Professional Documents
Culture Documents
AVT5196
AVT5196
Wykrywacz metali
o dużym zasięgu
Czyli coś dla poszukiwaczy
zaginionych pamiątek
przeszłości
Wykrywacze impulsowe posiadają Schemat ideowy wykrywacza przed-
cały szereg zalet w porównaniu stawiono na rys. 1. Wykrywacz działa na
z wykrywaczami pracującymi na zasadzie emisji impulsu elektromagnetycz-
nego w głąb gruntu. Obecność przedmio-
innej zasadzie. Można do nich
tu metalowego w pobliżu sondy, na skutek
przede wszystkim zaliczyć duży zmiany indukcyjności cewki wykrywacza,
zasięg praktycznie taki sam powoduje odkształcenie napięcia na cewce.
w powietrzu, jak i w ziemi, Sygnał z cewki poddawany jest wzmocnie-
bardzo dobrą czułość oraz niu i po wycięciu z niego interesującego nas
zupełną niewrażliwość na fragmentu zostaje on ponownie wzmocnio-
zmiany mineralizacji gleby. ny oraz scałkowany. Tak obrobiony steruje
generatorem VCO, którego sygnał słyszymy
Wadą jest brak możliwości
w głośniku lub w słuchawkach.
rozróżniania metali ferro Wykrywacz zbudowany jest z kilka pod-
i diamagnetycznych. stawowych bloków. Opis zasady działania
Rekomendacje: znakomity zaczniemy od układu wytwarzania i sta-
projekt do wykonania na bilizacji napięć zasilających. Zastosowano
wakacje. Jest w stanie w nim nietypowy sposób zasilania części
analogowej: masę połączono z dodatnim bie-
zintegrować całą rodzinę wokół
gunem napięcia zasilania wykrywacza. Dla-
poszukiwania skarbów. tego też uzyskanie dodatniego napięcia dla
części analogowej wiąże się z koniecznością
zastosowania przetwornicy podwyższającej
napięcie, którą w opisywanym układzie zre-
alizowano z zastosowaniem IC5 (NE555).
Z przetwornicy nie jest pobierany zbyt
duży prąd, więc pracuje ona w konfiguracji
z pompą ładunku. W pierwszym cyklu po-
W ofercie AVT:
PODSTAWOWE PARAMETRY
• Płytka jednostronna o wymiarach 122×66 mm
• Zasilanie: akumulator żelowy 12 VDC/1,3 Ah, pobór prądu 100 mA, gniazdo zewnętrznego zasilacza 12 VDC
• Konstrukcja analogowo-cyfrowa, bez układów wymagających zaprogramowania
• Duży zasięg: praktycznie taki sam w powietrzu, jak w ziemi
• Duża czułość
przez diodę D4 ładowany jest kondensator kondensatora C18 do wartości napięcia pra- działa analogicznie do opisywanego wcześniej
C15 do wartości napięcia zasilania, a następ- wie równej podwojonemu napięciu zasilania z tą tylko różnicą, że jego napięcie wejściowe
nie (w drugim cyklu) energia w nim zgroma- wykrywacza. „Prawie”, ponieważ jest ono po- jest równe wartości napięcia na kondensatorze
dzona, poprzez diodę D2, przekazywana jest mniejszone o spadki napięć na diodach D2, D4. C18. Cała przetwornica powiela wartość napię-
do kondensatora C18. Powoduje to ładowanie Układ z diodami D3, D5 i kondensatorem C19 cia zasilania wykrywacza blisko trzykrotnie.
Wzmacniacze operacyjne zasilane są na- na bramkach IC2A i IC2B, generuje impuls Montaż i uruchomienie
pięciem symetrycznym o wartości ±5 V. Za o długości 60 ms i wyzwala drugi, zbudowa- wykrywacza
jego stabilizację względem masy analogowej ny na bramkach IC2D i IC2E, a generujący Schemat montażowy przedstawiono na
odpowiadają stabilizatory IC7 i IC8. impuls o długości 85 ms. Budowa obu gene- rys. 2. Uruchomienie wykrywacza zaczy-
Kondensatory C4, C14, C24, C16, C19, ratorów monostabilnych, pomijając wartości namy od sprawdzenia poprawności działa-
C20, C25 filtrują napięcia zasilające. Prze- elementów R i C, jest identyczna, więc niżej nia części zasilającej. W tym celu w płytkę
bieg prostokątny zasilający cewkę generowa- opisano zasadę działania tylko pierwszego. wlutowujemy tylko układy IC5, IC7, IC8,
ny jest przez drugi układ NE555 (IC4). Czę- W chwili początkowej kondensator C5 kondensatory C4, C14, C24, C18, C19, C20,
stotliwość sygnału ustalają elementy C2, R1, jest rozładowany. Opadające zbocze napięcia C25, C16, C21, C22 oraz rezystory R31 i R30.
PR2. Powinna ona być równa około 100 Hz, na kolektorze tranzystora T2 powoduje na- Następnie włączamy zasilanie wykrywa-
a ujemny impuls na wyjściu IC4 powinien tychmiastową zmianę stanu wyjścia bramki cza i sprawdzamy obecność napięć ±5 V
mieć długość około 150 ms. IC2A z logicznego „0” na „1”. Dotychczas na nóżkach 7 i 4 układów IC1 i IC3. Pomiar
Sygnał z wyjścia IC4 przez rezystor R4 rozładowany kondensator C5 zaczyna łado- wykonujemy względem plusa zasilania wy-
steruje tranzystorem T2, który to odwraca wać się poprzez rezystor R11. Prąd ładowa- krywacza.
go w fazie. Następnie, przez rezystor R6 ste- nia kondensatora C5 wymusza na wejściach Po stwierdzeniu poprawnych wartości
ruje tranzystorem T1 zasilającym cewkę L1 bramki IC2B stan wysoki, co powoduje zmia- napięć montujemy elementy generatora sy-
sondy. Rezystor R8 ma za zadanie ogranicze- nę stanu jej wyjścia na niski, a co za tym idzie gnału cewki (IC4, T1, T2, C1, C2, R1, R4, R5,
nie napięcia samoindukcji cewki L1. Sygnał podtrzymanie stanu niskiego na wejściach R6, R7, R8 oraz potencjometr montażowy
z sondy, przez rezystor R9 i kondensator C9, bramki IC2A do momentu naładowania kon- PR2). Podłączamy sondę do punktów ozna-
trafia na wejście odwracające wzmacniacza densatora C5. Opadające zbocze na wyjściu czonych na płytce drukowanej jako „COIL1,
operacyjnego IC1. Dioda Zenera D1 zabez- pierwszego przerzutnika powoduje wyzwo- COIL2” i włączamy zasilanie – powinniśmy
piecza to wejscie przed przepięciami. lenie drugiego przerzutnika. Dodatni impuls słyszeć ciche brzęczenie sondy. Jeżeli dyspo-
Aby umożliwić próbkowanie wzmoc- z wyjścia drugiego przerzutnika ma za zada- nujemy miernikiem częstotliwości lub oscy-
nionego sygnału z cewki w momencie, gdy nie otwarcie tranzystora T5 i przekazanie za loskopem, to ustawiamy na nóżce 3 układu
przechodzi on przez zero, zastosowano pośrednictwem R17 i C10 użytecznej części IC4 częstotliwość 100...110 Hz. Po tych czyn-
dwa generatory monostabilne zbudowane sygnału na wejście odwracające wzmacnia- nościach montujemy na płytce drukowanej
na bramkach NAND zawartych w układzie cza całkującego IC3. pozostałe elementy.
IC2 (CD4011). Oba generatory połączone są Na wejście nieodwracające tego wzmac- Do punktów oznaczonych na płytce jako
kaskadowo. Pierwszy z nich, zbudowany niacza podawane jest napięcie stałe regulo- P3.1, P3.2, P3.3 za pomocą kawałka trójżyło-
wej tasiemki podłączamy potencjometr regu-
lacji głośności, natomiast do punktów P1.1,
P1.2, P1.3 potencjometry strojenia. Następną
czynnością będzie maksymalne skręcenie su-
waka potencjometru głośności w stronę wyj-
ścia układu IC6. Sondę wykrywacza umiesz-
czamy tak, aby była odsunięta od wszelkich
przedmiotów metalowych na odległość co
najmniej 1 m. Ustawiamy potencjometry
strojenia zgrubnego i dokładnego na panelu
wykrywacza w pozycję środkową i pokręca-
jąc delikatnie potencjometrem montażowym
PR1. Ustawiamy częstotliwość stuków gło-
śnika na około 0,5...2 Hz.
Po tych czynnościach sprawdzamy reak-
cję wykrywacza na zbliżanie przedmiotów
metalowych do cewki. Prawidłowo wykona-
Rys. 3. Szkic obudowy wykrywacza ny wykrywacz wyraźnie sygnalizuje obec-
WykAZ eLeMeNtÓW
Rezystory
P1, P3: 10 kV
P2: 2,2 kV
PR1: 220 kV
PR2: 100 kV
R1, R15, R20, R25: 1 kV
R4: 1,2 kV
Rys. 4. Wkładka uchwytu drążka R5, R17: 330 V
R6, R14: 100 V
R7: 150 V
R8, R23: 180 V
R9, R18: 220 V/0,5 W
R10, R11: 33 kV
R12, R13: 47 kV
R16: 820 kV
R19: 1 MV
R21: 5,6 kV
R22: 2,4 kV
R27, R29: 10 kV
R3: 18 kV
R26: 3,3 kV
R32: 36 kV
kondensatory
C1, C4, C10, C13, C22, C25: 100 nF
C2, C11, C12: 220 nF
C3...C6, C23: 1 nF
C7: 10 pF
C8: 3,3 pF
C9: 10 mF/16 V
C14: 1000 mF/16 V
C15...C17, C20: 22 mF/16 V
C18, C19, C26: 100 mF/25 V
C21: 10 nF
C24: 1000 mF/16 V
Półprzewodniki
D1: dioda Zenera 3,3 V
D2...D5: 1N4004
Rys. 5. Górna pokrywa sondy IC1: LF355
IC2: 4011
ność puszki po paście do butów z odległości Ostateczne testy wykrywacza powinno IC3: LF351
IC4...IC6: NE555
około 0,4...0,5 m. się przeprowadzać w terenie niezabudowa-
IC7: 7805
Do zasilania wykrywacza najlepiej użyć nym. Z uwagi na dużą czułość jest on po- IC8: 79L05
akumulatora żelowego o napięciu 12 V. datny na zakłócenia i na obszarze gdzie wy- T1: BD911
Z uwagi na spory pobór prądu wykrywacza stępują silne pola elektromagnetyczne traci T2, T3: BC327
(około 100 mA) należy zastosować akumula- na stabilności. W celu poprawy stabilności T4: BD140
tor o pojemności co najmniej 1 VAh. wykrywacza można próbować użyć elemen- T5: BF245
Inne
ty o lepszej niż standardowa tole-
L1: cewka wg. opisu
rancji. Uwaga ta dotyczy przede
SP1: głośnik 8 V/0,5 W
wszystkim rezystorów w torze
analogowym. Wzmacniacz LF357,
oraz mA741 mogą zostać zastąpio- łożenie go na dwie części, a także – w razie
ne innymi, pojedynczymi wzmac- potrzeby – szybkie zdemontowanie sondy.
niaczami operacyjnymi o lepszych Rozłożony wykrywacz bez problemu zmie-
parametrach. Eksperymenty w tym ści się do bagażnika samochodu, plecaka lub
zakresie pozostawiam inwencji torby.
Czytelników.
Konstrukcja mechaniczna
wykrywacza
Cały stelaż wykrywacza zbudo-
wano przy użyciu podstawowych
narzędzi, takich jak: wiertarka,
pilnik, piłka do metalu. Dlatego też
nie powinno być problemu z wyko-
naniem wykrywacza w warunkach
domowych. Jako podstawowego
budulca zastosowano plastikowe
rurki wodociągowe o średnicy 1/2”.
Rys. 6. Kształtka uchwytu sondy Konstrukcja stelaża umożliwia roz-
Wykonanie sondy i uchwytu sondy Po nawinięciu całych 16 m drutu cewkę owi- Zanim skleimy sondę na stałe i zaszpa-
Budowę sondy rozpoczniemy od wy- jamy mocnym sznurkiem, tak aby jej przekrój chlujemy powstałe po bokach nierówności,
konania regulowanego połączenia sondy był kołowy. Następnym krokiem jest nasą- musimy przymocować uchwyt do górnej po-
z drążkiem. Do odpowiedniego zakończenia czenie cewki lakierem. Na czas schnięcia la- krywy oraz wyprowadzić przewód połącze-
drążka sondy będziemy potrzebować specjal- kieru cewkę umieszczamy pomiędzy dwoma niowy. Montaż uchwytu sondy sprowadza
nie przygotowanego elementu wyciętego ze płaszczyznami (górną z nich obciążamy). się do osadzenia kształtek uchwytu sondy
sklejki, który następnie na gorąco wciśniemy Do wykonania obudowy sondy najlepiej w uprzednio wyciętych w górnej pokrywie
w koniec drążka, uzyskując tym samym jed- użyć cienkiego laminatu szklano-epoksy- podłużnych otworach (rys. 7). Następnie blo-
ną z części przegubu. Wkładkę wykonamy ze dowego (oczywiście pozbawionego mie- kujemy obydwie kształtki przed wysunięciem
sklejki o grubości 12 mm według rys. 4. dzi), z którego wycinamy dwa pierścienie za pomocą dwóch pasków laminatu (wkładki
Gotową wkładkę należy wcisnąć w rur- o średnicy zewnętrznej większej od średni- blokujące) i całe połączenie zalewamy kle-
kę drążka wykrywacza. W tym celu musimy cy nawiniętej cewki o około 3 cm. Średni- jem. Na czas wiązania kleju proponuje do
nieco zmiękczyć koniec rurki drążka na dłu- ca wewnętrzna powinna być o około 3 cm uchwytu sondy zamontować drążek i ustawić
gości około 6...7 cm wkładając go na chwilę mniejsza od średnicy cewki. Górną pokrywę go tak, aby był prostopadły do płaszczyzny
do wrzącej wody. Jeśli jej temperatura okaże obudowy przedstawiono na rys. 5. Dolna jest sondy. Przewód doprowadzający sygnał do
się za mała, to rurkę trzeba zanurzyć w go- identyczna z tym, że nie ma podłużnych, cewki powinien być odporny na uszkodze-
rącym oleju. Gdy plastyk stanie się miękki prostokątnych otworów przeznaczonych do nia mechaniczne. Przekrój pojedynczej żyły
– wciskamy w rurkę wcześniej wykonaną zamocowania uchwytów sondy (rys. 6). powinien być równy około 0,8 mm2. Bardzo
wkładkę. Po wystudzeniu całości, pilnikiem Do jednego z pierścieni (dolnego) przy- dobrze w tej roli sprawdza się kabel mikrofo-
obrabiamy zakończenie drążka na półokrągło klejamy cewkę, a przestrzenie pomiędzy nowy w izolacji silikonowej. Przewód taki po-
i wiercimy otwór o średnicy 10 mm, przez cewką i krawędzią pierścienia wypełniamy siada przeważnie wzmocnienie mechaniczne
który przechodzić będzie plastikowa śruba cienkim twardym styropianem. W górnej po- w postaci dodatkowej linki. W miejscu przej-
skręcająca połączenie drążek-sonda. Śrubę krywie sondy wycinamy dwa podłużne otwo- ścia przewodu przez górną płaszczyznę sondy
do skręcenia połączenia można kupić w skle- ry, w których umieszczone zostaną uchwyty należy zastosować gumową odgiętkę.
pach z armaturą łazienkową. Jest stosowana sondy. Otwory powinny mieć rozstaw taki, Na koniec wypada nasz wykrywacz po-
do przykręcania deski do muszli klozetowej. jak szerokość wykonanej wcześniej końców- malować. Do tego celu polecam zwykłą far-
Budowę sondy rozpoczynamy od na- ki drążka. Ich szerokość uzależniona jest bę olejną. Oczywiście przed malowaniem
winięcia cewki wykrywacza. Potrzebować oczywiście od grubości użytego na uchwyt wszystkie powierzchnie należy odtłuścić
będziemy około 16 m emaliowanego drutu sondy materiału (polecam laminat grubości rozpuszczalnikiem i zmatowić drobnym pa-
miedzianego o średnicy 0,5...0,6 mm. Drut 3...4 mm), natomiast długość powinna być pierem ściernym.
nawijamy na okręgu o średnicy 30...40 cm. równa 30...40 mm. Łukasz Bajda