎرج ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ و وﺳﺎﯾـﻞ ﺣﺮﮐﺖ آﻧـﺎن را ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻮﺗﺮﯾﻦ ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﻣﮑـﺎن دارد ﻓﺮاﻫﻢ ﺳـﺎزد و ﻣﺨﺼﻮﺻـﺎ در ﺣﻔﻆ و‬
‫ﺣﺮاﺳﺖ اﻣﻮاﻟﺸﺎن ﺑﮑﻮﺷـﺪ ﺗﺎ در راه ﮔﺮﻓﺘﺎر راﻫﺰﻧﺎن ﻧﺸﻮﻧـﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم دﻫﮑـﺪهﻫﺎ و آﺑﺎديﻫﺎي ﺑﯿﻦ راه اﺧﻄﺎر ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ از‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮان اردﺑﯿﻠﯽ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ و دوﺳﺘﯽ ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽ ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﺸﺎن را در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﺟﺎي دﻫﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﺮﮔﺎه ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﻣﺤﻠﯽ‬
‫ﻣﺮدم ﺑـﺎ آﻧـﺎن ﺑـﺪرﻓﺘﺎري ﮐﺮده ﯾـﺎ از دادن ﻣﺤﻞ ﺳـﮑﻨﺎ اﻣﺘﻨﺎع ﮐﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﯽدرﻧﮓ آﻧﺠﺎ را ﺑﺎ ﺧﺎك ﯾﮑﺴﺎن ﺳﺎزد و ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺗﻤﺮد‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﺠﺎزات ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دﺳـﺘﻮر داد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺳـﻼح ﺑﺮﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﺗﻤﺎﯾﻞ‪ ،‬ﺑﺎ او در اردﺑﯿﻞ ﺑﻤﺎﻧﻨـﺪ؛ وﻟﯽ اﻓﺮادي ﮐﻪ وﺟﻮدﺷﺎن‬
‫زاﯾـﺪ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻗﺒﯿـﻞ اﻃﻔـﺎل و زﻧـﺎن و ﭘﯿﺮان‪ ،‬ﻫﻤﮕﯽ از آﻧﺠـﺎ ﺑﯿﺮون روﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣـﺎن ﺑﺎ ﭼﻨﺎن ﺳـﺮﻋﺘﯽ اﺟﺮا ﺷـﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از دو روز ﻣﺎ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ در ﺗﻤـﺎم ﺷـﻬﺮ ﺣﺘﯽ ﯾـﮏ ﻧﻔﺮ را ﺑﺮاي ﭘﺨﺘﻦ ﻧـﺎن روزاﻧﻪ ﭘﯿـﺪا ﮐﻨﯿﻢ و اﮔﺮ در ﺧـﺎﻧﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﻮع ذﺧﯿﺮه و آزوﻗﻪ ﻧـﺪاﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر‬
‫ﻣﺸـﮑﻼت ﻓﺮاواﻧﯽ ﺷـﺪه ﺑـﻮدﯾﻢ؛ زﯾﺮا دﯾﮕﺮ دﮐـﺎﻧﯽ ﺑـﺎز ﻧﻤﺎﻧـﺪه ﺑﻮد و اﮔﺮ ﭼﻨـﺪ ﺗﻨﻮري ﻫﻨﻮز ﮐـﺎر ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗـﺄﻣﯿﻦ اﺣﺘﯿﺎﺟـﺎت‬
‫ﺳﺮﺑﺎزان و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﻮد اردو ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ‪ ،‬آن روزﻫﺎ اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮﻫﺎي زﯾﺎدي وﺟﻮد داﺷﺖ؛ زﯾﺮا ﯾﮑﯽ از ارﻣﻨﯽﻫﺎي ﺳﺎﻟﺨﻮرده ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺑﺎﺑﺎي ﻣﺮﺣﻮم در اﺳﺘﺨﺪام‬
‫ﻣﻦ درآﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬و ﻃﺒﻌﯽ ﺗﺮﺳﻮ داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﺎ ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ورود دﺷﻤﻦ از ﺷﻬﺮ ﺧﺎرج ﺷﻮﯾﻢ و ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺎن ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻦﮐﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ زﯾﺎدي در دل ﻫﻤﻪ زﻧﺎن اﻓﮑﻨﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ‪ ،‬ﺑﺮادر زن‬
‫ﻣﻦ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻫﯿـﭻوﻗﺖ ﺑـﺎ اﯾﻦﮔـﻮﻧﻪ ﺣـﻮادث ﻣـﻮاﺟﻪ ﻧﺸـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ اﺻـﺮار داﺷﺖ ﮐﻪ ﺧـﻮاﻫﺮش ﻫﺮﭼﻪ زودﺗﺮ ﺷـﻬﺮ را ﺗﺮك ﮔﻮﯾـﺪ‪.‬‬
‫دﯾﮕﺮان اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ وﻗﺖ ﻋﺰﯾﻤﺖ ﻧﺮﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا زﻧﺎن ﺷﺎه ﻫﻨﻮز در اردﺑﯿﻞ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺧﻄﺮات‬
‫ﺑﺮاي آﻧـﺎن ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد؛ وﻟﯽ ﭘﺎﺳـﺦ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾـﺎت را ﻣﺨﺎﻟﻔـﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽدادﻧـﺪ ﮐﻪ زﻧـﺎن ﺣﺮم ﺷـﺎه ﻫﯿـﭻوﻗﺖ از او دور ﻧﻤﯽﺷﻮﻧـﺪ و‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺳـﺮاﯾﺎن دﺳﺘﻮر دارﻧﺪ اﮔﺮ اﺗﻔﺎﻗﺎ دﺷﻤﻦ ﻏﺎﻟﺐ و ﻣﻮﺟﺒﺎت ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ و ﻓﺮار ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺳﺮ ﺗﻤﺎم آﻧﺎن را از ﺗﻦ ﺟﺪا ﺳﺎزﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫زﻧﺪه ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﺼﻢ ﻧﯿﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ زﻧﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ در ﻣﻮرد ﻣﺎﻧﺪن در ﺷﻬﺮ از آﻧﺎن ﺗﻘﻠﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﺎﻧﯽ آزادي ﮐﺎﻣﻞ دادم ﺗﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﮔﺮ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻋﺰﯾﻤﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺑﺮادر‬
‫ﺧﻮد و ﺑﺪون ﻣﻦ ﺑﺮود؛ زﯾﺮا ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻮدم وﻟﻮ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺮاﯾﻢ ﮔﺮان ﺗﻤﺎم ﺷﻮد ﻧﺰد ﺷﺎه ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺬاﮐﺮات و اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮﻫﺎي‬
‫ﻓﺮاوان‪ ،‬ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ از ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺻـﺮفﻧﻈﺮ ﮐﻨـﺪ و ﻣﺮا ﺗﻨﻬﺎ ﻧﮕـﺬارد و آﺧﺮﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﺧـﺬ اﯾﻦ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﮐﻤﮏ‬
‫ﮐﺮد؛ زﯾﺮا ﻓﺮﻣﺎن ﺣﺎﮐﯽ از اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ اﺷـﺨﺎص زاﯾـﺪ و ﺑﯽﻣﺼـﺮف ﺑﺎﯾﺪ از ﺷـﻬﺮ ﺑﯿﺮون روﻧﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ وﺟﻮدﺷﺎن ﻧﺎﻓﻊ اﺳﺖ و‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺳـﻠﺤﻪ ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﺗﻤﺎﯾﻞ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺷﻬﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ و ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﮔﻔﺖ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺟﺰو اﺷﺨﺎص‬
‫زاﯾـﺪ ﻗﻠﻤـﺪاد ﺷﻮد و ﭼﻮن ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ اﺳـﻠﺤﻪ ﺑﺮﮔﯿﺮد و اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ ﺷﻤﺸـﯿﺮ و ﺧﻨﺠﺮ ﺧﻮد را ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد ﻣﺎﻧﺪن او در ﺷـﻬﺮ ﺟﺎﯾﺰ‬
‫اﺳـﺖ‪ .‬ﺟﻤﻠـﻪ »ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ« ﺑـﺎﻋﺚ ﺗﺸﻮﯾـﻖ او در ﻣﺎﻧـﺪن ﺷـﺪ؛ زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺻـﻮرت ﻣﯽﺷـﺪ ﺗﺼـﻮر ﮐﺮد ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻤﺎﻧـﺪ و ﻧﻤﯽﻣﺎﻧـﺪ آدم ﺑﯽﺧﺎﺻـﯿﺖ و ﺑﯽﻋﺎري ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻢ ﺗﺼﺎدﻓﺎ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺳﻮﺋﯽ ﭘﯿﺶآﻣﺪ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺧﯿﻠﯽ زود‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻟﺒﺎس ﻣﺮداﻧﻪ و ﺑﺴﺘﻦ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﻮار اﺳﺒﯽ ﺗﯿﺰرو ﺷﻮد و ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺘﺎزد‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺣـﺪاﮐﺜﺮ ﺻـﺪﻣﻪ را ﺑﻪ دﺷـﻤﻨﺎن ﺧﻮد وارد ﺳﺎزد‪ ،‬دﺳـﺘﻮر داد ﺗﻤﺎم راﻫﺰﻧﺎن ﺷﺐ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮ ﻗﻮاي ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﺘﺎزﻧـﺪ و از‬
‫ﮐﺸـﺘﺎر و ﯾﻐﻤـﺎﮔﺮي درﯾﻎ ﻧﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬وي ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺗﻤـﺎم دزدﻫﺎ و ﺳـﺮﮐﺮدﮔﺎن آﻧﻬﺎ را ﻣﯽﺷـﻨﺎﺳﺪ و ﮔﺎهﺑﻪﮔﺎه در اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮاﻗﻊ از وﺟﻮد‬
‫آﻧﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ و از ﺧﻄﺎﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ آﻧﺎن ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﭼﺸﻢ ﻣﯽﭘﻮﺷﺪ و اﮐﻨﻮن ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ اﯾﻦ اﻗﺪام او را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻋﺠﯿﺐ‬
‫ﻣﯽآﯾﺪ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫اردوي ﺗﺮكﻫـﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑﻪ ﺳـﺒﺐ آنﮐﻪ آﻧﻬـﺎ در ﺣـﺎل ﺗﻌﺮض ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑﻪ ﺧـﻮﺑﯽ ﻣﺤـﺎﻓﻈﺖ ﻧﻤﯽﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺷﺐﻫـﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺧﻼـف رﺳﻢ ﻣﺎ‬
‫ﻣﺴﯿﺤﯽﻫﺎ ﻧﮕﻬﺒﺎن و ﻣﺴﺘﺤﻔﻆ زﯾﺎدي ﻧﺪاﺷﺖ؛ ﺑﻪﻋﻼوه در ﺳﭙﺎه‬
‫ﻋﺜﻤـﺎﻧﯽ ﻋـﺎدت ﺑﺮ اﯾﻦ ﺟـﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از اﻓﺮاد ﻫﻨﮕـﺎم ﺷﺐ ﻫـﺪف ﺣﻤﻠﻪ و ﭼﭙـﺎول دﺳـﺘﻪاي از ﻗﻮاي دﺷـﻤﻦ واﻗﻊ ﺷﻮﻧـﺪ‪،‬‬
‫دﺳـﺘﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ از ﺟﺎي ﺧﻮد ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻪ ﯾﺎري آﻧﺎن ﻧﻤﯽﺷـﺘﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦﮐﻪ از ﻃﺮف ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه دﺳـﺘﻮر ﺧﺎﺻـﯽ ﺻﺎدر ﺷﺪه‬
‫ﺑ ﺎﺷ ﺪ ‪.‬‬
‫دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﮐﺎر اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻮاي ﺗﺮكﻫﺎ زﯾﺎد و ﻣﺮﮐﺐ از ﺳـﺮﺑﺎزان ﻣﻠﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺳﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻏﻮﻏﺎ و آﺷﻮب ﺷﺒﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮد دﺳـﺘﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺟﺎن ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ اﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳـﺮﺑﺎزان دﺷـﻤﻦ اﻓﺮاد ﺧﻮدي را از ﭘﺎي درآورﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫دﺳﺘﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺗﺮك‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ آﻧﻬﺎ ﮐﻪ دورﺗﺮ از ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﭼﺎدر ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﻣﻌﺮض ﺣﻤﻠﻪ دﺷﻤﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫و ﻫﺮﮔﺎه ﺑﺎ ﺧﻄﺮي ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ و ﺑﯽآن ﮐﻪ اﻣﯿﺪي ﺑﻪ ﯾﺎري ﺳﺎﯾﺮ دﺳـﺘﻪﻫﺎ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺪاﻓﻌﻪ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و وﻗﺘﯽ‬
‫ﯾـﮏ ﭼـﺎدر ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﭼﺎدرﻫـﺎي اﻃﺮاف ﺑـﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮه را ﻣﯽﺑﯿﻨﻨـﺪ ﺑﻪ ﮐﻤـﮏ ﯾﺎران ﺧﻮد ﻧﻤﯽﺷـﺘﺎﺑﻨﺪ و ﺣﺘﯽ‬
‫ﺑﺎﻧﮓ و ﻓﺮﯾﺎدي ﻧﯿﺰ ﺑﺮﻧﻤﯽآورﻧﺪ و ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﻓﻘﻂ ﻣﻮاﻇﺐ ﺧﻮدش ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎهﻋﺒـﺎس ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ اﻣﻮر آﮔـﺎه اﺳﺖ‪ ،‬راﻫﺰﻧـﺎن را ﺑﻪ ﺣﻤﻼت ﺷـﺒﺎﻧﻪ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﻣﻘﺮر ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﺎرت‬
‫ﮔﯿﺮﻧﺪ از آن ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺎﺷﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از ﻫﺮ ﺣﻤﻠﻪ‪ ،‬راﻫﺰﻧﺎن ﻣﮑﻠﻒ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﺗﻌﺪادي ﺳـﺮ اﻓﺮاد دﺷـﻤﻦ را ﺑﺮاي ﺷﺎه ﺑﻔﺮﺳـﺘﻨﺪ و ﻫﺮ ﮐﺴﯽ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﯿﺎورد‪ ،‬اﻫﻤﯿﺘﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد و اﺣﯿﺎﻧﺎ ﺟﺎﯾﺰهاي ﻧﯿﺰ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﺳـﻤﺶ را در دﻓﺘﺮ ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﻨﺪ ﺗﺎ در‬
‫ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮد‪ ،‬ﺧﺪﻣﺎﺗﺶ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑـﺎ اﯾﻦ ﺣﻤﻼت و ﻏﺎرتﻫﺎي ﺷـﺒﺎﻧﻪ واﻗﻌﺎ ﺻـﺪﻣﺎت زﯾﺎدي ﺑﻪ دﺷـﻤﻦ وارد ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪﻋﻼوه وﻗﺘﯽ اردوي ﺧﺼﻢ ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻌـﺪاد‬
‫زﯾـﺎدي از ﺳـﺮﺑﺎزان ﺣـﺘﯽ ﺑـﺪون ﮐﺴـﺐ دﺳـﺘﻮر ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐـﺎر ﻣﺒـﺎدرت ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﺰرﮔـﺎن ﻗـﻮم ﻧﯿﺰ اﻓﺮاد ﺧـﻮد را ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐـﺎر ﻣـﺄﻣﻮر‬
‫ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﻐﻤﺎﮔﺮان ﻫﺮﭼﻪ اﺳﻠﺤﻪ و اﺷﯿﺎي دﯾﮕﺮ از اﯾﻦ راه ﮐﺴﺐ ﮐﻨﻨﺪ در اﺧﺘﯿﺎر ارﺑﺎب ﺧﻮد ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و‬
‫ﻓﻘﻂ ﺳـﺮﻫﺎي ﺑﺮﯾﺪه دﺷـﻤﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ارﺑﺎب و در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺧﺬ اﻧﻌﺎﻣﯽ ﺑﺮاي ﺷﺎه ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﺷﺎه ﺧﯿﻠﯽ ﺗﻮﺟﻪ دارد ﺑﺒﯿﻨﺪ ﭼﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺑﺮاي او ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﺮ دﺷﻤﻦ را ﻫﺪﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ رﺳﻢ ﻣﺸـﮑﻼت ﺑﺰرﮔﯽ را ﻫﻢ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ راﻫﺰﻧﺎن و ﺣﺘﯽ ﺳـﺮﺑﺎزان ﺑﻪ ﻃﻤﻊ ﺟﺎﯾﺰه اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺷﺎه از رﯾﺨﺘﻦ ﺧﻮن‬
‫ﻫﻢوﻃﻨﺎن ﺧﻮد ﻧﯿﺰ درﯾﻎ ﻧﺪارﻧﺪ و ﺳﺮ ﻣﺮدم ﺑﯽﮔﻨﺎه و ﺑﯽﺧﺒﺮ را ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﺷﻨﯿﺪم‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺧﺎنﻫﺎي ﺑﺪﻧﻬﺎد ﺟﻤﻌﯽ از رﻋﺎﯾﺎي‬
‫ارﻣﻨﯽ ﺧﻮد را‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮكﻫﺎ رﯾﺶ ﺑﻠﻨﺪ داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳـﺮ ﺑﺮﯾﺪه و ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳـﺮﺑﺎزان ﺗﺮك ﺑﻪ ﺷﺎه ﺗﺤﻮﯾﻞ داده اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳـﺒﺐ اﯾﻦ‬
‫روزﻫﺎ دور ﺷﺪن از اردو ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺐ ﺑﺮاي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺮﺷﻨﺎس ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎر‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ اﺳﺖ و ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮ از آن‪ ،‬داﺷﺘﻦ رﯾﺶ و ﺳﺒﯿﻞ ﺑﻪ ﺷﯿﻮه دﺷﻤﻨﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ذﮐﺮ ﮐﺮدم‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﺷﺎﯾﻌﺎت‪ ،‬ﺗﺮكﻫﺎ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺗﺒﺮﯾﺰ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺼـﻤﯿﻢ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﺷﻬﺮ و آﺑﺎديﻫﺎي‬
‫اﻃﺮاف آن را ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻣﻨﻬﺪم ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺷـﻬﺮ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﮐﻪ ﻓﻌﻼ ﺗﺮكﻫﺎ در آن ﺳﺎﮐﻦ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷـﻬﺮ ﺑﺎزي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﺷـﻬﺮﻫﺎي دﯾﮕﺮ‬
‫اﯾﺮان ﺣﻔﺎظ و ﺣﺼﺎر ﻧﺪارد و ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﺳﮑﻨﻪ ﺷﻬﺮ ﻧﯿﺰ در آﻧﺠﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫روز دوﺷـﻨﺒﻪ‪ ،‬دﻫﻢ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﺗﺎﺗﺎر ﻏﺒﺎرآﻟﻮد و ﻧﻔﺲزﻧﺎن ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ آﻣﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﺎن وﺿﻊ ﻧﺰد ﺷﺎه رﻓﺖ و اﻃﻼع داد ﮐﻪ‬
‫از اردوي ﺗﺮكﻫـﺎ ﻓﺮار ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ را ﺑﺪﻫـﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ دﺳـﺘﻪ ﭼﻬﻞ ﻫﺰار ﻧﻔﺮي و ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮﮐﺐ از ﻧﺨﺒﻪ ﺳـﺮﺑﺎزان ﺗﺮك ﺑﺎ‬
‫ﺳـﺎز و ﺑﺮگ و آزوﻗﻪ ﺷـﺶ روزه ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﻧـﺎﻣﻌﻠﻮﻣﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدهاﻧـﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﻪ ﺧـﻮﺑﯽ ﻣﯽﺗـﻮان ﺣـﺪس زد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋـﺪه ﻣﯽﺧـﻮاﻫﻨﺪ‬
‫ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮاﻧﻪ ﺑﻪ ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن ﺷﺎه ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺒﺮﻧـﺪ و اردﺑﯿﻞ را ﻣﻨﻬـﺪم ﺳﺎزﻧـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻋﺪهاي ﮔﻔﺘﻨﺪ وي ﺗﻌﺪاد اﯾﻦ ﺳـﺮﺑﺎزان را دوازده ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ذﮐﺮ‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﻃﺒﻖ ﻋﮑﺲاﻟﻌﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﺷﺎه ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﻮد ﻫﻤﺎن رﻗﻢ اول ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎﺗـﺎر ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣـﺎندﻫﯽ اﯾﻦ ﻋـﺪه را ﺗﻬﻤﻮرسﺧـﺎن‪ ،‬ﺷـﺎﻫﺰاده ﮔﺮﺟﯽ‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﻬـﺪه دارد؛ وﻟﯽ اﯾﻦ ﺧـﺒﺮ ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﺒﻮد زﯾﺮا در آن ﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﺗﻬﻤﻮرسﺧـﺎن ﮐﺴـﺎﻟﺖ داﺷﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳـﺒﺐ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ ﺳـﺮدار ﺗﺮك ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺟـﺎن او را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﺑﯿﻨـﺪازد‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻘﯿﻪ ﻗﻮا در‬
‫اردوﮔـﺎه ﺗﺮكﻫـﺎ در ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣـﺎل ﺑﺎ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺷـﻬﺮ اردﺑﯿﻞ در وﺣﺸﺖ ﻓﺮو رﻓﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻗﺒﻼ ﻧﯿﺰ ﺷﺎﯾﻊ ﺷـﺪه ﺑﻮد‬
‫ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن ﻗﺼﺪ دارد اردﺑﯿﻞ و اﺳﺘﺨﻮانﻫﺎي ﺷﺎهﺻﻔﯽ را ﺑﻪ ﺟﺒﺮان اﻧﻬﺪام ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎي ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن از ﻃﺮف ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﺑﻪ آﺗﺶ ﺑﮑﺸﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﺧﺒﺎر ﭼﻨﺎن در ﺷﺎه ﻣﺆﺛﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﻮرا دﺳـﺘﻮر داد ﺷﻬﺮي را ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ و اردﺑﯿﻞ واﻗﻊ ﺷﺪه و ﻣﺮدﻣﺶ آن را ﺗﺮك ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ‬
‫آﺑﺎديﻫـﺎي اﻃﺮاﻓﺶ آﺗﺶ ﺑﺰﻧﻨـﺪ و ﺗﻤـﺎم ﻣﺮدﻣﯽ را ﮐﻪ ﻫﻨﻮز در اردﺑﯿﻞ و دﻫﮑـﺪهﻫﺎي ﻣﺠﺎور آن ﻣﺎﻧـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺎزﻧـﺪران ﯾﺎ‬
‫ﺟﺎﻫﺎي دوردﺳﺖ دﯾﮕﺮ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﯾﺎ ﻋﺮاق ﮐﻮچ دﻫﻨـﺪ و ﻫﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ از رﻓﺘﻦ اﻣﺘﻨﺎع ﮐﻨﺪ ﺑﮑﺸـﻨﺪ و در ﻗﺰوﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﺮدم آﻣﺎده ﺗﺨﻠﯿﻪ‬
‫ﺷﻬﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺗـﺎ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﻤـﻞ ﺑـﺎ ﺳـﺮﻋﺖ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد و اﻣﻮال ﺷﺎه را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻓﻮرﯾﺖ از ﻗﺰوﯾﻦ ﺧﺎرج ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد‪ ،‬ﯾﺎ‬
‫اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣـﺎ و ﺗﻤـﺎم اردو ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣـﺎن رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ آﻣﺎده ﺣﺮﮐﺖ ﺷﻮﯾﻢ و ﻓﺮداي آن روز ﺑﺎ ﺷﺎه از اردﺑﯿﻞ ﺑﯿﺮون روﯾﻢ و در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺎه ﺧﯿﻤﻪ و‬
‫ﺧﺮﮔﺎه و ﻟﻮازم اردو را ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﻮد و ﺟﺎي اﻣﻨﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ورود دﺷـﻤﻦ ﺷﻮﯾﻢ و در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﻪ ﺳـﺮﺑﺎزان دﺳﺘﻮر‬
‫داده ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ‬
‫از ﺗﺮك اردﺑﯿﻞ آن ﺷـﻬﺮ و ﺗﻤﺎم آﺑﺎديﻫﺎي اﻃﺮاف را آﺗﺶ ﺑﺰﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ دﺷﻤﻦ ﻧﯿﻔﺘﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻮن ﺷﻬﺮ ﺑﺪون ﺣﺼﺎر‬
‫و ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد ﮐﻢ ﺑﻮد‪ ،‬دﻓﺎع از آن اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫واﻗﻌﺎ ﭼﻪ زﺣﻤﺖ ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎﯾﯽ در اﻧﺘﻈﺎر اﯾﻦ ﻣﺮدم وﺣﺸﺖزده ﺑﻮد و آﻧﺎن ﭼﻪ رﻧﺞ و ﻋﺬاﺑﯽ از ﺗﺮك ﺧﺎﻧﻪ و آﺷـﯿﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮدﺗـﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﻣﺠﺴـﻢ ﮐﻨﯿـﺪ ﺑﻘﯿـﻪ روز و ﺗﻤـﺎم ﺷﺐ ﺑﺮ ﻣـﺎ و دﯾﮕﺮان ﭼﻪ ﮔـﺬﺷﺖ‪ .‬ﻣﻦ از ﯾـﮏ ﻃﺮف واﻗﻌـﺎ ﺑﺮاي ﺷـﺎه و اﺳـﺘﺨﻮان‬
‫ﻧﯿﺎﮐﺎﻧﺶ ﺣﺎل ﺗﺄﺛﺮ داﺷﺘﻢ‪ ،‬و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎي ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن ﻣﯽاﻓﺘﺎدم‪ ،‬ﺗﺄﺛﺮي ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ ﺑﺮاﯾﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﺪ و ﺑﯿﺶ از‬
‫ﭘﯿﺶ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻣﯽﺷﺪم ﮐﻪ اﻧﺘﻘﺎم ﺧﺪاوﻧﺪي اﮐﻨﻮن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺗﺠﻠﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫آن ﺷﺐ را ﺑـﺎ وﺟـﻮد اﯾﻦ وﺿـﻊ و ﻫﺰاران ﻓﮑﺮ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﻪ در ﺳـﺮ داﺷـﺘﻢ ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺧﻮاﺑﯿـﺪم؛ وﻟﯽ ﺑﺮ اﯾﺮاﻧﯽﻫـﺎي ﺑـﺪﺑﺨﺖ ﺑﻪﺧﺼﻮص‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻘﺪﺳﺎت ﺧﻮد‪ ،‬را در اردﺑﯿﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻃﻌﻤﻪ ﺣﺮﯾﻖ ﮔﺮدد ﻓﻘﻂ ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺪ ﭼﻪ ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ آﻣﺎده ﺷﺪ و دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰي ﺑﻪ آﺗﺶ زدن ﺷـﻬﺮ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺳـﺤﺮﮔﺎه روز ﯾﺎزدﻫﻢ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺧﺒﺮي ﺑﻪ ﺷﺎه رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺮس و وﺣﺸﺘﯽ را ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﺑﻪ آﺳﺎﯾﺶ ﺧﯿﺎل‪ ،‬و ﻫﯿﺠﺎن و اﺿـﻄﺮاب را ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﺑﻪ آراﻣﺶ‪ ،‬و ﻏﻢ و ﻏﺼﻪ را ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﺷﺎدي ﮐﺮد‪.‬‬
‫واﻗﻌـﺎ در دﻧﯿـﺎ وﺿﻊ ﭼﻪ زود زﯾﺮورو ﻣﯽﺷﻮد! اﯾﻦ ﺧﺒﺮ را ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿـﮓ ﻓﺮﺳـﺘﺎده و اﻋﻼم ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺮوزي ﺑﺰرﮔﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ و ﺟﺮﯾﺎن را ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮح داده ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ رﺳـﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ ﻃﺒﻖ دﺳـﺘﻮر ﺷﺎه ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻋﻘﺐﻧﺸـﯿﻨﯽ و اﺣﺘﺮاز از ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺷـﻬﺮ را ﺧﺮاب‬
‫ﮐﺮد و ﯾﮏ روز راه ﻋﻘﺐ ﻧﺸـﺴﺖ و در ﺷـﻬﺮ اوﺟﺎن ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ راه ﻗﺰوﯾﻦ اﺳﺖ ﻣﺴـﺘﻘﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ از ﺟﺎده ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ دﻓﺎع ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﯽداﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺷﺎه در اردﺑﯿﻞ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد و از آنﺟﺎ دﻓﺎع ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‬
‫و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن ﺗﺮك ﺑﺮاي ﭘﯿﺸـﺮوي ﺧﻮد در ﻫﺮ دو راه ﻣﺎﻧﻌﯽ در ﺟﻠﻮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ او ﻗﺼﺪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﮕﺬارد‬
‫ﺳﺮﺑﺎزان ﺗﺮك ﺑﻪ ﺳﻮي اردﺑﯿﻞ روان ﺷﻮﻧـﺪ ﺗﺎ ﺳـﭙﺲ ﺑﺎ ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن ﺧﻮد از ﭘﺸﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺣﻤﻠﻪور ﺷﻮد و راه ﺑﺎزﮔﺸﺖ را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﺒﻨﺪد و‬
‫دﺳﺘﻮرات ﺷﺎه را ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮدار ﺗﺮك ﻋﻘﺐﻧﺸـﯿﻨﯽ ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿـﮓ را ﺣﻤﻞ ﺑﺮ ﺗﺮس او ﮐﺮده ﺑﻮد و در اﺛﺮ ﮔﺰارش ﺳـﻔﯿﺮ ﺧﻮد ﮐﻪ ﺗﺎزه ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮده و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‬
‫ﺷﺎه اﯾﺮان از ﺣﻤﻠﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﻧﮕﺮان اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ ﺗﻌﺪاد ﻗﻠﯿﻠﯽ ﺳﺮﺑﺎز در اﺧﺘﯿﺎر دارد و ﺑﻪﻋﻼوه ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﺟﻨﮓ ﮐﻨﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ از اردﺑﯿﻞ ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻣﻮﻗﺘﺎ‬
‫از ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ ﻣﻨﺼـﺮف ﺷﻮد و ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺳـﺮﮐﻮﺑﯽ ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ ﺑﺎﺷـﺪ ﺗﺎ از ﻋﻘﺐ ﺧﻄﺮي ﻣﺘﻮﺟﻪ او ﻧﮕﺮدد و ﺑﻌﺪ از‬
‫اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﺳﻮي اردﺑﯿﻞ ﺑﺘﺎزد‪ ،‬زﯾﺮا وي ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻫﺮ دو ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﺪاد ﮐﺎﻓﯽ ﻗﻮا در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺗﺮكﻫﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ دﺳﺘﻮر دارد از ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ آﻧﺎن اﺟﺘﻨﺎب ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺮ ﺳﺮش ﺑﺘﺎزﻧﺪ‬
‫و ﺑﻪ اﺟﺒـﺎر او را وادار ﺑﻪ ﻣﻘـﺎﺑﻠﻪ و ﻣﺒـﺎرزه ﺳﺎزﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺳـﺮدار ﻧﺰدﯾـﮏ ﭼﻬـﻞ ﺗـﺎ ﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰار ﻣﺮد ﺟﻨﮕﯽ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺐ از ﺗﺮكﻫﺎ و‬
‫ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ )ﮔﺮﭼﻪ درﺑﺎره ﺗﻌﺪاد اﯾﻦ ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﻌﺪا رواﯾﺎت زﯾﺎدي ﺷﻨﯿﺪم؛ وﻟﯽ از روي ﻗﺮاﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ رﻗﻢ ذﮐﺮ ﺷﺪه در‬
‫ﮔﺰارش ﻗﺮﭼﻘﺎيﺧـﺎن ﺻـﺤﯿﺢ اﺳﺖ( و اﯾﺸﺎن را ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎندﻫﯽ ﭼﻨـﺪ ﻧﻔﺮ ﭘﺎﺷﺎ و ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼﺐ دﯾﮕﺮ ﻣﺄﻣﻮر ﮐﺮد ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ و ﺑﺎ‬
‫ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺳـﺒﮏ و ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ زﯾﺎد ﺑﻪ ﺻﻮب اردوي ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨـﺪ و اﮔﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺷـﺒﺎﻧﻪ و اﻻ در روز روﺷﻦ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺮ‬
‫اردوي او ﺑﺘﺎزﻧـﺪ و ﺿـﺮﺑﺘﯽ ﻫﻮﻟﻨﺎك ﺑﺮ ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎﻧﺶ وارد ﺳﺎزﻧـﺪ و ﮐﺎر آﻧﻬﺎ را ﺗﻤﺎم ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﻗﻮاﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺎﺳﻮس ﺗﺎﺗﺎر ﺑﺪان‬
‫اﺷﺎره ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﭼﻮن دﺳـﺘﻮر ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﺻﺎدر ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﻘﺼﺪ ﺻﺤﯿﺢ آﻧﺎن را درﯾﺎﺑﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺷﺎه ﺗﺼﻮر‬
‫ﮐﺮده ﺑـﻮد ﻗـﻮاي ﺗﺮك ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ اردﺑﯿـﻞ رواﻧﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ و ﺑـﺎ وﺟـﻮدي ﮐﻪ از اﯾﻦ اﻣﺮ اﻃﻤﯿﻨـﺎن ﮐﺎﻣـﻞ ﻧـﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻬﯿـﺎي رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ‬
‫اﻣﻦﺗﺮي ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﻮرد ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن ﻧﯿﺰ ﺟﺎﺳﻮس ﺗﺎﺗﺎر دﭼﺎر اﺷـﺘﺒﺎه ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ذﮐﺮ ﮐﺮدم‪ ،‬او ﺑﺎ اﯾﻦ ﻗﻮا ﻫﻤﺮاه‬
‫ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋـﺪه ﺷـﺒﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺣﺮﮐﺖ آﻣﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬از ﺑﺨﺖ ﺑﺪ ﺗﺮكﻫﺎ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﻠﯽﺑﯿﮓ ﮐﻪ در اﯾﺮان ﺗﻮﻟﺪ ﯾﺎﻓﺘﻪ‬
‫و ﺑﻌﺪا در ﺑﭽﮕﯽ اﺳـﯿﺮ ﺗﺮكﻫﺎ ﺷﺪه و در آﻧﺠﺎ ﻧﺸﻮ و ﻧﻤﺎ ﮐﺮده و دوران ﺟﻮاﻧﯽ ﺧﻮد را ﮔﺬراﻧﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬از ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪ‪ .‬وي ﮐﻪ در‬
‫ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﻋـﺪه ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮد وﻟﯽ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ وﻃﻦ در دﻟﺶ زﺑﺎﻧﻪ ﻣﯽﮐﺸـﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺼـﻤﻢ ﺷـﺪ ﻣﺎﻧﻊ از ﺑﺮوز ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺼـﯿﺒﺖ ﻋﻈﯿﻤﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻫﺮ‬
‫ﻧﺤﻮي ﻫﺴﺖ ﺟﻠﻮ اﯾﻦ ﻧﯿﺮﻧـﮓ را ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﭘﺲ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﭘﺎ در رﮐﺎب ﮐﺮد و ﻣﻬﻤﯿﺰ ﺑﺮ ﺷـﮑﻢ اﺳﺐ ﮐﻮﻓﺖ و ﭘﯿﺶ از اﯾﻦﮐﻪ ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن ﺑﻪ‬
‫راه اﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬راه اردوي ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻫﻨﻮز ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻪ ﺻـﺒﺢ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻠﯽﺑﯿﮓ ﺑﻪ اردوي ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻر رﺳـﯿﺪ و‬
‫ﻣﻼـﺣﻈﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﺮاﺳـﺮ اردو ﺑـﺎ ﺑﯽﺧﺒﺮي در ﺧﻮاب ﺧﻮش ﻓﺮو رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و از ﻗﺮاول و ﻧﮕﻬﺒـﺎن ﻧﯿﺰ اﺛﺮي ﻧﺪﯾـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﺗﺎ ﭼﺎدر‬
‫ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿـﮓ ﭘﯿﺶ رﻓﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد اﺟـﺎزه ﻧـﺪاد در آن وﻗﺖ ﺷﺐ ﺑﯽﺧﺒﺮ داﺧـﻞ ﺷﻮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺷـﺮوع ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد زدن ﮐﺮد و‬
‫ﺳﺮاﻧﺠـﺎم ﭼﻨـﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﯿـﺪار ﺷﺪﻧـﺪ و ﺑﻪ دﺳﺘﯿـﺎري آﻧـﺎن ﺑﻪ ﭼـﺎدر ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻر راه ﯾـﺎﻓﺖ و ﺗﻤـﺎم ﺟﺮﯾـﺎن را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ او‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ‬
‫دﺷـﻤﻦ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ آﻣـﺎده ﻋﻤﻞ ﮔﺮدد‪ .‬ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ ﮐﻪ ﺻـﺒﺢ را ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽدﯾـﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ از ﺑﯽﻧﻈﻤﯽ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﺮده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﻮرا دﺳـﺘﻮر داد ﮐﻪ ﺑﺎرﻫﺎ را ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ و اﺳﺐﻫﺎ را زﯾﻦ ﮐﻨﻨﺪ و ﻫﻨﻮز ﺳﭙﯿﺪه ﺻﺒﺢ ﻧﺪﻣﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ اﻋﻤﺎل‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷـﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﺮ دوش ﺷﺘﺮان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺳـﺮﺑﺎزان ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر دﺳـﺘﻪ ﺑﺰرگ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﺷﺪﻧـﺪ و در ﮐﻨﺎر ﭼﺎدرﻫﺎي‬
‫ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج و آزوﻗﻪ ﮔﺮد آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏ ﻋـﺪه ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻧﻔﺮي ﺳﻮار ﻣﺄﻣﻮر ﺷﺪﻧﺪ در ﺟﻠﻮ دﺳـﺘﻪﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ و وﻗﺘﯽ دﺷـﻤﻦ ﺑﻪ ﺻـﻔﻮف آﻧﺎن رﺳـﯿﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰ‬
‫ﺑﭙﺮدازﻧـﺪ و در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮏ اﯾﻦ ﭼﺎدرﻫﺎ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺳـﺮﺑﺎزان در ﺣﻘﯿﻘﺖ واﻗﻒ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﺮدي در ﭘﯿﺶ اﺳﺖ و‬
‫ﭘﯿﺶ ﺧﻮد ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﻪ ﺳـﻤﺘﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨـﺪ و ﻃﺒﻖ دﺳـﺘﻮر ﺷﺎه ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸـﯿﻨﯽ اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮد ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ ﻧﯿﺰ‬
‫ﺧﯿﺎل ﻧﺒﺮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﺨﺎﻟﻒ دﺳـﺘﻮر ﺷﺎه ﺑﻮد و وي ﻓﻘﻂ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ دﺷـﻤﻦ را ﺳـﺮﮔﺮم ﮐﻨﺪ و ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﺮاي ﻋﻘﺐﻧﺸـﯿﻨﯽ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ آورد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﻌﺪا ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﻦ در دﻫﺪ و زﯾﺮ ﺑﺎر ﺧّﻔﺖ از دﺳﺖ دادن آزوﻗﻪ و ﻣﻬﻤﺎت و ﻓﺮار ﻣﻔﺘﻀﺤﺎﻧﻪ ﻧﺮود‪.‬‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ادﻋﺎي ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﺻـﺤﺖ دارد و وي واﻗﻌﺎ ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻪ ﻓﺮار و ﯾﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ آﻣﺎده ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺷـﺨﺼﺎ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ او ﻓﻘﻂ ﺗﻈﺎﻫﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﻓﺮار داﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ از اواﻣﺮ ﺷﺎه را ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪،‬‬
‫زﯾﺮا ﺗﻤـﺎم ﺑﺰرﮔـﺎن اﯾﺮان واﻗﻌـﺎ از ﺷـﺎه ﻣﯽﺗﺮﺳـﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﻗﺼـﺪ ﻧﻬـﺎﻧﯽ او‪ ،‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ از دﺳـﺘﻮراﺗﺶ ﭘﯿـﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺒﺎرزه ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺑﻪ‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﻣﯽداﻧﻢ او آدم ﺑـﺎ ارزﺷـﯽ اﺳﺖ و داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺮﻣﯽﺧﯿﺰد و ﺑﻪ ﮐﺮات ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺷﺎه او را ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﺳﺎزد‬
‫ﻣﺎﯾﻞ اﺳﺖ روزي ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ دﺳﺖ و ﭘﻨﺠﻪ ﻧﺮم ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل وﻗﺘﯽ دﺷﻤﻨﺎن ﺳﺮ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬روز دﻣﯿﺪه و ﻗﻮاي اﯾﺮان ﺳﻮاره در اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻮد‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯿﺎن ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﮐﺮدﮔﯽ ﺧﺎنﮐﻔﺎ‬
‫و ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧـﺎن‪ ،‬ﮐﻪ از ﻫﻤﻪ ﺑﻪ آﻧـﺎن ﻧﺰدﯾـﮏﺗﺮ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬روي داد و ﺟﻨـﮓ ﺧﻮﻧﯿﻨﯽ درﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ ﮐﻪ دورﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬از‬
‫روي ﺻـﻔﺎ ﯾﺎ ﺗﻈﺎﻫﺮ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮآورد ﮐﻪ ﺷﺎه ﺧﻮاﻫﺎن ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻘﺐ ﺑﻨﺸـﯿﻨﻨﺪ و اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﯾﮏ روز ﯾﺎ دو روز ﭘﯿﺶ‬
‫ﺑﻪ دﺳـﺘﻮر ﺷﺎه ﺑﻪ ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎنﻫﺎي اﻃﺮاف ﭘﻨﺎه ﺑﺮد؛ و از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﺳـﺨﻨﺎن‪ .‬اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن‬
‫ﭘﺎﺳﺦ داده ﺑﻮد ﮐﻪ دﯾﮕﺮ دﯾﺮ ﺷﺪه و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻓﺮار ﮐﻨﺪ و ﭼﺎرهاي ﺟﺰ اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﺪارد‪ .‬وي‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻓﺸﺎر ﺣﻤﻠﻪ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﺗﺮك‬
‫را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺣﺲ ﻣﯽﮐﺮد و ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ ﭘﯿﻐﺎم داد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ‬
‫در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎزان او دلﮔﺮﻣﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ و دﺷﻤﻨﺎن ﺑﺘﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻮاي اﻣﺪادي ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺿـﻤﻦ‪ ،‬ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳـﺮﺑﺎز ﺟﻠﻮدار ﻃﺒﻖ دﺳـﺘﻮر‪ ،‬ﺿـﻤﻦ ﺗﻈﺎﻫﺮ ﺑﻪ ﻓﺮار‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﺎدرﻫﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸـﯿﻨﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و دﺷﻤﻦ ﻧﯿﺰ در ﺗﻌﻘﯿﺐ‬
‫آﻧﺎن ﭼﻮن ﺑﻪ آن ﻣﻨﻄﻘﻪ رﺳﯿﺪ ﻣﺸﻐﻮل ﻏﺎرت و ﭼﭙﺎول و ﮐﺸﺖ و ﮐﺸﺘﺎر ﻓﺮوﺷﻨﺪﮔﺎن و دورهﮔﺮدان ﺷﺪ‪ .‬در آن ﻣﻮﻗﻊ ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ دﯾﺪ‬
‫دﯾﮕﺮ ﻣﻮﻗﻊ ﻋﻤـﻞ ﻓﺮا رﺳـﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا از ﯾـﮏ ﻃﺮف ﻧﻘﺸﻪ او ﮐﺎﻣﻼـ اﺟﺮا ﺷـﺪه و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﻪ ﺷـﻬﺎدت اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن و‬
‫ﺑﺰرﮔﺎن دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺧﻮد را ﻧﺰد ﺷﺎه ﺗﺒﺮﺋﻪ ﮐﻨﺪ؛ ﭘﺲ وارد ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻟﺸـﮑﺮﯾﺎن ﺷﯿﺮاز ﭘﯿﻮﺳﺖ و ﺳﭙﺲ ﻫﺮ ﭼﻬﺎر دﺳﺘﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺮﯾﻒ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎ دﻟﯿﺮاﻧﻪ ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن اﯾﺮان از ﻟﺤﺎظ ﺗﻌﺪاد ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﺗﺮي داﺷـﺘﻨﺪ و ﺑﻪﻋﻼوه ﺗﺮكﻫﺎي ﺗﻨﺒﻞ‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈﻢ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﻨﺪي در راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﻫﻨﻮز ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﯾﺎ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎ ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺮس و ﺑﺰدﻟﯽ‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﺟﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮدﻧﺪ دﯾﮕﺮان ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬آنﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ و ﺷﺎﯾﺪ وارد ﻣﻌﺮﮐﻪ ﻧﺸﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻧـﺘﯿﺠﻪ ﺗﺎﺗﺎرﻫـﺎ ﮐﻪ وﺿﻊ را وﺧﯿﻢ دﯾﺪﻧـﺪ ﭘﺸﺖ ﺑﻪ ﺳـﭙﺎه اﯾﺮان ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻓﺮار را ﺑﺮ ﻗﺮار ﺗﺮﺟﯿـﺢ دادﻧـﺪ و ﺧﺎنﮐﻔـﺎ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ‬
‫دﻟﯿﺮاﻧﻪ ﺟﻨﮕﯿﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬راه ﻓﺮار را ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ زﺧﻤﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮداﺷﺖ‪.‬‬
‫اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺎ دﯾﺪن ﻓﺮار ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎ ﺟﺮأﺗﯽ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺷـﺮوع ﺑﻪ ﺗﻌﻘﯿﺐ آﻧﺎن ﮐﺮدﻧﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻓﺮار ﺑﻪ ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪﻧﺪ و‬
‫ﻫﺮ ﮐﺪام از آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﭘﺎي ﻓﺮار ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬از دم ﺗﯿﻎ ﺑﯽدرﯾﻎ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﮔﺬﺷﺖ و ﻋﺪه ﮐﻤﯽ ﻫﻢ زﻧﺪه اﺳـﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از اﺷﺨﺎص ﺑﺎ ﻧﺎم و ﻧﺸﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ دام اﻓﺘﺎدﻧـﺪ ﻣﯽﺗﻮان ﭘﺎﺷـﺎيوان و ﯾﮑﯽ از ﺳـﺮﮐﺮدﮔﺎن ﺗﺎﺗـﺎر و ﯾـﮏ ﮔﺮﺟﯽ را ﮐﻪ از ﺑﭽﮕﯽ ﻧﺰد ﺗﺮكﻫـﺎ ﺑﺰرگ ﺷـﺪه و ﮔﻤـﺎن‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻢ ﯾﮑﯽ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﯾﻨﯽﭼﺮيﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آورد‪.‬‬
‫در ﻣﯿﺎن ﮐﺸﺘﮕﺎن ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد آﻧﺎن ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﻫﻔﺖ ﺗﺎ ﻫﺸﺖ ﭘﺎﺷﺎ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ؛ وﻟﯽ ﻣﻦ در ﺻﺤﺖ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺗﺮدﯾﺪ دارم‪،‬‬
‫زﯾﺮا اوﻻ اﯾﺮاﻧﯿﺎن اﻫﻞ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺑﻪﻋﻼوه اﮔﺮ ﻫﻔﺖ ﯾﺎ ﻫﺸﺖ ﭘﺎﺷﺎ ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ رﺳـﯿﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬دﺳﺖﮐﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﻌـﺪاد زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ و وﺟﻮد اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﭘﺎﺷﺎ در ﻣﯿﺎن ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﺗﺮك ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺮدﯾﺪ اﺳﺖ‪ .‬از ﺗﻌﺪاد ﮐﺸﺘﮕﺎن اﯾﺮان ﺳﺨﻨﯽ در ﻣﯿﺎن‬
‫ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬وﻟﯽ واﺿـﺢ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﭘﯿﺮوزي ﺑـﺪون دادن ﻗﺮﺑـﺎﻧﯽ ﺑـﻪ دﺳﺖ ﻧﻤﯽآﯾـﺪ؛ ﻓﻘـﻂ ﭼـﻮن ﻫﯿـﭻ ﯾـﮏ از اﻓﺮاد ﺳﺮﺷـﻨﺎس ﺑﻪ ﻫﻼـﮐﺖ‬
‫ﻧﺮﺳـﯿﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺗﻌـﺪاد ﺗﻠﻔﺎت اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﺎم اﯾﻦ اﺧﺒﺎر ﺻـﺒﺢ روز ﯾﺎزدﻫﻢ ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪﻃﻮر ﺧﯿﻠﯽ‬
‫درﻫﻢ و ﺑﺮﻫﻤﯽ‬
‫ﺑﻪ اردﺑﯿـﻞ ﻣﯽرﺳـﯿﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿـﮓ در ﺣـﺎﻟﯽ ﭘﯿﻐـﺎم ﺧـﻮد را ﺑﺮاي ﺷـﺎه ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺗﺮكﻫـﺎ را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧـﺘﯿﺠﻪ ﻗﻄﻌﯽ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد و ﻓﻘـﻂ ﻫﻤﻪ ﻣﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺘـﺢ و ﭘﯿﺮوزي ﻧﺼـﯿﺐ اﯾﺮاﻧﯿـﺎن ﺷـﺪه اﺳﺖ و ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿـﮓ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽداﻧﺪ از دﺳـﺘﻮر ﺷﺎه ﺳـﺮﭘﯿﭽﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﺟﺰ اﯾﻦ ﭼﺎرهاي ﻧﺒﻮد و اﮔﺮ ﺷﺎه ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﺟﺰاي اﯾﻦ ﺗﻤﺮد او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﮐﻤﺎل ﻣﯿﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﮑﺎﻓﺎت ﺗﻦ در ﺧﻮاﻫﺪ داد و ﺑﻪ زودي ﺗﻤﺎم زﻧﺪاﻧﯿﺎن و ﺳﺮﻫﺎي ﺑﺮﯾﺪه دﺷﻤﻨﺎن را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﺰد او ﺧﻮاﻫﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﭘﯿﻐﺎم داد ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪاي اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ ﺳﺮﻫﺎي ﺑﺮﯾﺪه را ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﻌﺪاد آنﻫﺎ زﯾﺎد اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﻋﺰام زﻧﺪاﻧﯿﺎن اﮐﺘﻔﺎ ﮐﻨﺪ‪ .‬وي ﺳﭙﺲ دﺳﺘﻮر داد ﺟﺎر ﺑﺰﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻗﺒﻠﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﻨﺘﻔﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻻي ﺳﺮ ﺻﺤﻦ‬
‫ﻣﻘﺒﺮه ﺷﺎهﺻـﻔﯽ ﺗﻤﺎم روز ﻧﻘﺎره ﺑﻪ ﺻﺪا درآﻣﺪ و ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ را ﺷﻮر و ﺷﻌﻒ ﺧﺎﺻﯽ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﮔﺮوه ﮔﺮوه ﺑﻪ ﺻﻮب‬
‫ﻣﻘﺒﺮه روان ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزي ﺷﮑﺮﮔﺰاري ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫روز ﺑﻌـﺪ ﻣـﺎ و ﮔﺮوه اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﻣﺮدم ﺟﻠﻮ درب ﻗﺼـﺮ ﺷـﺎﻫﯽ ﺟﻤﻊ ﺷـﺪﯾﻢ ﺗـﺎ ورود زﻧـﺪاﻧﯿﺎن را ﺗﻤﺎﺷـﺎ ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﻪ ﻓﺮﻣـﺎن ﺷﺎه ﻋـﺪهاي از‬
‫ﺗﻔﻨﮕﭽﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ در اﯾﻦ ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﻀﻮر ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺷـﮑﻮه و ﺟﻼل ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﺧﯿﻠﯽ دﯾﺮ ﺑﻪ ﺷـﻬﺮ رﺳﯿﺪﻧﺪ و‬
‫ﭼﻮن ﺷﺐ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺎه اﺟﺮاي ﻣﺮاﺳﻢ را ﺑﻪ روز ﺑﻌـﺪ ﻣﻮﮐﻮل ﺳﺎﺧﺖ و ﻣﺎ را ﻣﺮﺧﺺ ﮐﺮد‪ .‬زﻧـﺪاﻧﯿﺎن را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺎه ﺑﻪ ﺑﻬﺎدرﺧﺎن‬
‫ﺳﭙﺮدﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻋﻠﯽﺑﯿﮓ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﺣﻤﻠﻪ را ﺑﻪ ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ داده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﺷـﻬﺮ اردﺑﯿﻞ آﻣﺪ‪ .‬وي ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ و ﺑﺰرﮔﺎن‬
‫ﻟﺸـﮑﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻫـﺪاﯾﺎي زﯾـﺎدي ﻣﺮﮐﺐ از اﻟﺒﺴﻪ زرﺑﻔﺖ و ﭘﻮل و دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰﻫـﺎ درﯾـﺎﻓﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬از ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺳـﻬﻢ ﺧﻮد ﺧﻠﻌﺖ‬
‫ﻓﺮاواﻧﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ وي را ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻬﺎدرﺧﺎن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳـﺘﻢ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي آﻗﺎﻣﯿﺮ ﻣﻨﺸﯽ و ﻣﻬﻤﺎندار و دﯾﮕﺮ ﺑﺰرﮔﺎن درﺑﺎر اﮐﺘﻔﺎ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻢ و ﻣﯽداﻧﺴﺘﻢ آﻧﻬﺎ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺧﻠﻖ و ﺧﻮي‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻃـﺎﻟﺐ ﻣﺒـﺎﻟﻐﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﺣﺘﻤـﺎل ﻗﻮي ﮔﺰاﻓﻪﮔﻮﯾﯽ ﮐﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﭘﻨﻬـﺎﻧﯽ ﮐﺲ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف و آن ﻃﺮف ﻓﺮﺳـﺘﺎدم ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﻨﻪ‬
‫ﻗﻀﺎﯾﺎ ﭘﯽ ﺑﺮم و از ﺟﺮﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮم‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻮران ﺧﻮد دﺳـﺘﻮر دادم ﻣﻄﺎﻟﺐ را از زﺑﺎن اﺷـﺨﺎص ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﻋﻠﯽﺑﯿﮓ‬
‫و زﻧـﺪاﻧﯿﺎن ﺗﺎﺗﺎر و ﺗﺮك ﺑﺸـﻨﻮﻧﺪ و ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻞ ﻫﻤﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ ﮔﺰارش ﮐﺮده ﺑﻮد و از‬
‫ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺟﺮﯾﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻌﺪا ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺮاد اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن اﻃﻼع ﯾﺎﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻓﻘﻂ در ﻣﻮرد ﺗﻌﺪاد ﺣﻤﻠﻪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و ﮐﺸﺘﻪﺷﺪﮔﺎن‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻗﺒﻠﯽ ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖ وﻓﻖ ﻧﻤﯽداد‪.‬‬
‫ﻧﺪﯾﻤﺎن ﺷﺎه ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮده ﮐﻪ از آﻧﻬﺎ ﭼﻬﻞ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ و ﺣﺪاﻗﻞ ﺳـﯽ ﻫﺰار‬
‫ﻧﻔﺮ ﺑـﻪ ﻫﻼـﮐﺖ رﺳـﯿﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽﺑﯿـﮓ ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ ﺗﻌـﺪاد اﻓﺮاد دﺷـﻤﻦ ﭼﻬـﻞ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑـﻮده ﮐـﻪ ﻓﻘـﻂ دوازده ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از آﻧـﺎن ﺑـﻪ ﻗﺘﻞ‬
‫رﺳﯿﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮد ﮔﺮﺟﯽ زﻧﺪاﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﺗﻌﺮﯾﻒ او را ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد و واﻗﻌﺎ آدم ﻋﺠﯿﺒﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻌﺪاد ﮔﺮوﻫﯽ ﮐﻪ او ﺟﺰو آﻧﺎن ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬دوازده ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮده ﮐﻪ ﻫﻔﺖ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ آﻧـﺎن ﻫﻼك ﺷﺪهاﻧـﺪ؛ وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺗﻌـﺪاد زﯾﺎدي از اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳـﯿﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮم زﯾﺎد ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖ ﻧﯿﺎﻣـﺪ؛ زﯾﺮا ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﺰو ﮔﺮوه ﺣﻤﻠﻪﮐﻨﻨـﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد آﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺳـﯽ‬
‫ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻔﺖ ﺗﺎ ﻫﺸﺖ ﻫﺰار ﻧﻔﺮﺷﺎن در ﺟﻨﮓ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ﻫﯿـﭻﯾﮏ از ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي اﯾﻦ اﻓﺮاد ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﻧﻤﯽﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ آﻧﺎن ﺗﻌﺪاد ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن را ﺑﺪاﻧﻨﺪ و اﺻﻮﻻ در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺧﻮد ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه ﻧﯿﺰ ﺷـﻤﺎره اﻓﺮاد ﺳـﭙﺎه ﺧﻮد را ﻧﻤﯽداﻧـﺪ‪ ،‬ﭼﻄﻮر ﻣﯽﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﺳـﺮﺑﺎزان ﺳﺎده از آن ﻣﻄﻠﻊ ﺑﺎﺷـﻨﺪ؟‬
‫ﮐﺸـﺘﻪﺷﺪﮔﺎن را ﻧﯿﺰ ﻫﯿـﭻﮐﺲ ﺷـﻤﺎرش ﻧﮑﺮده اﺳﺖ و ﻓﻘـﻂ ﻓﻬﺮﺳﺘﯽ در اﯾﻦ ﺑـﺎره ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻣﻀـﺎي ﻋـﺪهاي از ﺷـﻬﻮد‬
‫رﺳﯿﺪه ﺑﻮد و آن را ﺑﻪ ﻋﺮض ﺷﺎه رﺳﺎﻧﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻦﮐﻪ از ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻗﻀﺎﯾﺎ ﮐﺴـﯽ اﻃﻼﻋﯽ ﻧﺪارد و ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﯽﻃﺮف‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺷـﻨﯿﺪهام ﻧﻮﺷـﺘﻢ و ﻗﻀﺎوت را ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه واﮔﺬار ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫روز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﯿﺎن در ﻣﻌﺮض ﺗﻤﺎﺷﺎي ﻣﺎ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺼـﺮ ﺷﺎﻫﯽ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﯾﻢ و ﺗﻌﺪاد ﺑﯽﺷـﻤﺎري از ﻣﺮدم‬
‫دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺼﺪ ﮔﺮد آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن را ﺗﺎ ﻣﯿﺪان ﺑﺎ اﺳﺐ آوردﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﭘﯿﺎده ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷﺎه ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷـﺎه‪ ،‬ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺗﺼﻮر ﻗﺒﻠﯽ‪ ،‬از ﮐـﺎخ ﺧﺎرج ﻧﺸـﺪ و زﻧـﺪاﻧﯿﺎن را در ﺑﺎﻏﭽﻪاي در داﺧﻞ ﮐﺎخ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﻋـﺪه ﮐﻤﯽ از درﺑﺎرﯾﺎن و ﻧـﺪﯾﻤﺎن‬
‫ﺧﻮد ﺗﻤﺎﺷـﺎ ﮐﺮد و از ﻣﻬﻤﺎﻧـﺎن ﻧﯿﺰ ﻓﻘـﻂ ﻋـﺪه ﮐﻤﯽ از اﻋﺮاب و ﮐﺮدﻫـﺎ ﮐﻪ ﺷﺎﯾـﺪ در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﺎ ذﯾﻌﻼﻗﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑﻪ داﺧﻞ ﮐﺎخ‬
‫ﺧﻮاﻧـﺪه ﺷﺪﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﻣﻦ ﮐﻪ ﻧﺎﻇﺮ آن ﺻـﺤﻨﻪ ﻧﺒﻮدم ﻧﻤﯽداﻧﻢ در آﻧﺠﺎ ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﯽ اﻓﺘﺎد و ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻨـﺪ و ﭼﻪ ﺷـﻨﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ دﯾﺪم‬
‫ﻋـﺪه زﻧـﺪاﻧﯿﺎن ﺑﯿﺶ از ﺑﯿﺴﺖ ﻧﻔﺮ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ دﺳﺖﻫـﺎي ﻫﻤﻪ آﻧﻬـﺎ را ﺑﻪ اﺳـﺘﺜﻨﺎي ﭘﺎﺷﺎ از ﭘﺸﺖ ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺎﺷﺎ‪ ،‬ﮐﻪ آزاداﻧﻪ ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬داراي ﺟﺜـﻪاي ﮐﻮﭼـﮏ و ﺻـﻮرﺗﯽ زﺷـﺖ و رﯾﺸـﯽ ﺳـﻔﯿﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﻏﯿﺮ از او و ﻣﺮد ﮔﺮﺟﯽ و رﺋﯿﺲ ﺗﺎﺗﺎرﻫـﺎ‪ ،‬ﺑﻘﯿـﻪ اﺳـﯿﺮان ﻗﯿـﺎﻓﻪ‬
‫آدمﻫﺎي ﻣﺘﻘﻠﺐ و ﻣﺰّور را داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ دﻗﯿﻘﺎ ﺑﺎﻃﻦ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدادﻧـﺪ زﯾﺮا ﺑﻪ ﺟﺰ رﺋﯿﺲ ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎ ﮐﻪ ﺳـﺮ و دﺳـﺘﺶ ﺷﮑﺴـﺘﻪ و در‬
‫ﭘﺎرﭼﻪ ﭘﯿﭽﯿﺪه‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻘﯿﻪ ﺣﺘﯽ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ زﺧﻤﯽ ﺑﺮ ﺗﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد اﺻﻼ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻧﺒﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﺎن ﺑﺎ ﻟﺒﺎسﻫﺎي اﺻﻠﯽ و ﺳﻼحﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ و زره و ﮐﻼهﺧﻮد و ﺑﺎزوﺑﻨﺪ و ﺧﻨﺠﺮ و ﻧﯿﺰه و ﺗﯿﺮ و ﮐﻤﺎن و ﻏﯿﺮه ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻨﺪ و ﺣﺘﯽ‬
‫ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻃﺒﺎل ﮐﻪ اﺳﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻃﺒﻞ ﻣﯽزد و ﺑﺮ دﯾﮕﺮان اﯾﻦ ﻣﺰﯾﺖ را داﺷﺖ ﮐﻪ دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ را ﻧﺒﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺻﻒ اﺳﺮا‬
‫را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﻓﻘﻂ اﻇﻬﺎر ﺗﻤﺎﯾﻞ ﮐﺮد ﮐﻪ اﺳﺐ ﭘﺎﺷﺎ را ﺑﺒﯿﻨـﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺣﯿﻮان را ﺑﻪ داﺧﻞ ﮐﺎخ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬آﺛﺎر ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ در ﭼﻬﺮه اﺳـﺮا‬
‫دﯾـﺪه ﻧﻤﯽﺷـﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽآﻣـﺪ از اﯾﻦﮐﻪ از ﻣﻬﻠﮑﻪ ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮدهاﻧﺪ ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﻫﺴـﺘﻨﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮ دﻟﯿﻞ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﯽﺣﺴـﯽ‬
‫آﻧﺎن ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﺪ از وﺿﻊ ﻧﺎﻫﻨﺠﺎري ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺎﺗﺤﺎن داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از ورود اﯾﻦ ﻋﺪه ﺑﻪ ﮐﺎخ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﺘﻔﺮق ﺷﺪﯾﻢ و ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﻌﺪ از دﯾﺪن آﻧﺎن و ﺗﻌﺎرف ﺑﺎ ﭘﺎﺷﺎ‪ ،‬ﻫﻤﻪ را ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻬﺎدرﺧﺎن‬
‫رواﻧﻪ ﺳـﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺎز ﻫﻢ ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺳـﺮدار ﺗﺮك ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﺷـﮑﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اردوي ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﻌﺎدل ﯾﮏ روز راه ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ اردﺑﯿﻞ‬
‫ﭘﯿﺶ آﻣـﺪه اﺳﺖ؛ زﯾﺮا واﺿـﺢ ﺑﻮد ﮐﻪ از دﺳﺖ دادن اﯾﻦ ﻋـﺪه ﺑـﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮐﺜﺮت ﺳـﺮﺑﺎزان ﺗﺮك ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ زﯾﺎد در وﺿﻊ ﺟﻨﮕﯽ او‬
‫ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‪ ،‬آن روز ﺷﺎه ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻧﺒﻮد و ﻧﺨﻮاﺳﺖ ﺑﺮاي دﯾﺪن اﺳﺮا ﺑﻪ ﻣﯿﺪان ﺑﯿﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ‪ ،‬ﻃﺒﻖ دﺳـﺘﻮر ﺷﺎه‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ راﻫﯽ ﻣﻌﺎدل ﯾﮏ روز ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮد و ﺷﺎه ﻣﺠﺪدا ﻓﺮﻣﺎن داد اﻓﺮادي ﮐﻪ وﺟﻮدﺷﺎن ﻣﺜﻤﺮﺛﻤﺮ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ از ﺷﻬﺮ ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﻓﻘﻂ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﺒﺮﻧﺪ در آنﺟﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺢ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ روز ﺷﻨﺒﻪ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﯽ ﮔﺮﺟﯽ از ﺷﺎه اﺳﺘﺪﻋﺎﯾﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﺴﯿﺎر ﻋﺠﯿﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ذﮐﺮ آن ﻣﯽﭘﺮدازم‪ .‬وي ﮔﻔﺖ ﮐﻪ در‬
‫اﺛﺮ ﻟﻄﻒ و ﻣﺮﺣﻤﺖ ﺧﻮﻧﮑﺎر ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻓﻌﻠﯽ ﺧﻮد رﺳـﯿﺪه اﺳﺖ و ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل در ﺟﻨﮓﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي ﺷـﺮﮐﺖ ﮐﺮده و اﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻧﯿﺰ ﮔﺮﭼﻪ‬
‫ﻃﺎﻟﻊ ﺑﺎ او ﻣـﺪد ﻧﮑﺮده و زﻧﺪه ﺑﻪ ﭼﻨﮓ دﺷـﻤﻦ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻗﺒﻞ از آن ﭘﻨﺞ ﺗﻦ را در ﻧﺒﺮد ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ رﺳﺎﻧﯿﺪه و اﮔﺮ اﺳـﺒﺶ از ﺑﯿﻦ‬
‫ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻨـﺞ ﺗﻦ دﯾﮕﺮ را ﻧﯿﺰ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﭼﻨﯿﻦ ﺳـﺮﻧﻮﺷﺘﯽ ﻣﯽﮐﺮد و ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽﮔـﺬاﺷﺖ وي را زﻧـﺪه دﺳـﺘﮕﯿﺮ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ اﮔﺮ ﺷﺎه‬
‫ﻗﺼﺪ ﻫﻼك او را دارد‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺗﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد راه ﻧﻤﯽدﻫﺪ و‬
‫ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺸـﺘﻦ او‪ ،‬ﮐﻪ ﺳـﺮﺑﺎز ﺳﺎدهاي ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻗﻠﻌﻪاي ﻓﺘﺢ ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﻪ زﻣﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف درﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮاﻫﺶ او‬
‫اﯾـﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ وي را در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﭘﺎﺷـﺎي ﺗﺮك ﺑﻪ ﻫﻼـﮐﺖ ﻧﺮﺳﺎﻧﻨـﺪ؛ زﯾﺮا او را دﺷـﻤﻦ ﺧـﻮد ﻣﯽﺷـﻤﺎرد و ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫـﺪ در ﻣﻮﻗـﻊ ﻣﺮﮔﺶ‬
‫ﺣﻀـﻮر داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺟـﻮاب ﺷـﺎه ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺮد دﻟﯿﺮ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦﻗـﺪر ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از ﻇﻬﺮ آن روز ﻓﺮﻣـﺎن داد اﺳـﯿﺮان را‬
‫ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﻧﺰد وي ﺑﺮﻧﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن در اﺗﺎﻗﯽ ﺧﻠﻮت ﮐﺮد‪ -‬واﻗﻌﺎ ﺟﺴﺎرت ﺷﺎه ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻤﺠﯿﺪ ﺑﻮد‪ -‬و ﺑﻪ ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ آﻧﺎن ﭘﺮداﺧﺖ و در‬
‫ﺧﻼل اﯾﻦ ﻣﺪت ﻫﯿﭻﯾﮏ از اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻇﺎﻫﺮا ﺷﺎه ﺑﻪ اﯾﺸﺎن وﻋـﺪه داد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺳﺆاﻻﺗﺶ ﺟﻮاب ﺻـﺤﯿﺢ ﺑﺪﻫﻨـﺪ و ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﻓﺎش ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬از ﺳـﺮ ﺧﻮﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫـﺪ ﮔـﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﻢ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ راﺳﺖ اﺳﺖ ﯾـﺎ دروغ؛ وﻟﯽ آﻧﭽﻪ ﻣﺴـﻠﻢ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز‪ ،‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ‬
‫رﺳـﻢ وي ﺑـﻮد‪ ،‬ﻫﻤـﻪ اﺳـﯿﺮان ﺗﺮك را ﺑـﻪ ﻏﯿﺮ از ﺳـﻪ ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺎﺷـﺎ و ﻣﺮد ﮔﺮﺟﯽ و ﯾـﮏ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮐﺸـﺖ و اﯾﻦ ﺳﻪ ﺗﻦ را ﺑﻪ اﺗﻔـﺎق‬
‫ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻬﺎدرﺧﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫اﺳـﯿﺮان ﺗﺮك را ﺟﻔﺖﺟﻔﺖ در ﮐﻮﭼﻪﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺷـﻬﺮ ﮐﺸـﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‪ ،‬ﻣﻨﻈـﻮر اﯾﻦ ﺑـﻮد ﮐﻪ ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮه را ﺑﺒﯿﻨﻨـﺪ و ﺳـﭙﺲ‬
‫اﺟﺴﺎد را ﺑﺎ ﻗﺴﺎوﺗﯽ ﺗﻮأم ﺑﺎ وﺣﺸﯽﮔﺮي در ﻗﺘﻠﮕﺎه اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫وﺿﻊ ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﺗﺮك ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ اﺳﯿﺮ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ از اﯾﻦ اﺳﺮا ﻧﺒﻮد و ﻫﻤﻪ را ﺷﺎه ﭘﺲ از ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﺷﺨﺼﯽ دﺳﺘﻮر ﻣﯽداد در‬
‫ﻣﯿﺪان ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﻧﺤﻮه اﻋﺪام آﻧﺎن ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﻫﺎي آﻧﺎن را از زﯾﺮ زاﻧﻮ ﺟﺪا ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و آﻧﻘﺪر ﺧﻮن‬
‫از ﺑـﺪﻧﺸﺎن ﻣﯽرﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﺗـﺪرﯾﺠﯽ و وﺣﺸـﺘﻨﺎﮐﯽ ﺟﺎن ﻣﯽﺳﭙﺮدﻧـﺪ‪ .‬اﺟﺴﺎد ﻣﻘﺘﻮﻻن در ﻣﯿـﺪان ﻣﯽاﻓﺘﺎد و ﻟﮕﺪﻣﺎل اﻧﺴﺎن و ﺣﯿﻮان‬
‫ﻣ ﯽﺷ ﺪ ‪.‬‬
‫ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺷـﺎﻧﺰدﻫﻢ ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬اﻣﯿﺮﮔﻮﻧﻪﺧﺎن اﯾﺮواﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳـﺘﻮر ﺷﺎه ﻓﺮاﺧﻮاﻧـﺪه ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ آﻣـﺪ ﺗﺎ درﺑﺎره وﺿﻊ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ او‬
‫ﻣﺸـﻮرت ﺷـﻮد‪ .‬روز دوﺷـﻨﺒﻪ ﻧﯿﺰ ﻫﻤـﺎن ﺳـﻔﯿﺮ ﺳـﺎﺑﻖ ﺗﺮك ﻣﺠـﺪدا ﺑﻪ اردﺑﯿـﻞ آﻣـﺪ ﺗـﺎ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺻـﻠﺢ ﻣـﺬاﮐﺮاﺗﯽ اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ‪ .‬ﺳﻪﺷـﻨﺒﻪ‬
‫اﻣﯿﺮﮔﻮﻧﻪﺧﺎن‪ ،‬ﮐﻪ در ﻣـﺪت اﻗﺎﻣﺖ ﺧﻮد ﺗﻤﺎم ﻣﺴﺎﻋﯽ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﺑﻮد ﺗﺎ ﺷﺎه را از ﺧﯿﺎل ﺻـﻠﺢ ﻣﻨﺼـﺮف ﺳﺎزد‪ ،‬ﻋﺎزم اردوي‬
‫ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿـﮓ ﺷـﺪ و ﺷـﺎه اﻇﻬـﺎر داﺷـﺘﻪ ﺑﻮد در اﻧﺘﻈـﺎر اﺧﺒـﺎري ﮐﻪ او ﺑﺮاﯾﺶ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺧﻮاﻫـﺪ آورد‪ ،‬ﻫﯿـﭻ ﺗﺼـﻤﯿﻤﯽ ﻣﺜﺒﺖ ﯾﺎ ﻣﻨﻔﯽ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻔﯿﺮ ﺗﺮك ﺑﻪ ﺷـﺎه اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﺣﺎﺿـﺮﻧﺪ ﺗﻤﺎم ﺷـﺮاﯾﻂ ﺷﺎه را ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻨـﺪ و از ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮔﺮوﮔﺎن و ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ اراﺿـﯽ از دﺳـﺖ‬
‫رﻓﺘﻪ ﻣﻨﺼـﺮف ﺷﻮﻧـﺪ و ﻓﻘـﻂ ﺑﻪ درﯾﺎﻓﺖ اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫـﺪﯾﻪ‪ ،‬آن ﻫﻢ در ﻣﻘﺎﺑﻞ دادن ﭘﯿﺸـﮑﺶ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﮐﻢ ﻗﯿﻤﺖ و‬
‫ﭘﺴﺖ‪ ،‬اﮐﺘﻔﺎ ﮐﻨﻨﺪ و ﭘﺲ از‬
‫اﻧﺠـﺎم اﯾﻦ ﻣﻌـﺎﻣﻠﻪ‪ ،‬آﻧـﺎن از ﻃﺮﯾـﻖ ﻣﺮاﻏﻪ و ﮐﺮدﺳـﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺸـﻮر ﺧﻮد ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮐﺮد؛ زﯾﺮا از ﺟﺎﻫـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان‬
‫ﮔﺬاﺷـﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﻘﺪان آزوﻗﻪ و ﺧﺮاﺑﯽ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ و ﻣﺠﺒﻮرﻧﺪ اﯾﻦ راه را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ از ﻟﺤﺎظ ﻟﻮازم و ﺧﻮارﺑﺎر‬
‫در زﺣﻤﺖ ﻧﯿﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﺮكﻫﺎ از ﻫﻤﺎن راﻫﯽ ﮐﻪ آﻣﺪهاﻧـﺪ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﻪ ﺻـﻠﺢ اﺳﺖ و آزوﻗﻪ آﻧﺎن را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐﺮد؛‬
‫وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﯿـﭻوﺟﻪ ﺣﺎﺿـﺮ ﻧﯿﺴﺖ آﻧﺎن از راه ﻣﺮاﻏﻪ و ﮐﺮدﺳـﺘﺎن ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﻤﺎنﻗﺪر ﺧﺮاﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺎر آوردهاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ و‬
‫دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺧﺎﮐﺶ را ﺑﻪ وﯾﺮاﻧﯽ ﺑﮑﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه در اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺤﻖ ﺑﻮد؛ زﯾﺮا اﮔﺮ ﺗﺮكﻫﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺮاﻏﻪ و ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﺎر آﻣﺪن ﺧﺮاﺑﯽ اﯾﻦ‬
‫ﺧﻄﺮ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻓﺮﺻﺖ ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ را‪ ،‬ﮐﻪ در آن ﺣﻮاﻟﯽ واﻗﻊ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻏـﺎرت ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻪ آﺑﺎديﻫﺎي اﻃﺮاف ﺗﺎ‬
‫ﻗﺰوﯾﻦ دﺳـﺘﺒﺮد ﺑﺰﻧﻨﺪ و از ﻫﻤﻪ ﮔﺬﺷـﺘﻪ اﻣﮑﺎن داﺷﺖ اﯾﻦ ﻓﮑﺮ ﺑﻪ ﺳـﺮ آﻧﺎن ﺑﺰﻧﺪ ﮐﻪ آن اراﺿﯽ را در دﺳﺖ ﺧﻮد ﻧﮕﻪ دارﻧﺪ و ﺑﻪ ﮐﻤﮏ‬
‫آزوﻗﻪ درﯾـﺎﻓﺘﯽ از ﮐﺮدﺳـﺘﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﯾـﮏ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ دوﺳﺖ و ﯾﺎ ﻻاﻗﻞ ﺑﯽﻃﺮف ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺠﺎور ﺑﺎﺑﻞ و آﺳﻮر اﺳﺖ‪ ،‬زﻣﺴـﺘﺎن را‬
‫ﻫﻤﺎن ﺟﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ آورﻧﺪ و در ﻣﻮﻗﻊ ﻻزم ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺠﺪدا ﯾﻮرش ﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﺷﺎه ﺑﻪ ﺳـﻔﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ دﻻﯾﻞ داده ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ و اﻣﯿﺮ ﮔﻮﻧﻪﺧﺎن دﺳـﺘﻮر داد‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن ﺗﺮك ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺮاﻏﻪ روان ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺎز ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻫﺮ اﻗﺪاﻣﯽ ﮐﻪ ﻻزم ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن اﻧﺠﺎم‬
‫دﻫﻨﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ در آن ﻣﻮﻗﻊ ﺷﻨﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺗﺮك رو ﺑﻪ ﻣﺮاﻏﻪ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ؛ وﻟﯽ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺻﺤﺖ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه روز ﺑﯿﺴﺘﻢ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺳﻔﯿﺮ ﺗﺮك را ﻣﺮﺧﺺ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺳﺮدار رود و ﺷﺮاﯾﻂ او را ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺿﻤﻨﺎ ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺻـﻠﺢ ﻧﺸﺎن داده ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ اﯾﻦﮐﻪ از وﺿﻊ اردوﮔﺎه ﺗﺮكﻫﺎ ﺧﺒﺮي ﺑﮕﯿﺮد‪،‬‬
‫ﮐﺎﻇﻢﺑﯿﮓ را ﮐﻪ ﻗﺒﻼ درﺑﺎرهاش ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدهام و ﻣﺪﺗﯽ ﺳﻔﯿﺮ اﯾﺮان در ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﺧﺘﯿﺎرات ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺰد ﺳﺮدار ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺑﺎ‬
‫وي درﺑﺎره ﺷﺮاﯾﻂ ﺻﻠﺢ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺒـﺢ ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺷﺎه‪ ،‬ﮐﻪ اﻧـﺪﮐﯽ از اوﻗﺎت ﺗﻠﺨﯽ روزﻫﺎي ﭘﯿﺶ ﺑﯿﺮون آﻣـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌـﺪ از ﻣـﺪتﻫﺎ از ﮐﺎخ ﺑﯿﺮون آﻣـﺪ و ﺑﺎ‬
‫ﭘﺮﻧـﺪﮔﺎن ﺷـﮑﺎري ﺧـﻮد از ﺷـﻬﺮ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ و ﻣـﺎ ﻧﯿﺰ او را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ ﺳـﻠﯿﻘﻪﻫﺎ و روشﻫـﺎي ﻋﺠﯿﺐ اﯾﻦ ﺷـﺎه ﭘﯽ‬
‫ﺑﺒﺮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﯽﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﯾﺎدآور ﺷﻮم ﮐﻪ وي در وﺳﻂ ﺻﺤﺮاﻫﺎي اﻃﺮاف ﺷﻬﺮ‪ ،‬زﯾﺮ آﻓﺘﺎب ﺳﻮزان‪ ،‬ﺑﻪ روي ﺧﺎك ﻧﺸﺴﺖ و ﻣﺪتﻫﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎي ﭘﺮواز ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﺷـﮑﺎري و ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺟﻮﺟﻪﻫﺎي آﻧﺎن ﭘﺮداﺧﺖ و ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬ﺗﻨﮓ ﺷﺮاب و ﺟﺎم ﻃﻼﯾﯽ در ﮐﻨﺎر او ﻗﺮار داﺷﺖ‬
‫و اﮔﺮ اﺷـﺘﺒﺎه ﻧﮑﻨﻢ در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﺑﻪ ران ﻣﺮغ ﺑﺮﯾﺎن ﺷـﺪهاي ﮐﻪ ﺑﺮاي او آورده ﺑﻮدﻧﺪ دﻧﺪان ﻣﯽزد و از ﺳـﻔﺮه و دﺳـﺘﻤﺎل و ﻏﯿﺮه ﻣﻄﻠﻘﺎ‬
‫ﺧﺒﺮي ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺮاﻫـﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺖ از ﺷـﺎه ﻓﺮود آﻣﺪﻧـﺪ و ﺑﺮ ﺧـﺎك ﻧﺸﺴـﺘﻨﺪ و از دور ﺑﻪ ﻧﻈـﺎره ﮐﺎرﻫﺎي او ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ و ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ ﻣﺎ ﯾﮏ دﺳـﺘﻪ از‬
‫ﺗﻔﻨﮕﭽﯿﺎن ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اﺣﺘﺮام‪ ،‬ﺻﻒ ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از اﯾﻦﮐﻪ ﻣـﺪﺗﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻮال ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺎه ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و دﺳﺖﻫﺎي‬
‫ﺧﻮد را ﺷـﺴﺖ و ﺑﻪ درون ﺑﺎﻏﯽ ﮐﻪ در آن ﻧﺰدﯾﮑﯽﻫﺎ ﺑﻮد رﻓﺖ‪ .‬ﺗﻌـﺪاد زﯾﺎدي از ﻣﺎ ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪه ﺑﻮدﯾﻢ ﺑﻪ او ﺳـﻼم ﮐﻨﯿﻢ و اﺣﺘﺮاﻣﺎت‬
‫ﻻزم را ﺑﻪ ﺟﺎي آورﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺮق ﺷﺪﯾﻢ و ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻫﻤـﺎن روز ﺑﻌـﺪ از ﻇﻬﺮ‪ ،‬ﻣﻬﻤـﺎندار ﺑﻪ ﻣـﺎ ﺧﺒﺮ داد ﮐﻪ اردوي ﺗﺮكﻫـﺎ ﺗﺎ ﺳـﺮاب ﮐﻪ ﺷـﻬﺮ ﺑﺰرﮔﯽ واﻗﻊ ﺑﺮ ﺳـﺮ راه ﺗﺒﺮﯾﺰ و اردﺑﯿﻞ اﺳﺖ‪،‬‬
‫رﺳـﯿﺪه و ﻣﺮﺗﺒﺎ ﺑﻪ ﺳﻮي اردﺑﯿﻞ ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﯾـﺪ و ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ ﻧﯿﺰ ﻃﺒﻖ دﺳـﺘﻮر ﺷﺎه در ﺣﺎل ﻋﻘﺐﻧﺸـﯿﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬وي ﺗﻮﺻـﯿﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ ﻣـﺎ ﻫﻤﻪ ﺑـﺎروﺑﻨﻪ و اﺛـﺎﺛﯿﻪ ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﺧﻮد را ﺑﺎر ﺷﺘﺮان ﮐﻨﯿﻢ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻣﻄﻤﺌﻨﯽ ﮐﻪ ﺧﯿﻤﻪ و ﺧﺮﮔﺎه ﺷﺎه ﻧﯿﺰ در آﻧﺠﺎ ﻗﺮار دارد‬
‫ﺑﻔﺮﺳﺘﯿﻢ‪ ،‬و ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﺎ ﭼﻨﺪ اﺳﺐ و ﯾﺎ ﻗﺎﻃﺮ و وﺳﺎﯾﻞ ﻣﻮرد ﻟﺰوم اوﻟﯿﻪ در ﺷـﻬﺮ ﺑﻤﺎﻧﯿﻢ ﺗﺎ در ﺻﻮرت ﺿـﺮورت ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺎ ﺳـﺮﻋﺖ آﻧﺠﺎ را‬
‫ﺗﺮك ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﺷﺎه رﻓﺖ ﺑﺮوﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎن ﺷﺐ ﺑﺎروﺑﻨﻪ را ﺑﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺧﺒﺮ رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ اردوي ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ ﺳـﺮ دو راﻫﯽ ﺟﺎده رﺳـﯿﺪه اﺳﺖ و ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫اردﺑﯿـﻞ ﺳـﺮازﯾﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ ﯾﺎ از راه دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺮﺑﺎغ ﻣﯽرود و ﺑﻪ ﮔﺮﺟﺴـﺘﺎن ﻣﯽﭘﯿﻮﻧـﺪد‪ ،‬ﺧﻮاﻫـﺪ رﻓﺖ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺼـﻤﯿﻢ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ ارﺳـﺎل اﺳـﺒﺎب و اﺛـﺎﺛﯿﻪ را ﻣﻮﻗﺘﺎ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺑﯿﻨـﺪازﯾﻢ ﺗﺎ وﺿﻊ روﺷﻦ ﺷﻮد و ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ از ﻣـﺬاﮐﺮات ﺑﻮرون ﮐﺎﻇﻢ ﭼﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪاي ﺣﺎﺻـﻞ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻨﺒﻪ ﺑﯿﺴﺖ و دوم ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ روز ﺑﺎﯾﺮام ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻋﯿﺪ ﺑﺰرگ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺎه ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻣﺮاﺳﻢ دﻋﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺒﺮه ﺷﺎهﺻﻔﯽ رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺰﯾﯿﻨﺎت اﯾﻦ آراﻣﮕﺎه را ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﻧﺘﻘﺎل اﺳﺘﺨﻮانﻫﺎ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ دﯾﮕﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ دﯾﺪار ﻣﺠﺪدا ﺑﻪﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮ‬
‫ﺳﺮ ﺟﺎﻫـﺎي اوﻟﯿـﻪ ﺧـﻮد ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺷـﺎه ﭘﺲ از اﻧﺠـﺎم دﻋـﺎ ﺑﻪ آﺷﭙﺰﺧـﺎﻧﻪ رﻓﺖ و ﭘﯿﺶﺑﻨـﺪي ﺑﺮ ﮐﻤﺮ ﺑﺴﺖ و ﺑـﺎ دﺳﺖ ﺧـﻮد ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان ﭘﻠﻮ ﮐﺸﯿﺪ‪.‬‬
‫روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ‪ ،‬ﻋﺪهاي ارﻣﻨﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ارزروم از ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺑﺎ ﮐﺎروان‬
‫آﻣـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑﻪ اردﺑﯿـﻞ رﺳـﯿﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧـﺎن ﺑﻪ ﺷـﺎه ﺧﺒﺮ دادﻧـﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻋﺒﻮر از اردوي ﺳـﺮدار ﺗﺮك‪ ،‬ﺷـﻨﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺎﭘﻮﭼﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺎﺻـﺪ‬
‫ﺳﻠﻄﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ از ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﻋﺎزم ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻧﺰد ﺳﺮدار آﻣﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ دﺳﺘﻮرات ﺟﺪﯾﺪ ﺳﻠﻄﺎن را ﮐﻪ ﻣﺒﺎﯾﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻗﺒﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ او‬
‫اﺑﻼـغ ﮐﻨـﺪ؛ دﺳـﺘﻮر ﻗﺒﻠﯽ ﻣﺸـﻌﺮ ﺑﺮ اﯾـﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺳـﺮدار ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤـﺘﯽ ﻫﺴﺖ ﺧـﻮد را ﺑﻪ اردﺑﯿـﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧـﺪ و اراﺿـﯽ از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ‬
‫ﺗﻬﻤﻮرسﺧـﺎن و دﻟﯽ ﻣﻠـﮏ را ﺑﻪ آﻧـﺎن ﺑﺎزﮔﺮداﻧـﺪ‪ .‬ﺷـﺨﺺ ﻧـﺎم ﺑﺮده ﯾﮏ ﻣﻠﮏ ارﻣﻨﯽ و اﺻـﻼ ﻣﺴـﯿﺤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻓﻌﻼ از دﯾﻦ ﺧﻮد‬
‫ﺑﺮﮔﺸـﺘﻪ اﺳﺖ؛ وي ﻣﻮﻗﻌﯽ از اﺗﺒﺎع ﺷﺎه اﯾﺮان ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﻪ او دﺳـﺘﻮر داد ﺗﻤﺎم رﻋﺎﯾﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد ﮐﻮچ دﻫﺪ‬
‫و او ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﮐـﺎري اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻋﺼـﯿﺎن ﮐﺮد و ﺗﻤﺎم آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﮔﺮﺟﺴـﺘﺎن ﺳﻮق داد و ﺑﻪ ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن ﻣﻠﺤﻖ ﺷـﺪ و از آن‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﺎ اﯾﺮاﻧﯿﺎن در ﺣﺎل ﺟﻨﮓ اﺳﺖ و در ﯾﻮرش اﺧﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﺟﺰو ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺑﻮد و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و‬
‫ﻗﺮار ﺑﻮد ﺳـﺮ او را ﺑﺮاي ﺷـﺎه ﺑﯿﺎورﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑﻌـﺪا ﻣﻌﻠﻮم ﺷـﺪ اﯾﻦ ﺧـﺒﺮ ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ و او ﻓﻘـﻂ زﺧﻤﯽ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺳﻢ او را دﻟﯽ ﻣﻠﮏ‬
‫ﮔﺬاﺷـﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻠـﮏ دﯾﻮاﻧﻪ ﻣﯽدﻫـﺪ‪ ،‬و ﻋﻠﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ او آدم ﻫﻮسﺑـﺎزي اﺳﺖ و در زﻣﺎن ﺣﺴﻦ رواﺑﻂ ﺑﺎ ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﻣﻔﺼـﻼ‬
‫ﺷﻮﺧﯽ ﻣﯽﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻠﮏ در اﺻﻞ ﯾﮏ ﻟﻔﻆ ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﮐﻨﻮن در اﯾﺮان ﺑﻪ ﺣﮑﺎم ارﻣﻨﯽ ﻫﻢ اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣـﺎل‪ ،‬ﻗﺮار ﺑﻮد ﺳـﺮدار ﺳـﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي دﻟﯽ ﻣﻠـﮏ و ﺗﻬﻤﻮرسﺧـﺎن را ﺑﻪ آﻧـﺎن ﺑﺎزﮔﺮداﻧـﺪ و زﻣﺴـﺘﺎن را در ﻗﺮﺑـﺎغ‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﺎي ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﻣﻨـﺎﺳﺒﯽ اﺳﺖ و آزوﻗﻪ ﻓﺮاواﻧﯽ در آﻧﺠـﺎ وﺟـﻮد دارد‪ ،‬ﺑﮕﺬارﻧـﺪ و ﺳـﭙﺲ اﯾـﺎﻟﺖ ﺷـﯿﺮوان را ﻣﺘﺼـﺮف ﺷـﻮد و ﺷـﻬﺮ اﺻـﻠﯽ آﻧﺠـﺎ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﺷﻮﻣﺎﺧﯽ را‪ ،‬در دﺳﺖ ﻧﮕﻪ دارد و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦﻫﺎ دﺳﺘﻮرات اوﻟﯿﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﭘﻮﭼﯽ ﺑﺎ ﺧﻮد آورده ﺑﻮد درﺳﺖ ﺑﻌﮑﺲ ﺑﻮد؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آن‪ ،‬ﺳﺮدار ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ‬
‫ﻗﯿﻤﺘﯽ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺻـﻠﺢ ﮐﻨﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻋﺎزم ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﻓﺮﻧﮕﯽﻫﺎ از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻻزم ﺑﻮد او در‬
‫اﺳﺮع اوﻗﺎت ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻗﻮاي ﺗﺮك در اروﭘﺎ ﺑﺸﺘﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ارﻣﻨﯽﻫﺎ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨـﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم از ﻃﺮاﺑﻮزان ﻓﺮار ﮐﺮده و از ﺗﺮس ﻗﺰاقﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮاﺳـﺮ ﮐﺮاﻧﻪ درﯾﺎي ﺳـﯿﺎه ﻣﺴـﻠﻂ ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ارزروم ﭘﻨﺎﻫﻨـﺪه ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻨﺠﮑﺎو ﺷـﺪم ﺑﻔﻬﻤﻢ اﯾﻦ ﭼﻪ ﺟﻨﮕﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻧﮕﯽﻫﺎ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺮكﻫﺎ آﻏﺎز ﮐﺮدهاﻧﺪ؛ وﻟﯽ از ﻫﺮ‬
‫ﮐﺲ ﭘﺮﺳـﯿﺪم ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺟﻮاب ﺻﺤﯿﺤﯽ ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬و دوﺳﺘﺎن ﻣﻦ در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺒﺎ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﻢ آﻧﻘﺪر ﺗﻨﺒﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺻﻼ‬
‫ﺟﻮاب ﻣﺮا ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﺧﺒﺎري را ﺑﻪ اﻃﻼﻋﻢ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ از‬
‫ﻧـﺎﺣﯿﻪ ﺗﺎﺗﺎرﻫـﺎ اﺧﺒـﺎر ﻣﺨﺘﺼـﺮي در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورم؛ زﯾﺮا آﻧﻬﺎ اﮐﻨﻮن آزاد ﺷـﺪه و از ﺷﺎه ﺣﺘﯽ ﺧﻠﻌﺖ ﻧﯿﺰ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮدهاﻧـﺪ و‬
‫اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎرﺑﯿﮓ ﻣﺄﻣﻮر ﺷﺪه از اﯾﻦ اﻓﺮاد ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﮐﻨﺪ و ﺳـﭙﺲ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﻧﺰد ﺑﺮادر ﺧﺎن ﮐﻔﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ارﺑﺎب واﻗﻌﯽ آﻧﻬﺎﺳﺖ و ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ‬
‫ﻗﺒﻼـ ﮔﻔﺘﻢ ﻓﻌﻼـ ﺑﻪ اﯾﺮان ﭘﻨـﺎه آورده و در اردوي ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿـﮓ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻔﺮﺳـﺘﺪ‪ .‬آﻧـﺎن ﮐﻪ ﻫﻤﺴـﺎﯾﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺳـﺮزﻣﯿﻨﺸﺎن‬
‫ﻧﺰدﯾـﮏ ﻟﻬﺴـﺘﺎن واﻗﻊ ﺷـﺪه ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﺟﻨـﮓ ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺮكﻫـﺎ را ﭘﺎدﺷـﺎه ﻟﻬﺴـﺘﺎن ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺠﺎرﻫﺎ آﻏﺎز ﮐﺮده اﺳﺖ و ﭼﻨﺎن‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﯽ ﻧﺼﯿﺒﺶ ﺷﺪه ﮐﻪ اﮐﻨﻮن در ﺟﺎده ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﮔﺎم ﺑﺮﻣﯽدارد‪.‬‬
‫روز ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻮم ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﮐﺎﻇﻢﺑﯿﮓ ﺧﻮﺷﺤﺎل و ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ ﺑﺎزﮔﺸﺖ؛ زﯾﺮا ﺳﺮدار ﺗﺮك ﺗﻤﺎم ﺷﺮاﯾﻂ ﺷﺎه را ﻗﺒﻮل ﮐﺮده و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺳﻔﯿﺮ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻠﮑـﻪ ﺟﺒﻪﭼﯽﺑﺎﺷـﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ رﯾﯿﺲ اﺳـﻠﺤﻪﺧﺎﻧﻪ را ﻧﯿﺰ ﮐـﻪ ﺷﺨﺼـﯿﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻬﻤﯽ اﺳﺖ و ﺑﺮ ﺗﻤـﺎم ﺳـﻼحﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﭘﺨـﺎﻧﻪ‬
‫ﻧﻈﺎرت دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﯾﮑﯽ از اﻓﺮاد ﻣﻌﺘﺒﺮ دﯾﮕﺮ اﻋﺰام داﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺣﺼﻮل ﺗﻮاﻓﻖ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻋﺼـﺮ روز ﺳـﯽام ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ اﯾﻦ ﻓﺮﺳـﺘﺎدﮔﺎن ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﻣﺬاﮐﺮات ﺑﺎ ﺷﺎه اذن ﻣﺮﺧﺼـﯽ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﻮي ﺳـﺮدار ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮار ﺑﺮ اﯾﻦ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﺮكﻫﺎ از ﻫﻤﺎن راﻫﯽ ﮐﻪ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از اراﺿﯽ اﯾﺮان ﺗﻌﺮض ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎه ﮐﺎري ﺑﻪ ﮐﺎر آﻧﺎن‬
‫ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﻧﯿﺰ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻋﺰام ﺳﻔﯿﺮي را ﺑﺎ اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﻫﺪاﯾﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﻪ درﺑﺎر ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﺪﻫﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ ﺑﺎ‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ را ﻣﻨﻌﻘﺪ ﮐﻨﺪ؛ زﯾﺮا او ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻗﻮل و ﻗﺮار ﺳﺮدار ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ و ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ اﮐﺘﻔﺎ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷـﺎه ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد اﮔﺮ ﺗﺮكﻫـﺎ ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﺮﺑﺎغ ﯾﺎ ﺷـﯿﺮوان ﯾﺎ ﮔﺮﺟﺴـﺘﺎن ﯾﺎ ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺳـﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﯾﺮان رو‬
‫ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﻮاي ﺧﻮد ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺧﻮاﻫـﺪ ﭘﺮداﺧﺖ و دﺷـﻤﻨﯽ ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﺷـﺪت ﺧﻮاﻫـﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺗﺎ‬
‫ﺑﻐﺪاد ﭘﯿﺶ ﺧﻮاﻫﺪ راﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎﻇﻢﺑﯿﮓ ﻧﯿﺰ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﯾﺎﻓﺖ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﺗﺮك ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﻧﺰد ﺳـﺮدار ﺑﺎزﮔﺮدد و ﺑﻌﺪ از ﻣﺪت ﻣﻌﯿﻨﯽ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﻨﺪ و از وﺿـﻊ‬
‫ﺑـﺎزﮔﺸﺖ ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن ﺗﺮك اﻃﻼـع دﻫـﺪ و در ﺻـﻮرت ﻋـﺪم ﻣﺮاﺟﻌﺖ وي در رأس ﻣﻮﻋـﺪ ﻣﻘﺮر‪ ،‬ﯾـﺎ درﯾـﺎﻓﺖ ﮔﺰارش او ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻦﮐﻪ‬
‫ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ ﻗﻮل ﺧﻮد وﻓﺎ ﻧﮑﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺷﺎه دﺷـﻤﻨﯽ را از ﺳـﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺻﺪﻣﻪاي را ﮐﻪ از دﺳـﺘﺶ ﺑﺮآﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﺮكﻫﺎ وارد‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ ﻧﯿﺰ دﺳـﺘﻮر داده ﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اردوي ﺧﻮد ﺗﺮكﻫﺎ را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐﻨـﺪ و ﻣﻮاﻇﺐ آﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﮔﺮ از ﻗﻮل و ﻗﺮار ﺧﻮد ﺗﺨﻄﯽ‬
‫ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬از ﭘﺸﺖ آﻧـﺎن را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دﻫـﺪ و در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺷﺎه اﺟﺎزه ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ درﮔﯿﺮي و زد و ﺧﻮرد را ﺑﻪ او داده و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‬
‫ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﺮكﻫﺎ‬
‫ﺑﻪ راه ﺧﻮد رﻓﺘﻨﺪ ﻣﺘﻌﺮض آﻧﺎن ﻧﺸﻮد و ﺑﻪ ﻧﻈﺎرت اﮐﺘﻔﺎ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم ﻣﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺣﻤﻠﻪ ﻓﺮﻧﮕﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ ﺗﻦ در‬
‫دادهاﻧﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻧﮕﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺎﺟﯿﺎن اردﺑﯿﻞ و ﻣﻘﺒﺮه ﺷﺎهﺻـﻔﯽ دﻋﺎ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﺑﺎرﻫﺎ زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﻣﺘﻌﺪد‬
‫در ﮐﻮﭼﻪﻫﺎي ﺷﻬﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻓﺮﻧﮕﯽ ﺑﻮدم‪ ،‬اﺑﺮاز اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﺣﻖﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫روز ﭼﻬﺎرم اﮐﺘﺒﺮ‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮﺧﺎن‪ ،‬ﺑﺮادر ﺧﺎن ﮐﻔﺎ‪ ،‬ﮐﻪ از اردوي ﻗﺮﭼﻘﺎيﺧﺎن اﺣﻀﺎر ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ رﺳـﯿﺪ‪ .‬ﺷﺎه‪ ،‬وي را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه‬
‫ﺑﻮد ﺗـﺎ از ﻃﺮﯾﻖ داﻏﺴـﺘﺎن ﮐﻪ اﮔﺮ اﺷـﺘﺒﺎه ﻧﮑﻨﻢ در ﮐﻮهﻫـﺎي ﻗﻔﻘﺎز واﻗﻊ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﯿﻬﻦ ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﻔﺎ‪ ،‬اﻋﺰام دارد ﺗﺎ آﻧﺠﺎ را ﻣﺘﺼـﺮف‬
‫ﺷﻮد؛ زﯾﺮا ﺑﺮادرش اﮐﻨﻮن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﺎري اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺳـﺮدار ﻋﺎزم ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑﻪ او ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ و‬
‫در آن ﻣﻮﻗﻊ ﮐﺴـﯽ واﻗﻌﺎ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ در ﺧﺎﻧﻮاده ﺳـﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﭼﻪ ﻣﯽﮔﺬرد و از آﻧﺎن ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺧﺘﻼف دارﻧﺪ ﭼﻪ ﮐﺴـﯽ‬
‫زﻧـﺪه و ﯾـﺎ ﻣﺮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﻮاﻧﯿﻦ آن ﮐﺸﻮر‪ ،‬اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ از ﺧـﺎﻧﻮاده ﺳـﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤـﺎﻧﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎن‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ رﺳـﯿﺪ و ﺳـﺮدار ﻧﯿﺰ او را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ رﻓﺘﻦ ﻣﯽﮐﺮد و وﻋﺪه ﻫﻤﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻤﮑﯽ ﺑﻪ او داده ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎه ﮐﻪ از ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮد‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ اﯾﻦ ﺑﺮادر را‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ او وﻓﺎدار ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻔﺎ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ‪ ،‬ﺿﺮﺑﺘﯽ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﺧﻮد وارد ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺿـﺮري ﻣﺘﻮﺟﻪ او ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺣﺪاﻗﻞ از ﺷﺮ اﯾﻦ ﺳﺮدار ﺗﺎﺗﺎر‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﻤﺎن ﻋﺎﻟﯽﻗﺪر‪ ،‬ﻫﻤﻪ‬
‫ﺳﺎﻟﻪ ﻣﺨﺎرج زﯾﺎدي ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪاش ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽﮐﺮد ﺧﻼص ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺢ ﭘﻨﺠﻢ اﮐﺘﺒﺮ ﺑﻪ ﺷﺎه ﺧﺒﺮ رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﺮكﻫﺎ در اﺛﺮ اﻃﻼع از اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪن ﻟﺮﺣﺴـﯿﻦﺧﺎن و اﻓﺮادش‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد‬
‫آﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﻪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺧﺎنﻫﺎ و ﺳﻠﻄﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻗﻮاي اﯾﺮان اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬و‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ ﺑـﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ اﯾﻦﮐـﻪ از ﺳـﻔﯿﺮ ﺗﺮك ﯾـﺎ ﮐﺎﻇﻢﺑﯿـﮓ‪ ،‬ﮐـﻪ در آن ﻣﻮﻗـﻊ ﺑﺮاي ﻣـﺬاﮐﺮات ﺻـﻠﺢ در اردوي ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿـﮓ ﺑـﻪ ﺳـﺮ‬
‫ﻣﯽﺑﺮدﻧـﺪ‪ ،‬اﺛﺮي ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ اﺳـﺘﻨﺒﺎط ﮐﺮدهاﻧـﺪ ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨـﺪ آﻧﺎن را ﻓﺮﯾﺐ دﻫﻨـﺪ و ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﭘﺮدازﻧﺪ؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫آنﭼﻨـﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ ﺷﺪهاﻧـﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي ﺳـﺮدار و ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ اﺛﺮي در آﻧﺎن ﻧﮑﺮده و‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﺷﺮمآوري ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻓﺮار ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ از ﺗﻌﻘﯿﺐ آﻧﺎن ﻗﺼﺪ ﺣﻤﻠﻪاي در ﮐﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﺷﺪت ﺗﺮس آﻧﺎن ﮐﺎﺳـﺘﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ آن اﻓﺰوده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا در اﺛﺮ اﯾﻦ ﭘﯿﻐﺎم ﻓﻬﻤﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪﺟﺎ ﻣﻮرد ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‬
‫و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﭘﺲ از آن ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﭘﺎ ﺑﻪ ﻓﺮار ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﭘﺲ از ﺷـﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﮐﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﻫﻤﻪﺟﺎ در ﺣﺎل ﻫﺰﯾﻤﺖ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣـﺬاﮐﺮه ﺻـﻠﺢ ﺑﯽﻣﻮرد اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻟﺸـﮑﺮ دﺳـﺘﻮر داد ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐﻨﻨﺪ و ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از آﻧﻬﺎ ﺑﮑﺸـﻨﺪ و اﺳـﯿﺮ ﺳﺎزﻧﺪ و ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺳـﻌﯽ ﮐﻨﻨﺪ اﺷﯿﺎ و‬
‫ﻋﺮاﺑﻪﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻌﺠﯿﻞ در ﻓﺮار در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﭼﻨﮓ آورﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺷـﻬﺮ ﻧﯿﺰ ﺟﺎر زدﻧـﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ از اﻫﺎﻟﯽ ﺷـﻬﺮ ﮐﻪ ﻓﺮار ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﻪ ﻣﺴـﮑﻦ و ﻣﺄواي ﺧﻮد ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﻨﺪ و از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ دﺳـﺘﻮر داده ﺷﺪ ﻧﮕﺬارد ﺳﻔﯿﺮ ﺗﺮك‪ ،‬ﯾﺎ ﮐﺎﻇﻢﺑﯿﮓ و ﯾﺎ ﭘﺎﺷﺎيوان‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺎه او را ﺧﻠﻌﺖ داده و ﻣﺮﺧﺺ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬از ﻧﺰد‬
‫او ﻋﺰﯾﻤﺖ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻪ ﺳﻮي اردوي ﺗﺮكﻫـﺎ روي آورﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺷﺎه از اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﭼﻨﺎن ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺷـﺪ ﮐﻪ در ﺣﻀﻮر ﺟﻤﻌﯽ اﻋﻼم‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬ﻗﺼﺪ دارد ﺗﺎ ﺑﻐﺪاد ﭘﯿﺶ ﺗﺎزد و اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن او ﺑﺎ ﺷﻮر و ﻫﯿﺠﺎن اﻃﺮاﻓﯿﺎن ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ و آﻧﻬﺎ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﻓﺮﯾﺎدﻫﺎي اﷲ اﷲ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ؛‬
‫وﻟﯽ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮه ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎع ﻣﻮشﻫﺎﯾﯽ ﺷﺒﺎﻫﺖ داﺷﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻋﺰﯾﻤﺖ ﮔﺮﺑﻪ رﺟﺰﺧﻮاﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎن روز ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺷﺎه در ﮐﻤﺎل ﺳﺮﺧﻮﺷـﯽ ﺑﻪ ﻧﻮﺷـﯿﺪن ﺷـﺮاب ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﻮد‪ -،‬اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺗﺎ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ‬
‫ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺑﺎزيﻫـﺎي ﺳـﺮﻧﻮﺷﺖ ﺑﺨﻨﺪﯾـﺪ‪ -‬ﺧﺒﺮي ﮐﺎﻣﻼـ ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﺑﻪ ﺳـﻤﻊ او رﺳـﯿﺪ؛ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدي ﮔﺮدآﻟﻮد ﺑـﺎ ﻋﺠﻠﻪ از راه‬
‫ﺳﺮرﺳﯿﺪ و ﮔﺰارش داد ﮐﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﺗﻈﺎﻫﺮ ﺑﻪ ﻓﺮار ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﺮاﻧﯿﺎن را ﻓﺮﯾﺐ دﻫﻨﺪ و اﮔﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻓﺮض‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﺮار ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺮس‬
‫ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ ،‬اﮐﻨـﻮن ﺑﺮ آن ﻏﻠﺒـﻪ ﮐﺮدهاﻧـﺪ و ﻗـﻮاي آﻧﻬـﺎ ﻓﻌﻼـ در ﻣﺤـﻞ ﻣﻨـﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮ ﺳـﺮ راه ﻗﺮﺑـﺎغ ﺗﻮﻗـﻒ ﮐﺮده و ﺣـﺪس زده ﻣﯽﺷـﻮد‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺪانﺳﻮ روي آورﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎه از ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﻏﻤﮕﯿﻦ و ﻣﻠﻮل ﺷﺪ ﮐﻪ ﺟﺎم ﺷﺮاب را رﻫﺎ ﮐﺮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﻮب ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﺼﺎﯾﺐ ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺪس ﺧﻮد ﻣﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻـﻼ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﺮار در ﮐﺎر ﻧﺒﻮده‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻓﺮارﺳﯿﺪن روز و ﻣﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﺗﺮك ﺧﻮد را دﯾﮕﺮ ﻣﺠﺒﻮر‬
‫ﺑﻪ ﺟﻨـﮓ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن ﺧﻮد را وارد ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ در ﻋﻘﺐﻧﺸـﯿﻨﯽ ﻋﺠﻠﻪ ﮐﻨﻨـﺪ؛ زﯾﺮا اﯾﻦ ﯾﮏ رﺳﻢ ﻗـﺪﯾﻤﯽ ﺗﺮكﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻓﺮارﺳـﯿﺪن ﻣـﺎه ﻣﻌﯿﻦ دﯾﮕﺮ ﺟﻨﮓ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ و آﺷـﯿﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻣﯽرود‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺴـﺘﺎن را در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺳـﺮ آورد و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‬
‫دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد داﺷﺘﻦ ﻗﺪرت زﯾﺎد‪ ،‬در ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي دوردﺳﺖ از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﺮان و ﺣﺘﯽ اروﭘﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻋﻈﯿﻢ‬
‫و ﭘﯽﮔﯿﺮ ﻧﺎﯾـﻞ ﺷﻮﻧـﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﯾـﮏ ﻓﺼـﻞ ﺗﻤـﺎم ﻻـزم اﺳﺖ ﺗـﺎ ﻗﻮا ﺟﻤﻊآوري ﮔﺮدد و ﻋﺰﯾﻤﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ آﻏـﺎز ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﻫﻤﯿﻦﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﻪ آﻧﺠﺎ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﻓﺮارﺳﯿﺪن آن روز ﻣﻌﯿﻦ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺧﻮد را ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و ﻫﺮ ﮐﺲ ﻋﺎزم‬
‫ﺧـﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﺷﻮد ﺗـﺎ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ زﻣﺴـﺘﺎن را در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺳـﺮ آورد و ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻏﺎﻟﺐ ﺳـﺮﺑﺎزان در ﻧﻘﺎط دوردﺳﺖ ﮐﺸﻮر‬
‫ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬اﮔﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﻮﻧـﺪ ﮐﺎر ﺟﻨﮓ را در ﻓﺼﻞ ﻣﻌﯿﻨﯽ ﺗﻤﺎم ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻣﺴﺎﻋﯽ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻫﺪر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‬
‫اﯾﻦ دﻓﻌﻪ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ اﺗﻔﺎﻗﯽ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬و ﺣﺘﯽ ﺳـﺮدار از ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ ﻣﻌـﺬرت ﺧﻮاﺳـﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺠﺒﻮر اﺳﺖ ﺑﺪون ﭘﺎﯾﺎن دادن ﻣﺬاﮐﺮات‬
‫ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺳﺮﺑﺎزﻫﺎ ﺗﻤﺎم ﺑﻨﺪﻫﺎي ﭼﺎدرﻫﺎ را ﭘﺎره ﮐﺮده و ﺣﺘﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ او را ﺳﻨﮓﺑﺎران ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷـﺎه ﮐﻪ ﮔﻤـﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﺮا درﺑـﺎره ﻋﻠﺖ ﻋﺰﯾﻤﺖ ﺳـﺮﺑﺎزان ﺗﺮك ﭘﯿـﺪا ﮐﺮده و ﻗﻮل ﺳـﺮدار را داﯾﺮ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﯾﻞ او ﺑﻪ ﺻـﻠﺢ‬
‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬روز ﺑﻌﺪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺧﻮد را ﻣﺮﺧﺺ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺎزﻧـﺪراﻧﯽﻫﺎ و ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ اﺟﺎزه داد ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺠﺐ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﮐﻪ در آن روزﻫﺎ ﺷﺎه آﻧﻘﺪر ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻋﻘﯿﺪه ﻣﯽداد؛‬
‫زﯾﺮا او ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨـﺪ دﯾﮕﺮان از ﺟﺮﯾﺎﻧﺎت ﺟﻨﮓ اﻃﻼع ﮐﺎﻣﻠﯽ ﻧـﺪاﺷﺖ و اﻗﺪاﻣﺎت ﺧﻮد را ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي اﺧﺒﺎر ﻣﺘﻨﺎﻗﻀـﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺒﺎ ﻣﯽرﺳـﯿﺪ ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽداد‪.‬‬
‫روز دﻫﻢ اﮐﺘﺒﺮ‪ ،‬دوﺳﺖ ﻋﺰﯾﺰ ﻣﻦ‪ ،‬ﭘـﺪرﺟﻮواﻧﯽ‪ ،‬ﺧﻠﯿﻔﻪ ﮐﺮﻣﻠﯽﻫﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪﭘﺎ‪ ،‬ﮐﻪ از ﺷﺎه اذن ﻣﺮﺧﺼـﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬رﻫﺴـﭙﺎر اﺻـﻔﻬﺎن ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻫﻤﺎن ﻣﺎه ﭘﺴﺮ ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ‪ ،‬ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺪرش ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ اﻋﺰام ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬وارد ﺷﺪ و ﺧﺒﺮ ﺧﻮش ﻋﺰﯾﻤﺖ ﺗﺮكﻫﺎ را از ﻫﻤﺎن‬
‫ﺟـﺎدهاي ﮐﻪ ﺷﺎه درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻃﺮﯾﻘﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد رﺿﺎﯾﺖ ﺷﺎه ﺑﻮد ﺑﻪ اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯿـﺪ‪ .‬روز ﺑﯿﺴـﺘﻢ ﻧﯿﺰ ﯾﮏ ﺳـﻔﯿﺮ دﯾﮕﺮ‬
‫ﮐﻪ ﺑﯿﮓ ﺗﻮﮐﺎت ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ آﻣـﺪ و ﺑﻪ ﺷﺎه اﻃﻼع داد ﮐﻪ ﺗﺮكﻫﺎ از ﺟﺎده ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮده و ﺷﺎﯾﺪ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ وان ﻫﻢ رﺳـﯿﺪه‬
‫ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺳـﻔﯿﺮ ﺧﺒﺮ داد ﮐﻪ ﺳـﺮدار‪ ،‬ﮐﺎﻇﻢﺑﯿﮓ را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺑﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺬاﮐﺮات ﺻـﻠﺢ در آﻧﺠﺎ دﻧﺒﺎل ﺷﻮد و در ﻋﻮض‬
‫وي را ﻣﺄﻣﻮر ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ ﺑﯿﺎﯾﺪ و درﺑﺎره اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ دﻫﺪ؛ وﻟﯽ ﺗﻤﺎم اﯾﻦﻫﺎ ﯾﮏ ﺻـﺤﻨﻪﺳﺎزي ﺑﯿﺶ ﻧﺒﻮد زﯾﺮا ﺗﺮكﻫﺎ از‬
‫ﺷﺎه ﺑﯿﻤﻨﺎك ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ وي اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ در ﻣﻮرد اﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ زﯾﺎده از ﺣﺪ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدم‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﯿﻔﻢ آﻣﺪ اﺧﺒﺎري را ﮐﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺛﻖ ﮐﺴﺐ ﮐﺮده ﺑﻮدم ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺘﺎن‬
‫ﻧﺮﺳﺎﻧﻢ‪ .‬ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ در ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ وﻗﺎﯾﻊ‪ ،‬ﯾﺎ ﺧﻮدم ﺳﻬﯿﻢ ﺑﻮدهام و ﯾﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﯾﺪه و ﯾﺎ ﺑﻪ ﮔﻮش ﺧﻮد ﺷﻨﯿﺪهام و ﺳﺒﮏ و‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦ ﮐﺮدهام و دروغﻫﺎ را ﺑﻪ ﮐﻨﺎري ﮔﺬاﺷﺘﻪام و اﺧﺒﺎري را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﺤﺖ آن اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻪام‪ ،‬ذﮐﺮ ﻧﮑﺮدهام‪.‬‬
‫ﻫﻨﻮز ﻣـﺪﺗﯽ از ورود ﺳـﻔﯿﺮ ﺗﺮك ﻧﮕﺬﺷـﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺎه دﺳـﺘﻮر داد ﺟﺎر زدﻧﺪ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ آﻣﺎده ﺑﺎﺷـﻨﺪ؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﻫﻤﮕﯽ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺳـﻔﺮ را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ رو ﺑﻪ آن ﺷـﻬﺮ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدﯾﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﯾﮑﯽ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ در اوﻟﯿﻦ‬
‫ﻓﺮﺻﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻢ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺎروﺑﻨﻪ ﻓﺮاواﻧﯽ داﺷـﺘﻢ و ﺑﻪﻋﻼوه ﺷـﻨﯿﺪه ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺟﺎده ﮔﻞآﻟﻮد ﺷـﺪه اﺳﺖ و اﮔﺮ اﻧـﺪﮐﯽ ﺻﺒﺮ ﮐﻨﻢ و اردو‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﺸﮑﻼت ﻓﺮاواﻧﯽ ﺧﻮاﻫﻢ ﺷﺪ‪.‬‬
‫روز ﺑﻌـﺪ از ورود ﺳــﻔﯿﺮ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯿﺴـﺖ و ﯾﮑـﻢ اﮐﺘـﺒﺮ‪ ،‬ﻃﺮف ﻏﺮوب‪ ،‬اردﺑﯿـﻞ را ﺗﺮك ﮐﺮدم و ﺑﻌـﺪ از ﻃﯽ ﯾـﮏ ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ ،‬در دﻫﯽ ﮐﻪ‬
‫داشﮐﺴﻦ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳـﻨﮓﺗﺮاش ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدم‪ .‬روز ﺑﻌـﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ دوﺷـﻨﺒﻪ ﺑﯿﺴﺖ و دوم‪ ،‬ﺳﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ راه رﻓﺘﯿﻢ و ﺷﺐ را در‬
‫دﻫﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﺎﺟﯽ ﺑﯿﻮك‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﯿﺰ آن را دﯾﺪه ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳـﺮ آوردﯾﻢ‪ .‬روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺴـﯿﺎري از ﻏﻼﻣﺎن ﺷﺎه و اﻓﺮاد دﯾﮕﺮي را ﮐﻪ ﺣﺎﻣﻞ‬
‫ﺑـﺎروﺑﻨﻪ ﺷـﺎه ﺑﻮدﻧـﺪ ﻣﻼﻗـﺎت ﮐﺮدم؛ زﯾﺮا اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺧﻄﺮ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺷـﺪه‪ ،‬ﺷـﺎه دﺳـﺘﻮر داده اﺳﺖ آﻧﻬﺎ را از ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻗﺮار داده ﺑﻮد ﺑﻪ‬
‫اردﺑﯿﻞ ﺣﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ در ﻣﺴﺎﻓﺮتﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺧﻮد ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻏﺮوب ﺳﻪﺷـﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﯾﮏ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﻃﯽ ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻪ ده ﮔﯿﻮي رﺳﯿﺪﯾﻢ و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ زن ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮشروﯾﯽ وارد ﺷﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫وي ﺗﻤـﺎم دوﺳــﺘﺎن و آﺷــﻨﺎﯾﺎن ﺧـﻮد را ﻧﯿﺰ ﺻــﺪا ﮐﺮد و زﻣـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ در آﻧﺠـﺎ ﺑـﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺷـﻮﺧﯽ و ﺧﻨـﺪه ﺑﺮﮔﺰار ﺷـﺪ‪ .‬ﻫﻤـﺎن ﺷـﺐ‪،‬‬
‫ﺷﯿـﺦﻋﻠﯽﺑﯿﮓ‪ ،‬داروﻏﻪ ﻗﺰوﯾﻦ‪ ،‬ﻧﯿﺰ وارد اﯾﻦ ده ﺷـﺪ؛ زﯾﺮا ﺷـﺎه وي را ﺑـﺎ ﻋﺠﻠﻪ رواﻧﻪ ﻗﺰوﯾﻦ ﮐﺮده ﺑﻮد ﺗـﺎ در آﻧﺠﺎ ﻣﺮاﺳﻢ ﭼﺮاﻏﺎﻧﯽ را ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ورودش ﺗﺮﺗﯿﺐ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺻـﺪ ﯾﮑﯽ از دﺧﺘﺮان ﺷـﺎه ﻧﯿﺰ از ﻫﻤﯿﻦ ده ﻋﺒﻮر ﮐﺮد ﺗـﺎ ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﻧﺰد ﺑﺎﻧﻮي ﺧﻮد ﺑﺮود و ﻣﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ او دادم‪ .‬وي ﮔﻔﺖ‬
‫ﺑﻌـﺪ از ﻋﺰﯾﻤﺖ ﻣﻦ ﺳـﻔﯿﺮ ﻣﺴـﮑﻮي‪ ،‬ﮐﻪ ﻣـﺪتﻫﺎ ﻫﻤﻪ در اﻧﺘﻈﺎر او ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ آﻣﺪ و در ﻫﻤﺎن ﺧﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻮدم اﻗﺎﻣﺖ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻫﻨـﻮز ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ دﯾـﺪن ﺷـﺎه ﻧﺸـﺪه اﺳﺖ؛ زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺳـﻔﺮ رﻧﺠﻮر ﺷـﺪه و ﺷـﺎه دﺳـﺘﻮر داده اﺳﺖ ﺑﻌـﺪا ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﯿﺎﯾـﺪ ﺗـﺎ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬
‫ﺷﺮﻓﯿﺎﺑﯽ او و ﺳﻔﯿﺮ ﺷﺎهﺳﻠﯿﻢ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎنرواي ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت ﮐﺎﻣﻞ داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از ﮔﯿﻮي ﺟﺎده ﺑﻪ دو ﻗﺴـﻤﺖ ﻣﻨﺸـﻌﺐ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﯾﮑﯽ ﻫﻤﺎن راﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﻮﻗﻊ آﻣﺪن از آن اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﺮدم و از دره ﻣﻌﺮوف‬
‫ﭘﺮدﻟﯿﺲ ﻣﯽﮔـﺬرد‪ ،‬و دﯾﮕﺮي ﺷـﺮﻗﯽﺗﺮ اﺳﺖ و ﭼﻮن ﺷـﺎه ﻧﯿﺰ از ﻫﻤـﺎن ﺟـﺎده ﻗﺼـﺪ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺣـﺪس زدم ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﻓﺮت در‬
‫ﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦﮐﻪ اﯾﻦ راه را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﻮرﯾﺖ درﯾﺎﻓﺘﻢ ﮐﻪ دﺳﺖ ﮐﻤﯽ از آن دﯾﮕﺮي ﻧﺪارد و ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﻞآﻟﻮد و ﺧﺮاب اﺳﺖ و‬
‫از ﻧﻘﺎط ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﻣﯽﮔﺬرد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺷﺐ را در ده زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﺧﻮﯾﯿﻦ ﺑﻪ ﺳـﺮ آوردﯾﻢ و ﻏﺮوب ﭘﻨﺠﺸـﻨﺒﻪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﮔﺬﺷـﺘﻦ از ﯾﮏ دره ﻣﺴـﮑﻮﻧﯽ و ﻃﯽ ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳﻨﮓ راه‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﺎل‬
‫رﺳـﯿﺪﯾﻢ ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﺳـﻤﺖ آن ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و در ﺳـﻤﺖ دﯾﮕﺮش دره اﺳـﺖ و در ﮐﻨـﺎر رودﺧـﺎﻧﻪ ﮐـﻮﭼﮑﯽ ﺑﻨـﺎ ﺷـﺪه‪ ،‬وﻟﯽ رويﻫﻢرﻓﺘﻪ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮان اﺳﻢ ﺷﻬﺮ را ﺑﻪ روي آن ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫دره ﻣﺮﺗﺒﺎ ﺗﻨﮓﺗﺮ ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽ اوﻗﺎت ﻋﺒﻮر از آن واﻗﻌﺎ ﺑﻪ ﺳـﺨﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﻃﯽ ﺳﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ ،‬در ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﮔﻞ و ﻻي و ﻟﻐﺰﻧـﺪﮔﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺰﯾـﺪ ﺑﺮ آن ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در ﯾﮏ ﻣﻌﺒﺮ ﺳـﺨﺖ و ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ ﮐﻪ دﯾـﺪن آن از ﻗﺒﻞ اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷﺖ‪،‬‬
‫ﺗﺨﺖ روان ﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﺮز ﺑﺴـﯿﺎر ﺑـﺪي ﺳـﺮﻧﮕﻮن ﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺑﺮاي اﺷـﺨﺎص داﺧﻞ آن ﺧﻄﺮ ﻣﺮگ ﺑﻪ وﺟﻮد آﯾﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻫﯿـﭻﮐﺲ ﺻـﺪﻣﻪ ﻧﺪﯾﺪ و ﺣﺘﯽ ﺷﺘﺮﻫﺎي ﺣﺎﻣﻞ ﺗﺨﺖ روان ﻧﯿﺰ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ آﺳـﯿﺒﯽ در اﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﺑﻪ ﯾﮏ‬
‫ﻣﻌﺠﺰه ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺒﺎﻫﺖ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻓﺘﺎدن ﺗﺨﺖ روان و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺟﺘﻨﺎب از ﺗﮑﺮار اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ اﺗﻔﺎﻗﺎت و از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﮔﺮﯾﺨﺘﻦ ﮔﺮﺑﻪ اﺧﺘﻪ ﻗﺸﻨﮓ ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻧـﺎم زﻧﺒﻮر‪ ،‬در اﺛﺮ ﺳـﺮﻧﮕﻮن ﺷـﺪن ﺗﺨﺖ روان‪ ،‬ﻫﻤﺎنﺟـﺎ ﭼـﺎدري ﺑﺮﭘـﺎ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺷﺐ را ﺑﻪ ﺳـﺮ آوردﯾﻢ و ﺗﻤﺎم اﻃﺮاف را ﮔﺸﺘﯿﻢ ﺗﺎ اﯾﻦ‬
‫ﺣﯿﻮان زﯾﺒﺎ را ﭘﯿـﺪا ﮐﻨﯿﻢ؛ ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑﻌـﺪ از ﻣـﺪتﻫﺎ ﺗﻔﺤﺺ و ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﻤﻪ ﻧﺎاﻣﯿـﺪ ﺷﺪه ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺻﺪاي او ﻣﺮا ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮐﺮد و‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﻣﻦ اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫در راهﭘﯿﻤـﺎﯾﯽ ﺷـﻨﺒﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﻼـﺣﻈﻪ ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺟـﺎده ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﺮاب اﺳﺖ و ﻧﺸـﯿﺐ و ﻓﺮازﻫـﺎي ﺧﻄﺮﻧـﺎﮐﯽ در آن وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن را در ﻣﻌﺮض ﺳﻘﻮط و ﻫﻼﮐﺖ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬در آن روز ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻓﺮﺳﻨﮓ ﻃﯽ ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﻫﻨﻮز‬
‫ﺷﺐ آﻏـﺎز ﻧﺸـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳـﺒﺐ ﺧﺴـﺘﮕﯽ ﻣﻔﺮط ﺷﺘﺮان‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷـﺪﯾﻢ در دﻫﯽ ﮐﻪ در اﻧﺘﻬﺎي دره واﻗﻊ ﺷـﺪه ﺑﻮد ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در آﻧﺠﺎ‬
‫ﮐﻨﺎر آب روان ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ ﭼﺎدر زده ﺑﻮدﻧـﺪ و اﯾﻦ ﻋـﺪه از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺟﻨﮓ از ﻣﻮﻃﻦ ﺧﻮد ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﺎه دﺳـﺘﻮر‬
‫داده ﺑﻮد آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اﻣﻦﺗﺮي ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ و اﮐﻨﻮن ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺧﺎﻧﻮاده و ﺣﺸﻢ ﺧﻮد ﺑﻪ ﮔﯿﻼن در ﮐﻨﺎر درﯾﺎﭼﻪ ﺧﺰر ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫روز ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﺸـﺘﻢ اﮐﺘﺒﺮ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﻢ راه ﭘﯿﻤﻮدﯾﻢ و ﺑﻌـﺪ از ﻃﯽ ﺑﻘﯿﻪ راﻫﯽ ﮐﻪ از ﺳﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ روز ﭘﯿﺶ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪه ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﭼﻮن ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺧﺴـﺘﮕﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺟﻠﻮ رﻓﺘﻦ ﻧﺒﻮدﻧـﺪ‪ ،‬در ده درام‪ ،‬واﻗﻊ در ﻃﺎرمﻋﻠﯿﺎ‪ ،‬ﺑﺎر اﻓﮑﻨﺪﯾﻢ‪ .‬دوﺷـﻨﺒﻪ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪاي‬
‫داﺧـﻞ اﯾﻦ ده اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺷـﺎه و ﺗﻤـﺎم اردو ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آﻧﺠـﺎ رﺳـﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈﻢ اردو از ﺟﻠﻮ ده رد ﺷـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺷﺎه و ﺑﺎﻧﻮان‬
‫ﺣﺮﻣﺶ در آﻧﺠﺎ ﭼﺎدر زدﻧﺪ و ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﯿﭽﺎره زﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﮐﺜﺮت ﮔﻞ و ﻻي ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﮐﺠﺎوه ﺳﻔﺮ ﮐﻨﻨﺪ ﻫﻤﮕﯽ ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺴﺘﻪ از راه رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻪﺷـﻨﺒﻪ ﺷﺎه ﺧﯿﻠﯽ دﯾﺮ ﻋﺎزم ﺷﺪ‪ ،‬و اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ او ﺣﺮﮐﺖ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺤﻞ ﺧﻮد را ﺗﺮك ﮔﻮﯾﺪ ﺗﺎ ﻣﺒﺎدا در راه‬
‫زﻧﺎن ﺑﺎ او ﻣﺼﺎدف ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﮔـﺬاﺷﺘﯿﻢ ﺗﺎ آﻧﺎن ﮐﺎﻣﻼ دور ﺷﻮﻧﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدﯾﻢ و ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ در ﻣﺰرﻋﻪﻫﺎي ﭘﻨﺒﻪ‬
‫راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮدﯾﻢ؛ زﯾﺮا در ﺗﻤﺎم ده درام و اﻃﺮاف آن و ﺣﺘﯽ ﺗﺎ ﻗﺰوﯾﻦ زﻣﯿﻦ ﭘﺮ از ﺑﻮﺗﻪﻫﺎي ﭘﻨﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺷﺐ رﺳـﯿﺪ‪ ،‬در ﮐﻨﺎر ﻫﻤﺎن‬
‫رودﺧﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﺗﻤﺎم روز در ﺳﺎﺣﻞ ﭼﭗ آن در ﺟﻬﺖ ﺣﺮﮐﺖ آب راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ آرﻣﯿﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرﺷـﻨﺒﻪ‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ روز اﮐﺘﺒﺮ‪ ،‬ﭘﻨـﺞ ﻓﺮﺳـﻨﮓ ﻃﯽ ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺷﺐ را در دﻫﮑـﺪه ﮐﻮﭼﮑﯽ ﮐﻪ ﮐﻨﺎر ﺟﺎده واﻗﻊ ﺷـﺪه و اﺑﺮاﻫﯿﻢآﺑﺎد‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ آوردﯾﻢ‪.‬‬
‫روز ﺑﻌﺪ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ و ﺗﺨﺘﻪﺑﯿﮓ اﺳﺐ ﻣﯽراﻧﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﻣﺎﻣﻘﻠﯽ ﻣﯿﺮزا ﭘﺴﺮ ﺷﺎه ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻮﺷﺘﻢ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎ ﻣﻦ دوﺳﺖ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬وي از ﻣﻼزﻣـﺎن ﻣﻦ ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﺨﺖ روان از آن ﮐﯿﺴﺖ و ﭼﻮن داﻧﺴﺖ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣـﺪﺗﯽ ﺑـﺎ آﻧﺎن ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺷـﺎهزاده در ﻧﻬـﺎﯾﺖ ﺳﺎدﮔﯽ روي زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺴـﺘﻪ و ﻣﺮﻏﯽ ﺷـﮑﺎري روي دﺳﺖ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد؛ زﯾﺮا اﺳﺒﯽ ﮐﻪ اﺳـﺒﺎب و اﺛﺎﺛﯿﻪاش را‬
‫ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪه ﺑﻮد و او ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﻫﻤﻪ اﺳﺒﺎب و اﺛﺎﺛﯿﻪ را ﺑﺮ اﺳﺐ ﺳﻮاري ﺧﻮد ﺑﺎر ﮐﺮده ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻮﮐﺮ ﺧﻮد را ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ‬
‫ﺗـﺎ ﺑـﺎ اﺳﺐ ﯾـﺪﮐﯽ از راه ﺑﺮﺳـﺪ؛ زﯾﺮا در اﯾﺮان ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻮاران ﻫﻤﯿﺸﻪ ﯾﮏ اﺳﺐ ﯾـﺪﮐﯽ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺮﻧـﺪ ﺗﺎ اﮔﺮ اﺳـﺐ‬
‫ﺳﻮارﯾﺸـﺎن ﺑﯿﻤـﺎر ﯾـﺎ ﺗﻠـﻒ ﺷـﻮد‪ ،‬ﺑـﺪون اﺳﺐ ﻧﻤﺎﻧﻨـﺪ و اﯾﻦ ﻣﻄـﺎﻟﺐ را ﻣﯽﻧـﻮﯾﺴﻢ ﺗـﺎ ﺑﺪاﻧﯿـﺪ در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺑﺮاي راﺣـﺘﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﭼﻘـﺪر‬
‫ﻋﺎﻗﺒﺖاﻧﺪﯾﺸﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣـﺎل‪ ،‬اﻣـﺎﻣﻘﻠﯽ ﻣﯿﺮزا‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑـﺎ دو ﺗﻦ از ﻣﻼزﻣـﺎن ﻣﻦ ﻣﺸـﻐﻮل ﺻـﺤﺒﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺸـﻤﺶ ﺑﻪ ﺳﮓ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻦ ﮐﻪ روي‬
‫ﺑﺎرﻫﺎ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮد اﻓﺘﺎد‪ .‬اﺳﻢ اﯾﻦ ﺳﮓ را ﻣﻦ ﻟﺌﻮﻧﻪ ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﺑﻮدم؛ زﯾﺮا ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺷـﯿﺮان در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺳـﺮ و دم‪ ،‬ﭘﺸﻢﻫﺎي ﺑﻠﻨـﺪي داﺷﺖ‪ ،‬و ﻣﺮدم‬
‫اﯾﻨﺠﺎ در اﺛﺮ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﮐﻠﻤﻪ ﻟﺌﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﻟﻮن‪ ،‬ﮐﻪ در زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ رﻧﮓ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ او را ﻟﻮن ﺻﺪا ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷـﺎهزاده ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺳﮓ ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮﺷـﺶ آﻣـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ آن را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ ،‬زﺑﺎن ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻔﺶ ﮔﺸﻮده ﺑﻮد؛ وﻟﯽ ﻧﻮﮐﺮان ﻣﻦ‬
‫آﻧﻘﺪر ﺑﯽﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺷـﻨﺎﺧﺘﻦ ﺷﺎهزاده ﺳﮓ را ﺑﻪ او ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻧﮑﺮده و رﺳﻢ ادب را ﺑﻪ ﺟﺎي ﻧﯿﺎورده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﭼﻮن‬
‫او دﯾﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﻬﺎ دارﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫راه ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و دور ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺒﺮ و ﺷـﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده و ﺑﺎ اﻟﺘﻤﺎس و ﺧﻮاﻫﺶ از آﻧﺎن ﺗﻘﺎﺿﺎي درﯾﺎﻓﺖ ﺳـﮓ‬
‫را ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬و ﻧﻮﮐﺮان ﻧﯿﺰ ﻓﻮرا ﺑﺎ رﺿﺎ و رﻏﺒﺖ ﺣﯿﻮان را ﺑﻪ او داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣـﺎﻣﻘﻠﯽ ﻣﯿﺮزا‪ ،‬ﭘﺲ از درﯾـﺎﻓﺖ ﺳـﮓ‪ ،‬ﺑﻨـﺪ ﺟﻮرابﻫـﺎي ﺧـﻮد را ﺑـﺎز ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻫﻢ ﮔﺮه زد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ رﺷـﺘﻪاي درﺳﺖ ﮐﺮد و ﺑﻪ‬
‫ﮔﺮدن ﺣﯿﻮان ﺑﺴﺖ و آن را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬وﺿﻊ او ﺑـﺎ ﭘﺮﻧـﺪه ﺷـﮑﺎري ﺑﺮ ﯾﮏ دﺳﺖ و ﺑﻨـﺪ ﺳﮓ ﺑﺮ دﺳﺖ دﯾﮕﺮ واﻗﻌﺎ ﺗﻤﺎﺷﺎﯾﯽ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﺟﻮرابﻫﺎﯾﺶ ﻧﯿﺰ ﭘﺎﯾﯿﻦ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ درﺳﺖ راه ﺑﺮود‪.‬‬
‫ﺷﺎهزاده ﺳـﭙﺲ در ﻃﻮل راه ﺑﺎ ﻣﻼزﻣﺎن ﻣﻦ وارد ﺻـﺤﺒﺖﻫﺎي ﺟـﺪيﺗﺮي ﺷﺪه و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺪرش واﻗﻌﺎ ﻣﺮد ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﺑـﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ رﺣﻢ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬وي ﺳـﭙﺲ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺎه ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻋﯿﺐ ﺑﺰرگ دارد و آن اﯾﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑـﺎ ﻣﻬﻤﺎﻧـﺎن ﺧﻮد ﮔﺸـﺎده دﺳﺖ و ﺳـﺨﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺳـﺨﺎوت ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﺧﺮج دﻫـﺪ و اداﻣﻪ داده ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ روزي‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ او رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺟﻠﺐ ﻣﺤﺒﺖ دﯾﮕﺮان ﺑﺎ ﺳﺨﺎوﺗﻤﻨﺪي ﺑﯿﺸﺘﺮي رﻓﺘﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺳـﺨﻨﺎن ﺑﺮاي ﺷﺎهزاده ﺳـﺨﺖ ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﭘـﺪري دارد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺴﺎدتﻫﺎي ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ و دﻻﯾﻞ ﺑﯽاﺳﺎس‪ ،‬ﭘﺴـﺮ اول‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ رﺳﺎﻧﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻨﺠﺸـﻨﺒﻪ‪ ،‬اول ﻧﻮاﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻃﯽ ﯾﮏ ﻓﺮﺳﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻪ رودﺧﺎﻧﻪاي رﺳﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﭘﻞ آن ﺧﺮاب ﺷﺪه ﺑﻮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺘﯽ از داﺧﻞ‬
‫آب ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ ﻫﻤﺎن رودﺧﺎﻧﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ذﮐﺮ آن را ﮐﺮدهام و ﻣﻮﻗﻊ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ ﻧﯿﺰ در ﻣﻌﺒﺮ ﭘﺮدﻟﯿﺲ از روي آن‬
‫ﭘﻞ ﻋﺒﻮر ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﻧﺎم اﯾﻦ رود ﻗﺰلاوزن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ رودﺧﺎﻧﻪ ﻗﺮﻣﺰ را ﻣﯽدﻫـﺪ؛ زﯾﺮا از اراﺿـﯽ ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮓ ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨـﺪ و رﻧﮓ آن‬
‫ﺑـﻪ ﻗﺮﻣﺰي ﻣﯽﮔﺮاﯾـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ رود ﺑـﻪ درﯾـﺎي ﺧﺰر ﻣﯽرﯾﺰد و در ﻃـﻮل ﻣﺴـﯿﺮش ﺟﺮﯾﺎﻧـﺎت ﻣﺘﻌـﺪد دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آن ﻣﻠﺤـﻖ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و ﺑﺮ‬
‫ﺣﺠﻤﺶ ﻣﯽاﻓﺰاﯾﻨـﺪ‪ .‬در ﻣﻌﺒﺮي ﮐﻪ ﻣﯽﺑـﺎﯾﺴﺘﯽ از آن ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬آب آﻧﻘـﺪر زﯾـﺎد ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ ﺻـﻼح ﻧﺪﯾـﺪم ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺗﺨﺖ‬
‫روان از آن ﺑﮕﺬرد‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ او و ﺑﺎﻧﻮ ﻟﻌﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺮش را ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬ﭘﯿﺎده ﮐﺮدم و ﮔﺬاﺷﺘﻢ اﻓﺮاد ﻣﻦ ﺑﺎ ﺷﺘﺮان و ﺑﺎروﺑﻨﻪ در‬
‫آﻧﺠـﺎ ﺑﻪ آب ﺑﺰﻧﻨـﺪ و رد ﺷﻮﻧـﺪ و ﻣـﺎ ﯾﻌﻨﯽ زن و ﺧﻮاﻫﺮ زن و ﺑﺮادر زن و ﺧﻮد ﻣﻦ ﺑﻪ اﺗﻔـﺎق دو‪ -‬ﺳﻪ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺳﻮاره اﻧـﺪﮐﯽ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺘﯿﻢ و در ﻣﯿـﺎن ﭘﯿـﭻ و ﺧﻢﻫﺎي دره‪ ،‬ﯾﮏ ﭘﻞ ﺧﺮاب را ﮐﻪ ﻋﺒﻮر ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺑﺎرﮐﺶ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳـﺒﺎب و اﺛﺎﺛﯿﻪ از روي آن ﻣﯿﺴـﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﺎ زﺣﻤﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﯾﻢ و اﺳﺐﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ زﺣﻤﺖ از آن ﮔﺬراﻧﯿﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺧﻮد دﺳﺘﻮر داده ﺑﻮدم ﺑﻌﺪ از ﻋﺒﻮر از رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اوﻟﯿﻦ دﻫﯽ ﮐﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ‬
‫و ﺑﺮﺧـﻮرد ﺑـﻪ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬راﻫﻤـﺎن ﺑﺴـﯿﺎر دور ﻣﯽﺷـﺪ و اﺣﺘﻤـﺎل داﺷﺖ ﺧﯿﻠﯽ دﯾﺮ ﺑﻪ آن ده ﺑﺮﺳـﯿﻢ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﯾﻦ ﺗـﺄﺧﯿﺮ ﭼﻨـﺪان‬
‫زﯾﺎنﺑﺨﺶ ﻧﺒﻮد؛ زﯾﺮا اوﻟﯿﻦ دﺳـﺘﻪﻫﺎي اردو ﻗﺒﻞ از ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﺒﺮ رﺳـﯿﺪه و ﻣﺸﻐﻮل رد ﺷﺪن از آن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﯾﻢ در‬
‫ﺻﻮرت ﺑـﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ و ﮔﺬﺷـﺘﻦ از ﭘـﻞ ﻣﺨﺮوﺑﻪ ﺑـﺎز ﻫﻢ ﻣﺠﺒﻮر ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺷـﺪ روز ﺑﻌـﺪ را ﻧﯿﺰ در ده ﺳـﺮ راه ﺑﻤﺎﻧﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﻘﯿﻪ اﻓﺮادﻣﺎن‬
‫ﺑﺮﺳﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﻫﻤﮕﯽ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺳﻔﺮ اداﻣﻪ دﻫﯿﻢ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﺑﺎ اﺳﺐ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﻣﯽﮔﺸﺘﯿﻢ ﺗﺎ ﭘﻞ را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻗﺼﺮ وﯾﺮان ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ اﺳﺘﺨﻮان ﺑﻌﻀﯽ‬
‫از ﺧﻮﯾﺸﺎن ﺷﺎهﺻﻔﯽ را در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﺤﻞ ﺑﻪ ﻏﻠﻂ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ آﻧﻬﺎ از ﻣﻘﺪﺳﯿﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﭘـﻞ ﺑﻪ ﺑﻬـﺘﺮﯾﻦ وﺟﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﻋﺒﻮر ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻻـزم ﺑﻮد ﭘـﺎي ﺧﻮد را در آب ﻓﺮو ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺧﯿﺲ ﻧﺸـﺪﯾﻢ و ﺑـﺎ ﺧﻄﺮي‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﮑﺮدﯾﻢ‪ .‬دﻫﻘـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣـﺎ را راهﻧﻤـﺎﯾﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻧﺨﻮاﺳﺖ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺟﺎده ﻃﻮﻻﻧﯽﺗﺮ‪ ،‬وﻟﯽ ﺻﺎفﺗﺮي ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺣﯿﻮاﻧﺎت از آن ﻋﺒﻮر‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻫـﺪاﯾﺖ ﮐﻨـﺪ و ﺑﻪ ﺧﯿﺎل ﺧﻮد ﺧﻮاﺳﺖ ﺧـﺪﻣﺘﯽ در ﺣﻖ ﻣﺎ ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﺪ و ﺟﺎده ﮐﻮﺗﺎهﺗﺮي را ﮐﻪ از ﻗﻠﻞ ﮐﻮه ﻣﯽﮔﺬرد و ﻓﻘﻂ‬
‫ﻋﺎﺑﺮان از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬
‫در ﺗﻮﺻﯿﻒ اﯾﻦ ﺟﺎده ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﺿﺮباﻟﻤﺜﻞ ﻣﻌﺮوف ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺣﺘﯽ ﺷﯿﻄﺎن ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺟﺴﺘﺠﻮي روح ﮔﻢﺷﺪه ﺧﻮد‪ ،‬از‬
‫آن ﻋﺒﻮر ﻧﻤﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﺎ ﺑﻌـﺪ از ﻣـﺪﺗﯽ ﻓﻬﻤﯿـﺪﯾﻢ ﭼﻪ اﺷـﺘﺒﺎﻫﯽ را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷـﺪهاﯾﻢ؛ وﻟﯽ دﯾﮕﺮ دﯾﺮ ﺷـﺪه ﺑﻮد و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ اﻣﮑﺎن‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ زﯾﺎدي از راه را ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﭘﯿﺎده ﻃﯽ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﺎ زﺣﻤﺖ زﯾﺎد دﻫﻨﻪ اﺳﺒﺎن را ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﯿﻢ ﺗﺎ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺑﯿﭽﺎره ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻋﺒﻮر‬
‫ﮐﻨﻨ ﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻤـﺎم روز راه رﻓـﺘﯿﻢ و ﭘﺎﺳـﯽ از ﺷﺐ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﻪ ده ﻣﻮﻋﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﻘـﻂ ﻧﯿﻢ ﻓﺮﺳـﻨﮓ ﺑـﺎ ﮔـﺬرﮔﺎه رودﺧـﺎﻧﻪ ﻓﺎﺻـﻠﻪ داﺷﺖ‪،‬‬
‫رﺳـﯿﺪﯾﻢ و ﭼﻮن اﻓﺮاد ﻣﻦ ﭼﺎدرﻫـﺎ را ﺑﺮﭘـﺎ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬در آنﺟـﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ‪ .‬ﻣـﺎ ﻣﺮدم ﺗﯿﺮهﺑﺨﺖ اﮔﺮ از ﮔـﺬرﮔﺎه ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‬
‫ﻋﺒـﻮر ﮐﺮده ﺑـﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺣـﺪاﮐﺜﺮ راﻫﯽ را ﮐـﻪ ﻣﯽﭘﯿﻤـﻮدﯾﻢ ﯾـﮏ ﻓﺮﺳـﻨﮓ و ﻧﯿـﻢ ﺑـﻮد‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ ﺧـﻮد را ﮔﺮﻓﺘـﺎر آن ﺟـﺎده ﺳـﺨﺖ و‬
‫ﺻﻌﺐاﻟﻌﺒﻮر ﮐﺮدﯾﻢ و در ﭼﻨﯿﻦ ﺷـﺮاﯾﻄﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻓﺮﺳـﻨﮓ راه ﭘﯿﻤﻮدﯾﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﮐﻪ واﻗﻌﺎ ﺧﺴـﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدم و ﻋﺮق زﯾﺎدي ﺑﺮ ﺳـﺮ و‬
‫ﺗﻨﻢ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﻮرا ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﯿﺮون آوردم و ﺑﺎ ﯾﮑﺘﺎ ﭘﯿﺮاﻫﻦ‪ ،‬ﺑﻪ روي ﺗﺨﺖﺧﻮاﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﻢ ﮔﺴﺘﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻓﺘﺎدم و ﺑﻪ ﺧﻮاب‬
‫رﻓﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﯿﺪار ﺷﺪم و ﻗﺒﻞ از اﯾﻦﮐﻪ ﺷﺎم ﺑﺨﻮرم ﯾﮏ ﻟﯿﻮان آب ﺧﻨﮏ ﻧﻮﺷﯿﺪم و ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﯿﻤﺎري‬
‫ﺳﺨﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﺷﺮح آن را ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﺧﻮاﻫﻢ داد ﺷﺪ؛ وﻟﯽ اﻟﺒﺘﻪ در آن ﻣﻮﻗﻊ ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ اﺣﺴﺎس ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﻧﮑﺮدم‪.‬‬
‫ﺟﻤﻌـﻪ‪ ،‬دوم ﻧﻮاﻣـﺒﺮ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻃﯽ ﭼﻬـﺎر ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ ،‬ﺷﺐ را در آﺑـﺎدي ﺑﺴـﯿﺎر ﮐـﻮﭼﮑﯽ ﮐﻪ ﻓﻘـﻂ ﭼﻬـﺎر ﺧـﺎﻧﻪ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﻧـﺪاﺷﺖ و ﻗﺮهدﯾﮑﻦ‬
‫ﻗﻮرﭼﯽﺑﺎﺷﯽ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬و ﻇﺎﻫﺮا ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻗﻮرﭼﯽﺑﺎﺷﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮ آوردﯾﻢ‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ آﺑﺎدي ﺑﺮﺳﯿﻢ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ‬
‫ﭼﭗ رودﺧـﺎﻧﻪ ﺷـﺎﻫﺮود ﮐﻪ در ﻫﻤـﺎن ﺣﻮاﻟﯽ ﺑﻪ ﻗﺰلاوزن ﻣﻠﺤﻖ ﻣﯽﺷـﺪ رﺳﺎﻧـﺪﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ دو رودﺧـﺎﻧﻪ از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﻌـﺪ ﺟﺮﯾﺎن واﺣـﺪي را‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﺑﻪ درﯾﺎﭼﻪ ﺧﺰر ﻣﯽرﯾﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫روز ﺷـﻨﺒﻪ ﺷـﺶ ﻓﺮﺳـﻨﮓ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ راه ﭘﯿﻤﻮدﯾﻢ؛ وﻟﯽ ﺟﺎده ﻫﻤﻪﺟﺎ ﭘﺮﭘﯿـﭻ و ﺧﻢ و ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻮد و ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي آب ﺑﻪﻃﻮر ﭘﯿﺎﭘﯽ از آن‬
‫رد ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺗﺨﺖ روان ﻣﺎ ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﺑﺎ ﻫﺰاران زﺣﻤﺖ از آﻧﺠﺎ ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ و ﻣﺎ را ﮔﺮﻓﺘﺎر اﺷـﮑﺎﻻت‬
‫ﻓﺮاوان ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺷﺐ را در ﮐﻨﺎر ﭼﺎدر ﭼﻮﭘﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﺮ آوردﯾﻢ و ﺗﻮﺳﻂ آﻧﺎن ﺑﺮاي ﺧﻮد و ﺣﯿﻮاﻧﺎﺗﻤﺎن ﺧﻮراﮐﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ ﭘﯿﭻ و ﺧﻢﻫﺎي دره ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳـﯿﺪ و ﺑﻪ زﻣﯿﻨﯽ ﻣﺮﺗﻔﻊ و ﺻﺎف رﺳـﯿﺪﯾﻢ‪ .‬ﭘﺲ از ﻃﯽ ﺳﻪ ﻓﺮﺳﻨﮓ راه ﻧﺰدﯾﮏ دﻫﯽ ﮐﻪ راﻣﯿﺸﺎن‬
‫ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬و ﻓﻘﻂ ﺳﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ راه ﺗﺎ ﻗﺰوﯾﻦ ﻓﺎﺻـﻠﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﭼﺎدرﻫﺎ را ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺷﺐ را ﺑﻪ ﺳـﺮ آوردﯾﻢ‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﺣﺲ ﮐﺮدم‬
‫ﮐﻪ ﺣـﺎل ﺑﺴـﯿﺎر ﺑـﺪي دارم و ﺷﺐ ﺧﺴـﺘﮕﯽ و ﺿـﻌﻒ ﻋﺠﯿﺒﯽ ﮔﺮﯾﺒـﺎنﮔﯿﺮ ﻣﻦ ﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﮐﻪ ﺑـﺎران ﺷﺪﯾـﺪي ﻣﯽﺑﺎرﯾـﺪ و آب از‬
‫ﭼﺎدرﻫﺎ ﺑﻪ داﺧﻞ ﻧﻔﻮذ ﮐﺮده و ﺗﻤﺎم رﺧﺘﺨﻮابﻫﺎ را ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﺧﯿﺲ ﮐﺮده ﺑﻮد و اﯾﻦ وﺿﻊ ﺑﻪ ﺗﺸﺪﯾﺪ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻣﻦ ﮐﻤﮏ ﮐﺮد‪.‬‬
‫دوﺷـﻨﺒﻪ ﺑﻌﺪ از ﻃﯽ ﻣﺨﺘﺼـﺮ راﻫﯽ آﻧﻘﺪر روي اﺳﺐ اﺣﺴﺎس ﺧﺴـﺘﮕﯽ و ﮐﻮﻓﺘﮕﯽ ﮐﺮدم‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺻـﺮف ﻣﺨﺘﺼـﺮ ﻏﺬاﯾﯽ ﺑﻪ ﮐﻨﺎري‬
‫رﻓﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﺨﻮاﺑﻢ؛ وﻟﯽ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺑﻪ ﻋﻮض اﯾﻦﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻮاب ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﺿﻊ ﻣﺮا وﺧﯿﻢﺗﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﭼﻮن در‬
‫زﯾﺮ آﻓﺘﺎب ﺳﻮزان و روي ﺧﺎك دراز ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬ﺣﺎﻟﻢ واﻗﻌﺎ ﺑﺪ ﺷﺪ و اﺣﺴﺎس ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎري ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ آزارم ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺢ ﺧﯿﻠﯽ زود ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ رﺳـﯿﺪﯾﻢ و ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدﯾﻢ در ﺗﻤﺎم ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ در اﺛﺮ ﺑﺎران ﺳـﯿﻞآﺳﺎ آب آﻧﻘﺪر ﺑﺎﻻ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ زﯾﺮ‬
‫ﺷﮑﻢ اﺳـﺒﺎن ﻣﯽرﺳـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ اﯾﻦ ﺣـﺎل اردو ﺑﯿﺮون ﺷـﻬﺮ در زﯾﺮ ﺑـﺎران و در ﻣﯿﺎن ﮔﻞ و ﻻي ﭼﺎدر زده ﺑﻮد و واﻗﻌﺎ وﺿﻊ ﺳـﺮﺑﺎزان رﻗﺖﺑﺎر‬
‫ﻣﯽﻧﻤﻮد؛ زﯾﺮا ﺷﺎه ﮐﻪ ﺳﻪ روز ﭘﯿﺶ وارد ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﺨﻮاﺳـﺘﻪ ﺑﻮد در آن ﻫﻮاي ﺑـﺪ ﻣﺮدم ﺷـﻬﺮ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﻮد را ﺧﺎﻟﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﺑﺴﭙﺎرﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻮر داده ﺑﻮد ﮐﺴﯽ ﻣﺰاﺣﻢ آﻧﻬﺎ ﻧﺸﻮد و اردو در ﺑﯿﺮون ﺷﻬﺮ ﭼﺎدر ﺑﺰﻧﺪ؛ در‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ در آن ﺷـﻬﺮ دوﺳﺖ و آﺷـﻨﺎﯾﯽ ﻧﺪاﺷﺖ ﯾﺎ ﺑﺨﺖ ﺑﺎ او ﯾﺎري ﻧﮑﺮده ﺑﻮد ﺗﺎ ﻣﻬﻤﺎندار ﻧﺎﺷﻨﺎﺳﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪه ﺑﻮد‬
‫در آن ﺷـﺮاﯾﻂ ﺳـﺨﺖ ﺧﻮد را ﻣﻌﺮض ﻫﻮسﺑﺎزيﻫﺎي آﺳﻤﺎن ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ ﺗﻮﺳﻂ دوﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﺧﺎﻧﻪاي ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ در ﺣﻮاﻟﯽ‬
‫ﻣﯿـﺪان ﺑﺰرگ ﻗﺮار داﺷﺖ؛ وﻟﯽ در آﻧﺠـﺎ ﻧﯿﺰ از ﺷـﺮ آب در اﻣﺎن ﻧﺒﻮدﯾﻢ‪ ،‬زﯾﺮا ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑـﺪ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺟﻠﻮ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎرانﻫﺎي ﺳـﺨﺘﯽ را‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺷـﺎه دﺳـﺘﻮر داده ﺑﻮد دور ﺗـﺎ دور ﻣﯿـﺪان را ﺑﺒﻨﺪﻧـﺪ ﺗـﺎ ﮐﺴـﯽ ﺑﻪ وﺳـﻂ آن ﻧﺮود و در ﻧﺘﯿﺠﻪ زودﺗﺮ ﺧﺸﮏ ﺷﻮد و ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻧﻤﺎﯾﺶﻫﺎ‬
‫آﻣﺎدﮔﯽ ﭘﯿـﺪا ﮐﻨـﺪ و روﻧﺪﮔﺎن ﻫﻤﮕﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﯿﺮون ﭼﻮبﺑﺴﺖ راه ﺑﺮوﻧﺪ‪ .‬روز ﺑﻌﺪ از ورود ﻣﺎ‪ ،‬ﺷﺎه ﺑﺮاي رﻓﻊ ﻣﺤﻈﻮرات ﻓﺮﻣﺎن‬
‫داد ﻫﺮ ﮐﺴـﯽ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺷـﻬﺮ و دﯾﺎر ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮدد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻪ اذن ﻣﺮﺧﺼـﯽ داد و روز دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻬﺎرﺷـﻨﺒﻪ‬
‫ﻫﻔﺘﻢ ﻧﻮاﻣﺒﺮ‪ ،‬ﻣﺆﮐﺪا دﺳـﺘﻮر رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺳـﺮﺑﺎزان ﺑﺎﯾﺪ در ﻇﺮف ﺳﻪ روز ﻗﺰوﯾﻦ را ﺗﺮك ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮب ﻣﻮﻃﻦ ﺧﻮد روان ﺷﻮﻧﺪ و‬
‫ﺑﻌﺪ از آن ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺳﺮﺑﺎزان ﮐﻪ در ﺷﻬﺮ دﯾﺪه ﺷﻮد ﺑﯽدرﻧﮓ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫روز ﻧﻬﻢ ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﯾﮏ ارﻣﻨﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل او را ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدم و ﮔﺮﭼﻪ ﯾﻌﻘﻮب ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن ﺷﺎه ﺧﯿﻠﯽ از ﺧﺪﻣﺎت او‬
‫اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﺮده و ﺑﺎرﻫﺎ او را ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف و آن ﻃﺮف رواﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ او ﺟﺎﺳﻮس ﻧﯿﺰ ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﺰد‬
‫ﻣﻦ آﻣﺪ‪ .‬وي ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﺧﯿﺮا از ﻃﺮﯾﻖ وﻧﯿﺰ و ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ و ﺣﻠﺐ از اروﭘﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ و از ﺧﺎك ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺷﺎه ﺑﻪ او‬
‫ﻧﺎﻣﻪﻫـﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﭘﺎدﺷـﺎه ﻟﻬﺴـﺘﺎن و آرﺷـﯿﺪوك ﻓﺮدﯾﻨﺎﻧـﺪ و ﺳـﺎﯾﺮ ﺷﺎهزادﮔﺎن اروﭘﺎ داده ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن او اﯾﻦ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ را اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﯿـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮد ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﻟﻬﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از رؤﺳﺎي ﻗﺰاقﻫﺎ و ﯾﮏ ﺳﻔﯿﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و دو ﭘﺪر ﻣﻘﺪس از درﺑﺎر ﭘﺎپ‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﺒﺎس‬
‫ﺳﯿـﺎه ﺑﺮ ﺗﻦ داﺷـﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻠﺴـﺎﺗﯽ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ و ﺗﻤـﺎم آﻧـﺎن ﺑﺮاي ﺷﺎه ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪاﻧﺪ و ﭘـﺪرﻫﺎي ﺳـﯿﺎهﭘﻮش ﻧﯿﺰ ﭼﻨـﺪ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاي ﭘـﺪر‬
‫ﺟـﻮواﻧﯽ‪ ،‬ﺧﻠﯿﻔﻪ ﮐﺮﻣﻠﯽﻫـﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪﭘـﺎ‪ ،‬ارﺳـﺎل داﺷـﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻃﺒـﻖ ﻣﻌﻤـﻮل ﺷـﺎه ﻫﻤﻪ آﻧﻬـﺎ را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭼـﻮن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺨﻮاﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻻك و ﻣﻬﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ آﻗﺎﻣﯿﺮﻣﻨﺸﯽ ﺳﭙﺮده و ﺧﻮدش ﺑﺪون ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﺷﻔﺎﻫﯽ او اﮐﺘﻔﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﯾﻌﻘﻮب ﮔﻔﺖ‪ :‬ارﺷـﯿﺪوك ﻓﺮدﯾﻨﺎﻧـﺪ ﺑﻪ ﮐﻤـﮏ آﻟﻤﺎنﻫـﺎي ﻣﻘﯿﻢ ﻟﻬﺴـﺘﺎن و ﻓﺮاﻧﺴﻮيﻫـﺎ ﺟﻨـﮓ ﺳـﻬﻤﮕﯿﻦ و ﺗﻮأم ﺑـﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿﺘﯽ را ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫ﺗﺮكﻫﺎ آﻏﺎز ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮﻧﺲ ﺑﻮﮔﺪاﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﮔﺮاﯾﯿﺪه‪ ،‬وﻟﯽ ﭘﺮﻧﺲ واﻻﺷﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺮكﻫﺎ وﻓﺎدار ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺗﻤﺎم اراﺿﯽ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده و ﺑﻪ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺗﺎ ﺷﻬﺮ ﺑﻮدوم ﻧﻔﻮذ ﮐﺮده و آﻧﺠﺎ را ﺗﺤﺖ‬
‫ﻣﺤﺎﺻـﺮه درآوردهاﻧﺪ و ﮔﺮﭼﻪ ﺗﺮكﻫﺎي آﻧﺠﺎ ﻫﺮ روز ﻗﺎﺻﺪ ﺑﻪ ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﻣﯽﻓﺮﺳـﺘﻨﺪ و ﺗﻘﺎﺿﺎي ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﯽرود‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻤﮑﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺮﺳﺪ و اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺑﻪ زودي ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫او ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺼـﻄﻔﯽ در ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻠﻊ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ دﯾﻮاﻧﻪ از ﻃﺮف ﺑﻌﻀﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن درﺑﺎر‪،‬‬
‫ﺑﻪﺧﺼﻮص ﻗﺰﻟﺮآﻗﺎﺳـﯽ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﻢ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﺳـﻠﻄﺎﻧﻪ ﮐﯿﻮﺳﻤﻪ‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ ﻫﻤﺴﺮ ﺳﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ ﻣﺘﻮﻓﯽ‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ ،‬زﻧﺪاﻧﯽ ﺷﺪه و ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﻋﺜﻤﺎن‪ ،‬ﻓﺮزﻧـﺪ ارﺷﺪ ﺳـﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ از زن دﯾﮕﺮش‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﺼـﻄﻔﯽ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻧﺸﺴـﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ او ﻧﯿﺰ در ﻣﻮﻗﻊ ﺳﻮاري از اﺳﺐ ﻓﺮو‬
‫اﻓﺘﺎده و دﺳﺘﺶ ﺷﮑﺴﺘﻪ و ﺣﺘﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه و اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻤﺎم اﯾﻦﻫﺎ ﺷﺎﯾﻌﺎت اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﮐﺴﯽ از ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻗﻀﺎﯾﺎﯾﯽ ﮐﻪ در داﺧﻞ ﺳﺮا‬
‫ﻣﯽﮔﺬرد اﻃﻼع ﺻﺤﯿﺤﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﺗﻔﺎﻗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻋﺜﻤﺎن اﻓﺘﺎد‪ -‬و ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺪ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻣﺮ از ﭼﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ‪ -‬ﻃﺒﻖ اﺧﺒﺎري ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻧﻔﻮذ ﮐﺮده‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺳـﻠﻄﺎن‬
‫ﻣﺤﻤﻮد‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ دوم ﺳﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﺳﻠﻄﺎﻧﻪ ﮐﯿﻮﺳﻤﻪ اﺳﺖ‪ ،‬از زﻧﺪان داﺧﻠﯽ ﻗﺼﺮ رﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ از ﺗﻤـﺎم اﯾﻦ اﺧﺒﺎر ﻟـﺬت ﺑﺮدم و وﻗﺎﯾﻌﯽ را ﮐﻪ در ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ از ﻣـﺪتﻫﺎ ﻗﺒﻞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮده ﺑﻮدم؛ وﻟﯽ آﯾﺎ‬
‫اﯾﻦ اﺧﺒﺎر ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪ ،‬اﻣﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﯽ راه ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻪ آن واﻗﻒ ﻫﺴﺘﯿﺪ ‪.‬‬
‫ﻋﺼـﺮ روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ دﻫﻢ ﻧﻮاﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺷﺎه دﺳـﺘﻮر داد ﻣﯿﺪان را ﭼﺮاﻏﺎن ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﻮدش ﻧﯿﺰ ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﺎﺳـﯽ از ﺷـﺐ‬
‫ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻔـﺎق ﺑﺰرﮔـﺎن و اﻣﺮا در آﻧﺠـﺎ ﮔﺮدش ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﭼﺮاﻏـﺎﻧﯽ را دﮐﺎندارﻫﺎ و ﻣﺮدم ﺷـﻬﺮ ﺑﻪ ﺧﺮج ﺧﻮد اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨـﺪ ﺗﺎ در‬
‫ﺷـﺎدي ﺷـﺮﮐﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮر اﺑﻼغ اﻣﺮ ﺷﺎه ﺑﺮاي ﭼﺮاﻏﺎﻧﯽ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ﭘﻮل و ﻫـﺪﯾﻪ ﻓﺮاواﻧﯽ از ﻣﺮدم ﺷـﻬﺮ درﯾﺎﻓﺖ‬
‫در ﺷﺐ ﭼﺮاﻏـﺎن‪ ،‬روي ﺗﻤـﺎم دﯾﻮارﻫﺎ و ﺑﺎمﻫﺎ و اﯾﻮانﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﻣﯿـﺪان ﺑﺰرگ ﺷـﻬﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮاغﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﮔﻠﯽ ﭘﺮروﻏﻦ‬
‫ﻣﯽﭼﯿﻨﻨـﺪ و ﺑﯽآن ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺑـﺎد‪ ،‬ﭼﻨـﺎنﮐﻪ در ﺷـﻬﺮ رم ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ‪ ،‬دور آﻧﻬـﺎ را ﮐﺎﻏـﺬﻫﺎي ﺑﻨﻔﺶ ﯾـﺎ ﭼﯿﺰي ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ آن‬
‫ﺑﭙﯿﭽﻨﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را روﺷﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛‬
‫ﺣﺘﯽ ﭼﺮاغﻫﺎ را ﺑﯽﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺑـﺪون آنﮐﻪ ﻧﻘﺸﻪ و ﺻﻮرت ﻣﻌﯿﻨﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬درﻫﻢ و ﺑﺮﻫﻢ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﭼﻮن‬
‫ﺗﻤﺎم در و دﯾﻮارﻫﺎي اﻃﺮاف ﻣﯿـﺪان ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺑﺎﻻ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻧﻮراﻧﯽ ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﻨﻈﺮه ﺟﺎﻟﺒﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ و ﺷﺐ ﻣﺜﻞ‬
‫روز روﺷﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﻪ ﻣﯿـﺪان آﻣﺪ ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮدم‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل رﻓﺘﻢ ﺗﺎ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﻨﻢ؛ زﯾﺮا ﺣﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﻫﯿﭻوﺟﻪ ﺧﻮش ﻧﺒﻮد و ﺳـﺮﻓﻪ زﯾﺎد و‬
‫درد ﺳﯿﻨﻪ آزارم ﻣﯽداد و ﭼﻮن ﺣﺪس ﻣﯽزدم ﺗﺐ دارم‪ ،‬ﻣﺎﻧﺪن در ﻫﻮاي آزاد‪ ،‬ﺑﺮاﯾﻢ ﺧﻮب ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫روز ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ ﻏﺮوب‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﭼﺮاﻏﺎﻧﯽ اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺎه دﺳـﺘﻮر داد دور ﺗﺎ دور ﻣﯿﺪان را ﺑﺎ ﺗﺨﺘﻪ ﺑﺴـﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺖ ﻫﻤﻪ داﺧﻞ ﺷﻮﻧﺪ و‬
‫ﺧﻮدش ﻧﯿﺰ ﺗﻤﺎم ﺷﺐ را در آﻧﺠﺎ راه رﻓﺖ و زﯾﺮ ﻧﻮر ﭼﺮاغﻫﺎي ﺑﯽﺷـﻤﺎر ﻣﯿـﺪان ﺑﻪ ﻣﯽﮔﺴﺎري ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﺷﺐ ﺳـﻔﯿﺮ ﻫﻨﺪ ﻧﯿﺰ وارد‬
‫ﺷﺪ و او ﻫﻤﺎن ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن را در ﺷﻬﺮ ﻗﻢ ﮔﺬراﻧﯿﺪه و در ﻧا ﺘﻈﺎر ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮ ﺑﺮده ﺑﻮد ﺗﺎ ﺷﺎه او را ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫وي در ﺷﺐ ورود‪ ،‬ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﺗﺼﻮر ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﺮاﻏـﺎﻧﯽ ﻧﯿﺎﻣـﺪ و ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﻧﺮﺳـﯿﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮑﺴـﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺑﺎغ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺷـﺮح آن را‬
‫دادهام‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎغ ﺟﻨﺖ ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ ﺧﻮد‪ ،‬رﻓﺖ‪ .‬ﺷﺐ ﺑﻌـﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﭼﺮاﻏﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺎه ﺳـﻔﯿﺮ ﻫﻨـﺪ را ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﭘـﺬﯾﺮﻓﺖ و ﻣﺪتﻫﺎ ﺑﺎ‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ روي اﯾﻮان ﯾﮑﯽ از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﻣﯿﺪان ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻋﻠﯽﭘﺎﺷﺎ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻇﺎﻫﺮا ﻋﻠﯽﭘﺎﺷﺎ در زﻣﺎن اﺳﺘﯿﻼي ﺗﺮكﻫﺎ ﭘﺎﺷﺎي ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از ﺗﺴـﻠﯿﻢ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ اﯾﺮان ﭘﻨﺎه ﺑﺮده و اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ را ﯾﺎ ﺑﻪ ﺷﺎه‬
‫ﻫﺪﯾﻪ ﮐﺮده و ﯾﺎ ﺗﺤﺖ اﺧﺘﯿﺎر او ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫رﺟـﺎل و ﺳـﺮداران و اﻋﯿـﺎن دوﻟﺖ از ﻗﺒﯿـﻞ ﺧﺎنﻫﺎ و ﺳـﻠﻄﺎنﻫﺎ و ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﭼﻮن در اﯾﻮان ﺟﺎ ﻧﺒﻮد و ﺑﻪﻋﻼوه اﺗﺎق ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺳـﻔﯿﺮ اﺷـﻐﺎل ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎي اﻃﺮاف ﻣﯿﺪان ﮔﺮد آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ و ﻣﯽﻧﻮﺷﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﺑﻪ‬
‫روي زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﯾـﺎ دراز ﮐﺸـﯿﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺧﻼﺻﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ آزاداﻧﻪ ﺑﻪ ﮐﺎري ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ‬
‫ﻧﺎراﺣﺘﯽ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﻢ‪ ،‬زود ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ و ﺑﻌﺪ از اﯾﻦﮐﻪ ﺣﻤﺎم ﮐﺮدم ﺑﻪ رﺧﺘﺨﻮاب رﻓﺘﻢ و ﺧﻮاﺑﯿﺪم‪.‬‬
‫روز ﺳﻪﺷـﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺳـﯿﺰدﻫﻢ ﻧﻮاﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺳـﻔﯿﺮ ﯾـﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺳـﻔﺮاي ﻣﺴـﮑﻮي‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺒﻼـ ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻫﻤﺎنﻃﻮري ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﺑﯿﻤﺎري ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺷﺎه را ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﺐ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﭼﺮاﻏﺎن ﺑﻮد؛ وﻟﯽ اﯾﻦ ﺳﻔﯿﺮان در ﻣﺮاﺳﻢ ﺷﺮﮐﺖ‬
‫ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬روز ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ﻃﺮف ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﺷﺎه ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺳﻔﯿﺮ ﻣﺴﮑﻮي را در ﻣﯿﺪان ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و‬
‫ﻫﺪاﯾﺎي او را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﮔﺬراﻧﯿﺪ و در ﻫﻤﺎن روز ﻫﺪاﯾﺎي ﺳـﻔﯿﺮ ﻫﻨﺪ را ﻧﯿﺰ از ﺟﻠﻮ او ﮔﺬراﻧﯿﺪﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل آﻧﻬﺎ را ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮد و ﺷﺎﯾﺪ‬
‫ﻣﯿﻞ داﺷﺖ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺳﻔﯿﺮ ﻣﺴﮑﻮي ﻧﯿﺰ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪.‬‬
‫دور ﺗﺎ دور ﻣﯿـﺪان را ﭼﻮبﺑﺴﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻫﯿـﭻﮐﺲ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺳﻮاره ﯾﺎ ﭘﯿﺎده وارد ﻣﯿﺪان ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ آنﮐﻪ ﻣﻘﺎم و‬
‫رﺗﺒﻪاي ﻋﺎﻟﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﻇﻬﺮ ﻫـﺪاﯾﺎي ﺳـﻔﯿﺮ ﻫﻨﺪ را ﺑﻪ آﻧﺠﺎ آوردﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﺎﺻـﯽ در ﮔﻮﺷﻪ ﻣﯿﺪان ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﻫﺪاﯾﺎي‬
‫ﺳﻔﯿﺮان ﻣﺴﮑﻮي ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ ﻣﯿﺪان آورده ﺷﺪ و در ﮔﻮﺷﻪ دﯾﮕﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺧﻮد آﻧﺎن ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﻼزﻣﺎن و ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﮐﻪ‬
‫ﯾﮑﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻋﻘﺐ اﯾﻦ ﻫﺪاﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﯿﺪان آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻔﺮاي ﻣﺴـﮑﻮي دو ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧـﺪ؛ زﯾﺮا رﺳﻢ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﯾـﮏ ﻧﻔﺮ آﻧـﺎن از ﻟﺤـﺎظ اﺻـﺎﻟﺖ ﺧـﺎﻧﻮادﮔﯽ داراي ﻣﻘﺎم واﻻﺗﺮي اﺳﺖ و ﻟﻘﺐ‬
‫ﮐﻨﯿﺎز دارد ‪ .‬ﺳﻔﯿﺮ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ از ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي اﺷﺮاﻓﯽ ﻣﻨﺘﻬﯽ داراي ﻣﻘﺎﻣﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ دو ﺗﻦ ﺳﻔﯿﺮ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﻨﺸﯽ اﻣﭙﺮاﺗﻮر روس‬
‫ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﺟﻤﻊ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺄﻧﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ دو ﺳـﻔﯿﺮ داﺷﺖ و ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦﮐﻪ ﻟﺒﺎﺳـﺶ ﻣﺜﻞ آﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬دوش ﺑﻪ دوش ﺳـﻔﯿﺮان اﺳﺐ ﻣﯽراﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از اﯾﻦﮐﻪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﺗـﺬﮐﺮ دﻫﻢ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺳـﻔﯿﺮ اﻋﻈﻢ‪ ،‬ﮐﻨﯿﺎز اﯾﻮان وروﺗﯿﻨﺴـﮑﯽ و ﻧﺎم ﺳـﻔﯿﺮ دوم‪ ،‬اﯾﻮان اﯾﻮاﻧﻮوﯾـﭻ ﺑﻮد و ﻧﺎم‬
‫ﻣﻨﺸﯽ اﻣﭙﺮاﺗﻮر را ﻧﻤﯽداﻧﻢ‪.‬‬
‫ﻟﺒﺎس اﯾﻦ ﺳﻔﯿﺮان و ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ زﺷﺖ و ﻋﺎري از ﻇﺮاﻓﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد؛ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻠﻨﺪ و ﻋﺮﯾﺾ و ﭘﺮﭼﯿﻦ ﺑﻮد و در‬
‫ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻤﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ رداي ﻣﺬﻫﺒﯽﻫﺎي ﻣﺎ ﺑﺎ ﻧﻮار ﭘﻬﻨﯽ ﺑﺴـﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬و در روي ﺳـﯿﻨﻪ دﺳـﺘﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﻟﺒﺎس را ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ .‬آﻧﺎن ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﮐﻼه ﭘﻮﺳﺘﯽ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ و ﻟﺒﻪ آن را ﭼﻨﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﻧﻮك ﮐﻼه دﯾـﺪه ﻧﻤﯽﺷﺪ و ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ در ﻋﻤﺮ‬
‫ﺧﻮد ﮐﻼﻫﯽ آﻧﻘـﺪر ﻋﺠﯿﺐ و ﻏﺮﯾﺐ ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدم‪ .‬ﻫﺮ دو ﺳـﻔﯿﺮ و ﻣﻨﺸـﯽ ﯾﮏ ﻧﻮع ﻟﺒﺎس ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺑﺎﻻﭘﻮش ﺑﻠﻨﺪي از‬
‫ﭘﺎرﭼﻪ اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮓ ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺘﻨﺪ و ﮐﻼه ﭘﻮﺳﺘﯽ آﻧﺎن ﻃﺒﻖ رﺳﻮم ﮐﺸﻮرﺷﺎن ﭘﺮ از ﻣﺮوارﯾﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫دﯾﮕﺮ اﻓﺮاد ﻟﺒﺎس ﭘﺸـﻤﯽ ﺑﻨﻔﺶ ﭘﺮرﻧﮓ ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﺎن ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻣﺸﺎن ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﺒﺎسﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﻔﯿﺪ ﯾﺎ رﻧﮓﻫﺎي‬
‫دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﻦ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬رﻧـﮓ ﭘﻮﺳﺖ ﻫﻤﻪ اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺳـﻔﯿﺪ و رﻧﮓ ﭼﻬﺮه آﻧﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﯽﮔﺴﺎري داﯾﻢ‪ ،‬ﻗﺮﻣﺰ و رﻧﮓ ﻣﻮﻫﺎ و ﺳـﺮ و‬
‫رﯾﺶ آﻧﺎن ﺑﻮر ﺑﻮد و رﯾﺶﻫﺎي ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻠﻨﺪي داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ آﻧﺎن ﺗﻤﯿﺰ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﺣﺘﯽ دﺳﺖﻫﺎي ﭼﺮب ﺧﻮد را ﺑﺎ‬
‫ﮐﻨـﺎر ﻟﺒـﺎس ﺧﻮد ﭘـﺎك ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ؛ اﮔﺮﭼﻪ آن ﻟﺒـﺎس ﮔﺮانﺑﻬـﺎ و زرﺑﻔﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮدم از ﻟﺤﺎظ اﺧﻼﻗﯽ ﻣﻐﺮور و ﺧﺸﻦ و ﺑﯽاﻋﺘﻘﺎد و‬
‫ﻣﮑـﺎر و ﺑﯿﺶ از ﻫﺮ ﻣﻠﺖ دﯾﮕﺮ دﺷـﻤﻦ ﮐﻠﯿﺴـﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻣﻦ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳـﺨﻨﺎن را درﺑـﺎره آﻧـﺎن ﺷـﻨﯿﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑـﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ از ﻫﺮ ﺳﻔﯿﺮ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﮔﺮﭼﻪ ﭘﯿﺮو آﯾﯿﻦ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﻧﺒﺎﺷﺪ دﯾﺪن ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬رﻏﺒﺘﯽ ﺑﻪ دﯾﺪارﺷﺎن در ﺧﻮد ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺳﻔﯿﺮان ﻣﺴـﮑﻮي ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣـﺪود ﭼﻮبﺑﺴﺖ ﮐﻨﺎر ﻣﯿﺪان رﺳـﯿﺪﻧﺪ ﻫﻤﮕﯽ از اﺳﺐ ﻓﺮود آﻣﺪﻧﺪ و ﺳـﻔﯿﺮ اﻋﻈﻢ اﺳـﺘﺜﻨﺎﺋﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﺳـﺐ‬
‫وارد ﻣﯿـﺪان ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ او ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﻗﺪم از ﺣﺪ ﭼﻮبﺑﺴﺖ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬از اﺳﺐ ﭘﯿﺎده ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺳﻮي ﻫﺪاﯾﺎ‪ ،‬ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را در ﮔﻮﺷـﻪ‬
‫ﻣﯿﺪان ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬رﻓﺖ و ﻣﻬﻤﺎندار او را در ﻣﺤﻠﯽ ﺟﺎي داد و ﻣﺸﻐﻮل ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽاش ﺷﺪ ﺗﺎ ﺷﺎه ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از اﻧﺪك زﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺷﺎه و ﺳﻔﯿﺮ ﻫﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دوش ﺑﻪ دوش اﺳﺐ ﻣﯽراﻧﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﯿﺪان آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آﻧﺎن ﮔﺮوﻫﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن‬
‫درﺑﺎر ﺑﺎ ﻟﺒﺎسﻫﺎي اﺑﺮﯾﺸـﻤﯿﻦ زرﺑﻔﺖ و ﻋﻤﺎﻣﻪﻫﺎي آراﺳـﺘﻪ ﺑﻪ ﺳـﻨﮓﻫﺎي ﮔﺮانﺑﻬﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﺎﯾـﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﺸﺎن اﯾﻦ‬
‫ﻋﻤﺎﻣﻪﻫﺎ را ﻓﻘﻂ در ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت ﻣﻬﻢ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎه ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻋﺎدت اوﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺒﺎﺳﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده و ﺑﯽزر و زﯾﻮر ﺑﺮ ﺗﻦ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه و ﺳﻔﯿﺮ ﻫﻨﺪ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﺑﻪ ﻣﯿﺪان رﻓﺘﻨﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ درب ﺧﺎﻧﻪ ﻋﻠﯽﭘﺎﺷﺎ ﮐﻪ ﮔﺮدﺷﮕﺎه ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺷﺎه اﺳﺖ از اﺳﺐ ﺑﻪ زﯾﺮ‬
‫آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺎده داﺧﻞ ﻣﯿﺪان ﺷﺪﻧﺪ و ﻫﺮﮐﺲ ﺑﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺼﺐ ﺧﻮﯾﺶ در ﮐﻨﺎري اﯾﺴـﺘﺎد‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﭼﻮن ﮐﺴﻞ و ﺧﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدم‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺳﻮاره‪ ،‬ﮐﻨﺎر ﻧﺮدهﻫﺎي ﻣﯿﺪان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺗﺎ ﻋﺒﻮر ﻫﺪاﯾﺎ را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﻨﻢ و ﺳﭙﺲ ﻓﻮرا ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺮدم و ﺑﺨﻮاﺑﻢ‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺷـﺎه ﺑﻪ ﻣﯿـﺪان آﻣـﺪ و از اﺳﺐ ﭘﯿﺎده ﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎندار ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺳـﻔﺮاي ﻣﺴـﮑﻮي رﻓﺖ و آﻧﺎن را ﺑﻪ ﻧﺰد او ﺑﺮد‪ .‬ﺳـﻔﯿﺮ‬
‫ﺑﺰرگ ﻧـﺎﻣﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﺧﻮد را ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﮐﺮد؛ ﺷـﺎه آن را ﮔﺮﻓﺖ و ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬ﺳـﺨﻨﺎن ﻣﻼـﻃﻔﺖآﻣﯿﺰي ﺑﺮ زﺑﺎن راﻧـﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن دور ﺑﻮدم‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﺑﺸـﻨﻮم‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﺑﺎ آن ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ دو ﺳـﻔﯿﺮ ﻣﺴـﮑﻮي و ﻣﻨﺸﯽ اﻣﭙﺮاﺗﻮر و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﻔﯿﺮ ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻋﻠﯽﭘﺎﺷﺎ داﺧﻞ ﺷﺪ و‬
‫ﻫﻤﮕﯽ در اﯾﻮان آن ﺧـﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﺸـﺮف ﺑﺮ ﻣﯿـﺪان اﺳﺖ ﻧﺸﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑـﺎﻗﯽ روز و ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﺗﻤـﺎم ﺷﺐ را در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﯽﮔﺴﺎري ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ و‬
‫دﯾﮕﺮان ﺑﺮاي ﺧﻮد در ﻣﯿﺪان ﮔﺮدش ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آنﮐـﻪ ﺷـﺎه ﺑـﻪ روي اﯾـﻮان آﻣـﺪ‪ ،‬ﻧﻤـﺎﯾﺶ ﻫـﺪاﯾﺎ آﻏـﺎز ﺷـﺪ و آﻧﻬـﺎ را ﻧﺨﺴﺖ از ﺑﺮاﺑﺮ وي ﻣﯽﮔﺬراﻧﯿﺪﻧـﺪ و ﺳـﭙﺲ دور ﻣﯿـﺪان‬
‫ﻣﯽﮔﺮداﻧﯿﺪﻧﺪ و ﺑﯿﺮون ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺪاﯾﺎي ﺳـﻔﯿﺮ ﻫﻨﺪ را ﭘﯿﺶ از ﻫﺪاﯾﺎي ﺳـﻔﯿﺮ ﻣﺴـﮑﻮي از ﻧﻈﺮ ﺷﺎه ﮔﺬراﻧﯿﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﺪاﯾﺎ ﻣﺮﮐﺐ ﺑﻮد از‬
‫ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻪ ﺷﺘﺮ ﺣﺎﻣﻞ ﺑﺎرﻫﺎي ﭘﺮﺣﺠﻤﯽ ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﭘﺮ از ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﮐﺎر ﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬اﺗﺎﻗﮏ ﺑﺰرﮔﯽ را ﮐﻪ از‬
‫ﭼﻮبﻫﺎي ﻃﻼﯾﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﻇﺮﯾﻒ و زﯾﺒﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﺮض ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮔﺬاﺷـﺘﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﻣﻘﺪار زﯾﺎدي ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎي ﻣﺮﺻﻊ و ﺳﻼحﻫﺎي‬
‫دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﺑﻪ ﺳـﻨﮓﻫﺎي ﻗﯿﻤـﺘﯽ ﻣﺰﯾﻦ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬و در ﭘﯽ آن ﺑﯿﺶ از ﺻـﺪ ﻃﺒـﻖ ﭘﺮ از ﻋﻤﺎﻣﻪﻫـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻـ در اﯾﺮان ﺑﻪ ﺳـﺮ‬
‫ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ از ﻧﻈﺮﻫﺎ ﮔﺬﺷﺖ؛ از اﯾﻦ ﻋﻤﺎﻣﻪﻫﺎ ﮐﻪ در ﻫﻨﺪ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد در روي ﻫﺮ ﻃﺒﻘﯽ ﭘﻨﺞ ﺗﺎ ﺷﺶ ﻋﺪد دﯾﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﭼﻮﺑﯽ و روي آن رﻧﮓ ﺷـﺪه ﺑﻮد و در اﯾﺮان ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺮاي ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ اﺷـﯿﺎ و ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻫﺪاﯾﺎ از اﯾﻦ ﻃﺒﻖﻫﺎ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻫـﺪاﯾﺎ دﻧـﺪان ﺣﯿﻮان ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ دو ﻧﻔﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻗﻄﻌﺎ دﻧﺪان ﻓﯿﻞ ﯾﺎ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺎﻫﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ از آن‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ در اﯾﺮان دﺳـﺘﻪ ﭼﺎﻗﻮ و ﺧﻨﺠﺮ و ﺳـﻼحﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﻧﯿﺰ ﻫﺪاﯾﺎي ﮐﻢاﻫﻤﯿﺖﺗﺮي ﺑﻪ ﻣﻌﺮض ﻧﻤﺎﯾﺶ درآﻣﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ درﺳـﺘﯽ آﻧﻬـﺎ را ﻧﺪﯾـﺪم؛ وﻟﯽ در ﭘﺎﯾـﺎن‪ ،‬ﭘﻨـﺞ اراﺑﻪ ﻫﻨـﺪي از ﻧﻈﺮﻫـﺎ ﮔـﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾـﮏ دو ﭼﺮخ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧـﺪاﺷﺖ و ﻧﺸـﯿﻤﻦﮔﺎه‬
‫ﭼﻬﺎرﮔﻮش آن را ﻧﯿﺰ ﺑﯽﮐﺮﺳـﯽ و ﻫﻤﻮار ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺮز ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﻣﺎ‪ ،‬دو ﻧﻔﺮ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ در آن ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ وﻟﯽ‬
‫ﺑﻪ رﺳﻢ ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﺷـﺮﻗﯽﻫﺎ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ در آن ﺟﺎي ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺮ ﺑﺎﻟﺶﻫﺎي ﮔﺮد ﻣﺘﻌﺪدي ﮐﻪ در اﻃﺮاﻓﺶ ﭼﯿﺪه ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤـﺎم اﯾﻦ اراﺑﻪﻫـﺎ ﺑﻪ ﻃﻼـ و ﭘﺎرﭼﻪﻫـﺎي زرﺑﻔﺖ آراﺳـﺘﻪ ﺑﻮد و ﻫﺮ ﯾﮏ را دو ﮔﺎو ﺳـﻔﯿﺪ ﺑﺴـﯿﺎر ﭘﺎﮐﯿﺰه ﻣﯽﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ روي آﻧﺎن ﻧﯿﺰ‬
‫ﭘﺎرﭼﻪﻫـﺎي ﻇﺮﯾﻒ و زﯾﺒـﺎﯾﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﮔﺎوﻫـﺎي ﻫﻨـﺪي ﺑـﺎ ﮔﺎوﻫـﺎي ﻣﺎ ﺗﻔﺎوت دارﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﭘﺸﺖ آﻧﺎن‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫ﮔﺮدن‪ ،‬ﮐﻮﻫﺎﻧﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﺷﺘﺮ ﺑﯽﺷﺒﺎﻫﺖ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؛ ﺑﻪﻋﻼوه ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺐ ﻣﯽدوﻧﺪ و اراﺑﻪﻫﺎي ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬
‫ﺷﺎهﺳﻠﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺳﺒﮏ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﻟﺰوم ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺎوﻫﺎ را از آن ﺟﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﭼﺮخﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﺮﻣﯽدارﻧﺪ و دو ﻧﻔﺮ آن‬
‫را ﺑﺮ دوش ﺧـﻮد ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨــﺪ و ﺣـﺘﯽ ﺑـﻪ ارﺗﻔﺎﻋـﺎت ﮐﻮهﻫـﺎ ﻣﯽﺑﺮﻧـﺪ و ﭘﺲ از اﯾﻦﮐـﻪ ﺟـﺎده ﻫﻤـﻮار ﺷـﺪ ﺑـﺎز آﻧﻬـﺎ را ﺑـﻪ وﺿـﻊ اول‬
‫ﺑﺮﻣﯽﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﭼﺮخﻫﺎ را ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و ﮔﺎوﻫﺎ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺟـﺎﻟﺐ اﯾﻨﺠـﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑـﺎ وﺟﻮد ﻣﺴﺎوي ﺑﻮدن ﻫﺮ دو ﭼﺮخ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﯾﮏ ﻣﺤﻮر واﺣـﺪ ﻧﺪارﻧـﺪ و ﺑﺮﻋﮑﺲ ﭼﺮخﻫﺎي اراﺑﻪﻫﺎي ﻣﺎ‪ ،‬ﻫﺮ‬
‫ﯾﮏ از اﯾﻦ ﭼﺮخﻫﺎ ﻣﺤﻮر ﺧﺎص ﺧﻮد را دارد ﮐﻪ اﻧﺘﻬﺎي آن ﺑﺎ ﺑﺴﺖﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺑﺪﻧﻪ اراﺑﻪ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪه؛ وﻟﯽ اﯾﻦ ﺑﺴﺖﻫﺎي ﭼﻮﺑﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﺳﺒﮏ و ﻇﺮﯾﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اراﺑﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﻮراﻧﯽ ﻋﺠﯿﺐ رﺳـﯿﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ دو ﮐﺮﮔﺪن را از ﺑﺮاﺑﺮ دﯾﺪﮔﺎن ﺣﺎﺿـﺮان ﮔﺬراﻧﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ اﯾﻦ ﺣﯿﻮاﻧﺎت‬
‫ﺑﺎ ﻓﯿﻞ ﻣﯽﺟﻨﮕﻨﺪ و ﺑﺮ روي دﻣﺎغ آﻧﺎن ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻌﺪا ﺷﺎخ‬
‫از آن ﺑﺮوﯾﺪ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ دو ﺣﯿﻮان ﻫﻨﻮز ﺧﯿﻠﯽ ﺟﻮان ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻪاي ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺰرگ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮔﺎوﻫﺎي ﻣﺎ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﭘﺎﻫﺎي آﻧﺎن ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻮد؛ ﺑﻪﺧﺼﻮص دو ﭘﺎي ﺟﻠﻮ ﮐﻮﺗﺎهﺗﺮ از ﭘﺎﻫﺎي ﻋﻘﺐ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮ اﯾﻦ ﺣﯿﻮان ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺎو ﻣﻨﺘﻬﯽ درازﺗﺮ و ﻣﺤﮑﻢﺗﺮ اﺳﺖ و‬
‫رﻧﮕﺶ ﻧﯿﺰ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از آﻧﻬـﺎ‪ ،‬ﺟـﺎﻧﻮري ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﮔـﺎو ﮐﻮﻫﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺎن ﺷـﺪ ﮐﻪ ﺷﺎخﻫـﺎي ﺑﺴـﯿﺎر درازي داﺷﺖ و ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﮔﺎو ﻣﯽﮔﻔﺘﻨـﺪ؛ وﻟﯽ‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻫﺴﺘﻢ از ﻧﮋاد دﯾﮕﺮي اﺳﺖ و ﻣﺮدم ﺑﯽاﻃﻼع اﯾﻦ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻧﺎم ﺻﺤﯿﺢ آن را ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ اﻧﻮاع ﮔﻮزنﻫﺎ و آﻫﻮﻫﺎي ﻋﺠﯿﺐ و ﺧﺮان وﺣﺸـﯽ زرد رﻧﮓ رﺳـﯿﺪ و از ﻫﻤﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎﯾﯽﺗﺮ ﺑﺰ وﺣﺸﯽ ﻧﻘﺮه ﻓﺎﻣﯽ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺳﻪ ﭘﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ دو ﭘﺎ در ﺟﻠﻮ و ﯾﮏ ﭘﺎ در ﻋﻘﺐ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ رانﻫﺎي ﺣﯿﻮان ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫـﺪاﯾﺎي ﺳـﻔﯿﺮ ﻫﻨـﺪ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر ﻫﺸﺖ اﻟﯽ ده ﻓﯿﻞ ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﭘﺸﺖ دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﻓﯿﻞ ﺑﺮﺟﯽ ﻗﺮار داده و در ﻫﺮ ﺑﺮج‪ ،‬ﻣﺮداﻧﯽ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ؛‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺑﺮجﻫﺎ ﺷـﺒﺎﻫﺘﯽ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﺎ از ﻟﻔﻆ ﺑﺮج در ذﻫﻦ ﺧﻮد ﻣﺠﺴﻢ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺗﺨﺘﺨﻮاﺑﯽ ﺷﺒﺎﻫﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻻ‬
‫و اﻃﺮاف آن را ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي زرﺑﻔﺖ ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ و اﯾﻦ ﺗﺨﺖ از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻃﻮل ﺗﻤﺎم ﻋﺮض ﺑـﺪن ﺣﯿﻮان را ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭼﻨﺪان ﺑﺰرگ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﯾـﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ در آن ﺑﺨﻮاﺑـﺪ؛ وﻟﯽ ﻋﺮض ﺗﺨﺖ ﮐﻪ از ﮔﺮدن ﺗـﺎ ﮐﻔﻞ ﺣﯿﻮان اداﻣﻪ داﺷﺖ ﮐﻮﺗﺎهﺗﺮ ﺑﻮد و دو ﻧﻔﺮ ﺑﻪ‬
‫زﺣﻤﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در آن ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺑﻨﺸﯿﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺗﺨﺖ ﺑﺮاي ﺳـﻔﺮ اﺷـﺨﺎص ﻣﻬﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﻓﯿﻞ ﻧﮕﻪداري ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺴـﯿﺎر راﺣﺖ اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ در ﺟﻨﮓﻫﺎ ﻧﯿﺰ از وﺟﻮد ﻓﯿﻞ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و ﭼﻮن ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻨﯽﻫﺎ ﺑﻪ زاﻧﻮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺑﻨﺸـﯿﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻔﺖ ﺗﺎ ﻫﺸﺖ ﻧﻔﺮ ﺗﻔﻨﮕﭽﯽ ﯾﺎ ﺗﯿﺮاﻧﺪاز ﻗﺎدرﻧﺪ در داﺧﻞ اﯾﻦ ﺗﺨﺖ‬
‫ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻓﯿﻞﺑـﺎن ﺑﯿﺮون از ﺗﺨﺖ ﺑﺮ روي ﮔﺮدن ﺣﯿﻮان ﻣﯽﻧﺸـﯿﻨﺪ و او را ﻫـﺪاﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤـﻞ ﺑﻪ وﺳـﯿﻠﻪ دﻫﻨﻪ ﯾﺎ ﻣﻬﻤﯿﺰ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد؛ ﺑﻠﮑﻪ وي ﻗﻄﻌﻪ آﻫﻦ ﺑﺴـﯿﺎر ﺳﺨﺘﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻮك آن ﺗﯿﺰ و ﻧﻮك دﯾﮕﺮش ﻗﻼب ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ دارد و ﺣﯿﻮان را ﺑﻪ آن‬
‫وﺳـﯿﻠﻪ ﻫـﺪاﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و آﻫـﻦ را ﺑﻪ ﺳـﺮ و ﮔﻮﺷـﺶ ﻓﺮو ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬ﭘـﻮﺳﺖ ﻓﯿـﻞ ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي ﮐﻠﻔﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮو ﺑﺮدن ﻣﯿﻠﻪ ﻓﻘـﻂ آن را‬
‫ﻣﯽﺧﺎراﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺣﯿﻮان دﯾﮕﺮي در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎب ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﯿﺎورد‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻫﺪاﯾﺎي ﺳﻔﯿﺮ ﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻫﺪاﯾﺎي ﺳﻔﯿﺮان ﻣﺴﮑﻮي آﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺨﺴﺖ ﭼﻬﺎر ﺑﺴـﺘﻪ ﭘﻮﺳﺖ ﺧﺰ را ﮐﻪ رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﺣﯿﻮان ﺑﻮد و ﺳﭙﺲ ﺗﻌﺪادي دﻧﺪان ﺟﺎﻧﻮران را ﮐﻪ ﻧﻔﻬﻤﯿﺪم از ﻣﺎﻫﯽ ﯾﺎ‬
‫ﺣﯿﻮان دﯾﮕﺮي ﺑﻮد از ﻧﻈﺮﻫﺎ ﮔﺬراﻧﯿﺪﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ ﺗﻌـﺪادي ﻓﺎﻧﻮس ﯾﺎ ﭼﺮاغﻫﺎي ﺑﺰرگ آوردﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺷـﯿﺸﻪ در آﻧﻬﺎ ﻃﻠﻖ ﻧﺼﺐ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد آﻧﮕﺎه ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺧﻢﻫﺎي‬
‫ﮐﻮﭼـﮏ ﭘﺮ از ﺑﻄﺮيﻫﺎي ﻋﺮق ﻣﺴـﮑﻮي رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ در اﯾﺮان ﻃﺎﻟﺐ ﻓﺮاوان دارد و ﻇﺎﻫﺮا از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻋﺮق روﺳـﯽ ﺑﻮد و ﭘﺲ از آن‬
‫ﺷﺘﺮﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي ﮔﺬﺷـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ روي آﻧﻬـﺎ ﭼﻠﯿﮏﻫﺎي ﭘﺮ از ﻋﺮق ﻗﺮار داﺷﺖ و ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺟﻨﺲ اﯾﻦ ﻋﺮقﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻋﺮقﻫﺎي‬
‫داﺧﻞ ﺷﯿﺸﻪﻫﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﯾﺎﻓﺖ و ﭼﻮن ﻫﻮا ﺗﺎرﯾﮏ ﺷﺪه ﺑﻮد ﭼﺮاﻏﺎﻧﯽ آﻏﺎز ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻨﺒﻪ‪ ،‬ﻫﻔﺪﻫﻢ ﻧﻮاﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺷﺎه در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺗﻤﺎم ﺳـﭙﺎه را‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﻋﺪه ﻣﻌﺪودي ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎ او ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺧﺺ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬از ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮب ﻓﺮحآﺑﺎد ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ زﻣﺴـﺘﺎن را در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ آورد و ﺳﻔﯿﺮ ﻫﻨﺪ و ﻋﺪهاي از ﻧﺰدﯾﮑﺎﻧﺶ را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮد؛ زﯾﺮا ﭼﻮن ﺗﻌﺪاد‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺳـﻔﯿﺮ ﺑﻪ ﻫﺰار ﺑﻠﮑﻪ ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻧﻔﺮ ﻣﯽرﺳـﯿﺪ ﺑﺮدن ﻫﻤﻪ آﻧﺎن اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺳﻔﯿﺮان ﻣﺴﮑﻮي در ﻗﺰوﯾﻦ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ زﻣﺴﺘﺎن‬
‫را در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺳـﺮ آورﻧـﺪ و ﻣﻬﻤﺎندار ﻧﯿﺰ در ﻣﻌﯿﺖ آﻧﺎن در اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪ؛ ﺑﻘﯿﻪ ﺑﺰرﮔﺎن درﺑﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﻋﺪهاي ﮐﻪ ﺷﺎه ﺷـﺨﺼﺎ ﺑﻪ‬
‫آﻧﻬـﺎ دﺳـﺘﻮراﺗﯽ داده ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﯾـﮏ ﺑﻪ ﻣﯿـﻞ ﺧﻮد ﺑﻪ راﻫﯽ رﻓﺘﻨـﺪ و ﻣﻦ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻣﺎﯾـﻞ ﻧﺒﻮدم ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑـﺎد ﺑﺮوم و از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﯿﻤﺎريام ﻧﯿﺰ‬
‫ﺷـﺪت ﯾـﺎﻓﺘﻪ و ﺗﺐ و ﺳـﺮﻓﻪ و ﺳـﯿﻨﻪدرد داﺷﺖ ﻣﺮا از ﭘـﺎ درﻣﯽآورد‪ ،‬از ﺷـﺎه اذن ﻣﺮﺧﺼـﯽ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ اﻣﮑﺎﻧﺎت‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮاﯾﻢ ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﻮد ﻋﺰﯾﻤﺖ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺻﺒـﺢ روز ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬ﺷﺎه ﺗﻌـﺪاد زﯾﺎدي از ﺳـﺮﻫﺎي ﺑﺮﯾـﺪه ﺗﺮكﻫﺎ را ﮐﻪ از ﻣﺮزﻫﺎي اﻃﺮاف ﺑﻐـﺪاد ارﺳﺎل ﺷﺪه ﺑﻮد از ﻣﺪﻧﻈﺮ ﮔﺬراﻧﯿﺪ و‬
‫ﯾﮏ اﺳـﯿﺮ ﺗﺮك را ﻧﯿﺰ ﮐﻪ از ﻫﻤﺎن ﺻﻔﺤﺎت ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ اﻋﺰام ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ او ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﭼﻮن اﺻﻼ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﮑﺮد‬
‫و دﺳـﺘﻮري ﻧـﺪاد‪ ،‬ﺳـﺮﻫﺎ را در ﻫﻤـﺎن ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﺷـﺎه آﻧﻬـﺎ را دﯾـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ درب ﮐﻮﭼـﮏ ﻗﺼـﺮ ﺑـﺎﻗﯽ ﮔﺬاﺷـﺘﻨﺪ و ﭼﻮن‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ ﺑﺎ اﺳـﯿﺮ ﺗﺮك ﭼﻪ ﮐﻨﻨـﺪ ﺳـﺮش را از ﺗﻦ ﺟـﺪا ﮐﺮدﻧـﺪ و در ﻫﻤﺎنﺟﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻨـﺪ و ﺟﺴﺪش را ﻣﺪﻓﻮن ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ؛ ﺣﺎﻻ ﺧﻮدﺗﺎن‬
‫ﻣﺠﺴﻢ ﮐﻨﯿﺪ ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ ﯾﮏ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺳـﻔﯿﺮان ﻣﺴﮑﻮي ﻧﯿﺰ ﻋﻤﻞ ﻣﻌﻨﯽداري اﻧﺠﺎم داد؛ و ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ از اﯾﻦﮐﻪ آﻧﺎن او را ﺑﺎ آوردن اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻋﺮق ﺧﻤﺮﺧﻮار‬
‫ﻓﺮض ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬زﯾﺮا واﺿـﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﻧﻘﻄﻪ ﺿـﻌﻒ او را ﺗـﺬﮐﺮ دﻫﻨـﺪ‪ ،‬در ﺧﺸﻢ ﻓﺮو ﻣﯽرود‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ‬
‫ﺣـﺎل‪ ،‬وي ﺻـﺒﺢ روز ﻋﺰﯾﻤﺖ ﺗﻤـﺎم ﺧﻢﻫﺎ را ﭘﺲ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﻓﻘﻂ ﺗﻌـﺪاد ﮐﻤﯽ از ﺷـﯿﺸﻪﻫﺎي ﻋﺮق را ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺼـﺮف او‬
‫ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﻧﮕﻪداﺷـﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻘﯿﻪ را ﻣﺴﺘﺮد ﻣﯽﮐﻨـﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﯽداﻧـﺪ آﻧﺎن ﺷﺐ و روز ﻣﺸـﻐﻮل ﻋﺮقﺧﻮري ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮐﻤﮏ‬
‫ﮐﺮد ﺗـﺎ در اﯾﺮان از اﯾﻦ ﺣﯿﺚ در ﻣﻀـﯿﻘﻪ ﻧﻤﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺷﺎه اﺳـﺘﻨﺎد ﻋﺮقﺧﻮري را ﺑﻪ ﺧﻮد آﻧﻬﺎ ﺑﺴﺖ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل در ﺣﻘﺸﺎن‬
‫ﺗﻈﺎﻫﺮ ﺑﻪ اﻇﻬﺎر ﻣﺮﺣﻤﺖ ﮐﺮد‪.‬‬
‫در اﯾﻦ اﯾﺎم ﺣﺎل ﻣﻦ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺑﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺪر ﻣﻘﺪس در اﺻﻔﻬﺎن ﻧﻮﺷﺘﻢ ﻣﺪﻓﻦ ﻣﺮا در آن ﺷﻬﺮ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮد؛ زﯾﺮا در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ زﻧﺪه ﺑﻪ آن ﺷﻬﺮ ﺑﺮﺳﻢ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدادم در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮده ﺷﻮم‪.‬‬
‫ﺻﺒـﺢ روز ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد رﻧﺠﻮري ﻓﺮاوان‪ ،‬ﻗﺼـﺪ ﻋﺰﯾﻤﺖ ﮐﺮدم؛ زﯾﺮا ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻗﺴـﻤﺖ ﻣﻦ ﻣﺮدن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﭼﻪ‬
‫در ﻗﺰوﯾﻦ و ﭼﻪ در ﺑﯿﻦ راه اﺗﻔـﺎق ﺑﯿﻔﺘـﺪ ﯾﮏﺳﺎن ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﻮد وﻟﯽ در ﻋﻮض اﮔﺮ ﻫﺮﭼﻪ زودﺗﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ ﺑﺮاﯾﻢ‬
‫ﺑﻬـﺘﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﻮد؛ زﯾﺮا اﻗﻼـ در آﻧﺠـﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ دوﺳـﺘﺎن ﺧﻮد را ﺑـﺒﯿﻨﻢ و از ﻣﺤﺒﺘﺸـﺎن ﺑﻬﺮهﻣﻨـﺪ ﺷﻮم و در ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺮدن ﻧﯿﺰ آداب ﻣـﺬﻫﺒﯽ‬
‫درﺑﺎرهام اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳـﺘﻢ ﺧﻮد را ﺑﻪ دﺳﺖ اﻃﺒﺎي ﻣﺤﻞ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ از ﺣﮑﻤﺖ و ﻃﺒﺎﺑﺖ ﺑﯽﺑﻬﺮهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴـﭙﺎرم و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻟﺠﺎت ﻣﺨﺘﺼـﺮي ﮐﻪ‬
‫ﺧﻮد ﺻﻼح ﻣﯽداﻧﺴﺘﻢ اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽﮐﺮدم‪ .‬از ﺟﻬﺖ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﻧﯿﺰ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد؛ زﯾﺮا در آﻧﺠﺎ اﻗﻼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺐ ﻏﺮﺑﯽ ﻣﺨﺘﺼﺮ‬
‫آﺷـﻨﺎﯾﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﺑﻪﺧﺼﻮص روﺣﺎﻧﯿﺎن ﻣﺴـﯿﺤﯽ در اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺠﺮﺑﯿﺎﺗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﻼﺻﻪ ﻫﺰاران دﻟﯿﻞ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن و ﺗﺮك ﻗﺰوﯾﻦ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺗﻔﺎﺻـﯿﻞ روز ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ از ﻗﺰوﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻢ؛ زﯾﺮا ﺷﺐ ﻗﺒﻞ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﺘﺮﻫﺎي دﻏﻞ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮد و ﻋﻠﯽ ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن از ﻋﺰﯾﻤﺖ ﻗﺮﯾﺐاﻟﻮﻗﻮع ﻣـﺎ ﻣﻄﻠﻊ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬دﯾﻮاره ﭼﻮﺑﯽ اﺻـﻄﺒﻞ را ﺧﺮاب ﮐﺮده و ﺑـﺎ ﯾﮑﯽ از ﺑﻬـﺘﺮﯾﻦ اﺳـﺒﺎن و ﻣﻘـﺪار‬
‫زﯾﺎدي اﺳﺒﺎب و اﺛﺎﺛﯿﻪ ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪم ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ را در ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﻤﺎﻧﻢ و ﺑﻪ اﻃﺮاف و ﺟﻮاﻧﺐ ﮐﺲ رواﻧﻪ ﮐﻨﻢ ﺗﺎ او را‬
‫ﺑﯿﺎﺑﻨـﺪ؛ وﻟﯽ ﺗﻤﺎم ﻣﺴﺎﻋﯽ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻫـﺪر رﻓﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﯿﻦ ﺗﺎرﯾـﺦ ﻓﺮار و ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻓﺎﺻـﻠﻪ زﯾﺎدي وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺳـﺮﻗﺖ از ﻃﺮف ﯾﮏ‬
‫ﻧﻔﺮ ﺑﯿﮕـﺎﻧﻪ اﻧﺠـﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺣـﺎﮐﻢ ﺷـﻬﺮ ﻣﺠﺒـﻮر ﺑـﻮد از ﻣﻦ رﻓﻊ ﺧﺴـﺎرت ﮐﻨـﺪ؛ وﻟﯽ در ﻣﻮرد دزدي از ﻃﺮف ﯾﮑﯽ از اﻓﺮاد ﺧـﺎﻧﻪ او‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺖ؛ زﯾﺮا وﻇﯿﻔﻪ ﺧﻮد ﻣﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﺣﺘﯿﺎط را ﺑﻪ ﺟﺎي آورم و ﺻﺪاﻗﺖ و اﻣﺎﻧﺖ اﺷﺨﺎص را ﺑﺴﻨﺠﻢ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻗﺪاﻣﯽ را ﺑﺪون ﻧﺘﯿﺠﻪ دﯾﺪم و از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﻪ ﯾﺎدم ﻧﯿﺎﻣﺪ ﮐﺴـﯽ ﺿـﻤﺎﻧﺖ او را ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﺧﺴﺎرات ﺧﻮد ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯿﺪم و‬
‫ﺳﻪﺷـﻨﺒﻪ ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻧﻮاﻣﺒﺮ از ﻃﺮﯾﻖ ﺟﺎده ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﺳﻮي اﺻﻔﻬﺎن روان ﺷﺪم و ﭼﻮن اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺐ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﯿﻤﺎري ﺑﺮاﯾﻢ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﺒﻮد‬
‫ﺑﻪ ﺗﺨﺖ روان ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻨـﺎﺳﺐ ﺣـﺎﻟﻢ ﺑـﻮد ﭘﻨـﺎه ﺑﺮدم‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﻃﯽ ﺳﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ و ﯾـﺎ ﺳﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ و ﻧﯿﻢ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﺷﺐ را در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ده‬
‫ﺧﺮاﺑﯽ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﺟﺎده واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﺳﺮ آوردﯾﻢ و ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﭼﺎدر زدﯾﻢ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ‬
‫ﭼﻮن آﻧﺠﺎ ﻏﺬا ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج ﺧﻮد را از ده دﯾﮕﺮي ﮐﻪ دورﺗﺮ از ﺟﺎده ﻗﺮار داﺷﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺢ روز ﭼﻬﺎرﺷـﻨﺒﻪ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﺎرﻫﺎ را ﻣﯽﺑﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﯾﮏ ﺳـﺘﺎره دﻧﺒﺎﻟﻪدار‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮑﯽ از دو ﺳـﺘﺎره دﻧﺒﺎﻟﻪداري را ﮐﻪ در اﯾﻦ اﯾﺎم ﻇﻬﻮر‬
‫ﮐﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﮐﺮدم و اﯾﻦ ﯾﮑﯽ‪ ،‬ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ آن دو ﺑﻮد‪ .‬ﺷـﻨﯿﺪهام در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻧﯿﺰ راﺟﻊ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه آﺳـﻤﺎﻧﯽ ﺻـﺤﺒﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻦ ﻣﻄﻠﺐ دﯾﮕﺮي اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ‪ .‬در اﯾﺮان و ﻫﻨـﺪ در اﻃﺮاف اﯾﻦ ﺳـﺘﺎره زﯾﺎد ﺻـﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﻫﻤﮕﯽ آن را‬
‫ﻋﻼﻣﺖ ﺟﻨﮓ و ﺧﻮﻧﺮﯾﺰي ﻣﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮم آﻣﺪ ﮐﻪ اﺑﺮﻫﺎي ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮓ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ آن ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن در آن ﺳﺤﺮﮔﺎه ﺗﻤﺎم آﺳﻤﺎن ﺑﻪ‬
‫رﻧﮓ ﺧﻮن درآﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻮﮐﺮان ﻣﻦ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺘﺎره ﻣﺬﮐﻮر از ﭼﻨﺪ ﺷﺐ ﭘﯿﺶ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ از اول ﻣﺎه‪ ،‬ﻫﺮ ﺷﺐ ﻗﺎﺑﻞ رؤﯾﺖ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻃﯽ ﯾﮏ ﻓﺮﺳـﻨﮓ راه‪ ،‬ﭘﺪر ﻣﻠﮑﯿﻮردﻟﯽ آﻧﺠﻠﯽ‪ ،‬رﯾﯿﺲ ﺻﻮﻣﻌﻪ آﮔﻮﺳﺘﻦﻫﺎي اﺻﻔﻬﺎن را ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ در اﯾﺮان ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد و از ﻗـﺪﯾﻢ ﺑﺎ ﻣﻦ دوﺳﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮدﯾﻢ و اﯾﻦ ﭘﺪر‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺴـﺮ ﻣﻦ ﺗﺎ ﯾﮏ ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﮐﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ ﯾﺎد‬
‫ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺗﺮﮐﯽ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽﮐﺮد اﻋﺘﺮاﻓﺎت ﺧﻮد را ﻧﺰد او‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮب ﺑﻪ زﺑﺎن ﺗﺮﮐﯽ آﺷﻨﺎﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد‪.‬‬
‫ﭘـﺪر ﻣﻘـﺪس از اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷـﺎه ﻣﯽرﻓﺖ‪ ،‬ﺗـﺎ درﺑـﺎره ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮﻣﺰ ﻣـﺬاﮐﺮاﺗﯽ اﻧﺠﺎم دﻫـﺪ‪ .‬ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ او ﻓﻘﻂ از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﺳـﻔﯿﺮ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﻧﺘﯿﺠﻪاي در اﺻـﻔﻬﺎن و دور از درﺑﺎر ﺷﺎه ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮد ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺎﯾﺐاﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻫﻨﺪ و ﺣﺎﮐﻢ‬
‫ﻫﺮﻣﺰ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﺻﺮار اﯾﻦ ﺧﻮاﻫﺶ را از او ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﻗﺎﺻﺪي ﮐﻪ ﭼﻨﺪي ﭘﯿﺶ ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد درﺑﺎره اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع از ﺟﺎﻧﺐ ﺳﻔﯿﺮ‬
‫اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷﺎه رواﻧﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ورود اﯾﻦ ﻗﺎﺻﺪ اﻗﺪام ﮐﺮده ﺑﻮدم ﺗﺎ او را ﺑﻪ ﺷﺎه ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫و اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ اﯾﻦ اﻣﺮ آﺳﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺷـﺎه او را ﺑﻪ ﻣﻬﻤـﺎندار ﺳﭙﺮده و ﭘﯿﺶ از ﻋﺰﯾﻤﺖ ﭘﺎﺳـﺦ ﻻـزم را ﻧﯿﺰ داده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﭼﻮن ﻣﻬﻤـﺎندار ﺷـﺒﺎﻧﻪ روز از ﻋﺮقﻫﺎي ﻣﺴـﮑﻮي‬
‫ﻣﺴﺖ ﻻﯾﻌﻘﻞ ﺑﻮد ﻗﺪرت ﻧﺪاﺷﺖ ﺟﻮاب ﺷﺎه را ﺑﻪ او ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎﻧﺎت را ﺑﺮاي ﭘﺪر ﻣﻘﺪس ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮدم و او ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﺮود ﺗﺎ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ از ﻧﻈﺮﯾﺎت ﺷﺎه ﻣﻄﻠﻊ‬
‫ﺷﻮد و در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ‪ ،‬در ﺣﺼﻮل ﻣﻘﺼﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪا ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد ﻋﺰﯾﻤﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﻪ راه ﺧﻮد اداﻣﻪ دادﯾﻢ و ﻫﻔﺖ ﻓﺮﺳـﻨﮓ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﺳـﭙﺲ در ده ارﺳـﻨﺞ ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ‪ .‬اﻧﺪﮐﯽ‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﭘﺪر ﻣﻠﮑﯿﻮر ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﮐﻪ در راه ﻗﺎﺻﺪ ﻗﺒﻠﯽ را ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮده و‬
‫از ﻧﻈﺮﯾـﺎت ﺷﺎه ﻣﻄﻠﻊ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ده رﺳـﯿﺪ و ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺣﺮفﻫﺎي ﺷﺎه ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ او ﻗﺒﻼ ﺣـﺪس ﻣﯽزد ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺎه ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮران اﯾﺮاﻧﯽ ﺗﺎ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻗﺮﯾﺐاﻟﻮﻗﻮع او ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻫﯿﭻ ﻋﻤﻠﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘـﺪر ﻣﻘﺪس ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺳـﻔﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد ﺑﯽﻣﻮرد دﯾﺪه و ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺷﺐ ﻗﺎﺻﺪي را ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﺑﻪ‬
‫اﺻـﻔﻬﺎن روان ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﻪ اﻃﻼع ﺳـﻔﯿﺮ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺳﻔﯿﺮ اﺻﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺪدا ﺑﺎزﮔﺮدد و در‬
‫راه‪ ،‬او را از ﺟﺮﯾﺎن آﮔﺎه ﺳﺎزد ﺗﺎ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد ﺑﺮود‪.‬‬
‫ﻣﻦ از ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﭘـﺪر روﺣـﺎﻧﯽ ﭼﻨـﺎن ﻗﻮﺗﯽ در ﺧﻮد ﯾـﺎﻓﺘﻢ ﮐﻪ از ﺗﺨﺖ روان ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻢ و ﺑﺮ اﺳﺐ ﻧﺸﺴـﺘﻢ و واﻗﻌﺎ از ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ او و ﭘـﺪر‬
‫دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻓﺮاﻣﺎﻧﻮﺋـﻞ دﻻﻣـﺎدردي دﯾﻮ ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬و ﯾﮏ ﺳـﭙﺎﻫﯽ اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻧﻈﺮﺑﯿﮓ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ او را ﻣﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﻢ و دﯾﻦ ﻋﯿﺴﻮي‬
‫داﺷﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﺷﻨﺎﯾﺎن دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪي ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﺧﻮد را از ﯾﺎد ﺑﺮدم‪.‬‬
‫ﭘﻨﺠﺸـﻨﺒﻪ ﺷـﺶ ﻓﺮﺳﻨﮓ دﯾﮕﺮ راه رﻓﺘﯿﻢ و ﺷﺐ را در ﮐﺎروانﺳﺮاي ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ در ﻣﺤﻞ ﻧﺴﺒﺘﺎ دور اﻓﺘﺎدهاي ﺑﻨﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﮐﺎروانﺳﺮاي‬
‫ﺑﯿﮕﻢ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ آوردﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎروانﺳﺮا ﺗﻮﺳﻂ زﯾﻨﺐﺑﯿﮕﻢ‪ ،‬دﺧﺘﺮ ﺷﺎهﻃﻬﻤﺎﺳﺐ و ﻋﻤﻪ ﺷﺎهﻋﺒﺎس‪ ،‬ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ ﺣﯿﺎت دارد‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و اﻃﺮاف آن ﺗﻤﺎﻣﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اوﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎﻧﻮ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻋﻠﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت داﺧﻠﯽ ﻓﺎﻣﯿﻠﯽ ﻣﻮرد ﻏﻀﺐ ﺷﺎه واﻗﻊ ﺷﺪه و در ﻗﺰوﯾﻦ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺎل ﻧﯿﻤﻪ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮد؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺷـﻨﯿﺪهام اﺧﯿﺮا ﺷﺎه او را ﺑﺨﺸـﯿﺪه و اﺟﺎزه داده اﺳﺖ ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺮود‪ ،‬وﻟﯽ دﯾﮕﺮ اﺧﺘﯿﺎرات و‬
‫ﻧﻔﻮذ ﺳﺎﺑﻖ را ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺟﻤﻌﻪ ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻮم ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﻫﺸﺖ ﻓﺮﺳـﻨﮓ راه رﻓﺘﯿﻢ و ﺷﺐ ﺑﻪ ﺷـﻬﺮ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﻪ ﻧـﺎم ﺳـﺎوه رﺳـﯿﺪﯾﻢ‪ .‬روز ﺷـﻨﺒﻪ ﺑﻪ رودﺧﺎﻧﻪاي ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫ﮐﺮدﯾﻢ و ﭼﻮن ﭘﻞ آن ﺧﺮاب ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ آب زدﯾﻢ و ﭘﺲ از ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﮐﺎروانﺳﺮاﯾﯽ ﮐﻪ آن ﻫﻢ در ﻣﺤﻞ دوراﻓﺘﺎدهاي ﺑﻨﺎ ﺷﺪه و‬
‫ﮔﻮﻫﺮآﺑﺎد ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬رﺳﯿﺪﯾﻢ؛ وﻟﯽ اﯾﻦ ﮐﺎروانﺳﺮا واﻗﻌﺎ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺎﻣﯽ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳﻨﮓ دﯾﮕﺮ راه ﭘﯿﻤﻮدﯾﻢ و ﺷﺐ را در ﮐﺎروانﺳﺮاﯾﯽ واﻗﻊ در ﺷﻬﺮ ﻗﻢ آرﻣﯿﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب ﺷـﺮح ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮ در زﻣﺎنﻫﺎي ﻗﺪﯾﻢ ﻗﻮآﻧﺎ ﻧﺎم داﺷﺘﻪ و ﺷﻬﺮي از اﯾﺎﻟﺖ ﻣﺪﯾﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻫﺴﺘﻢ و ﻋﻘﯿﺪه دارم‬
‫ﺣـﺘﯽ ﮐﺎﺷـﺎن ﻫـﻢ ﮐـﻪ ﺟﻨـﻮﺑﯽﺗﺮ اﺳﺖ ﺟﺰو ﻣـﺪﯾﺎ ﻣﺤﺴـﻮب ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺎ وﺟـﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺮدم ﻣﺤـﻞ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ را ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﺧـﺎك ﻋﺮاق‬
‫ﻣ ﯽﺷ ﻤ ﺎر ﻧ ﺪ ‪.‬‬
‫ﻗـﻢ از ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻣﺘﻮﺳـﻂ اﯾﺮان اﺳـﺖ و از ﻟﺤـﺎظ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑـﻪ ﮐﺎﺷـﺎن ﻧﻤﯽرﺳـﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻌﯿﺘﺶ ﻫـﻢ از آن ﺷـﻬﺮ ﮐﻤـﺘﺮ اﺳـﺖ؛ وﻟﯽ در ﻣﺤﻞ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮي واﻗﻊ ﺷﺪه و ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ زﯾﺒﺎﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻠﻮي ﺷﻬﺮ رودﺧﺎﻧﻪ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺟﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﺑﺎران و آب ﮐﻮهﻫﺎي اﻃﺮاف‬
‫ﺑﻌﻀـﯽ اوﻗﺎت ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺰرگ و ﭘﺮآب ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﭘﻞ ﺳـﻨﮕﯽ اﯾﻦ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﻘﺒﺮهاي واﻗﻊ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺧﻮاﻫﺮ اﻣﺎم رﺿﺎ‪،‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪﮔﺎن ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ اﺳـﻼم‪ ،‬در آﻧﺠـﺎ دﻓﻦ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺧﻮاﻫﺮ ﻧﯿﺰ از ﻃﺮف ﻣﺮدم ﻣﻘـﺪس ﺷـﻤﺮده ﻣﯽﺷﻮد و ﻣـﺪﻓﻦ او زﯾﺎرﺗﮕـﺎه‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻮﭼﻪﻫﺎ و ﺑﺎزار ﺷـﻬﺮ ﻧﺴـﺒﺘﺎ ﺧﻮب و ﺗﻤﯿﺰ و ﻣﯿﺪان ﺷـﻬﺮ ﺑﻪ ﺣﺪ ﮐﺎﻓﯽ ﺟﺎدار و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ و رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ﺗﻤﺎم ﺷـﻬﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﻦ زﯾﺒﺎ و دﻟﮕﺸﺎ آﻣﺪ‪.‬‬
‫روز دوﺷـﻨﺒﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﮑﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﯿﻮاﻧﺎت اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻦ ﮐﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد را ﺑﻬﺘﺮ ﺣﺲ ﻣﯽﮐﺮدم‪ ،‬از ﺟﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪم و ﻗﺪري ﺧﺮﺑﺰه و‬
‫ﻫﻨﺪواﻧﻪ ﺧﻮردم و ﻧﺎﭘﺮﻫﯿﺰيﻫﺎﯾﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﺮان ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻪﺷـﻨﺒﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ ﻃﯽ ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺷﺐ را در‬
‫دﻫﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻗﺎﺳﻢآﺑﺎد آرﻣﯿﺪﯾﻢ‪ .‬ﭼﻬﺎرﺷـﻨﺒﻪ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﻣﺎ ﺷـﺶ ﻓﺮﺳـﻨﮓ ﺑﻮد و ﺷﺐ را در دﻫﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﯿﻦ ﺳﯿﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ آوردﯾﻢ‪ .‬ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻃﻠﻮع ﺳـﻔﯿﺪه ﺻـﺒﺢ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﭘﺪر ﻣﻠﮑﯿﻮر اﺳﺐ ﻣﯽراﻧﺪم‪ ،‬ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺳـﺘﺎره دﻧﺒﺎﻟﻪدار ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ را ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر از اوﻟﯽ درﺧﺸﺎنﺗﺮ ﺑﻮد و ﻫﺮ دوي آﻧﻬﺎ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ ﻫﻢ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻃﯽ ﺷـﺶ اﻟﯽ ﻫﻔﺖ ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ ،‬ﺷﺐ ﺑﻪ ﮐﺎﺷﺎن رﺳـﯿﺪﯾﻢ و در ﮐﺎروانﺳﺮاي ﺷﺎه‪ ،‬واﻗﻊ در ﺧﺎرج ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺑﺎر اﻓﮑﻨﺪﯾﻢ و اﺗﻔﺎﻗﺎ ﻫﻤﺎن‬
‫اﺗﺎﻗﯽ ﻧﺼـﯿﺐ ﻣﻦ ﺷـﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻊ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد ﻧﯿﺰ در آن ﺳـﮑﻨﺎ ﮔﺰﯾﺪه ﺑﻮدم‪ .‬در ﻃﻮل راه‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﻟﺒﺎس ﭘﻮﺳﺘﯽ ﺑﺮ ﺗﻦ داﺷـﺘﻢ‪،‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎ ﻣﺮا ﻓﻮقاﻟﻌﺎده آزار ﻣﯽداد و در ﮐﺎﺷﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﺣﺘﯽ از ﺑﺴﺘﺮ ﺑﺮﺧﯿﺰم‪ ،‬زﯾﺮا ﺣﺎﻟﻢ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑـﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺪر روﺣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻤﮏ‬
‫ﮐﺮد و ﺑـﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﻫﯿـﭻﮐﺲ از ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﻣﻦ از ﻃﺒﺎﺑﺖ ﺳﺮرﺷـﺘﻪ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن او ﻏـﺬاﻫﺎي ﺧﻮب‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷـﯿﻮه آﺷﭙﺰي ﻏﺮﺑﯽ ﺗﻬﯿﻪ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﻦ دﺳـﺘﻮر ﻣﯽداد‪ ،‬اﻗﻼ ﺿﻌﯿﻒﺗﺮ ﻧﺸﺪم؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻧﺨﻮردن ﻏﺬاﻫﺎي ﺧﻮب و ﺳﺎﻟﻢ واﻗﻌﺎ ﻣﺸﺮف‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮگ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫روز ﺑﻌﺪ از ورود ﻣﺎ ﺑﻪ ﮐﺎﺷﺎن‪ ،‬ﮐﻪ آﺧﺮﯾﻦ روز ﻣﺎه ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺎﺻﺪي ﮐﻪ از ﺳﻮي ﺳـﻔﯿﺮ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ رواﻧﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﭘﺪر ﻣﻠﮑﯿﻮر را ﻣﻼﻗﺎت‬
‫ﮐﺮد و ﭼﻨﺪ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ او داد‪.‬‬
‫ﻣﻨﻈﺮه ﺷﻬﺮ ﻗﻢ در ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ‬
‫از ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ آدام اوﻟﺌﺎرﯾﻮس)‪ (Adam Olearius‬ﭼﺎپ ‪1696‬‬
‫ﺳﻔﯿﺮ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ درﺧـﻮاﺳﺖ ﮐﺮده ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﭘـﺪر روﺣـﺎﻧﯽ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷـﺎه ﺑﺮود؛ زﯾﺮا وي اﺧﺒـﺎر ﻣﺮﺑـﻮط ﺑﻪ ﻣـﺬاﮐﺮات راﺑﺮت ﺷـﺮﻟﯽ‬
‫اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪ ،‬ﺳﻔﯿﺮ ﺷﺎه اﯾﺮان در درﺑﺎر اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ را‪ ،‬ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن وارد ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﺬاﮐﺮات درﺑﺎره اﯾﻦ اﻣﺮ دور ﻣﯽزد ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ دﻫﺎﻧﻪ درﯾﺎﭼﻪ اﺣﻤﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﺸﺘﯽ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ و راه درﯾﺎﯾﯽ ﻫﻨﺪ را ﺑﻪ ﻣﮑﻪ و‬
‫ﻗﺎﻫﺮه ﺑﺒﻨـﺪد؛ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺎه اﯾﺮان ﻧﯿﺰ اﻗـﺪاﻣﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎي ﻫﺮﻣﺰ و ﻫﻨـﺪ اﻧﺠﺎم دﻫـﺪ و ﺷﺎﯾـﺪ ﻫﻢ ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻨﺪر را ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎدﺷـﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ درﺧﻮاﺳﺖ اﺳﺘﺮداد ﺑﺤﺮﯾﻦ را ﻧﯿﺰ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ در اﯾﻦ ﻣﻮرد راﺑﺮت ﺷـﺮﻟﯽ از ﻃﺮف ﺷـﺎه اﯾﺮان اﺟﺎزهاي ﺑﺮاي ﻣـﺬاﮐﺮه‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺎدﺷـﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺻـﺤﺖ ﮔﻔﺘﺎر راﺑﺮت ﺷـﺮﻟﯽ اﻃﻤﯿﻨﺎن داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و اﮔﺮﭼﻪ او اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ و ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪،‬‬
‫ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ او ﺳﻮءﻇﻦ داﺷﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦﮐﻪ ﻣـﺬاﮐﺮات از ﺳـﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬از ﻧﻈﺮﯾﺎت ﺷﺎه ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﺎ اﻃﻼع‬
‫ﺣ ﺎ ﺻ ﻞ ﮐﻨ ﺪ ‪.‬‬
‫ﺷﺎه اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ اﻋﺰام ﮐﺸﺘﯽ ﺑﻪ درﯾﺎﭼﻪ اﺣﻤﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮط اﯾﻦﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻨﺪر را ﭘﺲ ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﻣﻦ ﻗﺒﻼ از ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻄﻠﻊ ﺷـﺪه ﺑﻮدم؛ زﯾﺮا اﯾﻦ اﺧﺒﺎر ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﺑﺮﺳﺪ و از آن ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻪ اﯾﺮان راه ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺎﺻﺪي ﮐﻪ راﺑﺮت‬
‫ﺷﺮﻟﯽ از راه ﺣﻠـﺐ رواﻧﻪ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺑـﻮد ﺑﻪ اﻃﻼـع ﺷـﺎه رﺳـﯿﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﭼـﻮن راﺑﺮت ﺷـﺮﻟﯽ ﻣﻄـﺎﻟﺐ ﺧـﻮد را ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﻣﺆﮐـﺪا‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد ﻫﯿـﭻﮐﺲ ﺟﺰ ﭘـﺪر ﺟﻮواﻧﯽ ﺗـﺎداو‪ ،‬ﺧﻠﯿﻔﻪ ﮐﺮﻣﻠﯽﻫﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪﭘﺎ‪ ،‬آن را ﺑﺮاي ﺷﺎه ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﮑﻨـﺪ و ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﭘـﺪر از‬
‫ﻧﺰد ﺷﺎه ﯾﻌﻨﯽ از اردﺑﯿﻞ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﺎﺻﺪ را در ﻗﺰوﯾﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮده و او را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺮده ﺑﻮد و ﻣﻦ از ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي او‬
‫ﮐﻪ از اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺮاي ﻣﻬﻤﺎندار ارﺳﺎل ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎن اﻣﺮ ﭘﯽ ﺑﺮدم‪.‬‬
‫ﭘـﺪر ﺟﻮواﻧﯽ ﭼﻨﯿﻦ اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻮن از ﺷﺎه اذن ﻣﺮﺧﺼـﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﻓﻮرا ﺑﻪ ﻧﺰد او ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬و از ﻃﺮﻓﯽ‬
‫ﭼﻮن از اﺣﺘﯿـﺎط ﺑﻪ دور اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ را ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺎﺻـﺪ رواﻧﻪ ﺳﺎزد‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﭘﯿﺶ ﺧﻮد ﻧﮕﺎه ﻣﯽدارد ﺗﺎ دﺳـﺘﻮري در اﯾﻦ ﺑﺎره از ﻃﺮف‬
‫اﻋﻠﯽﺣﻀﺮت ﺻﺎدر‬
‫ﺷﻮد‪ .‬وي در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اردﺑﯿـﻞ ﻧـﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﺮد ﻣﻄﺎﻟﺒﺶ را ﺑﻪ ﻋﺮض ﺷﺎه ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻧﺎﻣﻪاش ﻣﻮﻗﻌﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ اردﺑﯿﻞ را ﺗﺮك ﮐﺮده ﺑﻮدم و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻪ آن ﺷﻬﺮ ﺑﺮﮔﺮدم‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﯾﻦ اﻗﺪام را در ﻗﺰوﯾﻦ اﻧﺠﺎم‬
‫دﻫﻢ؛ زﯾﺮا ﺷﺎه ﮐﻪ در اﺛﺮ ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺑﯽﻋﻼﻗﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺷﺶ ﻣﺎه زودﺗﺮ ﯾﺎ دﯾﺮﺗﺮ ﻧﯿﺰ ﺗﻔﺎوت‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل دﺳـﺘﻮر داد ﭘﺪر ﺟﻮواﻧﯽ در اﯾﻦ ﻫﻮاي ﺑﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﻧﯿﻨﺪازد و ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ را ﻧﺰد ﺧﻮد ﻧﮕﺎه دارد ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺷﺎه ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن رﻓﺖ آﻧﻬﺎ را ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫ﻗﺎﺻـﺪي ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎﺷﺎن‪ ،‬ﻧﺰد ﭘـﺪر ﻣﻠﮑﯿﻮر‪ ،‬آﻣﺪه ﺑﻮد ﻧﯿﺰ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺘﯽ در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﯿﻨﻪ داﺷﺖ و ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻢ‪ ،‬ﻃﺒﻖ دﺳـﺘﻮر ﺳـﻔﯿﺮ‪ ،‬از‬
‫ﭘـﺪر روﺣـﺎﻧﯽ ﺧـﻮاﻫﺶ ﮐﺮد ﺑـﻪ ﻓﺮحآﺑـﺎد ﺑﺮود و ﺷـﺎه را ﻣﻼﻗـﺎت ﮐﻨـﺪ؛ وﻟﯽ ﻣـﻦ ﻋﻘﯿـﺪه داﺷـﺘﻢ ﮐﻪ ﺷـﺎه ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑـﺎد رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺗـﺎ از‬
‫ﺧﺴﺘﮕﯽﻫﺎي اﻣﻮر ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ اﻧﺪﮐﯽ رﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﺑﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎ اﮔﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺬاﮐﺮاﺗﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬رو ﻧﺸﺎن ﻧﺨﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬
‫روز ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ‪ ،‬دوم دﺳـﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﻫﻤﮕﯽ ﮐﺎﺷـﺎن را ﺗﺮك ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﭘـﺪر روﺣـﺎﻧﯽ ﻋـﺎزم ﻓﺮحآﺑـﺎد ﺷـﺪ و ﻣﻦ ﺑﻪ ﺳـﻮي اﺻـﻔﻬﺎن رﻓﺘﻢ و ﭼـﻮن‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺳﻔﺮ را ﺷﺒﺎﻧﻪ اﻧﺠﺎم دﻫﻢ‪ ،‬ﻃﺮف ﻋﺼﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﭘﺲ از ﻃﯽ ﻫﻔﺖ ﻓﺮﺳﻨﮓ راه‪ ،‬دو ﺳﺎﻋﺖ ﻗﺒﻞ از دﻣﯿﺪن ﺳﭙﯿﺪه ﺻﺒﺢ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎروانﺳﺮاﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﻨﺎﮐﻨﻨﺪه آن ﮐﺎروانﺳﺮا‪ ،‬ﺧﻮاﺟﻪ ﮐﺎﻇﻢ ﻧﻄﻨﺰي‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪ رﺳﯿﺪﯾﻢ و در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻏﺮوب دوﺷـﻨﺒﻪ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدﯾﻢ و ﺷـﺒﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻫﺸﺖ ﻓﺮﺳـﻨﮓ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺻﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻪﺷﻨﺒﻪ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ آﻓﺘﺎب دﻣﯿﺪه ﺑﻮد‪،‬‬
‫در ﮐﺎروانﺳـﺮاﯾﯽ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﺑﺎغ ﺷﺎه ﻣﺮﺳﻮم ﺑﻪ ﺗﻘﯽآﺑﺎد واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻣﻦ در ﻣﻮﻗﻊ ﺳﻔﺮ از اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد ﺷﺮح آن را دادهام‪،‬‬
‫اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻏﺮوب ﺳﻪﺷﻨﺒﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﯾﻢ و ﭘﺲ از ﻃﯽ ﻫﺸﺖ ﻓﺮﺳﻨﮓ‪ ،‬ﺻﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﮐﺎروانﺳﺮاي ﷲﺑﯿﮓ رﺳﯿﺪﯾﻢ و در آﻧﺠﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎروانﺳـﺮا را ﷲﺑﯿـﮓ‪ ،‬ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣـﺄﻣﻮران ﻋـﺎﻟﯽرﺗﺒﻪ و ﺧﺰاﻧﻪدار ﺷـﺎه در اﺻـﻔﻬﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨـﺎ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم او‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻏﺮوب ﭼﻬﺎرﺷـﻨﺒﻪ ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدﯾﻢ و ﻫﺸﺖ ﻓﺮﺳـﻨﮓ راه ﭘﯿﻤﻮدﯾﻢ و ﺻـﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ ﺑﻪ دﻫﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺮﺗﯿﺎن رﺳﯿﺪﯾﻢ و در ﻗﻠﻌﻪ اﯾﻦ ده‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ اﺻﻔﻬﺎن ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻓﺮﺳﻨﮓ راه ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد ﺑﺎر اﻧﺪاﺧﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫از آﻧﺠﺎ ﻣﻦ ﻗﺎﺻﺪي ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن رواﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻢ ﺗﺎ ﻣﺄﻣﻮران را از ورودم ﻣﻄﻠﻊ ﮐﻨﻨﺪ و ﺗﻮﺳﻂ آﻧﺎن ﺧﺎﻧﻪاي در اﺧﺘﯿﺎر ﺑﮕﯿﺮم؛ زﯾﺮا ﺧﺎﻧﻪ ﻗﺒﻠﯽ‬
‫ﻣﻦ در اﺻﻔﻬﺎن اﮐﻨﻮن ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ ﺳﻔﯿﺮ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﮐﻪ در اﯾﻦ ده ﺑﯿﻤﺎر و ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻮدم‪ ،‬ﭘﺪرﻫﺎي روﺣﺎﻧﯽ اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬اﻋﻢ از ﮐﺮﻣﻠﯽﻫﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪﭘﺎ و اﮔﻮﺳﺘﻦﻫﺎ و دوﺳﺘﺎن دﯾﮕﺮ‪،‬‬
‫ﺑﻪ دﯾﺪن ﻣﻦ آﻣﺪﻧﺪ و ﭼﻨﺪ ﺑﺎﻧﻮ از ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ دﯾﺪن ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻏﺮوب روز ﺷﻨﺒﻪ‪ ،‬ﻫﺸﺘﻢ دﺳﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن وارد ﺷﺪم و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﺮاﯾﻢ آﻣﺎده ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ رﻓﺘﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ را ﺧﻮد ﻣﻦ از ﻣﯿﺎن‬
‫ﭼﻨﺪ ﺧﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدم؛ زﯾﺮا ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ از ﺧﺎﻧﻪ ﻗﺒﻠﯽ ﻣﻦ در اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺰﯾﺖ را‬
‫داﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺪرﻫﺎي روﺣﺎﻧﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽ واﻗﻊ ﺷﺪه و ﺑﺮاي ﻣﻦ رﻧﺠﻮر ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در آﻧﺠﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻋﺪه زﯾﺎدي از دوﺳﺘﺎن ﺑﻪ دﯾﺪﻧﻢ آﻣﺪﻧﺪ و از ﻣﻦ ﺑﺎ ﻣﺤﺒﺖ زﯾﺎد ﻋﯿﺎدت ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ در ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳـﺘﻢ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻋﺪه زﯾﺎدي را ﺑﻪ ﺳـﻔﺮ ﺑﺒﺮم آﻧﻬﺎ را در اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺮ‬
‫ﺟﺎي ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬دوﺑﺎره ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از آﺷـﻨﺎﯾﺎن ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ زن ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﯿﮑﻮ ﺳـﯿﺮت آﺳﻮري و از اﻫﺎﻟﯽ ﻣﺎردﯾﻦ‬
‫ﺑﻮد و ﮔﺮﭼﻪ ﺟﺎﻧﺎﮔﺎ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﻪ او ﻣﯿﻤﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎدرﺑﺰرگ ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺎ آﻣﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺒﻌﯿﺖ از ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ او را ﻣﯿﻤﯽ ﺻﺪا ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫دوﺷـﯿﺰه ﻣﺎرﯾﻮﭼـﺎ دﺧﺘﺮﺑﭽﻪ ﮔﺮﺟﯽ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻏﯿـﺎب ﻣـﺎ ﮐﺸـﯿﺸﺎن ﻣﺴـﯿﺤﯽ از او ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺠـﺪدا ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺎ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺎرﯾﻮﭼﺎﻧﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ دﺧﺘﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﻧﺎم اﺻﻠﯽ او ﺗﯿﻨﺎﺗﯿﻦ زﯾﺒﺎ اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ دﺧﺘﺮ ﯾﺘﯿﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺪر ﺧﻮد را ﻣﻮﻗﻌﯽ‬
‫ﮐﻪ ﮔﺮﺟﺴـﺘﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﺎهﻋﺒـﺎس وﯾﺮان ﺷـﺪ از دﺳﺖ داده و ﻣـﺎدرش ﻫﻢ در ﻣﻮﻗﻊ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﻪ اﯾﺮان ﻣﺮده اﺳﺖ‪ .‬در اواﺧﺮ ژوﺋﻦ ﺳﺎل‬
‫‪ 1617‬ﯾﮑﯽ از دوﺳـﺘﺎن ﮔﺮﺟﯽ او را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ آورد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﮕﻪدارياش ﺑﭙﺮدازﯾﻢ؛ زﯾﺮا آﻧﺎن ﻧﮕﺮان ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺒﺎدا ﺷﺎه‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻋﺎدت‬
‫اوﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ دﺧﺘﺮﺑﭽﻪ را ﮐﻪ ﻓﻘـﻂ ﻫﻔﺖ ﺳـﺎل داﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﺒﺮد ﯾﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن درﺑﺎري ﺑﺴـﭙﺎرد و واﺿـﺢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﻣﺬﻫﺒﯽ اﺳـﻼﻣﯽ ﮐﺎر ﺧﻮد را ﻣﯽﮐﺮد و اﯾﻦ ﻃﻔﻞ را ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ از دﯾﻦ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﻣﻨﺤﺮف ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن در‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ اﯾﻦ ﺧﻄﺮ ﺑﺮاي او وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و ﻣﺎ از اﺗﺒﺎع ﯾﺎ از ﻏﻼﻣﺎن ﺷﺎه ﻧﺒﻮدﯾﻢ‪ ،‬دوﺳـﺘﺎن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ﻣﺎ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ راه ﻧﺠﺎت دﺧﺘﺮ‬
‫در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﻣـﺎ ﺑﺴـﭙﺎرﻧﺪ و ﭼﻮن در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺧﻮاﻫﺶ و ﺣﺘﯽ اﺻـﺮار ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬او را ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﻮد آوردﯾﻢ و ﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺘﺶ ﻫﻤﺖ‬
‫ﮔﻤـﺎﺷﺘﯿﻢ و ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻦ اﻗـﺪام ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ دوﺳـﺘﺎن ﺧﻮد را راﺿـﯽ ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در راه رﺿﺎي ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻧﯿﺰ ﻗـﺪﻣﯽ ﺑﺮداﺷﺘﯿﻢ و ﭼﻮن ﻓﺮزﻧـﺪي‬
‫ﻧـﺪاﺷﺘﯿﻢ او را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪي ﻗﺒﻮل ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﻌﺪا ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﺷﺎه ﺑﻪ اردو رﻓﺘﻢ ﺗﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﺟﻨﮓﻫﺎي او ﺑﺎﺷﻢ ﺻـﻼح ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫دﺧﺘﺮ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﻫﻤﺮاه ﺑﺒﺮم؛‬
‫در ﻧـﺘﯿﺠﻪ وي را ﺑـﻪ ﭘـﺪرﻫﺎي روﺣـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ آﻧـﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﻬﻤـﺎن ﺷـﺎه ﺑﻮدﻧـﺪ و از ﻣﺰاﯾـﺎي آن اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ ﺳـﭙﺮدم‪ ،‬و ﻣﯿﻤﯽ را ﺑﺮاي‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ او ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮدم‪.‬‬
‫ﭘـﺪرﻫﺎي روﺣﺎﻧﯽ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽ ﺑﺎﻧﻮي دﯾﮕﺮي را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺳﭙﺮدﻧـﺪ و او ﻫﻤﺴـﺮ ﻧﻈﺮﺑﯿﮓ ﻋﯿﺴﻮي ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﺎ از او ﯾﺎد ﮐﺮدهام‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎﻧﻮ ﻧﯿﺰ‬
‫ﻣﺴـﯿﺤﯽ و ﭘﺮورشﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﻧﻮ ﺷﺮﻟﯽ‪ ،‬ﻫﻤﺴﺮ راﺑﺮت ﺷﺮﻟﯽ‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﻧﻮ ﺷﺮﻟﯽ از ﺧﺎﻧﺪانﻫﺎي ﺑﺰرگ ﭼﺮﮐﺲ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺷﻮﻫﺮش‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻔﯿﺮ اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﻪ درﺑﺎر ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اروﭘﺎ اﻋﺰام ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬وي ﻧﯿﺰ ﺳﻔﺮﻫﺎي زﯾﺎدي ﺑﻪ اروﭘﺎ و آﺳﯿﺎ اﻧﺠﺎم داده ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎﻧﻮ‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﯿﻠﯽ‬
‫ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﯿﻤﯽ در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت دوري ﻣﺎ از اﺻـﻔﻬﺎن‪ ،‬از ﻣﺎرﯾﻮﭼﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ از ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﺎ ﻫﻤﮕﯽ‬
‫ﻣﺠـﺪدا ﺑﻪ ﻧﺰدﻣـﺎن ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺎﻧﻮ ﻟﯿﻠﯽ دﺧﺘﺮﮐﯽ ﺳﻪ ﺳـﺎﻟﻪ داﺷﺖ و ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎر او ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﮐﻪ دﺧﺘﺮي ﺳـﯿﺎه ﭘﻮﺳﺖ ﺑﻮد و ﻣﺸـﮑﯽ ﺧﻮاﻧـﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺎر ﺷﺪ‪.‬‬
‫در آﻏﺎز ورود ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﯿﻤﺎري‪ ،‬ﻣﺪتﻫﺎ در رﺧﺘﺨﻮاب ﻣﺎﻧﺪم و ﻓﻘﻂ روز ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ دﺳﺎﻣﺒﺮ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﺴﺘﺮ را ﺗﺮك ﮐﻨﻢ و‬
‫ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻣﺮاﺳﻢ دﻋﺎ ﺑﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎ ﺑﺮوم‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼـﺮي راه ﺑﺮوم‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺳـﺮﻓﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺷﺪت آزار ﻣﯽداد و دﻧﺪه‬
‫ﭘﻬﻠﻮي ﭼﭗ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺳـﯿﻨﻪ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده درد ﻣﯽﮐﺮد؛ ﺑـﺪﺗﺮ از ﻫﻤﻪ اﯾﻦﮐﻪ داﺋﻤﺎ ﻣﺨﺘﺼـﺮي ﺗﺐ داﺷـﺘﻢ و ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺴـﺘﮕﯽ ﺷﺪﯾﺪي در‬
‫ﺧﻮد اﺣﺴـﺎس ﻣﯽﮐﺮدم‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﻢ ﻣﺴـﻠﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ دوﺳـﺘﺎن ﺧﻮد را در ﮐﺸﻮرم دﯾﮕﺮ ﻧﺨﻮاﻫﻢ دﯾـﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﻃﺒـﺎ و دواﻫﺎي ﺗﺠﻮﯾﺰ‬
‫ﺷـﺪه آﻧﺎن ﮐﺎري از ﭘﯿﺶ ﻧﺒﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم درﺻـﺪد ﺑﺮآﻣﺪم ﺷـﺨﺼﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﺧﻮد ﺑﭙﺮدازم و در اﯾﻦ راه ﻓﻘﻂ از دﺳـﺘﻮرﻫﺎي ﯾﮑﯽ از‬
‫ﭘﺪرﻫﺎي روﺣﺎﻧﯽ آﮔﻮﺳﺘﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﺎلﻫﺎ در ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﭘﺮﺳﺘﺎري ﺑﯿﻤﺎران را ﮐﺮده و ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎﯾﯽ آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﯿﺮوي ﮐﺮدم‪.‬‬
‫ﻣﻌـﺎﻟﺠﻪاي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮدم ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮدم از اﯾﻦ ﻗﺮار ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺧﻮردن ﻣﯿﻮه و ﻣﺮﮐﺒﺎت و ﺗﻨﻘﻼت ﺧﻮدداري ﮐﺮدم‪ ،‬و ﻏـﺬاﯾﻢ ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻮﺟﻪ ﺗﻮأم ﺑـﺎ ﮐﺸـﻤﺶ ﭘﺨﺘﻪ ﺷـﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﺰه آن را دوﺳﺖ داﺷـﺘﻢ و ﺑﻪﻋﻼـوه ﻗﻮت داﺷﺖ‪ .‬ﺻـﺒﺢﻫﺎ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑﻌـﺪ از ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻦ از‬
‫رﺧﺘﺨﻮاب‪ ،‬ﯾﮏ ﮐﺎﺳﻪ ﺷـﯿﺮ ﺑﺰ‪ ،‬ﮐﻪ آن را ﺟﻠﻮ ﭼﺸﻢ ﺧﻮدم از ﭘﺴﺘﺎن ﺣﯿﻮان دوﺷﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﻧﻮﺷﯿﺪم‪ .‬در ﻇﺮف روز و ﺣﺘﯽ در ﻣﺪت‬
‫ﺷﺐ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾـﺞ و ﺟﺮﻋﻪﺟﺮﻋﻪ آب ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ ﮔﻼب‪ ،‬ﮐﻪ ﺻـﻨﺪل ﻗﺮﻣﺰ در آن رﻧـﺪه ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﯽآﺷﺎﻣﯿﺪم و ﺑﺎﯾﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪن اﯾﻦ ﻣﺤﻠﻮل ﮐﻪ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺑﻪ رﻓﻊ ﻋﻄﺶ ﻣﻦ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﺮد در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ وﺿﻊ ﻋﯿﺪ ﻧﻮﺋﻞ را ﮔﺬراﻧﯿﺪم و ﺳﺎل ‪ 1618‬ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬و اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺳﺎل ‪ 1619‬آﻏﺎز‬
‫ﺷـﺪه ﺣـﺎﻟﻢ رو ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮد اﺳﺖ و وﺿﻊ روﺣﯽام ﻧﯿﺰ ﺑﻬﺘﺮ ﺷـﺪه و ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺳـﺮﻓﻪ ﻫﻢ ﻗﻄﻊ ﺷـﺪه و ﺟﺰ ﻣﺨﺘﺼـﺮي از آن ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ اﯾﺎم ارﻣﻨﯽﻫﺎي ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺟﻠﻔﺎ ﯾﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺗﻌـﺪاد زﯾﺎدي از آﻧﺎن ﮐﻪ داراي ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺘﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد ﻧﺰد ﺷﺎه رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﻫـﺪاﯾﺎﯾﯽ ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﮐﻨﻨـﺪ؛ زﯾﺮا ﺣـﺪس زده ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ ﭼـﻮن ﻣـﺪﺗﯽ اﺳـﺖ از او دﯾـﺪن ﻧﮑﺮدهاﻧـﺪ اوﻗـﺎﺗﺶ ﺗﻠـﺦ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﺎه ﻗﺒﻼـ از‬
‫اﺻﻔﻬﺎﻧﯽﻫﺎ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﮔﻠﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﻼﻧﺘﺮ ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻀﻄﺮب و ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻣﺠﺎزات‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﺗﻔﺎق ﻋـﺪهاي از ﻣﺮدم ﺳﺮﺷـﻨﺎس ﺷـﻬﺮ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ آﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺗﺮس و ﻫﺮاس ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺪﯾﻪﻫﺎي ﮔﺮانﺑﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻓﺮحآﺑﺎد‬
‫روﻧﻬـﺎده ﺑﻮد و ﺷـﺎه ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻄﻠﻊ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﯿﻐﺎم ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻮدش ﺑﻪ زودي ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﺧﻮاﻫـﺪ آﻣـﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻻزم‬
‫ﻧﯿﺴﺖ آﻧﻬﺎ از ﺟﺎي ﺧﻮد ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ و ﺗﺼﺮﯾﺢ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ اوﻗﺎﺗﺶ از آﻧﺎن ﺗﻠﺦ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ارﻣﻨﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد رﻓﺘﻨـﺪ و ﺷﺎه ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ از آﻧﻬﺎ اﺳـﺘﻘﺒﺎل ﮐﺮد و ﺑﻨﺎ ﺑﻪ رﺳﻮم ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺧﻠﻌﺖ داد و از ﻫـﺪاﯾﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺮده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﭼﻨﺪ ﭼﯿﺰ ﺟﺎﻟﺐ ﺳﺎﺧﺖ ﺧﺎرﺟﻪ را ﺑﺮداﺷﺖ و دﺳﺘﻮر داد ﺑﻪ ﺟﺎي ﺑﻘﯿﻪ‪ ،‬ﺳﯿﺼﺪ ﺗﻮﻣﺎن ﭘﻮل ﻧﻘﺪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ و اراﻣﻨﻪ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﭘﻮل‬
‫را ﮐﻪ ﻣﻌﺎدل ﺳﻪ ﻫﺰار ﺳـﮑﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدﻧﺪ و ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﯾﻦﮐﻪ آﻧﺎن ﺷﺎه را ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﭘﯿﻐﺎم ﻓﺮﺳـﺘﺎده‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮرﺷﺎن ﭼﯿﺴﺖ و آﯾﺎ آﻣﺪهاﻧﺪ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺟﺎزه داده ﺷﻮد ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻗﺼﺪ دﯾﮕﺮي دارﻧﺪ؟‬
‫اراﻣﻨﻪ ﺟﻮاب داده ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ درﺧﻮاﺳﺘﯽ در اﯾﻦ ﺑـﺎره ﻧﺪارﻧـﺪ و ﻣـﺄﻣﻮران ﻋـﺎﻟﯽ ﻣﺮﺗﺒﻪ درﺑـﺎر ﻧﯿﺰ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮﺣـﺬر داﺷـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا‬
‫ﺧﻮاﻫﺸـﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ از ﺷـﺎه ﺑﮑﻨﻨـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺻـﻠﺢ ﺑـﺎ ﺗﺮكﻫـﺎ ﺟﺰ ﯾﮏ اﻣﺮ ﻇﺎﻫﺮي ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ و دﺷـﻤﻨﯽ دﯾﺮﯾﻦ ﺑﯿﺶ از ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺮﻗﺮار‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و دﯾﺮ ﯾـﺎ زود ﺟﻨـﮓ دﯾﮕﺮي ﻣﯿﺎن دو ﮐﺸﻮر اﺗﻔﺎق ﺧﻮاﻫـﺪ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﯾﮏ ارﻣﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻪ از ﻓﺮحآﺑﺎد ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬روز ﺳـﯿﺰدﻫﻢ ﻓﻮرﯾﻪ‬
‫اﯾﻦ اﺧﺒـﺎر را ﺑﻪ ﻣﻦ داد و ﮔﻔﺖ ﮐﻪ در ﻓﺮحآﺑﺎد ﭼﻬﻞ ﻫﺰار ﺧﺎﻧﻮاده ارﻣﻨﯽ و دوازده ﻫﺰار ﺧﺎﻧﻮاده ﮔﺮﺟﯽ و ﻫﻔﺖ ﻫﺰار ﺧﺎﻧﻮاده ﯾﻬﻮدي‬
‫و در ﺣﺪود ﺑﯿﺴﺖ ﻫﺰار ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺴﻠﻤﺎن اﻫﻞ ﺷﯿﺮوان و ﻋﺪهاي از ﻣﺮدم ﮔﯿﻼن و ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي دﯾﮕﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻮﻣﯽ و‬
‫درﺑﺎرﯾﺎن را ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ رﻗﻢ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﻢ ﺗﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﺸـﮑﯿﻞ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺑﺎ ﭼﻪ ﻣﻘﯿﺎس وﺳـﯿﻌﯽ ﺷﺮوع‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﺮﺗﺒﺎ وﺳـﻌﺖ و ﺟﻤﻌﯿﺖ آن رو ﺑﻪ ﻓﺰوﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺻﺒﺮ ﮐﺮد و دﯾﺪ آﯾﺎ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﻧﯿﺰ اﯾﻦ وﺿﻊ اداﻣﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﯾﺎ ﺷﯿﺮازه ﮐﺎر از ﻫﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺴﯿﺨﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪا ﺷﻨﯿﺪم ﯾﮑﯽ از ارﻣﻨﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﺎ ﻧﯿﺰ زﯾﺎد ﺑﻪ اﻣﺮ ﺣﻤﻞ اﺑﺮﯾﺸﻢ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﻧﺒﻮده و ﺑﯿﺶ‬
‫از دوازده ﺑﺎر اﺑﺮﯾﺸﻢ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻃﯽ ﺟﻠﺴﻪ ﻣﻼﻗﺎت‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻮشآﯾﻨﺪ ﺷﺎه و ﺑﺪون ﺟﻠﺐ ﻣﻮاﻓﻘﺖ دﯾﮕﺮان‪ ،‬اﻇﻬﺎر داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﻫﺎﻟﯽ ﺟﻠﻔﺎ راﺿـﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺑﺎر اﺑﺮﯾﺸﻢ ﭘﻨـﺞ ﺗﻮﻣﺎن ﯾﻌﻨﯽ ﭘﻨﺠﺎه ﺳـﮑﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻋﻠﯽﺣﻀـﺮت ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷـﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺟﺎزه داده‬
‫ﺷﻮد اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺧﻮد را از راه ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺣﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ؛ زﯾﺮا زﻧﺪﮔﯽ ﺗﻤﺎم آﻧﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬
‫ﺷـﺎه ﮐﻪ اﮐﻨﻮن اﯾﻦ ﺣﺮف در ﮔﻮﺷـﺶ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺎﯾـﻞ اﺳﺖ اﺑﺮﯾﺸﻢ ﻓﻘـﻂ از راه ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺟـﺎي دﻧﯿـﺎ ﺣﻤـﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ از ﻫﺮ ﺑﺎر ﭘﻨﺞ‬
‫ﺗﻮﻣﺎن ﻧﺼـﯿﺐ او ﮔﺮدد‪ .‬وﻟﯽ ﺻﺎﺣﺒﺎن اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻞ راﺿـﯽ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دوﯾﺴﺖ‪ -‬ﺳـﯿﺼﺪ ﺑﺎر اﺑﺮﯾﺸﻢ دارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن‬
‫ﺗﻨﮓ ﺣﻮﺻﻠﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﯿﻠﻪاي ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﻣﺒﻠﻎ ﮔﺰاف را ﻧﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺑﺤﺚ اراﻣﻨﻪ را ﭘﯿﺶ ﮐﺸـﯿﺪم‪ ،‬اﯾﻦ ﺧﺒﺮ را ﻧﯿﺰ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷـﻤﺎ ﺑـﺪﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از ﻣﺬاﮐﺮات ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻫﻪ‪ ،‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم در آﺧﺮﯾﻦ‬
‫روزﻫﺎي اﯾﺎم ﮐﺎرﻧﺎوال‪ ،‬ازدواج ﺧﻮاﻫﺮ ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ را‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﻮﻣﯿﻦ دﺧﺘﺮ ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻮﺷﺘﻢ ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ از ﻣﺪتﻫﺎ‬
‫ﭘﯿﺶ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف او را ﺑﺮاي ﻫﻢﺻﺤﺒﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﻮﯾﺶ آورده اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻤﻠﯽ ﺳﺎﺧﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫اﺳﻢ ﺧﻮاﻫﺮ زن ﻣﻦ ﻟﻌـﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﺳﻢ ﻟﻌـﻞ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾـﮏ ﺳـﻨﮓ ﻗﯿﻤﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺸـﺘﻖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺷﻮﻫﺮ او ﯾﮑﯽ از اراﻣﻨﻪ ﺟﻠﻔـﺎﺳﺖ و ﺧﻮاﺟﻪ‬
‫آﺳـﺘﻮاز آﺗﻮر ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ در زﺑﺎن ارﻣﻨﯽ ﻣﻌﻨﯽ آن ﺧﺪاداد اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺎ ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ او را ﺧﻮاﺟﻪ زاﺗﻮر ﺻﺪا ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫اﯾﻦ ﺟﻮان ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻟﻪ را از ﺑﯿﻦ ﺧﻮاﺳـﺘﮕﺎران ﻣﺘﻌﺪد اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدم‪ ،‬زﯾﺮا ﮔﺮﭼﻪ از ﻣﺘﻤﻮلﺗﺮﯾﻦ اﻓﺮاد اراﻣﻨﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎ از‬
‫ﻟﺤـﺎظ اﺻـﺎﻟﺖ ﻓـﺎﻣﯿﻠﯽ از ﻣﺤـﺘﺮمﺗﺮﯾﻦ آﻧـﺎن ﻣﺤﺴـﻮب ﻣﯽﺷـﻮد و ﺑﺴـﯿﺎر ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷـﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪﻋﻼـوه ﻋﻤﻮزاده و دﺳﺖﭘﺮورده ﺧﻮاﺟﻪ‬
‫آﺑـﺪﯾﮏ‪ ،‬از ﺑﺰرﮔـﺎن اراﻣﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ او اﺣﺘﺮام ﻣﯽﮔﺬارﻧـﺪ )اﯾﻦ ﺟﻮان در ﺑﭽﮕﯽ ﭘـﺪر و ﻣـﺎدر ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ آﺑﺪﯾﮏ او را ﺑﺰرگ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺘﺶ ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎﺷﺖ(‪.‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ آﺑـﺪﯾﮏ ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏ ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻓﺮﻧﮕﯽﻫـﺎ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨـﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﺻﻮﻻـ ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي ﺑﺎﺗﻘﻮا اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان‬
‫ﮔﻔﺖ آﯾﻨﻪ ﻣـﺬﻫﺐ و ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ ﺷـﺮﻗﯽ اﺳﺖ‪ .‬او ﺑـﺎ وﺟـﻮدي ﮐﻪ داراي ﻓﺮزﻧـﺪان ﻣﺘﻌـﺪدي اﺳﺖ‪ ،‬داراﯾﯽ ﺧﻮد را ﺑﯿﺶ از آنﮐﻪ ﺻـﺮف‬
‫ﻣﺨـﺎرج ﺧـﺎﻧﻪ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﻨـﺎي ﮐﻠﯿﺴﺎﻫـﺎ و ﺗﺰﯾﯿﻨﺎت آﻧﻬﺎ از ﻗﺒﯿﻞ ﭼﺮاغ و ﻗﻨـﺪﯾﻞﻫﺎي زرﯾﻦ و ﺳـﯿﻤﯿﻦ و ﺗﺎﺑﻠﻮﻫﺎ و ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﮔﺮانﺑﻬﺎ ﺧﺮج‬
‫ﻣﯽﮐﻨـﺪ و اﮐﻨﻮن در ﺟﻠﻔـﺎي اﺻـﻔﻬﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﭘﺲ از ﺧﺮاب ﮐﺮدن ﺟﻠﻔﺎي ارﻣﻨﺴـﺘﺎن در ﮐﻨﺎر ارس‪ ،‬اراﻣﻨﻪ را ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﮐﻮچ داده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ده ﮐﻠﯿﺴﺎي ﺧﻮب وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ را ﺧﻮاﺟﻪ آﺑﺪﯾﮏ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺗﻤﺎم ﻣﺨﺎرج آن را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و‬
‫ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﻣﺨﺎرج ﯾﮏ‬
‫ﮐﻠﯿﺴﺎي دﯾﮕﺮ را ﻧﯿﺰ ﻣﯽﭘﺮدازد‪ ،‬و ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﻪ ﻧﺎم اﺑﻦ ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﺮد ﻧﯿﮑﻮﮐـﺎر‪ ،‬در ﺷـﻬﺮﻫﺎي اﻃﺮاف ﻧﯿﺰ ﻣﺮﺗﺒـﺎ ﻣﺸـﻐﻮل ﻋﻤﺮان و آﺑـﺎدي اﺳﺖ و ﮐـﺎر ﻣﻬﻢ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ اﻧﺠـﺎم داده ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر درﺧﻮر‬
‫ﺳﺘﺎﯾﺶ اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓﻫﺎي ﮔﺬﺷـﺘﻪ ارﻣﻨﺴـﺘﺎن و ﮔﺮﺟﺴـﺘﺎن‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻫﺰاران ﻫﺰار ﻣﺴـﯿﺤﯽ آواره و درﺑﻪدر و ﻋـﺪه‬
‫زﯾﺎدي از آﻧﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر و اﺳـﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬وي ﺑﺮاي رﺿﺎي ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺪا ﺑﺎ ﭘﻮل ﺧﻮد ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﭼﻬﻞ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ را ﺧﺮﯾﺪ و آزاد ﮐﺮد و ﭘﺴـﺮان‬
‫را ﺑﻪ ﭘـﺪران و زﻧـﺎن را ﺑﻪ ﺷـﻮﻫﺮان و ﺧﻮﯾﺸـﺎن را ﺑﻪ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ رﺳﺎﻧﯿـﺪ و از ﺗﻔﺮﻗﻪ آﻧـﺎن ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﺮد؛ و ﭼﻮن ﺑﺮاي اﻧﺠـﺎم اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﺧﺪاﭘﺴـﻨﺪاﻧﻪ ﭘﻮل ﮐﺎﻓﯽ ﻧـﺪاﺷﺖ و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻓﺮوش ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ از ﺧﺎن ﺷـﯿﺮوان‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﯾﮑﯽ از اراﻣﻨﻪ ﻣﺴـﯿﺤﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻮل ﻗﺮض ﮐﺮد و اﺑﺮﯾﺸﻢ و دﯾﮕﺮ اﻣﻮال ﺧﻮد را ﻧﺰدش ﮔﺮو ﻧﻬﺎد ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﭘﯿﺶ ﺧﻮد ﻣﺠﺴﻢ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮي اﯾﻦ ﻣﺮد و ﺑﺰرگ ﺷﺪه او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان داﻣﺎد ﺧﺎﻧﻮاده ﭼﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ و‬
‫ﻋﻼـوه ﺑﺮ ﺟﻠﺐ رﺿـﺎﯾﺖ ﺑﺮادر و ﺧـﻮاﻫﺮ ﻋﺮوس‪ ،‬ﮐﻪ در اﺻـﻔﻬﺎن ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻧـﺎﻣﻪاي ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣـﺎدرش ﻧﻮﺷـﺘﻢ و ﻣﻮاﻓﻘﺖ او را ﺑـﺎ اﯾﻦ‬
‫ازدواج ﺟﻠﺐ ﮐﺮدم‪.‬‬
‫روز ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻓﻮرﯾﻪ ﯾﮑﯽ از ﺧﻮاﻫﺮان داﻣﺎد ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ آﻣﺪ و ﺑﺮاي ﻋﺮوس ﭼﺸﻢروﺷﻨﯽ آورد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﭼﺸﻢروﺷﻨﯽ ﻃﺒﻖ رﺳﻮم ﯾﮑﯽ از اﺷﯿﺎي ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ زﻧﺎن از ﻗﺒﯿﻞ ﺳﯿﻨﻪﺑﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮﺷﻮاره‪ ،‬دﺳﺖﺑﻨﺪ و اﻣﺜﺎل آن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ آورﻧﺪه ﺑﺎ‬
‫دﺳﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﻋﺮوس را ﺑﺎ آن زﯾﻨﺖ ﻣﯽدﻫـﺪ‪ .‬در آن ﻣﻮﻗﻊ دوران روزه ﻣﺎ آﻏﺎز ﺷﺪه ﺑﻮد؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ اراﻣﻨﻪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز از ﺗﻘﻮﯾﻢ ﻗﺪﯾﻢ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻫﻔﺘﻪ آﺧﺮ ﮐﺎرﻧﺎوال ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و ﻓﮑﺮ ﮐﺮدﯾﻢ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻣﺮاﺳﻢ را در ﻫﻤﺎن ﻫﻔﺘﻪ اﻧﺠﺎم دﻫﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻧﯿﻔﺘﺪ‪.‬‬
‫روز ﺟﻤﻌﻪ ﭘـﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻓﻮرﯾﻪ ﺧـﺎﻧﻪ ﻣـﺎ ﭘﺮ از ﺑﺎﻧﻮان ﻣﺘﻌـﺪد ارﻣﻨﯽ و ﮔﺮﺟﯽ و آﺳﻮري و ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺑﻮد و اﻧـﺪﮐﯽ ﺑﻌـﺪ از ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ‪ ،‬داﻣﺎد ﺑﻪ‬
‫اﺗﻔﺎق ﺧﻮﯾﺸﺎن ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺻـﺪاي ﻧﻘﺎره و ﻃﺒﻞ و آﻻت ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ وارد ﺷـﺪ و ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ دﯾﺪن ﻋﺮوس ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺻﺒﺢ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬
‫زﯾﺮا رﺳﻮم و ﻋﺎدات ﻣﺤﻞ ﭼﻨﯿﻦ اﻗﺘﻀﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت ﻧﻮاﻫﺎي ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اداﻣﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺮوس در اﺗﺎق دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮد و ﺗﻤﺎم ﺷﺐ را ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺨﻮاﺑﺪ ﺑﺎ ﺑﺎﻧﻮان دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﮔﻔﺖ و ﺷـﻨﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮد‪ .‬وي ﻃﺒﻖ رﺳﻮم و‬
‫ﻋﺎدات ﻣﺤﻞ آراﯾﺶ ﺷﺪه و دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ ﺣﻨﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد؛‬
‫ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪﺗﺮ از ﻫﻤﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﺻﻮرﺗﺶ را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺑﺮگﻫﺎي اﮐﻠﯿﻞزده ﺑﻪ رﻧﮓ ﻃﻼﯾﯽ آراﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ دﯾﮕﺮ ﯾﮑﯽ از ﭼﯿﺰﻫﺎي ﻋﺠﯿﺐ‬
‫ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻮد‪ .‬دور ﻋﺮوس ﭼﺮاغﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﭼﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و روي ﺻﻮرت او ﺗﻮر اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ﺻﻮرﺗﯽ رﻧﮕﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﻧﻘﺶ ﯾﮏ‬
‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻃﻼﯾﯽ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮرد‪.‬‬
‫ﺑـﺎﻧﻮان ﺗﻤـﺎم ﺷﺐ زدﻧـﺪ و ﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪ و رﻗﺼـﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدان ﻧﯿﺰ ﻣﺤﺒﺘﯽ ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀـﯽ اوﻗﺎت ﺟﻠﻮ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ‬
‫ﮐﺎرﻫـﺎ اﻧﺠﺎم دادﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﺑﯿﻦ اﯾﺮاﻧﯿﺎن زﻧﺎن ﺑﺎ روي ﺑﺎز در ﺣﻀﻮر ﻣﺮدان ﺣﺎﺿـﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧـﺪ و ارﻣﻨﯽﻫﺎي ﻋﯿﺴﻮي ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺖ از‬
‫آداب و رﺳﻮم ﮐﺸﻮر‪ ،‬اﯾﻦ ﮐـﺎر را ﻧﻤﯽﮐﻨﻨـﺪ؛ وﻟﯽ ﭼﻮن ﻣـﺎ ﻓﺮﻧﮕﯽ ﺑﻮدﯾﻢ و ﻃﺮز زﻧـﺪﮔﯿﻤﺎن ﻣﺘﻔـﺎوت ﺑﻮد‪ ،‬زنﻫﺎﯾﻤـﺎن ﺑﺮاﯾﺸﺎن اﻫﻤﯿﺘﯽ‬
‫ﻧـﺪاﺷﺖ ﺑـﺎ روي ﺑـﺎز ﺟﻠﻮ ﻣﺮدان ﺣﺎﺿـﺮ ﺷﻮﻧـﺪ و ﺑﺎﯾـﺪ اﺿـﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﮔﺮﺟﯽﻫـﺎ ﻧﯿﺰ ﻋﯿﻨـﺎ ﻣﺜـﻞ ﻣـﺎ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮدﻣﺎن ﻫﺴﺘﯿﻢ ﻃﺒﻖ آداب و رﺳﻮم ﻣﺴـﯿﺤﯽ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯽﻫﺎي ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﻫﻢ ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ زنﻫﺎي ﻣﺎ روي ﺧﻮد را‬
‫ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ و ﻃﺒﻖ رﺳﻮم آﻧﺎن رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ وﻟﯽ اﯾﻦ ﭘﯿﺮوي از آداب و رﺳﻮم اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن روﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫رﻗﺺ ﺗﻮأم ﺑﺎ آواز ﺑﺎﻧﻮان ﺧﺎﻟﯽ از ﻟﻄﻒ ﻧﯿﺴﺖ و آﻧﺎن در ﻋﯿﻦ ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﯽرﻗﺼـﻨﺪ و ﺑﻪ ﺑﺪن ﺧﻮد ﻫﺰاران ﮔﻮﻧﻪ ﺣﺮﮐﺎت ﻣﻠﯿﺢ و ﺟﺬاب‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬آوازﻫﺎ ﻋﺒﺎرت از ﺗﺼـﻨﯿﻒﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ وﺿﻊ ﻣﺠﻠﺲ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎﻧﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﺮدﺳـﺘﻪ رﻗﺎﺻﻪﻫﺎﺳﺖ ﺷـﻌﺮي ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﺨﺼﻮﺻـﯽ ﮐﻪ رﺳـﯿﺪ ﻫﻤﮕﯽ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻼﺗﯽ را ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺑﺎﻧﻮي آﺳﻮري ﮐﻪ دوﺳﺖ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﻮد و ﺑﯿﮕﯽ ﺧﺎﻧﻢ‬
‫ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯽﺷـﺪ و ﮔﺮﭼﻪ روي زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻧﺪاﺷﺖ وﻟﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﺷـﯿﺮﯾﻦﺑﯿﺎن ﺑﻮد و ﻗﺪ و ﺑﺎﻻي رﺷـﯿﺪي داﺷﺖ‪ ،‬اﯾﻦ آوازﻫﺎ و رﻗﺺﻫﺎ را ﺧﻮب‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺳﺮدﺳﺘﮕﯽ ﺑﺎﻧﻮان را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻦ اﯾﻦ ﺻـﺤﻨﻪﻫﺎ را دوﺳﺖ دارم و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺣﺘﯽ ﺑﺪون ﻋﺮوﺳـﯽ ﻧﯿﺰ ﻏﺎﻟﺒﺎ در ﻣﻨﺰل ﻣﺎ از اﯾﻦ ﺧﺒﺮﻫﺎ ﻫﺴﺖ؛ زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺻﻔﺤﺎت‬
‫زﻧﺎن ﺟﺰ دﯾﺪ و ﺑﺎزدﯾﺪ ﺗﻔﺮﯾﺢ دﯾﮕﺮي ﻧﺪارﻧﺪ و اﯾﻦ ﻣﻼﻗﺎتﻫﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺗﻮأم ﺑﺎ ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷـﯿﺪن و ﺧﻮاﻧﺪن و رﻗﺼـﯿﺪن اﺳﺖ و ﻣﻼﻗﺎت و‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ در ﻧﺰد ﻣﺎ ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﯿﻬﻤﺎنﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﯿﺰ اﺣﺘﯿﺎﺟﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪،‬‬
‫ﺧﻮدﻣـﺎن ﺑﻪ اﻧـﺪازه ﮐﻔـﺎﯾﺖ زﻧﺎن و دﺧﺘﺮاﻧﯽ ﮐﻪ از رﻗﺺ و آواز اﻃﻼع داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ در ﺧﺎﻧﻪ دارﯾﻢ و رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ﺗﻌـﺪاد آﻧﺎن ﺑﻪ ده‪-‬‬
‫دوازده ﻧﻔﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻊ روز و ﺷﺐ آﻣﺎدهاﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺎﺿﺮان را ﺳﺮﮔﺮم ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺢ ﺷـﻨﺒﻪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ روز ﺑﺎﻻ آﻣﺪ‪ ،‬ﻫﻤﮕﯽ ﺑﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎي ﮐﺮﻣﻠﯽﻫﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪﭘﺎ رﻓﺘﯿﻢ و در آﻧﺠﺎ ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم دﻋﺎ‪ ،‬ﻋﺮوس ﻣﺮاﺳﻢ اﻋﺘﺮاف و‬
‫ﺗﻌﻤﯿﺪ را ﺑﻪ ﺟﺎي آورد‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﻫﻤﮕﯽ ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﺷﺪﯾﻢ و ﻋﺮوس را ﺑﻪ ﺟﻠﻔﺎ ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎي اﺻﻠﯽ آﻧﺠﺎ ﺑﺮدﯾﻢ‪ -‬اراﻣﻨﻪ‬
‫از ﻣـﺎ درﺧـﻮاﺳﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ اﯾﻦ ﮐـﺎر را ﺑﮑﻨﯿﻢ و ﻣـﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﺧﻮشآﻣـﺪ آﻧـﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدﯾﻢ‪ -‬و ﻃﺒﻖ آداب و رﺳﻮم ارﻣﻨﯽ و ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﮐﺸﯿﺶﻫﺎي ارﻣﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎي ﺧﻮﺑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و از ﭘﺎپ اﻋﻈﻢ ﻣﺎ ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮاﺳﻤﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫آورده ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻠﻔـﺎ اﻧـﺪﮐﯽ ﺧﺎرج از ﺷـﻬﺮ اﺻـﻔﻬﺎن واﻗﻊ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در آن ﻃﺮف رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻌـﺪ از ﭘﻞ ﭼﻬﺎرﺑﺎغ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻫﻤﮕﯽ ﺳﻮاره ﺑﻪ آﻧﺠﺎ‬
‫رﻓﺘﯿﻢ‪ .‬ﮔﺮوه راﻣﺸـﮕﺮان ﺑﺎ ﺳﺎز و ﻃﻨﺒﻮر و داﯾﺮه زﻧﮕﯽ و ﻧﻘﺎره ﺟﻠﻮ ﻣﺎ ﻣﯽزدﻧـﺪ و ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪ‪ .‬ﻗﺴـﻤﺘﯽ از آﻧﺎن را داﻣﺎد ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺑﻮد و‬
‫ﻋﺪه دﯾﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت ﮐﻠﯿﺴﺎﯾﯽ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ ﻋﺮوس را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاﺟﻪ‬
‫آﺑـﺪﯾﮏ ﺑﺮدﯾﻢ؛ زﯾﺮا وي ﺑﺮاي ﻧﺸـﺎن دادن ﻋﻼﻗﻪ ﺧﻮد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﺳـﺒﺐ اﯾﻦﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ داﻣﺎد ﻫﻨﻮز در ﺣﺎل ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﺳـﺖ‬
‫ﻋﺮوس ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل او وارد ﺷﻮد‪ .‬ﻃﺒﻖ آداب و رﺳﻮم‪ ،‬ﺗﻤﺎم روز را در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﺎﻧـﺪﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻬﻤﺎﻧﯽﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﯾﮏ روز و ﯾﮏ‬
‫ﺷﺐ ﺑﻪ ﻃﻮل ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﻦ ﮐﻪ ﺧﺴﺘﻪ ﺑﻮدم ﻫﺰاران ﻋﺬر و ﺑﻬﺎﻧﻪ آوردم و ﺷﺐ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮدم‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﺮوﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ‬
‫دوﺳﺘﯽ ﻣـﺎ ﻓﺮﻧﮕﯽﻫـﺎ ﺑـﺎ اراﻣﻨﻪ و ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺑـﺎ ﺑﺰرﮔـﺎن آﻧﻬﺎ در ﺟﻠﻔﺎ اﻓﺰوده ﺷـﺪ؛ ﺑﻪﺧﺼﻮص ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اﯾﻦ‬
‫ﻋﺮوس ﻗﺒﻼـ ﺧﻮاﺳـﺘﮕﺎري ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدم و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻃﻼع دادم ﮐﻪ او داراي ﭼﻨـﺪ ﺧﻮاﻫﺮ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ و در اﯾﻦ‬
‫ﺑﯿﺎن ﺧﻮد واﻗﻌﺎ ﺻﺎدق ﺑﻮدم‪.‬‬
‫اﻣﯿـﺪوارم ﺑﺘﻮاﻧﻢ اﯾﻦ اﻓﺮاد را ﺑﻪ ﻟﺰوم اﻃﺎﻋﺖ از ﭘﺎپ واﻗﻒ ﺳﺎزم و آﻧﻬﺎ را وادار ﮐﻨﻢ ﺗﺎ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎي ﺧﻮﺑﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺮﻋﮑﺲ آﻧﭽﻪ‬
‫ﺑﻌﻀـﯽﻫﺎ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺗﻤـﺎم آﻧﻬﺎ و ﯾﺎ ﺣـﺪاﻗﻞ ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد ﺧﻮب آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﺻﻮل اﯾﻦ آﯾﯿﻦ ﮐﺎﻣﻼ آﺷـﻨﺎﯾﯽ دارﻧـﺪ و ﺑﻪ ﻫﯿـﭻوﺟﻪ از آن‬
‫ﺑﯿ ﮕ ﺎ ﻧ ﻪ ﻧﯿ ﺴﺘﻨ ﺪ ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎﯾـﻞ زﯾـﺎدي ﮐﻪ اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧـﺪي ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﺎ ﻣﻦ دارﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﻦ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮﻧـﺪ و از ﺗﺮﺳـﺸﺎن‬
‫ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺎه‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﻌﻼ ﺣﺪ و اﻧﺪازهاي ﺑﺮ آن ﻣﺘﺼﻮر ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﮐﺎﺳـﺘﻪ ﺷﻮد و ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺗﺎ از اﻃﺎﻋﺖ آﻧﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺎپ و ﮐﻠﯿﺴﺎي‬
‫ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻧﺸﻮم‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ اﻗﺪاﻣﯽ ﺑﻪ ﻧﻔﻌﺸﺎن اﻧﺠﺎم ﻧﺨﻮاﻫﻢ داد‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از اﯾﻦﮐﻪ اﯾﺎم ﻋﯿـﺪ ﭘﺎك ﺳﭙﺮي ﺷـﺪ‪ ،‬ﻋﺮوس و داﻣﺎد ﻃﺒﻖ دﻋﻮﺗﯽ ﮐﻪ از آﻧﻬﺎ ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ آﻣﺪﻧﺪ و ﻫﻨﻮز ﻫﻢ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ؛ زﯾﺮا از ﯾﮏ ﻃﺮف ﻣﻦ ﺻﺤﺒﺖ و ﻣﻌﺎﺷﺮت را‬
‫دوﺳـﺖ دارم‪ ،‬و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﭼـﻮن در ﻣﻮﻗـﻊ ﻋﺮوﺳـﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﯿﻤـﺎري آنﻃـﻮر ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ و ﺷﺎﯾـﺪ در ﻣﺮاﺳﻢ ﺷـﺮﮐﺖ ﻧﮑﺮدم‪ ،‬اﮐﻨـﻮن‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدن ﺿﯿﺎﻓﺖﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺧﻮد را ﺟﺒﺮان ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻓﻌﻼـ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﺷﺎدي و ﺧﻮﺷـﯽ اﯾﺎﻣﯽ را در ﺟﻠﻔﺎ و اﯾﺎﻣﯽ را در اﺻـﻔﻬﺎن ﻣﯽﮔـﺬراﻧﯿﻢ و ﻣﺴـﯿﺤﯽﻫﺎي ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ ﻧﯿﺰ واﻗﻌﺎ از ﻧﺜﺎر ﺟﺎن و‬
‫ﻣﺎل‪ ،‬در راه دوﺳﺘﺎن و ﺧﻮﯾﺸﺎن ﺧﻮد درﯾﻎ ﻧﺪارﻧﺪ و اﯾﻦ رﺳﻢ ﻋﺎﻟﯽ آﻧﻬﺎ‪ ،‬درﺧﻮر ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻘﺪﯾﺮ و ﺳﺘﺎﯾﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻋﺮوس‪،‬‬
‫اوﻗـﺎﺗﯽ را در ﺧـﺎﻧﻪ ﻣﻦ و اﯾـﺎﻣﯽ را در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﯾﺎ ﺧﻮاﺟﻪ آﺑـﺪﯾﮏ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮد و ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﻧﻬﺎﯾﺖ ﮐﻮﺷـﺶ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﻨﺪﻧـﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ او‬
‫ﺧﻮش ﺑﮕﺬرد‪.‬‬
‫ﺗﻌﺠﺐ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ درﺑﺎره ﯾﮏ ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﮐﻮﭼﮏ و ﮐﻢاﻫﻤﯿﺖ ﺻـﺤﺒﺖ ﮐﺮدم؛ زﯾﺮا ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦﮐﻪ ﻣﯽداﻧﻢ ﻣﺎﯾﻞ ﻫﺴﺘﯿﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺟﺰﺋﯽ اﻃﻼع ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﻣﻦ ﺷﺮح اﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ آداب و رﺳﻮم ﯾﮏ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮐﻤﮏ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘـﺎرن ﺑﺎ اﯾﻦ اﯾﺎم‪ ،‬ﯾﺎ اﻧـﺪﮐﯽ ﻗﺒﻞ از آن‪ ،‬دو ﻣﻄﻠﺐ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ آن را ﺑﻪ ﺳـﮑﻮت ﺑﺮﮔﺰار ﮐﻨﻢ؛ اول اﯾﻦﮐﻪ ﭘـﺪر ﻣﻠﮑﯿﻮر ﺑﺎ‬
‫ﭘﺎﺳـﺦ ﺷـﺎه از ﻓﺮحآﺑـﺎد ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد و ﺷـﺎه ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑـﺎ ﺗﺮكﻫـﺎ ﺻـﻠﺢ ﮐﺮده اﺳﺖ و اﻋﺰام ﮐﺸﺘﯽ ﺟﻨﮕﯽ از ﻃﺮف ﭘﺎدﺷﺎه‬
‫اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ دﯾﮕﺮ ﻣـﻮرد ﻋﻼـﻗﻪ او ﻧﯿﺴﺖ و ﯾـﮏ وﺟﺐ از زﻣﯿﻦﻫـﺎﯾﯽ را ﮐﻪ از ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫـﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺲ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ داد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد‪،‬‬
‫ﺷﺨﺺ ﺷﺎه ﺣﺮﻓﯽ ﻧﺰده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ آﻗﺎﻣﯿﺮ از ﻗﻮل او ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻧﺘﯿﺠﻪ ﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘـﺪر روﺣـﺎﻧﯽ از ﯾﮏ ﺟﻬﺖ ﻧﺎراﺿـﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺎﺳـﺨﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮده و ﺑﻪﻋﻼوه در ﻓﺮحآﺑﺎد ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ او اﺣﺘﺮاﻣﺎت ﻫﻤﯿﺸـﮕﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻤـﻞ ﻧﯿﺎﻣـﺪه اﺳﺖ؛ وﻟﯽ از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﻮﺷـﻨﻮد ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺷـﺎه اذن ﻣﺮﺧﺼـﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮده و ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﻪ وﻃﻦ ﺧﻮد ﻧﺰد ﻋﯿﺴﻮيﻫﺎ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﻨـﺪ و ﺑﻪ ﺣﮑـﺎم و ﻣـﺄﻣﻮران ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺰ دﺳـﺘﻮرات ﻻـزم ﺑﺮاي ﺗـﺄﻣﯿﻦ راﺣـﺘﯽ ﺳـﻔﺮ او ﺻـﺎدر ﺷـﺪه اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺷﺎهﻋﺒـﺎس ﺑﺮاي‬
‫اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ اﻣﻮر ﮐﻪ ﺧﺮﺟﯽ ﺑﺮاﯾﺶ در ﺑﺮ ﻧﺪارد و واﺟﺪ اﻫﻤﯿﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﺳﺨﺖ ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ دﯾﮕﺮ اﯾﻦﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﯽﺧﻮاﺳـﺘﻢ آداب روزه را در اﯾـﺎم ﭼﻬﻞﮔـﺎﻧﻪ اﻧﺠـﺎم دﻫﻢ و از ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ اﻣﺘﻨﺎع ﻣﯽﮐﺮدم‪ .‬ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺎﻫﯽ‬
‫ﺷﻮر‪ ،‬ﮐﻪ از درﯾﺎي ﻣﺎزﻧـﺪران ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﻣﯽآورﻧـﺪ‪ ،‬ﺧﻮردم‪ .‬در رودﺧﺎﻧﻪاي ﮐﻪ از اﺻـﻔﻬﺎن ﻣﯽﮔـﺬرد ﻣﺎﻫﯽ وﺟﻮد ﻧـﺪارد‪ ،‬ﯾﺎ اﮔﺮ وﺟﻮد‬
‫داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻢ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا اﯾﻦ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ درﯾﺎ ﻧﻤﯽرﯾﺰد و ﭘﺲ از اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺰاران ﺷﻌﺒﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪ‪ ،‬در ﻣﺮداب ﻓﺮو ﻣﯽرود‪ .‬ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻌﺎع اﻟﺪﯾﻦ ﺷﻔﺎ ؛ ﻣﺘﻦ ؛ ص‪358‬‬
‫وه ﺑﺮ ﻣـﺎﻫﯽ‪ ،‬در ﺧﻮردن اﺳـﻔﻨﺎج و ﭼﯿﺰﻫـﺎي ﻧﺎﺳـﺎﻟﻢ و ﮐﻢﻗﻮت دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻇـﺎﻫﺮا اﻓﺮاط ﮐﺮدم؛ زﯾﺮا دوﺑﺎره ﻣﺮض ﻣﻦ ﻋﻮدت ﮐﺮد و ﺗﺐ‬
‫ﺧﻔﯿﻒ و ﻣﺪاوم آﻏﺎز ﺷﺪ و ﻫﻤﺎن ﻋﻮارض اوﻟﯽ ﺑﺮوز ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺐ و ﮐﺴـﺎﻟﺖ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﺑﺨﻮاﺑﻢ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﻘﺒﺮه ﺧﻮد را ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ در ﺧﺎرج از ﺷـﻬﺮ و در دﺷﺖﻫﺎي اﻃﺮاف ﺑﻨﺎ ﺷﻮد‬
‫در ﻓﮑﺮ ﻣﺠﺴﻢ ﮐﺮدم و ﺗﺰﯾﯿﻨـﺎت آن را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻢ و از ﺑـﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻫﺶ ﮐﺮدم آن را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻌـﺪا ﺑﻪ روي‬
‫ﮐﺎﻏـﺬ ﺑﯿﺎورم؛ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪم روزه ﺧﻮد را ﻧﯿﻤﻪ ﮐﺎره رﻫﺎ ﮐﻨﻢ و ﻣﺜﻞ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﻪ ﺧﻮردن ﺷـﯿﺮ و ﺻـﻨﺪل ﺑﭙﺮدازم و اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ در‬
‫اﯾﻦ ﻣﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪﻋﻪ‪ ،‬ﺷـﯿﺮ زن ﺑﻪ ﺧﻮرد ﻣﻦ ﻧﺪاده ﺑﺎﺷﻨﺪ! ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻨﮏ ﻣﺠﺪدا ﺣﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﺧﻮب ﺷﺪه و اﺛﺮي‬
‫از ﺑﯿﻤﺎري و ﺳﺮﻓﻪ در ﻣﻦ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ ﺳﻮم ﻣﺎرس ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از روﺣﺎﻧﯿﺎن ﻣﺴـﯿﺤﯽ رﻓﺘﯿﻢ ﮐﻪ از ﻫﺮﻣﺰ ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ رم ﺑﺮوﻧﺪ ‪ .‬ﺻﺒﺢ زود روز‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﭘﺪر ﻣﻠﮑﯿﻮردﻟﯽ آﻧﺠﻠﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎرﻫﺎ ﻧﺎم او را ﺑﺮدهام‪ ،‬از اﺻـﻔﻬﺎن ﻋﺎزم رم ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺿـﻌﻒ و ﭘﯿﺮي از ﮐﺎر ﮐﻨﺎرهﮔﯿﺮي‬
‫ﮐﻨﺪ و ﻧﻈﺮﺑﯿﮓ اﯾﺮاﻧﯽ را‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻢ ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﺑﻪ دﯾﻦ ﻣﺴﯿﺢ درآﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮد ﺗﺎ در اﺧﺘﯿﺎر ﺷﺎه اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﻗﺮار دﻫﺪ؛ وﻟﯽ ﻫﻤﺴﺮ‬
‫ﻧﻈﺮﺑﯿﮓ ﺑﺎ او ﻧﺮﻓﺖ و ﮐﻤﺎﮐﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﻤﺎن ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻧﺰد ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺟﺮﯾـﺪ‪ ،‬ﺑﺮادر زن ﺧﻮد‪ ،‬را ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه اﯾﻦ روﺣـﺎﻧﯽ ﮐﺮدم ﺗـﺎ ﺑﻪ ﺑﻐـﺪاد ﺑﺮود‪ ،‬زﯾﺮا او ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﺎل ﺑﻮد در اﯾﺮان ﺑﻪ ﺳـﺮ‬
‫ﻣﯽﺑﺮد و اﮐﻨﻮن اﻃﻼﻋﺎت زﯾﺎدي از وﺿﻊ اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ و درﺑﺎر آن و ﺟﻨﮓ و اردوﮐﺸـﯽ و ﻏﯿﺮه ﮐﺴﺐ ﮐﺮده و ﺣﺘﯽ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻧﯿﺰ‬
‫از ﺷـﺮابﻫﺎي ﺷﺎه ﻧﻮﺷـﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬وي ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﻣﯽرﻓﺖ ﺗﺎ ﭘﺪر و ﺑﺮادران و ﺧﻮاﻫﺮان و ﺧﻮﯾﺸﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻔﺮ اﯾﺮان ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﻋﻤﻠﯽ را اﻧﺠﺎم دﻫـﺪ ﮐﻪ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﺎ ﭘﺪر ﭘﯿﺮ ﺧﻮد ﯾﻌﻘﻮب ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺪتﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ و ﻣﻦ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮت اﯾﻦ اﺷـﺨﺎص را ﺑﻪ اﯾﺮان‬
‫در ﺳﺮ ﺧﻮد ﻣﯽﭘﺮوراﻧﯿﻢ و ﭼﻨﺪﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﻣﻮﺟﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻓﮑﺮ وﺟﻮد دارد‪ :‬اول اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ آﻧﺎن از ﻓﺸﺎر ﻇﻠﻢ و ﺗﻌﺪي داﺋﻤﯽ‬
‫ﺗﺮكﻫﺎ ﺧﻼص ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در اﯾﺮان ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن اﺻـﯿﻞ و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺗﺒﻌﻪ ﺷﺎه زﻧﺪﮔﯽ ﺷـﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪاي را ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫آورﻧـﺪ‪ -‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﺗﺮﮐﯿﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﻫﺮﭼﻘـﺪر اﺻـﯿﻞ و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ از ﭼﻨﯿﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺤﺮوم اﺳﺖ‪ -‬ﺑﻠﮑﻪ اﻗﺪام‬
‫ﺧـﻮاﻫﻢ ﮐﺮد ﺗـﺎ ﺧـﺎرﺟﯽ و ﺗﺒﻌﻪ ﭘـﺎپ ﻧﯿﺰ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧـﺪ و اﻓﺮاد ﺧـﺎﻧﻮاده ﻣﻦ ﻣﺤﺴﻮب ﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬دﻟﯿـﻞ ﻓﻮريﺗﺮ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ وﺟﻮد دارد‪،‬‬
‫ﻋﺒـﺎرت از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ در ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮد داﺋﻤﺎ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺣﻤﻠﻪ و ﺗﻌﺮض ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺣﺘﯽ وﺿﻊ دﯾﻦ و اﯾﻤﺎن آﻧﺎن ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ‬
‫ﺧﻄﺮ در اﻣﺎن ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﺗﺮكﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻫﯿﭻ اﺻﻮﻟﯽ اﺣﺘﺮام‬
‫ﻗﺎﺋـﻞ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ در ﻣﻮرد دﯾﻦ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺑﺎﻟﻎ ﮐﺎري ﻧﺪارﻧـﺪ؛ وﻟﯽ اﮔﺮ در ﺧﺎﻧﻪاي ﺑﻪ ﯾﮏ ﭘﺴـﺮ ﺑﺎﻫﻮش و وﺟﯿﻪ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﻨـﺪ در ﭘﯽ‬
‫ﻓﺮﺻﺖ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﺗﺎ او را ﺑﺎ زور از ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺟـﺪا ﺳﺎزﻧـﺪ و ﺑﻪ ﺳـﻠﻄﺎن ﯾﺎ دﯾﮕﺮان ﻫـﺪﯾﻪ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻦ ﮐﺎر ﺛﻮاﺑﯽ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﻨـﺪ و‬
‫ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ را ﺑﻪ راه راﺳﺖ ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺳﻮء ﻧﯿﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ در اﺛﺮ ﺟﻬﺎﻟﺖ و ﻋﺪم اﻃﻼع و ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻫﺰاران ﻫﺰار ﺳﺘﻢ روا ﻣﯽدارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﻤﺴـﺮ ﻣﻦ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ از ﻧﺴﻄﻮرﯾﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﻧﺎم ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﯾﻔﻪ اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ آﯾﯿﻦ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل آﻧﺎن از اوﻻد‬
‫آﺳﻮريﻫﺎ و ﮐﻠﺪاﻧﯽﻫﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﺷﺘﺒﺎه ﻧﮑﻨﻢ در زﻣﺎن ﭘﺎپ ﺟﻮﻟﯿﻮي ﺳﻮم و ﭘﺎپ ﮔﺮﮔﻮرﯾﻮي ﺳﯿﺰدﻫﻢ ﻣﺮاﺗﺐ ﭘﯿﺮوي‬
‫ﺧﻮد را از آﯾﯿﻦ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن آﻧﻬﺎ ﮐﻪ از رم اﻋﺰام ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ اﻋﻼم ﮐﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺴﻞ ﻓﻌﻠﯽ ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ را ﻓﺮاﻣﻮش‬
‫ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣـﺪتﻫﺎﺳﺖ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪهاي از ﻃﺮف ﭘـﺎپ ﺑﻪ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ آﻧﻬـﺎ اﻋﺰام ﻧﺸـﺪه‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﻤﺴـﺮ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﻧﺴـﻄﻮرﯾﺎن و آﺳﻮريﻫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮق زﯾﺎدي دارﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آﻧﻬﺎ را ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن ﺑﺪي ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا آﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﺮﯾﻢ ﻣﻘﺪس ﻣﺎدر ﺧﺪا‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﺮﯾﻢ ﻣﻘﺪس ﻣﺎدر ﻋﯿﺴﯽ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀـﯽ از اﻓﺮاد اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮاده آﻧﻘﺪر ﺑﻪ اﯾﻦ اﺧﺘﻼف ﺧﻮد ﺑﺎ دﯾﮕﺮان اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺜﻼ ﭘﺪر ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﻧﺨﻮاﺳـﺘﻪ اﺳﺖ او‬
‫ﯾﺎ دﺧﺘﺮ دﯾﮕﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻧﺴـﻄﻮرﯾﺎن ﺷﻮﻫﺮ دﻫـﺪ و ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺛﺮي ﻧـﺪاده؛ زﯾﺮا‬
‫ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﻔﺖ در ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ ﻓﻘﻂ ﻣﺮدان درﺧﻮاﺳﺖ ازدواج ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و زﻧﺎن ﻫﺮﮔﺰ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺗﻘﺎﺿﺎﯾﯽ از ﻣﺮدان ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻋﻮض‬
‫ﭘـﺪر ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ دﺧﺘﺮ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﻣﯿﻞ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ روﻣﯽ ﺑﻮدم داد‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﺮاﺳﻢ ﮐﺎﻣﻞ ﻣـﺬﻫﺒﯽ اﻧﺠﺎم ﻧﺸﺪ و ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﻮﮐﻮل‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪا وﻗﺘﯽ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﺼﻮر اﯾﻦﮐﻪ آﻧﻬﺎ از ﻧﺴﻄﻮرﯾﺎن ﺑﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﻮﻋﻈﻪ ﮐﺮدم و اﺻﻮل دﯾﻦ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ را ﺷﺮح دادم‪ ،‬آن ﻋﺪهاي ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻦ در اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬اﻋﻢ از زن و ﻣﺮد‪ ،‬اﯾﻦ ﻣـﺬﻫﺐ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻗﺴﻢ ﯾﺎد ﮐﺮدﻧﺪ و آن ﻋﺪه ﻧﯿﺰ ﮐﻪ در ﺑﻐﺪاد ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﻦ اﻃﻼع دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ در اوﻟﯿﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﯾﯿﻦ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ وﻓﺎدار ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻋﻠﺖ دور ﺑﻮدن اﯾﻦ اﻓﺮاد از اﺻﻮل دﯾﻦ ﻣـﺎ ﻓﻘـﻂ و ﻓﻘـﻂ ﺟﻬـﻞ و ﻧﺎداﻧﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﻋـﺪه زﯾﺎدي در ﺑﻐـﺪاد و ﺗﻤﺎم ﺗﺮﮐﯿﻪ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻫﻤﯿﻦ وﺿﻊ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﺳﺎلﻫـﺎ ﭘﯿﺶ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻃﺮف‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﮐﻤـﺘﺮ ﻣﺴـﯿﺤﯽ در ﺑﻐـﺪاد ﺑـﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑـﻪ ﻋﻠﺖ ﺟﻨـﮓ ﯾـﺎ ﺳﻮاﻧـﺢ دﯾﮕﺮ ﻫﻤﻪ از آﻧﺠﺎ‬
‫ﮔﺮﯾﺨﺘﻪاﻧﺪ و در اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ دﯾﮕﺮ ﮐﻠﯿﺴﺎﯾﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه و اﺟﺮاي ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻏﺪﻗﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﻪﻃﻮري‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ ﺑﺨﻮاﻫـﺪ آن را اﻧﺠﺎم دﻫـﺪ ﺑﺎﯾـﺪ در ﺧﻔﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺗﺮك ﺑﻪ وﺟﻮد ﺧﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﻣﺮاﺳﻢ در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽآﯾﺪ ﭘﯽ‬
‫ﻧﺒﺮﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﮐﺸـﯿﺶﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﻓﻌﻼ در ﺑﻐـﺪاد ﻣﺮاﺳﻢ ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﺗﻮﺳﻂ آﻧﻬﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺟﺰ ﺧـﺪا ﮐﺴـﯽ ﻧﻤﯽﺷـﻨﺎﺳﺪ و ﻫﯿـﭻﮐﺲ ﻧﻤﯽداﻧـﺪ آﻧﺎن‬
‫ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﻏﯿﺮﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﺮاي ﺳـﯿﺮ ﮐﺮدن ﺷـﮑﻢ ﺧﻮد اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻦﮐﻪ درﺑﺎره وﺿﻊ‬
‫آﻧﺎن ﺗﺮدﯾﺪ ﺑﺴـﯿﺎر وﺟﻮد دارد و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﯾﮏ ﮐﺸـﯿﺶ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل آداب و رﺳﻮم ﻓﺮﻗﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎ و‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﻧﺠـﺎم ﻣﯽدﻫـﺪ و ﻋـﺪه زﯾﺎدي از آﻧﻬﺎ اﺻﻮﻻ ﻣﺮدﻣﺎن اﺳـﺘﻔﺎدهﺟﻮﯾﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و ﺣﺘﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﯾﺎم زﯾﺎدي ﺑﮕـﺬرد و در‬
‫ﯾﮏ ﻣﺤﻞ ﮐﺸـﯿﺶ ﻧﺒﺎﺷـﺪ و ﻣﯽداﻧﻢ ﺑﻌﻀـﯽ اوﻗﺎت ﯾﮏ ﮐﺸـﯿﺶ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪه اﺳﺖ اﻓﺮاد ﭘﺎﻧﺰده ﺳﺎﻟﻪ و ﺣﺘﯽ ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ و ﺣﺘﯽ ﺑﺪﺗﺮ از‬
‫آن‪ ،‬ﻣﺎدران و ﭘﺪران را ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪان ﯾﮑﺠﺎ ﻏﺴﻞ ﺗﻌﻤﯿﺪ دﻫﺪ؛ زﯾﺮا ﻗﺒﻞ از ﻣﻼﻗﺎت او‪ ،‬اﯾﻦ اﻓﺮاد اﺻﻮﻻ ﮐﺸﯿﺶ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻃـﻮر ﮐﻠﯽ ﺑـﻪ ﻏﯿﺮ از ﻋـﺪهاي ﭘﯿﺮزن و ﭘﯿﺮﻣﺮد ﮐـﻪ در ﻣـﺎردﯾﻦ ﯾـﺎ دﯾـﺎرﺑﮑﺮ ﯾـﺎ اﺣﯿﺎﻧـﺎ در ﺟﺎﻫـﺎي دﯾﮕﺮ ﺗﺮﺑﯿـﺖ ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﺴـﻞ ﺟـﻮان‪،‬‬
‫ﺑﻪﺧﺼﻮص ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ در ﺑﻐﺪاد ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه و زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻠﯽ از ﻣﺴﺎﺋﻞ دﯾﻨﯽ ﺑﯽﺧﺒﺮ اﺳﺖ و از ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ ﻓﻘﻂ ﺻﻠﯿﺐ ﮐﺸﯿﺪن را‬
‫ﺑﻠﺪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺗﻔﺎﺻـﯿﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪي ﻫﺴﺘﻨﺪ و در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ ﺟﺎن ﺧﻮد را‬
‫از دﺳﺖ دادهاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ زور و ﻓﺸﺎر ﺗﺮكﻫﺎ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ و ﮐﻠﻤﻪاي ﺑﺮﺧﻼف دﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ زﺑﺎن ﻧﯿﺎوردهاﻧﺪ و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺣﯿﻠﻪ و‬
‫ﻧﯿﺮﻧﮓ ﺗﺮكﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﻓﺮﯾﻔﺘﻦ آﻧﺎن از راه زن و ﭘﻮل و ﻏﯿﺮه ﺑﯽﺛﻤﺮ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺴـﯿﺤﯽﻫﺎي ﺑﻐـﺪاد در ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻊ رﻗﺖﺑﺎري ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧـﺪ و اﮐﻨﻮن ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﺪ اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ ﭘﯿﺪا‬
‫ﺷﻮد ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﻧﺠﺎت دﻫﺪ و ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺧﺪﻣﺘﯽ در ﺣﻘﺸﺎن اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ؛ زﯾﺮا در اﺻﻔﻬﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن ﺑﺮاي‬
‫آﻧﺎن ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ آﺧﺮ‬
‫ﻋﻤﺮ ﺧـﻮد آداب آﯾﯿـﻦ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏ را ﺑـﻪ ﺣـﺪ اﻋﻼـ و ﺑـﺎ آزادي ﻣﻄﻠـﻖ ﺑﻪ ﺟـﺎي آورﻧـﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣـﻮرد ﻋﻄـﻮﻓﺖ و رأﻓﺖ ﻫﻤﮕـﺎن ﻧﯿﺰ ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ و آداب ﻣـﺬﻫﺒﯽ از ﻃﺮف ﭘـﺪرﻫﺎي روﺣـﺎﻧﯽ ﮐﺮﻣﻠﯽ ﺑﺮﻫﻨﻪﭘـﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﯿﺖ از ﻃﺮف ﭘﺎپ ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ اﻋﺰام ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ داده ﻣﯽﺷﻮد و از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮ آنﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﯾﺮان ﻫﻤﻪ ﮔﻮﻧﻪ آزادي ﻣﺬﻫﺒﯽ آﻧﻬﺎ را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫دﻋﺎﻫـﺎي ﻣـﺬﻫﺒﯽ در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻻﺗﯿﻦ ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﭽﻪﻫﺎ از اول ﺑﻪ آن آﺷـﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و ﺑﺮاي ﺑﺰرگﺗﺮﻫﺎ از‬
‫ﭘﺎپ اﺳـﺘﺪﻋﺎ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد ﺗﺎ دﺳـﺘﻮر دﻫﺪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﮐﻠﺪاﻧﯽ و ﻋﺮﺑﯽ ﻧﯿﺰ دﻋﺎﻫﺎ را ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ؛ زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر ﺳﺎﺑﻘﻪ دارد و اﮐﻨﻮن در ﻣﻮرد‬
‫ﻣﺎروﻧﯿﺖﻫـﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏ و ارﻣﻨﯽﻫـﺎ و ﺣﺘﯽ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽﻫـﺎي ﻣﻘﯿﻢ رم ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻤﻠﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻣﺴـﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺴـﯽ اﮔﺮ در زﺑﺎن‬
‫ﺧﻮد دﻋﺎﻫﺎ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻧﯽ آن ﭘﯽ ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻃﺒﻖ روﯾﻪاي ﮐﻪ دارم‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﻗﺒﻼ ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ و ﻓﻘﻂ ﺑﺎﯾﺪ وﻗﺘﯽ ﭼﯿﺰي را اﻇﻬﺎر ﮐﻨﻢ ﮐﻪ آن را اﻧﺠﺎم داده ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪ از ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺎر ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻫﺴـﺘﻢ و ﺣﺘﯽ اﻃﻼع دارم آﻧﻬﺎ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻣﻬﺎﺟﺮت آﻣﺎده ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺗﺎ از ﺳـﺮزﻣﯿﻦ دﺷـﻤﻦ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ و‬
‫ﺧﻮد را ﺗﺤﺖ ﺣﻤـﺎﯾﺖ ﭘـﺎپ ﻗﺮار دﻫﻨـﺪ و از ﻣﺰاﯾﺎي ﺑﯽﺷـﻤﺎر آن ﺑﻬﺮهﻣﻨـﺪ ﺷﻮﻧـﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ آﻧﺎن ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن آﻣﺪﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺷﺎه در‬
‫ﺣﻘﺸـﺎن ﻣﺮﺣﻤﺘﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﮑﻨـﺪ؛ زﯾﺮا ﺗـﺎ ﺑﻪ ﺣـﺎل ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺑـﺎر ﺑﺮاﯾﻢ ﭘﯿﻐﺎم داده اﺳﺖ ﮐﻪ آﻣﺎده اﻧﺠﺎم ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮﺣﻤﺘﯽ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ اﺳﺖ و‬
‫ﭼـﻮن ﻫﻨـﻮز ﻫﯿـﭻﮔﻮﻧﻪ درﺧﻮاﺳـﺘﯽ ﻧﮑﺮدهام‪ ،‬اﮔﺮ از او ﺑﺨـﻮاﻫﻢ ﮐـﻪ اﯾﻦ اﻓﺮاد را ﺟﺰو ﺧـﺎﻧﻮاده ﻣﻦ ﻣﺤﺴـﻮب دارد و ﺑﻪ آﻧﻬـﺎ اﻣﺘﯿـﺎزات‬
‫ﺧﺎرﺟﯽﻫـﺎي دﯾﮕﺮ را اﻋﻄـﺎ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎ آن را رد ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﮐﺮد؛ ﺿـﻤﻨﺎ اﯾﻦ اﻣﮑـﺎن ﻧﯿﺰ وﺟـﻮد دارد ﮐﻪ اﻓﺮاد دﯾﮕﺮي ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻬـﺎﺟﺮان‬
‫ﺑﭙﯿﻮﻧﺪﻧﺪ و از ﻃﺮﯾﻖ ازدواج و دوﺳﺘﯽ و ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي ﻣﻌﻨﻮي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺰرﮔﯽ از آﻧﺎن ﭘﺪﯾﺪ آﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﯿﺎن داﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﺣﺎﺿـﺮ اﺳﺖ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺪ ﮐﺎﻓﯽ زﻣﯿﻦ در اﺧﺘﯿﺎرﻣﺎن ﺑﮕﺬارد‪ ،‬ﺗﺎ در‬
‫آﻧﺠﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﻪ آﺑﺎداﻧﯽ ﺑﭙﺮدازﯾﻢ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺗﻮاﻧﺴﺖ در اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ از ﺟﻬﺎن ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺰرگ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺗﺸـﮑﯿﻞ‬
‫دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﯿـﺎل دارم اﺳﻢ آن را »رم ﺟﺪﯾـﺪ« ﺑﮕـﺬارم و ﺗﻤـﺎم ﺧﺼﻮﺻـﯿﺎت رم را ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي آن ﺑﻪ وﺟﻮد آورم‪ .‬اﮔﺮ اﺷـﺘﺒﺎه ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﻢ‪،‬‬
‫ﮐﺎرﻫﺎ ﺗﺎ اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﮐﻨﻮن ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻄﺎﻟﺐ دﯾﮕﺮ‪.‬‬
‫روز ﭼﻬـﺎرم آورﯾﻞ‪ ،‬دو ﻗﺎﺻـﺪي ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺳـﻔﯿﺮ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ و ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد اﻋﺰام ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ ﺗﺎ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ را ﺑﻪ‬
‫اﻃﻼع ﺷﺎه ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ دوي آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻮرون ﮐﺎﻇﻢﺑﯿﮓ‪ ،‬ﺳـﻔﯿﺮ ﺷﺎه ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻢ‬
‫ﺳﺮدار ﺗﺮك او را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺑﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺣﺪس ﻣﯽزﻧﻢ او اﺻﻮﻻ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬وي ﯾﮏ ﺳـﻔﯿﺮ دﯾﮕﺮ ﺗﺮك را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد آورده اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣـﺬاﮐﺮات ﺻـﻠﺢ را دﻧﺒﺎل ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳـﺮدار ﮐﻪ ﺑﺮاي‬
‫اﻧﺠﺎم اﻣﻮر ﻻزﻣﯽ ﺑﻪ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ اﺣﻀﺎر ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﮔﺬراﻧﯿﺪن ﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن‪ ،‬در ﺣﻮاﻟﯽ ﻣﺮزﻫﺎي اﯾﺮان‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﻋﺎزم ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺷﺪه‬
‫و ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﭼﻬﺎرده روز ﺑﺎ ارزروم ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه اﯾﻦ دو ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ ﺻﻠﺢ ﺑﻪ زودي ﺑﺮﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺷﺎه ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺻﺪ‬
‫ﺑـﺎر اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺧـﺎم و ﭘﻨﺠـﺎه ﺑـﺎر اﺑﺮﯾﺸﻢ آﻣـﺎده ﺷـﺪه و ﭘﺎرﭼﻪﻫـﺎي اﺑﺮﯾﺸـﻤﯽ ﺑﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﺧﻮاﻫـﺪ داد و ﻗﻮل ﻣﯽدﻫـﺪ دﯾﮕﺮ ﻣﺰاﺣﻤﺘﯽ ﺑﺮاي‬
‫ﮔﺮﺟﯽﻫﺎ و ﮐﺮدﻫﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﺴﺎزد‪ .‬ﺑﺮاي اﻃﻼﻋﺘﺎن ﺑﺎﯾﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻫﯿﭻﮐﺲ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﮐﺎر اﯾﻦ ﺷﺎه ﺳـﺮ در ﺑﯿﺎورد و ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ اﻋﻤﺎل‬
‫او ﻗﻀﺎوت ﮐﻨﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﺻﺒﺮ ﮐﺮد و دﯾﺪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﮐﺎر ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫دﯾﮕﺮ واﻗﻌـﺎ ﺑـﺎﻋﺚ ﺧﺠـﺎﻟﺖ ﻣـﻦ ﻣﯽﺷـﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧـﺎﻣﻪ را ﻃﻮﻻـﻧﯽﺗﺮ ﺳـﺎزم؛ وﻟﯽ ﭘﯿﺶ از ﭘﺎﯾـﺎن دادن ﺑﻪ آن ﻣﯽﺧـﻮاﻫﻢ دو ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻪ‬
‫اﻃﻼﻋﺘﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ‪ :‬اول اﯾﻦﮐﻪ اﺻﻔﻬﺎن واﻗﻌﺎ ﺷﻬﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻧﻮع اﻗﻮام و ﻣﻠﻞ ﮔﺮد آﻣﺪهاﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺑﻪ ده زﺑـﺎن ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽﺷﻮد و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬زﺑﺎنﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﺎ ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ ﺑـﺪاﻧﻬﺎ آﺷـﻨﺎﯾﯽ دارﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ ده زﺑﺎن‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻻﺗﯿﻦ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬اﺳﭙﺎﻧﯿﻮﻟﯽ‪ ،‬ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯽ‪ ،‬ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﮔﺮﺟﯽ و ارﻣﻨﯽ‪.‬‬
‫زﺑﺎنﻫـﺎي اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎﯾﯽ و ﻓﺮاﻧﺴﻮي و اﺳـﭙﺎﻧﯿﻮﻟﯽ را ﻓﻘـﻂ ﻣﻦ ﺑﻠـﺪ ﻫﺴـﺘﻢ و آﻧﻬـﺎ را در ﻣﺤﺎوره ﺑﺎ ﺧﺎرﺟﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﯾـﺪﻧﻢ ﻣﯽآﯾﻨـﺪ ﻣﻮرد‬
‫اﺳـﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻢ‪ ،‬زﯾﺮا در ﺧـﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﮐﺲ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ آﻧﻬـﺎ آﺷـﻨﺎﯾﯽ ﻧـﺪارد‪ .‬از زﺑـﺎن ﻻـﺗﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﻓﻘـﻂ در ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮاﻧـﺪن دﻋﺎ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬زﺑﺎنﻫﺎي ﺷﺸﮕﺎﻧﻪ دﯾﮕﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺳﺎﯾﺮ اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺗﺎ ﭼﻬﺎر زﺑﺎن آﺷﻨﺎﯾﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از دو زﺑﺎن ارﻣﻨﯽ و ﮔﺮﺟﯽ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ زﺑﺎنﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ آﺷـﻨﺎﯾﯽ دارم و ﺣﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ادﻋﺎ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧـﺪن ﮔﺮﺟﯽ و‬
‫ﻓﻬﻢ ﺑﻌﻀﯽ از ﮐﻠﻤﺎت آن ﻧﯿﺰ ﻗﺎدر ﻫﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳـﺘﻢ ﺑﺪان اﺷﺎره ﮐﻨﻢ و از ﻧﻈﺮ ﭘﺰﺷـﮑﯽ و ﻓﻠﺴـﻔﻪ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﻫﻤﯿﺖ ﻓﺮاوان دارد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﺑﻪ‬
‫آﺳﺎﻧﯽ ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ آﻟﺖ رﺟﻠﯿﺖ ﻣﺮدان را ﻗﻄﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺠﺎزات در ﻣﻮرد ﺟﺮاﯾﻢ ﺧﺎﺻﯽ از‬
‫ﻗﺒﯿـﻞ ﺗﺠـﺎوز ﺑﻪ ﻧـﺎﻣﻮس زﻧـﺎن و ﻣﺴـﺎﺋﻠﯽ از آن ﻗﺒﯿـﻞ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﻋﺎدي و ﺟﺎري اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮد؛ وﻟﯽ اﻓﺮادي ﮐﻪ ﻣﺠﺎزات درﺑﺎره آﻧﺎن اﺟﺮا‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﻮرﯾﺖ و ﻓﻘﻂ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺷﻔﺎ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫وزﯾﺮ ﻣﺎزﻧﺪران‪ ،‬ﮐﻪ در ﻓﺮحآﺑﺎد ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﻦ رﺳﯿﺪﮔﯽ ﮐﺮد‪ ،‬از ﺑﺨﺖ ﺑﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺠﺎزاﺗﯽ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻗﺮاري ﮐﻪ ﺧﻮدش ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ او ﻗﺒﻼ ﺑﺎ ﻣﻘﺎم ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮي ﻣﺸـﻐﻮل ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺮض ﺷﺎه رﺳﺎﻧﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺴـﺮﺑﭽﻪاي ﺗﺠﺎوز‬
‫ﮐﺮده و ﺷﺎه ﻧﯿﺰ‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ دﺳـﺘﻮر داده اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻋﺒﺮت ﺳـﺎﯾﺮ ﻣـﺄﻣﻮران‪ ،‬او را ﻣﻘﻄﻮعاﻟﻨﺴﻞ ﺳﺎزﻧـﺪ؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﯾﮑﯽ از زﻧﺎﻧﺶ از او ﺟـﺪا ﺷـﺪه و ﺷﻮﻫﺮ‬
‫دﯾﮕﺮي ﮐﺮده؛ وﻟﯽ زن دﯾﮕﺮش ﮐﻪ ﻣﺴﻦﺗﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﯿﻞ ﺧﻮد زﻧـﺪﮔﯽ را ﺑﺎ او اداﻣﻪ داده و اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ ﻣﺜﻞ ﺧﻮاﻫﺮ و ﺑﺮادر در ﯾﮏ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﺟﺮاي ﻣﺠﺎزات‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪه ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻬﻤﺖ ﺻـﺤﺖ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎه ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ او ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﺮده و دﺳـﺘﻮر داده در ﻣﻮاﻇﺒﺘﺶ ﺑﮑﻮﺷﻨﺪ و ﭼﻨﺪﯾﻦ روز او را در اﺗﺎق درﺑﺴﺘﻪ و ﺗﺎرﯾﮏ داﺧﻞ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﻧﮕﺎﻫﺪاري ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ‬
‫ﺑﻬﺒﻮد ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺻﺪﻣﻪاي ﮐﻪ ﺑﻪ او وارد ﺷﺪه‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻوﺟﻪ ﺟﺒﺮانﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺑﻌﺪا او را ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻋﺎﻟﯽﺗﺮي ارﺗﻘﺎء داد و او آﻧﻘﺪر ﺧﻮب اﺳﺖ ﮐﻪ ﺿﻤﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ از ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﺧﻮد اﻇﻬﺎر ﻣﯽداﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺎه از اﻃﺮاﻓﯿﺎن‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺎﺻـﺤﯿﺢ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺑﻌـﺪ از ﮐﺸﻒ ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﻣﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و وي ﻧﯿﺰ ﻫﺮ روز دﺳﺖ ﺑﻪ دﻋﺎ ﺑﺮﻣﯽدارد‬
‫و از ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ از ﻋﻤﺮش ﮐﻢ ﮐﻨـﺪ و ﺑﺮ ﻋﻤﺮ ﺷـﺎه ﺑﯿﻔﺰاﯾـﺪ‪ -‬ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﻫﻤﻪ اﻫﺎﻟﯽ ﻣﺸـﺮقزﻣﯿﻦ در ﻣﻮرد ﺑـﺪيﻫﺎي ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را زود ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ -‬ﻣﻦ از اﯾﻦ ﻃﺮز ﺗﻔﮑﺮ واﻗﻌﺎ ﺣﯿﺮت زده ﺷﺪم؛ زﯾﺮا اﮔﺮ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﯽﻋﺪاﻟﺘﯽ در ﺣﻖ ﻣﻦ ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﯾﺎ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺮ ﻃﺮف را از ﺗﻦ ﺟﺪا ﺳﺎزم و ﯾﺎ در اﯾﻦ آرزو ﺑﻤﯿﺮم‪.‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ در اﺷـﺮف ﺑﻮدم‪ ،‬روزي ﺷﻨﯿﺪم ﻫﻤﯿﻦ وزﯾﺮ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪاي در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺧﺪﻣﺘﮑﺎران ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺗﻬﺎم‬
‫ﺗﺠـﺎوز ﺑﻪ ﯾـﮏ دﺧﺘﺮ ﺟﻮان ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺑﻠﯿﻪ دﭼﺎر ﺳﺎﺧﺘﻪ و روز ﺑﻌـﺪ‪ ،‬ﺷـﺨﺼﺎ اﯾﻦ ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎر ﺳـﯿﻪروز را دﯾـﺪم ﮐﻪ ﻣﺮﯾﺾ و ﻧﺎﻻن از ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﯿﺮون ﻣﯽرﻓـﺖ و‪ ،‬ﭼـﻮن وﺳـﯿﻠﻪ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧـﺎﮐﺴﺘﺮ ﺑﺮاي ﻣﻌـﺎﻟﺠﻪ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد و اﯾﻦ ﺑـﺪﺑﺨﺖ ﻧﯿﺰ اﻣﮑﺎﻧـﺎﺗﯽ ﺑﺮاي‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺎري از ﺧﻮد ﻧﺪاﺷﺖ اﮔﺮ ﺗﺎﮐﻨﻮن زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬واﻗﻌﺎ ﻣﻌﺠﺰهاي اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟﻪ دﯾﮕﺮ اﯾﻦﮐﻪ اﻓﺮادي ﮐﻪ در ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﻘﻄﻮعاﻟﻨﺴـﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ ،‬رﯾﺶ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻧﻤﯽدﻫﻨـﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ در‬
‫ﺑﭽﮕﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر اﯾﻦ ﻣﺼﯿﺒﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﺻﻼ رﯾﺶ در ﻧﻤﯽآورﻧﺪ‪.‬‬
‫دوﺳﺖ ﻣﻦ‪ ،‬وزﯾﺮ ﻣﺎزﻧﺪران‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺑﻌﺪ از ﻋﻘﯿﻢ ﺷﺪن‪ ،‬رﯾﺶ ﺑﻮر ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﮐﺮده و در آن ﺗﻐﯿﯿﺮي ﭘﯿﺪا ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻦ اﮐﻨﻮن ﻣﺸﻐﻮل ﺗﻬﯿﻪ ﯾﮏ ﮐﺘﺎب دﺳﺘﻮر زﺑﺎن ﺗﺮﮐﯽ ﻫﺴﺘﻢ و اﻣﯿﺪوارم ﺑﻪ زودي آن را ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺗﻤﺎم ﮐﻨﻢ ‪ ....‬دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﻪ ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ‬
‫و اﻣﯿﺪوارم ﺣﻮﺻﻠﻪ ﺧﻮاﻧﺪن اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻔﺼﻞ را داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷـﯿﺪ ‪ .‬ﻣﺪتﻫﺎي ﻣﺪﯾﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺷـﻤﺎ ﯾﺎ دﯾﮕﺮان ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﺧﺒﺮي ﻧﺪارم؛ زﯾﺮا ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﺻﻼ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻧﺎﻣﻪاي ﻧﻨﻮﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ و‬
‫ﯾﺎ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﺪ و ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻦ ﻧﺮﺳـﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ اﮐﻨﻮن در اﺻـﻔﻬﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﺧﯿﺮا ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
‫ﺷـﺪم ﯾﮑﯽ از اﻓﺮاد ﺑـﺪﻧﻬﺎد دو‪ -‬ﺳـﻪ دﺳـﺘﻪ ﮐﺎﻏـﺬﻫﺎي ﻣﺮا‪ ،‬ﮐﻪ از ﺣﻠﺐ ﻣﯽآوردهاﻧـﺪ‪ ،‬رﺑـﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﻋﻠﺖ دزدي اﯾﻦ ﮐﺎﻏـﺬﻫﺎ‬
‫اﻃﻼـع ﺑﺮ اﺳـﺮار ﻣﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﯾـﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳـﺘﻪاﻧﺪ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي روﺣﺎﻧﯿﺎن را ﺑﺪزدﻧـﺪ و ﭼﻮن ﺑﺴـﺘﻪﻫﺎي ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺟﺰو آﻧﻬﺎ ﺑﻮده از ﺑﯿﻦ‬
‫رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎري‪ ،‬از ﻫﻢاﮐﻨﻮن دﺳـﺘﻮر دادهام راﺟﻊ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻨﻨﺪ و در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﺻـﺤﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮدم‬
‫و دﯾﮕﺮان را ﮐﻪ در ﻣﻌﺮض اﯾﻦ ﺳـﺮﻗﺖ واﻗـﻊ ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺧـﻮاﻫﻢ ﮔﺮﻓﺖ و در ﭘﺎﯾـﺎن ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕـﻮﯾﻢ ﮐﻪ اﻣﺮوز دﯾﮕﺮ ﺧﻮب ﺑﻮدن ﺑﻪ ﺗﻨﻬـﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و ﻫﻤﯿﺸﻪ آدمﻫﺎي ﺳﺎده و ﺧﻮب ﻣﻮرد ﺗﻤﺴـﺨﺮ دﯾﮕﺮان واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻓﺮﺷـﺘﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﮔﺮگ ﮔﺮگ و‬
‫ﺣﺘﯽ ﺑﺪﺗﺮ‪.‬‬
‫ﻧﺎم ﺻـﺤﯿﺢ ﺳـﯽ و دو ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻗﺰﻟﺒﺎش را ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﯿﺎورم‪ ،‬وﻟﯽ در ﻋﻮض ﻧﺎم ﺻﺤﯿﺢ ﺗﻤﺎم ﺗﻮﻗﻔﮕﺎهﻫﺎي ﺧﻮد در اﯾﺮان و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺳﻢ ﺻﺤﯿﺢ اﻓﺮاد و ﻣﺤﻞﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ از آﻧﻬﺎ ﻋﺒﻮر ﮐﺮدهام دﺳﺘﻮر دادهام ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ در ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﺮﺗﮑﺐ اﺷﺘﺒﺎه ﻧﺸﻮم‪ .‬ﺑﺎ‬
‫وﺟﻮدي ﮐﻪ واﻗﻌﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد را ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺳﺎزم‪ ،‬از ذﮐﺮ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺮار ﻣﺴﻤﻮع‪ ،‬از ﭼﻨﺪي‬
‫ﭘﯿﺶ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف‪ ،‬دروﯾﺶ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺼـﻄﻔﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺧﻠﯿﻞﭘﺎﺷﺎ‪ ،‬ﺳـﺮدار ﺗﺮك و ﺧﺎن ﮐﻔﺎ‪ ،‬ﮐﻪ از دوﺳـﺘﺎن اوﺳﺖ‪ ،‬از زﻧـﺪان ﺧﻼص‬
‫ﺷـﺪه و دو ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺮ ارﯾﮑﻪ ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﺟﻠﻮس ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ درﺑﺎره اﯾﻦﮐﻪ ﺳـﺮدار ﺑﻪ ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ رﺳـﯿﺪه اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﺧﺒﺮ ﺻـﺤﯿﺤﯽ در‬
‫دﺳﺖ ﻧﺪارم‪ ،‬و ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﻢ ﺷـﻤﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺰدﯾﮑﯽ‪ ،‬از ﺣﻘﺎﯾﻖ اﻣﻮر ﺑﯿﺶ از ﻣﻦ اﻃﻼع دارﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻦﮐﻪ ﺧﺒﺮي در اﯾﻦ‬
‫زﻣﯿﻨﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮدم ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺘﺎن ﺧﻮاﻫﻢ رﺳﺎﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻗﺰﻟﺮآﻗﺎﺳـﯽ را ﻫﻢ ﮐﺸـﺘﻪاﻧﺪ و در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻻﺑـﺪ ﺳـﻠﻄﺎﻧﻪ ﮐﯿﻮﺳـﻤﻪ ﻫﻢ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﻓﺮزﻧـﺪان ﺳـﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ ﻫﻨﻮز زﻧﺪه‬
‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬وﺿﻊ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﯽ دارد و ﺑﺎﯾﺪ از ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﮕﻪداري ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻋﻼﻗﻪاي ﺑﻪ زﻧﺎن و ﻣﯿﻠﯽ ﺑﻪ داﺷﺘﻦ اوﻻد ﻧﺪارد و‬
‫ﻓﻘﻂ ﻃﺎﻟﺐ زﻧﺪﮔﯽ در ﻣﯿﺎن دراوﯾﺶ اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻣﺮﺗﺒﻪ اوﻟﯽ ﮐﻪ او ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬داراي ﭼﻨﯿﻦ اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻮد و ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﻣﻦ ﻫﻢ‬
‫ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬او ﺗﺎ ﺣﺪي‬
‫ﻣﺨﺘﻞاﻟﻤﺸﺎﻋﺮ اﺳﺖ و دﻟﯿﻞ ﺧﻠﻊ او از ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻫﻢ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﭘﺎﯾـﺎن‪ ،‬ﻣﺠـﺪدا درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ از ارﺳـﺎل ﻧـﺎﻣﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ درﯾﻎ ﻧﻮرزﯾـﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﺑﻪ درﯾـﺎﻓﺖ آﻧﻬـﺎ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨـﺪ ﻫﺴـﺘﻢ‪ .‬از‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻪ ﺷـﻤﺎ و دﯾﮕﺮ دوﺳﺘﺎﻧﻢ ﻃﻮل ﻋﻤﺮ و ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ،‬و ارادهاش ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻌﻠﻖ ﮔﯿﺮد ﮐﻪ دوﺑﺎره ﻫﻤﻪ ﻣﺎ ﻗﺒﻞ‬
‫از ﻣﺮدن ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را در ﭘﻮزﯾﻠﯿﭙﻮ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ‪ .‬دﺳﺖ ﺷﻤﺎ را ﻣﯽﺑﻮﺳﻢ‪.‬‬
‫اﺻﻔﻬﺎن ‪ 22‬آورﯾﻞ ‪1619‬‬
‫ﭘﺲﻧﻮﯾﺲﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ذﻫﻨﻢ رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ درﺑﺎره آن ﺳـﮑﻮت ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺳـﭙﺎه اﯾﺮان در ﻣﻮﻗﻊ ﺟﻨﮓ ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ آراﯾﺶ ﺟﻨﮕﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﻓﻘﻂ‬
‫ﺷﺎه ﯾﺎ ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻر ﻟﺸـﮑﺮ ﻣﺤﻞﻫﺎ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺎنﻫﺎ و ﺳﻠﻄﺎنﻫﺎ و رؤﺳﺎي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻗﺪرت و ﺗﻌﺪاد‬
‫اﻓﺮاد آﻧـﺎن‪ ،‬واﮔـﺬار ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ ﺳـﺮداران وﻇﯿﻔﻪ دارﻧـﺪ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺳﭙﺮده ﺷـﺪه اﺳﺖ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﻓﺮاد آﻧﺎن ﻧﻈﻤﯽ‬
‫ﻧﺪارﻧـﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻔﻨﮓداران و ﻧﯿﺰهداران و ﺗﯿﺮاﻧﺪازان ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺨﻠﻮط ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﺑﺎ ﺗﻔﻨﮓ ﻣﯽﺟﻨﮕﺪ‪،‬‬
‫دﯾﮕﺮي ﺑـﺎ ﻧﯿﺰه و آن دﯾﮕﺮي ﺑﺎ ﺗﯿﺮ و ﮐﻤﺎن‪ .‬و ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺳـﻼح ﺧﻮد را دارد و ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ درﻫﻢ و ﺑﺮﻫﻢ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻧﺤﻮه‬
‫ﺟﻨﮓ ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﺳﻮ درﺑﺎره ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺷﺮح ﻣﯽدﻫﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ در ﺣﺎل ﻓﺮار و ﺗﻔﺮﻗﻪ و ﺑﺪون ﻧﻈﻢ ﻣﯽﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻠﻤﻪ در ﺣﺎل ﻓﺮار را ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ در ﺣﺎل دوﯾﺪن ﮐﺮد‪ ،‬زﯾﺮا ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن رو ﺑﻪ ﻋﻘﺐ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ‬
‫ﻓﺮار و ﻫﺰﯾﻤﺖ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮏ رو ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن ﺗﻮأم ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ دﺷـﻤﻦ ﭘﺸﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎ ﻓﺮار ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﻓﺮﻗﯽ‬
‫ﻧﺪارد؛ وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﯿﺮ را در ﺣﺎل روﺑﻪرو ﺑﻮدن ﺑﺎ ﺣﺮﯾﻒ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮان ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮد؛ ﺑﻠﮑﻪ آن را ﺑﺎﯾﺪ از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﻪ ﺳﻮي او‬
‫رﻫﺎ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺎزو آزادي ﻋﻤﻞ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﺘﻮاﻧـﺪ زه را ﺗﺎ ﺳـﺮﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﺑﮑﺸﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ وﻗﺘﯽ ﯾﮏ ﺳـﭙﺎﻫﯽ اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻃﺮف‬
‫ﺣﺮﯾﻒ ﭘﺸﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺮاي ﻓﺮار ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺼﺪ او‬
‫ﺗﯿﺮاﻧﺪازي از ﻋﻘﺐ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﻧﯿﻢ ﮔﺮدش اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ ﺗﻔﻨﮓداران ﻧﯿﺰ از ﻫﻤﯿﻦ ﺷﯿﻮه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺮﮐﺖ ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن ﻫﯿـﭻﮔﻮﻧﻪ ﻧﻈﻤﯽ در ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺠـﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽرود‪ ،‬و ﻓﻘـﻂ در ﻧﻘـﺎط ﻣﺸـﮑﻮك و ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺮﯾـﻒ ﺗـﻮﺟﻪ دارﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻫﻤﻪ ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺎرﻫـﺎ و ﺷـﺘﺮان ﺣﺎﻣـﻞ زﻧـﺎن ﻧﯿﺰ ﭘﺮاﮐﻨـﺪه ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺟﻨﮕـﺎوران ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﯿﻦ آﻧـﺎن و ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن دﺷـﻤﻦ ﻗﺮار دارﻧـﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﻗـﻮا ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ دﺷـﻤﻦ اﺳﺖ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺳـﺮﺑﺎزان ﺟﻠﻮ زنﻫﺎ‬
‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﭘﺸﺖ ﺑﻪ دﺷـﻤﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼ از ﻃﺮف ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﺧﺼﻢ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮدي اﺳﺖ‪ ،‬زﻧﺎن و ﺑﺎروﺑﻨﻪ در ﺟﻠﻮ‬
‫ﺻﻔﻮف واﻗﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اردو زدن ﻫﻢ ﻫﯿـﭻﮔﻮﻧﻪ ﻧﻈﻤﯽ در ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷـﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺷﺎه ﯾﺎ ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻر‪ ،‬ﺧﯿﻤﻪ و‬
‫ﺧﺮﮔﺎه ﺧﻮد را ﺑﺮﭘﺎ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺳـﭙﺲ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﻣﯿﻞ ﺧﻮد‪ ،‬ﭼﺎدر ﺧﻮد را در اﻃﺮاف ﻣﯽزﻧﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻗﺎﻋﺪه رﻋﺎﯾﺖ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎي راﺳﺖ در ﻃﺮف راﺳﺖ و ﻗﺰﻟﺒﺎشﻫﺎي ﭼﭗ در ﻃﺮف ﭼﭗ ﭼﺎدر ﺷﺎه ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻓﺮاد اردو ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﺜـﻞ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﻬـﺘﺮﯾﻦ و ﭘﺮﻧﻌﻤﺖﺗﺮﯾﻦ ﺷـﻬﺮﻫﺎ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ؛ زﯾﺮا ﻫﺮﭼﻪ در ﺗﻤـﺎم ﮐﺸـﻮر ﯾـﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻨﺶ ﺑـﺎ آﻧـﺎن ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻣـﺪاوم ﮔﺮوﻫﯽ از ﻓﺮوﺷـﻨﺪﮔﺎن و ﺻـﻨﻌﺖﮔﺮان و ﻏﯿﺮه ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آﻧﺎن در ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﺣﺘﯿﺎﺟﺎت اوﻟﯿﻪ ﺳﺮﺑﺎزان را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻫﺮ ﻧﻮع ﺧﻮراﮐﯽ ﺣﺘﯽ ﺗﻨﻘﻼت را در اﺧﺘﯿﺎرﺷﺎن ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن اردوﮐﺸﯽ در اﯾﺮان ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻣﺪاوم اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ‪ ،‬از ﺳﺮﺑﺎزان ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ درﺑﺎرﯾﺎن‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ اوﻗﺎت ﺧﻮد را در اردوﮔﺎهﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫در ﺧﺎﻧﻪ؛ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺰاران وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻌﯽ ﮐﺮدهاﻧﺪ اﯾﻦ اﯾﺎم ﺑﺎ راﺣﺘﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﺳﺮ آﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺣـﺘﯽ ﺣﻤﺎمﻫـﺎي ﻣﺘﺤﺮك ﻧﯿﺰ ﺑـﺎ ﻗﺸـﻮن ﻫﻤﺮاه اﺳـﺖ ﮐـﻪ در دﺷﺖ و ﺻـﺤﺮا آﻧﻬـﺎ را در زﯾﺮ ﭼﺎدرﻫـﺎ ﻧﺼﺐ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺧـﻮد‪ ،‬ﺑـﺎرﻫﺎ‬
‫دﺳـﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺰرﮔﯽ را ﮐﻪ از ﭼﻮب اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻤﺎم از آن اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ دﯾـﺪهام ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮ روي ﺷﺘﺮان ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛‬
‫وﻟﯽ ﻃﺮز ﮐﺎر اﯾﻦ ﺣﻤﺎمﻫﺎ را ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ زﯾﺮ ﭼﺎدرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را در آﻧﺠﺎ ﻧﺼﺐ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻧﺮﻓﺘﻪام‪.‬‬
‫آﺷﭙﺰﺧـﺎﻧﻪ ﻣﺘﺤﺮك ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه ﻗﻮاﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻨﻈﻮرم از آﺷﭙﺰﺧـﺎﻧﻪ ﺑﺸـﻘﺎب و ﻗـﺎﺑﻠﻤﻪ و وﺳﺎﯾـﻞ ﻏـﺬاﭘﺰي ﺻـﺤﺮاﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﻗـﺒﯿﻞ‬
‫وﺳﺎﯾـﻞ را ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺎ ﺧﻮد دارد و آن را در ﺑﺎروﺑﻨﻪاش ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨـﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻨﻈﻮرم ﻣﻨﻘﻞﻫﺎي ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺘﻌﻠﻘﺎت آن ﺑﺮ روي‬
‫ﺷﺘﺮﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺣﺘﯽ در ﻣﻮﻗﻊ راهﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان از آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد و ﻏﺬا را ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﭘﺨﺖ و رويﻫﻢرﻓﺘﻪ اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ‬
‫وﺳﺎﯾﻞ ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻪ وﺿﻊ ﺻﻨﻌﺖ و ﻗﻮه اﺑﺘﮑﺎر اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ اﺟﺎزه ﻣﯽداده اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪه و ﻫﻤﯿﺸﻪ در اﺧﺘﯿﺎر اﻓﺮاد اردو اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻓﺮحآﺑﺎد ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺬاﮐﺮات ﺻﻠﺢ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮدي ﮔﺮاﯾﯿﺪه اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺮدار را ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮده‬
‫و ﻃﺎﻟﺐ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻣﺘﯿﺎزات ﺑﯿﺸﺘﺮي اﺳﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﻔﯿﺮ ﺟﺪﯾﺪي را ﺑﺎ ﺑﻮرون ﮐﺎﻇﻢ ﺑﻪ ﻓﺮحآﺑﺎد ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ وﻟﯽ وي ﻫﻨﻮز ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ‬
‫ﻧﺮﺳـﯿﺪه؛ زﯾﺮا ﺷﺎه دﺳـﺘﻮر داده اﺳﺖ او را ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻣﻌﻄﻞ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮﺗﺶ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﮐﻨﺪي اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﺎﺳـﺨﯽ را‬
‫ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر دارد‪ ،‬از ﻣﺄﻣﻮران ﺧﻮد و ﯾﺎدﮔﺎر ﻋﻠﯽ ﺳـﻠﻄﺎن‪ ،‬ﺳﻔﯿﺮ ﺣﺎﻣﻞ اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺑﻪ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ‪ ،‬درﯾﺎﻓﺖ دارد و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﺗﺮك اﺟﺎزه‬
‫ﻣﻼﻗﺎت دﻫﺪ‪ .‬رويﻫﻢرﻓﺘﻪ وﺿﻊ ﺧﯿﻠﯽ درﻫﻢ و ﺑﺮﻫﻢ اﺳﺖ و ﻓﻌﻼ ﻧﻤﯽﺗﻮان درﺑﺎره آﯾﻨﺪه ﺣﺪس ﺻﺤﯿﺤﯽ زد‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ از ﻓﺮحآﺑـﺎد ﺑﺮاﯾﻢ آوردهاﻧـﺪ اﮔﺮ ﺣﻘﯿﻘﺖ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ -‬و ﻣﻦ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿـﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺻـﺤﺖ آن را ﺗﺄﯾﯿـﺪ ﮐﻨﻢ‪ -‬از‬
‫ﻋﺠﯿﺐﺗﺮﯾﻦ ﺧﺒﺮﻫـﺎي ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ و ﻫﯿـﭻ ﭘﺎدﺷﺎه دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﺟﺰ ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﭼﻨﯿﻦ اﻧـﺪﯾﺸﻪاي از ﺧﺎﻃﺮش ﺧﻄﻮر ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺷﺎﯾﻊ اﺳـﺖ‬
‫ﺷﺎه ﺑﺮاي آﺳﺎﯾﺶ وﺟﺪان ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ رﺟﺎل دوﻟﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ارﺷﺪش‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻣﯿﺮزا‪ ،‬در واﻗﻊ ﭘﺴﺮ او ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﺒﺎﯾﺴﺘﯽ‬
‫او را ﭘﺲ از ﻣﺮﮔﺶ ﺑﻪ ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﻨﺪ؛ ﭼﻮن ﻣﺎدر وي ﮐﻨﯿﺰي ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ رﺳﻢ ﻣﻌﻤﻮل اﯾﺮان ﺗﺎﺟﺮي ﺑﻪ ﺷﺎه ﻫﺪﯾﻪ ﮐﺮده ﺑﻮده و‬
‫اﯾﻦ ﮐﻨﯿﺰ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺮمﺳـﺮاي او وارد ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺎردار ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ اﻫﻞ ﺣﺮم ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ آﮔﺎﻫﻨﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻣﯿﺮزا‬
‫از ﺳﻼﻟﻪ ﺷﺎه ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺷﺎه ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﺻﺪق ﮔﻔﺘﺎر ﺧﻮد را ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺻﺪي ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﻓﺮﺳـﺘﺎده و ﺑﻪ ﻋﻤﻪ ﺳﺎﻟﺨﻮرده ﺧﻮد‪ ،‬زﯾﻨﺐﺑﯿﮕﻢ‪ ،‬ﮐﻪ در‬
‫آن ﻣﻮﻗﻊ ﻗﺼـﺮﻫﺎي ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ را اداره ﻣﯽﮐﺮده اﺳﺖ و اﮐﻨﻮن ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺗﺒﻌﯿﺪ در اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد و ﻗﺒﻼ ﺳﺎلﻫﺎ در ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ ﭘﯿﻐـﺎم داده ﮐﻪ ﮐﺘﺒـﺎ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺷـﻬﺎدت دﻫـﺪ و آﻧﭽﻪ درﺑﺎره اﺻﻞ و ﻧﺴﺐ ﺧﺪاﺑﻨـﺪه ﻣﯿﺮزا ﻣﯽداﻧـﺪ ﺑﻨﻮﯾﺴـﺪ‪ .‬زﯾﻨﺐ ﺑﯿﮕﻢ ﻫﻢ‪،‬‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻮشآﻣﺪ ﺷﺎه و ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﯿﻞ او رﻓﺘﺎر ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دروغ ﯾﺎ راﺳﺖ‪ ،‬ﺷـﻬﺎدتﻧﺎﻣﻪاي ﺑﺎ ﻣﻬﺮ ﺧﻮد و ﻫﺠﺪه ﺷﺎﻫﺪ دﯾﮕﺮ‬
‫در ﺗﺼـﺪﯾﻖ و ﺗﺄﯾﯿـﺪ ﮔﻔﺘـﻪ ﺷـﺎه ﺗﻨﻈﯿـﻢ ﮐﺮده و ﺟﺰﺋﯿـﺎت را در آن ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﻪﻃـﻮري ﮐـﻪ ﺧﺪاﺑﻨـﺪه ﻣﯿﺮزاي واژﮔـﻮن ﺑﺨـﺖ دﯾﮕﺮ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﻣـﺪﻋﯽ ﺟﺎﻧﺸـﯿﻨﯽ ﭘـﺪر ﺧﻮد ﺷﻮد و ﺑﻌـﺪ از ﺑﯿﺴﺖ ﯾﺎ ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨـﺞ ﺳﺎل ﺷﺎهزادﮔﯽ‪ ،‬ﻓﺮزﻧـﺪ ﺗﺎﺟﺮ ﮔﻤﻨﺎﻣﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺤﺮوم ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﯾﮏ ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ از ﺣﻖ وراﺛﺖ اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻘﻪ از آﻧﭽﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺷـﻨﯿﺪهاﯾﻢ و دﯾـﺪهاﯾﻢ ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ اﺳﺖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ اﯾﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎه از ﺑﯿﻢ آنﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﻣﻮﺟﺒﺎت‬
‫زﺣﻤﺘﺶ ﻓﺮاﻫﻢ آﯾـﺪ و ﮔﺮﻓﺘـﺎر ﺳﻮء ﻗﺼـﺪ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤـﺎن دﻟﯿﻠﯽ ﮐﻪ ﭼﻨـﺪي ﭘﯿﺶ ﭘﺴـﺮ ﺑﺰرگ ﺧﻮد ﺻـﻔﯽ ﻣﯿﺮزا را از ﻣﯿـﺎن ﺑﺮداﺷﺖ‪،‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﻗﺼـﺪ دارد ﺧﺪاﺑﻨـﺪهﻣﯿﺮزا را ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﺻﺎﺣﺐ رﯾﺶ ﺷﺪه و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻠﺶ اﻇﻬﺎر وﺟﻮد ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺳـﺮﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻼﯾﻢﺗﺮي‪ ،‬دﭼﺎر ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ آﺧﺮﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﻣﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺟﺰ ﻫﻤﺎن ﺟﻮان ﮐﻪ دوﺳﺖ ﻣﻦ اﺳﺖ ﺟﺎﻧﺸـﯿﻨﯽ ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﭘﺴـﺮ ﺧﯿﻠﯽ ﺟﻮان و ﻣﺨﺘﺼﺮي ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺣﻮاس اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺑﺪﮔﻤﺎﻧﯽ ﭘﺪر ﻧﯿﺴﺖ؛ وﻟﯽ ﻣﻦ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه ﻫﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺮور زﻣـﺎن او ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺑﻬـﺎﻧﻪاي دﭼـﺎر ﺳـﺮﻧﻮﺷﺖ ﺑﺮادر ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻣﺴـﻠﻢ اﺳﺖ و ﺑﺴـﯿﺎري از ﻣﺮدم روﺷﻦﺑﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻈﺮ را‬
‫دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﺑﻪ دو ﻋﻠﺖ ﺗﺼـﻤﯿﻢ دارد ﺟﺰ ﭘﺴـﺮ ﺑﺰرگ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻘﺘﻮل ﺧﻮد‪ ،‬ﺻـﻔﯽﻣﯿﺮزا‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸـﯿﻨﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﯾﮑﯽ اﯾﻦﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ﭘﺴـﺮ ﻫﻨﻮز ﮐﻮﭼﮏ اﺳﺖ و در زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎه ﻣﺪﻋﯽ ﺳﻠﻄﻨﺖ و ﻣﺎﯾﻪ زﺣﻤﺖ او ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ اﯾﻦﮐﻪ وﺟﺪان ﺷﺎه از وﻗﺘﯽ ﺻﻔﯽﻣﯿﺮزا‬
‫را ﺑﯽﮔﻨﺎه ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ رﺳﺎﻧﯿـﺪه اﺳﺖ دﭼﺎر ﻧـﺪاﻣﺖ ﮔﺸـﺘﻪ و ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﻄﺎي ﺧﻮد را ﺟﺒﺮان ﮐﻨـﺪ و ﺣﻘﯽ را ﮐﻪ از ﭘـﺪر‬
‫ﺳﻠﺐ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﭘﺴـﺮ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ؛ اﻣﺎ در ﻫﺮ ﺻﻮرت ﻗﺒﻮل آﻧﭽﻪ ﺷﺎه درﺑﺎره ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﮐﺪام ﺗﺎﺟﺮي اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺟﺮأت داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻨﯿﺰ ﻏﯿﺮﺑﺎﮐﺮهاي را ﺑﻪ ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﭘﯿﺸـﮑﺶ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺮﺳـﺪ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ او ﺣﺎﻣﻠﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﺷـﺪ! ﭼﻄﻮر ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺼﻮر‬
‫ﮐﺮد زﻧﯽ ﮐﻪ از دﯾﮕﺮي ﺣـﺎﻣﻠﻪ اﺳﺖ در ﺣﺮمﺳـﺮاي ﺷﺎه ﺑﺎﺷـﺪ و او ﺑﺎ آن ﻫﻤﻪ ﺳـﺨﺖﮔﯿﺮي و ﺷـﺪت ﻋﻤﻞ‪ ،‬آن ﺗﺎﺟﺮ و ﺣﺘﯽ ﮐﻨﯿﺰ را ﺑﻪ‬
‫ﺟﺮم دروغﮔﻮﯾﯽ در اﻣﺮي ﭼﻨﺎن ﺧﻄﯿﺮ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﺠﺎزات ﻧﮑﻨﺪ؟ ﺑﻪﻋﻼوه ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻣﮑﺎن دارد ﮐﻪ ﺷﺎه ﭼﻨﯿﻦ راز ﻣﻬﻤﯽ را ﺳﺎلﻫﺎ در دل‬
‫ﺧﻮد ﻧﮕﺎه دارد و ﺧﺪاﺑﻨـﺪه را ﺑﯿﺶ از ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎل ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻄﺎب ﮐﻨﺪ؟ در ﻫﺮ ﺻﻮرت اﮔﺮ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ راﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ واﻗﻌﺎ اﺑﺘﮑﺎر‬
‫ﻋﺠﯿﺒﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻦ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ آن را ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﻨﻢ؛ وﻟﯽ اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺸﻮد ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻫﻤﻪ از آن ﻣﻄﻠﻊ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺑـﺎغ ﺧـﺎﻧﻪ ﻣﻦ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺧـﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﺷـﺎه ﺑﺮاي ﻣﻦ اﺟـﺎره ﮐﺮده اﺳﺖ و ﭘﻮل آن را ﻣﯽﭘﺮدازد‪ -‬اﮔﺮ اﺻﻮﻻ ﺑﺘﻮان ﻧﺎم ﺑﺎغ ﺑﺮ آن‬
‫ﮔـﺬاﺷﺖ‪ -‬در ﺑﯿﻦ ﮔﻞﻫـﺎي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮔﻞﻫـﺎي زرد ﺑﺰرﮔﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ آﻧﻬﺎ را ﻧﺪﯾـﺪهام و ﺧﯿﺎل دارم ﺗﺨﻢ آﻧﻬﺎ را در داﺧﻞ‬
‫ﭘﺎﮐﺖ ﯾﮑﯽ از ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﮕﺬارم و ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﺑﻔﺮﺳـﺘﻢ‪ .‬ﯾﮏ ﻧﻮع ﮔﻞ زرد دﯾﮕﺮي در اﯾﻨﺠﺎ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻪ ﮔﻞﻫﺎي رز ﻣﺎ ﺷـﺒﺎﻫﺖ دارد و‬
‫ﻓﻘـﻂ رﻧﮕﺶ ﮐﻤﯽ ﻣﺘﻔـﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ﺗﺼـﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ اﯾﻦ ﮔـﻞ در رم و ﻧﺎﭘـﻞ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣـﺎل ﺑـﺎﯾﺪ‬
‫اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﻢ ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ داراي اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﻧﯿﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮم ﮐﺒﻮﺗﺮﻫﺎي ﻗﺎﺻـﺪي را ﮐﻪ درﺑﺎره آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﺮادر زﻧﻢ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪام ﺑﺮاﯾﻢ از ﺑﺎﺑﻞ ﺑﻔﺮﺳـﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺒﻮﺗﺮﻫﺎ ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﻪ‬
‫ﻣﻘﺼـﺪ ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨـﺪ و ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و از زﻣﺎنﻫـﺎي ﻗـﺪﯾﻢ در آﺳـﯿﺎ از وﺟﻮد آﻧﻬـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺗﺎﺳﻮ آﻧﻬﺎ را‬
‫ﭼﺎﭘﺎرﻫﺎي ﭘﺮﻧﺪه ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺴـﻞ ﮐﺒﻮﺗﺮﻫﺎي ﺑﻐـﺪادي از ﻫﻤﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺮادر زن ﻣﻦ ﺗﻌـﺪادي از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻮع اﯾﻦ ﭘﺮﻧـﺪﮔﺎن را ﭘﺮورش داده اﺳﺖ و اﮐﻨﻮن ﺧﯿﺎل‬
‫دارم ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ را اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﻢ و در ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن از آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﻢ ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮﺗﯽ‬
‫ﺑﺮاي ﮐﺒﻮﺗﺮ ﺧﯿﻠﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ اﺳﺖ؛ ﮐﺴﯽ ﭼﻪ ﻣﯽداﻧﺪ ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻗﺎدر ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬
‫اﺻﻔﻬﺎن از ‪ 22‬آورﯾﻞ ﺗﺎ ‪ 8‬ﻣﻪ ‪1619‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم‬
‫آﺑﺪﯾﮏ‪ /‬آوﺗﯿﮏ ﺑﺎﺑﺎﮐﯿﺎن‪ ،‬ﺧﻮاﺟﻪ‪358 -354 :‬‬
‫آﭘﯿﺲ‪ ،‬ﮔﺎو‪61 :‬‬
‫آﺛﺎر اﯾﺮان‪29 :‬‬
‫آﺟﯽﭼﺎي‪ ،‬رود‪124 :‬‬
‫آذرﺑﺎﯾﺠﺎن )ﻣﺪﯾﺎ(‪347 ،346 ،305 ،293 ،284 ،232 ،203 ،132 ،74 ،5 :‬‬
‫آراﭼﻠﯽ‪ ،‬ﮐﻠﯿﺴﺎ‪ :‬ﻫﻔﺪه‪ ،‬ﻫﺠﺪه‬
‫آﺳﺘﻮاز آﺗﻮر‪ ،‬ﺧﻮاﺟﻪ‪354 :‬‬
‫آﻗﺎﺣﺎﺟﯽ )ﻣﻬﺘﺮﺣﺎﺟﯽ(‪271 :‬‬
‫آﻗﺎﻣﯿﺮ‪ /‬ﻃﺎﻫﺮ ﻧﻄﻨﺰي‪ /‬ﻣﯿﺮاﺑﻮاﻟﻤﻌﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺸﯽ‪:‬‬
‫‪358 ،336 ،319 ،271 ،260 ،227 -224 ،191 ،187 ،180 ،167 ،166 ،164 ،149 ،148‬‬
‫آﮔﺮاﯾﺎ ﻻﻫﻮر‪58 :‬‬
‫آﻟﺒﺎﻧﺎ‪ /‬آﻟﺒﺎﻧﯿﺎ‪ -‬ﺑﺎﮐﻮ‬
‫آﻟﺒﺮﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﺎ‪ :‬ﺳﯿﺰده‬
‫آﻟﻤﺎن‪ /‬آﻟﻤﺎﻧﯽﻫﺎ‪336 ،247 ،227 ،198 :‬‬
‫آﻣﺴﺘﺮدام‪ :‬ﻧﻮزده‬
‫آﻧﺘﻮﻧﯿﻮ‪ ،‬ﭘﺪر‪196 :‬‬
‫آن دوﺗﺮﯾﺶ‪249 :‬‬
‫آﻧﻮرس‪84 :‬‬
‫آوﺗﯿﮏ ﺑﺎﺑﺎﮐﯿﺎن )ﺧﻮاﺟﻪ(‪ -‬آﺑﺪﯾﮏ‬
‫آورﺑﯿﻨﻮ‪ :‬ﻫﺠﺪه‬
‫آورﺳﺎ‪110 :‬‬
‫ا ﻟﻒ‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢآﺑﺎد‪ ،‬ده‪332 :‬‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ )ع(‪88 ،87 :‬‬
‫اﺑﻮزﯾﺪآﺑﺎد‪ -‬ﺑﺰآﺑﺎد‬
‫اﺑﻮﻋﻠﯽ ﺳﯿﻨﺎ‪113 :‬‬
‫اﺑﻬﺮ‪ ،‬ده‪262 :‬‬
‫اﭘﯿﺘﻮم ﺟﺌﻮﮔﺮاﻓﯿﮑﺎ‪130 :‬‬
‫اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن‪365 ،337 ،310 ،301 ،300 ،241 ،168 ،133 :‬‬
‫اﺣﻤﺪﺑﯿﮏ‪ /‬ﻣﺤﻤﺪﺑﯿﮏ‪ ،‬ﺷﯿﺦ‪18 ،17 ،4 :‬‬
‫اﺣﻤﺮ‪ ،‬درﯾﺎﭼﻪ‪349 ،205 ،204 :‬‬
‫اردﺑﯿﻞ‪ :‬ﭘﺎﻧﺰده‪-314 ،312 -310 ، 308 ، 306 ، 304 ، 302 - 300 ، 295 - 291 ، 289 ، 285 - 282 ، 280 ، 279 ، 275 ، 268 ، 76 ، 42 ،‬‬
‫‪350 ،349 ،338 ،333 ،330 ،329 ،327 -324 ،322 ،321 ،319 ،316‬‬
‫ارزروم‪363 ،324 :‬‬
‫ارس‪ ،‬رود‪168 ،130 :‬‬
‫ارﺳﻨﺞ‪ ،‬ده‪345 :‬‬
‫ارﻣﻨﺴﺘﺎن‪ /‬ارﻣﻨﯽﻫﺎ‪357 -353 ،305 ،294 ،284 ،276 ،262 ،258 ،193 ،192 ،168 ،142 -140 ،98 ،97 ،78 :‬‬
‫ارﻣﯿﺎء‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪169 :‬‬
‫ازﺑﮑﺴﺘﺎن‪ /‬ازﺑﮏﻫﺎ‪254 ،253 ،251 ،163 -161 ،132 ،131 :‬‬
‫اژه‪ ،‬درﯾﺎﭼﻪ‪172 :‬‬
‫اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‪ :‬ﺳﯿﺰده‪359 ،249 ،248 ،246 -243 ،225 ،205 ،204 ،198 -196 ،193 ،148 ،141 ،96 ،95 ،75 ،25 ،‬‬
‫اﺳﺘﺮاﺑﺎد‪257 ،174 ،145 ،132 ،131 ،129 :‬‬
‫اﺳﺘﺮاﺑﻮن‪207 ،161 ،130 ،104 ،67 ،66 :‬‬
‫اﺳﺘﺮﺗﻮرا‪ ،‬دره‪125 :‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎﻧﻮ‪227 ،216 ،158 :‬‬
‫اﺳﺤﺎق )ع(‪88 :‬‬
‫اﺳﻔﻨﺪﯾﺎرﺑﯿﮓ )اﻧﯿﺲ(‪326 ،273 ،271 ،260 ،223 ،220 ،184 ،177 ،175 ،160 ،159 :‬‬
‫اﺳﮑﻨﺪر ﮐﺒﯿﺮ‪277 ،66 ،58 ،41 :‬‬
‫اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ‪294 :‬‬
‫اﺳﮑﯿﭙﺎﻧﻮ‪ ،‬ﻣﺎرﯾﻮ‪ :‬ﭼﻬﺎرده‪ ،‬ﺷﺎﻧﺰده‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ‬
‫اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ )ﺻﻮﻓﯽ( ﺷﺎه‪279 -275 ،221 ،44 ،43 :‬‬
‫اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺛﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺷﺎه‪219 :‬‬
‫اﺳﻤﻌﯿﻞ )ع(‪88 :‬‬
‫اﺷﺮف‪ ،‬ﺷﻬﺮ‪ :‬ﭘﺎﻧﺰده‪364 ،212 ،210 ،171 ،170 ،167 ،166 ،149 ،148 ،‬‬
‫اﺻﻔﻬﺎن‪ :‬ﭘﺎﻧﺰده‪ ،‬ﺷﺎﻧﺰده‪،81 ،75 ،73 ،71 ،67 ،64 ،62 ،55 ،51 ،49 ،47 ،46 ،41 -39 ،36 ،33 ،32 ،30 ،28 -26 ،22 ،13 ،10 ،1 ،‬‬
‫‪،233 ،232 ،216 ،214 ،192 ،187 ،156 ،152 ،149 ،144 ،139 ،133 ،129 ،126 ،110 ،108 ،107 ،104 ،101 ،99 -94 ،91 ،87‬‬
‫‪369 ،365 ،362 -357 ،355 ،353 -349 ،346 ،344 ،343 ،330 ،329 ،326 ،314 ،296 ،261 ،253 ،239‬‬
‫اﻓﺮﯾﻘﺎ‪198 :‬‬
‫اﮐﺒﺮﺷﺎه‪57 :‬‬
‫اﻟّﻠﻪ ﺑﯿﮓ‪91 :‬‬
‫اﻟّﻠﻪورديﺑﯿﮓ‪ ،‬ﺳﻔﯿﺮ‪196 :‬‬
‫اﷲورديﺧﺎن‪266 ،244 :‬‬
‫اﷲوردﯾﺨﺎن‪ ،‬ﭘﻞ‪ -‬ﺳﯽ و ﺳﻪ ﭘﻞ‬
‫اﻟﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪ‪218 :‬‬
‫اﻣﺎم رﺿﺎ )ع(‪166 :‬‬
‫اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن )اﻣﯿﺮ ﻓﺎرس(‪318 ،317 ،288 ،280 ،275 -272 ،268 -265 ،262 ،163 ،94 ،46 :‬‬
‫اﻣﺎﻣﻘﻠﯽﺧﺎن )ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ازﺑﮏﻫﺎ(‪163 :‬‬
‫اﻣﺎﻣﻘﻠﯽ ﻣﯿﺮزا‪333 ،332 ،255 :‬‬
‫اﻣﯿﺮ اﯾﻤﺮﺗﯽ‪158 :‬‬
‫اﻣﯿﺮﮔﻮﻧﻪﺧﺎن‪323 ،322 ،304 ،168 :‬‬
‫اﻣﯿﺮﻧﺎﺻﺮ‪ -‬ﻧﺎﺻﺮ‪ ،‬ﺷﯿﺦ‬
‫اﻧﻘﺮاض ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺻﻔﻮﯾﻪ و اﺷﻐﺎل اﯾﺮان ﺗﻮﺳﻂ اﻓﻐﺎنﻫﺎ‪42 ،28 :‬‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ /‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽﻫﺎ‪250 ،227 ،226 ،157 ،97 -95 :‬‬
‫اﻧﮕﻮان‪24 :‬‬
‫اﻧﯿﺲ‪ -‬اﺳﻔﻨﺪﯾﺎرﺑﯿﮓ‬
‫اوﺟﺎن‪ ،‬ﺷﻬﺮ‪315 :‬‬
‫اورﺑﺎﻧﻮي ﻫﺸﺘﻢ‪ ،‬ﭘﺎپ‪ :‬ﻫﻔﺪه‬
‫اورﺑﺎﻧﻮي ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﭘﺎپ‪21 :‬‬
‫اورﺷﻠﯿﻢ‪ :‬ﭼﻬﺎرده‪195 ،23 ،‬‬
‫اورﺷﻠﯿﻢ آزاد ﺷﺪه‪8 :‬‬
‫اوزون ﺣﺴﻦ‪ -‬ﺣﺴﻦﺑﯿﮓ‬
‫اوﮔﺴﻦ ﺳﺘﯿﺮﻧﺎ‪ ،‬ﺑﻨﮕﺖ ﺑﻨﮕﺴﺘﻮن‪248 :‬‬
‫اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ‪ -‬ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺪاﺑﻨﺪه‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن‬
‫اوﻟﻎﺑﯿﮓ )دونژوان اﯾﺮان(‪277 :‬‬
‫اوﻣﺒﺮﯾﺎ‪ ،‬اﺳﺘﺎن‪125 :‬‬
‫اوﻧﯿﺸﻮن‪24 :‬‬
‫اﻫﻮاز‪94 :‬‬
‫اﯾﺒﺮﯾﺎ‪158 :‬‬
‫اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ‪ :‬ﯾﺎزده‪ ،‬دوازده‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ و دو‪198 ،195 ،142 ،115 ،80 ،74 ،48 ،18 ،14 ،13 ،10 ،5 ،1 ،‬‬
‫اﯾﺮان ﻗﺪﯾﻢ‪84 :‬‬
‫اﯾﺮان و ﻗﻀﯿﻪ اﯾﺮان‪29 :‬‬
‫اﯾﺮوان‪276 ،243 ،168 :‬‬
‫اﯾﻞ ﺑﻠﮕﺮﯾﻨﻮ‪ -‬دﻻواﻟﻪ‪ ،‬ﭘﯿﺘﺮو‬
‫اﯾﻞ ﻓﺎﻧﺘﺎﺳﺘﯿﮑﻮ‪ :‬ﻫﺠﺪه‬
‫اﯾﻤﺎﺋﻮ‪ -‬ﻗﻔﻘﺎز‬
‫اﯾﻮاﻧﻮوﯾﭻ‪ ،‬اﯾﻮان‪343 -338 ،330 :‬‬
‫اﺋﻮﺳﯿﻨﻮ‪ -‬ﺳﯿﺎه‪ ،‬درﯾﺎ‬
‫ب‬
‫ﺑﺎب ﻋﺎﻟﯽ‪292 :‬‬
‫ﺑﺎﺑﻞ‪371 ،309 ،94 :‬‬
‫ﺑﺎﺗﯿﺴﺘﺎدوﻧﯽ‪ :‬ﺑﯿﺴﺖ و دو‬
‫ﺑﺎدﮐﻮﺑﻪ‪145 :‬‬
‫ﺑﺎرﺑﺮﯾﻨﯽ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﭽﺴﮑﻮ )ﮐﺎردﯾﻨﺎل(‪ :‬ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮏ‬
‫ﺑﺎروﻧﯿﻮ‪84 :‬‬
‫ﺑﺎشآﭼﻮق‪216 ،159 ،158 :‬‬
‫ﺑﺎغ ﺟﻨﺖ‪338 ،250 ،248 :‬‬
‫ﺑﺎغ ﮔﻠﺴﺘﺎن‪38 :‬‬
‫ﺑﺎﮐﻮ‪ /‬واهﮐﻮه )آﻟﺒﺎﻧﺎ‪ /‬آﻟﺒﺎﻧﯿﺎ(‪ 158 ،132 -129 :‬ﺑﺎﻧﻮ ﺷﺮﻟﯽ‪ /‬ﻟﯿﻠﯽ‪352 :‬‬
‫ﺑﺎﻧﻮ ﻟﻌﺎﻟﯽ‪354 ،333 :‬‬
‫ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ‪ :‬ﭼﻬﺎرده‪ ،‬ﺷﺎﻧﺰده‪ ،‬ﻫﻔـﺪه‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮏ‪،115 ،114 ،108 ،106 ،105 ،102 ،92 ،85 ،82 ،81 ،78 ،24 ،14 ،11 ،2 ،‬‬
‫‪،311 ،299 ،298 ،294 ،291 ،288 ،262 ،257 ،253 ،229 ،228 ،220 -218 ،214 ،192 ،152 ،147 ،135 ،128 ،126 ،124 ،123‬‬
‫‪360 ،359 ،356 ،354 ،351 ،350 ،333 ،331 ،312‬‬
‫ﺑﺎﻧﯿﺎن‪ /‬واﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻗﻮم‪63 ،61 ،59 ،56 ،55 :‬‬
‫ﺑﺘﻠﯿﺲ‪ /‬ﺑﺪﻟﯿﺲ‪5 :‬‬
‫ﺑﺤﺮﯾﻦ‪349 ،260 ،244 :‬‬
‫ﺑﺨﺎرا‪163 ،131 :‬‬
‫ﺑﺮاﯾﺘﻮن‪ :‬ﻧﻮزده‬
‫ﺑﺮﺗﯿﺎن‪ ،‬ده‪350 :‬‬
‫ﺑﺮﻫﻤﻦ‪ ،‬ﻗﻮم‪87 ،57 :‬‬
‫ﺑﺰآﺑﺎد )اﺑﻮزﯾﺪآﺑﺎد(‪ ،‬دﻫﮑﺪه‪110 :‬‬
‫ﺑﻐﺪاد‪ :‬ﭼﻬﺎرده‪،121 ،55 ،43 ،37 ،14 ،1 ،‬‬
‫‪361 -359 ،304 ،161‬‬
‫ﺑﮕﺮات ﻣﯿﺮزا‪227 ،216 ،159 ،158 :‬‬
‫ﺑﻠﺦ‪163 ،131 :‬‬
‫ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس )ﮔﻤﺒﺮون(‪244 :‬‬
‫ﺑﻮدوم‪ ،‬ﺷﻬﺮ‪336 :‬‬
‫ﺑﻮرون ﮐﺎﻇﻢ‪ -‬ﮐﺎﻇﻢﺑﯿﮓ‬
‫ﺑﻮﮔﺪاﻧﯽ‪ ،‬ﭘﺮﻧﺲ‪336 :‬‬
‫ﺑﻬﺎدرﺧﺎن‪322 ،321 ،319 ،311 :‬‬
‫ﺑﻬﺮوز‪ ،‬دﻫﮑﺪه‪3 :‬‬
‫ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس‪197 :‬‬
‫ﺑﯿﺘﺰارو‪ ،‬ﭘﯿﺘﺮو‪84 :‬‬
‫ﺑﯿﺪﮔﻞ‪ ،‬ده‪124 ،122 :‬‬
‫ﺑﯿﮓ ﺗﻮﮐﺎت‪329 :‬‬
‫ﺑﯿﮕﻢ )دﺧﺘﺮ ﺷﺎهاﺳﻤﻌﯿﻞ ﺛﺎﻧﯽ(‪220 ،219 :‬‬
‫ﺑﯿﮕﻢ‪ ،‬ﮐﺎروانﺳﺮا‪346 :‬‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ‪ :‬ﭼﻬﺎرده‪241 ،84 ،6 ،‬‬
‫پ‬
‫ﭘﺎپ ﭘﺎﺋﻮﻟﻮي ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﺳﯿﺰده‪ ،‬ﻫﺠﺪه‪44 ،‬‬
‫ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‪ -‬ﻓﯿﻠﯿﭗ ﺳﻮم‬
‫ﭘﺎﻟﺮﻣﻮ‪34 :‬‬
‫ﭘﺪر ﺟﻮواﻧﯽ‪ -‬ﺟﻮواﻧﯽ )ﭘﺪر ﻣﻘﺪس(‬
‫ﭘﺪر روﺣﺎﻧﯽ‪ -‬ﻣﻠﯿﮑﻮر‬
‫ﭘﺪر ﻣﻘﺪس‪ -‬ﺟﻮواﻧﯽ‬
‫ﭘﺪر ﻣﻠﯿﮑﻮر‪ -‬ﻣﻠﯿﮑﻮر )ﭘﺪر روﺣﺎﻧﯽ(‬
‫ﭘﺮﺗﻐﺎل‪ /‬ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎ‪358 ،349 ،266 ،244 ،226 ،204 ،195 ،141 ،96 ،95 ،46 :‬‬
‫ﭘﺮدﻟﯿﺲ‪ ،‬ﭘﻞ‪333 ،330 ،287 :‬‬
‫ﭘﺮﺳﭙﻮﻟﯿﺲ‪ -‬ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﯿﺪ‬
‫ﭘﺮوﺑﻮ‪ ،‬اﻣﯿﻠﯿﻮ‪84 :‬‬
‫ﭘﻠﯿﻨﯿﻮ‪120 :‬‬
‫ﭘﻨﺖ ﻣﻮﻟﻪ‪ ،‬ﭘﻞ‪30 :‬‬
‫ﭘﻮپ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﺴﻮر‪31 :‬‬
‫ﭘﻮرو )ﺷﺎه ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن(‪58 :‬‬
‫ﭘﻮزﯾﻠﯿﭙﻮ‪ ،‬ﺷﻬﺮ‪366 :‬‬
‫ﭘﻮﻟﯿﭽﻪ‪ ،‬آﻧﺪرآ‪212 :‬‬
‫ﭘﯿﺸﺎور‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪ‪10 :‬‬
‫ت‬
‫ﺗﺎت )ﻗﻮم(‪280 ،279 ،276 ،275 :‬‬
‫ﺗﺎﺗﺎر‪ ،‬ﻗﻮم‪326 ،320 ،318 -316 ،309 ،284 ،268 ،201 ،131 ،58 :‬‬
‫ﺗﺎجآﺑﺎد‪ ،‬ﺑﺎغ‪108 :‬‬
‫ﺗﺎﺟﯽﺑﯿﻮك‪ ،‬ده‪330 ،291 :‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﻤﺪن‪169 :‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎهﻋﺒﺎس‪ :‬ﺑﯿﺴﺖ و دو‪279 ،175 ،174 ،167 ،159 ،‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﺎﻟﻢآراي ﻋﺒﺎﺳﯽ‪167 ،76 :‬‬
‫ﺗﺎﺳﻮ‪371 ،367 ،8 :‬‬
‫ﺗﺎﻻر ﭘﺸﺖ‪ ،‬ده‪136 :‬‬
‫ﺗﺎورو‪ -‬ﻗﻔﻘﺎز‬
‫ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ 338 ،324 ،315 ،314 ،309 ،305 ،304 ،302 ،301 ،283 ،275 ،239 ،203 ،64 :‬ﺗﺒﺮﯾﺰﻧﻮ‪ ،‬ﻣﺤﻠﻪ‪ -‬ﻋﺒﺎسآﺑﺎد‬
‫ﺗﺠﻦرود )ﺗﯿﺰﯾﻦ رود(‪144 :‬‬
‫ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﯿﺪ‪ :‬ﺷﺎﻧﺰده‪265 ،46 ،‬‬
‫ﺗﺨﺘﻪﺑﯿﮓ )ﯾﻮزﺑﺎﺷﯽ اوﺳﺘﺎﺟﻠﻮ(‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎندار‪:‬‬
‫‪332 ،232 ،187 ،166 ،164 ،160 ،152 -149‬‬
‫ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن‪ -‬ﺳﺠﺴﺘﺎن‬
‫ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ‪279 ،171 ،132 ،131 :‬‬
‫ﺗﺮكﻫﺎ‪،168 ،162 -160 ،158 -154 ،152 ،139 ،132 ،121 ،116 ،102 ،98 ،96 ،95 ،88 ،78 -76 ،50 ،48 ،28 ،21 ،16 ،6 ،5 :‬‬
‫‪،285 ،277 ،268 ،259 ،253 ،251 ،248 ،243 ،242 ،227 ،226 ،215 ،214 ،206 -202 ،200 ،198 ،197 ،195 ،194 ،186 ،172‬‬
‫‪369 ،363 ،359 ،358 ،353 ،337 ،336 ،329 -322 ،319 -304 ،301 -299 ،293 ،292‬‬
‫ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ :‬ﻫﺠـﺪه‪ ،‬ﻧﻮزده‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮏ‪،226 ،225 ،168 ،156 ،153 ،152 ،142 ،131 ،121 ،101 ،95 ،67 ،45 ،27 ،22 ،15 ،13 ،5 ،‬‬
‫‪354 ،329 ،274‬‬
‫ﺗﻔﻠﯿﺲ‪293 :‬‬
‫ﺗﻘﯽآﺑﺎد‪ ،‬ﮐﺎروانﺳﺮا‪350 :‬‬
‫ﺗﻘﯽﻣﯿﺮزا )ﺳﺎروﺗﻘﯽ(‪ ،‬وزﯾﺮ ﻣﺎزﻧﺪران‪364 ،363 ،251 ،228 ،227 ،220 ،216 ،212 ،210 ،208 ،191 ،175 ،167 ،166 :‬‬
‫ﺗﮑﯿﻪ‪ ،‬ده‪4 :‬‬
‫ﺗﻮﭼﯽ‪ ،‬ﺟﻮزﭘﻪ‪ :‬ﺑﯿﺴﺖ و دو‬
‫ﺗﻮر‪ -‬ﺗﯿﺒﺮ‪ ،‬رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺗﻮروس‪ -‬ﻗﻔﻘﺎز‬
‫ﺗﻮﮐﺎت‪ ،‬ﺷﻬﺮ‪329 :‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪258 ،231 ،229 :‬‬
‫ﺗﻬﻤﻮرسﺧﺎن‪325 ،316 ،314 ،293 ،284 ،268 -266 ،212 ،201 -199 ،158 ،48 ،47 :‬‬
‫ﺗﯿﺒﺮ‪ /‬ﺗﻮر‪ ،‬رودﺧﺎﻧﻪ‪30 :‬‬
‫ﺗﯿﺰﯾﻦ رود‪ -‬ﺗﺠﻦ رود‬
‫ﺗﯿﻤﻮر ﻟﻨﮓ‪131 ،58 ،57 :‬‬
‫ﺗﯿﻨﺎﺗﯿﻦ زﯾﺒﺎ‪ -‬ﻣﺎرﯾﻮﭼﺎ‬
‫ج‬
‫ﺟﺎﺟﺮود‪229 :‬‬
‫ﺟﺎﻧﺎﮔﺎ‪ -‬ﻣﯿﻤﯽ‬
‫اﻟﺠﺰﯾﺮه‪196 :‬‬
‫ﺟﻐﺘﺎي‪ /‬ﺟﻐﺘﺎﯾﯽﻫﺎ‪182 ،163 ،131 ،57 :‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﯾﺰدي‪ -‬ﻣﻠّﺎﺟﻼل ﻣﻨﺠﻢ‬
‫ﺟﻠﻔﺎ )ﻣﺤﻠﻪاي در اﺻﻔﻬﺎن(‪358 ،357 ،354 ،112 ،64 ،41 ،28 :‬‬
‫ﺟﻠﻔﺎ‪ ،‬ﭘﻞ‪ -‬ﺳﯽ و ﺳﻪ ﭘﻞ‬
‫ﺟﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن‪43 ،42 :‬‬
‫ﺟﻮﮐﯽ‪ ،‬ﻗﻮم‪87 ،57 :‬‬
‫ﺟﻮواﻧﯽ )ﭘـﺪر ﻣﻘﺪس(‪،344 ، 336 ، 329 ، 292 ، 289 ، 287 ، 284 ، 275 ، 274 ، 272 - 267 ، 265 ، 252 ، 192 ، 159 ، 148 ، 98 ، 46 :‬‬
‫‪349 ،346‬‬
‫ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮﺧﺎن‪327 ،272 :‬‬
‫ﺟﯿﺮود‪ ،‬دﻫﮑﺪه‪136 ،135 :‬‬
‫ﺟﯿﻔﻮرد‪ ،‬راﺑﺮت‪133 :‬‬
‫چ ﭼﺎﻟﯽ ﺳﯿﺎه‪25 :‬‬
‫ﭼﺎيﺧﺎﻧﮕﯽ‪ ،‬ده‪6 :‬‬
‫ﭼﭙﻨﯽ‪ /‬ﮐﭙﻨﯽ‪ ،‬ﻃﺎﯾﻔﻪ‪278 :‬‬
‫ﭼﺮﮐﺲﻫﺎ‪145 ،131 :‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ادﺑﯽ‪166 :‬‬
‫ﭼﻬﺎر اﻣﺎم‪ ،‬دﻫﮑﺪه‪171 :‬‬
‫ﭼﻬﺎرﺑﺎغ‪357 ،41 ،34 :‬‬
‫ﭼﻬﻞ ﻣﻨﺎر‪ -‬ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﯿﺪ‬
‫ح‬
‫ﺣﺒﺸﻪ‪204 :‬‬
‫ﺣﺒﻠﻪرود‪ ،‬ده‪128 -126 :‬‬
‫ﺣﺒﻠﻪرود‪ ،‬رودﺧﺎﻧﻪ‪127 :‬‬
‫ﺣﺰﻗﯿﺎل‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪169 :‬‬
‫ﺣﺴﻦﺑﯿﮓ )اوزون ﺣﺴﻦ(‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ ﻫﻤﺪان‪279 ،274 ،43 :‬‬
‫ﺣﺴﻦﺧﺎن‪ -‬ﺣﺴﻦﺑﯿﮓ‬
‫ﺣﺴﯿﻦﺑﯿﮓ )ﻣﻬﻤﺎندار(‪151 ،148 :‬‬
‫ﺣﺴﯿﻦ )ع(‪294 ،102 -99 ،68 :‬‬
‫ﺣﺴﯿﻨﻘﻠﯽ ﻣﯿﺮزا‪68 :‬‬
‫ﺣﻠﺐ‪ :‬ﻫﻔﺪه‪349 ،304 ،225 ،172 ،95 ،67 ،‬‬
‫ﺣﻠّﻪ‪ ،‬ﺷﻬﺮ‪ :‬ﭼﻬﺎرده‬
‫ﺣﻤﺰه ﻣﯿﺮزا‪279 ،70 :‬‬
‫ﺣﻮضآﺑﺎد‪ ،‬ده‪231 :‬‬
‫ﺣﯿﺪر‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن‪91 ،89 ،43 :‬‬
‫خ‬
‫ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻣﯿﺮزا )ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯿﺮزا(‪370 ،369 ،256 :‬‬
‫ﺧﺮاﺳﺎن‪161 ،123 :‬‬
‫ﺧﺰر‪ ،‬درﯾﺎﭼﻪ‪335 ،333 ،331 ،163 ،153 ،145 ،138 ،133 -129 ،120 ،93 ،49 :‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻋﺒﺎس‪ ،‬ﺷﺎه اﯾﺮان‪ :‬ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮏ‬
‫ﺧﻠﺨﺎل‪291 ،289 :‬‬
‫ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس‪95 ،49 ،5 :‬‬
‫ﺧﻠﯿﻞﭘﺎﺷﺎ )ﺳﺮدار ﺗﺮك(‪365 ،329 ،326 ،325 ،321 ،307 ،306 ،301 ،300 ،284 ،283 ،241 ،76 :‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ زاﺗﻮر‪ -‬آﺳﺘﻮاز آﺗﻮر‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﻠﯽ‪42 :‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ﮐﺎﻇﻢ ﻧﻄﻨﺰي‪ ،‬ﮐﺎروانﺳﺮا‪350 :‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ‪ -‬ﺳﺎروﺧﻮاﺟﻪ‬
‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬اﯾﺎﻟﺖ‪254 :‬‬
‫ﺧﻮﯾﯿﻦ‪ ،‬ده‪331 :‬‬
‫د‪ /‬ذ‬
‫دادﯾﺎن‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ‪155 :‬‬
‫داراﻟﺴﻌﺎدت اﻟﺸﺮﯾﻒ آﻗﺎﺳﯽ‪ -‬ﻗﺰﻟﺮ آﻗﺎﺳﯽ‬
‫دارﯾﻮش اول‪277 ،66 :‬‬
‫داشﮐﺴﻦ‪ ،‬ده‪330 :‬‬
‫داﻏﺴﺘﺎن‪327 :‬‬
‫داﻧﺎ )ﺗﺎﺟﺮ ﻫﻨﺪي(‪87 -85 :‬‬
‫داﻧﯿﻞ )ﻣﻮرخ روﻣﯽ(‪120 :‬‬
‫داودﺧﺎن‪275 ،268 ،244 :‬‬
‫داودﺷﺎه اول‪47 :‬‬
‫دﺟﻠﻪ‪ ،‬رود‪6 ،3 :‬‬
‫درام‪ ،‬ده‪332 ،331 :‬‬
‫درﯾﺎي ﺳﯿﺎه‪ -‬ﺳﯿﺎه‪ ،‬درﯾﺎ‬
‫درﺑﻨﺪ‪ -‬دﻣﯿﺮﻗﺎﭘﻮ‬
‫دزآﺑﺎد‪ /‬دزاوا‪ ،‬روﺳﺘﺎ‪23 :‬‬
‫دﺳﺖﮐﻨﺪ‪124 :‬‬
‫دﺳﺘﯽﺑﯿﮓ‪254 ،163 ،162 :‬‬
‫دﻻواﻟﻪ‪ ،‬ﭘﻤﭙﺌﻮ‪ :‬ﺳﯿﺰده‬
‫دﻻواﻟﻪ‪ ،‬ﭘﯿﺘﺮو‪ :‬در ﺗﻤﺎم ﺻﻔﺤﺎت ﮐﺘﺎب‬
‫دﻟﯽآﻧﺠﻠﯽ‪ ،‬ﻓﺮا ﻣﻠﮑﯿﻮر‪ -‬ﻣﻠﮑﯿﻮر )ﭘﺪر روﺣﺎﻧﯽ(‬
‫دﻟﯽ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن‪207 ،206 ،191 ،190 ،175 :‬‬
‫دﻟﯽ ﻣﻠﮏ‪325 :‬‬
‫دﻣﺸﻖ‪43 :‬‬
‫دﻣﯿﺮﻗﺎﭘﻮ )درﺑﻨﺪ(‪305 ،294 ،145 ،130 :‬‬
‫دﻧﯽﭘﯿﺮ‪ ،‬رود‪152 :‬‬
‫دونژوان اﯾﺮان‪ -‬اوﻟﻎﺑﯿﮓ‬
‫دهآﺑﺎد‪ ،‬ده‪108 :‬‬
‫دﻫﻪ‪ /‬دﻫﮏ‪ ،‬ﺷﻬﺮ‪25 :‬‬
‫دﯾﺎرﺑﮑﺮ‪361 ،241 :‬‬
‫دﯾﺎﻟﻪ‪ ،‬رودﺧﺎﻧﻪ‪6 ،3 :‬‬
‫ذواﻟﻔﻘﺎرﺧﺎن‪306 ،295 :‬‬
‫ر‬
‫راﺟﺎﭘﻮت‪ -‬ﻧﺎﯾﺮي‬
‫راﻣﻮ‪ /‬راﻣﺎ )ﺧﺪاي ﻫﻨﺪي(‪85 :‬‬
‫راﻣﯿﺸﺎن‪ ،‬ده‪335 :‬‬
‫رﺣﻤﺖآﺑﺎد‪24 :‬‬
‫رﺷﻤﻪ‪ ،‬ده‪125 :‬‬
‫رم‪ :‬ﺳﯿﺰده‪ ،‬ﭼﻬﺎرده‪ ،‬ﺷﺎﻧﺰده‪ ،‬ﻫﺠﺪه‪203 ،146 ،142 ،137 ،84 ،74 ،37 ،34 ،31 ،29 -27 ،21 ،14 ،2 ،‬‬
‫رو‪ ،‬ﺳﺮﺗﻮﻣﺎس‪ :‬ﺑﯿﺴﺖ‬
‫روان‪ ،‬ﺷﻬﺮ‪ :‬ﻧﻮزده‬
‫رود ﮐﺮج‪ -‬ﮐﺮﺣﺮود‬
‫روﺳﯿﻪ‪ /‬روسﻫﺎ )ﻣﺴﮑﻮيﻫﺎ(‪227 ،202 ،159 ،145 ،131 :‬‬
‫رﯾﮏ‪ ،‬ﮐﺎرواﻧﺴﺮا‪107 :‬؛ ﻧﯿﺰ‪ -‬ﻋﻠﯽآﺑﺎد رﯾﮏ‬
‫ز‬
‫زاﺑﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬اﯾﺎﻟﺖ‪56 :‬‬
‫زاﻏﻪ‪ ،‬ده‪16 :‬‬
‫زاﮔﺮوس‪ ،‬ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺟﺒﺎل‪294 :‬‬
‫زاﯾﻨﺪهرود‪28 :‬‬
‫زﺑﯿﺪه ﺑﯿﮕﻢ‪174 :‬‬
‫زﻧﺠﺎن‪285 ،284 :‬‬
‫زﯾﻨﺐﺑﯿﮕﻢ‪369 ،346 :‬‬
‫س‬
‫ﺳﺎرد‪ ،‬ﺷﻬﺮ‪143 :‬‬
‫ﺳﺎروﺗﻘﯽ‪ -‬ﺗﻘﯽ ﻣﯿﺮزا‬
‫ﺳﺎروﺧﻮاﺟﻪ )ﻓﺪوي(‪306 ،260 ،258 ،177 ،175 :‬‬
‫ﺳﺎري‪218 ،144 ،138 ،137 ،23 :‬‬
‫ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن‪145 :‬‬
‫ﺳﺎنﺟﻮرﺟﻮ‪ /‬ﺳﻦژرژ‪194 ،193 :‬‬
‫ﺳﺎنﺳﺮﺟﻮ‪193 :‬‬
‫ﺳﺎنﺳﺮﺟﻮ‪193 :‬‬
‫ﺳﺎنﯾﺎﮔﻮ‪ /‬ﺳﻦ ژاك‪194 ،193 :‬‬
‫ﺳﺎوه‪346 :‬‬
‫ﺳﺒﻼن‪ /‬ﺳﭙﻼن‪ /‬ﺳﻮﻻن )ﮐﻮه(‪294 ،293 :‬‬
‫ﺳﺠﺴﺘﺎن )ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن(‪131 :‬‬
‫ﺳﺮاب‪324 ،76 :‬‬
‫ﺳﺮخ رﺑﺎط‪ ،‬ده‪132 :‬‬
‫ﺳﺮدار ﺗﺮك‪ -‬ﺧﻠﯿﻞﭘﺎﺷﺎ‬
‫ﺳﺮدﻫﻦ‪ ،‬ﮐﺎرواﻧﺴﺮا‪107 :‬‬
‫ﺳﻌﺪآﺑﺎد‪ ،‬ده‪16 :‬‬
‫ﺳﻐﺪﺳﺘﺎن‪131 :‬‬
‫ﺳﻔﯿﺪآب‪ ،‬ده‪124 :‬‬
‫ﺳﻔﯿﺪﮐﻮه‪124 :‬‬
‫ﺳﻔﯿﺮ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‪ -‬ﺳﯿﻠﻮا اي ﻓﯿﮕﻮروآ‪ ،‬دون ﮔﺎرﺳﯿﺎ‬
‫ﺳﻔﯿﺮ ﻫﻨﺪ‪343 ،342 ،340 -338 ،258 :‬‬
‫ﺳﻘﺮاط‪19 :‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺪاﺑﻨﺪه‪ -‬ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺪاﺑﻨﺪه‬
‫ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ‪323 ،285 ،284 ،282 ،275 ،264 -260 ،240 ،239 :‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺠﺪ‪265 ،264 :‬‬
‫ﺳﻠﯿﻤﺎنﺧﺎن‪219 :‬‬
‫ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ‪163 ،131 :‬‬
‫ﺳﻨﺖ اﻟﯿﺰﺋﻮ‪ ،‬ﻓﺮاﺟﻮواﻧﯽ ﺗﺎدﺋﻮدي‪ -‬ﺟﻮواﻧﯽ )ﭘﺪر ﻣﻘﺪس(‬
‫ﺳﻮﺋﺪ‪247 :‬‬
‫ﺳﻮرات‪ :‬ﺷﺎﻧﺰده‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ‪309 ،154 ،121 ،6 :‬‬
‫ﺳﯿﺎه )اﺋﻮﺳﯿﻨﻮ(‪ ،‬درﯾﺎ‪325 ،272 ،226 ،206 ،205 ،160 ،157 -152 ،58 ،5 :‬‬
‫ﺳﯿﺎهﮐﻮه‪ ،‬ﮐﺎرواﻧﺴﺮا‪124 ،123 :‬‬
‫ﺳﯿﻠﻮا اي ﻓﯿﮕﻮروآ‪ ،‬دون ﮔﺎرﺳﯿﺎ )ﺳﻔﯿﺮ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ(‪:‬‬
‫‪362 ،350 ،349 ،347 -345 ،261 -257 ،252 -250 ،248 -244‬‬
‫ﺳﯿﻨﺎ‪ ،‬ﮐﻮه‪204 :‬‬
‫ﺳﯿﻦ ﺳﯿﻦ‪ ،‬ده‪347 :‬‬
‫ﺳﯿﻮاس‪329 :‬‬
‫ﺳﯽ و ﺳﻪ ﭘﻞ‪ /‬اﻟﻠّﻪوردﯾﺨﺎن‪ /‬ﺟﻠﻔﺎ‪ ،‬ﭘﻞ‪31 :‬‬
‫ش‬
‫ﺷﺎردن‪129 ،31 ،27 :‬‬
‫ﺷﺎل‪ ،‬ﺷﻬﺮ‪331 :‬‬
‫ﺷﺎهاﺳﻤﻌﯿﻞ ﺻﻮﻓﯽ‪ -‬اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ‪ ،‬ﺷﺎه‬
‫ﺷﺎﻫﺮود‪ ،‬رودﺧﺎﻧﻪ‪335 :‬‬
‫ﺷﺎهﺳﻠﯿﻢ )ﻣﻐﻮل ﮐﺒﯿﺮ‪ ،‬ﻧﻮراﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ(‪341 ،330 ،58 ،57 ،40 :‬‬
‫ﺷﺎهﺻﻔﯽ‪296 ،292 ،279 ،43 ،42 :‬‬
‫ﺷﺎهﺻﻔﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺒﺮه‪324 ،319 ،301 ،298 ،295 ،294 ،292 ،291 ،268 :‬‬
‫ﺷﺎهﻋﺒﺎس ﮐﺒﯿﺮ‪ :‬در اﻏﻠﺐ ﺻﻔﺤﺎت‬
‫ﺷﺎه‪ ،‬ﻣﯿﺪان‪30 ،29 :‬‬
‫ﺷﺮح ﺣﺎل ﺷﻬﺪا‪84 :‬‬
‫ﺷﺮﻟﯽ‪ ،‬آﻧﺘﻮﻧﯽ‪278 ،275 :‬‬
‫ﺷﺮﻟﯽ‪ ،‬دونروﺑﺮﺗﻮ )راﺑﺮت(‪352 ،349 ،275 ،204 ،97 ،44 :‬‬
‫ﺷﻔﺎ‪ ،‬ﺷﻌﺎعاﻟﺪﯾﻦ‪ :‬ﯾﺎزده‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻪ‬
‫ﺷﻮﻣﺎﺧﯽ‪325 ،305 ،256 :‬‬
‫ﺷﻬﺮﮐﺮد‪24 :‬‬
‫ﺷﻬﺮﻧﻮ‪ ،‬ﮐﺎروانﺳﺮا‪15 ،13 :‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻤﻪ‪232 :‬‬
‫ﺷﯿﺨﺎوﻧﺪ‪ ،‬ﻃﺎﯾﻔﻪ‪295 ،294 ،281 -279 :‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺻﻔﯽ‪ -‬ﺻﻔﯽ‪ ،‬ﺷﺎه‬
‫ﺷﯿﺦ ﻟﻄﻒاﻟﻠّﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺠﺪ‪30 :‬‬
‫ﺷﯿﺮاز‪ :‬ﺷﺎﻧﺰده‪200 ،148 ،94 ،46 ،‬‬
‫ﺷﯿﺮﮔﺎه‪218 :‬‬
‫ﺷﯿﺮوان‪ ،‬اﯾﺎﻟﺖ‪326 ،325 ،305 ،256 ،140 ،139 :‬‬
‫ﺷﯿﻠﯿﻨﮓ‪ ،‬آﻟﺒﺮﺗﻮدي‪247 ،97 :‬‬
‫ﺷﯿﻠﯿﻨﮓ‪ ،‬آﻟﺒﺮﺷﺖﻓﻦ‪ -‬ﺷﯿﻠﯿﻨﮓ‪ ،‬آﻟﺒﺮﺗﻮدي‬
‫ص‬
‫ﺻﺎﻟﺢ ﻣﻮﺳﯽ ﮐﺎﻇﻢ‪ ،‬ﻣﺴﺠﺪ‪110 :‬‬
‫ﺻﺪراﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬ﺷﯿﺦ‪42 :‬‬
‫ﺻﻔﯽ ﻣﯿﺮزا‪370 ،208 :‬‬
‫ط‬
‫ﻃﺎرم ﻋﻠﯿﺎ‪331 :‬‬
‫ﻃﺎﻫﺮ ﻧﻄﻨﺰي‪ -‬آﻗﺎﻣﯿﺮ‬
‫ﻃﺮاﺑﻮزان‪325 ،226 ،206 ،157 ،156 ،154 :‬‬
‫ﻃﻮر‪6 :‬‬
‫ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺷﺎه‪266 ،221 ،219 :‬‬
‫ع‪ /‬غ‬
‫ﻋﺒﺎسآﺑﺎد )ﺗﺒﺮﯾﺰﻧﻮ(‪ ،‬ﻣﺤﻠﻪاي در اﺻﻔﻬﺎن‪64 ،41 ،28 :‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻌﻈﯿﻢ‪ ،‬ﺣﻀﺮت‪229 :‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻐﻨﯽ )ﺑﺎﺑﺎﻏﻨﯽ(‪257 :‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ )ﺑﺮادر ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎﻧﯽ(‪311 :‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺟﺮﯾﺪ‪359 ،253 :‬‬
‫ﻋﺜﻤﺎن‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن‪337 ،310 ،301 ،168 :‬‬
‫ﻋﺮاق‪ ،‬اﯾﺎﻟﺖ‪347 ،284 ،132 ،129 ،108 ،46 :‬‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ /‬اﻋﺮاب‪94 ،84 ،56 :‬‬
‫ﻋﻠﯽآﺑﺎد رﯾﮏ‪107 :‬‬
‫ﻋﻠﯽﺑﯿﮓ‪ ،‬ﺷﯿﺦ‪330 ،320 ،319 ،316 :‬‬
‫ﻋﻠﯽﭘﺎﺷﺎ‪340 ،338 :‬‬
‫ﻋﻠﯽ )ع(‪294 ،279 ،242 ،194 ،193 ،179 ،167 ،102 ،101 ،99 ،98 ،71 :‬‬
‫ﻋﻠﯿﻮر‪25 :‬‬
‫ﻋﻤﺮ‪102 :‬‬
‫ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن‪266 ،262 ،259 ،225 ،194 ،193 ،150 ،142 ،141 ،85 ،77 :‬‬
‫ﻋﯿﺴﯽﺧﺎنﺑﯿﮓ )ﻗﻮرﭼﯽﺑﺎﺷﯽ(‪306 ،287 ،281 ،240 ،184 ،183 ،179 ،176 -174 :‬‬
‫ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ‪360 ،193 ،113 ،96 ،86 :‬‬
‫ﻏﺰه‪93 :‬‬
‫ف‬
‫ﻓﺎرس‪ ،‬اﯾﺎﻟﺖ‪94 ،46 :‬‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻪ )س(‪99 :‬‬
‫ﻓﺪوي‪ -‬ﺳﺎروﺧﻮاﺟﻪ‬
‫ﻓﺮاﻧﭽﺴﮑﻮ‪ ،‬ﮐﺎردﯾﻨﺎل‪ :‬ﻫﺠﺪه‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ /‬ﻓﺮاﻧﺴﻮيﻫﺎ‪336 ،225 ،195 :‬‬
‫ﻓﺮاﻧﮑﻮ‪ -‬دﻻواﻟﻪ‪ ،‬ﭘﯿﺘﺮو‬
‫ﻓﺮاﻧﮑﻮ )ﷲ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﺎﻧﯽ(‪105 :‬‬
‫ﻓﺮحآﺑﺎد‪ :‬ﭘﺎﻧﺰده‪،168 -166 ،159 ،158 ،156 ،151 ، 149 ، 148 ، 146 - 142 ، 140 - 138 ، 135 ، 133 ، 129 ، 106 ، 104 ، 99 ، 93 ،‬‬
‫‪،353 ،350 ،346 ،345 ،343 ،325 ،314 ،264 ،255 ،251 ،229 ،227 ،225 ،221 ،219 ،215 ،213 ،212 ،210 ،206 ،171 ،170‬‬
‫‪369 ،362 ،358‬‬
‫ﻓﺮدﯾﻨﺎﻧﺪ‪ ،‬ارﺷﯿﺪوك‪336 :‬‬
‫ﻓﺮﯾﺪونﺧﺎن‪291 ،280 ،257 ،179 ،176 ،174 :‬‬
‫ﻓﻼﻧﺪر‪198 :‬‬
‫ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ‪152 ،86 :‬‬
‫ﻓﻠﺴﻔﯽ‪ ،‬ﻧﺼﺮاﻟّﻠﻪ‪ :‬ﺑﯿﺴﺖ و دو‪279 ،175 ،174 ،167 ،166 ،148 ،‬‬
‫ﻓﻠﻮراﻧﺲ‪236 :‬‬
‫ﻓﯿﺮوزآﺑﺎد‪220 :‬‬
‫ﻓﯿﺮوزﮐﻮه‪ :‬ده‪229 ،228 ،220 -217 ،132 ،129 ،‬‬
‫ﻓﯿﻠﯿﭗ ﺳﻮم )ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ(‪358 ،349 ،261 ،260 ،195 ،192 :‬‬
‫ﻓﺌﻮدوزﯾﺎ‪ -‬ﮐﺮﯾﻤﻪ‬
‫ق‬
‫ﻗﺎﺟﺎر‪ ،‬ﺧﺎﻧﺪان‪144 :‬‬
‫ﻗﺎﺳﻢآﺑﺎد‪ ،‬ده‪347 :‬‬
‫ﻗﺎﻫﺮه‪267 ،204 ،20 :‬‬
‫ﻗﺎﯾﺶ ﭘﺎﺷﺎ‪161 :‬‬
‫ﻗﺒﺮس‪ ،‬ﺟﺰﯾﺮه‪197 :‬‬
‫ﻗﺮﺑﺎغ‪328 ،325 ،324 :‬‬
‫ﻗﺮﺑﺎن‪ ،‬ﻋﯿﺪ‪87 :‬‬
‫ﻗﺮﭼﻘﺎيﺑﯿﮓ‪ /‬ﻗﺮﭼﻘﺎيﺧﺎن‪-326 ،324 -321 ،319 ،315 ،311 -309 ،306 ،304 ،302 ،299 ،292 ، 283 - 280 ، 277 ، 243 ، 76 :‬‬
‫‪329‬‬
‫ﻗﺮﺳﻮ‪ ،‬رودﺧﺎﻧﻪ‪12 :‬‬
‫ﻗﺮهدﯾﮑﻦ ﻗﻮرﭼﯽﺑﺎﺷﯽ‪ ،‬ده‪335 :‬‬
‫ﻗﺰاقﻫﺎ‪325 ،268 ،226 ،216 ،206 ،205 ،160 ،159 ،157 -152 ،144 :‬‬
‫ﻗﺰلاوزن‪ ،‬رود‪335 ،333 :‬‬
‫ﻗﺰﻟﺮآﻗﺎﺳﯽ‪365 ،337 ،310 :‬‬
‫ﻗﺰلرﺑﺎط‪ ،‬ده‪6 ،4 :‬‬
‫ﻗﺰوﯾﻦ‪،314 ،295 ،293 ،261 ،258 ،253 ،252 ،244 ،241 -239 ،237 -235 ،232 ،231 ،229 ،228 ،220 ،219 ،214 ،99 ،46 :‬‬
‫‪369 ،350 ،346 -343 ،338 ،336 ،335 ،332 ،330 ،323 ،315‬‬
‫ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ‪ :‬ﭼﻬﺎرده‪،336 ،329 ،327 -323 ،310 ،307 ،300 ،293 ،247 ،241 ،225 ،205 ،202 ،195 ،154 ،142 ،96 ،29 -27 ،5 ،‬‬
‫‪369 ،363 ،362 ،337‬‬
‫ﻗﺼﺮ ﺷﯿﺮﯾﻦ‪8 ،6 :‬‬
‫ﻗﻔﻘﺎز‪294 ،256 ،145 ،130 ،120 :‬‬
‫ﻗﻔﻘﺎز )ﺗﺎورو‪ ،‬ﺗﻮروس‪ ،‬اﯾﻤﺎﺋﻮ‪ ،‬ﻫﻨﺪوﮐﺶ‪ ،‬ﻫﯿﻤﺎﻟﯿﺎ(‪ ،‬رﺷﺘﻪﮐﻮه‪327 ،125 ،58 :‬‬
‫ﻗﻠﻌﻪ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽﻫﺎ‪ :‬ﺷﺎﻧﺰده‪349 ،‬‬
‫ﻗﻢ )ﻗﻮآﻧﺎ(‪347 ،346 ،338 :‬‬
‫ﻗﻨﺪﻫﺎر‪56 :‬‬
‫ﻗﻮآﻧﺎ‪ -‬ﻗﻢ‬
‫ﻗﻮرﭼﯽﺑﺎﺷﯽ‪ -‬ﻋﯿﺴﯽﺧﺎنﺑﯿﮓ‬
‫ك‬
‫ﮐﺎﭘﻮا‪110 :‬‬
‫ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎ‪362 ،360 ،357 ،194 ،192 ،98 -96 :‬‬
‫ﮐﺎرﻧﻮ‪ ،‬اﺗﯿﻦ‪ :‬ﻧﻮزده‬
‫ﮐﺎﺷﺎن‪ :‬ﭘﺎﻧﺰده‪350 ،347 ،255 ،124 ،122 ،115 -112 ،110 ،‬‬
‫ﮐﺎﻇﻢﺑﯿﮓ )ﺑﻮرون ﮐﺎﻇﻢ(‪369 ،328 -326 ،324 ،323 ،304 ،300 :‬‬
‫ﮐﺎﻇﻢ ﺳﻠﻄﺎن‪161 ،10 ،8 :‬‬
‫ﮐﺎﻧﺎك‪ ،‬ادوارد‪95 ،75 :‬‬
‫ﮐﺒﯿﺮ‪ ،‬درﯾﺎ‪ -‬ﺳﯿﺎه‪ ،‬درﯾﺎ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻌﺎع اﻟﺪﯾﻦ ﺷﻔﺎ ؛ ﻣﺘﻦ ؛ ص‪381‬‬
‫اب ﻣﻘﺪس‪97 :‬‬
‫ﮐﺮاوﻧﺪ‪24 :‬‬
‫ﮐﺮﺑﻼ‪100 :‬‬
‫ﮐﺮچ‪ ،‬ﺗﻨﮕﻪ‪154 :‬‬
‫ﮐﺮﺣﺮود )رود ﮐﺮج(‪231 :‬‬
‫ﮐﺮدﺳﺘﺎن‪ /‬ﮐﺮدﻫﺎ‪323 ،294 ،168 ،78 ،15 -11 ،6 -4 :‬‬
‫ﮐﺮزن‪29 :‬‬
‫ﮐﺮﮐﻮك‪ ،‬ﺷﻬﺮ‪161 :‬‬
‫ﮐﺮﻣﻠﯿﺎن ﺑﺮﻫﻨﻪﭘﺎ‪ ،‬ﻓﺮﻗﻪ‪259 ،148 ،141 :‬‬
‫ﮐﺮﻧﺪ‪ ،‬ده‪10 :‬‬
‫ﮐﺮوﺷﻦ )ﺧﺪاي ﻫﻨﺪي(‪86 :‬‬
‫ﮐﺮﯾﻤﻪ )ﻓﺌﻮدوزﯾﺎ(‪ ،‬ﺷﺒﻪﺟﺰﯾﺮه‪154 :‬‬
‫ﮐﻔﺎ‪ ،‬ﺷﻬﺮ‪327 ،272 ،153 :‬‬
‫ﮐﻠﺨﻮزﺳﺘﺎن‪157 -155 :‬‬
‫ﮐﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺎر‪36 ،35 :‬‬
‫ﮐﻨﺖ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻮاﻟﻮ‪ :‬ﻧﻮزده‬
‫ﮐﻨﮕﺎور‪16 :‬‬
‫ﮐﻮرش دوم‪5 :‬‬
‫ﮐﻮرش ﮐﺒﯿﺮ‪190 ،121 ،23 ،6 ،3 :‬‬
‫ﮐﻮﻧﯿﺮان‪24 :‬‬
‫ﮐﻮﯾﻨﺘﻮ ﮐﻮرﺳﯿﻮ‪66 :‬‬
‫ﮐﯿﻮﺳﻤﻪ‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎﻧﻪ‪365 ،337 :‬‬
‫گ‬
‫ﮔﺎﺑﺎخ‪ ،‬ده‪289 :‬‬
‫ﮔﺒﺮآﺑﺎد )ﻣﺤﻠﻪاي در اﺻﻔﻬﺎن(‪41 :‬‬
‫ﮔﺒﺮﺳﯿﻦ‪ ،‬روﺳﺘﺎ‪23 :‬‬
‫ﮔﺒﺮﻫﺎ‪67 ،66 ،64 :‬‬
‫ﮔﺠﺮات‪40 :‬‬
‫ﮔﺪار‪ ،‬آﻧﺪره‪31 ،29 :‬‬
‫ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن‪ /‬ﮔﺮﺟﯽﻫﺎ‪،351 ،326 -324 ،315 ،305 ،294 ،293 ،276 ،267 ،266 ،199 ،156 ،155 ،143 -139 ،56 ،48 ، 47 ، 27 :‬‬
‫‪356‬‬
‫ﮔﺮﮔﻮر ﺳﯿﺰدﻫﻢ‪ ،‬ﭘﺎپ‪2 :‬‬
‫ﮔﺰﻧﻔﻮن‪282 ،277 ،273 ،190 ،169 ،121 ،104 ،23 ،19 ،10 ،8 ،5 :‬‬
‫ﮔﻠﭙﺎﯾﮕﺎن‪24 :‬‬
‫ﮔﻤﺒﺮون‪ -‬ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس‬
‫ﮔﻨﺠﻪ‪190 :‬‬
‫ﮔﻨﮓ‪ ،‬رود‪86 :‬‬
‫ﮔﻮآ‪ ،‬ﺷﻬﺮ‪204 :‬‬
‫ﮔﻮوآ آﮔﻮﺳﺘﯿﻨﯽ‪ ،‬ﭘﺪر آﻧﺘﻮﻧﯿﻮدي‪195 ،141 :‬‬
‫ﮔﻮﻫﺮآﺑﺎد‪ ،‬ﮐﺎروانﺳﺮا‪346 :‬‬
‫ﮔﯿﻼرد‪ ،‬ده‪229 :‬‬
‫ﮔﯿﻼن‪ ،‬اﯾﺎﻟﺖ‪294 ،258 ،227 ،216 ،145 ،129 :‬‬
‫ﮔﯿﻨﺪس‪ ،‬رودﺧﺎﻧﻪ‪3 :‬‬
‫ﮔﯿﻮران‪ ،‬ده‪261 :‬‬
‫ﮔﯿﻮي‪ ،‬ده‪330 ،291 ،289 :‬‬
‫ل‬
‫ﻻﮐﻬﺎرت‪ :‬ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻪ‪355 ،281 ،278 ،120 ،42 ،27 ،‬‬
‫ﻟﺮﺣﺴﯿﻦﺧﺎن‪327 ،161 :‬‬
‫ﻟﺰﮔﯽﻫﺎ‪272 ،145 ،131 :‬‬
‫ﷲﺑﯿﮓ‪ ،‬ﮐﺎروانﺳﺮا‪350 :‬‬
‫ﻟﻤﺒﺎردي‪ ،‬اﺳﺘﺎن‪48 :‬‬
‫ﻟﻮﺗﺮ‪292 :‬‬
‫ﻟﻮﯾﯽ ﺳﯿﺰدﻫﻢ‪195 :‬‬
‫ﻟﻬﺮاﺳﺐﺧﺎن دوم‪199 :‬‬
‫ﻟﻬﺴﺘﺎن‪336 ،326 ،227 ،155 ،153 :‬‬
‫ﻟﯿﻠﯽ‪ -‬ﺑﺎﻧﻮ ﺷﺮﻟﯽ‬
‫م‬
‫ﻣﺎردﯾﻦ‪ ،‬ﺷﻬﺮ‪ :‬ﭼﻬﺎرده‪361 ،192 ،‬‬
‫ﻣﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻨﺪر‪226 :‬‬
‫ﻣﺎرﯾﻮﭼﺎ )ﺗﯿﻨﺎﺗﯿﻦ زﯾﺒﺎ(‪ :‬ﻫﻔﺪه‪351 ،‬‬
‫ﻣﺎزﻧﺪران‪314 ،276 ،221 ،218 ،210 ،208 ،191 ،167 ،139 ،138 ،136 ،134 ،132 ،129 ،93 :‬‬
‫ﻣﺎﻻﺑﺎر‪56 :‬‬
‫ﻣﺎﻫﯿﺪﺷﺖ‪ ،‬ده‪12 :‬‬
‫ﻣﺒﺎرك‪ ،‬ﺷﯿﺦ‪254 ،94 :‬‬
‫ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن‪ /‬ﻣﺠﺎرﻫﺎ‪326 ،301 ،203 :‬‬
‫ﻣﺤﻠﻪ ﺑﺎغ‪ ،‬ده‪125 :‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺑﯿﮏ‪ -‬اﺣﻤﺪﺑﯿﮏ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ )ص(‪279 ،242 ،193 ،101 ،99 ،98 ،66 :‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﭘﺎﺷﺎ‪276 :‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺪاﺑﻨﺪه‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن‪279 ،265 ،264 ،219 ،134 :‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﻟﺢﺑﯿﮓ‪220 ،168 ،167 :‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺎﻫﺮﺑﯿﮓ‪165 ،164 :‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻣﯿﺮزا‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن‪ -‬ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻣﯿﺮزا‬
‫ﻣﺤﻤﻮد‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن‪337 :‬‬
‫ﻣﺤﻤﻮدﭘﺎﺷﺎ‪154 :‬‬
‫ﻣﺪﯾﺎ‪ -‬آذرﺑﺎﯾﺠﺎن‬
‫ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ‪ ،‬درﯾﺎ‪226 ،172 ،49 :‬‬
‫ﻣﺪﯾﻨﻪ‪99 :‬‬
‫ﻣﺮاد ﺳﻮم‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن‪154 :‬‬
‫ﻣﺮاﻏﻪ‪323 :‬‬
‫ﻣﺮﺗﻀﯽ ﻋﻠﯽ‪ -‬ﻋﻠﯽ )ع(‬
‫ﻣﺮﻧﺠﮏ‪ ،‬ده‪124 :‬‬
‫ﻣﺮﯾﻢ ﻣﻘﺪس‪360 ،86 :‬‬
‫ﻣﺮﯾﻢ ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﮐﻠﯿﺴﺎ‪355 :‬‬
‫ﻣﺴﮑﻮ‪159 ،145 :‬‬
‫ﻣﺴﮑﻮيﻫﺎ‪ -‬روﺳﯿﻪ‬
‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن‪ /‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ‪361 ،360 ،336 ،247 ،203 ،202 ،196 -192 ،152 ،142 -139 ،98 ،93 ،86 ،77 :‬‬
‫ﻣﺸﻌﺸﻊ‪ ،‬ﻗﺒﯿﻠﻪ‪254 ،94 :‬‬
‫ﻣﺼﺮ‪ :‬ﭼﻬﺎرده‪ ،‬ﻫﺠﺪه‪204 ،67 ،‬‬
‫ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن‪365 ،337 ،310 ،301 ،300 ،241 ،168 ،133 :‬‬
‫ﻣﻐﻮل ﮐﺒﯿﺮ‪ -‬ﺷﺎه ﺳﻠﯿﻢ‬
‫ﻣﮑﺮان‪251 :‬‬
‫ﻣﮑﻪ‪294 ،99 :‬‬
‫ﻣﻠّﺎﺟﻼل ﻣﻨﺠﻢ )ﺟﻼلاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﯾﺰدي(‪151 ،80 :‬‬
‫ﻣﻼﻣﺴﯿﺢ‪113 :‬‬
‫ﻣﻠﮏﺑﯿﮓ ﻣﻠﮏاﻟﺘﺠﺎر‪91 :‬‬
‫ﻣﻠﮑﯿﻮر )ﭘﺪر روﺣﺎﻧﯽ(‪359 ،358 ،350 ،349 ،347 ،345 ،225 :‬‬
‫ﻣﻨﺪﻟﯽ‪ ،‬روﺳﺘﺎ‪8 ،1 :‬‬
‫ﻣﻨﮕﺮﻟﯿﺎ )ﮔﻮرﯾﻞ(‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ‪157 :‬‬
‫ﻣﻬﺘﺮﺣﺎﺟﯽ‪ -‬آﻗﺎﺣﺎﺟﯽ‬
‫ﻣﻬﺮاﺳﺐ ﺧﺎن‪175 :‬‬
‫ﻣﯿﺎن ﮐﺎﻟﻪ‪ ،‬دﻫﮑﺪه‪218 ،134 :‬‬
‫ﻣﯿﺪان ﺷﺎه‪ -‬ﺷﺎه‪ ،‬ﻣﯿﺪان‬
‫ﻣﯿﺮاﺑﻮاﻟﻤﻌﺎﻟﯽ‪ -‬آﻗﺎﻣﯿﺮ‬
‫ﻣﯿﺮزا ﻫﺪاﯾﺖ‪167 :‬‬
‫ﻣﯿﻤﯽ )ﺟﺎﻧﺎﮔﺎ(‪352 ،351 :‬‬
‫ﻣﯿﻨﺎب‪ :‬ﺷﺎﻧﺰده‬
‫ن‬
‫ﻧﺎﭘﻞ‪ :‬ﭼﻬﺎرده‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ و دو‪283 ،177 ،112 ،110 ،93 ،74 ،64 ،45 ،34 ،27 ،13 ،‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮ‪ ،‬ﺷﯿﺦ‪254 ،94 :‬‬
‫ﻧﺎووﻧﺎ‪ ،‬ﻣﯿﺪان‪29 :‬‬
‫ﻧﺎﯾﺮي )راﺟﺎﭘﻮت(‪ ،‬ﻗﻮم‪56 :‬‬
‫ﻧﺨﺠﻮان‪305 ،192 ،168 :‬‬
‫ﻧﺴﻄﻮرﯾﺎن‪360 ،6 :‬‬
‫ﻧﻈﺮﺑﯿﮏ‪ ،‬داروﻏﻪ‪359 ،346 ،18 ،17 :‬‬
‫ﻧﮑﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻗﺒﯿﻠﻪ‪284 :‬‬
‫ﻧﻮراﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ‪ -‬ﺷﺎهﺳﻠﯿﻢ‬
‫ﻧﯿﺸﺎر‪ ،‬روﺳﺘﺎ‪23 :‬‬
‫ﻧﯿﻤﻪور‪ ،‬ده‪220 :‬‬
‫و‬
‫واﻻﺷﯽ‪ ،‬ﭘﺮﻧﺲ‪336 :‬‬
‫وان‪ ،‬ﺷﻬﺮ‪329 ،5 ،4 :‬‬
‫واﻧﯿﺎ‪ -‬ﺑﺎﻧﯿﺎن‬
‫واهﮐﻮه‪ -‬ﺑﺎﮐﻮ‬
‫وروﺗﯿﻨﺴﮑﯽ‪ ،‬اﯾﻮان‪343 -338 ،330 :‬‬
‫وزﯾﺮ ﻣﺎزﻧﺪران‪ -‬ﺗﻘﯽ ﻣﯿﺮزا‬
‫وﻟﮕﺎ‪153 ،145 ،131 :‬‬
‫وﻧﯿﺰ‪110 :‬‬
‫ه‬
‫ﻫﺎدي ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﺴﻮر‪145 :‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 250‬از ‪253‬‬ ‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬ ‫درﺑﺎره ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ﻫﺎرونآﺑﺎد‪ /‬ﻫﺎرونآوا‪ ،‬ده‪11 :‬‬
‫ﻫﺎروﻧﯿﻪ‪ ،‬ده‪4 :‬‬
‫ﻫﺮﻣﺰ‪ ،‬ﺟﺰﯾﺮه‪ :‬ﺷﺎﻧﺰده‪349 ،345 ،266 ،260 ،226 ،95 ،60 ،2 ،‬‬
‫ﻫﺮود‪86 :‬‬
‫ﻫﺮودت‪143 ،130 ،104 ،67 ،66 ،3 :‬‬
‫ﻫﺸﺘﺮﺧﺎن‪ ،‬ﺷﻬﺮ‪145 ،131 :‬‬
‫ﻫﻠﻨﺪ‪96 :‬‬
‫ﻫﻤﺪان‪24 ،23 ،22 ،19 ،17 ،16 :‬‬
‫ﻫﻤﺮ‪25 :‬‬
‫ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‪ /‬ﻫﻨﺪيﻫﺎ‪ :‬ﺷﺎﻧﺰده‪ ،‬ﻧﻮزده‪ -‬ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮏ‪349 ،215 ،204 ،198 ،182 ،131 ،87 -85 ،74 ،63 -56 ،40 ،‬‬
‫ﻫﻨﺪوﮐﺶ‪ -‬ﻗﻔﻘﺎز‬
‫ﻫﻮﯾﺰه‪254 ،94 :‬‬
‫ﻫﯿﺮﮐﺎﻧﯿﺎ‪134 ،129 :‬‬
‫ﻫﯿﻤﺎﻟﯿﺎ‪ -‬ﻗﻔﻘﺎز‬
‫ي‬
‫ﯾﺎدﮔﺎر ﻋﻠﯽﺳﻠﻄﺎن‪369 :‬‬
‫ﯾﻌﻘﻮب )ارﻣﻨﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽ(‪336 :‬‬
‫ﯾﻌﻘﻮب )ﻣﺘﺮﺟﻢ(‪192 :‬‬
‫ﯾﻨﮕﯽ اﻣﺎم‪ ،‬ﻧﻬﺮ‪9 :‬‬
‫ﯾﻨﮕﯿﺠﻪ‪ ،‬ده‪289 :‬‬
‫ﯾﻨﮕﯽ ﺧﺎﻧﮕﯽ‪ ،‬ده‪10 ،9 :‬‬
‫ﯾﻮزﺑﺎﺷﯽ اوﺳﺘﺎﺟﻠﻮ‪ -‬ﺗﺨﺘﻪﺑﯿﮓ‬
‫ﯾﻮﺳﻒ آﻗﺎي ﺧﻮاﺟﻪﺑﺎﺷﯽ‪273 ،193 ،180 :‬‬
‫ﯾﻮﺳﻒ‪ ،‬ﺣﻀﺮت‪86 :‬‬
‫ﯾﻮﺳﻒ ﺧﺎن‪280 ،259 ،256 :‬‬
‫ﯾﻮﻧﺎن‪ /‬ﯾﻮﻧﺎﻧﯽﻫﺎ‪202 ،5 :‬‬
‫درﺑﺎره ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬
‫ﺟﺎِﻫُﺪوا ﺑ َِﺄﻣْﻮاﻟ ُِﮑْﻢ َو َأﻧ ُْﻔِﺴُﮑْﻢ ﻓﯽ َﺳﺒﯿِﻞ اﻟﻠﱠِﻪ ذﻟ ُِﮑْﻢ َﺧﯿٌْﺮ ﻟَُﮑْﻢ ِإْن ُﮐﻨْﺘُْﻢ َﺗْﻌَﻠُﻤﻮَن )ﺳﻮره ﺗﻮﺑﻪ آﯾﻪ ‪(41‬‬
‫ﺑﺎ اﻣﻮال و ﺟﺎﻧﻬﺎى ﺧﻮد‪ ،‬در راه ﺧـﺪا ﺟﻬﺎد ﻧﻤﺎﯾﯿـﺪ؛ اﯾﻦ ﺑﺮاى ﺷـﻤﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﺣﻀـﺮت رﺿﺎ )ﻋﻠﯿﻪ اﻟّﺴـ ﻼم(‪ :‬ﺧﺪا رﺣﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﻨﺪهاى ﮐﻪ اﻣﺮ ﻣﺎ را زﻧﺪه )و ﺑﺮﭘﺎ( دارد ‪ ...‬ﻋﻠﻮم و داﻧﺸـﻬﺎى ﻣﺎ را ﯾﺎد ﮔﯿﺮد و ﺑﻪ ﻣﺮدم ﯾﺎد دﻫﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺮدم اﮔﺮ ﺳﺨﻨﺎن ﻧﯿﮑﻮى ﻣﺎ را )ﺑﻰ‬
‫آﻧﮑﻪ ﭼﯿﺰى از آن ﮐﺎﺳﺘﻪ و ﯾﺎ ﺑﺮ آن ﺑﯿﺎﻓﺰاﯾﻨﺪ( ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﻫﺮ آﯾﻨﻪ از ﻣﺎ ﭘﯿﺮوى )و ﻃﺒﻖ آن ﻋﻤﻞ( ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﺑﻨﺎدر اﻟﺒﺤﺎر‪-‬ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺷﺮح ﺧﻼﺻﻪ دو ﺟﻠﺪ ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار ص ‪159‬‬
‫ﺑﻨﯿﺎﻧﮕﺬار ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﺷﻬﯿﺪ آﯾﺖ اﷲ ﺷﻤﺲ آﺑﺎدي )ره( ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﻤﺎي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در‬
‫دﻟـﺪادﮔﯽ ﺑﻪ اﻫﻠـﺒﯿﺖ )ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴـﻼم( ﺑﺨﺼـﻮص ﺣﻀـﺮت ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﻮﺳـﯽ اﻟﺮﺿـﺎ )ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم( و اﻣـﺎم ﻋﺼـﺮ )ﻋﺠـﻞ اﷲ ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﻓﺮﺟﻪ‬
‫اﻟﺸـﺮﯾﻒ( ﺷـﻬﺮه ﺑﻮده و ﻟـﺬا ﺑﺎ ﻧﻈﺮ و دراﯾﺖ ﺧﻮد در ﺳﺎل ‪ 1340‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴـﯽ ﺑﻨﯿﺎﻧﮕـﺬار ﻣﺮﮐﺰ و راﻫﯽ ﺷـﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ وﻗﺖ ﭼﺮاغ آن‬
‫ﺧﺎﻣﻮش ﻧﺸﺪ و ﻫﺮ روز ﻗﻮي ﺗﺮ و ﺑﻬﺘﺮ راﻫﺶ را اداﻣﻪ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت ﻗـﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻـﻔﻬﺎن از ﺳﺎل ‪ 1385‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴـﯽ ﺗﺤﺖ اﺷـﺮاف ﺣﻀـﺮت آﯾﺖ اﷲ ﺣـﺎج ﺳـﯿﺪ ﺣﺴﻦ اﻣﺎﻣﯽ )ﻗـﺪس ﺳـﺮه‬
‫اﻟﺸـﺮﯾﻒ ( و ﺑـﺎ ﻓﻌـﺎﻟﯿﺖ ﺧﺎﻟﺼـﺎﻧﻪ و ﺷـﺒﺎﻧﻪ روزي ﺗﯿﻤﯽ ﻣﺮﮐﺐ از ﻓﺮﻫﯿﺨﺘﮕﺎن ﺣﻮزه و داﻧﺸـﮕﺎه‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺧﻮد را در زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﻣﺬﻫﺒﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻋﻠﻤﯽ آﻏﺎز ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻫﺪاف ‪:‬دﻓﺎع از ﺣﺮﯾﻢ ﺷـﯿﻌﻪ و ﺑﺴﻂ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻣﻌﺎرف ﻧﺎب ﺛﻘﻠﯿﻦ )ﮐﺘﺎب اﷲ و اﻫﻞ اﻟﺒﯿﺖ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴـﻼم( ﺗﻘﻮﯾﺖ اﻧﮕﯿﺰه ﺟﻮاﻧﺎن و ﻋﺎﻣﻪ‬
‫ﻣﺮدم ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳـﯽ دﻗﯿﻖ ﺗﺮ ﻣﺴﺎﺋـﻞ دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮐﺮدن ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺳﻮدﻣﻨـﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺑﻠﻮﺗﻮث ﻫﺎي ﺑﯽ ﻣﺤﺘﻮا در ﺗﻠﻔﻦ ﻫﺎي ﻫﻤﺮاه و‬
‫راﯾـﺎﻧﻪ ﻫـﺎ اﯾﺠـﺎد ﺑﺴﺘﺮ ﺟﺎﻣﻊ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻌﺎرف ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟـّﺴ ﻼم ﺑﺎ اﻧﮕﯿﺰه ﻧﺸـﺮ ﻣﻌﺎرف‪ ،‬ﺳـﺮوﯾﺲ دﻫﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ و ﻃﻼـب‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﻏﻨﯽ ﮐﺮدن اوﻗﺎت ﻓﺮاﻏﺖ ﻋﻼﻗﻤﻨـﺪان ﺑﻪ ﻧﺮم اﻓﺰار ﻫﺎي ﻋﻠﻮم اﺳـﻼﻣﯽ‪ ،‬در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻻزم ﺟﻬﺖ ﺳـﻬﻮﻟﺖ رﻓﻊ اﺑﻬﺎم و ﺷـﺒﻬﺎت ﻣﻨﺘﺸﺮه در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ :‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰار ﻧﻮ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺼﻮرت ﺗﺼﺎﻋﺪي در‬
‫ﻧﺸـﺮ و ﭘﺨﺶ آن ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎرد و از ﻃﺮﻓﯽ ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺗﺰرﯾﻖ اﻣﮑﺎﻧﺎت را در ﺳﻄﺢ ﮐﺸﻮر و ﺑﺎز از ﺟﻬﺘﯽ ﻧﺸﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﯽ‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ را در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺨﺸﯿﺪ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎي ﮔﺴﺘﺮده ﻣﺮﮐﺰ ‪:‬‬
‫اﻟﻒ(ﭼﺎپ و ﻧﺸﺮ ده ﻫﺎ ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺟﺰوه و ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺑﺮﮔﺰاري ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﮐﺘﺎﺑﺨﻮاﻧﯽ‬
‫ب(ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺻﺪﻫﺎ ﻧﺮم اﻓﺰار ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ و ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اي ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا در راﯾﺎﻧﻪ و ﮔﻮﺷﯽ ﺗﻠﻔﻦ ﺳﻬﻤﺮاه‬
‫ج(ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺎه ﻫﺎي ﺳﻪ ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﭘﺎﻧﻮراﻣﺎ ‪ ،‬اﻧﯿﻤﯿﺸﻦ ‪ ،‬ﺑﺎزﯾﻬﺎي راﯾﺎﻧﻪ اي و ‪ ...‬اﻣﺎﮐﻦ ﻣﺬﻫﺒﯽ‪ ،‬ﮔﺮدﺷﮕﺮي و‪...‬‬
‫د(اﯾﺠﺎد ﺳﺎﯾﺖ اﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ ‪ www.ghaemiyeh.com‬ﺟﻬﺖ داﻧﻠﻮد راﯾﮕﺎن ﻧﺮم اﻓﺰار ﻫﺎي ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮاه و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎﯾﺖ ﻣﺬﻫﺒﯽ‬
‫دﯾﮕﺮ‬
‫ه(ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ‪ ،‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ و ‪ ...‬ﺟﻬﺖ ﻧﻤﺎﯾﺶ در ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎي ﻣﺎﻫﻮاره اي‬
‫و(راه اﻧﺪازي و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺳﻮاﻻت ﺷﺮﻋﯽ‪ ،‬اﺧﻼﻗﯽ و اﻋﺘﻘﺎدي )ﺧﻂ ‪(2350524‬‬
‫ز(ﻃﺮاﺣﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ‪ ،‬رﺳﺎﻧﻪ ﺳﺎز ‪ ،‬ﻣﻮﺑﺎﯾﻞ ﺳﺎز ‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺧﻮدﮐﺎر و دﺳﺘﯽ ﺑﻠﻮﺗﻮث‪ ،‬وب ﮐﯿﻮﺳﮏ ‪ SMS ،‬و‪...‬‬
‫ح(ﻫﻤﮑـﺎري اﻓﺘﺨﺎري ﺑﺎ دﻫﻬﺎ ﻣﺮﮐﺰ ﺣﻘﯿﻘﯽ و ﺣﻘﻮﻗﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﯿﻮت آﯾﺎت ﻋﻈﺎم‪ ،‬ﺣﻮزه ﻫﺎي ﻋﻠﻤﯿﻪ‪ ،‬داﻧﺸـﮕﺎﻫﻬﺎ‪ ،‬اﻣﺎﮐﻦ ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺟﻤﮑﺮان و ‪...‬‬
‫ط(ﺑﺮﮔﺰاري ﻫﻤﺎﯾﺶ ﻫﺎ‪ ،‬و اﺟﺮاي ﻃﺮح ﻣﻬﺪ‪ ،‬وﯾﮋه ﮐﻮدﮐﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪه در ﺟﻠﺴﻪ‬
‫ي(ﺑﺮﮔﺰاري دوره ﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ وﯾﮋه ﻋﻤﻮم و دوره ﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﺮﺑﯽ )ﺣﻀﻮري و ﻣﺠﺎزي( در ﻃﻮل ﺳﺎل‬
‫دﻓﺘﺮ ﻣﺮﮐﺰي‪ :‬اﺻﻔﻬﺎن‪/‬خ ﻣﺴﺠﺪ ﺳﯿﺪ‪ /‬ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﭘﻨﺞ رﻣﻀﺎن و ﭼﻬﺎرراه وﻓﺎﺋﯽ ‪ /‬ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺄﺳﯿﺲ‪ 1385 :‬ﺷﻤﺎره ﺛﺒﺖ ‪ 2373 :‬ﺷﻨﺎﺳﻪ ﻣﻠﯽ ‪10860152026 :‬‬
‫وب ﺳـــــــــــــﺎﯾﺖ‪ www.ghaemiyeh.com :‬اﯾﻤﯿـــــــــــــﻞ‪ Info@ghaemiyeh.com :‬ﻓﺮوﺷـــــــﮕﺎه اﯾﻨﺘﺮﻧــــــﺘﯽ‪:‬‬
‫‪www.eslamshop.com‬‬
‫ﺗﻠﻔﻦ ‪ (0311) -2357023-25‬ﻓﮑﺲ ‪ (0311) 2357022‬دﻓـﺘﺮ ﺗﻬﺮان ‪ (021) 88318722‬ﺑﺎزرﮔــﺎﻧﯽ و ﻓﺮوش ‪ 09132000109‬اﻣﻮر‬
‫ﮐﺎرﺑﺮان ‪(0311)2333045‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ اﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ؛ ﻣﺮدﻣﯽ ‪ ،‬ﻏﯿﺮ دوﻟﺘﯽ و ﻏﯿﺮ اﻧﺘﻔﺎﻋﯽ ﺑﺎ ﻫﻤﺖ ﻋـﺪه اي ﺧﯿﺮ اﻧـﺪﯾﺶ اداره و ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮔﺮدﯾـﺪه و ﻟﯽ‬
‫ﺟﻮاﺑﮕﻮي ﺣﺠﻢ رو ﺑﻪ رﺷﺪ و وﺳـﯿﻊ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﺬﻫﺒﯽ و ﻋﻠﻤﯽ ﺣﺎﺿـﺮ و ﻃﺮح ﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ اي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬از اﯾﻨﺮو اﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ ﺑﻪ ﻓﻀﻞ‬
‫و ﮐﺮم ﺻـﺎﺣﺐ اﺻـﻠﯽ اﯾـﻦ ﺧـﺎﻧﻪ )ﻗـﺎﺋﻤﯿﻪ( اﻣﯿـﺪ داﺷـﺘﻪ و اﻣﯿـﺪوارﯾﻢ ﺣﻀـﺮت ﺑﻘﯿﻪ اﷲ اﻻـﻋﻈﻢ ﻋﺠـﻞ اﷲ ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﻓﺮﺟﻪ اﻟﺸـﺮﯾﻒ ﺗـﻮﻓﯿﻖ‬
‫روزاﻓﺰوﻧﯽ را ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﮕﺎن ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ در ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن در اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻬﻢ ﻣﺎ را ﯾﺎري ﻧﻤﺎﯾﻨﺪاﻧﺸﺎاﷲ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎره ﺣﺴﺎب ‪ ، 621060953‬ﺷـﻤﺎره ﮐﺎرت ‪1973-3045-5331-6273:‬و ﺷـﻤﺎره ﺣﺴﺎب ﺷﺒﺎ ‪IR90-0180-0000-0000-0621- :‬‬
‫‪0609-53‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪ اي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﻧﺰد ﺑﺎﻧﮏ ﺗﺠﺎرت ﺷﻌﺒﻪ اﺻﻔﻬﺎن – ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻣﺴﺠﺪ ﺳﯿﺪ‬
‫ارزش ﮐﺎر ﻓﮑﺮي و ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ‬
‫اﻻﺣﺘﺠﺎج ‪ -‬ﺑﻪ ﺳـﻨﺪش‪ ،‬از اﻣﺎم ﺣﺴـﯿﻦ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ‪ :-‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﻋﻬـﺪه دار ﯾﺘﯿﻤﯽ از ﻣﺎ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻨِﺖ ﻏﯿﺒﺖ ﻣﺎ‪ ،‬او را از ﻣﺎ ﺟـﺪا ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ و از ﻋﻠﻮم ﻣـﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳـﺘﺶ رﺳـﯿﺪه‪ ،‬ﺑﻪ او ﺳـﻬﻤﯽ دﻫـﺪ ﺗﺎ ارﺷﺎد و ﻫـﺪاﯾﺘﺶ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﻪ او ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪» :‬اي ﺑﻨـﺪه ﺑﺰرﮔﻮار‬
‫ﺷﺮﯾـﮏ ﮐﻨﻨـﺪه ﺑﺮادرش! ﻣﻦ در َﮐَﺮم ﮐﺮدن‪ ،‬از ﺗﻮ ﺳـﺰاوارﺗﺮم‪ .‬ﻓﺮﺷـﺘﮕﺎن ﻣﻦ! ﺑﺮاي او در ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋـﺪد ﻫﺮ ﺣﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﯾﺎد داده اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻫﺰار ﻫﺰار‪ ،‬ﮐﺎخ ﻗﺮار دﻫﯿﺪ و از دﯾﮕﺮ ﻧﻌﻤﺖﻫﺎ‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻻﯾﻖ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺿﻤﯿﻤﻪ ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬
‫اﻟﺘﻔﺴـﯿﺮ اﻟﻤﻨﺴﻮب إﻟﯽ اﻹﻣﺎم اﻟﻌﺴـﮑﺮي ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم‪ :‬اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﺑﻪ ﻣﺮدي ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺪام ﯾﮏ را دوﺳﺖﺗﺮ ﻣﯽداري‪ :‬ﻣﺮدي‬
‫اراده ﮐﺸـﺘﻦ ﺑﯿﻨـﻮاﯾﯽ ﺿـﻌﯿﻒ را دارد و ﺗـﻮ او را از دﺳـﺘﺶ ﻣﯽَرﻫـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﯾـﺎ ﻣﺮدي ﻧـﺎﺻﺒﯽ اراده ﮔﻤﺮاه ﮐﺮدن ﻣﺆﻣﻨﯽ ﺑﯿﻨﻮا و ﺿـﻌﯿﻒ از‬
‫ﭘﯿﺮوان ﻣﺎ را دارد‪ ،‬اّﻣﺎ ﺗﻮ درﯾﭽﻪاي ]از ﻋﻠﻢ[ را ﺑﺮ او ﻣﯽﮔﺸﺎﯾﯽ ﮐﻪ آن ﺑﯿﻨﻮا‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑ ِـﺪان‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﻣﯽدارد و ﺑﺎ ﺣّﺠﺖﻫﺎي ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل‪،‬‬
‫ﺧﺼﻢ ﺧﻮﯾﺶ را ﺳﺎﮐﺖ ﻣﯽﺳﺎزد و او را ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ؟«‪.‬‬
‫]ﺳـﭙﺲ[ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺣﺘﻤًﺎ رﻫﺎﻧﺪن اﯾﻦ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﯿﻨﻮا از دﺳﺖ آن ﻧﺎﺻﺒﯽ‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن‪ ،‬ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬و ﻫﺮ ﮐﻪ او را زﻧﺪه ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾﯽ‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم را زﻧﺪه ﮐﺮده اﺳﺖ«؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﮐﻪ او را زﻧﺪه ﮐﻨﺪ و از ﮐﻔﺮ ﺑﻪ اﯾﻤﺎن‪ ،‬ارﺷﺎد ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾﯽ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم را زﻧﺪه ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺶ‬
‫از آن ﮐﻪ آﻧﺎن را ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎي ﺗﯿﺰ ﺑﮑﺸﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺴـﻨﺪ زﯾـﺪ‪ :‬اﻣﺎم ﺣﺴـﯿﻦ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ اﻧﺴﺎﻧﯽ را از ﮔﻤﺮاﻫﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺣﻖ‪ ،‬ﻓﺮا ﺑﺨﻮاﻧـﺪ و او اﺟﺎﺑﺖ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬اﺟﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫آزاد ﮐﺮدن ﺑﻨﺪه دارد«‪.‬‬

سفرنامه پیترو دلاواله

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

سفرنامه پیترو دلاواله

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ‪ :‬ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﺮان‬

‫ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺘﺮو دﻻواﻟﻪ‪ :‬ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﺮان‬

You might also like