5.5.

DAO CÁCH LY
a.Chức năng(nhiệm vụ)
Dao cách ly(DCL) là khí cụ điện để đóng và cắt mạch điện khi không có
dòng điện phụ tải và để tạo nên một khoảng cách cách điện an toàn, có thể nhìn
thấy được.
b.Nguyên lý hoạt động
Dao cách ly cao thế được đóng trong điều kiện không có tải. Việc đóng /cắt
cho phụ tải có dòng điện dung nhỏ hoặc dòng cảm kháng nhỏ, ví dụ như đóng cắt
cho đường dây trên không, cho đường cáp cao thế không tải hoặc dòng điện không
tải của MBA.
Ở trạng thái đóng, dao cách ly phải chịu được dòng điện định mức dài hạn và
dòng sự cố ngắn hạn như dòng ổn định nhiệt, dòng xung kích.
Trong lưới điện DCL thường được lắp đặt trước thiết và sau thiết bị bảo vệ
như máy cắt, lắp trước cầu chì.
Các bộ truyền động của DCL thường được thao tác bằng tay hoặc bằng điện
cơ(động cơ điện).
c.Cấu tạo
Ví dụ: cấu tạo của DCL SGF của Nhà sản xuất ABB

PhÝa tiÕp ®iÓm ngãn

PhÝa tiÕp ®iÓm ChÇy

H×nh 3- ThiÕt kÕ c¬ b¶n cña dao c¸ch ly 2 cùc quay kiÓu SGF

H×nh 1- ThiÕt kÕ c¬ b¶n cña dao c¸ch ly 2 cùc quay kiÓu SGF
Nguyễn Quang Ngọc-PCHD-P4 1
 Bảng 1 – Các thành phần cơ bản của dao cách ly quay 2 cực kiểu SGF.
Tên chi tiết Số chi tiết Chú ý
Đế dao cách ly Bao gồm: khung đế bằng thép đoạn
(221), bệ quay (70), Cần truyền động
chéo (68)
Bệ quay (70) 70 Thiết kế kín, không cần bảo dưỡng, lắp
trên bulông để phục vụ điều chỉnh.
Các cách điện đỡ 201 -
Các đầu xoay (quay) 284 Thiết kế kín, không cần bảo dưỡng, dải
quay cho phép 3600
Mạch dẫn dòng 5, 6 Cấu trúc từ nhôm hàn, có chống ăn mòn.
Tiếp điểm hình ngón FS 66 Làm từ hợp kim Cu -Cr-Zr, mạ bạc
Các miếng tiếp điểm (tiếp 67 Làm từ Cu, được mạ bạc.
điểm hình chầy KS)
Các đầu đấu cao thế 17 Đầu nối phẳng theo DIN 46203 có kèm:
- 4 lỗ khoan: đối với Iđm ≤1600A
- 8 lỗ khoan: đối với Iđm >1600A
Bộ truyền động 75 Có thể tuỳ chọn khi đặt hàng: Điều khiển
bằng tay hoặc điều khiển bằng môtơ.

Nguyễn Quang Ngọc-PCHD-P4 2

- Dao tiếp đất.
Hình 2 và Bảng 2 chứa các thành phần quan trọng nhất của dao tiếp đất.

Hình 2: Thiết kế cơ bản của dao tiếp đất

Bảng 2: Các thành phần cơ bản của dao tiếp đất.
Tên chi tiết Số chi tiết Chú ý
Dây nối tiếp đất 79 Làm bằng đồng, mềm.
Trục dao tiếp đất 337 ống thép, mạ kẽm nhúng nóng.
Tay tiếp điểm hình ống 23 Nhôm
Ngón tiếp điểm 20 Hợp kim Cu, Cr, Zr , mạ bạc.
Tiếp điểm tiếp đất 18 Cu, mạ bạc

Nguyễn Quang Ngọc-PCHD-P4 3

 Bộ truyền động 77 Có thể tuỳ chọn: Điều khiển bằng tay
hoặc điều khiển bằng môtơ.

Hình 3: Chế độ vận hành của DCL SGF, 3 pha bố trí song song
Bộ truyền động: Bộ truyền động (75) của dao cách ly truyền năng lượng điều
khiển qua thanh điều khiển (37) tới bệ quay (70). Thanh truyền chéo (68) nối giữa
2 bệ quay của từng pha. Do đó, cả hai cực gần như chuyển động đồng thời.

Cách điện đỡ (201) truyền lực tới 2 nửa đường dẫn dòng của cầu dao (chi tiết
(5)- phía tiếp điểm hình chầy; chi tiết (6)- phía tiếp điểm hình ngón). Các chi tiết
này quay qua 1 góc 900 khi thực hiện chuyển mạch.

Truyền dẫn dòng điện: Trong khi đóng, tiếp điểm kiểu thẻ - chầy (67) trượt
giữa các tiếp điểm hình ngón (66). Điều này tạo nên nối ghép về điện giữa 2 nửa
đường dẫn dòng. Dòng điện được truyền qua các tiếp điểm kiểu tulip (284) và đi tới
các đầu nối dây cao thế (17).

Nối ghép cơ khí bên trong nhóm cầu dao cách ly: Qua các thanh nối dài
(15), chuyển động của cực chủ động được truyền đồng thời tới các cực khác của
nhóm cầu dao.

Nguyễn Quang Ngọc-PCHD-P4 4

Nguyễn Quang Ngọc-PCHD-P4 5
 Hình 4: Chế độ hoạt động của Dao tiếp đất, 3 pha bố trí song song
Bộ truyền động: Bộ truyền đông (77) của dao tiếp đất truyền năng lượng để
thao tác thông qua thanh truyền (71) tơí trục xoay (337) để đóng dao. Cánh tay dao
(23) sẽ nhận được lực tác động và di chuyển lên trên (khi đóng tiếp đất - ON) hoặc
di chuyển xuống dưới (khi cắt tiếp đất – OFF). Trong khi thao tác đóng, các tiếp
điểm hình ngón (20) tựa vào tiếp điểm tiếp đất (18) của dao cách ly. Ở cuối của vị
trí đóng – ON, chúng được hãm dừng lại.

Dây nối đất: Dây nối đất (79) nối gữa cánh tay (23) của dao tiếp đất tới
khung thép (22) đã được nối đất của dao cách ly.

*Khoá liên động:

Dao cách ly và dao tiếp đất có thể được khoá liên động (tuỳ thuộc và người
đặt hàng dao) theo nguyên tắc sau đây:
- Dao cách ly chỉ đóng được (ON) khi dao tiếp đất đang cắt (OFF).
- Dao tiếp đất chỉ đóng được (ON) khi dao cách ly đang cắt (OFF).

Nguyễn Quang Ngọc-PCHD-P4 6

 Việc khoá liên động có thể tiến hành bằng cơ khí hoặc bằng điện, tuỳ theo
quan điểm của người đặt hàng.

Chú ý: Khoá liên động cơ khí giữa dao cách ly và dao tiếp đất được lắp tại
nhà máy. Việc lắp thêm (tại hiện trường) là không thực hiện được.

*Phân loại:
+ Dao cách ly được phân thành dao đơn pha, việc thao tác đóng cắt theo từng pha
+ Dao cách ly được phân thành cầu dao có lưỡi dao chuyển động ngang hoặc
dọc.
+ Dao cách ly được phân thành cầu dao liên động, việc thao tác đóng cắt đồng
thời cả 3 pha cùng một lúc.
+ Dao cách ly được phân thành cầu dao đặt trong nhà hay đặt ngoài trời.
+ Dao cách ly được phân theo cấp điện áp lắp đặt và dòng điện định mức.
+ Dao cách ly có thể đóng cắt trực tiếp bằng tay qua các thiết bị an toàn hoặc có
thể đóng cắt bằng động cơ được điều khiển từ xa.

Nguyễn Quang Ngọc-PCHD-P4 7

d.Quản lý vận hành và phạm vi sử dụng
*Quy định về an toàn và phạm vi sử dụng:
-Đơn vị quản lý trực tiếp và nhân viên vận hành phải nắm được các thông số
chính của thiết bị (các thông số ghi trên nhãn mác gắn tại thiết bị) và phối hợp với
nội dung Tài liệu kỹ thuật của thiết bị để đảm bảo sử dụng thiết bị an toàn và đúng
kỹ thuật.
- Khi làm việc với cầu dao cách ly, nhân viên vận hành phải tuân thủ các
biện pháp an toàn khi làm việc với thiết bị điện cao áp. Ngay cả khi đã cắt điện phía
cao áp, mạch điều khiển và liên động của cầu dao vẫn có thể có điện. Chỉ những
nhân viên đã được đào tạo đạt về quy trình an toàn và được huấn luyện về quy trình
thiết bị mới được phép thực hiện công việc.
- Không được động tay vào các cuộn dây và các đầu nối khi mà nguồn cung
cấp (chú ý: bao gồm cả nguồn hạ thế 380/220VAC và 220VDC) chưa được tách ra.
- Không va chạm hay làm hư hại đến sứ của cầu dao.
- Việc không tuân thủ các quy định về an toàn và những hướng dẫn nêu trong
tài liệu kỹ thuật của cầu dao có thể dẫn tới chết người hoặc hư hỏng thiết bị.
-Quy định về nối đất an toàn:
Đế và thân của cầu dao, vỏ hộp truyền động cầu dao phải được nối trực tiếp
và dây tiếp đất thuộc hệ thống tiếp địa của Trạm. Riêng dây tiếp đất của dao tiếp
đất phải được nối đảm bảo đủ tiết diện, đủ số lượng sợi nối, đủ số lượng điểm nối
đất đúng theo tài liệu kỹ thuật của cầu dao.
- Quy định an toàn khi thao tác cầu dao:
+Dao cách ly được sử dụng để cách ly về điện của mạng điện, tạo nên
khoảng cách ly nhìn thấy được bằng mắt thường. Chỉ được phép thao tác (đóng
hoặc cắt) dao cách ly trong tình trạng không có tải (đóng điện không tải cho thanh
cái, đóng điện không tải tới 1 phía của máy cắt trong tình trạng máy cắt đang cắt,
đóng điện tới TI, đóng điện tới TU, trong điều kiện các thiết bị được cấp điện
không bị hư hỏng), hoặc thao tác dao cách ly khi không có điện .
Nguyễn Quang Ngọc-PCHD-P4 8
 +Cho phép thao tác đẳng áp (thao tác khi điện áp ở 2 cực của từng pha của
cầu dao là hoàn toàn giống nhau về mọi thông số).
-Không cho phép thao tác cầu dao: Không được phép dùng cầu dao cách ly
để đóng /cắt điện có tải vượt quá trị số cho phép của cầu dao.
-Quy định về môi trường làm việc: xem tài liệu của nhà sản xuất
- Quy định về đóng điện lần đầu cho cầu dao:
+Cầu dao phải được kiểm tra đã lắp đặt đúng theo Tài liệu kỹ thuật của dao
cách ly. Dây tiếp đất bệ, khung, giá đỡ cầu dao đã được đấu nối đúng quy định.
+Cầu dao phải được thí nghiệm kiểm tra cách điện của sứ đỡ cầu dao, kiểm
tra đo điện trở tiếp xúc má dao cách ly cũng như đo điện trở tiếp xúc của dao tiếp
đất.
+Đóng cắt thử dao khi không có điện bằng tay 3 lần, bằng nút ấn 3 lần.
+Nếu các kết quả ở trên là tốt thì thực hiện đóng điện cho cầu dao và thao tác
có điện không tải cầu dao.
-Nội dung kiểm tra cầu dao khi vận hành hàng ngày:
+Kiểm tra sứ cách điện cầu dao (không bị nứt -mẻ quá quy định, không có
vết đánh lửa, phát hiện bám bụi bẩn trên sứ).
+Kiểm tra các ốc vít, các tiếp xúc ở mạch dẫn dòng điện của cầu dao chắc
chắn, không bị han rỉ, không bị biến màu, không bị phát nhiệt.
+Bộ truyền động phải được đậy nắp cửa, mạch sấy được đóng.
+Các dây tiếp đất cầu dao không bị đứt sợi, đấu nối đúng quy định.
-Quy định những nhân viên được phép vận hành thiết bị:
+Các nhân viên vận hành đã được kiểm tra an toàn, nắm vững sơ đồ của
trạm, quy trình vận hành thiết bị, và đã được thực tập thao tác không điện đối với
thiết bị này.
+Nghiêm cấm việc thao tác cầu dao mà không có người giám sát thao tác.
-Nội dung bảo dưỡng thường xuyên:

Nguyễn Quang Ngọc-PCHD-P4 9

 +Cắt điện để lau chùi sứ của cầu dao, vệ sinh bộ truyền động. Lưu ý phải
thực hiện đúng Quy trình kỹ thuật điện.
+Bôi mỡ các tiếp xúc mạch dẫn dòng điện.
-Chu kỳ bảo dưỡng thường xuyên: theo khuyến cáo của nhà sản xuất hoặc
theo các quy định hiện hành(đối với các Công ty điện lực hiện đang áp dụng theo
quy định 3075). Việc đại tu cầu dao tiến hành khi kết quả kiểm tra cầu dao cho
thấy cầu dao đã bị hư hỏng ở một trong các khu vực sau: 1) mạch dẫn dòng cao thế
; 2) hư hỏng sứ cách điện cao thế; 3) hư hỏng nặng bộ truyền động.
- Nội dung đại tu cầu dao:
Căn cứ vào mức độ hư hỏng cầu dao mà có các phương án thực hiện sửa
chữa cho phù hợp. Có thể có các tình trạng sau:
+Thay thế sứ cách điện nếu kết quả kiểm tra cho thấy sứ không đạt TCVH.
+Thay thế tiếp điểm mạch dẫn dòng nếu kết quả kiểm tra cho thấy lớp mạ
bọc bên ngoài tiếp điểm đã bị mòn, tiếp điểm đã hư hỏng.
+Đại tu bộ truyền động, kiểm tra các ổ trục và thực hiện thay thế nếu cần
thiết.
+Vệ sinh sạch bề mặt tiếp xúc, sạch sứ, tra mỡ tiếp điểm và mỡ các ổ trục
khi kết thúc đại tu.
+Nếu chất lượng cầu dao bị xuống cấp đồng bộ và kinh phí sửa chữa lớn, thì
nên thay thế cầu dao bằng một cầu dao tương đương (lưu ý kiếm tra giá đỡ cầu dao
và các mạch điện /khoá liên động để đảm bảo tính tương thích 100%).
+Thí nghiệm kiểm tra lại tổng thể cầu dao sau đại tu để làm căn cứ quyết
định đưa cầu dao vào vận hành.
-Thao tác đóng cầu dao:
+Kiểm tra đủ điều kiện thao tác cầu dao, bao gồm cả việc thử không có điện
ở cả 3 pha - 2 phía của cầu dao (nếu thao tác cầu dao không điện) hoặc kiểm tra
khẳng định phụ tải đi qua cầu dao khi đóng cầu dao không vượt quá giá trị cho
phép của cầu dao(khi thao tác đóng điện không tải), hoặc kiểm tra khẳng định đồng
Nguyễn Quang Ngọc-PCHD-P4 10
vị hoàn toàn giữa các pha (kiểm tra bằng mắt thường sơ đồ đi dây ở các mạch vòng
đơn giản để đảm bảo 2 má đối diện của cầu dao thực chất đã được đấu với nhau
qua một máy cắt hoặc cầu dao khép vòng khác, khoá mạch cắt của máy cắt nằm
trong mạch vòng lại).
+ Khi thực hiện thao tác tay dao bằng tay (xem tài liệu kỹ thuật của dao và
đối chiếu với thực tế). Ban đầu, thao tác chậm để kiểm tra chốt liên động điện
trong hộp truyền động đã được giải phóng, sau đó thao tác đóng nhanh chóng và
dứt khoát nhưng không được đập mạch ở cuối hành trình. Trong quá trình đóng cầu
dao nghiêm cấm cắt các lưỡi dao trở lại khi thấy xuất hiện hồ quang. Nếu chốt
khoá liên động trong hộp cầu dao chưa được giải phóng, phải kiểm tra kỹ lại điều
kiện thao tác cầu dao, xác định nguyên nhân không giải phóng chốt liên động rồi
mới thực hiện thao tác tiếp (nguyên nhân có thể do: 1-aptômat nguồn 1 chiều mạch
liên động bị cắt, 2-do mạch liên động bị đứt, 3- do máy cắt chưa cắt, ...).
+ Thực hiện ấn nút nếu thao tác bằng điện. Lưu ý mạch khoá liên động của
dao.
+ Kiểm tra sự đóng đồng thời của các lưỡi dao.
-Thao tác cắt cầu dao:
+Kiểm tra đủ điều kiện thao tác cầu dao, bao gồm cả việc thử không có điện
ở cả 3 pha - 2 phía của cầu dao (nếu thao tác cầu dao không điện), hoặc kiểm tra
khẳng định phụ tải đang qua cầu dao không vượt quá giá trị cho phép cắt của cầu
dao(khi thao tác cắt điện không tải).
+Thao tác cắt cầu dao (xem tài liệu kỹ thuật của dao và đối chứng với thực
tếx). Thao tác cắt chắc chắn và cẩn thận. Ban đầu của hành trình thao tác phải làm
chuyển động bộ truyền động một chút ít để khẳng định không lúc lắc /không khiếm
khuyết ở sứ đỡ. Sau đó tiếp tục thao tác nhanh và dứt khoát.
Nếu chốt khoá liên động trong hộp cầu dao chưa được giải phóng đẫn đến
không thao tác được cầu dao, phải kiểm tra kỹ lại điều kiện thao tác cầu dao, xác
định nguyên nhân không giải phóng chốt liên động rồi mới thực hiện thao tác tiếp
Nguyễn Quang Ngọc-PCHD-P4 11
(nguyên nhân có thể do: 1-aptômat nguồn 1 chiều mạch liên động bị cắt, 2-do mạch
liên động bị đứt, 3- do máy cắt chưa cắt ...).
+ Kiểm tra sự cắt đồng thời của các lưỡi dao.
- Thao tác đóng dao tiếp đất:
+Kiểm tra hoặc thử điện tại cả 3 má dao sẽ được đóng tiếp địa để khẳng định
không còn điện tại các má dao này.
+Xác định đúng vị trí tay dao tiếp địa cần phải thao tác (xem đánh số đề tên
thiết bị ghi ở cạnh tay dao).
+Thực hiện thao tác chậm ở giai đoạn đầu để quan sát má dao tiếp địa cần
được thao tác đã bắt đầu chuyển động, và để khảng định chốt khoá liên động đã
được nhả.
+Tiếp tục thao tác đóng dao nhanh và dứt khoát, nhưng không gây chấn động
mạnh ở cuối hành trình(chi tiết về thao tác của từng vị trí xem tại hiện trường và
đối chiếu với tài liệu kỹ thuật của cầu dao).
+Đặt biển báo an toàn tại tay dao nếu có lệnh.
-Thao tác cắt cầu dao tiếp đất:
+Đối chiếu giữa phiếu thao tác với đánh số tay dao tại hiện trường để xác
định đúng vị trí tay dao cần phải thao tác.
+Tháo khoá tay dao và tháo biển báo (nếu trước đó có đặt biển báo an toàn).
+ Thực hiện thao tác cắt dao tiếp đất như Tài liệu kỹ thuật của cầu dao.
e.Những hư hỏng thường gặp và xử lý
-Sứ cách điện cầu dao bị phóng điện mạnh
Trực trạm thực hiện kiểm tra xác minh ngay nguyên nhân gây phóng điện
(điểm phóng điện, điều kiện thời tiết, tình trạng bụi bám, có hay không có điểm nứt
vỡ sứ...). Đề nghị lãnh đạo cho cắt điện 2 phía má dao và làm biện pháp an toàn để
xử lý (lau bụi, tách cầu dao khỏi vận hành... tuỳ theo mức độ hư hỏng).
-Tiếp xúc điện của cầu dao bị đổi màu, có dấu hiệu phát nhiệt:

Nguyễn Quang Ngọc-PCHD-P4 12

 +Trực trạm sử dụng thiết bị kiểm tra nhiệt từ xa để đo nhiệt độ hoặc sử dụng
nến gắn ở đầu sào cách điện có cấp điện áp tương ứng hoặc cao hơn để kiểm tra
điểm phát nhiệt.
+Nếu mức độ phát nhiệt là có thì phải có kế hoạch xử lý, nếu phát nhiệt nóng
đỏ thì phải thực hiện giảm tải ngay hoặc cắt điện để xử lý tiếp xúc. Chi tiết về việc
xử lý tuỳ theo tình trạng hư hỏng của cầu dao.
+ Nếu mặt tiếp xúc bị rỉ, phải dùng giấy nháp mịn để đánh sạch.
+Nếu mặt tiếp xúc có vết nứt, lồi lõm hoặc rỗ thì phải dùng giũa mịn để sửa
chữa, sau khi đánh hoặc giũa sạch phải bôi một lớp mỡ dẫn điện mỏng.
- Mức độ cong vênh của lưỡi dao gây nên trục trặc hoặc va chạm lúc đóng:
Lưỡi dao bị cong vênh ít, sẽ bị va chạm vào cạnh tiếp điểm tĩnh lúc đóng.
Nếu lưỡi dao bị cong vênh nhiều va đập vào đầu sứ đỡ tiếp điểm đôi khi làm vỡ
hoặc nứt sứ đó.
Vì vậy phải nắn lại lưỡi dao cho khỏi bị cong vênh hoặc thay đổi vị trí tương
đối giữa tiếp điểm tĩnh và tiếp điểm động, điều chỉnh lực găng bộ truyền động cho
đúng với mức quy định cho từng loại dao cách ly.
- Mức độ khít giữa tiếp điểm động và tiếp điểm tĩnh:
+Khi đóng phải cần được kiểm tra cẩn thận, dùng thước lá dày 0,01mm để
kiểm tra độ khít này. Kiểm tra bằng cách luồn thước lá đó vào các khe giữa tiếp
điểm tĩnh và động (cả 3 phía) thước lá không được ngập sâu 4 đến 5mm. Đặc biệt
đối với dao cách ly 35kV trở lên hoặc dao cách ly có dòng điện định mức 1000A
trở lên ở tất cả các cấp điện áp phải đo điện trở tiếp xúc. Trị số điện trở tiếp xúc
mỗi pha không được vượt quá quy định của nhà chế tạo.
-Các lò xo ép tiếp điểm:
Các lò xo này tạo cho tiếp điểm có độ ngập sâu nhất định. Khi lò xo bị hỏng,
lực ép lò xo yếu đi, độ ngập sâu của tiếp điểm động vào tiếp điểm tĩnh không bảo
đảm được. Trước khi kiểm tra phải lau chùi sach sẽ dầu mỡ tiếp điểm. Có thể lò xo
bị nóng quá mức nên bị biến màu. Dùng lực kế để kiểm tra lực ép của lò xo (kiểm
Nguyễn Quang Ngọc-PCHD-P4 13
tra bằng cách: đóng cầu dao dùng lực kế, đo lực kéo cầu dao ra được). Trị số lực
găng tiếp điểm này phải đảm bảo theo mức quy định cho từng loại cầu dao cách ly.
Sau khi chữa và điều chỉnh, đóng cắt dao cách ly phải êm không va chạm,
khi đường dây đã cắt điện, có thể đóng cắt dao cách ly nhiều lần để kiểm tra mức
độ nhịp nhàng ăn khớp của dao cách ly.

Nguyễn Quang Ngọc-PCHD-P4 14