13-TR63 Doğaka 2014-2023

Bu belge, Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı tarafından bastırılmıştır.
ISBN : 978-605-64717-2-8
1. Basım, 2015
Vizyonumuz
Tasarım : Ütopya Grafik
Basım ve Çoğaltım Yeri : Arkadaş Basım ve San. Ltd. Şti.

“Nitelikli insan kaynağı ve gelişmiş altyapı
Kazım Karabekir Cad. Sütçüoğlu İş Hanı No: 37/4 Ulus / ANKARA olanakları ile rekabet gücü ve yaşam kalitesi
Matbaa Sertifika No : 17321 yüksek bölge”
Bu belgenin her türlü yayın hakkı

Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı’na aittir.
Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı’nın izni olmadan, eğitim ve tanıtım amaçlı da olsa hiçbir şekilde
bu belgenin tümü veya bir kısmı yayınlanamaz ve çoğaltılamaz.
“Ekonomik kalkınma,
Türkiye’nin hür, müstakil,
daima daha kuvvetli,
daima daha refahlı Türkiye idealinin
belkemiğidir.”
Mustafa Kemal ATATÜRK
TR63 BÖLGE PLANI 2014-2023
TR63 BÖLGE PLANI

2014-2023
“TR63 Bölge Planı (2014-2023) Bölgesel Gelişme Yüksek Kurulu tarafından

30.12.2014 tarih ve 2014/1 sayılı karar ile onaylanmıştır.”
6
Dünya üzerindeki ekonomik ve sosyal
hareketlilik, sınır ve mekân gözetmeksizin TR63 BÖLGE PLANI 2014-2023
ÖNSÖZ gelişmiş ve artık tüm dünyada yerleşmiş bir terim

olarak küreselleşme kavramı ile birlikte uluslararası Bu rekabetçi yapının oluşturulmasında potansiyeller ilçe ölçeğine kadar incelenmiş
ekonomik ve sosyal ilişkiler, sadece ulusal nitelikli bölgesel kaynaklar ile birlikte bölgedeki ve Plan metninde de yer aldığı üzere ilçe
oluşumların hareket alanı olmaktan çıkarak en küçük çeşitli alanlardaki temsil yeteneği de ölçeğinde yapılan analizler bu Plan ile merkezi
önem kazanmaktadır. Bölgesel düzeyde kurumların da dikkatine sunulmuştur.
yerel organizasyonların dahi temsil edilebildiği bir
sağlanan kamu, özel sektör ve sivil toplum
alan haline gelmiştir. Günümüzün küresel düzeni işbirliği, bu oluşumların her birinin ayrı ayrı Bu yönü ile hem yerel kaynak ve
içerisinde, kamu, özel sektör ve sivil toplum göstereceği rekabet gücünden çok daha potansiyellerin farkındalığını artıran
etkili ve rekabetçi olmaktadır. Küresel, hem de katılımcılığı ön planda tutan bir
kuruluşları, uluslararası bir etkileşimle bir yandan
ulusal veya bölgesel anlamda ölçeği yöntem benimsenmiş ve bölgemizin tüm
aralarındaki sınırları ortadan kaldırırken diğer yandan kaynaklarının Plan metni içerisinde yer
ne olursa olsun bölgesel kaynakların,
ortak pazar haline gelmiş uluslararası platformlarda sosyoekonomik kalkınmaya yönelik olarak almasına özen gösterilmiştir.
bölgesel veya yerel kaynakları ile rekabetçi yapılarını değerlendirilmesinde önemli bir faktör olan
Bundan sonraki aşamada ise, Bölge
ortaya koymaktadırlar. bu işbirliği, kalkınma ajanslarının temel
Planında “Nitelikli insan kaynağı ve
kuruluş gerekçeleri arasında yer almaktadır.
gelişmiş altyapı olanakları ile rekabet
Ülkemizde 5449 sayılı Kanun çerçevesinde
gücü ve yaşam kalitesi yüksek bölge”
faaliyetlerini sürdürmekte olan kalkınma
olarak belirlenen vizyon çerçevesinde,
ajansları, bu faaliyetlerde katılımcılık ile
bölgedeki ilgili tüm kamu kurum ve
birlikte kamu, özel sektör ve sivil toplum
kuruluşları, özel sektör ve sivil toplum
kuruluşları işbirliğine önem vermektedir.
kuruluşlarının faaliyetlerinde ve yatırım
Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye programlarında, Plan metninde yer alan
illerinde 2010 yılından bu yana faaliyetlerini öncelikleri de göz önünde bulundurmaları
sürdürmekte olan Doğu Akdeniz Kalkınma önemli görülmektedir.
Ajansı da ilgili mevzuatta verilen görevlerde
Bölgemizin ekonomik ve sosyal
hem katılımcılığı hem de yerel işbirliğini
kalkınmasına önemli katkılar sağlayacak
ön plana çıkarmaktadır. Bu çerçevede,
olan TR63 Bölge Planı 2014-2023 strateji
2010 yılında tamamlanan ilk Bölge Planı
belgesinin hazırlanmasında emeği geçen
çalışmasında olduğu gibi 2014-2023 yılları
başta Hatay Valisi Sn. M.Celalettin LEKESİZ
arasında uygulanacak olan yeni Bölge Planı
ve Osmaniye Valisi Sn. Dr. Mehmet ODUNCU
hazırlıklarında da katılımcılık esas alınarak
olmak üzere DOĞAKA Yönetim Kurulu
bölgesel işbirliğini geliştirecek stratejilere yer
Üyelerine, görüş ve önerileri ile Plan metninin
verilmiştir.
oluşmasında önemli katkıları olan DOĞAKA
DOĞAKA tarafından hazırlanan TR63 Kalkınma Kurulu Üyelerine, il ve ilçe teşkilatı
Bölge Planı 2014-2023 strateji belgesi, yöneticilerimize, çalıştaylarda yer alan tüm
sadece Ajans faaliyetleri ile sınırlı kalmayıp, katılımcılara ve teknik uzmanlık birikimleri ile
bölgede topyekün kalkınmaya katkı Plan metninin nihai hale gelmesinde değerli
sağlayacak tüm ilgili kurum ve kuruluşların fikirlerini esirgemeyen Kalkınma Bakanlığı
referans alabileceği bir çalışmadır. Ajans yönetici ve uzmanlarına teşekkür ederim.
uzmanları tarafından 2012 yılında bölge
Ayrıca, Bölge Planı hazırlıklarının ilk
genelinde yapılan çalıştaylarla başlatılan
aşamasından son aşamasına kadar, bölge
süreç, Yönetim Kurulu ve Kalkınma
içerisinde ve Kalkınma Bakanlığı ile yapılan
Kurulu Toplantılarında taslak metinlerin
çalışmalarda mesai kavramı gözetmeksizin
değerlendirilmesi, resmi yazışma ve anket
yoğun çaba gösteren DOĞAKA uzmanlarına
uygulamaları ile paydaş görüşlerinin
teşekkür ederim.
alınması ve nihayetinde de ulusal öncelik ve
hedeflerle uyumluluğu bakımından merkezi
birimlerin görüş ve onaylarına sunulması Şükrü KOCATEPE
ile tamamlanmıştır. Bölgemizin ekonomik Kahramanmaraş Valisi
ve sosyal kalkınmasına yönelik kaynak ve DOĞAKA Yönetim Kurulu Başkanı
9
TR63 BÖLGE PLANI 2014-2023 TR63 BÖLGE PLANI 2014-2023
KISALTMALAR KSS
MEB
Küçük Sanayi Sitesi
Milli Eğitim Bakanlığı
MTA Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü
AB Avrupa Birliği
MYO Meslek Yüksek Okulu
ABD Amerika Birleşik Devletleri
ABİGEM Avrupa Birliği İş Geliştirme Merkezleri OECD Organisation for Economic Co-operation and Development
(Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı)
ADNSK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi
OPA Ortak Pazarlama Ajansları
AGR Uluslararası Ana Trafik Arterleri Oluşturulması Deklarasyonu
OSB Organize Sanayi Bölgesi
Ar-Ge Araştırma-Geliştirme
RES Rüzgar Enerji Sistemleri
BDDK Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu
SGK Sosyal Güvenlik Kurumu
BGUS Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi
SODES Sosyal Destek Programı
BROP Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programı
STK Sivil Toplum Kuruluşu
BTC Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Şirketi
SUKAP Su ve Kanalizasyon Altyapı Programı
ÇKA Çukurova Kalkınma Ajansı
TCDD Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları
DİKA Dicle Kalkınma Ajansı
TDİOSB Tarım ve Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgesi
DOĞAKA Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı
TEP Ton Eşdeğer Petrol
ENVER Enerji Verimliliği
TGB Teknoloji Geliştirme Bölgeleri
EPDK Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu
TEN-T Trans Avrupa Ulaştırma Ağı
EUROSTAT Avrupa İstatistik Ofisi
TINA Transport Infrastructure Needs Assessment (Ulaştırma
GSKD Gayri Safi Katma Değer Altyapısı İhtiyaç Değerlendirmesi
GSMH Gayri Safi Milli Hasıla TKDK Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu
GSYH Gayri Safi Yurtiçi Hasıla TOBB Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği
IPA Avrupa Birliği Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı TPE Türk Patent Enstitüsü
İBBS İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması TSO Ticaret ve Sanayi Odası
İDİSB İskenderun Denizcilik İhtisas Sanayi Bölgesi TTGV Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı
İKA İpekyolu Kalkınma Ajansı TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu
İSO İstanbul Sanayi Odası TÜRKONFED Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu
KARACADAĞ Karacadağ Kalkınma Ajansı TYDTA Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı
KOBİ Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler UND Uluslararası Nakliyeciler Derneği
KOSGEB Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme UNESCO Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü
İdaresi Başkanlığı UNWTO Dünya Turizm Örgütü
KÖİ Kamu Özel İşbirliği UTİKAD Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği
KÖYDES Köy Altyapısını Destekleme Projesi Ür-Ge Ürün Geliştirme
10 11
İÇİNDEKİLER TABLOLAR LİSTESİ

ÖNSÖZ..........................................................................................................................................8 Tablo 1. TR63 Bölgesi Gayrisafi Katma Değer Verileri (Milyon TL).................................................34
BÖLGE PLANI HAZIRLIK SÜRECİ VE KATILIMCILIK....................................................................18 Tablo 2. GSKD ve İstihdamın Sektörlere Göre Dağılımı ( % ).........................................................35
ÖZET..............................................................................................................................................24
Tablo 3. TR63 Bölgesinde Yer Alan OSB’ler..................................................................................37
TR63 BÖLGESİ GENEL GÖRÜNÜMÜ...........................................................................................28
Tablo 4. TR63 Bölgesi’nde Tarım Alanlarının Kullanımı (2012).......................................................39
1. TR63 BÖLGE PLANI 2014-2023 STRATEJİ METNİ.............................................................44
1.1. ENERJİ ÜRETİM KAPASİTESİNİN ARTIRILMASI............................................................50 Tablo 5. Sanayi Siciline Kayıtlı Firma Sayısına Göre
TR63 Bölgesindeki Sektörlerin İllerin Sanayisindeki Ağırlıkları (2013)............................................70
1.2. SANAYİDE REKABET GÜCÜNÜN GELİŞTİRİLMESİ......................................................68
Tablo 6. Hizmet Verilen Belediye Nüfusunun Toplam Belediye Nüfusuna Oranı (%)...................155
1.3. TARIMDA YAPISAL DÖNÜŞÜMÜN SAĞLANMASI VE KIRSAL KALKINMA..................94
1.4. LOJİSTİK SEKTÖRÜNÜN GELİŞTİRİLMESİ.................................................................120 Tablo 7. Bertaraf Yöntemine Göre Atık Miktarı (%)......................................................................156
1.5. TURİZM POTANSİYELİNİN EKONOMİYE KAZANDIRILMASI......................................138
1.6. KENTSEL ALTYAPININ İYİLEŞTİRİLMESİ....................................................................154
1.7. SOSYAL ALTYAPININ İYİLEŞTİRİLMESİ......................................................................164

ŞEKİLLER LİSTESİ
1.8. MEKANSAL POLİTİKALAR............................................................................................174
1.8.1. TR63 Alt Bölgelerinin Oluşturulması......................................................................174

Şekil 1. TR63 Bölge Planı 2014-2023 Genel Strateji Şeması.........................................................27
1.8.2. TR63 Bölgesi Alt Bölgeleri.....................................................................................176
1.8.3. TR63 Bölgesi Alt Bölge Stratejileri.........................................................................193 Şekil 2. TR63 Bölgesi Yıllık Nüfus Artış Hızı (2009/2013)...............................................................31
2. 2014-2023 TR63 BÖLGE PLANI SÜRECİNDE HEDEFLENEN PROGRAM VE PROJELER.....202 Şekil 3. Yıllar İtibariyle TR63 Bölgesinde Hastane Sayıları ve Yatak Sayıları..................................33
3. FİNANSMAN..........................................................................................................................256
Şekil 4. Gayrisafi Katma Değer İçerisinde Sektörel Paylar (%)......................................................35
4. İZLEME, DEĞERLENDİRME VE KOORDİNASYON..............................................................260
5. HEDEF DEĞER 2023.............................................................................................................262 Şekil 5. TR63 Bölgesindeki İllerin Yıllara Göre İhracat Rakamları (Milyon ABD Doları)..................40
6. KAYNAKÇA.........................................................................................................................266 Şekil 6. Yıllara Göre Kredi/Mevduat Oranı......................................................................................41

7. TR63 BÖLGESİ 2014-2023 BÖLGE PLANI HAZIRLAMA EKİBİ .........................................270
Şekil 7. TR63 Bölgesi Termik Santral Enerji Üretimi Projeksiyonu.................................................54
8. PLAN KAPSAMINDA DÜZENLENEN TOPLANTILARA KATILIM VE KATKI SAĞLAYAN
PAYDAŞLAR.........................................................................................................................272 Şekil 8. TR63 Bölgesi Hidroelektrik Üretim Kapasitesi Projeksiyonu.............................................55
Şekil 9. TR63 Bölgesi’nde Rüzgar Enerjisi Kurulu Güç Projeksiyonu.............................................56
Şekil 10. Ulaştırma, Depolama ve Haberleşme Sektörü Gelişme Hızı..........................................122
Şekil 11. TR63 Bölgesi İlçelerinin Gelişim Düzeyleri.....................................................................175
12 13
HARİTALAR LİSTESİ Harita 19. Turizm Gelişim Bölgeleri..............................................................................................143
Harita 20. TR63 Bölgesi Turizm Sektörü Gelişim Haritası............................................................145
Harita 1. Türkiye’de Düzey 2 Bölgeler ve TR63 Bölgesi’nin Konumu............................................29 Harita 21. TR63 Bölgesi Deprem Haritası....................................................................................157
Harita 2. TR63 Bölgesi İllerinin İdari Bölünüşü...............................................................................30 Harita 22. TR63 Bölgesi Alt Bölgeleri...........................................................................................177
Harita 3. TR63 Bölgesi Ulaşım Ağı.................................................................................................43 Harita 23. Hatay İl Merkezi, Samandağ, Yayladağı, Altınözü Alt Bölgesi.....................................179
Harita 4. TR63 Bölgesi Gelişim Şeması..........................................................................................47 Harita 24. Kırıkhan, Kumlu, Reyhanlı, Hassa Alt Bölgesi..............................................................182
Harita 5. Projeler-Transit Boru Hatları............................................................................................53 Harita 25. İskenderun, Belen, Dörtyol Alt Bölgesi........................................................................184
Harita 6. Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyeli Atlası.........................................................................57 Harita 26. Osmaniye, Toprakkale, Düziçi, Erzin, Bahçe, Hasanbeyli Alt Bölgesi.........................185
Harita 7. Akkuyu Nükleer Santrali, Boru Hatları Bölgesi ve Enerji Bölgesi.....................................58 Harita 27. Kadirli, Sumbas, Andırın Alt Bölgesi............................................................................187
Harita 8. TR63 Bölgesi Enerji Sektörü Gelişim Haritası..................................................................61 Harita 28. Pazarcık, Çağlayancerit Alt Bölgesi.............................................................................188
Harita 9. TR63 Bölgesi Önemli Sanayi Alanları...............................................................................72 Harita 29. Kahramanmaraş İl Merkezi, Türkoğlu, Göksun Alt Bölgesi..........................................190
Harita 10. Küme ve Potansiyel Küme Alanları................................................................................76 Harita 30. Elbistan, Afşin, Ekinözü, Nurhak Alt Bölgesi................................................................192
Harita 11. TR63 Bölgesi Sanayi Sektörü Gelişim Haritası..............................................................79 Harita 31. TR63 Bölgesi Alt Bölgeleme Analizi.............................................................................196
Harita 12. TR63 Bölgesi Tarım Alanları...........................................................................................98
Harita 13. TR63 Bölgesi Tarımsal Gelişim Haritası.......................................................................103
Harita 14. Türkiye’deki E-Yollar (Uluslararası Yol Ağı)..................................................................123
Harita 15. TR63 Bölgesi Limanları................................................................................................124
Harita 16. TR63 Bölgesi Demiryolu Ağı........................................................................................125
Harita 17. Lojistik Gelişim Haritası................................................................................................127
Harita 18. TR63 Bölgesi Lojistik Sektörü Gelişim Haritası............................................................130
14 15
TANIMLAR Gayrisafi Katma Değer (GSKD): Bir bölgede yerleşik ekonomik birimlerin belli bir dönemde bu
bölgedeki ekonomik faaliyetleri sonucunda ürettikleri mal ve hizmetlerin (çıktı) üretim değerinden,
bu üretimde bulunabilmek için kullandıkları mal ve hizmetler (ara tüketim) değerinin çıkarılması
Alt Bölge: Bölge genelinde ilçelerin coğrafi yakınlıkları, birbirleri ile olan fonksiyonel ilişki ve sonucu elde edilen değerdir. GSYĠH = GSKD + (ürünler üzerindeki vergiler – sübvansiyonlar)
etkileşimleri, gelişmişlik kademeleri, yerleşimler arası göç durumu ve nüfusun dağılımı, yerleşmeler
İşsizlik Oranı: İşsizlik, işsiz nüfusun toplam işgücüne oranı olarak tanımlanmıştır. İşgücündeki her
arası mal, hizmet ve sermaye akışı, iş alanı ile yaşam alanı arasındaki hareketleri bakımından
100 kişi içinde işsiz olanların sayısıdır.
birbirleri ile daha yoğun ilişki kuran ilçelerin bir araya toplanması ile oluşan mekânsal oluşumlardır.
KOBİ (Küçük ve Orta Büyüklükte İşletme): İki yüz elli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve
Arazi Toplulaştırma: Aynı şahsa veya çiftçi ailesine ait, çeşitli nedenlerle, ekonomik üretime imkan
yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri kırk milyon Türk Lirasını aşmayan
vermeyecek biçimde veya toprak muhafaza ve zirai sulama tedbirlerinin alınmasını güçleştirecek
ve “Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırılması Hakkında
derecede; parçalanmış, dağılmış, şekilleri bozulmuş, dağınık küçük arazi parçalarının ve hisselerinin
Yönetmelikte” ifade edilen mikro işletme, küçük işletme ve orta büyüklükteki işletme olarak
bir araya getirilerek, muntazam şekiller halinde birleştirilmesi, bütünleştirilmesi ve işletmelerin
sınıflandırılan ekonomik birimler veya girişimlerdir.
yeniden düzenlenmesi işlemi olarak tarif edilebilir.
Kümelenme: Ekonomik anlamda belirli bir coğrafi bölgede koşullanmış, aynı malı ve/veya birbirini
Beşeri Sermaye: Ekonomik faaliyetlerle ilgili olarak insanların sahip oldukları bilgi, beceri ve diğer
tamamlayıcı nitelikte malı üreten firmaların birbirleri ile Ar-Ge, pazarlama, üretim gibi konularda
niteliklerin toplamıdır.
resmi olarak ortaklığa gitmesi, ayrıca firmaların birbirleri ile resmi bir ortaklık söz konusu olmaksızın
Destinasyon: Varılacak yer. Turizm destinasyonu; sahip olduğu çeşitli turizm kaynakları ile turistleri bilgi, fikir, insan gücü ve sermaye alışverişinde bulunması.
çeken ve yoğun olarak turist ziyaretine ev sahipliği yapan pek çok kurum ve kuruluşun sağladığı
Lisanslı Depoculuk: Tarım ürünleri ticaretini kolaylaştırmak, depolanması için yaygın bir sistem
doğrudan veya dolaylı turizm hizmetlerinin bütününden oluşan karmaşık bir yapıya sahiptir.
oluşturmak, ürün sahiplerinin mallarının emniyetini sağlamak ve kalitesini korumak, ürünlerin 277
Endüstriyel Simbiyoz: “Ortak yaşama” anlamına gelen “Simbiyoz” veya “Simbiyozis” terimi, birden sınıf ve derecelerinin yetkili sınıflandırıcılar tarafından saptanmasını sağlamak, ürünlerin mülkiyetini
fazla canlı türünün belirli koşullar altında bir arada yaşaması ve birbirlerinin varlığından karşılıklı temsil eden ve finansmanını, satışını ve teslimini sağlayan ürün senedi çıkartmak ve standartları
olarak yarar sağlaması anlamına gelmektedir. Endüstriyel simbiyoz ise, doğadaki bu kavramın belirlenmiş tarım ürünlerinin ticaretini geliştirmektir.
endüstriyel işletmelere uyarlanmasıdır ve doğadakine benzer şekilde birbirine yakın iki veya daha
Lojistik Köy: İçinde ulusal ve uluslararası taşımacılık, lojistik ve eşyanın dağıtımı ile ilgili tüm
fazla bağımsız endüstriyel işletme arasında madde ve enerji değişimi olarak tanımlanmıştır.
faaliyetlerin toplandığı alandır.
Eko Turizm: Doğayı ve kültürel kaynakları anlayarak korumayı destekleyen, düşük ziyaretçi etkisi
Niş Pazar: Bir pazarın içinde belli bir konuya odaklanmış pazardır.
olan ve yerel halka sosyoekonomik fayda sağlayan, bozulmamış doğal alanlara çevresel açıdan
sorumlu seyahat ve ziyarettir. Nüfus Yoğunluğu: Bir kilometrekareye düşen nüfustur.
Faydalı Model: Yeni olan ve sanayiye uygulanabilen (tekniğin bilinen durumunu aşma şartının Örgütlenme: Ortak bir çabayı gerektiren bir amacın gerçekleştirilebilmesi için gerekli yapının
aranmadığı) buluşların sahiplerine 10 yıl süre ile bu buluş konusu ürünü üretme ve pazarlama oluşturulmasına yönelik olarak yapılan eylemlerdir.
hakkının verilmesidir.
Sosyal Kalkınma: Sosyal yaşam koşullarının iyileştirilmesi için yapılan ve ağırlıklı olarak hizmet
Fonksiyonel İlişki: Bölgenin, coğrafi alanın, mekânsal birimlerin sosyal ve ekonomik göstergeler yönü ağır basan kalkınma konularıdır. Bunlar; sağlık, eğitim, altyapı, şehirleşme, çevre sorunları
üzerinden yerel, bölgesel, ulusal ve küresel çapta diğer bölgelerle etkileşimini gösteren dinamik gibi konuları içermektedir.
bir yapıdır.
Sosyal Sermaye: Ülkelerin ekonomik faaliyetlerine, toplumsal hayatın etkilerini ortaya koymayı
amaçlayan sosyal içerikli iktisadi kavramdır.
16 17
BÖLGE PLANI Bölge planları genel olarak; belirli bir ve ekonomik ve sosyal kalkınmaya katkı
HAZIRLIK SÜRECİ
bölgenin ekonomik ve sosyal kalkınmasına sağlamak amacıyla ilçelerin sahip oldukları
katkı sağlamak amacıyla, bölgenin ulusal avantajlar ve bu avantajlara yönelik proje
ve uluslararası konumu göz önüne alınarak ve faaliyet önerileri, ekonomik ve sosyal
bölgesel kaynak ve potansiyellerin, ilgili tüm kalkınmayı olumsuz etkileyen sorunlar ve bu
VE KATILIMCILIK
kesimlerin işbirliği ile yerinde kullanılmasını, sorunlara yönelik çözüm önerileri ve ilçelerin
bölgesel gelişmede sürdürülebilirliğin bölge içerisindeki diğer ilçeler ve bölge
sağlanmasını hedefleyen ve bu hedeflere dışı merkezlerle olan ekonomik ve sosyal
yönelik amaç ve öncelikler belirleyen stratejik ilişkilerinin ele alındığı oturumlar şeklinde
belgeler olarak tanımlanabilir. gerçekleştirilmiştir. Bölge genelindeki
26 ilçede yaklaşık 900 kişinin katılımı ile
İlgili mevzuat gereğince Kalkınma tamamlanan çalıştaylarda, kart tekniği
Bakanlığı sorumluluğunda olan bölge planları kullanılarak, her bir katılımcıdan belirtilen
Kalkınma Bakanlığı’nın yetkilendirmesi oturum başlıklarında, herhangi bir konu ya
ile faaliyet bölgelerindeki ilgili kalkınma da sektör ile ilişkilendirmeden serbest olarak
ajansları tarafından hazırlanmaktadır. görüşlerini yazması istenilmiş ve oturumlar,
Buna göre, Türkiye’deki 26 Düzey 2 katılımcılardan gelen görüşlerin tartışmaya
Bölgesi’nde faaliyet göstermekte olan açılması şeklinde sürdürülmüştür.
kalkınma ajansları tarafından hazırlanan
bölge planları, bölgelerin sosyoekonomik Bu çalışma ile TR63 Bölgesi’nin kaynak
ve mekânsal durumu ile bölge içi alt ve potansiyellerinin ilçe ölçeğinde tespit
bölgelerin değerlendirilmesini, kaynak ve edilmesi, bu kaynak ve potansiyellere
potansiyellerinin analizlerinin yapılarak yerel yönelik fırsat ve tehditlerin analiz edilmesi ve
talep ve ihtiyaçlar doğrultusunda gelişme muhtemel gelişme stratejilerinin oluşturulması
eksenlerine yönelik amaç ve önceliklerin amaçlanmıştır. İlçe çalıştaylarında,
belirlenmesini amaçlamaktadır. Kaymakam, Belediye Başkanı ve ilçe müdürü
düzeyinde sağlanan katılımlarla, karar alıcılar
Genel olarak yapılan bu tanımlamalar seviyesinde yapılan çalıştaylar Bölge Planı
doğrultusunda TR63 Bölge Planı 2014- stratejilerine altlık sağlamıştır. Ayrıca, ilçe
2023 strateji metni, Kalkınma Bakanlığı’nın çalıştaylarında ilçelerin diğer ilçelerle olan
yetkilendirmesi ile Doğu Akdeniz Kalkınma ekonomik ve sosyal alanlardaki etkileşimleri
Ajansı koordinasyonunda hazırlanmıştır. de incelenmiş ve yapılan oturumlarda alt
2012 yılında başlanılan çalışmalarda bölgeleme çalışmalarına yönelik fonksiyonel
katılımcılık esasına dayanılarak yerel ilişki tespitleri de yapılmıştır.
öncelikler ve üst ölçekli planlara uyum esas
alınmış ve Bölge Planı, ulusal öncelik ve Bu çalışma ile eş zamanlı olarak Ajans
stratejiler ile yerel kaynak ve ihtiyaçların bir internet sitesi üzerinden ve Ajans tarafından
sentezi olarak ele alınmıştır. düzenlenen diğer toplantılar/görüşmeler
aracılığı ile anket uygulaması yürütülmüştür.
TR63 Bölge Planı 2014-2023 strateji Bu anketlerde de bölgesel kalkınmada etkili
metni hazırlık süreci Hatay, Kahramanmaraş olabilecek sektörlerin önceliklendirilmesi ve
ve Osmaniye illerinde yer alan tüm ilçelerde bu sektörlerle ilgili proje ve faaliyet önerilerinin
yapılan İlçe Çalıştayları ile başlatılmıştır. belirtilmesi istenmiştir. Bu çalışma ile ilçe
İlçe Kaymakamları ve Belediye Başkanları çalıştayları ile ulaşılamayan kesimlerin
ile işbirliği içerisinde yapılan çalıştaylar, de sürece dahil edilmesi amaçlanmış
resmi yazışmalar yoluyla davet edilen ve çalıştaylarla benzer olarak bölgesel
kamu kurum ve kuruluşları, özel sektör kaynak ve potansiyellerin analizi ve gelişme
ve sivil toplum kuruluşları temsilcileri stratejilerine altlık sağlanması hedeflenmiştir.
başta olmak üzere tüm katılımcılara açık Anket uygulamaları ile çalıştaylar sonucunda
olarak düzenlenmiştir. Çalıştaylar Ajans bölge genelinde görüş ve önerileri alınan kişi
uzmanlarının moderatörlüğünde yapılmış sayısı 1.250’yi aşmıştır.
19
Bölge genelinde yapılan çalıştay belirleyici olmuştur. İlçe Çalıştayları ve TR63 BÖLGE PLANI 2014-2023 HAZIRLIK VE
ve anket uygulamaları ile birlikte Ajans Kalkınma Kurulu’nda yapılan çalıştaylarda
uzmanları tarafından mevcut durum analizi katılımcılar tarafından belirtilen konu başlıkları KATILIMCILIK SÜRECİ
çalışmaları ve TR63 Bölgesi’ne yönelik olarak ve proje önerileri yine katılımcılar tarafından
sektörel/tematik il ve bölge bazlı planlama oylanmak suretiyle önceliklendirilmiştir.
ve analiz çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Bu çalıştaylarda belirlenen öncelikli • Moderasyon, Kart tekniği • Avantajlar, Sorunlar ve Öneriler
Bu çalışmalarda ilçe çalıştayları ve anket konular, Ajans tarafından yapılan analizlerle • Avantajlar, Sorunlar ve Öneriler (Oylama) • İlçelerin Fonksiyonel İlișki Analizi
uygulamaları ile elde edilen veriler irdelenmiş de irdelenmiş ve genel Bölge Planı • İlçelerin Fonksiyonel İlișki Analizi
ve elde edilen tüm veriler doğrultusunda yaklaşımında, TR63 Bölgesi’nin ekonomik
Bölge Planı metninin ilk taslağına yönelik ve sosyal kalkınmasında daha etkin olacağı
altlıklar tamamlanmıştır. Taslak metin değerlendirilen sektörlerden başlamak üzere
2012 yılında yapılan Kalkınma Kurulu 7 adet gelişme ekseni (temel amaç), 34 adet
Toplantısı’nda yapılan çalıştaylarla yeniden öncelik ve 140 adet tedbir belirlenmiştir.
ele alınmıştır. Bu çalıştaylarda ilçe özelinde
elde edilen stratejiler, bölgesel anlamda Buna göre, TR63 Bölgesi’nin ulusal ve
tartışmaya açılmış ve uygun görülen alanlarda uluslararası ölçekte rekabetçiliğin en yüksek • Veri ve kaynak analizi • Bölgesel araștırma/planlama çalıșmaları
olduğu Enerji, Sanayi ve Tarım sektörleri • Verilerin derlenmesi ve analizi • 10. Kalkınma Planı ve Bölgesel Gelișme
bölgesel stratejiler üretilmiştir. İki gün süren • İlgili kurum ve kurulușlarla yazıșmalar Ulusal Stratejisi taslak metinleri
çalıştaylarda önce Hatay, Kahramanmaraş stratejik olarak önceliklendirilmiştir. Bu • Üst ölçekli diğer planlar
ve Osmaniye illerinin il bazlı öncelik ve sektörler; mevcut kurulu üretim yapısı, ulusal
stratejileri tartışılmış, daha sonra ise yapılan ve uluslararası ölçekte bölge ekonomisine
ortak oturumla bu stratejilerden uygun olan etkileri ve gelecek senaryoları dikkate
olanlar bölgesel ölçekte tanımlanmıştır. alınarak bölgesel kalkınmada en önemli
alanlar olarak değerlendirilmektedir.
Böylece, ilçe bazlı olarak başlayan
strateji üretme süreci önce il bazına daha Bunun yanı sıra yapılan çalıştay ve
sonra da bölge bazına taşınmış ve Bölge analizlerde yatırım ve gelişim potansiyeli
Planının ilk taslağı olarak Yönetim Kurulu yüksek olarak tespit edilen lojistik ve turizm
gündemine alınmıştır. Bölgesel anlamda sektörleri potansiyel gelişme alanları olarak
atanmış ve seçilmiş karar alıcıların en üst belirlenmiştir. TR63 Bölgesi’nin coğrafi
düzeyde temsil edildiği Yönetim Kurulu’nun konumu, mevcut tarım, sanayi ve dış ticaret
görüş ve önerileri ile bölgesel nitelik kazanan potansiyeli ve gelişmiş altyapı olanakları
taslak plan metni, resmi yazışma ve www. nedeniyle Lojistik sektöründe, deniz turizmi
• Taslak metin üzerinde il ve • www.doguakdeniz2023.org sitesinde
doguakdeniz2023.org internet sitesi aracılığı de dahil olmak üzere alternatif turizm bölge bazlı çalıștaylar taslak metnin görüș ve önerilere açılması
ile ilgili kuruluşlar ve kamuoyunun görüş ve türlerinde zengin kaynakları nedeniyle de • Anket uygulamaları
önerilerine açılmıştır. Turizm sektöründe uygulanacak stratejilerin
bölgesel kalkınmaya önemli katkılar
2013 yılı Mayıs ayında yapılan Kalkınma sağlayacağı değerlendirilmektedir.
Kurulu Toplantısı ve Haziran ayında yapılan
Yönetim Kurulu Toplantısı’nda yeniden ele Diğer taraftan Plan hazırlıkları sürecinde
alınan ve Yönetim Kurulu Kararı ile kabul yapılan çalıştay ve analizlerde, ekonomik ve
edilen Plan metni görüş ve önerileri alınmak sosyal kalkınmanın temel hedeflerinden biri
üzere Kalkınma Bakanlığına gönderilmiştir. olan yaşam kalitesinin artırılmasına yönelik
Kalkınma Bakanlığı tarafından diğer olarak kentsel altyapı ve sosyal kalkınma • Yakın bölgelerle ișbirliği alanlarının
Bakanlıkların da görüşlerine sunulan Plan konularının da müdahale alanı olarak metne yansıtılması
• Taslak metnin Kalkınma Bakanlığı ve diğer
metni, alınan görüşlerin değerlendirilmesinin önceliklendirilmesi gerektiği ortaya çıkmıştır. Bakanlıkların görüș ve önerilerine sunulması
ardından Bölgesel Gelişme Komitesi ile İl merkezleri de dahil olmak üzere bölge • Görüș ve öneriler doğrultusunda metnin
revize edilmesi
yürütülen çalışmalar ve Bölgesel Gelişme genelinde kentsel altyapı hizmetlerinin ve
Yüksek Kurulu onayı ile yürürlüğe girecektir. sosyal hayatın geliştirilmesine yönelik fiziki
altyapı olanaklarının oldukça kısıtlı olduğu
Bölge Planı’nın temel amaç, öncelik tespit edilmiş, bu durumun iyileştirilmesine
ve tedbirlerinin oluşturulmasında tüm bu yönelik tedbirler öngörülmüştür.
süreçte alınan görüş ve öneriler ile Ajans
uzmanları tarafından yapılan analizler
20 21
22 23
ÖZET TR63 Bölge Planı 2014-2023 strateji iyileştirilmesini ve gelişmiş insan kaynağı ile
metni, 3194 sayılı İmar Kanununun 8. birlikte ekonomik sektörlerde Ar-Ge ve ortak
maddesi ile Kalkınma Bakanlığı’na verilen kullanım altyapısını da geliştirerek bölgesel
yetki ve Kalkınma Bakanlığı’nın ise bu yetki rekabet gücünün artırılmasını temel amaçlar
çerçevesinde kalkınma ajanslarına verdiği olarak ortaya koymaktadır.
görev doğrultusunda Doğu Akdeniz Kalkınma
Ajansı tarafından hazırlanmıştır. Bu planın Bu amaçlara yönelik olarak 7 adet
amacı; Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye gelişme ekseni (temel amaç), 34 adet
illerinden oluşan TR63 Bölgesi’nin ulusal öncelik ve 140 adet tedbir öngörülmüştür.
ve uluslararası konumu ve sosyoekonomik Stratejik amaçlarla; enerji, sanayi ve tarım
ve mekânsal durumu göz önüne alınarak, gibi bölgesel rekabet gücünün daha yüksek
mevcut kaynak ve potansiyellerinin analizleri olduğu sektörler önceliklendirilmiş, önemli
yapılarak, ulusal öncelikler ve yerel talep ve bir gelişme potansiyeli olmasına rağmen
ihtiyaçlar doğrultusunda bölgesel gelişmeye henüz bölge ekonomisinde hedeflenen
yönelik stratejilerin belirlenmesidir. düzeyde olmayan lojistik ve turizm sektörleri
de potansiyel gelişme alanları olarak
Bu amaca yönelik olarak DOĞAKA değerlendirilmiştir. Ayrıca, kalkınmanın
tarafından yapılan İlçe Çalıştayları, Kalkınma temel öğelerinden biri olan yaşam kalitesinin
Kurulu Toplantıları, anket uygulamaları, artırılması amacıyla kentsel ve sosyal
mevcut durum tespiti ve analizi çalışmaları altyapının iyileştirilmesine yönelik temel
ve ilgili kurumlarla resmi yazışmalarla alınan amaçlara yer verilmiştir.
görüş ve öneriler doğrultusunda hazırlanan
plan taslak metni, www.doguakdeniz2023. Bölgesel rekabet gücünün artırılmasında
org internet adresi üzerinden kamuoyu stratejik sektörlerden biri olan enerji
ile paylaşılmış ve nihayet Ajans Yönetim üretiminde arz kapasitesinin geliştirilmesini
Kurulu ve Kalkınma Bakanlığı ile hedefleyen Bölge Planı, hem mevcut enerji
yapılan değerlendirmeler sonucunda üretim tesislerinin teknolojik rehabilitasyonun
tamamlanmıştır. yanı sıra linyit, rüzgar, hidrolik ve güneş
kaynaklı enerji üretim miktarının artırılmasını
TR63 Bölge Planı 2014-2023 strateji hem de enerji üretiminde kaynak çeşitliliğini
metninin vizyonu “Nitelikli insan kaynağı ve amaçlamaktadır. Ayrıca, kurulu sanayi yapısı
gelişmiş altyapı olanakları ile rekabet gücü ve yeni yatırımlar ile Türkiye’de enerji tüketim
ve yaşam kalitesi yüksek bölge” olarak hızı en fazla yükselen bölgeler arasında yer
belirlenmiştir. Bölgenin sosyoekonomik alan TR63 Bölgesi’nde, bu ihtiyaca yönelik
yapısının mevcut durumundan hareketle, üretim arz altyapısının da geliştirilmesi
plan döneminde bu yapının daha da hedeflenmektedir.
geliştirilmesini hedefleyen plan vizyonu;
ulusal ve uluslararası ölçekte öne çıkan Bölgesel kalkınma ve rekabet gücünün
sanayi sektörleri başta olmak üzere ekonomik geliştirilmesinde öncelikli sektörlerden biri
ve sosyal sektörlerde insan kaynaklarının olan sanayi sektöründe ise temel amaç;
geliştirilmesini, kentsel ve kırsal yaşam üretimde orta ve yüksek teknolojili üretim
alanlarında yaşam kalitesinin artırılmasına yapısını yakalamak ve katma değeri yüksek
yönelik fiziki ve sosyal altyapı olanaklarının ürün üretimini sağlamaktır. Ar-ge tabanlı ortak
kullanım alanlarının yaygınlaştırılması, patent
25
ve marka gibi sınai mülkiyet haklarına dayalı önemli hedeflerinden bir olan altyapının Şekil 1. TR63 Bölge Planı 2014-2023 Genel Strateji Şeması
katma değerli ürün çeşitliliğin artırılması, iyileştirilmesine önemli katkılar sağlayacağı
kümelenme ve endüstriyel simbiyoz gibi yeni değerlendirilmektedir.
yaklaşımların geliştirilmesi ve aktif yatırım
destek süreci ile sanayi sektöründe üretim İklim yapısı ve uzun sahil şeridi ile
altyapısının iyileştirilmesi hedeflenmektedir. turizm sektöründeki hakim faaliyet olan
deniz turizminde gelişme potansiyeli olan
Üretim kapasitesi ve ürün çeşitliliği bölgede, son yıllarda dünyada ve Türkiye’de
ile Türkiye’nin en önemli tarımsal üretim turizm sektöründeki etkinliği giderek artan
bölgelerinden biri olan TR63 Bölgesi’nde, tematik turizm hareketleri için de önemli
tarım sektörü hem bölgede üretilen katma gelişim alanları bulunmaktadır. İnanç, kültür,
değer hem de bölgesel istihdam yapısı gastronomi, sağlık (termal) ve su sporları
itibarıyla stratejik bir öneme sahiptir. Enerji gibi alternatif turizm kaynakları bulunan
ve sanayi sektörlerinde bölgenin belirli bölgede, bu kaynakların bölge ekonomisine
alanlarında yoğunlaşma görülürken tarım kazandırılması plan döneminin hedefleri
sektörü, bölgenin tamamı için önemli arasındadır.
bir ekonomik faaliyettir. Bölge Planı ile
yüksek üretim hacmi ve çeşitliliğinin Genel olarak ekonomik yaklaşımla
bölgesel ekonomiye katkısını artırıcı belirlenen bu amaçların yanı sıra bölgesel
tedbirler öngörülmüştür. Ayrıca, sektördeki kalkınma hedefinde, toplumsal yaşam
markalaşma faaliyetlerinin ve yeni üretim kalitesinin artırılması amacıyla kentsel
modellerinin bölgede yaygınlaştırılarak ve kırsal alanlarda fiziki ve sosyal altyapı
hem üretim hacminin hem de ürün katma olanaklarının geliştirilmesine yönelik
değerinin artırılması hedeflenmektedir. stratejiler de plan metni içerisinde yer
Tarım sektörünün başat ekonomik faaliyet almıştır.
olduğu kırsal bölgelerde ekonomik ve sosyal Plan metninde dikey anlamda yer
altyapının iyileştirilmesine yönelik kırsal alan stratejik amaçların yanı sıra beşeri
kalkınma politikaları da plan döneminin sermayenin geliştirilmesi, üniversitelerle
öncelikleri arasında yer almıştır. etkin işbirliği, Ar-Ge ve yenilikçilik ve altyapı
TR63 Bölgesi’nin coğrafi konumu ve olanaklarının geliştirilmesi yatay anlamda
hinterlandı, çok modlu ulaşım altyapısı ve bu stratejik amaçlarla ilişkilendirilmiştir.
kurulu sanayi yapısı lojistik sektörünün gelişimi Böylelikle bölgenin rekabet gücünün görece
için önemli bir potansiyel arz etmektedir. Bu daha yüksek olduğu enerji, sanayi ve tarım
potansiyelin ulusal ve uluslararası nitelikli sektörlerinde nitelikli insan kaynağının ve
yatırımlarla desteklenmesi ve bölgenin altyapı olanaklarını geliştirilmesi, lojistik ve
lojistik altyapısının münferit bir sektör haline turizm sektörlerinin bölgesel ekonomiye
getirilmesi hedeflenmektedir. Bölge Planı kazandırılarak bölgenin rekabet gücünün
döneminin potansiyel yatırım alanlarından sektörel çeşitlendirme ile artırılması ve
biri olan lojistik sektörü, tüm ekonomik kentsel ve sosyal altyapı olanaklarının
aktörler için yatay bir sektör olduğundan iyileştirilmesi ile bölgesel yaşam kalitesinin
dolayı, bu sektörün plan döneminin en artırılması hedeflenmiştir.
26 27
TR63 TR63 BÖLGE PLANI 2014-2023
BÖLGESİ İDARİ DURUM VE NÜFUS Bu çerçevede Türkiye’de 12 adet Düzey

1, 26 adet Düzey 2 ve 81 adet Düzey 3 bölgesi
oluşturulmuş ve Hatay, Kahramanmaraş
GENEL
Türkiye’de, 2002 yılından itibaren, ve Osmaniye illeri, TR6 Akdeniz Düzey 1
bölgesel istatistiklerin toplanması, Bölgesi içerisinde bir alt bölge olarak “TR63
geliştirilmesi, bölgelerin sosyo-ekonomik Düzey 2 Bölgesi” şeklinde tanımlanmıştır.
analizlerinin yapılması, bölgesel politikaların Türkiye’nin güneyinde yer alan TR63
GÖRÜNÜMÜ
çerçevesinin belirlenmesi ve Avrupa Bölgesi’nin, batısında TR62 Adana-Mersin
Birliği Bölgesel İstatistik Sistemine uygun bölgesi ve Akdeniz, kuzeyinde TR72
karşılaştırılabilir istatistiki veri tabanı Kayseri, Sivas, Yozgat bölgesi, doğusunda
oluşturulması amacıyla İstatistiki Bölge TRC1 Gaziantep, Kilis, Adıyaman bölgesi ve
Birimleri Sınıflandırması (İBBS) uygulamasına
güneyinde Suriye yer almaktadır.
geçilmiştir.
Harita 1. Türkiye’de Düzey 2 Bölgeler ve TR63 Bölgesi’nin Konumu
TR63 Bölgesi, coğrafi konumu ve mal ve insan akışına ilave olarak, son
sosyoekonomik yapısı itibarıyla ulusal ve yıllarda güneydoğu ve doğu illerinde artan
uluslararası ölçekte stratejik bir konuma yatırımlarla birlikte önümüzdeki dönemde
sahiptir. Türkiye’nin, Asya, Avrupa, Orta oluşacak üretim kapasitesinin ulusal ve
Doğu ve Afrika kavşağında sahip olduğu uluslararası transferi göz önüne alındığında
kritik coğrafi konum ve sosyokültürel bölgenin lojistik önemi daha da artacaktır.
etkileşimin benzeri, hem ulusal ölçekte hem
de uluslararası ölçekte TR63 Bölgesi için Bölgenin sosyokültürel yapısı da benzer
de geçerlidir. Orta Doğu ülkelerine çıkış bir etkileşim göstermektedir. Özellikle
kapısı durumundaki Hatay ili, Cilvegözü ve Hatay ilinin başta Suriye olmak üzere
Yayladağı sınır kapıları ile karayolu bağlantılı Orta Doğu ülkeleri ile kültürel etkileşimi ve
geçişlerde, İskenderun ve Dörtyol’daki akrabalık ilişkileri, uluslararası bir etkileşim
limanları ile de denizyolu bağlantılı geçişlerde oluşturmaktadır. Bu durum son yıllarda
ulusal ve uluslararası öneme sahiptir. Suriye’de yaşan siyasi krizin etkisi ile başka
İskenderun Körfezi’ndeki yeni karayolu bir boyut kazanmış ve bir göç hareketine
ve liman yatırımları bu konumu daha da dönüşerek başta olarak Hatay olmak üzere
güçlendirecek nitelikte olup bölgenin ulusal Osmaniye ve Kahramanmaraş illerine
ve uluslararası lojistik hareketliliğinde binlerce Suriye vatandaşı yerleşmiştir. Ulusal
önemini artıracaktır. ölçekte ise doğu ve güneydoğu illeri için bir
cazibe merkezi olan bölge başta ekonomik
Bunun yanı sıra Türkiye’nin güneydoğu nitelikli olmak üzere yaşam standartları ve
ve bazı doğu illerinin Orta Anadolu ve batı eğitim kaygıları nedeniyle bu illerimizden çok
illerine olan bağlantısında da TR63 Bölgesi sayıda göç almıştır.
geçiş güzergahı konumundadır. Mevcut
29
Şekil 2. TR63 Bölgesi Yıllık Nüfus Artış Hızı (2009/2013)
Harita 2. TR63 Bölgesi İllerinin İdari Bölünüşü Şekil 2. TR63 Bölgesi Yıllık Nüfus Artış Hızı (2009/2013)
Kaynak: TÜİK, ADNKS
2012 yılı ve önceki yıllarda elde edilen TR63 Bölgesi nüfus yapısında yurt içi
nüfus verileri ile nüfus hareketlerindeki göç hareketliliğin etkisi önemli boyutlarda
eğilimler doğrultusunda TUİK tarafından değildir. 2008 yılında göç aldığı 64.348 kişi
yapılan 2023 yılı nüfus projeksiyonuna göre, ve göç verdiği 65.819 kişi ile net göç veren
Toplam 23.607 km2 alandan1 oluşan TR63
TR63 Bölgesi’nin 2012 yılında 3.038.983 olan (1.471 kişi) konumunda olan bölgenin göç
Bölgesi, Türkiye toplam yüzölçümünün % 3’ünü nüfusu 2023 yılında 3.230.159 kişi olacaktır. veren konumu 2013 yılında biraz daha
kapsamaktadır. 6360 sayılı On Üç İlde Büyükşehir Buna göre bölgenin yıllık ortalama nüfus derinleşmiş ve aldığı göç sayısı 62.796 kişiye,
ve Yirmi Altı İlçe Kurulması İle Bazı Kanun ve Kanun artışı binde 5,5’ler civarında gerçekleşerek, verdiği göç 78.073 kişiye yükselmiştir.6
Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması binde 10 civarında tahmin edilen Türkiye Ancak, TR63 Bölgesi’ndeki göç olgusu,
yıllık ortalama nüfus artış oranının altında Orta Doğu’da yaşanan siyasi belirsizliklerle
Hakkında Kanun ile birlikte Hatay ve Kahramanmaraş kalacaktır. daha farklı bir boyut kazanmıştır. Özellikle
illeri büyükşehir statüsü alan bölgede, Hatay iline Türkiye toplam yüzölçümün %3’lük Hatay ilinde sınır komşuluğu ve akrabalık
bağlı 15, Kahramanmaraş iline bağlı 11 ve Osmaniye kısmını oluşturan TR63 Bölgesi, 2013 Yılı ilişkileri nedeniyle, Suriye ile ileri düzeyde
iline bağlı merkez ilçe hariç 6 ilçe olmak üzere toplam ADNKS sonuçlarına göre Türkiye toplam olan sosyo-ekonomik ilişkiler, yaşanan
nüfusunun % 4’ünü oluşturmaktadır. Buna göç dalgası ile daha yoğun bir düzeye
32 adet ilçe bulunmaktadır.
göre bölgedeki nüfus yoğunluğu (130 kişi/ ulaşmıştır. Halen Hatay, Kahramanmaraş ve
km2) Türkiye ortalamalarının (100 kişi/km2) Osmaniye illerinde gerek resmi kurumlarca
2013 Yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi
üzerindedir. Nüfus yoğunluğu Hatay ilinde 258, hazırlanan mülteci kamplarında ve gerekse
(ADNSK) sonuçlarına göre TR63 Bölgesi’nin nüfusu Kahramanmaraş ilinde 75 ve Osmaniye ilinde yerleşim alanlarında kiracı olarak yaşayan
3.077.753’tür. Bölgedeki yıllık nüfus artış hızı binde 160’tır. Nüfus yoğunluğu, dünya genelinde Suriye vatandaşlarından oluşan göç, TR63
12,76 olarak gerçekleşmiş ve binde 13,76 olan de aynı ülkede farklı şehirlere göre önemli Bölgesi’ne sadece bölgesel ölçekli değil
farklılıklar göstermekle birlikte Avrupa Birliği ulusal ve uluslararası nitelikli politika ve
Türkiye toplam nüfus artışının altında yer almıştır.
ülkelerinde ortalama 116 kişi/km2 (2012)4, tedbirlerin uygulanmasını gerekli hale
Bu oran OECD ülkelerinde binde 6,6 (2010/2011)2, getirmiştir.
OECD ülkelerinde ise 34 kişi/km2 (2011)5
AB üyesi ülkelerde ise binde 2,3 (2011/2012)3 olarak hesaplanmıştır.
olarak hesaplanmaktadır.
Kaynak: DOĞAKA 1. TÜİK,2011 4. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/

2. http://stats.oecd.org/ 5. http://www.oecd-ilibrary.org/
3. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/ 6. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, TÜİK
30 31
EĞİTİM, SAĞLIK VE SİVİL de Korkut Ata Üniversitesi olmak üzere üç Şekil 3. Yıllar İtibariyle TR63 Bölgesinde Hastane Sayıları ve Yatak Sayıları
adet üniversite bulunmakta olup yeni kurulan
TOPLUM Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi başta
TR63 Bölgesi eğitim ve sağlık göstergeleri olmak üzere her üç üniversite de kurumsal
bakımından değerlendirildiğinde belirli gelişim yatırımları devam etmektedir.
noktalarda Türkiye ortalamaları civarında Yaklaşık 52.000 öğrenci ve 2.200 öğretim
ancak daha çok Türkiye ve uluslararası üyesi ile önemli bir insan kaynağı potansiyeli
standartların altında bir görünüm arz sunan üniversiteler ile üniversite-sanayi
etmektedir. işbirliğini sağlayıcı uygulamalar ile mesleki
eğitimin bölgenin ekonomik yapısına uygun
İlköğretim okullaşma oranı, ilköğretimde bir şekilde geliştirilmesine yönelik işbirliği
derslik ve öğretmen başına düşen öğrenci platformlarının oluşturulması gerekmektedir.
sayıları gibi temel göstergelerde Türkiye
Temel hizmetler kapsamında yer alan
ortalamalarında olan TR63 Bölgesi,
sağlık sektöründe 22 adet özel, 26 adet Kaynak: Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye İl Sağlık Müdürlükleri, 2012
ortaöğretim ve de özellikle mesleki
kamu ve 2 adet üniversite hastanesi olmak
eğitimde ortalamaların gerisindedir. TR63
üzere toplam 50 adet hastanenin bulunduğu
Bölgesi’ndeki sanayi yapısı ve bölgenin
TR63 Bölgesi, sağlık hizmetleri verilerinde Eğitim ve sağlık gibi temel kamu yapılamaması ve sivil toplum faaliyetlerine
hızla artmakta olan yatırım cazibesi göz
Türkiye ortalamalarının gerisindedir. 2011 yılı hizmetlerinde iyileşmeler görülmekle olan ilgini azlığı gibi nedenlerle bu kuruluşlar
önüne alındığında, mesleki eğitimin sanayi
OECD verilerine göre yüz bin kişiye düşen birlikte özellikle kırsal kesimlerde sosyal toplumsal hayatta yeterince etkin değildir.
yapısına uygun olarak önceliklendirilmesi
hekim sayısı Avusturya’da 478, İspanya’da altyapı olanakları oldukça sınırlıdır. Hatay,
gerekmektedir.
410, Almanya’da 373 ve Norveç’te 407 Kahramanmaraş ve Osmaniye il merkezleri Sivil toplum hareketlerinin etkinliğinin
Ayrıca, 2011-2012 eğitim ve öğretim iken Türkiye’de 169’dur.8 2011 yılı TÜİK ve İskenderun ilçesi dışında kentsel ve kırsal sağlanması amacıyla kurumsal altyapının
yılında Hatay ilinde % 96 olan okul öncesi verilerine göre yüz bin kişiye düşen hekim bölgelerde kültürel ve sosyal faaliyetlere insan kaynağı ve teknolojiye erişim başta
eğitimde 5 yaş okullaşma oranı, % 65 sayısı Türkiye’de 169 iken Hatay ve yönelik donatılar yetersiz durumdadır. olmak üzere iyileştirilmesi, nitelikli istihdam
olan Türkiye ortalamasından oldukça iyi Kahramanmaraş illerinde 116, Osmaniye olanaklarının sağlanması ve çeşitli destek
durumda olsa da, hem Kahramanmaraş ilinde ise 124’tür. Diğer taraftan Hatay ilinde daha belirgin programlarına yönelik proje geliştirme
ilinde % 61 ve Osmaniye ilinde % 55 ile olmak üzere bölge genelinde dinamik bir faaliyetleri ile bu kuruluşların toplum
Benzer şekilde OECD tarafından sivil toplum yapısı bulunmaktadır. Hatay üzerindeki farkındalığının ve etkisinin
ortalamanın gerisinde olması hem de
Avrupa ülkeleri için hazırlanan sağlık ilinde kültürel çeşitliliğin de etkisi ile aktif artırılması önemlidir.
okul öncesi eğitimin ulusal bir politika
raporunda yer alan verilere göre on bin bir rol oynayan sivil toplum kuruluşları
olarak önceliklendirilmesi nedeniyle, okul Başta kırsal kesimler olmak üzere
kişiye düşen yatak sayısı Almanya’da Kahramanmaraş ve Osmaniye illerinde
öncesi eğitimde fiziki mekân ve öğretmen dezavantajlı yörelerin sosyal hayata
83, Avusturya’da 76, İspanya’da 32 ve de mesleki ve kültürel etkinliklerle sosyal
ihtiyacını karşılamaya yönelik yatırımlar ile katılımlarının sağlanması ve sivil toplum
Norveç’te 33 iken Türkiye’de 25’tir.9 hayata etkin olarak katılmaktadırlar. Bölge
bilinçlendirme faaliyetleri önem taşımaktadır.7 kuruluşlarının da bu süreçte daha aktif yer
2011 Yılı TÜİK verilerine göre TR63 Bölgesi’nde genelindeki sivil toplum kuruluşlarında spor
ise on bin kişiye düşen hastane yatak alabilmeleri için sosyal altyapı yatırımlarının
Yükseköğretimde ise Hatay ilinde Mustafa faaliyetleri, dini faaliyetler ve yardımlaşma
sayısı Hatay ilinde 17 iken Kahramanmaraş artırılması önemli görülmektedir. Bu noktada,
Kemal Üniversitesi, Kahramanmaraş ilinde amaçlı dernekler ön plana çıkmaktadır.
ve Osmaniye illerinde 18’dir.10 sosyal hayata katılımın artırılması amacıyla
Sütçü İmam Üniversitesi, Osmaniye ilinde Bunun yanında mesleki dayanışma,
Kalkınma Bakanlığı koordinasyonunda
toplumsal faaliyetler, dostluk, kültür ve
yürütülmekte olan Sosyal Destek Programı
sağlık amaçlı derneklerin de faaliyet
(SODES) kapsamında, sosyal altyapının
7. TR63 Bölgesi Mevcut Durumu Analizi, DOĞAKA gösterdiği bölgede maddi yetersizlikler,
geliştirilmesinin de önceliklendirilmesi bu
8. http://stats.oecd.org/ kurumsal altyapı eksiklikleri, nitelikli istihdam
9. Health At A Glance Europe 2012, OECD sorunun çözümüne katkı sağlayacaktır.
10. 2012 yılı verilerine göre DOĞAKA tarafından yapılan hesaplamalarda on bin kişiye düşen yatak sayısı Hatay ilinde 17, Kahramanmaraş ilinde 28 ve
Osmaniye ilinde 19 olarak belirlenmiştir.
32 33
EKONOMİK YAPI TR63 Bölgesi, TÜİK verilerine göre Şekil 4. Gayrisafi Katma Değer İçerisinde Sektörel Paylar (%)
2011 yılında 150’den fazla ülkeye ihracat
TR63 Bölgesi enerji, sanayi ve tarım gerçekleştirmiştir. Bu anlamda dış ticaret
sektörlerinin temel aktörler olduğu ekonomik verileri incelendiğinde dünyadaki tüm
yapısı ile ulusal anlamda önemli bir üretim anakaralara ulaşan bir üretim yapısına sahip
merkezi olduğu gibi belirli sektörlerdeki bölge, coğrafi konumu ve sosyokültürel
kurulu üretim yapısı ile uluslararası ölçekte yapısı nedeniyle sahip olduğu uluslararası
de kendisine yer bulabilmektedir. konumu, ekonomik yapı itibarıyla daha geniş
bir ölçekte sağlayabilmektedir.
Kahramanmaraş ilindeki zengin linyit
yatakları üzerine kurulu Afşin-Elbistan Termik TR63 Bölgesi 2011 Yılı Gayri Safi Katma
Santrali’nin yanı sıra, bu yöredeki linyit Değer (GSKD) verilerine göre 29 milyar 790
rezervlerinin ekonomiye kazandırılmasına milyon 758 Bin TL ekonomik büyüklüğe
yönelik uluslararası ölçekli yatırım arayışları, sahiptir. Bu ekonomik değer ile 26 Düzey
Hatay ilindeki yeni santral yatırımları ve 2 bölgesi arasında 12. sırada yer alan
bölge genelinde rüzgar ve güneş enerjisine bölge, 1,2 trilyon TL olan Türkiye toplam
dayalı enerji yatırımları, demir-çelik, tekstil, GSKD’sinin % 2,6’sını üretmektedir. 2004
gıda ve metal mutfak eşya sektörlerinde yılında aynı verilere göre Türkiye toplam
yüksek rekabet gücü ile yürütülen dış ticaret GSKD’sinin % 2,4’ünü üreten TR63 Bölgesi,
Kaynak: TÜİK, 2014
faaliyetleri, bölgeye uluslararası ölçekte sanayi sektöründeki artan ağırlığı ile Türkiye
hareket alanı kazandıran önemli ekonomik ekonomisindeki toplam üretim kapasitesini
faaliyetlerdir. artırmıştır. 2004-2011 yılları arasında TR63 Bölgesel GSKD’nin sektörlere göre
Bölgesi’nin ekonomik yapısı içerisinde tarım dağılımında görülen oranlar, bölgedeki
Tablo 1. TR63 Bölgesi Gayrisafi Katma Değer Verileri (Milyon TL) sektörünün ağırlığı % 19,8’den % 14,4’e istihdamın sektörlere göre dağılımda değişiklik
gerilerken, sanayi sektörünün ağırlığı % göstermektedir. Türkiye ortalamalarında da
24,9’dan % 27,5’e ve hizmetler sektörünün görüldüğü üzere bölgedeki tarım sektörünün
ağırlığı % 55,2’den % 58,1’e yükselmiştir. istihdamdaki ağırlığı, GSKD’deki ağırlığından
çok daha fazladır (Tablo 5). Aynı zamanda
bölgede tarım sektörünün toplam istihdam
içerisindeki ağırlığı, Türkiye ortalamalarının
Kaynak: TÜİK, 2014 üzerindedir.
2004-2011 döneminde ekonomik yapı TR63 Bölgesi ekonomik yapısı; tarım,

içerisinde sanayi ve hizmetler sektörü lehine sanayi ve hizmetler sektörünün toplam Tablo 2. GSKD ve İstihdamın Sektörlere Göre Dağılımı ( % )
bir büyüme yaşayan TR63 Bölgesi, 2004 GSKD’den aldığı pay sıralamasına göre
yılında Türkiye toplam sanayi üretiminin Türkiye’nin ekonomik yapısı ile benzerlik
% 2,17’sini karşılarken bu oran 2011 yılı göstermekte olup sektörel ağırlık sırasıyla
verilerine göre % 2,60’a yükselmiştir. Aynı hizmetler, sanayi ve tarım şeklindedir.
şekil de hizmetler sektörü içerisindeki payı Bununla birlikte bölgesel ekonomik yapı
da % 2,19’dan % 2,34’e yükselmiştir. içerisinde tarım sektörünün ağırlığı (%14,4),
Kaynak: TÜİK, 2014
Bölgesel ekonomik yapı içerisinde Türkiye Türkiye ortalamasından (%9) yüksek, buna
*GSKD verileri 2011, istihdam verileri 2012 yılına aittir.
ortalamalarından daha fazla ağırlığa sahip karşılık hizmetler sektörünün ağırlığı (% 58,1)
tarım sektörün de ise TR63 Bölgesi’nin ulusal Türkiye ortalamasından ( % 63,5) düşüktür.
üretimdeki payı 2004 yılında % 4,50’den Sanayi sektörü ise % 27,5 ile Türkiye
2011 yılında % 4,13’e gerilemiştir. ortalaması ile aynı düzeydedir.
34 35
TR63 Bölgesi’nde tarımsal faaliyetlerinin ekonomisinde oldukça önemli bir konuma Bölge genelinde belirli yörelerde teknolojiye sahiptir. Kalkınma Bakanlığı14
yaygınlığının yanı sıra ana metal sanayi ve sahiptir. Kahramanmaraş ilindeki Afşin- yoğunlaşmış ve bazı sektörlerde rekabetçi ve Türkonfed15 tarafından hazırlanan iki ayrı
tekstil gibi emek yoğun sanayi kuruluşlarının Elbistan Termik Santrali’nin yanı sıra Hatay yapısı gelişmiş durumda olan sanayi analiz çalışmasında da TR63 Bölgesi, orta-
varlığına rağmen, bölge, Türkiye’de işsizliğin ilinde yapımına devam edilen doğalgaz
kompozisyonu, bazı sektörlerde orta ve düşük teknolojili imalat sanayi sektörlerinin
en yüksek olduğu bölgeler arasındadır. 2012 çevri ve termik santral inşaatları, Osmaniye
ve Hatay ilinde yoğunlaşan rüzgar enerji yüksek teknolojili bir üretim yapısına sahip yer aldığı bölgeler arasında gösterilmiştir.
yılı TÜİK verilerine göre Türkiye’de ortalama
% 9.2 olan işsizlik oranı, TR63 Bölgesi’nde santralleri ve Kahramanmaraş’ta yoğun olsa da, genel olarak düşük ve orta düzey
% 10,4’tür. Bölgedeki işsizlik oranında olmak üzere bölgedeki hidroelektrik
2010 ( % 13,6) ve 2011 ( % 12,0) yıllarına santralleri bölgeyi Türkiye’nin en önemli Tablo 3. TR63 Bölgesinde Yer Alan OSB’ler16
göre belirgin bir iyileşme görülmekle birlikte, enerji üretim merkezlerinden biri haline
bölgedeki mevcut emek yoğun sanayi getirmektedir.
yapısı ile uyumlu istihdam politikalarının Demir-çelik üretiminde dünyada 10.,
geliştirilmesinin, işsizlik oranının daha Avrupa’da ise Almanya’dan sonra 2.
düşük seviyelere indirilmesinde önemli rol sırada yer alan Türkiye’de yıllık 50 milyon
oynayacağı değerlendirilmektedir. ton olan çelik üretim kapasitesinin 16,4
milyon tonu Hatay ve Osmaniye illerinde
TR62 (Adana, Mersin), TR72 (Kayseri, bulunmaktadır. Mevcut durumda Türkiye’de
Sivas, Yozgat) ve TRC1 (Gaziantep, Kilis, en yüksek üretim kapasitesine sahip bölge,
Adıyaman) Düzey 2 Bölgeleri ile komşu olan 14,5 milyon ton kapasiteye sahip Marmara
bölge, bu bölgelerle birlikte ele alındığında ve 11,3 milyon ton kapasiteye sahip Ege
sanayi sektörü açısından Türkiye’nin Bölgesi’nin önünde yer almaktadır.12
önemli üretim bölgeleri arasında yer Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın
almaktadır. Komşu bölgelerle birlikte Türkiye 2011 yılı Türkiye sanayisine yönelik yaptığı
sanayi katma değerinin % 10’u aşan11 değerlendirmede, Türkiye GSMH’nin
üretim kapasitesine sahip bir alanda yer alan %10’dan fazlasını ve ihracatının % 18,5’i
bölge, gerek devam eden yatırımlar gerekse karşılayan tekstil sektörü13 Kahramanmaraş
lojistik, coğrafi konum, hammadde v.s. gibi ilinde yoğun olmak üzere TR63 Bölgesi için
avantajlardan dolayı sanayi sektöründeki başat sektörlerden biridir. Kahramanmaraş
payını artıracak potansiyele sahiptir. Ticaret ve Sanayi Odası verilerine göre
Türkiye iplik üretiminin % 27’si ve kumaş
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın
üretiminin de % 8’i Kahramanmaraş’ta
2012 yılı verilerine göre, Türkiye’de sanayi
gerçekleştirilmektedir.
siciline kayıtlı işletmelerin % 2,24’ü TR63
Bölgesi’nde yer almaktadır. Hatay ilinde Demir-çelik ve tekstil sektörü ile benzer
demir-çelik, mobilyacılık, ayakkabıcılık, filtre şekilde, TR63 Bölgesi sanayi yapısında
sanayii, Kahramanmaraş ilinde tekstil, metal temel yapı taşlarından olan metal mutfak Kaynak: DOĞAKA, TR63 Bölgesi Mevcut Durum Analizi
mutfak eşya, ayakkabıcılık ve Osmaniye eşya, ayakkabıcılık, mobilyacılık sektörleri
ilinde demir-çelik sektörleri öne çıkmaktadır. ile özellikle zeytin ve yer fıstığına dayalı gıda
Bunun yanı sıra bölge geneline yayılmış sanayinde uluslararasılaşma eğilimi giderek TR63 Bölgesi’nde Hatay, göstermektedir. 300 adet firmada yaklaşık
çok sayıda tarıma dayalı gıda işletmesi artmaktadır. İskenderun, Payas, Osmaniye, Kadirli ve 28 bin kişinin istihdam edildiği OSB’lerin
bulunmaktadır. Ayrıca enerji sektörü, bölge Kahramanmaraş’ta olmak üzere 6 adet alan, parsel sayısı, üretimdeki firma sayısı
Organize Sanayi Bölgesi (OSB) faaliyet ve istihdam edilen kişi sayısı bakımından
11. 2011 GSKD verileri, TÜİK 14. Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi (Taslak metin), Kalkınma Bakanlığı
12. Türkiye Çelik Üreticileri Derneği, (http://www.dcud.org.tr/tr/page.asp?id=12) 15. Orta Gelir Tuzağından Çıkış, Hangi Türkiye?, TÜRKONFED
13. 2011 Yılı Değerlendirmesi, T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2012 16. * İşaretli olan sanayi siteleri Yer Seçimi yapılan ve Kamulaştırma süreci devam eden organize sanayi bölgelerini belirtmektedir.
36 37
en büyüğü Osmaniye Organize Sanayi 24 adet patent başvurusu ve 4 adet patent Türkiye’deki toplam tarım alanlarının % Benzer iklim ve coğrafi şartları olmasına
Bölgesi’dir. tescili ve 13 adet endüstriyel tasarım tescili 2,9’u TR63 Bölgesi’nde yer almasına rağmen, rağmen TR63 Bölgesi’nde yaygın durumdaki
yapılmıştır.17 Türkiye toplam bitkisel üretim değerinin % geleneksel üretim ve pazarlama yöntemleri,
Bunların yanı sıra Hatay ilinde bir
adedi Hayvancılık İhtisas OSB ve bir adedi Üretim hacmi ve ürün çeşitliliği 5,4’ünü üreten TR63 Bölgesi, kişi başı bitkisel tarımsal faaliyetlerin bölgesel ekonomiye
Zeytincilik İhtisas OSB olmak üzere 4, bakımından Türkiye’nin en önemli tarımsal üretim değerinde hem bölge bazında hem de olan katkısını sınırlandırmaktadır.
Kahramanmaraş ilinde bir adedi Tekstil üretim merkezlerinden biri olan TR63 Bölgesi, tek tek iller bazında Türkiye ortalamalarından Bölgede tarım yapılan arazilerinin %
İhtisas OSB olmak üzere 3 ve Osmaniye yıllar itibarıyla değişiklikler göstermekle daha yüksek değerlere sahiptir.18 70’i tarla ürünleri, % 23’ü meyve ve % 7’si
ilinde bir adedi Hayvancılık İhtisas OSB birlikte 10-12 üründe Türkiye toplam sebze üretim alanı olarak kullanılmaktadır.
TR63 Bölgesi, 26 Düzey 2 Bölgesi
ve bir adedi Zeytincilik İhtisas OSB olmak üretiminin % 20’den fazlasını, 25-30 üründe
içerisinde kişi başına düşen bitkisel üretim Sebze ve meyve alanlarının toplam
üzere 3 adet yeni OSB kurulumu için de % 10’dan fazlasını karşılamaktadır. 2012
değerine yapılan sıralamada 11. sırada yer tarım alanları içerisindeki ağırlığı (%30)
işlemler başlatılmıştır. Ayrıca İskenderun’da yılı TÜİK verilerine göre Türkiye toplam
Denizcilik İhtisas Sanayi Bölgesi kurulması bitkisel üretim değerinin % 4,9’u ve hayvansal almaktadır. TR63 Bölgesi’nde 1.606 TL olan Türkiye ortalamalarının (%17) üzerindedir.
planlanmaktadır. üretim değerinin % 1’i TR63 Bölgesi’nde kişi başı bitkisel üretim değeri Türkiye’de ilk 2011 yılında Türkiye’de üretilen tarla
üretilmektedir. Türkiye’nin toplamda 137,2 sırada yer alan TR61 Bölgesi’nde (Antalya, ürünlerinin % 3,75’i, sebze üretiminin
Markalaşma, patent ve endüstriyel milyar TL olan tarımsal üretim değerinin 4,8
Isparta, Burdur) 3.487 TL’dir.19 % 4,54’ü ve meyve üretiminin % 8,37’si
tasarım başvuru ve tescillerinde son milyarTL’si (% 3,5) TR63 Bölgesi’nde elde TR63 Bölgesi tarafından karşılanmıştır.20
yıllarda belirgin bir gelişme görülen TR63
edilmektedir.
Bölgesi’nde, özel sektörün Ar-Ge ve yenilik
çabaları artmaktadır. 2002 yılında 265 marka
başvurusunun yapıldığı bölgede 2012 yılında
1.365 marka başvurusu ve 696 marka tescili Tablo 4. TR63 Bölgesi’nde Tarım Alanlarının Kullanımı (2012)
yapılmıştır. Aynı şekilde 2002 yılında patent
tescilinin yapılmadığı bölgede 2012 yılında
Kaynak: TÜİK, Tarım İstatistikleri, 2012
Tarım sektörü içerisinde yeterince Buna rağmen, 2011 yılında bir önceki yıla
gelişemeyen hayvancılık faaliyetlerinde son göre artış oranı % 15 olarak gerçekleşmiş ve
yıllarda yatırım eğilimi dikkat çekmektedir. % 9,7 olan Türkiye ortalamasının üzerinde
2011 verilerine göre, Türkiye’deki toplam bir artış sağlanmıştır. Bölgedeki toplam
büyükbaş ve küçükbaş hayvan varlığının büyükbaş ve küçükbaş hayvan varlığının
yalnızca % 2,8’i bölgede yer almaktadır. % 52’si Kahramanmaraş, % 30’u Hatay ve
% 18’i Osmaniye ilinde yer almaktadır.21
18. TR63 Bölgesi Mevcut Durumu Analizi, DOĞAKA

17. TR63 Bölgesi Mevcut Durumu Analizi, DOĞAKA 21. TR63 Bölgesi Mevcut Durumu Analizi, DOĞAKA
38 39
Bölge, 2011 yılı TÜİK verilerine göre 422,8 861 milyon ABD Doları seviyesinden 2,9 Şekil 6. Yıllara Göre Kredi/Mevduat Oranı
milyon TL olan hayvansal üretim değeri ile milyar ABD Doları seviyesine çıkarmıştır.
Türkiye toplam hayvansal üretim değerinde
% 1 pay almaktadır. Bölgede metal ana sanayi, tekstil, metal
mutfak eşya, gıda, yaş meyve ve sebze,
TR63 Bölgesi ekonomik yapısı içerisinde otomotiv filtresi ve mobilyacılık sektörlerinin
öne çıkan faaliyetlerde birisi de dış ticarettir. ağırlıklı olduğu ihracat yapısı Hatay ve
2004 yılında Türkiye’deki toplam ihracatın Kahramanmaraş illerinde daha fazla
% 1,4’lük kısmını karşılayan TR63 Bölgesi, ülkeye dayalı bir yoğunlaşma gösterirken,
2013 yılında toplam ihracatın % 1,93’ünü Osmaniye ilinde yıllara göre dalgalı bir seyir
karşılar duruma gelmiş ve toplam ihracatını izlemektedir.
Şekil 5. TR63 Bölgesindeki İllerin Yıllara Göre İhracat Rakamları (Milyon ABD Doları)
Kaynak: BDDK, 2014
TR63 Bölgesi, 10. Kalkınma Planı Bölgenin farkındalık oluşturan bir

ve Türkiye Turizm Stratejisi’nde temel diğer özelliği kendine has kültürü ile
hedeflerden biri olarak yer alan alternatif mutfak turizminin (gastronomi turizmi)
turizm çeşitliliğinin geliştirilmesinde geliştirilmesine uygun çeşitliliğin olmasıdır.
zengin kaynaklara sahiptir. Bölge; Hatay, Özellikle Hatay mutfağı ile halihazırda
Kahramanmaraş ve Osmaniye illerinin her oluşmaya başlayan turizm hareketliliği teknik
üçünde de yer alan termal kaynaklar ve Orta destek çalışmaları ile kapasitesi artırılacak
Doğu ülkeleriyle olan yakın ilişkileri ile medikal niteliktedir.
sağlık hizmetleri ile sağlık turizminde, Hatay
ilinde dünyanın ilk kilisesi olarak kabul edilen
St. Pierre Kilisesi ile birlikte St. Simon Stilit
Manastırı, Barlaam Manastırı, Anadolu’nun
Kaynak: TÜİK, Dış Ticareti İstatistikleri, 2014
ilk camii Habib-i Neccar Camii, Musa Ağacı,
Hızır Makamı, Ortodoks, Protestan, Katolik
kiliseleri ve havraları ile Kahramanmaraş
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme üzerinde yer almaktadır. Toplam mevduat ilindeki Eshab-ı Kehf Külliyesi ile inanç
Kurulu’nun 2013 yılına ilişkin verilerine göre karşılığında kullanılan toplam kredi oranını turizminde ve bölge geneline yayılan zengin
mevduat birikiminde Türkiye ortalamalarının gösteren kredi-mevduat oranı Türkiye tarihi miras ile kültür turizminde marka değeri
altında performans sergileyen TR63 Bölgesi, genelinde % 105 iken Hatay ilinde % 177, olabilecek kaynaklara sahiptir.
kredi kullanımında bölge genelinde ve Kahramanmaraş ilinde % 198 ve Osmaniye
tek tek iller bazında Türkiye ortalamasının ilinde % 270’dir.
40 41
ALTYAPI Ulaşım altyapısında belirli merkezleri Harita 3. TR63 Bölgesi Ulaşım Ağı
itibarıyla gelişmiş bir görünüm arz eden TR63
TR63 Bölgesi, genel olarak ulaşım Bölge kentsel ve çevresel altyapı olanakları
modları ve kentsel altyapı olarak iki ana bakımından Türkiye ortalamalarının altında
grupta incelenebilecek fiziki altyapının yer almaktadır. İçme suyunun şebekeli
gelişmişliği bakımından farklılıklar arz dağıtımı ve kişi başına çekilen günlük su
etmektedir. Karayolu, denizyolu, havayolu ve miktarı verileri Türkiye ortalamalarına yakın
demiryolu altyapısı ile tüm ulaşım modlarında olan bölgede belediye nüfusunun % 97’sine
erişim olanaklarına sahip bölgede Adana- şebekeli su hizmeti verilmektedir. 2010
Osmaniye-Gaziantep ve Adana-İskenderun yılı TÜİK verilerine göre Türkiye genelinde
otoyolları ve bölünmüş yol ağı, İskenderun- kanalizasyon hizmeti verilen belediye nüfusu
Dörtyol hattında yer alan limanlar, Hatay oranı % 88 ve arıtma tesisi hizmeti verilen
ve Kahramanmaraş Havaalanları ve tüm belediye nüfusu oranı % 62’dir. TR63
illere yayılmış demiryolu ağı ile alternatifli ve Bölgesi’nde ise belediye nüfusunun %
gelişmiş bir ulaşım altyapısına sahiptir. 75’ine kanalizasyon hizmeti ve % 27’sine
arıtma tesisi hizmeti verilmekte olup her
Coğrafi konumu ve ulaşım bağlantıları
iki göstergede de TR63 Bölgesi, Türkiye
nedeniyle Türkiye’nin doğu-batı ve kuzey-
ortalamasının altında yer almaktadır.
güney yönlü mal ve insan hareketliliğinde
kavşak noktası konumunda olan bölge, aynı
şekilde Orta Doğu ülkeleri ve bu ülkelerle
bağlantılı Güney Asya, Uzakdoğu ve Afrika
ülkeleri için çıkış noktasıdır. Bölgenin bu
konumu, nispeten gelişmiş ulaşım altyapısı
ve geniş hinterlandı ulusal ve uluslararası
mal ve insan taşımacılığında önemli fırsatlar
sunmaktadır.
Kaynak: Mersin Karayolları Bölge Müdürlüğü tarafından hazırlanan haritadan türetilmiştir.
42 43
1. Bölüm
TR63 Kalkınma Bakanlığı tarafından bölgesel

kalkınma politikalarında referans kaynağı
• Enerji Üretim Kapasitesinin Artırılması,
• Sanayide Rekabet Gücünün
BÖLGE PLANI
olacak olan Bölgesel Gelişme Ulusal Geliştirilmesi,
Stratejisi taslak olarak hazırlanmıştır. Bu
• Tarımda Yapısal Dönüşümün
doğrultuda TR63 Bölge Planı 2014-2023 Sağlanması ve Kırsal Kalkınma,
2014-2023
metninde Hatay ilinin, Bölgesel Gelişme
• Lojistik Sektörünün Geliştirilmesi,
Ulusal Stratejisinde mekânsal amaçlarında
belirlenen Büyüme Odağı, Kahramanmaraş • Turizm Potansiyelinin Ekonomiye
STRATEJİ ve Osmaniye’nin ise Yapısal Dönüşüm İlleri Kazandırılması,

arasında yer alacağı değerlendirilmiş ve • Kentsel Altyapının İyileştirilmesi,
buna yönelik politikalar geliştirilmiştir. Diğer
METNİ
• Sosyal Altyapının İyileştirilmesi
taraftan 10.Kalkınma Planı başta olmak
üzere ilgili Bakanlıklar tarafından hazırlanan şeklinde gelişme eksenlerinden oluşmuştur.
üst ölçekli planlarda da gerek mekânsal ve
TR63 Bölgesi’nin ekonomik yapısında
gerekse tematik öncelikli birçok konu TR63
önemli bir yeri olan ve bölgesel üretimin
Bölgesi ile ilişkilendirilmiştir.
en yüksek olduğu Enerji, Sanayi ve Tarım
Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı tarafından sektörlerinde ulusal ve uluslararası rekabet
hazırlanan TR63 Bölge Planı 2014-2023 gücünün geliştirilmesi hedeflenmiştir.
metni, üst ölçekli bu planlarda belirtilen Bölgenin temel gelişme alanları olarak
hedef ve öncelikler doğrultusunda, bölgede belirlenen bu sektörlerde, altyapının, Ar-
yer alan paydaşların görüş ve önerileri ile Ge ve yenilikçilik kültürünün ve beşeri
mevcut durum analizinde tespit edilen sermayenin geliştirilmesi temel öncelikler
hususlar da dikkate alınarak tamamlanmıştır. olarak belirlenmiştir.
“Nitelikli insan kaynağı ve gelişmiş Bölgenin ulusal ve uluslararası alanda

altyapı olanakları ile rekabet gücü ve gelişme alanı bulabilecek potansiyellerinin
yaşam kalitesi yüksek bölge” olarak bulunduğu ancak henüz yeterince
belirlenen Bölge vizyonu çerçevesinde, bu değerlendirilemeyen Lojistik ve Turizm
vizyona yönelik olarak stratejik ve öncelikli sektörlerinin bölgesel ekonomideki
sektörlerin rekabet gücünün artırılması, etkinliğinin artırılması ve aynı zamanda
potansiyel gelişme alanlarının bölge ve ana gelişme eksenlerine altyapı hizmeti
ülke ekonomisine kazandırılması ve yaşam olarak Lojistik sektörünün geliştirilmesi
kalitesinin geliştirilmesine yönelik temel hedeflenmiştir. Ayrıca bölgesel kalkınmada
hizmet ve altyapı olanaklarının iyileştirilmesi tamamlayıcı bir unsur olarak, bölgedeki
yaklaşımı ile temel amaç, öncelik ve tedbirler yaşam kalitesinin artırılması amacıyla kentsel,
belirlenmiştir. çevresel ve sosyal altyapının geliştirilmesine
yönelik hedef ve politikaların belirlendiği
Buna göre TR63 Bölge Planı 2014-2023
kentsel ve sosyal altyapının geliştirilmesinde
Strateji Metni;
ise; içme suyu, kanalizasyon, atık yönetimi
45
gibi hizmetlerde altyapının tamamlanması tesisleri, Kahramanmaraş’ta kurulu tekstil ve Harita 4. TR63 Bölgesi Gelişim Şeması
ve özellikle kırsal nitelikli alanlarla birlikte metal mutfak eşya tesisleri ile genel olarak
bölge genelinde eğitim ve sağlık hizmetleri bütün hat üzerinde dağınık halde olan gıda
ile sosyal faaliyet altyapısının iyileştirilmesi sanayi tesisleri TR63 Bölgesi’nin mevcut
hedeflenmiştir. sanayi yapısının neredeyse tamamını
karşılamaktadır.
TR63 Bölgesi’nde 2014-2023 yılları arası
dönem için öngörülen stratejilerde, Hatay il Lojistik sektöründe; havaalanı ve
merkezinden başlayarak İskenderun ilçesi, limanların tamamı ana gelişme aksı olarak
Osmaniye il merkezi ve Kahramanmaraş il belirlenen bölge üzerinde yer almakta olup
merkezinden geçen ve Elbistan’a uzanan hat, söz konusu bölge otoyol ve bölünmüş yol ağı
Ana Gelişim Aksı olarak belirlenmiştir. Hali ile gelişmiş bir karayolu altyapısına sahiptir.
hazırda bölge ekonomisinin ve nüfusunun Aynı zamanda demiryolu ağı içerisinde
önemli bir kısmını barındıran bu hat, de yer alan ana gelişme aksı tüm ulaşım
bölgenin mevcut ve planlanan enerji üretim modlarında erişim olanaklarına sahiptir.
tesislerinin, mevcut ve planlanan sanayi Bölgenin markalaşma hedefinin olduğu
bölgeleri ve tesislerinin, ulaşım modlarının, inanç, kültür, gastronomi ve termal turizmde
turizm değerlerinin büyük bir çoğunluğunu önemli değerlerin yer aldığı gelişme aksı
kapsamaktadır. Tarımsal üretimde de üzerindeki tarımsal üretim alanları, bölgenin
hissedilir bir paya sahip olan bu bölgeler diğer yörelerine oranla daha sınırlı olsa
Bölge Planının tüm gelişme eksenlerinde da, tarımsal ticaretin ve gıda sanayinin en
başat rol oynamaktadır. önemli aktörleri gelişme aksı üzerinde yer
almaktadır.
Enerji sektöründe; mevcut Afşin-Elbistan
Termik Santrali, rüzgar ve hidroelektrik enerji
santrallerinin yanı sıra yapımı devam eden
ve planlanan termik, rüzgar ve hidroelektrik
enerji santralleri ile sadece bölge ölçeğinde
değil ulusal ölçekte de önemli bir enerji
merkezi olabilecek kapasitededir. Özellikle
İskenderun-Toprakkale arasında yapımı
devam eden veya planlanan 8 adet
termik santral ile Afşin-Elbistan yöresi için
uluslararası nitelikli yatırım arayışları büyük
önem sahiptir.
Sanayi sektöründe; Antakya, İskenderun,

Payas, Osmaniye ve Kahramanmaraş
Organize Sanayi Bölgeleri, İskenderun-
Payas bölgesinde kurulu ana metal sanayi
Kaynak: DOĞAKA tarafından hazırlanmıştır.
46 47
Eğitim, sağlık, kamu hizmetleri, ticaret,

bankacılık, ikamet vs. gibi konularda
etrafındaki ilçeler için cazibe merkezi
konumundaki alt gelişme merkezleri, kırsal
yörelere hizmet çeşitliliğin ulaştırılmasını
sağladığı gibi bölge içi gelişmişlik farklarının
giderilmesine de katkı sağlayabilecek
niteliktedir.
Bölgesel dinamiklerin harekete

Bölge Planı’nda, Ana Gelişim Aksı geçirilmesinin yanı sıra komşu bölgelerle
üzerinde yer alan gelişim merkezlerinin işbirliği alanlarının da öngörüldüğü plan
yanı sıra çevresinde yer alan ilçeler için metninde, TR62, TRC1, TRC2 ve TRC3
cazibe merkezi konumunda olan alt Bölgeleri ile sanayi, turizm, lojistik ve enerji
gelişme merkezleri de belirlenmiştir. alanlarında ortak stratejiler geliştirilmiştir.
Hatay ilinde Reyhanlı, Kırıkhan ve Dörtyol Buna göre; endüstriyel simbiyoz
ilçeleri, Osmaniye ilinde Kadirli ilçesi ve uygulamaları ile üretim çeşitliliğinin
Kahramanmaraş ilinde Pazarcık ilçesi olarak sağlanması, gastronomi, inanç ve kültür
belirlenen alt gelişme merkezleri; ilçelerin turizminde alternatif turizm koridorlarının
sosyoekonomik özellikleri doğrultusunda geliştirilmesi, İskenderun ve Mersin’in lojistik
K-ortalama yöntemi ile yapılan alt bölgeleme merkez olarak geliştirilmesi ve Ceyhan
analizi ve ilçelerin sosyal ve ekonomik Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi ile ham petrol
sektörlerde birbirleri ile olan fonksiyonel boru hatları potansiyelinin enerji üretimine
ilişkilerine yönelik yapılan analiz sonucunda dönüştürülmesi konularında işbirliği alanları
elde edilen sonuçlarla belirlenmiştir.
geliştirilmiştir.
49
TR63
BÖLGE PLANI sağlaması bakımından kısa, orta ve uzun

vadeli enerji yatırımlarını öncelikli politika
• Piyasa yapısı ve piyasa faaliyetlerinin,
arz güvenliğini temin edecek şekilde
2014-2023
haline getirmesi kaçınılmaz görülmektedir. oluşturulması ve sürdürülmesi,
Bu durum, 10.Kalkınma Planı’nda • Sürdürülebilir bir elektrik enerjisi

“Enerjinin nihai tüketiciye sürekli, kaliteli, piyasasının oluşturulması hedefi
GELİŞME EKSENLERİ güvenli, asgari maliyetlerle arzını ve

enerji temininde kaynak çeşitlendirmesini
esas alarak; yerli ve yenilenebilir enerji
doğrultusunda, iklim değişikliği ve
çevresel etkilerin sektörün her alanındaki
faaliyetlerde göz önünde bulundurulması,
kaynaklarını mümkün olan en üst düzeyde
değerlendiren, nükleer teknolojiyi elektrik • Elektrik enerjisi üretimi, iletimi, dağıtımı
üretiminde kullanmayı öngören, ekonominin ve kullanımında kayıpların asgariye
enerji yoğunluğunu azaltmayı destekleyen, indirilmesi, verimliliğin artırılması, enerji
israfı ve enerjinin çevresel etkilerini asgariye politikasının kaynak öncelikleri temel
indiren, ülkenin uluslararası enerji ticaretinde alınarak oluşturulacak rekabet ortamı
stratejik konumunu güçlendiren rekabetçi bir yoluyla elektrik enerjisi maliyetlerinin
1.1. ENERJİ
ENERJİÜRETİM
ÜRETİM enerji sistemine ulaşılması temel amaçtır.” azaltılması ve bu sayede oluşacak
KAPASİTESİNİNARTIRILMASI
KAPASİTESİNİN ARTIRILMASI ifadesi ile ulusal politika haline getirilmiştir. kazanımlarla elektrik hizmetinin
Bu politika çerçevesinde yerli ve yenilenebilir tüketicilere daha makul maliyetlerle
1.1.1. Durum Tespiti ve Stratejik Analiz enerji kaynaklarının arz yönlü kullanımının sunulması,
artırılması ve enerji üretimi ve tüketimindeki
Dünya üzerindeki enerji tüketimi, nüfus yoğun enerji kullanımının atmosferde ve • Enerji arzında dışa bağımlılığı azaltmak
her safhada en verimli ve tasarruflu
artışı, şehirleşme, sanayileşme ve teknolojinin yeryüzünde oluşturduğu olumsuzluklara üzere, yeni teknolojilerin özendirilmesi,
yöntemlerin kullanılması esas alınmıştır.
yaygınlaşmasına paralel olarak gün geçtikçe karşı geliştirilen yeni korumacı politikalar kaynak çeşitliliğinin sağlanması ve yerli
artmaktadır. Sınırlı olan enerji kaynakları nedeniyle bu talepteki artış oranının daha az Diğer taraftan, Yüksek Planlama Kurulu ve yenilenebilir kaynakların azami ölçüde
ise enerji talebi ile ters orantılı olarak dünya olacağı da değerlendirilmektedir.22 Kararı ile uygulamaya konulan Elektrik kullanılması,
üzerinde sürekli azalmaktadır. Bununla Enerjisi Piyasası Arz Güvenliği Strateji
beraber, ülkelerin nüfus artışı, iktisadi büyüme Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü • Sektörde yapılacak yatırımlarda yerli
Belgesi ve bu belgede yer alan politikalar
ve yüksek hayat standartlarını yakalama verileri doğrultusunda yapılan çalışmalarla katkı payının artırılması,
perspektifinde hazırlanan Enerji ve Tabii
çabalarındaki farklılıklar, devletlerarası ise küresel enerji ihtiyacının yılda yaklaşık
Kaynaklar Bakanlığı 2010-2014 Stratejik • ilkelerine uyum öncelikli politikalar
enerji ihtiyaç oranlarının da birbirinden farklı % 2 oranında arttığı ve bu oranın gelişmiş
Planı da, temel nitelikli enerji politikalarını olarak belirlenmiştir.
olmasını beraberinde getirmektedir. Bu ülkelerde % 1,8, gelişmekte olan ülkelerde %
detaylandırılmış ve enerji sektöründe
nedenle, gelişmiş, gelişmekte olan ve az 4,1 olduğu hesaplanmıştır. Aynı verilere göre Strateji Belgesi çerçevesinde 2023 yılı
serbestleşmeyi esas alan bir yaklaşımla,
gelişmiş ülkelerin enerji talebinde farklılıklar hem dinamik bir nüfus yapısına sahip hem hedefi olarak tüm yerli kömür ve hidrolik
arz güvenli bakımından gerekli yatırımların
gözlemlenmektedir. de agresif bir iktisadi büyüme döneminde potansiyelin ekonomiye kazandırılması,
yapılmasını sağlayacak yatırım ortamının
olan Türkiye’nin yıllık enerji ihtiyacının yıllık rüzgar enerjisi kurulu gücünün 20.000
oluşturulmasını ve enerji kaynaklarının tüm
Uluslararası Enerji Ajansı verilerine % 7 civarında arttığı tahmin edilmektedir. MW’ye, jeotermal enerji kurulu gücünün ise
tüketicilere yeterli, kaliteli, düşük maliyetli,
göre yaklaşık 13 milyar ton eşdeğer petrol 600 MW’ye ulaştırılması ve ayrıca elektrik
Bu noktada Türkiye’nin, dünya güvenli ve çevre konusundaki duyarlılıkları
(TEP) olan küresel enerji talebi mevcut enerjisi üretiminin % 5’inin nükleer enerjiden
ortalamasının yaklaşık 4 katı oranında dikkate alan bir şekilde sunulmasını temel
politikalar doğrultusunda 2020 yılında 15
artmakta olan enerji ihtiyacını karşılaması amaç olarak belirlenmiştir. sağlanması planlanmaktadır.
milyar TEP, 2035 yılında ise 18 milyar TEP
civarına yükselecektir. Aynı verilere göre, ve iktisadi büyümede sürdürülebilirliği
Buna göre, Elektrik Enerjisi Piyasası Arz
Güvenliği Strateji Belgesi’nde elektrik enerjisi
22. Dünyada ve Türkiye’de Enerji Görünümü, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı,2012
sektörünün yapılandırılması ve piyasanın
işleyişinde;
50 51
2011 yılı sonu itibarıyla yaklaşık 53 Bin değişik bölgelerinde devam rüzgar enerjisi Harita 5. Projeler-Transit Boru Hatları
MW kurulu elektrik üretimi gücüne sahip yatırımlarının önümüzdeki 10 yıllık süre
olan Türkiye’de bu gücün % 64’ü termik içerisinde daha da ivme kazanacağı
ve % 32’si hidrolik enerji kaynaklıdır. görülmektedir.
Kurulu gücün % 98’ini oluşturan termik ve
2014 yılı EPDK verilerine göre halen
hidrolik kaynaklı üretim kapasitesi toplam
239 MW kurulu gücün işletmede olduğu
üretimin de % 98’ini karşılamaktadır.23
jeotermal enerji tesislerinde ise toplam 474
Ayrıca bu alanda yeni yatırımlara da hızla
MW kurulu gücün de yeni tesislerin inşası
devam edilmektedir. Türkiye’nin muhtelif
devam etmektedir. Bu verilere göre Strateji
bölgelerinde devam eden termik santral ve
Belgesi’nde yer alan 600 MW kurulu güç
hidroelektrik santrallerinin yanı sıra Ceyhan
hedefine ulaşılabileceği görülmekle birlikte
ve Karapınar Enerji İhtisas Endüstri Bölgeleri
diğer jeotermal kaynakların da üretime
uygulaması bu alanda önümüzdeki dönemde
kazandırılmasına ilişkin yatırımlara devam
önemli yatırım alanları olacaktır.
edileceği değerlendirilmektedir.
Diğer taraftan kömür kaynaklı enerji
Üretime yönelik kaynakların yanı sıra
üretiminin artırılması amacıyla yeni
Türkiye, bulunduğu coğrafi konum nedeniyle
rezerv arama faaliyetlerine hız verilmiş
dünyanın en önemli enerji bölgelerinden biri
ve 2005-2009 arası dönemde 4,2 Kaynak: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Dünyada ve Türkiye’de Enerji Görünümü, 2012
olan Ortadoğu ve Hazar Havzası içerisinde
milyar ton linyit rezervi tespit edilerek
yer almaktadır. Bu konumu Türkiye’ye hem
Türkiye’nin linyit rezervi % 50 artırılmıştır.24
kendi enerji arz güvenliğini sağlayacak Ulusal ölçekli bu politikalara Türkiye’nin en önemli tesislerinden birisi
Bu husus ile ilgili olarak Enerji ve Tabii
tedarikçi çeşitlendirmesini sağlamakta paralel olarak TR63 Bölgesi’nde de olarak enerji üretimine devam etmektedir.
Kaynaklar Bakanlığı 2010-2014 Stratejik enerji sektöründe önemli gelişmeler
hem de uluslararası öneme sahip bir enerji 2013 Yılı Yatırım Programı doğrultusunda
Planı’nda petrol, doğalgaz ve kömür yaşanmaktadır. Kahramanmaraş’ın Afşin
koridoru haline getirmektedir. ve Elbistan ilçelerindeki kömür rezervi, üretim kapasitesinin geliştirilmesi ve
rezervlerine yönelik arama çalışmalarının
Ceyhan bölgesine komşu olmasından modernizasyon çalışmalarının yapıldığı
ulusal öncelikli bir politika olarak devam Bu alanda; Bakü-Tiflis Ceyhan Ham Afşin-Elbistan Termik Santrali’nin yanı
dolayı uluslararası enerji hatlarına yakınlığı,
ettirileceği ifade edilmektedir. Petrol Boru Hattı, Irak-Türkiye Ham Petrol özellikle Kahramanmaraş ve Osmaniye sıra bu havzada yer alan linyit rezervlerinin
Boru Hattı, Nabucco Doğalgaz Boru Hattı, illerinde yoğunlaşan hidroelektrik santralleri, değerlendirilmesi amacıyla uluslararası
2023 yılı hedefinde 20.000 MW olarak rüzgar ve güneş enerjisi potansiyeli ile TR63 nitelikli yatırım arayışları devam etmektedir.
Türkiye-Yunanistan-İtalya Doğalgaz Boru 10. Ulusal Kalkınma Planı’nda “Afşin-Elbistan
öngörülen rüzgar enerjisi kurulu gücü için Bölgesi, Türkiye’nin en önemli enerji üretim
Hattı, Samsun-Ceyhan Ham Petrol Boru merkezlerinden birisidir. havzası linyit rezervleri elektrik üretimi için
Türkiye’de 48.000 MW tekno-ekonomik rüzgar
Hattı, Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı değerlendirilecektir.” şeklinde vurgulanan
enerjisi potansiyeli olduğu belirtilmektedir.25
gibi stratejik projelerin ortak kesişme noktası Bölgenin en önemli enerji üretim yörede 10-15 milyar ABD Doları yatırım
2011 yılı sonu itibarıyla toplam kurulu güç kaynağı Afşin ve Elbistan bölgesindeki linyit potansiyelinin olduğu, yapılacak yatırımla
olan Türkiye, enerji koridoru ve enerji lojistiği
1.800 MW civarında olup rüzgardan enerji yataklarıdır. MTA verilerine göre Türkiye’nin mevcut 2.800 MW kurulu güce ilave olarak
işlevleri ile de sektörde önemli bir aktör yaklaşık 10 milyon ton olarak hesaplanan linyit 8.000 MW kurulu gücün kazandırılacağı
üretimine yönelik yapılması planlanan
konumuna gelecektir. rezervinin yaklaşık % 50’si bu bölgededir. Bu ve böylece Afşin-Elbistan bölgesinin,
yatırımlar için toplam 16.000 MW gücünde
rezervin enerjiye dönüştürülmesi amacıyla Türkiye’nin linyitten enerji üretiminin %
lisans alınmış durumdadır. Türkiye’nin kurulan Afşin-Elbistan Termik Santrali, 57’sini karşılayacağı tahmin edilmektedir.26

24. Dünyada ve Türkiye’de Enerji Görünümü, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı,2012
25. Dünyada ve Türkiye’de Enerji Görünümü, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı,2012 26. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
52 53
Şekil 7. TR63 Bölgesi Termik Santral Enerji Üretimi Projeksiyonu Şekil 8. TR63 Bölgesi Hidroelektrik Üretim Kapasitesi Projeksiyonu
Kaynak: (Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu, 2013) kaynağından alınan veriler derlenerek elde edilmiştir.
Kaynak: (Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu, 2013) kaynağından alınan veriler derlenerek elde edilmiştir.
Buna göre bölgede, Afşin-Elbistan TR63 Bölgesi’ndeki enerji sektöründe bir Hidroelektrik üretim tesisleri yatırımlarının yörelerinden sonra en yüksek rüzgar enerjisi
yöresine yapılacak yatırımlar için yerel diğer üretim alanı hidroelektrik santrallerdir. işletmeye alınmasında ve yeni yatırım potansiyelinin bulunduğu bölge olarak
ve ulusal nitelikli tedbirlerin alınması Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu verilerine planlamalarında hem yerleşim yerlerinin değerlendirilen Hatay ve Osmaniye yöresi,
ve öncelikle bölgesel olmak üzere yerli göre 1.626 MW hidroelektrik santral kurulu içme suyu ihtiyaçlarının karşılanmasına hem son yıllarda yapılan yatırımlarla rüzgardan
tedarikçilerin yatırım sürecine dahil olmasına gücüne sahip TR63 Bölgesi’nde Türkiye de Türkiye’nin en önemli tarımsal üretim elektrik üretiminde de Türkiye’nin önemli bir
yönelik hazırlıkların yapılması gerekmektedir. toplam hidroelektrik üretiminin % 9,57’si merkezlerinden biri olan TR63 Bölgesi’ndeki merkezi olma sürecindedir.
Bu noktada Türkiye’de son yıllarda artan gerçekleştirilmektedir. tarımsal amaçlı sulama planlamalarının
Türkiye’nin yaklaşık 2.958 MW olan
enerji yatırımları ile bir uzmanlık alanı dikkate alınması önemli görülmektedir.
Kahramanmaraş ilinde yoğunlaşan kurulu rüzgar enerjisi gücünün 351 MW’si
haline gelmeye başlayan enerji lojistiği ayrı
mevcut üretim tesislerine ilave olarak yine TR63 Bölgesi’ndeki enerji üretiminde TR63 Bölgesi içerisindedir. Türkiye’nin 2023
bir önem taşımaktadır. TR63 Bölgesi’nin
büyük çoğunluğu yine Kahramanmaraş rüzgar enerjisi santralleri de giderek önem enerji hedefleri doğrultusunda toplamda
potansiyel gelişme alanlarından olan lojistik
ilinde olmak üzere yapımı planlanan kazanmaya başlamıştır. Enerji ve Tabii 20.000 MW Kurulu gücü hedeflediği rüzgar
sektörünün, Afşin-Elbistan yöresine yapılan
üretim tesisleri, TR63 Bölgesi’nin Kaynaklar Bakanlığı tarafından hazırlanan enerjisinde TR63 Bölgesi’nde yeni yapılacak
yatırımlarla entegrasyonu, bölgedeki lojistik
hidroelektrik üretimini yaklaşık 2.300 Rüzgar Enerjisi Potansiyel Atlası’na göre yatırımlar için yaklaşık 1.000 MW kurulu
sektörüne de ayrı bir ivme kazandıracak
MW’ye çıkaracak kapasiteye sahiptir.27 Türkiye’de Ege kıyıları ile güneybatı Marmara güç için üretim lisansı alınmış durumdadır.28
niteliktedir.
27. TR63 Bölgesi Mevcut Durumu Analizi, DOĞAKA 28. TR63 Bölgesi Mevcut Durumu Analizi, DOĞAKA
54 55
ile ilgili bir diğer gösterge olan güneşlenme süresinde ise TR63 Bölgesi, yılın tüm aylarında Türkiye
Türkiye’de inşa halindeki rüzgar enerji % 12,64’e çıkmaktadır. Bu durum, potansiyel TR63 Bölgesi,yüksek
ortalamalarından yılın değerlere
tüm aylarında
sahiptir.Türkiye ayı Kaynaklar
Enerji ve Tabii değerleri Bakanlığı
ortalamalardan
verilerinecüzi
göremiktarda
TR63
santrallerinin tamamlanması ile toplam sahibi diğer Düzey 2 bölgelerine göre TR63 ortalamalarından yüksek değerlere sahiptir. düşük kalmaktadır. Bununla birlikte yıllık
Bölgesi’ndeki her üç il de Türkiye ortalamasının üzerinde değerlere sahip olup sadece Hatay ili
kurulu güç 2.958 MW’den 3.939 MW’ye, Bölgesinin avantajlı bir durumda olduğunu Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı verilerine ortalama güneşlenme süresi Hatay ilinde
Temmuz ve Ağustos
göre TR63 ayı değerleri
Bölgesi’ndeki her ortalamalardan
üç il de Türkiyecüzi miktarda düşük kalmaktadır.
8,21 saat/gün, Osmaniye Bununla birlikte
ilinde 8,10 saat/
TR63 Bölgesinde ise 351 MW’den, 498 ve sahip olduğu potansiyelin pozitif bir ivme
ortalamasının üzerinde değerlere sahip gün ve Kahramanmaraş ilinde ise 7,98 saat/
MW’ye yükseleceği öngörülmektedir. ile hayata geçtiğini göstermektedir.29 yıllık ortalama güneşlenme süresi Hatay ilinde 8,21 saat/gün, Osmaniye ilinde 8,10 saat/gün ve
olup sadece Hatay ili Temmuz ve Ağustos gün olarak hesaplanmaktadır.
Bu değerler üzerinden yakın dönem Kahramanmaraş ilinde ise 7,98 saat/gün olarak hesaplanmaktadır.
Bu potansiyelin planlı bir şekilde hayata
projeksiyonu oluşturulduğunda, Türkiye’deki
geçirilmesi amacıyla yeni yatırımlara rehberlik Harita 6. Türkiye GüneşGüneş
EnerjisiEnerjisi
Potansiyeli Atlası
tüm inşa halindeki RES’lerin tamamlanması Harita 6. Türkiye Potansiyeli Atlası
edecek bir analiz çalışmasının hazırlanması
ile beraber, TR63 Bölgesinin Türkiye Rüzgâr
ve tamamlayıcı bir unsur olarak yatırım
Enerjisi kurulu gücündeki payı % 11,87’den,
destek faaliyetleri önemli görülmektedir.
Şekil 9. TR63 Bölgesi’nde Rüzgar Enerjisi Kurulu Güç Projeksiyonu
Kaynak: (T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, 2012)

Kaynak: (T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, 2012)
Türkiye ve TR63 Bölgesi’nin sahip Diğer taraftan Irak-Türkiye Ham Petrol

Türkiye
olduğu ve bu
TR63 Bölgesi’nin
potansiyel sahip olduğu
çerçevesinde, bu potansiyel
Enerji ve Boruçerçevesinde, Enerji ve Tabii Kaynaklar
Hattı, Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham
Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2023 hedefi olarak Petrol Boru Hattı ve Samsun-Ceyhan
Bakanlığı 2023 hedefi olarak güneş enerjisinden 3000 MW’lık elektrik üretme hedefini ortaya Ham
güneş enerjisinden 3000 MW’lık elektrik Petrol Boru Hattı gibi mevcut ve planlanan
koymuştur.
üretme Güneş
hedefini enerjisinde ortaya konulan
ortaya koymuştur. bu 3000 MW’lık
Güneş enerji hedef, şu anki 6kesişme
koridorlarının MW’lık kurulu
noktasıgücünolan
Kaynak: Enerji Sektör Raporu, DOĞAKA enerjisinde ortaya konulan bu 3000 MW’lık Yumurtalık ve Ceyhan yöresine
500 katını ifade etmekte olup TR63 Bölgesi’nin de içerisinde yer aldığı tüm güney bölgelerin bu olan yakınlığı
hedef, şu anki 6 MW’lık kurulu gücün 500 nedeniyle TR63 Bölgesi, bu kapasiteyi
alanda aktif rol alması gerekmektedir.
katını ifade etmekte olup TR63 Bölgesi’nin de üretime çevirebilecek potansiyele
TR63 Bölgesi’nde henüz üretime Bu haritaya göre Kahramanmaraş de içerisinde yer aldığı tüm güney bölgelerin sahiptir. Ayrıca, 17.10.2007 tarihli Resmi
yönelik bir faaliyet başlatılmamış olmakla ilinde kuzey bölgeleri, Osmaniye ilinin bu alanda aktif rol alması gerekmektedir.
2010 yılı sonrasında yapılan kanuni düzenlemeler, uygulamaya Gazete’degirenyayımlanan Bakanlar
teşvikler, üniversite Kurulu
ve sanayi
birlikte güneş enerjisi potansiyeli de enerji doğu kesimleri ve Hatay ilinin batısında Kararı ile ilan edilen Ceyhan Enerji İhtisas
işbirliği 2010
gibi çalışmalar güneş enerjisinin
yılı sonrasında yapılan elektrik
kanuniüretiminde kullanılmasına
Endüstri Bölgesi ile dair komşu
atılan ilk durumdaki
adımlar
üretimine fırsat sağlamaktadır. Enerji ve Tabii toplam güneş radyasyonu yıllık 1.650-1.750
düzenlemeler, uygulamaya giren teşvikler, TR63 Bölgesi,yönelik
Türkiye’nin en önemli enerji
Kaynaklar Bakanlığı tarafından hazırlanan KWh/m2 olarak hesaplanmıştır. Bölgenin olarak değerlendirilmektedir. Önümüzdeki dönemde güneş enerjisine yatırımların artırılması
üniversite ve sanayi işbirliği gibi çalışmalar üretim merkezlerinden biri olarak planlanan
Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyeli Atlası’na diğer yörelerinde ise bu veri yıllık 1.550- amacıyla
güneş kanuni düzenlemelerde
elektrik ve üretiminde
yatırım ortamının oluşturulmasında yatırımcılara
enerjisinin bu bölgeden hem yatırım cazibesiyönelik
hem de
göre TR63 Bölgesi’nin tamamı orta ve üst 1.650 KWh/m2 arasında değişmektedir. kullanılmasına dair atılan ilk adımlar enerji üretim merkezi olarak yararlanabilecek
düzey derecede üretime elverişli bölgeler Güneş enerjisi potansiyeli ile ilgili bir diğer özendirici tedbirlerin alınması önemli görülmektedir.
olarak değerlendirilmektedir. Önümüzdeki konumdadır. Ayrıca Mersin Akkuyu’da inşa
olarak görülmektedir. gösterge olan güneşlenme süresinde ise dönemde güneş enerjisine yönelik yatırımların edilecek olan Nükleer Güç Santrali, bu
Diğer taraftan amacıyla
artırılması Irak-Türkiye Ham düzenlemelerde
kanuni Petrol Boru Hattı, Bakü-Tiflis-Ceyhan
santralin inşasınaHam Petrol
makine, Boru Hattı
ekipman, ve
malzeme
ve yatırım Ham
Samsun-Ceyhan ortamının
Petrol Boruoluşturulmasında ve lojistik
Hattı gibi mevcut ve planlanan enerji hizmet sağlayacak
koridorlarının firmalar
kesişme noktası
29. Enerji Sektör Raporu, DOĞAKA
yatırımcılara yönelik özendirici tedbirlerin açısından önemli bir alan oluşturmaktadır.
olanalınması
Yumurtalık ve Ceyhan
önemli yöresine olan yakınlığı nedeniyle TR63 Bölgesi, bu kapasiteyi de üretime
görülmektedir.
56 57
29
Harita 7. Akkuyu Nükleer Santrali, Boru Hatları Bölgesi ve Enerji Bölgesi Yumurtalık ve Ceyhan yöresindeki Diğer taraftan TR63 Bölgesi’nde mevcut
uluslararası enerji koridorları, Ceyhan Enerji sanayi tesislerinin yanı sıra yeni oluşturulan
İhtisas Endüstri Bölgesi ve Akkuyu Nükleer sanayi alanlarıyla oluşan yatırım ortamının
Güç Santrali, TR63 Bölgesi’ndeki ilgili sanayi ihtiyacı olan enerjinin karşılanmasında da
ve lojistik işletmeleri bakımından önemli bir nükleer santral ve enerji bölgesi yatırımları
potansiyel durumunda olup bu konuda yatırım önem kazanacaktır. TÜİK verilerine göre
destek çalışmaları bölge işletmelerinin teknik 2002 ile 2011 yılları arasını kapsayan 10 yıllık
ve teknolojik kapasitesinin geliştirilmesinde zaman diliminde Türkiye’nin toplam elektrik
önemli katkılar sağlayabilecektir. Aynı tüketimi %80,77 oranında artış göstermiştir.
zamanda bu faaliyetler enerji bölgesine TR63 Bölgesinin elektrik tüketimi ise Türkiye
yönelik tamamlayıcı veya türev yatırımların elektrik tüketiminin 2 katından daha fazla
TR63 Bölgesi’ne kazandırılmasını da artarak %166,93 olmuştur. Bölgedeki tüm
sağlayabilecektir. illerin elektrik tüketim artışı, Türkiye’nin
58 59
elektrik tüketim artışından fazla olarak bir yaklaşımın sergilenmeyeceği, üretim Harita 8. TR63 Bölgesi Enerji Sektörü Gelişim Haritası
gerçekleşmiştir. Bölgedeki en çarpıcı elektrik ve dağıtımda verimliliğin artırılması ve
tüketim artışı Osmaniye ilinde %1092,32 maliyetlerin düşürülmesinin esas alınarak
oranında gerçekleşmiş ve 2002 yılına göre zaruri yatırımların özelleştirme sürecinden
elektrik tüketimi 2011 yılında yaklaşık olarak bağımsız olarak sürdürüleceği belirtilmiştir.
11 kat artmıştır. Bununla beraber TR63
TR63 Bölgesi’ndeki elektrik dağıtım
Bölgesinin son 10 yıllık enerji görünümüne
hizmeti özelleştirilmiştir. Ancak her üç
bakıldığında sanayileşmenin getirdiği enerji
ilde de hızla artan ve görece büyük ölçekli
ihtiyacı ile bölge elektrik tüketiminin ülke
sanayi yatırımları ile meskenlerin enerji
içindeki payının % 3,88’den, % 5,73’e
tüketimi, özellikle dağıtım ağında sorunlara
çıkarmıştır.
sebep olmaktadır. Bu sorunların giderilmesi
TR63 Bölgesi toplamında ve ayrı ayrı amacıyla dağıtım altyapısına yönelik
Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye yatırımların artırılarak devam ettirilmesi
illeri bazında kişi başı elektrik tüketimi önemlidir.
hem meskenlerde hem de sanayide
Diğer taraftan enerji kullanımı ile ilgili
Türkiye ortalamalarının üzerinde artış
olarak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
göstermektedir.
tarafından yürütülmekte olan Enerji
Enerji üretimine yönelik mevcut yatırım Verimliliği (ENVER) uygulamaları ve diğer
ve potansiyel kaynakların yanı sıra TR63 faaliyetlerle elektrik tüketiminde israfın
Bölgesi’nde üretilen enerjinin dağıtımı ve önlenmesi ve enerjinin verimli kullanımının
kullanılmasında da altyapı ve bilinçlendirme yaygınlaştırılmasına yönelik eğitim ve
çalışmaları yapılması gerekmektedir. Sanayi bilinçlendirme çalışmalarına devam edilmesi
ve mesken kullanımının her ikisinde de gerekmektedir.
Türkiye ortalamalarının üzerinde gelişen
bölgede altyapı yetersizliği nedeniyle sık sık
kesintiler yaşanmakta ve bu durum sanayi
tesislerindeki üretim süreci ile bölgesel
yaşam kalitesine olumsuz yansımaktadır.
Enerji üretim ve dağıtım süreçlerindeki

özelleştirme çalışmaları ile birlikte bu
alanlardaki yatırım kararlarında kamunun
etkisi görece azalmış olsa da bu alandaki
düzenleyici tedbirler alınması ve yatırımların
yapılması önemlidir. Bu duruma yönelik
olarak YPK tarafından kabul edilen Elektrik
Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji
Belgesi’nde özelleştirmelerde gelir odaklı Kaynak: DOĞAKA tarafından hazırlanmıştır.
60 61
TR63 BÖLGE PLANI 2014-2023 Öncelik 1. TR63 Bölgesi’nin enerji üretim kapasitesinin artırılması TR63 BÖLGE PLANI 2014-2023
Açıklama: TR63 Bölgesi mevcut üretim tesisleri, devam eden yatırımlar ve potansiyel yatırım alanları
Öncelik
ile enerji1.üretimi
TR63 konusunda
Bölgesi’nin enerji
zengin üretim sahiptir.
kaynaklara yatırımları,
Enerji veHatay ve Osmaniye
Tabii Kaynaklar Bakanlığıillerindeki
2010-2014
1.1.1.1. StratejikYaklaşım
1.1.1.1. Stratejik Yaklaşım
kapasitesinin artırılması rüzgar enerjisi santrali yatırımları kısa vadede
Stratejisi Belgesi’nde Türkiye’de artan enerji talebinin karşılanmasında yenilenebilir enerji kaynakları
bölgenin üretim kapasitesini artıracaktır.
Açıklama: TR63 Bölgesi mevcut üretim
ile temiz kömür teknolojilerinin öncelikli olarak değerlendirileceği ifade edilmektedir. Bu durumda,
TEMEL AMAÇ tesisleri, devam eden yatırımlar ve potansiyel Bunun yanı sıra Afşin-Elbistan linyit
Yerli ve yenilenebilir kaynakları ile Türkiye’nin en önemli potansiyel enerji merkezlerinden Afşin-Elbistan yöresindeki Türkiye’nin en önemli linyit rezervini değerlendirmek üzere yapılan
yatırım alanları ile enerji üretimi konusunda rezervinin değerlendirilmesi amacıyla devam
yatırımların
zengin yanı sırasahiptir.
kaynaklara bölge genelinde
Enerji vedevam
Tabiieden eden
hidroelektrik
ulusal santral yapımları, nitelikli
ve uluslararası termik santral
yatırımve
Kaynaklar Bakanlığı
doğalgaz çevrim 2010-2014
santrali yatırımları, Stratejisi arayışları,
Hatay ve Osmaniye kamu
illerindeki yatırım
rüzgar programında
enerjisi yer
santrali yatırımları
Belgesi’nde Türkiye’de artan enerji talebinin alan hidroelektrik santrallerin tamamlanması,
1.1. Afşin-Elbistan yöresindeki zengin linyit yataklarından enerji elde etmek amacıyla kısa vadede bölgenin üretim kapasitesini artıracaktır.
ya mlara devam edilmesi. karşılanmasında yenilenebilir enerji 2023 ulusal hedefleri doğrultusunda ulusal
1.2. Afşin-Elbistan Termik Santralinde verimi yükseltmek, üre m kapasitesini ar rmak kaynakları ile temiz kömür teknolojilerinin bir politika haline gelen rüzgar ve güneş
ve çevre ve insan sağlığına olası olumsuzlukları önlemek amacıyla teknolojik Bunun yanı sıra Afşin-Elbistan linyit rezervinin değerlendirilmesi amacıyla devam eden ulusal ve
öncelikli olarak değerlendirileceği ifade enerjisinden elektrik üretimi yatırımları TR63
rehabilitasyon ya mlarına devam edilmesi. uluslararası nitelikli yatırım arayışları, kamu yatırım programında yer alanenhidroelektrik santrallerin
edilmektedir. Bu durumda, Afşin-Elbistan Bölgesi’ni Türkiye’nin önemli enerji üretim
1.3. Bölge genelinde devam eden hidroelektrik santral projelerinin yeterli ödeneklerle
yöresindeki
tamamlanması, Türkiye’nin
2023 ulusalenhedefleri
önemlidoğrultusunda
linyit merkezlerinden biri haline getirebilecek
ulusal bir politika haline gelen rüzgar ve güneş
desteklenerek en kısa sürede tamamlanması.
Öncelik 1. TR63
1.4. Bölgedeki rüzgar ve güneş potansiyelinden enerji üre lmesi amacıyla ya mların rezervini değerlendirmek üzere yapılan niteliktedir. Ayrıca ulusal ve uluslararası
Bölgesi’nin enerji enerjisinden elektrik üretimi yatırımları TR63 Bölgesi’ni Türkiye’nin en önemli enerji üretim
özendirilmesi. yatırımların yanı sıra bölge genelinde boru hatlarına yakınlığı nedeniyle bölgenin
üre kapasitesinin
a ması 1.5. OSB’lerin ve KOBİ’lerin yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanarak, ih yaç merkezlerinden
devam biri halinesantral
eden hidroelektrik getirebilecek niteliktedir.
yapımları, Ayrıca ulusal
bu hatlarda ve hammaddeyi
taşınan uluslararası boru hatlarına
de üretime
duydukları enerjiyi kendilerinin üretebilmesine yönelik ya rımların desteklenmesi termik santral ve doğalgaz çevrim santrali kazandırma potansiyeli
yakınlığı nedeniyle bölgenin bu hatlarda taşınan hammaddeyi de üretime bulunmaktadır.
kazandırma potansiyeli
1.6. Ulusal ve uluslararası boru hatlarına yakınlığı nedeniyle bu hatlarda taşınan
hammadde kaynaklarından TR63 Bölgesi’nde enerji üre i amacıyla bulunmaktadır.
yararlanılmasına yönelik tedbirlerin alınması.
1.7. Bölgedeki mevcut ve yapımı devam eden a su ve ka a k depolama
Tedbirler
Tedbirler
tesislerindeki biyokütle ve gaz potansiyellerinden enerji üre i amacıyla
yararlanılmasına yönelik ya mların özendirilmesi.
2.1. TR63 Bölgesi’nde enerji üre ine yönelik yeni ya mlarının hayata geçirilebilmesi
amacıyla ya m destek faaliyetlerinin etkinleş lmesi. •Afşin-Elbistan yöresindeki zengin linyit yataklarından enerji elde etmek amacıyla
1.1
yatırımlara devam edilmesi.
2.2. Güneş ve rüzgar enerjisi ile a k yöne inden enerji elde etmeye yönelik ya mlar
başta olmak üzere yenilenebilir enerji kaynaklarının üre e kazandırılabilmesine
yönelik ar ma, analiz ve fizibilite çalışmaları yapılarak sonuçların ya mcılarla •Afşin-Elbistan Termik Santralinde verimi yükseltmek, üretim kapasitesini artırmak ve
paylaşılması. Bu çalışmalarda TR63 Bölgesinde yer alan üniversitelerle işbirliğinin 1.2 çevre ve insan sağlığına olası olumsuzlukları önlemek amacıyla teknolojik
rehabilitasyon yatırımlarına devam edilmesi.
Öncelik 2. TR63 öncelikli olarak değerlendirilmesi.
Bölgesi’nde enerji 2.3. Yenilenebilir enerji sistemlerine yönelik olarak üniversite ve özel sektör işbirliğine
•Bölge genelinde devam eden hidroelektrik santral projelerinin yeterli ödeneklerle
üre ine yönelik dayalı Ar-Ge merkezinin kurulması. 1.3 desteklenerek en kısa sürede tamamlanması.
ya m ortamının 2.4. TR63 Bölgesi’nde yer alan üniversiteler ve ilgili özel sektör kuruluşları ile işbirliği
iyileş ilmesi içerisinde, yenilenebilir enerji kaynakları alanı başta olmak üzere enerji sektörüne
yönelik nitelikli işgücü ye ş mesi amacıyla e m ve uygulama programları •Bölgedeki rüzgar ve güneş potansiyelinden enerji üretilmesi amacıyla yatırımların
1.4 özendirilmesi.
geliş mesi.
2.5. TR63 Bölgesi’nde enerji lojis sektörünün geliş ilmesi amacıyla ya mcılara
yönelik analiz ve bilgilendirme çalışmaları yapılması. •OSB’lerin ve KOBİ’lerin yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanarak, ihtiyaç duydukları
1.5 enerjiyi kendilerinin üretebilmesine yönelik yatırımların desteklenmesi
2.6. Yeni ya mlara yönelik süreçlerin kolaylaş ması amacıyla ya m destek
ofislerinin etkin olarak sürece dahil edilmesi.
3.1. TR63 Bölgesi elektrik ile m ve dağı m hatlarının modernizasyonuna yönelik •Ulusal ve uluslararası boru hatlarına yakınlığı nedeniyle bu hatlarda taşınan
Öncelik 3. Elektrik ya mlara a rak devam edilmesi. 1.6 hammadde kaynaklarından TR63 Bölgesi’nde enerji üretimi amacıyla
ile i, dağı mı ve 3.2. Enerji üre inde verimliliği, enerji tü minde ise tasarrufu ar an yenilikçi
yararlanılmasına yönelik tedbirlerin alınaması.
kullanımında üre ve tü m sistemlerinin geliş ilmesi ve kullanımının desteklenmesi. •Bölgedeki mevcut ve yapımı devam eden atık su ve katı atık depolama tesislerindeki
verimlilik ve tasarruf 3.3. ENVER Projesi kapsamında yürütülen e m ve bilinçlendirme çalışmalarının yanı 1.7 biyokütle ve gaz potansiyellerinden enerji üretimi amacıyla yararlanılmasına yönelik
a şı sağlanması sıra ilgili kurum ve kuruluşlar ile işbirliği içerisinde enerji verimliliği ve tasarrufu yatırımların özendirilmesi.
konusunda yaygınlaş çalışmalarına devam edilmesi.
34
62 63
33
Öncelik 2. TR63 Bölgesi’nde enerji üretimine yönelik yatırım ortamının iyileştirilmesi
Açıklama: TR63 Bölgesi’ndeki potansiyel enerji kaynaklarının üretime kazandırılması amacıyla alınmış
Üst Ölçekli Planlarla İlişkisi enerjisi üretimi amacıyla değerlendirilmiş Öncelik
çok 2. TR63
sayıda üretim lisansı Bölgesi’nde
bulunmaktadır. enerji TR63
Bu lisansların Bölgesi
öngörülen sürede veyatırıma
komşudönüştürülmesi
konumdaki ve
olacaktır. (Elektrik Enerjisi Piyasası üretimine yönelik yatırım ortamının TR62 Bölgesi’nde artan enerji yatırımları,
• Birincil enerji kaynakları bazında dengeli üretime kazandırılması amacıyla yatırımların özendirilmesine
iyileştirilmesi bu yatırımlarlayönelik yasal düzenlemeler
ilgili makine, ekipman ve ve
ve Arz Güvenliği Stratejisi Belgesi /
bir kaynak çeşitlendirmesine ve orijin potansiyel yatırım alanlarına yönelik analiz ve fizibilite malzemelerin transferinde
çalışmaları lojistik teşvik
ile yatırımların sektörüedilmesi
için
Kaynak Kullanım Hedefleri/Yerli Linyit ve
ülke farklılaştırmasına gidilecek, üretim Açıklama: TR63 Bölgesi’ndeki potansiyel bir alan oluşturmaktadır. Termik, doğalgaz
Taşkömürü) önemli
sistemi içinde yerli ve yenilenebilir enerji görülmektedir.
kaynaklarının Bu süreçtekazandırılması
üretime kalkınma ajansları bünyesinde oluşturulan yatırım destek ofislerinin
çevrim, rüzgar ve güneş enerjisine dayalı
enerji kaynaklarının payı azami ölçüde amacıyla
de alınmış çok
sürece katılarak sayıda üretim
yatırımcılara izin velisansı
ruhsat işlemlerinde
yatırımlardadestek
komple sağlaması, yatırım ölçekli
tesis, büyük ortamının
• 2023 yılına kadar teknik ve ekonomik
bulunmaktadır. Bu lisansların öngörülen ekipman, hammadde ve diğer malzemelerin
yükseltilecektir. (10.Kalkınma Planı/2.2.16 olarak değerlendirilebilecek hidroelektrik geliştirilmesine destek verecektir.
sürede yatırıma dönüştürülmesi ve üretime transferi lojistik sektöründe standart dışı
Enerji) potansiyelimizin tamamının elektrik
kazandırılması amacıyla yatırımların taşıma
üretiminde kullanılması sağlanacaktır. TR63 Bölgesi ve komşu
özendirilmesine yönelikkonumdaki TR62 Bölgesi’nde
yasal düzenlemeler artanyöntemleri ile ayrıca
enerji yatırımları, bu bir uzmanlıkilgili
yatırımlarla
• Yerli kömür kaynakları özel sektör alanı oluşturmaktadır. Halihazırda lojistik
(Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz ve potansiyel
makine, ekipman ve yatırım alanlarına
malzemelerin yönelik lojistik
transferinde sektörü için bir alan oluşturmaktadır. Termik,
eliyle yüksek verimli ve çevre dostu sektöründe belirli ölçüde potansiyeli olan
Güvenliği Stratejisi Belgesi / Kaynak analiz ve fizibilite çalışmaları ile yatırımların
teknolojiler kullanılarak elektrik enerjisine bölgede, enerji
doğalgaz çevrim, rüzgar ve güneş enerjisine dayalı yatırımlarda kompleyatırımlarına
tesis, büyükyönelik
ölçekli olarak
ekipman,
Kullanım Hedefleri/ Yenilenebilir teşvik edilmesi önemli görülmektedir. Bu geliştirilebilecek bu alan yeni bir uzmanlık
dönüştürülecektir. Afşin-Elbistan
Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi hammadde ve diğer malzemelerin
süreçte kalkınma transferi lojistik sektöründe standart dışı taşıma yöntemleri ile
ajansları bünyesinde
havzası linyit rezervleri elektrik üretimi sahası ve ulusal ve uluslararası ölçekli yatırım
Üretimindeki Payı/ Hidroelektrik) oluşturulan yatırım destek ofislerinin de
ayrıca bir uzmanlık alanı oluşturmaktadır. Halihazırda lojistik sektöründe belirli ölçüde potansiyeli
için değerlendirilecektir. Küçük rezervli fırsatları sunmaktadır.
sürece katılarak yatırımcılara izin ve ruhsat
kömür yataklarının bölgesel enerji • Rüzgar enerjisi kurulu gücünün 2023 olan bölgede, enerji yatırımlarına yönelik olarak geliştirilebilecek bu alan yeni bir uzmanlık sahası ve
işlemlerinde destek sağlaması, yatırım
üretim tesislerinde değerlendirilmesi ortamının geliştirilmesine
yılına kadar 20.000 MW’a çıkarılması ulusal ve uluslararası ölçekli destek
yatırım verecektir.
fırsatları sunmaktadır.
sağlanacaktır. (10.Kalkınma Planı/2.2.16
hedeflenmektedir. (Elektrik Enerjisi
Enerji)
Piyasası ve Arz Güvenliği Stratejisi Tedbirler
Tedbirler
• Enerji Verimliliği Stratejisi etkin bir şekilde Belgesi / Kaynak Kullanım Hedefleri/
uygulanacak ve enerjinin tüm sektörlerde Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik
•TR63 Bölgesi’nde enerji üretimine yönelik yeni yatırımlarının hayata geçirilebilmesi
verimli bir şekilde kullanımı sağlanacaktır. Enerjisi Üretimindeki Payı/ Rüzgar) 2.1
amacıyla yatırım destek faaliyetlerinin etkinleştirilmesi.
Kamu elinde kalması öngörülen
termik ve HES’lerin rehabilitasyonları •Güneş ve rüzgar enerjisi ile atık yönetiminden enerji elde etmeye yönelik yatırımlar
tamamlanacak, elektrikte kayıp-kaçak başta olmak üzere yenilenebilir enerji kaynaklarının üretime kazandırılabilmesine
2.2 yönelik araştırma, analiz ve fizibilite çalışmaları yapılarak sonuçların yatırımcılarla
oranları en alt düzeye indirilecektir. (10. paylaşılması. Bu çalışmalarda TR63 Bölgesinde yer alan üniversitelerle işbirliğinin
Kalkınma Planı/2.2.16 Enerji) öncelikli olarak değerlendirilmesi.
• Mevcut kamu elektrik üretim •Yenilenebilir enerji sistemlerine yönelik olarak üniversite ve özel sektör işbirliğine
santrallerinde yeni teknolojiler kullanarak 2.3
dayalı ar-ge merkezinin kurulması.
verimi yükseltmek ve üretim kapasitesini
artırmak için yapılan bakım, rehabilitasyon •TR63 Bölgesi’nde yer alan üniversiteler ve ilgili özel sektör kuruluşları ile işbirliği
içerisinde, yenilenebilir enerji kaynakları alanı başta olmak üzere enerji sektörüne
ve modernizasyon çalışmalarının 2.4
yönelik nitelikli işgücü yetiştirilmesi amacıyla eğitim ve uygulama programları
2014 yılı sonuna kadar tamamlanması geliştirilmesi.
sağlanacaktır. (Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanlığı 2010-2014 Stratejik Planı, •TR63 Bölgesi’nde enerji lojistiği sektörünün geliştirilmesi amacıyla yatırımcılara
2.5
yönelik analiz ve bilgilendirme çalışmaları yapılması.
Amaç 3. Enerji Verimliliğini Artırmak)
• Belirlenen linyit yatakları ve taşkömürü •Yeni yatırımlara yönelik süreçlerin kolaylaştırılması amacıyla yatırım destek
2.6
yatakları 2023 yılına kadar elektrik ofislerinin etkin olarak sürece dahil edilmesi.
64 65
36
Üst Ölçekli Planlarla İlişkisi • Ekonomik potansiyel oluşturan Öncelik 3. Elektrik iletimi, dağıtımı ve kesintileri sanayideki üretim sürecini ve halkın
Öncelik 3. Elektrik iletimi, dağıtımı ve kullanımında verimlilik ve tasarruf artışı sağlanması
yenilenebilir enerji kaynaklarına ilişkin kullanımında verimlilik ve tasarruf artışı yaşan kalitesini olumsuz etkilemektedir. Bu
• Kamu kesiminin düzenleyici ve denetleyici
olarak, lisans alınan projelerin öngörülen sağlanması sorunların en aza indirilmesi amacıyla dağıtım
rolü çerçevesinde, bir taraftan rekabetçi Açıklama: TR63 Bölgesi genelinde ve ayrı ayrı Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye illeri bazında kişi
sürede tamamlanması için gerekli tedbirler hatlarındaki modernizasyon çalışmalarına
piyasanın ve uygun bir yatırım ortamının Açıklama:
başı elektrik TR63 Bölgesi
tüketimi genelinde
Türkiye ve ayrı
ortalamasının üzerindedir.
alınacaktır. (Enerji ve Tabii Kaynaklar devamHem sanayi tüketiminde
edilmesi hem de
gerekmektedir. mesken
Ayrıca,
oluşumu desteklenirken diğer taraftan ayrı Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye
Bakanlığı 2010-2014 Stratejik Planı, tüketiminde Türkiye ortalamasının üzerinde olan Enerjibölgede vemevcut dağıtım
Tabii hattından Bakanlığı
Kaynaklar kaynaklanan
arz güvenliği yakından takip edilecektir. illeri bazında kişi başı elektrik tüketimi Türkiye
Amaç 2. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının enerji kesintileri sanayideki üretim sürecini ve halkın tarafından
yaşan yürütülmekte olan ENVER
kalitesini olumsuz Projesi Bu
etkilemektedir.
Kamu kesimi ancak piyasaların arz ortalamasının üzerindedir. Hem sanayi
Enerji Arzı İçimdeki Payını Artırmak) kapsamındaki eğitim ve bilinçlendirme
güvenliğini sağlamada yetersiz kalması sorunların
tüketiminde en hem
aza indirilmesi
de mesken amacıyla dağıtım hatlarındaki modernizasyon çalışmalarına devam
tüketiminde
çalışmaları, enerji tüketiminde verimliliğin
halinde yatırımcı olarak piyasanın sağlıklı Türkiye ortalamasının
edilmesi gerekmektedir.üzerinde
Ayrıca, olan
Enerjibölgede
ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından yürütülmekte
ve tasarrufun artırılması bakımından önemliolan
işleyişine katkı sunacaktır. (10.Kalkınma mevcut dağıtım hattından kaynaklanan enerji
ENVER Projesi kapsamındaki eğitim ve bilinçlendirme görülmektedir.
çalışmaları, enerji tüketiminde verimliliğin ve
Planı/2.2.16 Enerji)
tasarrufun artırılması bakımından önemli görülmektedir.
Tedbirler
Tedbirler
•TR63 Bölgesi elektrik iletim ve dağıtım hatlarının modernizasyonuna yönelik

3.1
yatırımlara artırılarak devam edilmesi.
•Enerji üretiminde verimliliği enerji tüketiminde ise tasarrufu artıran yenilikçi üretim
3.2
ve tüketim sistemlerinin geliştirilmesi ve kullanımının desteklenmesi.
•ENVER Projesi kapsamında yürütülen eğitim ve bilinçlendirme çalışmalarının yanı

3.3 sıra ilgili kurum ve kuruluşlar ile işbirliği içerisinde enerji verimliliği ve tasarrufu
konusunda yaygınlaştırma çalışmalarına devam edilmesi.
ÜstÖlçekli
Üst Ölçekli Planlarla
Planlarla İlişkisi
İlişkisi • “Ulusal Enerji Verimliliği Hareketi”
kapsamında sürdürülen bilinçlendirme ve
• Enerji Verimliliği Stratejisi etkin bir şekilde özendirme etkinlikleri
Enerji Verimliliği Stratejisi etkin bir şekilde uygulanacak ve enerjinin tüm kamu, özel ve
sektörlerde sivil bir
verimli
uygulanacak ve enerjinin tüm sektörlerde toplum işbirlikleri ile yaygınlaştırılacaktır.
şekilde kullanımı
verimli bir sağlanacaktır.
şekilde kullanımı Kamu elinde kalması öngörülen termik ve HES’lerin
sağlanacaktır. (Enerji Verimliliği Strateji Belgesi 2012-
Kamu elinde kalması öngörülen
rehabilitasyonları tamamlanacak, elektrikte kayıp-kaçak oranlarıSH-04)
2023, SA-07/ en alt düzeye indirilecektir.
termik ve HES’lerin rehabilitasyonları
(10.Kalkınma
tamamlanacak, Planı/2.2.16 Enerji)
elektrikte kayıp-kaçak • Sanayi kuruluşlarının verimlilik artırıcı
oranlarıüretimi,
Elektrik en alt düzeye
iletimi veindirilecektir.
dağıtımında (10. projeleri
teknik kayıpların ve indirilmesi
asgariye enerji veyoğunluğunun
dağıtımda kaçak
Kalkınma Planı/2.2.16 Enerji) düşürülmesine yönelik alacakları
kullanımın engellenmesi sağlanacaktır. (Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Stratejisi Belgesi
tedbirler desteklenecektir. (Enerji ve Tabii
• /Elektrik
Verimliliküretimi, iletimi ve dağıtımında
ve Tasarruf) Kaynaklar Bakanlığı 2010-2014 Stratejik
teknik kayıpların asgariye indirilmesi ve Planı, Amaç 2. Yenilenebilir Enerji
“Ulusal Enerji
dağıtımda Verimliliği
kaçak Hareketi”
kullanımın kapsamında sürdürülen bilinçlendirme ve özendirme etkinlikleri
engellenmesi
Verimliliğini Artırmak)
sağlanacaktır.
kamu, (Elektrik
özel ve sivil toplumEnerjisi Piyasası
işbirlikleri ile yaygınlaştırılacaktır. (Enerji Verimliliği Strateji Belgesi
ve Arz Güvenliği Stratejisi Belgesi /
2012-2023, SA-07/ SH-04)
Verimlilik ve Tasarruf)
66 Sanayi kuruluşlarının verimlilik artırıcı projeleri ve enerji yoğunluğunun düşürülmesine yönelik 67
alacakları tedbirler desteklenecektir. (Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2010-2014 Stratejik Planı,
ve mobilya üretiminde gelişmiştir. ile organize sanayi bölgesinde özellikle demir

Kahramanmaraş ilinde ise Gıda Ürünleri çelik ve metal sektörü ile ilgili firmaların yatırım
İmalatından sonra, Tekstil Ürünleri İmalatı, yapması, ilin sanayileşmesinde önemli bir
Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı (Metal dönüm noktası olmuştur. Bunların yanı sıra
Mutfak Eşyası) bölge sanayisi bakımından termik, doğalgaz çevrim, rüzgar enerjisi ve
öne çıkmaktadır. Türkiye iplik üretiminin hidroelektrik santralleri ile enerji sektörü de
%27,4’ünü karşılayan Kahramanmaraş’ta, en önemli sektörlerden biri olmaktadır.
Tekstil ve Konfeksiyon İmalatının önemi
büyüktür. Bu sektör tek başına il işgücünün
yarısından fazlasını istihdam etmesinin yanı
sıra, il ihracatının %86,3’ünü karşılamaktadır.
Osmaniye’de ise, 5084 sayılı Yatırımların ve
İstihdamın Teşviki Kanunu ve diğer teşvikler
1.2. SANAYİDE
SANAYİDEREKABET
REKABET
GÜCÜNÜNGELİŞTİRİLMESİ
GÜCÜNÜN GELİŞTİRİLMESİ
1.2.1. Durum Tespiti Ve Stratejik Analiz
Sürdürülebilir kalkınma, beşeri, sosyal, sanayi yatırımlarının bu oranı daha arttırdığı

ekonomik, mekânsal ve kültürel değer ve değerlendirilmektedir. Benzer durum, % 24
kaynakların toplu olarak harekete geçirildiği olan bölgedeki sanayi istihdamı oranı için
ve tüm bu unsurlardaki gelişmenin sonraki de geçerlidir. Sanayi sektörünün istihdam
dönemlerde de istikrarlı bir şekilde devamına içerisindeki payı, Türkiye ortalamaları
yönelik altyapının oluşturulduğu bir çerçeveyi ile paralel olmakla birlikte, Hatay ve
ifade etmektedir. Bu çerçeve içerisinde temel Kahramanmaraş illerindeki yeni yatırımlar ve
dinamiklerden biri olan ekonomik kalkınma Osmaniye ilinin gelişen sanayisi, önümüzdeki
ve ekonomik kalkınmanın lokomotifi dönemde TR63 Bölgesi istihdam yapısı
olan sanayi sektörü, küresel ve bölgesel içerisinde sanayi sektörünün payının
politikalarda öncelikli bir konuma sahiptir. artacağını göstermektedir.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın Tablo 5’te görüldüğü üzere, Gıda

2012 yılı verilerine göre, Türkiye’de sanayi Ürünleri İmalatı TR63 bölgesindeki her bir
siciline kayıtlı işletmelerin % 2,24’ü TR63 ilin sahip olduğu sanayinin en az ¼’ünü
Bölgesi’nde yer almaktadır. Mevcut oluşturmaktadır. Bununla beraber, Hatay
veriler doğrultusunda sanayi siciline kayıtlı ilinde İskenderun Demir Çelik fabrikasının
işletmelerin bölgesel hâsılaya etkisi üzerine 1975 yılından itibaren üretime geçmesi,
bir yorum yapılamamakla birlikte, 2011 yılı bölgenin sanayi altyapısını doğrudan
GSKD verilerine göre, sanayi sektörünün etkileyerek, gerek istihdam hacmi, gerekse
TR63 Bölgesi GSKD’i içerisindeki payı % yarattığı katma değer açısından Hatay ilini
27,5’dir. Bununla birlikte, 2011 yılından bu imalat sanayinin lokomotifi haline gelmiştir.
yana geçen sürede, yatırımların teşviki ile Demir Çelik ile beraber, Hatay ilinde imalat
ilgili düzenlemelerin etkisiyle cazip hale gelen sanayii, özellikle makine, filtre, tarım
yatırım ortamının ve bölge genelinde artan araç-gereçleri, ayakkabı-deri işlemeciliği
68 69
Tablo 5. Sanayi Siciline Kayıtlı Firma Sayısına Göre TR63 Bölgesindeki Sektörlerin İllerin TR63 Bölgesinde mevcut sanayi yapısı istihdama olan katkıları incelendiğinde,
Sanayisindeki Ağırlıkları (2013) ilçeler bazında incelendiğinde, sanayi bölgede sanayi siciline kayıtlı firmalardaki
siciline kayıtlı firma bakımından Hatay ilinde istihdamının %45,3’ünün yer aldığı
Merkez ilçe 30, İskenderun ve Dörtyol ilçeleri; Kahramanmaraş Merkez ilçe, %14,1’inin yer
Osmaniye ilinde, Merkez ilçe, Toprakkale aldığı İskenderun ve %10,9’unun yer aldığı
ve Kadirli ilçeleri; Kahramanmaraş ilinde Toprakkale öne çıkmaktadır.
ise, Merkez ilçe ve Türkoğlu ilçesi öne
çıkmaktadır. Sanayi siciline kayıtlı firma
sayılarında merkez ilçelerde belirgin bir
yoğunlaşma görülmekle birlikte, bu firmaların
30. 12.11.2012 tarih ve 6360 sayılı On Üç İlde Büyükşehir ve Yirmi Altı İlçe Kurulması İle
Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile
Hatay’da 4, Kahramanmaraş’ta 2 yeni ilçe kurulmuş olup, sanayi siciline kayıtlı firma verileri
Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2012
6360 sayılı kanun öncesi idari duruma göre analiz edilmiştir.
70 71
Harita 9. TR63 Bölgesi Önemli Sanayi Alanları Bölge genelinde belirli yörelerde İskenderun-Payas-Osmaniye hattında artan
yoğunlaşmış ve bazı sektörlerde rekabetçi üretim hacmi ve ürün çeşitliliği, bu sektörü
yapısı gelişmiş durumda olan sanayi temel girdi olarak kullanacak beyaz eşya ve
kompozisyonu, sektörel bazda orta ve otomotiv sanayi gibi katma değeri ve üretim
yüksek teknolojili bir üretim yapısına sahip teknolojisi daha yüksek alanlarda yatırımları
olsa da, genel olarak düşük ve orta düzey gündeme getirmektedir. Benzer şekilde, diğer
teknolojiye sahiptir. Kalkınma Bakanlığı sektörlerde de farklı yatırım alanlarına konu
tarafından hazırlanmakta olan Bölgesel olabilecek potansiyelin ortaya konulması ve
Gelişme Ulusal Stratejisi taslak metninde, bu potansiyellerin yatırımcılarda farkındalık
Herfindahl yöntemi kullanılarak yapılan oluşturması amacıyla araştırma ve fizibilite
analizde, bu değerlendirmeyi doğrular raporları ile yatırım destek çalışmaları önemli
şekilde, TR63 Bölgesi imalat sektörünün görülmektedir.
teknolojik yığınlaşmasını düşük ve orta-
düşük seviye olarak belirtilmiştir. Benzer Bölgede elde edilen ürünlerin bir başka
şekilde, Türkonfed tarafından yayımlanan sektör için girdi teşkil etmesi veya bölgedeki
analiz çalışmasında da TR63 Bölgesi, orta- birkaç farklı sektörünün tamamlayıcı olarak
düşük teknolojili imalat sanayi sektörlerinin başka yatırım konularını tetiklemesi olarak
yer aldığı bölgeler arasında gösterilmiştir. ortaya çıkabilecek bu durum, yeni yatırım
alanları ile sanayi sektöründe yapısal
10. Kalkınma Planı’nda yer alan dönüşümlere ve yenilikçi üretim süreçleri ile
“Türkiye’nin uluslararası rekabet gücünü teknolojik gelişmeye katkı sağlayacaktır.
ve dünya ihracatından aldığı payı
artırmak için imalat sanayiinde dönüşümü TR63 Bölgesi’ndeki en önemli
gerçekleştirerek yüksek katma değerli sektör olan ana metal sanayi, Türkiye’de
yapıya geçmek ve yüksek teknoloji otomotiv ve tekstil sektörü ile birlikte en
sektörlerinin payını artırmak temel amaçtır” fazla ihracat yapan sektör konumundadır.
vurgusu doğrultusunda, TR63 Bölgesi’nde Bu yönü ile uluslararası rekabetin çok
sanayi sektörü ile ilgili yapılacak çalışmaların yönlü olarak etkilediği sektörde, yüksek
en önemli unsurlarından biri, düşük ve orta enerji ve hammadde maliyetlerine karşı,
seviyede bulunan teknolojik düzeyin orta ürün ihtisaslaşması ve sektörel Ar-Ge
ve yüksek seviyeye yükseltilmesine yönelik çalışmalarının geliştirilmesi, rekabetçiliğin
tedbirler olacaktır. Teknolojik seviyenin geliştirilmesi bakımından önemlidir.
geliştirilmesi sadece üretim bantlarının ve Bölgenin diğer temel sanayi sektörü
ekipmanlarının yenilenmesi olarak değil, aynı tekstil ise, istihdam, dış ticaret ve ulusal
zamanda yenilikçi üretim süreçlerinin ve yeni sanayi açısından oldukça önemli bir
ürün tasarımlarının da bölge ekonomisine konuma sahiptir. TR63 Bölgesinde
kazandırılacağı yapısal bir gelişme (dönüşüm) Kahramanmaraş ilinde yoğunlaşan tekstil
olarak değerlendirilecektir. sektörü, Hatay ve Osmaniye illerinde de
Ayrıca, bölgedeki mevcut sanayi faaliyet göstermektedir. Yüksek üretim
kompozisyonu yeni sektörlerin hacmi ile Çin’in var olan uluslararası rekabeti
eklemlenmesine olanak sağlayacak niteliklere daha da derinleştirmesi ve bu durumun
sahiptir. Özellikle ana metal sanayisinde daha da artırdığı girdi maliyetleri ile tüketici
72 73
olan hurda ihtiyacını giderilmesine geri ihracatın artırılmasında sanayi işletmelerinin

dönüşüm tesisleri ile katkı sağlayabilecek rekabet güçlerinin artırılmasının yanı sıra
niteliktedir. İskenderun Limanı’nın ihracat maliyetlerinin (özellikle lojistik)
özelleştirilmesi ve İskenderun’da kurulması düşürülmesi, pazar çeşitliliğinin artırılması
hedeflenen lojistik merkez yatırımları ile ve finansman olanaklarının geliştirilmesinin
gemi trafiğinin daha da artacağı göz önüne önemli görüldüğü belirtilmiştir.
alındığında söz konusu projenin, yeni
Bu amaçla ulusal politikalar da göz
yatırım alanlarının geliştirilmesi bakımından
önüne alınarak TR63 Bölgesi’nde ihracatta
uygulanabilirliğinin araştırılması önemli
maliyetleri azaltacak ve kapasiteyi artıracak
görülmektedir.
lojistik yatırımlar ile Hedef Ülke-Hedef Sektör
Sanayi sektörlerinin rekabetçiliğinde, yaklaşımıyla yapılacak pazar araştırmaları
ihracat yönlü dış ticaret faaliyetlerinin etkisi önemli görülmektedir.
büyüktür. Küresel ölçekte sınır tanımayan
olan limanların varlığı ve işlevselliği sanayi Rekabetçiliğin geliştirilmesinde
ekonomik ilişkiler dünyanın herhangi bir
sektörünün özellikle dış ticaret kapasitesine benimsenen stratejik yaklaşımlardan biri
bölgesini pazar haline getirebildiği gibi,
katkı sağladığı gibi yeni sektörlerin de kümelenmedir. Ekonomi Bakanlığı
potansiyel pazarlar için de dünyanın
gelişmesine de fırsatlar sunmaktadır. tarafından da ulusal bir politika haline
herhangi bir bölgesinde bulunan işletmeyi
İskenderun Deniz Ticaret Odası verilerine getirilen kümelenme çalışmaları, KOBİ
rakip yapabilmektedir. Bu amaçla hem
göre Mersin-İskenderun arası limanlara İşbirliği ve Kümelenme Projesi ile somut hale
sanayi sektörlerinin rekabet gücünün
yıllık ortalama 10.000 civarında gemi gelmiştir. Bu proje kapsamında hazırlanan
artırılması hem de dış ticaret yeteneklerinin
yanaşmaktadır. Bu gemilere yönelik bakım, Kümeler İçin Ortak Rekabet Alanları Stratejisi
geliştirilmesi birbirini besleyen iki süreç
onarım ve havuzlama hizmeti verecek bir Raporu’nda ülke genelinde 356 adet küme
olmaktadır.
sektörün gelişmesi, bölge için önemli bir potansiyeli tespit edilmiştir.
taleplerindeki değişiklikler, TR63 Bölgesi
alan olarak ortaya çıkmaktadır. Bu amaçla 2004 yılında 860 milyon ABD Doları
sanayi sektöründe de Ar-Ge ve Ür-Ge Tespit edilen bu potansiyelin %
içerisinde bakım tersaneleri, geri dönüşüm civarındaki ihracat kapasitesini 2013 yılında
çalışmalarının önemini daha kritik bir boyuta 70’inden fazlası sanayi sektöründe olup 18
tesisleri, yat ve iş tekneleri imalat bölgesi, yaklaşık 3 milyar ABD Dolarına yükselten
taşımıştır. adedi TR63 Bölgesi ile ilişkilendirilmiştir.
lojistik saha, atık toplam ve ayrıştırma TR63 Bölgesi, bu dönem içerisinde % 241’lik
Bunlar; Hatay ilinde, Mobilyacılık ve Mobilya
Benzer şekilde TR63 Bölgesi ve gemi yan sanayisine yönelik alanların bir artışla aynı dönem içerisinde % 141 artış
Aksesuarları, Ayakkabıcılık, İpekçilik, Sağlık
sanayisinde öne çıkan gıda, metal mutfak bulunacağı Denizcilik İhtisas Sanayi Bölgesi gösteren Türkiye ortalamasından daha iyi
Turizmi, Tıbbi ve Aromatik Bitki, Zeytinyağı
eşya, ayakkabıcılık ve mobilyacılık gibi projesi geliştirilmiştir. İskenderun Deniz performans göstermiştir. Bu performansın
ve Sofralık Zeytin, Lojistik, Kahramanmaraş
diğer sektörlerde de, yenilikçiliğe dayalı Ar- Ticaret Odası ve özel sektör temsilcileri sürdürülebilirliği için üretimde yeni ve
ilinde, Tekstil, Kuyumculuk, Süt ve Süt
Ge ve Ür-Ge çalışmaları ve bu gelişmeye tarafından geliştirilen proje ile İskenderun yenilikçi süreçlerin geliştirilmesi ve hedef
Ürünleri, Kırmızı Biber, Ahşap Oymacılığı,
paralel olarak üretim süreçlerinde teknolojik Körfezi’ne gelen gemiler başta olmak üzere odaklı dış ticaret politikalarının uygulanması
Metal Mutfak Eşya, Osmaniye ilinde ise,
seviyenin geliştirilmesi, bölge sanayisinin ulusal ve uluslararası çapta hizmet verecek gerekmektedir.
Demir Çelik, Yerfıstığı, Bıçakçılık ve Kilimcilik
ulusal ve uluslararası rekabetçiliğinin bakım ve onarım sektörünün geliştirilmesi 10. Kalkınma Planında Türkiye’nin sektörleridir.
artırılması için önemli görülmektedir. hedeflenmektedir. ihracat kapasitesinde yaşanan gelişmelerle
TR63 Bölgesi’ni Türkiye’nin iç ve bazı Diğer taraftan söz konusu proje bölgede birlikte Türkiye’nin dünya ihracatındaki
kıyı bölgelerinden ayrıştıran özelliklerden biri kurulu ana metal sanayisinin hammaddesi payının arttığı ( % 0,7 -2011) belirtilerek,
74 75
Harita
Harita 10. Küme
10. Küme ve Potansiyel
ve Potansiyel Küme Alanları
Küme Alanları ticaretinde de yer edinen metal mutfak eşya, bölgesel kalkınma politikalarını destekleyen
ayakkabıcılık ve mobilyacılık sektörlerinde, bir yaklaşım olarak değerlendirilmektedir.
Ar-Ge, Ür-Ge ve tasarım çalışmalarının İnovasyon ve sürdürülebilirlik yönü ile
yapılabileceği ortak tasarım merkezleri ve AB ülkelerinde de uygulama alanı olan
laboratuvarların oluşturulması için gerekli endüstriyel simbiyoz konusunda, Türkiye
çalışmalar yapılacaktır. Ayrıca bölge Teknoloji Geliştirme Vakfı ve Bakü-Tiflis-
geneline yayılmış gıda firmalarının ihracat Ceyhan Petrol Boru Şirketi arasında 2010
odaklı üretimlerinde kullanılmak üzere test yılında imzalanan bir anlaşma ile “İskenderun
ve analiz laboratuvarlarının yapımı da önemli Körfezi’nde Endüstriyel Simbiyoz Projesi”
görülmektedir. Özellikle yaş meyve ve sebze başlatılmıştır. Proje kapsamında, endüstriyel
ihracatı ile zeytincilik konusunda rekabetçi simbiyoz uygulamalarının yaygınlaştırılması
bir yapıya sahip bölgede, ihracatta ürün amacıyla endüstriyel simbiyoz olanaklarının
kalitesinin, rekabetçiliğin geliştirilmesine araştırılması, pilot uygulamaların başlatılması,
katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir. veri tabanı ve iletişim ağının oluşturulması ve
Söz konusu merkez ve laboratuvarların daha sonra ulusal bir nitelik kazandırılması
oluşturulmasında ulusal ve uluslararası hedeflenen uygulama modeli geliştirilmesi
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, 2012, Kümeler için Ortak Rekabet Alanları Stratejisi Raporu
fonlara başvurulması planlanmaktadır. amaçlanmaktadır. Bu zamana kadar yapılan
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, 2012, Kümeler için Ortak Rekabet Alanları Stratejisi Raporu
çalışmalarda demir-çelik, inşaat, çimento,
Tamamı fikir aşamasında olan 18 küme ilgilidir. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Kümelenme ve ortak kullanım alanları ile
Tamamı fikir aşamasında olan 18 küme potansiyelinden halihazırda üzerinde analiz çalışması yapılan deniz ürünleri, yem sanayi, meyve ve
potansiyelinden halihazırda üzerinde analiz koordinasyonunda yapılan bu çalışmanın benzer bir alan olarak endüstriyel simbiyoz
petrol boru hattı gibi alanlarda tespit edilen
Kahramanmaraş ilindeki metal mutfak
çalışması yapılan Kahramanmaraş ilindeki eşya sektörünün birincil
yanı olarak
sıra, kümelenme
DOĞAKA potansiyeline sahip
koordinasyonunda uygulamaları da, TR63 Bölgesi sanayi
simbiyotik ilişkiler, bölgede mevcut sanayi
metal
olduğu mutfak
sonucu eldeeşya sektörünün
edilmiştir. Metalbirincil
mutfakolarak demir-çelik
eşya sektörüne yönelik sektörü ile ilgili
olarak yapılan Beşbir
Güççalışmanın
Analizi, yapısında dönüşüm sağlayabilecek niteliklere
tesislerinin ve yeni sektörlerin gelişiminde
kümelenme
Değer potansiyeline
Zinciri Analizi, Tedarik Zinciri sahip olduğu
Analizi, daha başlatılması
İşbirliği Seviyesi planlanmaktadır.
Analizi, Potansiyel Pazarların Analizi, sahiptir. İki veya daha fazla sayıda işletme
potansiyeli ortaya koymaktadır. Bu amaçla
sonucu elde edilmiştir. Metal mutfak eşya arasında sektörel olarak ilişki olmamasına
Sektör İhtiyaç Analizi, Rekabet Analizi gibi çalışmalar neticesinde Girdi elde edilen sonuçlara
maliyetleri, göre,istihdam,
nitelikli sektör simbiyotik ilişki tespit edilen alanlarda
sektörüne yönelik olarak yapılan Beş Güç ve mekânsal olarak aynı lokasyonda
teknolojik gelişme ve pazar uygulama
ekonomisi yatırımcılara yönelik ortak yatırım destek ve
içinAnalizi,
yeni birDeğer
yol haritası
Zinciriçıkarılması açısındanZinciri
Analizi, Tedarik bir altlık oluşturulmaktadır. Plan döneminde bulunmamasına rağmen, bir sektörün atığının
bakımından çeşitli avantajları bulunan bilgilendirme faaliyetlerinin yapılması önemli
safhasına
Analizi, geçecek olan buAnalizi,
İşbirliği Seviyesi çalışmanın ilgili Bakanlıklar, kalkınma ajansı ve diğer tüm
Potansiyel veya yan ürünlerinin, diğer bir sektörün
kümelenme çalışmaları çerçevesinde metal görülmektedir.
Pazarların Analizi,
kurum/kuruluşlarca Sektör İhtiyaç
desteklenmesi Analizi,
gerekmektedir. girdisi olarak kullanılıp ürüne dönüştürülmesi
mutfak eşya, mobilyacılık ve demir-çelik
Rekabet Analizi gibi çalışmalar neticesinde olarak tanımlanan endüstriyel simbiyoz, Konu ile ilgili olarak Doğu Akdeniz
sektörleri üzerinde başlatılan analizler, Plan
elde
Diğer edilen bölgedeki
taraftan sonuçlarakümelenme
göre, sektör için yeniile ilgili bir diğer analiz çalışması ise Hatay ilindeki
çalışmaları TR62 (Adana, Mersin) ve TRC1 (Gaziantep, Kalkınma Ajansı, Çukurova Kalkınma Ajansı
döneminde TR63 Bölgesi’nin öncelikli sanayi
bir yol haritası çıkarılması açısından birTeknoloji Bakanlığı koordinasyonunda yapılan bu Kilis, Adıyaman) bölgelerindeki sanayi ve İpekyolu Kalkınma Ajansı önümüzdeki
mobilyacılık sektörü ile ilgilidir. Bilim, Sanayi ve stratejileri arasında yer almaktadır.
altlık oluşturulmaktadır. Plan döneminde yapılanması ile birlikte düşünüldüğünde, dönemlere yönelik olarak işbirliği yapmak
çalışmanın yanı sıra, DOĞAKA koordinasyonunda demir-çelik sektörü ile ilgili bir çalışmanın daha
uygulama safhasına geçecek olan bu Bununla birlikte, teknik olarak bölgede mevcut sektörlerin gelişimi ve yeni üzere bir çalışma başlatmıştır. Plan
başlatılması
çalışmanın planlanmaktadır.
ilgili Bakanlıklar, kalkınma sektörlerin oluşumu için önemli bir potansiyel döneminde, proje kapsamında yürütülen
kümelenme çalışmaları kapsamında
ajansı ve diğer tüm kurum/kuruluşlarca ele alınmasa da sektörel ortak kullanım sunmaktadır. çalışmalar ve endüstriyel simbiyoz konusunda
Girdi maliyetleri, nitelikli istihdam, teknolojik gelişme ve pazar ekonomisi bakımından çeşitli diğer kurum ve kuruluşlar ile beraber
desteklenmesi gerekmektedir. alanlarının yaygınlaştırılması, öncelikli bir
avantajları bulunan kümelenme çalışmaları çerçevesinde metal mutfak eşya, mobilyacılık ve demir- Mevcut firmalar üzerindeki atıklar
sanayi politikası olarak değerlendirilecektir. yapılacak çalışmalar doğrultusunda bir yol
Diğer taraftan bölgedeki kümelenme dahil her türlü varlığın, lojistik imkanların
çelik sektörleri üzerinde başlatılan analizler, Plan döneminde Özellikle TR63 Bölgesi’nin
önemli öncelikli sanayi
derecede sektörel haritası çizilecek ve konu öncelikli sanayi
çalışmaları ile ilgili bir diğer analiz çalışması ve uzmanlık birikiminin paylaşılması olarak
yoğunlaşmanın olduğu ve bölgenin politikaları arasında değerlendirilecektir.
stratejileri
ise Hatayarasında
ilindekiyer almaktadır.
mobilyacılık sektörü ile değerlendirilen endüstriyel simbiyoz,
istihdam, üretim hacmi ile bölgenin dış
Bununla birlikte, teknik olarak kümelenme çalışmaları kapsamında ele alınmasa da sektörel ortak
76 kullanım alanlarının yaygınlaştırılması, öncelikli bir sanayi politikası olarak değerlendirilecektir. 77
Özellikle önemli derecede sektörel yoğunlaşmanın olduğu ve bölgenin istihdam, üretim hacmi ile
Temel olarak belirtilen bu hususların TR63 Bölgesi sanayi sektörü ile ilgili Harita 11. TR63 Bölgesi Sanayi Sektörü Gelişim Haritası
bütünü ile ilgili olarak yatırım destek olarak plan dönemi için öngörülen yapısal
çalışmalarının geliştirilmesi, özelde Doğu dönüşüm ve teknolojik gelişme, kümelenme
Akdeniz Kalkınma Ajansı, genelde ise analizleri ve uygulama çalışmaları,
tüm ilgili kurum ve kuruluşlar için öncelikli endüstriyel simbiyoz hedefleri ve yatırımlarda
konular arasında yer almaktadır. 5449 devlet yardımlarına yönelik düzenlemelerle
sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, pekişen yatırım ortamı, TR63 Bölgesi’nde
Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında yatırım destek faaliyetlerinin önemini daha
Kanun çerçevesinde kurulan kalkınma da artırmaktadır.
ajansları bünyesinde tüm illerde faaliyet
Bu amaçla yatırım destek ofislerinin
gösteren yatırım destek ofisleri, esas olarak
farkındalığını ve etkinliğini artıracak mevzuat
yatırım süreçlerinde kolaylaştırıcılığı ve
ve uygulama düzenlemeleri, ilgili personelin
danışmanlığı misyon edinmişlerdir. Kurumsal
teorik ve pratik süreç eğitimleri, yerel
yapılanma ile ilgili mevzuatın yeni olması
yöneticiler düzeyinde sahiplenmeyi artıracak
ve yatırım destek ofislerinde görev yapan
tedbirler ve kurumsallaşma sürecinin
uzman personelin söz konusu süreçlerde
tamamlanması, plan dönemindeki yatırım
yeterli tecrübeyi henüz edinmemiş olması
destek faaliyetlerinin etkinliği için önemli
gibi nedenlerle, ilk uygulamalarda sürece
görülmektedir.
etkin olarak dahil edilemeyen yatırım destek
ofislerinin, etkinliğini artıracak düzenleme
ve uygulamalar plan döneminde öncelik
verilecek hususlar arasında yer almaktadır.
78 79
1.2.1.1. Stratejik
Yaklaşım TEMEL AMAÇ
Mevcut sanayi kuruluşları ve uygun yatırım ortamı ile Türkiye’nin sanayi üretim merkezlerinden biri
haline gelmiş olan TR63 Bölgesi’nde, yeni ve yenilikçi yatırımlar ve uluslararası standartlardaki
TEMEL AMAÇ teknolojik altyapının entegrasyonu ile sanayi katma değerini yükseltmek.
Mevcut sanayi kuruluşları ve uygun yatırım ortamı ile Türkiye’nin sanayi üretim merkezlerinden biri
haline gelmiş olan TR63 Bölgesi’nde, yeni ve yenilikçi yatırımlar ve uluslararası standartlardaki 4.1. TR63 Bölgesi’nde sanayi üre m hacmi ve çeşitliliğinin ar ılmasında endüstriyel
teknolojik altyapının entegrasyonu ile sanayi katma değerini yükseltmek. simbiyoz uygulamalarının öncelikli olarak değerlendirilmesi.
Öncelik 4. TR63 4.2. Komşu Düzey 2 Bölgeler ile yüksek simbiyo k ilişki tespit edilen ana metal sanayi,
Bölgesi’nde üre teks , gıda, tarım ürünleri ve ahşap ürünleri alanları başta olmak üzere ilgili
1.1. Ana metal sanayi ve teks başta olmak üzere metal mu k eşya, ayakkabıcılık ve
kompozisyonunun sektörlerde uygulama olanaklarına yönelik detaylı analiz çalışmalarının yapılması.
mobilyacılık sektörlerinde ulusal ve uluslararası fonlar etkin olarak kullanılarak
Ar-Ge ve Ür-Ge faaliyetlerine zemin olabilecek ortak kullanım alanlarının endüstriyel simbiyoz 4.3. Endüstriyel simbiyoz alanında yapılan çalışmaların ilgili ya mcıların bilgisine
oluşturulması. uygulamaları ile sunulacağı veritabanı ve ile şim ağının oluşturulması.
genişle lmesi 4.4. Çukurova Kalkınma Ajansı, Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı ve İpekyolu Kalkınma
1.2. Firmaların özgün ürün ve üre modeli tasarımlarının öncelikli olarak teşvik
edilmesi. Ajansı işbirliği ile endüstriyel simbiyoz uygulamalarına yönelik ortak mali destek
programı tasarımının yapılması ve uygulanması.
1.3. Firmaların teknoloji yeteneğini üst düzeye çıkaracak Ar-Ge ve katma değer ar
Öncelik 1. TR63 modernizasyon ya mlarının desteklenmesi. 5.1. Kahramanmaraş ilinde kurulu metal mu k eşya sektöründeki kümelenme
Bölgesi sanayi çalışmalarına öncelik verilmesi ve bu alandaki çalışmalara teknik ve mali destek
1.4. Ülkemizin ithalat bağımlılığını azaltmaya yönelik ya rımlar ile firmaların sağlanması.
teknolojisinin düşük-
teknolojik ya mlarına yönelik finansman kaynaklarına erişimine destek
orta seviyeden orta- 5.2. Hatay ilindeki mobilyacılık sektörü ile ilgili olarak kümelenme çalışmasının
sağlanması.
yüksek seviyeye başla ması.
yükse mesi 1.5. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi bünyesinde yer alan Üniversite-Sanayi- Öncelik 5. TR63
5.3. İskenderun-Payas-Osmaniye ha nda kurulu ana metal sanayi ile ilgili küme
Kamu İşbirliği Geliş rme Merkezi’nin etkinliğinin ar ması ve benzeri Bölgesi’nde
analizlerinin yapılması ve uygun görülmesi halinde kümelenme çalışmalarının
oluşumların Hatay ve Osmaniye illerinde yer alan üniversitelerde de kümelenme
başla ması.
desteklenmesi. uygulamalarının
başla ması 5.4. TR63 Bölgesi’nde küme potansiyeli bulunan alanlarda kümelenme altyapısına
1.6. Üniversiteler bünyesinde bölgesel sanayi kuruluşlarının ih yaçları doğrultusunda
yönelik olarak ortak kullanım alanlarının oluşturulması.
tema ar rma merkezlerinin kurulması ve etkin kullanımının desteklenmesi.
5.5. TR63 Bölgesi’ndeki potansiyel alanlarda küme analizlerin yapılması, bu alanlara
1.7. Üre m süreçlerinde teknolojik gelişme kültürünün yaygınlaş lmasına yönelik
yönelik ortak kullanım alanlarının oluşturulması ve nitelikli işgücünün
bilgilendirme çalışmalarının yapılması.
ye ş lmesi için özel sektör-üniversite işbirliğine dayalı yapılanmaların
2.1. Yapımı planlanan Kahramanmaraş Te İh sas Organize Sanayi Bölgesi, desteklenmesi.
Osmaniye ve Hatay Zey ncilik İh sas Organize Sanayi Bölgeleri ve Osmaniye ve
6.1. Ya m destek ofisleri, TSO’lar, ilgili mesleki organizasyonlar ve özel sektör
Öncelik 2. Üre Hatay Hayvancılık İh sas Organize Sanayi Bölgeleri ile Osmaniye II. Organize
kuruluşları ile işbirliği içerisinde, ihracat kapasitesini ve ürün-pazar çeşitliliğini
yeteneğinin Sanayi Bölgesi’nin yapımlarının tamamlanması. Öncelik 6. Sanayi ar yı amaçlayan Hedef Ülke Hedef Sektör Programı'nın uygulanması.
geliş mesi amacıyla 2.2. Yapımı devam eden İskenderun II ve Elbistan Organize Sanayi Bölgeleri ile sektöründeki
ih saslaşmış Organize 6.2. Firmaların dış ret yeteneklerinin geliş mesi ve ihracat faaliyetlerine yeni
planlanan Türkoğlu ve Pazarcık Organize Sanayi Bölgesi’nin yapımlarının firmaların ihracat
Sanayi Bölgesi ve firmaların kazandırılması amacıyla uygulamalı teknik e mlerin
tamamlanması. kapasitelerinin
Küçük Sanayi Sitesi yaygınlaş ması.
2.3. Hatay ve Kahramanmaraş’ta ayakkabıcılık ve mobilyacılık sektörüne yönelik KSS geliş mesi
oluşumlarının 6.3. OSB’ler ve sanayi yoğunluklu bölgelerin lojis k bağlan arının iyileş lmesi
yaygınlaş ması ya mlarının tamamlanması. amacıyla altyapı ya mlarının önceliklendirilmesi.
2.4. İskenderun Denizcilik İh sas Sanayi Bölgesi Projesi’nin başla ması için ilgili 7.1. Kalkınma ajansları bünyesindeki ya m destek ofislerinin ya m süreçlerinde
kurumlar nezdinde girişimlerin gerçekleş ilmesi. etkin olarak yer almasına yönelik tedbirlerin alınması ve ya m destek ofislerinin
Öncelik 3. Patent, 3.1. TR63 Bölgesi’nin rekabetçi sektörleri olan ana metal sanayi ve teks başta olmak yerel yöne ler tara ndan sahiplenilmesi sağlanarak farkındalığının a ması.
marka ve coğrafi işaret üzere gıda, metal mu k eşya, ayakkabıcılık ve mobilyacılık sektörlerinde marka, 7.2. Ya m destek ofislerinde görev yapan uzman personelin ya m süreçleri ile ilgili
tescili gibi sınai patent, faydalı model v.s. gibi yenilikçiliğe yönelik faaliyetlerin öncelikli olarak Öncelik 7. Ya rım kolaylaş ık ve danışmanlık e mleri alması ve süreç tecrübesi edinmesi için
mülkiyet haklarına ve desteklenmesi. süreçlerinde gerekli tedbirlerin alınması.
yeni ürünlerin 3.2. Sektörel ortak kullanım alanlarında ve/veya üniversiteler bünyesinde, yeni ve kolaylaş ık ve
7.3. Ya mlarda izin ve ruhsat süreçlerindeki bürokra işlemlerin hızlandırılması
yenilikçi ürün geliş rilmesi amacıyla özel sektör-üniversite işbirliğine yönelik danışmanlık
korunmasına yönelik amacıyla, ulusal ölçekli veritabanlarına ya m destek ofislerinin de entegre
modellerin geliş lmesi. hizmetlerinin
uygulamaların olması.
etkinleş rilmesi
yaygınlaş ması 3.3. Firmalarda sınai mülkiyet konusunda bilinçlendirme çalışmalarının yapılması. 7.4. Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye Ya ım Destek Ofislerinin, Başbakanlık
Ya m Destek ve Tanı m Ajansı ile sürekli işbirliği içerisinde olması.
7.5. TR63 Bölgesi ya m ortamına ilişkin arazi, ya ım süreçleri ve destek unsurları
gibi hususları içeren veritabanı ve yayınların hazırlanması.
80 81
51
Öncelik 1. TR63 Bölgesi sanayi teknolojisinin düşük-orta seviyeden orta-yüksek seviyeye
yükseltilmesi
Açıklama: TR63 Bölgesi, kurulu sanayi yapısında temel sektörler olarak yer alan ana metal sanayi ve
Öncelik 1. TR63 Bölgesi sanayi Aynı şekilde bölge genelinde yaygın olarak yer Üst Ölçekli Planlarla İlişkisi • Firmaların ve özellikle KOBİ’lerin verimlilik
tekstil sektörlerinde, teknolojiye dayalı rekabet yapısı diğer sektörlere göre daha güçlü durumdadır.
teknolojisinin düşük-orta seviyeden orta- alan ve üretim teknolojisi ile ürün katma değeri artırıcı yöntemleri üretim süreçlerinde
Ancak,
yükseközellikle
seviyeyetekstil sektöründeki uluslararası rekabet
yükseltilmesi daha düşükortamı, bu sektörü
durumdaki daha kırılgan
gıda sanayinde, Hatayhale • İşletmelerin rekabet öncesi işbirliği,
benimsemeleri teşvik edilecek, Ar-Ge
ağ oluşturma, ortak Ar-Ge ve tasarım,
getirmektedir. Bölgenin dış ticaret ve istihdamında ve Kahramanmaraş
en yüksek değerlere sahipillerinde yoğunlaşan
ana metal sanayi ve faaliyetlerini ve yenilikçiliği teşvik etmek
Açıklama: TR63 Bölgesi, kurulu sanayi ayakkabıcılık sektöründe, Osmaniye ile ortak tedarik ve pazarlama faaliyetlerinin
suretiyle özel sektörün özgün ürünler
tekstilde,
yapısında uluslararası rekabet şartlarını
temel sektörler sağlamak
olarak yer alan amacıyla,
birlikte girdi
her veüç enerji
ilde demaliyetlerini azaltamaya ve
yer alan mobilyacılık geliştirilmesi özendirilecektir. (10.
ana metal sanayi ve tekstil sektörlerinde, ve süreçler tasarlaması veya mevcut
sektörde belirleyici rol oynamaya yönelik Ar-Ge ve Ür-Ge sektöründe,
çalışmaları daha
ve buna yüksek teknolojiye
paralel olarak teknolojik Kalkınma Planı, 2.2.11 İmalat Sanayiinde
teknolojiye dayalı rekabet yapısı diğer ürünlerin sürekli olarak iyileştirilmesi
dayalı üretim süreçlerinin geliştirilmesi, bu Dönüşüm)
ilerleme önemli
sektörlere görülmektedir.
göre daha güçlü durumdadır. desteklenecektir. (Türkiye Sanayi
sektörlerin sürdürülebilirlikleri ve dış ticaret
Ancak, özellikle tekstil sektöründeki • Tekstil, hazır giyim ve deri sektörlerinin Stratejisi Eylem Planı, Firmaların
rekabetçiliğinin artırılması bakımından kritik
Aynı şekilde bölge
uluslararası genelinde
rekabet ortamı,yaygın olarakdaha
bu sektörü yer alan ve üretim teknolojisi ile ürün katma değeri daha müşteri odaklı, hız ve esnekliği ile üretici Teknolojik Gelişimi)
öneme sahiptir.
kırılgan hale getirmektedir. Bölgenin dış ticaret
düşük durumdaki gıda sanayinde, Hatay ve Kahramanmaraş illerinde yoğunlaşan ayakkabıcılık özelliklerini geliştiren, tasarım, koleksiyon
• Üniversitelerde sanayi ihtiyaçlarını ve
ve istihdamında en yüksek değerlere sahip ve marka yaratabilen, yenilikçi, çevreye
sektöründe, Osmaniye
ana metal sanayi ve ile her üç ilde de Bu
birlikte uluslararası
tekstilde,
süreçte
yer alan ilgili özel
mobilyacılık sektör kuruluşları
sektöründe, daha yüksek yerel özellikleri de dikkate alan tematik
ile bölgede yer alan üniversitelerin duyarlı, pazarlama ve üretim kanallarında
rekabet şartlarını
teknolojiye sağlamak
dayalı üretim amacıyla,geliştirilmesi,
süreçlerinin girdi ve bu sektörlerin araştırma merkezlerinin yaygınlaştırılması
yakın işbirliği sürdürülebilirlikleri
içerisinde olacağı ve dış ticaret
işbirliği etkin olan bir yapıya dönüşümü
enerji maliyetlerini azaltamaya ve sektörde ve etkin kullanımı sağlanacaktır. (2023
ortamının geliştirilmesi öncelikli olarak
rekabetçiliğinin artırılması bakımından kritik öneme sahiptir. desteklenecektir. (10. Kalkınma Planı,
belirleyici rol oynamaya yönelik Ar-Ge ve Türkiye İhracat Stratejisi ve Eylem Planı,
değerlendirilecektir. 2.2.11 İmalat Sanayiinde Dönüşüm)
Ür-Ge çalışmaları ve buna paralel olarak İhracatta Yenilikçilik ve Ar-Ge’ye Yönelik
Bu süreçte ilgili özel sektör kuruluşları ile bölgede yer alan üniversitelerin yakın işbirliği içerisinde
teknolojik ilerleme önemli görülmektedir. • Mobilya sanayiinde tasarım becerisi, Yatırım ve Uygulamalar ile İleri Teknolojili
olacağı işbirliği ortamının geliştirilmesi öncelikli olarak değerlendirilecektir. marka geliştirme, modern üretim Ürün İhracatının Artırılması)
tekniklerinin kullanımı, kayıtlı çalışma
Tedbirler
Tedbirler ve dağıtım kanallarına erişme kabiliyeti
•Ana metal sanayi ve tekstil başta olmak üzere metal mutfak eşya, ayakkabıcılık ve artırılacaktır. (10. Kalkınma Planı, 2.2.11
1.1 mobilyacılık sektörlerinde ulusal ve uluslararası fonlar etkin olarak kullanılarak ar-ge İmalat Sanayiinde Dönüşüm)
ve Ür-Ge faaliyetlerine zemin olabilecek ortak kullanım alanlarının oluşturulması.
• Özel sektör tarafından yürütülen Ar-Ge
•Firmaların özgün ürün ve üretim modeli tasarımlarının öncelikli olarak teşvik projelerine verilen destekler artırılarak
1.2
edilmesi.
yenilik kültürünün geliştirilmesi ve Ar-Ge
çalışmalarına olan talebin canlandırılması
•Firmaların teknoloji yeteneğini üst düzeye çıkaracak ar-ge ve katma değer artırıcı sağlanacaktır. Öncelikli alanlarda
1.3
modernizasyon yatırımlarının desteklenmesi.
teknoloji yeteneğini üst düzeye çıkarmak
ve sektör geneline yaygınlaştırmak üzere
•Ülkemizin ithalat bağımlılığını azaltmaya yönelik yatırımlar ile firmaların teknolojik
1.4 rekabet öncesi ortak ve kapsamlı Ar-
yatırımlarına yönelik finansman kaynaklarına erişimine destek sağlanması.
Ge faaliyetleri desteklenecektir. (Türkiye
•Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi bünyesinde yer alan Üniversite-Sanayi- Sanayi Stratejisi Eylem Planı, Firmaların
1.5 Kamu İşbirliği Geliştirme Merkezi’nin etkinliği nin artırılması ve benzeri oluşumların
Teknolojik Gelişimi)
Hatay ve Osmaniye illerinde yer alan üniversitelerde de desteklenmesi.
•Üniversiteler bünyesinde bölgesel sanayi kuruluşlarının ihtiyaçları doğrultusunda

1.6
tematik araştırma merkezlerinin kurulması ve etkin kullanımının desteklenmesi.
•Üretim süreçlerinde teknolojik gelişme kültürünün yaygınlaştırılmasına yönelik

1.7
bilgilendirme çalışmalarının yapılması.
82 52 83
Öncelik 2. Üretim yeteneğinin geliştirilmesi amacıyla ihtisaslaşmış Organize Sanayi Bölgesi ve Öncelik 3. Patent, marka ve coğrafi işaret tescili gibi sınai mülkiyet haklarına ve yeni ürünlerin
Öncelik 2. Üretim yeteneğinin üretken altyapının geliştirilmesi ve Ar-Ge ve Öncelik 3. Patent, marka ve coğrafi 178’e yükselmesi ve benzer şekilde faydalı
Küçük Sanayi Sitesiamacıyla
oluşumlarınınihtisaslaşmış
yaygınlaştırılmasıyenilikçiliğe yönelik faaliyetlere kurumsal korunmasına yönelik uygulamaların yaygınlaştırılması
geliştirilmesi işaret tescili gibi sınai mülkiyet haklarına model ve patent başvurularında da aynı
Organize Sanayi Bölgesi ve Küçük Sanayi ve mekansal altyapının oluşturulabilmesi ve yeni ürünlerin korunmasına yönelik
Açıklama: Patent, marka, faydalı model ve coğrafigelişmenin işaret tesciligörülmesi,
gibi esas itibarıyla
mülkiyetsınai mülkiyeti
haklarının
Açıklama: TR63 Bölgesi’nde
Sitesi oluşumlarının rekabet gücü yüksek ana
yaygınlaştırılması metal, OSB
amacıyla tekstil,vemetal
KSSmutfak eşya gibi
oluşumları temel
önemli uygulamaların yaygınlaştırılması
koruyucu niteliği olan hak tanımları, aynı zamanda korunmasına
yeni ve yönelik
yenilikçibirürün
bilinçlenme olarak de
potansiyelini
sanayi sektörlerinin yanı sıra zeytincilik görülmektedir.
ve hayvancılık gibi tarıma Ayrıca
dayalıTR63
sanayiBölgesi’nde
sektörleri ile
Açıklama: TR63 Bölgesi’nde rekabet gücü alt kademe gelişme bölgesi olarak yer alan Açıklama: Patent, marka, değerlendirilmekle birlikte, yenilikçi anlayışın
yüksek anave metal, tekstil, göstermektedir. Türkiye’de ve faydalı model
TR63 Bölgesi’nde, 2000’li yıllar ile birlikte sınai mülkiyet haklarına
ayakkabıcılık mobilyacılık gibi metal
rekabetmutfak
potansiyeliİskenderun,
olan sektörlerElbistan,
de yer almaktadır.
Pazarcık Buvesektörlerde
Kadirli ve coğrafi işaret tescili gibi esas itibarıyla da geliştiğine işaret etmektedir.
eşya gibi temel sanayi sektörlerinin yanı ilçelerinde mevcut ve planlanan OSB’lerin ilişkin başvurularda hızlı bir yükselme görülmektedir. Bu durum, konu ile ilgili bilinç düzeyinin
üretken altyapınınve
sıra zeytincilik geliştirilmesi
hayvancılıkve gibi
Ar-Getarıma
ve yenilikçiliğe yönelik faaliyetlere kurumsal ve mekansal sınai mülkiyeti koruyucu niteliği olan hak Bu noktada artan sınai mülkiyet arayışları
geliştirilmesi ve yapımlarının tamamlanması, artmasından kaynaklandığı gibi,veyeni ve yenilikçi
dayalı sanayi
altyapının sektörleri ileamacıyla
oluşturulabilmesi ayakkabıcılık
OSB veve KSS bölgesel
oluşumlarıüretim
önemli hacmi
görülmektedir. Ayrıca TR63
ve yeteneğinin tanımları, aynı zamanda yeni yenilikçi ürün ürün geliştirme yeteneğinin gelişmeye başlamasıyla
ile birlikte gelişen yenilikçilik anlayışının,
mobilyacılık gibi rekabet potansiyeli olan da ilgilidir. 2001deyılında Hatay ilinde 101, Kahramanmaraş ilindekatma
94 ve Osmaniye
Bölgesi’nde altyer
kademe gelişme olarak yerartırılması için gerekli görülmektedir. potansiyelini göstermektedir. Türkiye’de yüksek değerli ilinde 13 olan
ürünler marka
olarak
sektörler de almaktadır. Bubölgesi
sektörlerde alan İskenderun, Elbistan, Pazarcık ve Kadirli
ve TR63 Bölgesi’nde, 2000’li yıllar ile birlikte
başvurusu sayısının, 2011 yılında sırasıyla 781, 452ekonomiye
ve 178’e yükselmesi ve benzer şekilde
kazandırılması, faydalı
bölgesel
ilçelerinde mevcut ve planlanan OSB’lerin geliştirilmesi ve yapımlarının tamamlanması, bölgesel sınai mülkiyet haklarına ilişkin başvurularda
model ve patent başvurularında da aynı gelişmenin aktörlerin rekabet
görülmesi, gücünün
mülkiyet geliştirilmesinde
haklarının korunmasına
üretim hacmi ve yeteneğinin artırılması için gerekli görülmektedir. hızlı bir yükselme görülmektedir. Bu durum, önemli görülmektedir. Bu amaçla, Öncelik 1
yönelik
konu ile birilgili
bilinçlenme olarak değerlendirilmekle
bilinç düzeyinin artmasından birlikte, yenilikçi anlayışın da geliştiğine işaret
Tedbirler kapsamında bölgede yer alan üniversitelerle
Tedbirler kaynaklandığı gibi, yeni ve yenilikçi
etmektedir. işbirliği içerisinde oluşturulacak yapılanmalar
ürün geliştirme yeteneğinin gelişmeye içerisinde, patent, marka, faydalı model gibi
•Yapımı planlanan Kahramanmaraş Tekstil İhtisas Organize Sanayi Bölgesi, Osmaniye Bu noktada artan
başlamasıyla sınai mülkiyet
da ilgilidir. arayışları
2001 yılında ile birlikte
Hatay gelişen yenilikçilik anlayışının, yüksek katma
ve Hatay Zeytincilik İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri ve Osmaniye ve Hatay uygulamalarla yeni ve yenilikçi ürünlerin
2.1 ilinde 101, Kahramanmaraş ilinde 94 ve
Hayvancılık İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri ile Osmaniye II. Organize Sanayi değerli ürünler olarak ekonomiye kazandırılması, bölgesel
geliştirilmesi aktörlerin rekabet gücünün
önceliklendirilecektir.
Bölgesi'nin yapımlarının tamamlanması. Osmaniye ilinde 13 olan marka başvurusu
geliştirilmesinde önemli görülmektedir. Bu amaçla, Öncelik 1 kapsamında bölgede yer alan
sayısının, 2011 yılında sırasıyla 781, 452 ve
•Yapımı devam eden İskenderun II ve Elbistan Organize Sanayi Bölgeleri ile planlanan üniversitelerle işbirliği içerisinde oluşturulacak yapılanmalar içerisinde, patent, marka, faydalı model
2.2
Türkoğlu ve Pazarcık Organize Sanayi Bölgesi'nin yapımlarının tamamlanması.
gibi uygulamalarla yeni ve yenilikçi ürünlerin geliştirilmesi önceliklendirilecektir.
•Hatay ve Kahramanmaraş’ta ayakkabıcılık ve mobilyacılık sektörüne yönelik KSS
2.3
yatırımlarının tamamlanması. Tedbirler
Tedbirler
•İskenderun Denizcilik İhtisas Sanayi Bölgesi Projesi’nin başlatılması için ilgili kurumlar
2.4 •TR63 Bölgesi’nin rekabetçi sektörleri olan ana metal sanayi ve tekstil başta
nezdinde girişimlerin gerçekleştirilmesi.
olmak üzere gıda, metal mutfak eşya, ayakkabıcılık ve mobilyacılık sektörlerinde
. 3.1
marka, patent, faydalı model v.s. gibi yenilikçiliğe yönelik faaliyetlerin öncelikli
olarak desteklenmesi.
Üst Ölçekli Planlarla İlişkisi
Üst Ölçekli Planlarla İlişkisi kurumsallaşmaları ve etkin bir biçimde
•Sektörel ortak kullanım alanlarında ve/veya üniversiteler bünyesinde, yeni ve
yönetilmeleri sağlanacaktır. (10. Kalkınma
• Organize
Organizesanayisanayi bölgeleri
bölgeleri ve küçük
ve küçük sanayi siteleri başta olmak üzere veüretimin mekânsal 3.2 yenilikçi ürün geliştirilmesi amacıyla özel sektör-üniversite işbirliğine yönelik
Planı, 2.2.12 Girişimcilik KOBİ’ler) modellerin geliştirilmesi.
sanayi siteleri başta olmak üzere üretimin
organizasyonu üretim ve ihracatüretim
mekânsal organizasyonu kapasitesinin
ve artırılmasına dönük
• Bilgi temelli olarak etkinleştirilecektir.
ekonominin oluşturulması için(10.
ihracat kapasitesinin
Kalkınma artırılmasına
Planı, 2.3.1 Bölgesel Gelişmedönük Ar-ge faaliyetlerinin
ve Bölgesel Rekabet Edebilirlik) desteklenmesi, bilgi ve
olarak etkinleştirilecektir. (10. Kalkınma teknoloji üreten kurumlar ile onu kullanan 3.3 •Firmalarda sınai mülkiyet konusunda bilinçlendirme çalışmalarının yapılması.
OSB, TGB,
Planı, KSSBölgesel
2.3.1 ve Endüstri Bölgeleri
Gelişme uygulamaları geliştirilecek,
ve Bölgesel daha nitelikli
sanayi işletmeleri hizmet
arasında verebilmeleri
operasyonel
Rekabet Edebilirlik) ağlar kurulması, üniversite-sanayi
için kurumsallaşmaları ve etkin bir biçimde yönetilmeleri sağlanacaktır.
işbirliğinin (10. Kalkınma
etkinleştirilmesi Planı, 2.2.12
sağlanacak,
• OSB, TGB, KSS ve Endüstri Bölgeleri ihtisaslaşmış OSB’ler oluşturulacaktır.
Girişimcilik ve KOBİ’ler)
uygulamaları geliştirilecek, daha (Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi Taslak Üst Ölçekli Planlarla İlişkisi
nitelikli
Bilgi temelli hizmet
ekonominin verebilmeleri için Ar-ge faaliyetlerinin
oluşturulması için Metni, Büyüme desteklenmesi,
Odaklarınınbilgi ve teknoloji
Uluslararası
Rekabet Gücünün Artırılması) Fikri hakların ticarileştirilmesi konusunda mevcut mekanizmaların etkinliği artırılacaktır. (10.
üreten kurumlar ile onu kullanan sanayi işletmeleri arasında operasyonel ağlar kurulması,
Kalkınma Planı, 2.2.13 Fikri Mülkiyet Hakları)
üniversite-sanayi işbirliğinin etkinleştirilmesi sağlanacak, ihtisaslaşmış OSB’ler oluşturulacaktır.
84 85
(Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi Taslak Metni, Büyüme Odaklarının Uluslararası Rekabet
Üst Ölçekli Planlarla İlişkisi • Firmalara yönelik olarak patentle koruma, Öncelik 4. TR63 Bölgesi’nde üretim gıda, tarım ürünleri ve ahşap ürünlerinde
marka yaratma, coğrafi işaret başta olmak kompozisyonunun endüstriyel simbiyoz yüksek oranda olmak üzere, 24 farklı
• Fikri hakların ticarileştirilmesi konusunda
mevcut mekanizmaların etkinliği üzere sınai mülkiyet hakları konusunda, uygulamaları ile genişletilmesi alanda simbiyotik ilişki tespit edilmiştir.
artırılacaktır. (10. Kalkınma Planı, 2.2.13 bilinçlendirme, teşvik sistemi ve yeni İlgili kurum ve akademisyenlerce yapılan
Açıklama: TR63 Bölgesi, TR62 (Adana, bilimsel araştırmalarda, bu alanlar arasındaki
Fikri Mülkiyet Hakları) ürünlerin korunmasına yönelik çeşitli Mersin) ve TRC1 (Gaziantep, Kilis, Adıyaman) simbiyotik ilişkiden nasıl yararlanılabileceğine
• Fikri haklar sistemi konusunda faaliyetler gerçekleştirilecektir. (Sanayi bölgeleri ile birlikte değerlendirildiğine, yönelik sonuçlar elde edilmektedir.
kamuoyunun her düzeyde
Stratejisi Belgesi 2011-2014, Firmaların söz konusu bölge kurulu sanayi kapasitesi
bilgilendirilmesine yönelik tanıtım ve İskenderun Körfezi’nde yer alan sanayi
eğitim faaliyetleriyle toplumsal bilincin Teknolojik Gelişimi) ve üretilen ürün çeşitliliği bakımından firmalarına yönelik pilot olarak yürütülmekte
artırılması sağlanacaktır. (10. Kalkınma Türkiye’nin en önemli üretim merkezlerinden olan proje ve ilgili kurumların faaliyetleri ile
Planı, 2.2.13 Fikri Mülkiyet Hakları) birini oluşturmaktadır. Bu bölgede yer alan birlikte bu konudaki farkındalığın ve uygulama
firmaların nihai ürünleri ve atıkları geniş bir alanlarının artırılmasına yönelik çalışmalar,
ürün yelpazesi ile yeni yatırım alanları için bu bölgedeki sanayi hacminin geliştirilmesi
girdi de oluşturmaktadır. İki veya daha fazla bakımında önemli görülmektedir.
firmanın atıklar dahil her türlü varlığı, lojistik
imkanları ve uzmanlık birikiminin paylaşılması Diğer taraftan özellikle ana metal ve tekstil
olarak tanımlanan endüstriyel simbiyoz sanayisindeki yeni yatırımlar ve artan
uygulamaları ile bölgenin üretim çeşitliliğinin uzmanlık düzeyi, tarıma dayalı sanayide
ve buna bağlı olarak üretim hacminin daha yüksek hammadde potansiyeli, enerji
da genişletilmesi mümkün görülmektedir. sektöründeki yeni yatırımlar ve potansiyel
yatırım alanları ile lojistik olanaklar TR63
Bu amaçla Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı, Bölgesi’nde yeni sanayi sektörlerinin
Çukurova Kalkınma Ajansı ve İpekyolu
gelişmesine olanak sağlayacaktır.
Kalkınma Ajansı işbirliği ile başlatılan
çalışmalarda ana metal sanayi, tekstil,
Tedbirler
Tedbirler
•TR63 Bölgesi’nde sanayi üretim hacmi ve çeşitliliğinin artırılmasında endüstriyel

4.1
simbiyoz uygulamalarının öncelikli olarak değerlendirilmesi.
•Komşu Düzey 2 Bölgeler ile yüksek simbiyotik ilişki tespit edilen ana metal sanayi,
4.2 tekstil, gıda, tarım ürünleri ve ahşap ürünleri alanları başta olmak üzere ilgili
sektörlerde uygulama olanaklarına yönelik detaylı analiz çalışmalarının yapılması.
•Endüstriyel simbiyoz alanında yapılan çalışmaların ilgili yatırımcıların bilgisine

4.3
sunulacağı veritabanı ve iletişim ağının oluşturulması.
•Çukurova Kalkınma Ajansı, Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı ve İpekyolu Kalkınma

4.4 Ajansı işbirliği ile endüstriyel simbiyoz uygulamalarına yönelik ortak mali destek
programı tasarımının yapılması ve uygulanması.
86 Öncelik 5. TR63 Bölgesi’nde kümelenme uygulamalarının başlatılması 87

Öncelik 5. TR63 Bölgesi’nde kümelenme mevcut yapısı göz önüne alındığında Üst Ölçekli Planlarla İlişkisi (Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi
uygulamalarının başlatılması küme potansiyelin belirlenebileceği tahmin Taslak Metni, Yatay Amaçlar, Bölgelerin
• KOBİ’lerin hem kendi aralarında hem yenilik Kapasitesi ve Rekabet Gücünün
edilmekte olup yapılan analizler sonucunda
de büyük işletmeler, üniversiteler ve Geliştirilmesi)
Açıklama: Ekonomi Bakanlığı belirlenecek küme yol haritası kapsamındaki araştırma merkezleriyle işbirliği halinde
koordinasyonunda 2012 yılında yürütülen çalışmalara plan döneminde devam daha organize faaliyet göstermeleri ve • Bölgeler arası gelişmişlik farklarının
KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi edilecektir. kümelenmeleri desteklenecektir. (10. azaltılması ve bölgelerin rekabet
Kalkınma Planı, 2.2.12 Girişimcilik ve gücü açısından farklılaştırılmış KOBİ
kapsamında, TR63 Bölgesi için 18 adet
Ayrıca DOĞAKA koordinasyonunda KOBİ’ler) politikaları için uygun yatırım ortamı
potansiyel küme fikri tespit edilmiştir. Tespit
ana metal (demir-çelik) sanayii üzerinde oluşturulacaktır. Bu kapsamda
edilen bu alanlardan Kahramanmaraş • Firmalar arası ortak iş yapabilme finansman kaynaklarının genişletilmesi
ilindeki metal mutfak eşya sektörüne yönelik kümelenme analizi çalışmaları başlatılmıştır. kültürünün geliştirilmesi, firmaların işbirliği ve araçların çeşitlendirilmesine, pazara
olarak yapılan Beş Güç Analizi, Değer İskenderun-Payas-Osmaniye hattı üzerinde içinde uluslararası rekabet gücünün erişimin kolaylaştırılmasına, sürükleyici
artan yatırımlarla birlikte üretim hacmi ve artırılmasına yönelik tedbirler uygulamaya sektörler liderliğinde kümelenmelerin
Zinciri Analizi, Tedarik Zinciri Analizi, İşbirliği
çeşitliliği ulusal ölçekte dahi önemli oranlara konulacaktır. Bu kapsamda, bölge desteklenmesine özel önem verilecektir.
Seviyesi Analizi, Potansiyel Pazarların bazında, sürükleyici sektörler liderliğinde
ulaşan bu sektörde, yapılacak küme analizleri (Sanayi Stratejisi Belgesi 2011-2014,
Analizi, Sektör İhtiyaç Analizi ve Rekabet ve güçlendirilmiş sosyal ağ yapısı içinde
doğrultusunda belirlenecek çalışmalar plan Bölgesel Kalkınma)
Analizi sonuçlarına göre bu sektörde birincil kümelenmelerin desteklenmesi esas
kümelenme potansiyeli olduğu tespit döneminde başlatılacaktır. Belirlenen küme alınacaktır. (Bölgesel Gelişme Ulusal • Kümelenme anlayışı ihracatı artırmada
alanları ve Öncelik 4 ile belirtilen endüstriyel Stratejisi Taslak Metni, Mekânsal Amaçlar, bir araç olarak kullanılacak ve kümlerin
edilmiştir. Plan dönemi içerisinde metal
simbiyoz çalışmaları ile TR63 Bölgesi’nde Büyüme Odaklarının Uluslararası Rekabet uluslararası nitelik kazanmasına
mutfak eşya sektörüne yönelik kümelenme yönelik faaliyetler artırılacaktır. (2023
faaliyet gösteren sanayi işletmelerinin Gücünün Artırılması)
çalışmalarına devam edilecektir. Potansiyel Türkiye İhracat Stratejisi ve Eylem
küme alanlarından mobilyacılık sektörü ile sektörel bazda ve sektörler arası etkileşiminin • Ulusal ve bölgesel düzeyde uygulanacak Planı, İhracatçıların Küresel Alanda
ilgili olarak da Hatay ilinde Bilim, Sanayi ve işbirliğinin geliştirilmesi, en önemli sanayi kümelenme programları ile mevcut ve Rekabetçiliklerinin Artırılması)
stratejisi olarak öne çıkmaktadır. potansiyel kümelerin yenilik yapma
ve Teknoloji Bakanlığı koordinasyonunda
kapasitesinin geliştirilmesi, bilgiye
Tedbirler
bir çalışma yürütülmektedir. Sektörün dayalı ve yüksek katma değerli üretim
yapısına geçmeleri amaçlanacaktır.
Tedbirler
•Kahramanmaraş ilinde kurulu metal mutfak eşya sektöründeki kümelenme

5.1 çalışmalarına öncelik verilmesi ve bu alandaki çalışmalara teknik ve mali destek
sağlanması.
•Hatay ilindeki mobilyacılık sektörü ile ilgili olarak kümelenme çalışmasının

5.2
başlatılması.
•İskenderun-Payas-Osmaniye hattında kurulu ana metal sanayi ile ilgili küme

5.3 analizlerinin yapılması ve uygun görülmesi halinde kümelenme çalışmalarının
başlatılması.
•TR63 Bölgesi’nde küme potansiyeli bulunan alanlarda kümelenme altyapısına yönelik

5.4
olarak ortak kullanım alanlarının oluşturulması.
•TR63 Bölgesi’ndeki potansiyel alanlarda küme analizlerin yapılması, bu alanlara

5.5 yönelik ortak kullanım alanlarının oluşturulması ve nitelikli işgücünün yetiştirilmesi
için özel sektör-üniversite işbirliğine dayalı yapılanmaların desteklenmesi.

88 89
KOBİ’lerin hem kendi aralarında hem de büyük işletmeler, üniversiteler ve araştırma merkezleriyle
TR63 BÖLGE
Öncelik PLANI
6. Sanayi 2014-2023 firmaların ihracat kapasitelerinin geliştirilmesi
sektöründeki TR63 BÖLGE PLANI 2014-2023
Türkiye’de ve TR63 Bölgesi’nde son on yılda ihracatta görülen gelişmenin sürdürülebilirliğinde

Öncelik 6. Sanayi sektöründeki firmaların önceliklendirilmesi gerekmektedir. Diğer • Tüm sektörlerde hedef pazarlara yönelik Stratejisi ve Eylem Planı, İhracatçı
firmaların rekabet gücünün artırılmasının
ihracat kapasitelerinin geliştirilmesi yanı sıra maliyetleri
taraftan azaltacak
ihracat lojistik yatırımlar
kapasitesini ile hedef
ve ürün-pazar ticaret heyeti programları düzenlenecektir. Sayısının ve İhracat Kapasitesinin
odaklı dış ticaret politikalarının uygulanması gerekmektedir. çeşitliliğini Bu
artırmayı
amaçla,amaçlayan Hedef Ülke-
ulusal politikalar da göz (2023 Türkiye İhracat Stratejisi ve Eylem Artırılması)
Türkiye’de ve TR63 Bölgesi’nde son Planı, Mevcut Pazar Paylarının Artırılması)
Hedef Sektör yaklaşımıyla yapılacak pazar
önüne
on yıldaalınarak TR63 Bölgesi’nde
ihracatta ihracatta maliyetleri azaltacak ve kapasiteyi artıracak lojistik
görülen gelişmenin • Kalkınma ajansları bünyesinde kurulmuş
araştırmaları önemli görülmektedir. • Pazara giriş faaliyetlerinin bulunan yatırım destek ofislerinin ihracatla
yatırımların önceliklendirilmesi
sürdürülebilirliğinde gerekmektedir.
firmaların rekabet Diğer taraftan ihracat kapasitesini ve ürün-pazar
desteklenmesine sektörel ve yöntemsel ilgili konularda kapasitesi geliştirilerek,
gücünün artırmayı
çeşitliliğini artırılmasının yanı sıra
amaçlayan Hedef maliyetleri Ayrıca,yaklaşımıyla
Ülke-Hedef Sektör ihracatta firma sayısının
yapılacak artırılması
pazar araştırmaları çeşitlilik getirilerek, ortak pazarlama diğer kurumlarla işbirliği içinde görev
azaltacak lojistik yatırımlar ile hedef odaklı ve halen ihracat yapmakta olan firmaların
önemli görülmektedir. faaliyetlerine ağırlık verilecektir. (2023 yapmaları sağlanacaktır. (2023 Türkiye
dış ticaret politikalarının uygulanması kapasitesinin geliştirilmesi amacıyla ihracat Türkiye İhracat Stratejisi ve Eylem Planı, İhracat Stratejisi ve Eylem Planı,
gerekmektedir. Bu amaçla, ulusal işlemlerinde yeterli bilgi ve donanıma Yüksek Büyüme Potansiyeli Olan Hedef İhracatçıların Kamu-Özel Sektör-STK’lar-
Ayrıca, ihracatta firma sayısının artırılması ve halen ihracat yapmakta olan firmaların kapasitesinin
politikalar da göz önüne alınarak TR63 sahip insan kaynağının yetiştirilmesi Plan Pazarlarda Pazar Payının Artırılması) Üniversite ile İlişkilerinin Geliştirilmesi )
geliştirilmesi amacıyla ihracat işlemlerinde
Bölgesi’nde ihracatta maliyetleri azaltacak yeterli bilgi ve ele
döneminde donanıma
alınacaksahip insan
konular kaynağının
arasındadır.
• KOBİ’lerin pazarlama ve ihracat • İhracat, ithalat, gümrükleme ve sigorta
yetiştirilmesi
ve kapasiteyi Planartıracak
döneminde ele alınacak
lojistik konular arasındadır.
yatırımların
kapasitesini artırmaya yönelik destekler gibi alanlarda yeterli, belgeli ve dil bilen
verilecek ve etkinlikler sürdürülecektir. nitelikli işgücü sağlanacaktır. (2023
Tedbirler
Tedbirler Başta KOBİ’ler olmak üzere ihracatçı Türkiye İhracat Stratejisi ve Eylem
firmaların kurumsallaşmasına yönelik Planı, Yüksek Verimli ve Nitelikli İnsan
•Yatırım destek ofisleri, TSO’lar, ilgili mesleki organizasyonlar ve özel sektör kuruluşları eğitim ve danışmanlık programlarına Sermayesinin Artırılması)
6.1 ile işbirliği içerisinde, ihracat kapasitesini ve ürün-pazar çeşitliliğini artırmayı destek verilecektir. (2023 Türkiye İhracat
amaçlayan Hedef Ülke Hedef Sektör Programı'nın uygulanması.
•Firmaların dış ticaret yeteneklerinin geliştirilmesi ve ihracat faaliyetlerine yeni

6.2
firmaların kazandırılması amacıyla uygulamalı teknik eğitimlerin yaygınlaştırılması.
•OSB’ler ve sanayi yoğunluklu bölgelerin lojistik bağlantılarının iyileştirilmesi amacıyla

6.3
altyapı yatırımlarının önceliklendirilmesi.
ÜstÖlçekli
İlişkisi bağlantı sağlayacak projeler başta olmak
üzere tüm komşu ülkelere ve yeni pazarlara
• İhracatçıların yeni pazarlara erişmesine erişimi kolaylaştıracak güzergahlara
İhracatçıların yeni pazarlara erişmesine yönelik mevcut imkanlar iyileştirilecektir. (10. Kalkınma
yönelik mevcut imkanlar iyileştirilecektir. önem verilecektir.( 10. Kalkınma Planı,
Planı,
(10. 2.2.3 Ödemeler
Kalkınma Dengesi)
Planı, 2.2.3 Ödemeler 2.2.18 Lojistik ve Ulaştırma)
Dengesi)
Türkiye’nin geleneksel pazarlardaki payını düşürmeden, AB-dışı ülkelere olan mal ve hizmet
• Türkiye’nin ihracat hedefine
• ihracatını
Türkiye’nin geleneksel
artırmak pazarlardaki
için gerekli payını yapılacaktır.
düzenlemeler (10. Kalkınma
ulaşabilmesini Planı, Ödemeler
teminen, Dengesi)
yapılan
düşürmeden, AB-dışı ülkelere olan mal planlamalar doğrultusunda
Önemli ticaret merkezlerinden olmaya devam edecek AB’nin ulaştırma ağlarına doğru yer,
[Trans Avrupa
ve hizmet ihracatını artırmak için gerekli zaman ve ölçekte liman kapasiteleri
Ulaştırma Ağı (TEN-T)]
düzenlemeler bağlantı(10.
yapılacaktır. sağlayacak
Kalkınmaprojeler başta olmak üzere tüm komşu ülkelere ve yeni
hayata geçirilecek, limanların demiryolu
Planı, Ödemeler
pazarlara erişimi Dengesi)
kolaylaştıracak güzergahlara önem verilecektir.(
ve karayolu 10. Kalkınma
bağlantıları Planı, 2.2.18
tamamlanacaktır.
• Lojistik
Önemlive Ulaştırma)
ticaret merkezlerinden olmaya ( 10. Kalkınma Planı, 2.2.18 Lojistik ve
devam edecek AB’nin ulaştırma ağlarına Ulaştırma)
Türkiye’nin ihracat hedefine ulaşabilmesini teminen, yapılan planlamalar doğrultusunda doğru
[Trans Avrupa Ulaştırma Ağı (TEN-T)]
yer, zaman ve ölçekte liman kapasiteleri hayata geçirilecek, limanların demiryolu ve karayolu
90 bağlantıları tamamlanacaktır. ( 10. Kalkınma Planı, 2.2.18 Lojistik ve Ulaştırma) 91
Öncelik 7. Yatırım süreçlerinde plan dönemi ile birlikte daha aktif olarak Üst Ölçekli Planlarla İlişkisi • Kalkınma ajanslarının kurulmasıyla
kolaylaştırıcılık ve danışmanlık bu süreçlerde yer alacaktır. Bu amaçla bölgesel potansiyelleri değerlendirmek
hizmetlerinin etkinleştirilmesi yatırım destek ofislerinin farkındalığını ve • Kalkınma ajansları aracılığıyla bölgesel üzere yabancı sermaye yatırımlarından
etkinliğini artıracak mevzuat ve uygulama potansiyelleri değerlendirmek üzere yararlanmaya önem verilecek, böylece
Açıklama: TR63 Bölgesi, kurulu sanayi düzenlemeleri, ilgili personelin teorik ve yerli ve yabancı sermaye yatırımlarından ülke genelinde Yatırım Destek ve Tanıtım
yapısı, lojistik olanakları, yatırımlara yönelik pratik süreç eğitimleri, yerel yöneticiler yararlanmaya önem verilecek, ülke Ajansı tarafından yürütülecek tanıtım
devlet desteklerindeki cazibesi, beşeri düzeyinde sahiplenmeyi artıracak tedbirler ve genelinde Yatırım Destek ve Tanıtım faaliyetlerine bölgesel bazda tamamlayıcı
kaynak varlığı, uygun iklim ve coğrafi şartları kurumsallaşma sürecinin tamamlanması plan Ajansının faaliyetlerini bölgesel bazda bir yaklaşım uygulanacaktır. OSB’lerin
ile yatırımcılar açısından avantaj olarak dönemindeki yatırım destek faaliyetlerinin tamamlayıcı bir yaklaşım uygulanacaktır. Tek Durak Ofisleri mantığı çerçevesindeki
değerlendirilebilecek çok sayıda özelliğe etkinliği için önemli görülmektedir. Ayrıca kalkınma ajansları bünyesinde çalışmaları dikkate alınarak her il bazında
sahiptir. Sanayi sektörü ile ilgili olarak il bazında kurulan yatırım destek kurulacak yatırım destek ofisleri ile özel
önceki bölümlerde ele alınan nedenlerle yeni Bu süreçte ulusal ölçekte hizmet veren ofislerinin bilgilendirme ve yönlendirme sektör yatırımcılarının kamu kurum ve
yatırım faaliyetleri için Türkiye’nin cazibe Başbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım desteği sunma kabiliyetleri artırılacaktır. kuruluşlarının görev alanına giren izin
merkezlerinden biri olan bölgede bu sürecin Ajansı (TYDTA) ile işbirliği, özellikle ( 10. Kalkınma Planı, 2.2.9.2 Özel Kesim ve ruhsat işlemleri ile diğer idari iş ve
yatırımcılar açısından kolaylaştırıcılığı ve yabancı yatırımcıların TR63 Bölgesi’ne Yatırımları) işlemlerini tek elden takip ve koordine
desteklenmesi önemli görülmektedir. TR63 kazandırılmasında kritik önem sahiptir. edilmesi planlanmaktadır. (Sanayi
Bölgesi sanayi sektörü ile ilgili olarak, plan Bu amaçla Hatay, Kahramanmaraş ve • İş ortamının iyileştirilmesine yönelik olarak
bürokrasinin azaltılması ve işlemlerin Stratejisi Belgesi 2011-2014, Yatırım ve
dönemi için öngörülen yapısal dönüşüm ve Osmaniye yatırım destek ofislerinin TYDTA
hızlandırılması konusundaki çalışmalar İş Ortamı)
teknolojik gelişme, kümelenme analizleri ve ile sürekli işbirliği içerisinde olmasına yönelik
uygulama çalışmaları, endüstriyel simbiyoz tedbirler alınması gerekmektedir. sürdürülecektir. (Sanayi Stratejisi Belgesi
hedefleri ve yatırımlarda devlet yardımlarına 2011-2014, Yatırım ve İş Ortamı)
yönelik düzenlemelerle pekişen yatırım Ayrıca yatırım süreçlerinde yatırımcılara
ortamı, TR63 Bölgesi’nde yatırım destek rehberlik edecek nitelikte yatırım yapılabilir
faaliyetlerinin önemini daha da artırmaktadır. arazi envanteri, yatırım destek unsurları,
yatırım izin ve ruhsat süreçlerine ilişkin
Bu amaçla kurulan ancak sürece etkin olarak bilgileri içeren veri tabanı ve yayınların
dahil edilemeyen yatırım destek ofisleri, hazırlanması gerekmektedir.
Tedbirler
Tedbirler
•Kalkınma ajansları bünyesindeki yatırım destek ofislerinin yatırım süreçlerinde etkin

7.1 olarak yer almasına yönelik tedbirlerin alınması ve yatırım destek ofislerinin yerel
yöneticiler tarafından sahiplenilmesi sağlanarak farkındalığının artırılması.
•Yatırım destek ofislerinde görev yapan uzman personelin yatırım süreçleri ile ilgili
7.2 kolaylaştırıcılık ve danışmanlık eğitimleri alması ve süreç tecrübesi edinmesi için
gerekli tedbirlerin alınması.
•Yatırımlarda izin ve ruhsat süreçlerindeki bürokratik işlemlerin hızlandırılması

7.3
amacıyla, ulusal ölçekli veritabanlarına yatırım destek ofislerinin de entegre olması.
•Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye Yatırım Destek Ofislerinin, Başbakanlık Yatırım

7.4
Destek ve Tanıtım Ajansı ile sürekli işbirliği içerisinde olması.
•TR63 Bölgesi yatırım ortamına ilişkin arazi, yatırım süreçleri ve destek unsurları gibi
7.5
hususları içeren veritabanı ve yayınların hazırlanması.
92 93
Tarım sektörünün bölge ekonomisindeki Uygun arazi yapısı ve iklim koşullarına

payı, TR63 Bölgesi ulusal tarım sektörü rağmen seracılığın neredeyse yok denecek
içerisinde öne çıkarmaktadır. Üretim hacmi kadar az düzeyde olması dikkat çekicidir.
ve ürün çeşitliliği bakımından Türkiye’nin Son yıllarda küçük ölçekte de olsa
en önemli tarımsal üretim merkezlerinden geliştirilmeye başlanılan seracılık faaliyetleri
biri olan TR63 Bölgesi, yıllar itibarıyla için bölgedeki tarım alanlarının büyük bir
değişiklikler göstermekle birlikte 10-12 kısmı uygun koşullara sahiptir. Bölgenin ürün
üründe Türkiye toplam üretiminin % 20’den katma değerinin ve kalitesinin artırılmasında
fazlasını, 25-30 üründe de % 10’dan fazlasını seracılık faaliyetlerinin yaygınlaştırılması
karşılamaktadır. 2012 yılı verilerine göre önem taşımaktadır.
Türkiye toplam bitkisel üretim değerinin %
4,9’u ve hayvansal üretim değerinin % 1’i Benzer şekilde, elde edilen ürünlerin
TR63 Bölgesi’nde üretilmektedir. Türkiye’nin pazarlama yöntemleri de geleneksel düzeyi
toplamda 137,2 milyar TL olan tarımsal aşamamış görüntüdedir. 2012 yılı verilerine
üretim değerinin 4,8 milyar TL’si (% 3,5) göre tarım ve ormancılık sektöründe Türkiye
TR63 Bölgesi’nde elde edilmektedir. toplam ihracatının yaklaşık % 9,1’ini
gerçekleştiren TR63 Bölgesi’nde ihracat,
1.3. TARIMDA YAPISAL
Türkiye’deki toplam tarım alanlarının katma değeri artıracak paketleme ve işleme
DÖNÜŞÜMÜN SAĞLANMASI % 2,9’u TR63 Bölgesi’nde yer almasına yöntemleri son derece sınırlı ya da mütevazi
VE KIRSAL KALKINMA rağmen, Türkiye toplam bitkisel üretim düzeylerde gerçekleştirilmektedir. Bu durum
değerinin % 4,9’unu üreten TR63 Bölgesi, da iş hacmi yüksek olmasına rağmen elde
1.3.1. Durum Tespiti ve Stratejik Analiz kişi başı bitkisel üretim değerinde hem bölge edilen ekonomik faydanın sınırlı kalmasına
bazında hem de tek tek iller bazında Türkiye neden olmaktadır.
Sanayileşme ve beraberindeki teknolojik en önemli tarımsal üretim merkezlerinden ortalamalarından daha yüksek değerlere
gelişme ile birlikte dünya gündeminde biri olan TR63 Bölgesi’nde tarım sektörünün sahiptir. Tarımsal pazarlamada lisanslı depoculuk
geri planda kalan tarım sektörü, nüfusu gayrisafi katma değere ve istihdama yaptığı uygulamasının başlatılması pazarlama
hızla artması, iklim değişiklikleri ve katkı Türkiye ortalamalarının üzerindedir. Ancak uygun iklim ve coğrafi şartlara ve standartlarının geliştirilmesi ve ürün
besin kaynaklarında oluşmaya başlayan TÜİK’in 2011 GSKD verilerine göre sulama potansiyeli ile Türkiye ortalamalarının piyasalarına düzenleme getirilerek üreticilerin
yetersizliklerle yeniden önem kazanmaya Türkiye’nin toplam gayrisafi katma değeri üzerinde tarımsal istihdam oranına sahip fiyat dalgalanmalarından korunması
başlamıştır. Bu doğrultuda birçok ülke ve içerisinde % 9 paya sahip tarım sektörünün olmasına rağmen TR63 Bölgesi kişi başı bakımından önemli görülmektedir. Bu
uluslararası nitelikli organizasyon mevcut TR63 Bölgesi gayrisafi katma değeri bitkisel üretim değeri TR61 Bölgesi’nin amaçla DOĞAKA tarafından 2013 yılında
tarım politikalarını eleştirel bir bakış açısıyla içerisindeki payı % 14,4’tür. Benzer şekilde (Antalya, Isparta, Burdur) yarısından daha az başlatılan analiz çalışması sonuçlarına
yeniden gözden geçirmiş ve sektörün 2012 yılı verilerine göre Türkiye’deki toplam bir değerle Türkiye’deki 26 Düzey 2 bölgesi göre TR63 Bölgesi’nde lisanslı depoculuk
sürdürülebilirliği noktasında yeni politikalar istihdamın % 24,6’sı tarım sektöründe iken arasında 11. sırada yer almaktadır. faaliyetlerinin başlatılması amaçlanmaktadır.
geliştirmeye başlamıştır. Türkiye’de de TR63 Bölgesi’nde bu oran % 32’dir.
10. Kalkınma Planı’nda tarımsal ürün Bu noktada TR63 Bölgesi’nde yaygın Pazarlama süreçleri ile ilgili olarak
maliyetlerinin düşürülmesi, verimliliğin Tarım sektörünün TR63 Bölgesi durumdaki geleneksel üretim yöntemlerinin üreticilere ve üretici organizasyonlarına
artırılması, arazi toplulaştırma çalışmaları, ekonomisindeki önemi ile ilgili bir diğer etkisi ortaya çıkmaktadır. Bölgede oldukça özellikle dış ticaret konusunda rehberlik
moderne sulama tekniklerinin geliştirilmesi gösterge ihracat verilerinden elde geniş bir ürün yelpazesi olmasına rağmen edecek yapıların oluşturulması, tarımsal
ve ilgili mevzuatta düzenlemeler yapılması edilmektedir. 2013 yılı TÜİK verilerine göre üretimde modern tarım tekniklerinin kullanımı ticarete kurumsallık özelliği kazandırılması
gibi tedbirler yer almaktadır. Türkiye toplam ihracatının % 3,7’si tarım ve sınırlıdır. Bu durum düşük katma değerli ve bakımından önemli görülmektedir.
ormancılık sektöründen sağlanmakta iken standart ürün üretimine neden olmakta ve DOĞAKA tarafından hazırlanan Hatay,
Coğrafi ve iklim şartlarının uygunluğu TR63 Bölgesi ihracatında tarım ve ormancılık üretilen tarımsal değer de düşük düzeylerde Kahramanmaraş ve Osmaniye İlleri Zeytincilik
ve sulama imkanları nedeniyle Türkiye’nin sektörünün payı % 17,6’dır. kalmaktadır.
Sektör Raporu ve Fizibilite Çalışması’nda
94 95
zeytin ve zeytinyağı ürünlerinin dış satıma tarım sektöründeki en önemli önceliklerinden Buna paralel olarak, tarımsal üretimde girdi maliyetlerinin azaltılması, ölçek
yönelik pazarlamasında öneri olarak biri, modern tarım yöntemlerinin kullanılarak markalaşma hem üretim standartlarının hem ekonomisi ile birim başına daha fazla
sunulan Ortak Pazarlama Ajansları, belirli katma değeri ve verimi yüksek ürün de pazarlama olanaklarının geliştirilmesinde gelir elde edilmesi ve havza bazlı üretim
ölçüde pazar araştırma uzmanlığı ve ürün üretimin yaygınlaştırılması ve pazarlama önemli görülmektedir. TR63 Bölgesi’nde planlamalarında önemli görülmektedir. Bu
bilgisi gerektiren dış pazarlara erişimde standartlarının geliştirilmesidir. hacim ve çeşitlilik bakımından önemli noktada ulusal ölçekte yapılan çalışmalar
üretici çiftçi organizasyonları ve firmalara seviyelerde tarımsal üretim gerçekleştirilirken TR63 Bölgesi için de temel referans kaynağı
Bu noktada, hem tarımsal üretiminin
açılım sağlayabilecek niteliktedir. Belirli bir bölgenin tarımsal ürünlerde marka bilinirliği olacaktır.
ve pazarlamanın katma değeri yüksek
komisyon veya ücret karşılığında hizmet sınırlı düzeylerdedir. Bölgede yoğun olarak
yöntemlerle geliştirilmesi hem de yapısal Tarımsal arazilerin bölünmesinin önüne
verecek olan bu oluşum, Türkiye’nin 2023 üretimi yapılan ürünlerde Ar-Ge tabanlı
özellikleri itibarıyla tarımsal üretime ve geçmek amacıyla çeşitli alanlarda yasal
vizyonunda tarım sektörü için hedeflenen tohum, fide ve fidan gelişimine yönelik
tarıma dayalı sanayiye bağımlılığı yüksek düzenlemeler yapılabileceği gibi tarımsal
50 milyar ABD Doları ihracat hedefinde, dış altyapı tesislerinin kurulması ve bu tesislerde
ilçelerde ekonomideki sürdürülebilirliğin üretimde ölçek ekonomisinin maksimum
pazarlara erişimde en çok karşılaşılan sorun üretici-özel sektör-üniversite işbirliğine
sağlanması için, bölgesel, ulusal ve fayda ile kullanılabileceği büyüklükte alanlar
olan kapasite eksikliğini, uzman nitelikli dayalı çalışmaların gerçekleştirilmesi
uluslararası nitelikli destek mekanizmalarının için üretim havzalarının belirlenmesi, bu
çalışanları ile giderebilecek yapıdadır. ürün markalaşmasına katkı sağlayacaktır.
sektörle ilişkilendirilmesi gerekmektedir. havzalara ilişkin destekleme ve teşvik
Bu çalışmalarda marka değeri taşıyan
Buna göre tarımsal üretim hacmi ve Tarıma dayalı yörelerde birincil tarım politikalarının geliştirilmesi, havza bazlı
ürünler üzerinde Ar-Ge tabanlı çalışmalarla
çeşitliliğinden beklenen ekonomik faydanın uygulamalarının dahi ilçe ölçeğinde olarak arazi düzenleme ve ürün satışı gibi
bu ürünlere has tohum, fide ve fidan
sağlanabilmesi amacıyla plan döneminin kurgulanacak programlarla desteklenmesi, işlemlere yönelik düzenleyici mekanizmaların
geliştirilmesi ve üretime kazandırılması kritik
bu ilçelerdeki ekonomik yapı için büyük geliştirilmesi, havza bazlı üretimlerde
öneme sahiptir.
önem arz emektedir. sözleşmeli üretim (sözleşmeli çiftçilik)
Özellikle coğrafi işaret başvuruları modelinin kullanılması gibi tedbirler de arazi
ile bölge adına tescillenen Maraş Biberi bölünmelerini önleyebilecektir.
ve Osmaniye Yerfıstığı ile coğrafi işaret
Tarımsal arazilerin kullanımında mevcut
başvuruları değerlendirme aşamasında
su kaynaklarından kullanım etkinliğini
olan Hatay Akçay Şeker Portakalı, Hatay
artırılması, birim alan başına alınan ürün
Halhalı Zeytini, Hatay Sarı Haşebi Zeytini,
veriminin, ürün çeşitliliğinin ve kalitesinin
Hatay Savrani Zeytini, Hatay Karamani
artırılması bakımından önemlidir. İlgili
Zeytini ile ilgili olarak başlatılan markalaşma
kuruluşlar tarafından sulama sistemlerinin
sürecinin desteklenmesi ve bu sürece dahil
kurulması için devam eden yatırımların
edilecek diğer ürünlerle bölgesel markalar
tamamlanması ve üreticilerin modern sulama
oluşturulması plan döneminin öncelikleri
teknikleri konusunda bilinçlendirilmesi etkin
arasında yer alacaktır.
su yönetimi bakımından önemlidir.
Bitkisel üretim konusunda TR63
Bölgesi’nin önceliklerinden birisi de arazi
toplulaştırma çalışmalarıdır. Türkiye
genelinde ulusal bir politika olarak tarım
sektörüne ilişkin stratejik planlarda da
yer alan tarımsal arazi kullanımı ve arazi
toplulaştırma çalışmaları, tarımsal üretimde
96 97
Harita 12. TR63 Bölgesi Tarım Alanları Bitkisel üretimdeki üretim hacmi ve ürün ve Kahramanmaraş ilinde süt ve süt ürünleri
çeşitliliğinin karşısında hayvansal üretim üretimine yönelik hayvancılık yatırımları
değerleri Türkiye ortalamasının altındadır. ve Elbistan ilçesindeki hayvan borsası,
2012 yılı verilerine göre 49,3 milyar TL TR63 Bölgesi’nde hayvancılık sektörünün
civarındaki Türkiye toplam hayvansal üretim gelişmesi bakımından önemli görülmektedir.
değerinin 486 milyon TL’si ( % 1) TR63
Bölgesi’nde üretilmekte olup 160 TL olan Ayrıca, Hatay ve Kahramanmaraş
kişi başı hayvansal üretim değeri Türkiye illerinde Tarım ve Kırsal Kalkınmayı
ortalamasının (652 TL) ¼’ü kadardır. Destekleme Kurumu İl Koordinatörlüklerinin
hizmet vermeye başlaması ile hayvancılık
Ancak, büyükbaş hayvancılıkta Hatay, sektöründe artan yatırım destekleri, bölgedeki
küçükbaş hayvancılıkta da Kahramanmaraş yatırım sürecine ivme kazandırmaktadır.
ilindeki hayvan varlığı ve hayvansal Bununla birlikte il ölçeğinde hazırlanan
üretim olanakları son yıllarda özel sektör stratejik planlar ve yatırım ortamının etkisi
yatırımlarını uyarmaya başlamıştır. Hatay
ilinde et üretimine yönelik yatırımlar ile
Altınözü ilçesine kurulması planlanan
Hayvancılık İhtisas Organize Sanayi Bölgesi
Kaynak: İl Çevre Düzeni Planları doğrultusunda DOĞAKA tarafından üretilmiştir.
98 99
ile artan yem bitkisi üretimi ve mera ıslah beklenen etkiyi oluşturmamaktadır. Üretici altyapı olanaklarının geliştirilmesi ihtiyacı bu Kalkınma Bakanlığı koordinasyonunda
çalışmaları TR63 Bölgesi’ndeki hayvancılık birlikleri ise kolektif hareket potansiyeli daha yaklaşımlardan ilkini oluşturmaktadır. yürütülen SODES ve yerel yönetimlerin
sektörüne hareket getirmektedir. yüksek oluşumlardır. Özellikle Türkiye’nin kısıtlı imkanlarla gerçekleştirdiği programlar
batı bölgelerinde yaygın olan ve üye Ulusal ölçekte kırsal kalkınma hamlesi kapsamında aktivite olarak gelişmeler
Buna göre, sektörde et ve süt üreticilerin de etkin bir şekilde içerisinde olarak başlatılan KÖYDES Projesi ile fiziki görülmeye başlanmakla birlikte kalıcı altyapı
ürünlerine dayalı entegre yatırımların yer aldığı üretici birlikleri hem üretimde altyapının iyileştirilmesinde önemli mesafeler alan ve tesislerinin olmaması bu gelişmeyi
desteklenmesi, il ölçeğinde hazırlanan standartların geliştirilmesinde hem de alınmıştır. Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü sınırlandırmaktadır. Neredeyse tamamen
stratejik planların etkinliğinin sağlanması, pazarlama olanaklarının iyileştirilmesinde verilerine göre 2012 yılı itibarıyla Türkiye tarımsal faaliyetlerle meşguliyetten dolayı
yatırımcıların finansman kaynaklarına önemli katkılar sağlamaktadır. genelinde asfalt ve beton köy yolu oranı % oldukça standart bir yaşam sürmekte olan
erişimlerinin kolaylaştırılması ve yatırımlarda 44, TR63 Bölgesi’nde ise % 45’tir. Bu oran kırsal bölgelerde sosyal hayatın gelişmesine
süreç danışmanlığı, bölgede hayvancılık Tarımsal örgütlenmedeki yetersizlikle 10. Hatay ilinde % 62 iken Kahramanmaraş olanak sağlayacak altyapı yatırımlarının
sektörünün gelişmesinde öncelikli olarak Kalkınma Planı’nda yer almış ve yetersizliğin ilinde % 34, Osmaniye ilinde ise % 40’tır.31 öncelikle mekânsal olmak üzere uygulamaya
değerlendirilecek hususlardır. yanı sıra aynı işlev ve çalışma konularında farklı Geriye kalan köy yollarının büyük bir kısmı yönelik olarak da yapılması önemli
türlerdeki örgüt yapılanmasının bu örgütlerin stabilize olması ulaşım olanaklarını nispeten görülmektedir. Bu noktada özellikle kırsal
Tarımsal üretim ve pazarlama etkinliğini azalttığı ve özellikle pazara erişim kolaylaştırsa da, köy yollarının hem ulusal
faaliyetlerinin modern yöntemlerle bölgelerde önemli bir farkındalık kazanan
konusunda önemli sorunlara yol açtığı hem de bölgesel bazda yarıdan fazlasının SODES’in fiziki mekanların tesisi yönünde
iyileştirilmesi ve entegre tarım yatırımların ifade edilmiştir. Bu konuda ulusal düzeyde asfalt ve beton niteliğinde olmaması, bu
desteklenmesi sürecinde TR63 Bölgesi’nde daha işlevsel hale getirilmesi bu sorunun
yapılacak mevzuat düzenlemelerinin yanı alanda yatırımlara devam edilmesi gerektiğini çözümüne katkı sağlayacaktır.
geliştirilmesi gereken bir alan da tarımsal sıra bölgesel düzeyde ilgili kurumlarla işbirliği ortaya koymaktadır.
örgütlenmedir. TR63 Bölgesi’nde tarımsal içerisinde tarımsal örgütlülüğün etkileri ile Kırsal kalkınma politikalarındaki ikinci
örgütlenme düzeyi Türkiye ortalamalarının ilgili bilinç ve farkındalık düzeyini artıracak Gelinen nokta itibarıyla şartların daha iyi yaklaşım ekonomik çeşitliliğin artırılmasıdır.
oldukça altındadır. eğitimler yapılması ve örnek uygulamaların seviyelerde olduğu içme suyu erişiminde ise Büyük ölçüde tarım sektöründen elde
incelenmesi önemli görülmektedir. aynı verilere göre Türkiye’de köylerin % 84’ü edilmekte olan ekonomik gelirlerin, bu
Tarım Reformu Genel Müdürlüğü yeterli sulu ve şebekeli içme suyu olanağına
verilerine göre Türkiye’de 760 üretici sektörün doğası gereği konjonktürel ve
Doğrudan ve sadece tarım sektörü ile sahiptir. Bu oran Hatay ve Kahramanmaraş mevsimsel etkilerden dolayı istikrarlı bir
birliğine 145 Bin 129 üye kayıtlı iken TR63 ilişkilendirilmemekle beraber, genellikle tarım illerinde % 92, Osmaniye ilinde ise % 94’tür.32
Bölgesi’nde 21 üretici birliğine 1.793 üye durum göstermemesi, bu kesimlerin hayat
sektörünün hakim olduğu kırsal bölgeler için Ulusal ve bölgesel bazda yatırımlara devam standartlarını da etkilemektedir. Ayrıca tarım
kaydı bulunmaktadır. 2012 yılı TÜİK verilerine gündeme getirilen kırsal kalkınma politikaları edilmesi hayati öneme sahip suya erişim
göre ise Türkiye’de yaklaşık 4,9 milyon kişi, bağımlı ekonomik gelir özellikle genç nüfusun
da, şehirleşme oranı % 59 (2012) ile Türkiye olanaklarının iyileştirilmesi bakımından kırsal kesimlerden kent merkezlerine doğru
TR63 Bölgesi’nde ise yaklaşık 210 bin kişi ortalamalarının ( % 77) altında yer alan TR63 önemli görülmektedir.
tarım, hayvancılık ve ormancılık sektöründe göç etmesine neden olmaktadır.
Bölgesi için önem arz etmektedir. Bölgede
çalışmaktadır. Bu verilerden hareketle ilçe merkezi olarak tanımlanmakla birlikte, Kırsal bölgelerde fiziki altyapı olanakları Kırsal kesimlerde tarım dışı ekonomik
Türkiye genelinde üretici birliklerine kayıtlılık genel yapı itibarıyla kırsal nitelik gösteren ile ilgili en önemli eksiklik sosyal donatı çeşitliliğin artırılması amacıyla, TR63 Bölgesi
% 3 iken TR63 Bölgesi’nde tarım sektörünün ilçeler de bu kapsamda değerlendirildiğinde yetersizliğidir. Kırsal nitelikli ilçe merkezleri illerinde yaygın bir faaliyet olarak görülmekte
toplam istihdam içerisindeki payı fazla kırsal kalkınma politikalarının önemi daha da de dahil olmak üzere bölge genelinde çevre olan el sanatlarına ekonomik değer
olmasına rağmen üretici birliklerine kayıtlılık artmaktadır. düzenlemesi yapılmış dinlenme alanları, kazandırılması, kırsal turizm potansiyelinin
% 0,85 düzeyindedir. belirli ölçüde kapalı mekana sahip sosyal harekete geçirilmesi, tarımsal ürünlerin
Plan döneminde TR63 Bölgesi için aktivite alanları, temel standartlara sahip işlenmesi ve paketlenmesi ile ilgili işletmelere
Diğer taraftan sulama, tarım kredi ve tarım geliştirilecek kırsal kalkınma politikaları spor alanları ve çok amaçlı salon gibi sosyal
satış kooperatifleri gibi oluşumlarda daha yönelik ilk kurulum desteğini de içeren destek
üç temel yaklaşımla ele alınacaktır. Plan donatı ihtiyacı bulunmaktadır. programları geliştirilmesi planlanmaktadır.
yüksek sayıda üye kaydı bulunmakla birlikte hazırlıkları çerçevesinde TR63 Bölgesi’nde
bu oluşumlar üreticilerin birlikte hareket Birincil tarım uygulamalarında ise örtü altı
yer alan il merkezleri hariç 26 ilçede yapılan
etme yeteneğini geliştirmekten ziyade yasal “İlçe Çalıştayları”nda en temel sorunlardan
zorunluluk ve aidat mekanizmaları nedeniyle biri olarak ortaya çıkan fiziki ve sosyal 31. Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye İl Özel İdaresi verileri
32. Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye İl Özel İdaresi verileri
100 101
ve organik tarım gibi katma değeri yüksek illerinin büyükşehir statüsü kazanması ile Harita 13. TR63 Bölgesi Tarımsal Gelişim Haritası
üretim yöntemlerinin yaygınlaştırılması birlikte klasik köy nüfusu – şehir nüfusu
hedeflenmektedir. ayrımı niteliğini kaybedecek olduğundan
TR63 Bölgesi kentsel ve kırsal nitelikli bölge
Kırsal kalkınma ile ilgili üçüncü yaklaşım sınıflaması yapısal ve fonksiyonel özellikler
temel hizmet kalitesinin iyileştirilmesidir. doğrultusunda yapılacak analiz çalışması ile
Öncelikle eğitim ve sağlık olmak üzere kırsal tanımlanacak ve kırsal kalkınmaya yönelik
kesimlerde var olan temel hizmet birimlerinin politika ve uygulama programlarında bu
bina ve personel olarak iyileştirilmesi plan analiz esas alınacaktır.
döneminin öncelikleri arasındadır.
Kırsal kalkınma politikalarının uygulama

sürecinde temel hizmetlerin ve fiziki ve
sosyal altyapının iyileştirilmesinde il ve bölge
bazlı politika ve programlar geliştirilmesi
hedeflenirken, ekonomik çeşitliliğin
artırılmasında daha alt ölçekte uygulama
programları geliştirilmesi planlanmaktadır.
2014 yılında Hatay ve Kahramanmaraş
Kaynak: DOĞAKA tarafından hazırlanmıştır
102 103
1.3.1.1. Stratejik
Yaklaşım
TEMEL AMAÇ
TR63 Bölgesi’nin sahip olduğu tarımsal üretim potansiyelinin modern üretim ve pazarlama yöntemleri
ve markalaşma ile katma değerini yükseltmek ve kırsalda ekonomik ve sosyal altyapıyı güçlendirerek
yaşam kalitesini artırmak.
TEMEL AMAÇ
TR63 Bölgesi’nin sahip olduğu tarımsal üretim potansiyelinin modern üretim ve pazarlama yöntemleri
ve markalaşma ile katma değerini yükseltmek ve kırsalda ekonomik ve sosyal altyapıyı güçlendirerek 3.1. Hatay ve Osmaniye Hayvancılık İh sas Organize Sanayi Bölgesi kurulması
çalışmalarının tamamlanması.
yaşam kalitesini artırmak.
3.2. TR63 Bölgesi’nde et ve süt üre i ile bu ürünlere dayalı diğer ürünlerin
üre ine yönelik ya mlar ve toplu sağım ve bakım merkezleri kurulmasının
1.1. Tarımsal üre mde modern tarım tekniklerinin kullanımına ve yenilikçi üre m Öncelik 3. TR63 desteklenmesi.
süreçlerinin geliş lmesine yönelik ya m ve faaliyetlerin öncelikli olarak Bölgesi’nin hayvancılık 3.3. Elbistan ilçesinde yer alan hayvan borsasının modernizasyonun ve Osmaniye
desteklenmesi. sektörü üre ilinde modern hayvan borsasının kurulması için gerekli teknik ve fiziki altyapı
1.2. Tarımsal üre mde modern tekniklerin kullanımına yönelik e m, bilinçlendirme değerinin a lması çalışmalarının tamamlanması.
ve teknik destek çalışmalarına devam edilmesi. 3.4. TR63 Bölgesi’nde yem bitkisi üre mi ve mera ıslah çalışmalarının
1.3. Kamu-üniversiteler-özel sektör işbirliği ile bitkisel üre mde verimi ve kaliteyi önceliklendirilmesi.
ar acak ve tarımsal marka değerler oluşturacak tohum, fide ve fidan 3.5. TR63 Bölgesi'nde deniz ve kültür balıkçılığının geliş lmesi için ya m destek
çalışmalarına yönelik Ar-Ge altyapısının kurulması. faaliyetleri ve destek mekanizmalarının geliş lmesi.
1.4. Ekonomik yapı barıyla tarımsal üre me ve tarıma dayalı sanayiye bağımlılığı 4.1. Tarımsal üre mde ve pazarlamada standartların geliş lmesine yönelik üre i
yüksek ilçelere yönelik olarak birincil tarım uygulamalarının da dahil edildiği örgütlülüğünün yaygınlaş ması.
destek programları kurgulanması. 4.2. TR63 Bölgesi’nin stratejik tarım ürünlerinden olan narenciye, zey n, pamuk,
Öncelik 1. Üre ve
Öncelik 4. Tarımsal kırmızıbiber ve yer s nın üre ve pazarlamasına yönelik tarımsal örgütlerin
pazarlama 1.5. TR63 Bölgesi’nde seracılığın, iyi tarım uygulamalarının ve organik tarımın
örgütlerin etkinliğinin öncelikli olarak desteklenmesi.
tekniklerinin geliş mesine yönelik ya mların teknik ve mali destek programları ile
ar ması, tarımsal 4.3. TR63 Bölgesi’nde mevcut ve yeni kurulacak üre örgütleri arasında işbirliğini
geliş erek TR63 desteklenmesi.
örgütlülük bilincinin geliş cek faaliyetlerin yaygınlaş ması ve işbirliği pla ormlarının
Bölgesi’nin tarımsal 1.6. Tarımsal ürünlerde özellikle dış sa ma yönelik paketleme ve ambalajlama geliş mesi oluşturulması.
üre değerinin ya mları desteklenmesi.
ar ması 4.4. Ulusal ve bölgesel destek programlarında üre ci örgütlerin etkinliğinin
1.7. Kahramanmaraş ve Osmaniye illerinde de Hatay ilinde olduğu üzere tarımsal dış ar ması, yerel nitelikli danışma ve karar alma organlarında üre örgütlerine
sa m faaliyetleri geliş lmesi. yer verilmesi.
1.8. Tarımsal ürünlerinin dış sa mına yönelik olarak üre ve firmalara rehberlik ve 5.1. Ürünlerin kalite standartlarına uygun üre i ve se fikalandırılmasının
danışmanlık hizme verecek kurumsal yapılanmaların (ortak pazarlama ajansları) sağlanması.
Öncelik 5. Gıda
kurulmasının desteklenmesi. 5.2. Gıda güvenliği konusunda üre ve tü lere bilgilendirme ve eği m
üre inde ve
1.9. TR63 Bölgesi’nde tahıl, pamuk, zey n ve yer s ğı ürünlerinde lisanslı tü minde gıda programlarının düzenlenmesi.
depoculuğun geliş lmesi. güvenliğinin 5.3. Üre den tü olan tedarik zincirinin geliş mesine yönelik tedbirlerin
1.10. Hatay ilinde pamuk, zey n, turunçgiller ve kavun, Kahramanmaraş ilinde sağlanmasının esas özendirilmesi.
üzüm, biber, zey n, kiraz ve ceviz, Osmaniye ilinde yer s ğı, zey n, kiraz ve turp alınması 5.4. Gıda güvenliğine yönelik Ar-Ge proje ve ya mları ile altyapı ya mlarının teknik
ürünlerinde marka oluşturma, coğrafi işaret tescili ve marka değerini ar rma ve mali destek programları ile desteklenmesi.
çalışmalarının yapılması. 6.1. TR63 Bölgesi’nde kentsel ve kırsal nitelikli bölgeler analizinin yapılması.
2.1. Arazi toplulaş çalışmalarına hız verilerek devam edilmesi. 6.2. Her bir ilçe veya birkaç ilçeden oluşan alt bölgeler bazında kırsalda ekonomik
2.2. TR63 Bölgesi’nde tarımsal arazilerde ölçek ekonomisi sağlamak amacıyla alt çeşitliliğin ar lmasına yönelik uygulama programlarının geliş lmesi.
Öncelik 2. Tarımsal bölgeleme çalışmaları ile ürün üre havzalarının belirlenmesi. 6.3. El sanatlarının ekonomik faaliyete dönüştürülmesi, tarıma dayalı küçük ölçekli
arazilerin kullanımında işletmelerin yaygınlaş lması, su ürünleri üre inin katma değerinin ar ması
ölçek ekonomisinin 2.3. TR63 Bölgesi’nde sözleşmeli çi uygulamasının yaygınlaş ması.
Öncelik 6. Kırsalda ve ekolojik turizm faaliyetlerinin geliş lmesi amacıyla başlangıç
hedeflenmesi, sulama 2.4. Ulusal ya m programında bulunan baraj ve sulama sistemlerine yönelik ekonomik ve sosyal desteklemelerine yönelik programların geliş ilmesi.
altyapısına yönelik ya mlardan Amik-Tahtaköprü, Reyhanlı Barajı, Büyük Karaçay, Kartalkaya 2. altyapının 6.4. Ulaş rma, içme suyu ve temel hizmet altyapısının iyileş ilmesine yönelik
ya mların Merhale, Menzelet 2. Merhale, Aslantaş 3. Merhale ve Mehmetli Barajı iyileş ilmesi ya mlara devam edilmesi.
tamamlanması projelerinin tamamlanması.
6.5. Kırsalda sosyal haya n geliş lmesine yönelik sosyal dona ya mlarının
2.5. Birim araziden daha verimli ve kaliteli ürün elde edilebilmesi için sulama önceliklendirilmesi ve bu ya mların tesisine yönelik uygulama programlarının
teknikleri konusunda üre erin bilinçlendirilmesi çalışmalarına devam edilmesi. geliş mesi.
6.6. Kırsalda beşeri kaynakların gelişimine yönelik tarımsal üre e mleri ve
ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesine yönelik e mler ile eği m ve sağlık
altyapısının iyileştirilmesine yönelik bilinçlendirme eğitimlerinin artırılması
104 105
Öncelik 1. Üretim ve pazarlama 3.371 TL’dir. Benzer iklim ve coğrafi şartları Tedbirler
Tedbirler
tekniklerinin geliştirilerek TR63 olmasına rağmen TR63 Bölgesi’nde yaygın
Bölgesi’nin tarımsal üretim değerinin durumdaki geleneksel üretim ve pazarlama
yöntemleri tarımsal faaliyetlerin bölgesel •Tarımsal üretimde modern tarım tekniklerinin kullanımına ve yenilikçi üretim
artırılması 1.1 süreçlerinin geliştirilmesine yönelik yatırım ve faaliyetlerin öncelikli olarak
ekonomiye olan katkısını sınırlandırmaktadır. desteklenmesi.
Açıklama: 2011 yılı verilerine göre Türkiye
toplam bitkisel üretim hacminin % 4,5’ini Üretim ve ticaret hacminde Türkiye
üreten TR63 Bölgesi, bu üretim karşılığında ölçeğinde önemli değerlere sahip TR63 •Tarımsal üretimde modern tekniklerin kullanımına yönelik eğitim, bilinçlendirme ve
1.2
Bölgesi’nde tarımsal faaliyetlerin katma teknik destek çalışmalarına devam edilmesi.
Türkiye toplam bitkisel üretim değerinin
% 5,4’ü (2012 yılında % 4,9) kadar pay değerini artıracak üretim ve pazarlama
almaktadır. Üretilen birim ürün başına yöntemleri, 2012 yılında hazırlanan Hatay •Kamu-üniversiteler-özel sektör işbirliği ile bitkisel üretimde verimi ve kaliteyi
Türkiye ortalamasının üzerinde katma değer İli Tarım ve Kırsal Kalkınma Stratejik Eylem 1.3 artıracak ve tarımsal marka değerler oluşturacak tohum, fide ve fidan çalışmalarına
yönelik Ar-Ge altyapısının kurulması.
sağlandığı görülmekle birlikte bu durumun, Planı ve Kahramanmaraş İli Tarımsal Yatırım
birim ürün başına gelirin daha fazla olduğu ve Üretim Stratejik Planı çalışmalarında da
•Ekonomik yapı itibarıyla tarımsal üretime ve tarıma dayalı sanayiye bağımlılığı
meyveciliğin TR63 Bölgesi’nde Türkiye ele alınmış olup Plan döneminin en önemli 1.4 yüksek ilçelere yönelik olarak birincil tarım uygulamalarının da dahil edildiği destek
ortalamalarına göre tarımsal faaliyetlerden önceliklerinden birisidir. programları kurgulanması.
daha fazla pay almasından kaynaklandığı
değerlendirilmektedir. Türkiye toplam bitkisel Bu çalışmaların tamamlayıcı bir unsuru olarak •TR63 Bölgesi’nde seracılığın, iyi tarım uygulamalarının ve organik tarımın
üretiminde meyvecilik % 12 paya sahipken tarımsal marka değerlerin oluşturulması da 1.5 geliştirilmesine yönelik yatırımların teknik ve mali destek programları ile
desteklenmesi.
TR63 Bölgesi’nde bu oran % 22’dir. bölgenin tarım sektöründen elde edeceği
ekonomik faydayı artıracak niteliktedir.
Ancak 2012 yılı TÜİK verilerine göre TR63 •Tarımsal ürünlerde özellikle dış satıma yönelik paketleme ve ambalajlama yatırımları
Üretim hacmi ve ürün çeşitliliğin yanı sıra 1.6
Bölgesi, 26 Düzey 2 Bölgesi içerisinde kişi desteklenmesi.
kamu- üniversite-özel sektör işbirliği ile
başına düşen bitkisel üretim değerine yapılan
sıralamada 12. sırada yer almaktadır. TR63 oluşturulacak mekânsal ve beşeri Ar-Ge
Bölgesi’nde 1.420 TL olan kişi başı bitkisel altyapısı, bölgeye has tarımsal ürünlerde •Kahramanmaraş ve Osmaniye illerinde de Hatay ilinde olduğu üzere tarımsal dış
1.7
tohum, fide ve fidan gelişimine yönelik satım faaliyetleri geliştirilmesi.
üretim değeri Türkiye’de ilk sırada yer alan
TR61 Bölgesi’nde (Antalya, Isparta, Burdur) zemin hazırlaması bakımından önemli
görülmektedir. •Tarımsal ürünlerinin dış satımına yönelik olarak üretici ve firmalara rehberlik ve
1.8 danışmanlık hizmeti verecek kurumsal yapılanmaların (ortak pazarlama ajansları)
kurulmasının desteklenmesi.
•TR63 Bölgesi’nde tahıl, pamuk, zeytin ve yerfıstığı ürünlerinde lisanslı depoculuğun

1.9
geliştirilmesi.
•Hatay ilinde pamuk, zeytin, turunçgiller ve kavun, Kahramanmaraş ilinde üzüm,

biber, zeytin, kiraz ve ceviz, Osmaniye ilinde yerfıstığı, zeytin, kiraz ve turp
1.10
ürünlerinde marka oluşturma, coğrafi işaret tescili ve marka değerini artırma
çalışmalarının yapılması.
Tarımsal ürün ihraç pazarları geliştirilecek, talebe uygun nitelik ve nicelikteki ürünlerin ihracatı
amacıyla, üretim aşamasını dikkate alan destek programları uygulanacaktır. (10. Kalkınma Planı,
2.2.15 Tarım ve Gıda)
106 107
TR63 BÖLGE PLANI 2014-2023 Öncelik 2. Tarımsal arazilerin kullanımında ölçek ekonomisinin hedeflenmesi, sulama
TR63 BÖLGE PLANI altyapısına
2014-2023
yönelik yatırımların tamamlanması

Üst Ölçekli Planlarla İlişkisi Tarımsal Üretim Kaynaklarını Koruyarak Öncelik 2. Tarımsal arazilerin kullanımında genelinde yapılan havza çalışması TR63
Açıklama: Türkiye genelinde ulusal bir politika olarak tarım sektörüne ilişkin stratejik planlarda da yer
Kaliteli Tarım Ürünlerine Erişilebilirliği ve ölçek ekonomisinin hedeflenmesi, Bölgesi’nde daha alt ölçekli olarak yapılacak
• Tarımsal ürün ihraç pazarları geliştirilecek, alan tarımsal arazi kullanımı ve arazi toplulaştırma ve
çalışmaları, tarımsal
Gıda Güvenliğini Sağlamak) sulama altyapısına yönelik yatırımların belirlenen üretimüretimde girdi maliyetlerinin
havzalarında üretime
talebe uygun nitelik ve nicelikteki ürünlerin tamamlanması
azaltılması, ölçek ekonomisi ile birim başına dahayönelik arazielde
fazla gelir düzenleme,
edilmesi üretimde
ve havza yenilikçi
bazlı üretim
ihracatı amacıyla, üretim aşamasını • Geleneksel ürünlerin katma değeri
süreçlerin uygulanması ve ürün pazarlama
dikkate alan destek programları yüksek ürünler haline getirilmesinin teşvik planlamalarında
Açıklama: Türkiye önemli genelinde
görülmektedir. Bu noktada
ulusal bir ulusal ölçekte yapılan çalışmalar TR63 Bölgesi için
gibi işlemlerde ortak hareket kabiliyeti
uygulanacaktır. (10. Kalkınma Planı, edilmesi (Tarım Stratejik Planı 2013-2017, politika
de temel olarak tarım
referans sektörüne
kaynağı ilişkin stratejik
olacaktır. sağlanacaktır. Bu havzalarda sözleşmeli
2.2.15 Tarım ve Gıda) Tarımsal Üretim Kaynaklarını Koruyarak planlarda da yer alan tarımsal arazi kullanımı
çiftçilik modeli ile arazi bölünmeleri de en alt
Kaliteli Tarım Ürünlerine Erişilebilirliği ve ve arazi toplulaştırma çalışmaları, tarımsal
Tarımsal arazilerin bölünmesinin azaltılması amacıyla çeşitliindirilecektir.
yasal düzenlemeler yapılabileceği gibi
seviyeye
• Ürünlerin rekabet gücünü ve tüketimini üretimde girdi maliyetlerinin azaltılması,
Gıda Güvenliğini Sağlamak)
artırmak üzere markalaşma ve üretim bölgesel bazda da çeşitli tedbirler alınacaktır. Bu amaçla, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
ölçek ekonomisi ile birim başına daha fazla Tarımsal üretimde su kaynaklarından
periyodunu genişletici tedbirlerin alınması • Ürünlerin rekabet gücünü ve tüketimini tarafından
gelir elde Türkiye
edilmesigenelinde
ve havzayapılan havza çalışması
bazlı üretim kullanımTR63 etkinliğinin
Bölgesi’nde daha alt ölçekli
artırılması, olarak
birim
(Tarım Stratejik Planı 2013-2017, Tarımsal artırmak üzere pazar araştırmaları alanyönelik
başınaarazi
alınan ürün veriminin,
planlamalarında
yapılacak önemliüretim
ve belirlenen görülmektedir.
havzalarındaBu üretime düzenleme, üretimde ürün
yenilikçi
Üretim Kaynaklarını Koruyarak Kaliteli yapılması, markalaşma ve üretim noktada ulusal ölçekte yapılan çalışmalar çeşitliliğinin ve kalitesinin artırılması
Tarım Ürünlerine Erişilebilirliği ve Gıda periyodunu genişletici tedbirlerin süreçlerin uygulanması ve ürün pazarlama gibi işlemlerde ortak hareket kabiliyeti sağlanacaktır. Bu
TR63 Bölgesi için de temel referans kaynağı bakımından önemlidir. İlgili kuruluşlar
Güvenliğini Sağlamak) alınması, reklam ve tanıtım amaçlı havzalarda
olacaktır. sözleşmeli çiftçilik modeli ile arazi bölünmeleri de ensulama
tarafından alt seviyeye indirilecektir.
sistemlerinin kurulması
faaliyetlerin desteklenmesi (Tarım için devam eden yatırımların tamamlanması
• Tarımsal ürün piyasalarını düzenleme Tarımsal arazilerin bölünmesinin azaltılması
Stratejik Planı 2013-2017, Tarımsal Tarımsal üretimde su kaynaklarından kullanım etkinliğinin artırılması,
ve üreticilerin birim alan
modern başınateknikleri
sulama alınan ürün
mekanizmalarının kurulması, lisanslı amacıyla çeşitli yasal düzenlemeler
Üretim Kaynaklarını Koruyarak Kaliteli veriminin, ürün çeşitliliğinin ve kalitesinin artırılmasıkonusunda bilinçlendirilmesi
bakımından önemlidir. etkintarafından
İlgili kuruluşlar su
depoculuk hizmetlerinin yaygınlaştırılması yapılabileceği gibi bölgesel bazda da çeşitli
Tarım Ürünlerine Erişilebilirliği ve Gıda yönetimi bakımından önemlidir.
(Tarım Stratejik Planı 2013-2017, Tarımsal sulama sistemlerinin
tedbirler alınacaktır. kurulması
Bu amaçla, için devam
Gıda, eden yatırımların tamamlanması ve üreticilerin modern
Tarım
Güvenliğini Sağlamak)
Üretim Kaynaklarını Koruyarak Kaliteli ve Hayvancılık
sulama teknikleri Bakanlığı
konusundatarafından Türkiyeetkin su yönetimi bakımından önemlidir.
bilinçlendirilmesi
Tarım Ürünlerine Erişilebilirliği ve Gıda • Markalaşma ve coğrafi işaret çalışmalarına
Güvenliğini Sağlamak) öncelik verilmesi (Tarım Stratejik Planı Tedbirler
Tedbirler
2013-2017, Tarımsal ve Sosyal Altyapı
• Katma değeri yüksek ve sanayinin
İmkanlarını Geliştirmek, Kırsal Kalkınma
ihtiyacı olan ürünlerin geliştirilmesi,
ve Refahı Sağlayarak Kırsal Alanların 2.1 •Arazi toplulaştırma çalışmalarına hız verilerek devam edilmesi.
çeşitlendirilmesi ve üretiminin teşvik
Cazibesini Artırmak)
edilmesi (Tarım Stratejik Planı 2013-2017,
•TR63 Bölgesi’nde tarımsal arazilerde ölçek ekonomisi sağlamak amacıyla alt
2.2
bölgeleme çalışmaları ile ürün üretim havzalarının belirlenmesi.
2.3 •TR63 Bölgesi’nde sözleşmeli çiftçilik uygulamasının yaygınlaştırılması.
•Ulusal yatırım programında bulunan baraj ve sulama sistemlerine yönelik

yatırımlardan Amik-Tahtaköprü, Reyhanlı Barajı, Büyük Karaçay, Kartalkaya 2.
2.4
Merhale, Menzelet 2. Merhale, Aslantaş 3. Merhale ve Mehmetli Barajı
projelerinin tamamlanması.
•Birim araziden daha verimli ve kaliteli ürün elde edilebilmesi için sulama teknikleri
2.5
konusunda üreticilerin bilinçlendirilmesi çalışmalarına devam edilmesi.
108 109
Öncelik 3. TR63 Bölgesi’nin hayvancılık sektörü üretim değerinin artırılması

Üst Ölçekli Planlarla İlişkisi kanallar ile klasik sistemler yenilenerek Öncelik 3. TR63 Bölgesi’nin hayvancılık Hatay ili Altınözü ilçesine kurulması
kapalı sisteme geçiş hızlandırılacak ve sektörü üretim
Açıklama: değerininTürkiye
TR63 Bölgesi’nin artırılması
ortalamalarının planlanan Hayvancılık
altında yer alan hayvansal İhtisas Organize
üretim değerleri son
• Çok sayıda ve dağınık yapıdaki
tarla içi sulamalarda modern sulama Sanayi Bölgesi çalışmaları, Kahramanmaraş
parsellerden oluşan tarım işletmelerinde yıllarda
Açıklama:Hatay ve TR63Kahramanmaraş’ta
Bölgesi’nin artan yatırımlarla ortalamalara yaklaşma eğilimindedir. Hatay
Türkiye
yöntemleri yaygınlaştırılacaktır. (10. ilinde dondurmacılık sektörünün de etkisi ile
bütünlüğün sağlanması, arazi ortalamalarının
ilinde altında yönelik
et ve et ürünlerine yer alan hayvansal
büyükbaş hayvancılık yatırımları,
Kalkınma Planı, 2.2.15 Tarım ve Gıda) gelişen süt ve Kahramanmaraş ilinde ise
süt ürünleri üretimine süt ve
yönelik
parçalanmasının önüne geçilmesi ve iyi üretim değerleri son yıllarda Hatay ve
• Arazi toplulaştırma çalışmalarının sür ürünlerine yönelik küçükbaş hayvan yatırımlarıhayvancılık öne çıkmakta yatırımları, Elbistan
olup Ayrıca ilçesindeki
Kahramanmaraş’ın
işleyen bir tarım arazisi piyasasının tesis Kahramanmaraş’ta artan yatırımlarla
Elbistan ilçesinde kurulu hayvan borsası da hayvan
bölgede canlı hayvanborsasının
ticaretindemodernizasyonu ve
rol oynamaktadır. Diğer
edilmesine yönelik hukuki ve kurumsal hızlandırılması ve tarım arazilerinin ortalamalara yaklaşma eğilimindedir. Hatay
Osmaniye ilinde modern hayvan borsasının
düzenlemeler yapılacaktır. (10. Kalkınma bölünmesini önlemek amacıyla tedbirlerin taraftan
ilinde et Hatay ili sahil
ve et şeridi boyunca
ürünlerine deniz balıkçılığı ve Kahramanmaraş ilindeki içsu kültür balıkçılığı
yönelik büyükbaş
kurulması, sektörün temel girdisi yem
Planı, 2.2.15 Tarım ve Gıda) alınması (Tarım Stratejik Planı 2013-2017, hayvancılık yatırımları, Kahramanmaraş
ekonomik faaliyetler bakımından önemli değerlere ulaşmaktadır.
bitkisi üretimi ile mera ıslah çalışmaları
Tarımsal Üretim Kaynaklarını Koruyarak ilinde ise süt ve sür ürünlerine yönelik
• Sulama ve ulaştırmaya ilişkin olanlar TR63 Bölgesi’ndeki hayvancılık sektörünün
Kaliteli Tarım Ürünlerine Erişilebilirliği ve küçükbaş hayvan yatırımları öneplanlanan
çıkmaktaHayvancılık İhtisas Organize Sanayi Bölgesi çalışmaları,
Hatay ili Altınözü ilçesine kurulması öncelikleri arasında yer almaktadır. Ayrıca
başta olmak üzere arazi toplulaştırma Gıda Güvenliğini Sağlamak) olup Ayrıca Kahramanmaraş’ın Elbistan
faaliyetlerinde ilgili kamu kurumları Kahramanmaraş ilinde dondurmacılık sektörünün deyatırımcıların etkisi ile gelişenfinansman
süt ve süt ürünleri üretimine
kaynaklarına
ilçesinde kurulu hayvan borsası da bölgede
arasında koordinasyon sağlanacak, tarla • Tarımsal üretimde verimliliği artırmak için yönelik hayvancılık yatırımları, Elbistan ilçesindeki hayvan erişimlerinin kolaylaştırılması
borsasının ve yatırımlarda
modernizasyonu ve Osmaniye
canlı hayvan ticaretinde rol oynamaktadır.
içi geliştirme hizmetleri etkinleştirilerek sulama altyapısının geliştirilmesi, modern süreç danışmanlığı, bölgede hayvancılık
ilinde
Diğermodern
taraftanhayvan
Hatayborsasının kurulması,
ili sahil şeridi boyunca sektörün temel girdisi yem bitkisi üretimi ile mera ıslah
sulama oranı artırılacaktır. Mevcut su sulama yöntemlerinin yaygınlaştırılması sektörünün gelişmesinde öncelikli olarak
deniz balıkçılığı
çalışmaları ve Kahramanmaraş
TR63 Bölgesi’ndeki ilindeki
hayvancılık sektörünün öncelikleri arasında yer almaktadır. Ayrıca
iletim ve dağıtım tesislerinde toprak (Tarım Stratejik Planı, Tarımsal ve Sosyal değerlendirilecek hususlardır.
içsu kültür balıkçılığı ekonomik faaliyetler
Altyapı İmkanlarını Geliştirmek, Kırsal yatırımcıların finansman kaynaklarına erişimlerinin kolaylaştırılması ve yatırımlarda süreç
bakımından önemli değerlere ulaşmaktadır.
Kalkınma ve Refahı Sağlayarak Kırsal danışmanlığı, bölgede hayvancılık sektörünün gelişmesinde öncelikli olarak değerlendirilecek
Alanların Cazibesini Artırmak)
hususlardır.
Tedbirler
Tedbirler
•Hatay ve Osmaniye Hayvancılık İhtisas Organize Sanayi Bölgesi kurulması

3.1
çalışmalarının tamamlanması.
•TR63 Bölgesi’nde et ve süt üretimi ile bu ürünlere dayalı diğer ürünlerin üretimine
3.2
yönelik yatırımlar ve toplu sağım ve bakım merkezleri kurulmasının desteklenmesi.
•Elbistan ilçesinde yer alan hayvan borsasının modernizasyonun ve Osmaniye ilinde

3.3 modern hayvan borsasının kurulması için gerekli teknik ve fiziki altyapı çalışmalarının
tamamlanması.
3.4 •TR63 Bölgesi’nde yem bitkisi üretimi ve mera ıslah çalışmalarının önceliklendirilmesi.
•TR63 Bölgesi'nde deniz ve kültür balıkçılığının geliştirilmesi için yatırım destek

3.5
faaliyetleri ve destek mekanizmalarının geliştirilmesi.
110 111
Üst Ölçekli Planlarla İlişkisi ile uluslararası pazarlarda rekabet Öncelik

Öncelik 4. Tarımsal örgütlerin
4. Tarımsal etkinliğietkinliği
örgütlerin artırılması, tarımsal
TR63 örgütlülük
Bölgesi’ndebilincinin geliştirilmesi
özellikle Türkiye’nin
edebilirliğin artırılması sağlanacaktır. (10. artırılması, tarımsal örgütlülük bilincinin batı bölgelerinde yaygın olan ve üye
• Hayvancılıkta etçi tip sığır ve koyun Açıklama: Tarımsal örgütlülük düzeyi ve bilinci Türkiye standartlarının altında
Kalkınma Planı, 2.2.15 Tarım ve Gıda) geliştirilmesi üreticilerin de etkin bir olan TR63içerisinde
şekilde Bölgesi’nde,
yetiştiriciliğinin geliştirilmesine ağırlık
• Organize tarım ve hayvancılık bölgelerinin tarımsal organizasyonlar genellikle zorunlu üyelik veyer aidat mekanizmaları
aldığı ile yürütülmeye
üretici birlikleri çalışılan ve
tarzında üretimde
verilecek, bölgesel programların Açıklama: Tarımsal örgütlülük düzeyi ve
uygulanmasına devam edilecektir. (10. kurulması (Tarım Stratejik Planı 2013- standartların
tarımsal üretim üzerindeki etkinliği sınırlı ölçülerde kalan geliştirilmesine
yapılar şeklindedir. ve pazarlama
Genellikle sulama, tarım
2017, Tarımsal ve Sosyal Altyapı bilinci Türkiye standartlarının altında olan
Kalkınma Planı, 2.2.15 Tarım ve Gıda) olanaklarının iyileştirilmesine önemli katkılar
İmkanlarını Geliştirmek, Kırsal Kalkınma kredi
TR63veBölgesi’nde,
tarım satış kooperatifleri gibi birlikte hareket etme yeteneğini geliştirmekten ziyade yasal
tarımsal organizasyonlar
sağlayan mekanizmaların geliştirilmesi
• Çayır ve mera alanlarının tespit, tahdit, ve Refahı Sağlayarak Kırsal Alanların genellikle ve aidat
zorunlu üyelik ve aidatbir araya gelen üreticilerden oluşan bu yapılar, üretim
zorunluluk mekanizmaları nedeniyle ve bu mekanizmalar arasında işbirliği
tasnif ve ıslah çalışmaları hızlandırılarak Cazibesini Artırmak) mekanizmaları ile yürütülmeye çalışılan
daha etkin ve verimli kullanımı standartlarının ve pazarlama olanaklarının geliştirilmesi platformlarının oluşturulması
gibi faydalardan uzaktır. plan döneminin
ve tarımsal üretim üzerindeki etkinliği
sağlanacak, yem bitkisi ihtiyacı üretim ve • Hayvancılık işletmelerinin kapasitesinin öncelikleri arasındadır.
sınırlı ölçülerde kalan yapılar şeklindedir.
ürün çeşitliliğindeki artışla karşılanacaktır. artırılmasının teşvik edilmesi (Tarım TR63 Bölgesi’nde özellikle Türkiye’nin batı bölgelerinde yaygın olan ve üye üreticilerin de etkin bir
Genellikle sulama, tarım kredi ve tarım Ulusal düzeyde yapılacak mevzuat
(10. Kalkınma Planı, 2.2.15 Tarım ve Gıda) Stratejik Planı 2013-2017, Tarımsal şekilde içerisinde yer aldığı üretici birlikleri tarzında üretimde standartların geliştirilmesine ve
Üretim Kaynaklarını Koruyarak Kaliteli satış kooperatifleri gibi birlikte hareket düzenlemelerinin yanı sıra bölgesel düzeyde
• Balıkçılıkta kaynak yönetimi bilimsel pazarlama olanaklarının iyileştirilmesine
Tarım Ürünlerine Erişilebilirliği ve Gıda etme yeteneğini geliştirmekten ziyade önemli
yasal katkılar
ilgili sağlayan
kurumlarlamekanizmaların geliştirilmesi
işbirliği içerisinde, tarımsalve bu
verilere dayalı ve etkin bir biçimde
Güvenliğini Sağlamak) zorunluluk vearasında
mekanizmalar aidat mekanizmaları nedeniyleoluşturulması
işbirliği platformlarının örgütlülüğün
planetkileri ile ilgili
döneminin bilinç ve farkındalık
öncelikleri arasındadır.
gerçekleştirilecek, idari kapasite
bir araya gelen üreticilerden oluşan bu düzeyini artıracak eğitimler yapılması, başarılı
güçlendirilecektir. Su ürünleri • Küçükbaş hayvancılığın
yetiştiriciliğinde, çevresel sürdürülebilirlik yapılar,düzeyde
Ulusal üretim standartlarının
yapılacak mevzuat ve pazarlama örnek
düzenlemelerinin uygulamaların
yanı sıra bölgeselbölgeye
düzeydekazandırılması
ilgili kurumlarla
yaygınlaştırılmasının teşvik edilmesi
gözetilecek, ürün çeşitliliği ve markalaşma olanaklarının geliştirilmesi gibi faydalardan önemli görülmektedir.
(Tarım Stratejik Planı 2013-2017, Tarımsal işbirliği içerisinde, tarımsal örgütlülüğün etkileri ile ilgili bilinç ve farkındalık düzeyini artıracak
Üretim Kaynaklarını Koruyarak Kaliteli uzaktır.
eğitimler yapılması, başarılı örnek uygulamaların bölgeye kazandırılması önemli görülmektedir.
Tarım Ürünlerine Erişilebilirliği ve Gıda
Güvenliğini Sağlamak)
Tedbirler
Tedbirler
•Tarımsal üretimde ve pazarlamada standartların geliştirilmesine yönelik üretici

4.1
örgütlülüğünün yaygınlaştırılması.
•TR63 Bölgesi’nin stratejik tarım ürünlerinden olan narenciye, zeytin, pamuk,

4.2 kırmızıbiber ve yerfıstığının üretim ve pazarlamasına yönelik tarımsal örgütlerin
öncelikli olarak desteklenmesi.
•TR63 Bölgesi’nde mevcut ve yeni kurulacak üretici örgütleri arasında işbirliğini

4.3
geliştirecek faaliyetlerin yaygınlaştırılması ve işbirliği platformlarının oluşturulması.
•Ulusal ve bölgesel destek programlarında üretici örgütlerin etkinliğinin artırılması,

4.4
yerel nitelikli danışma ve karar alma organlarında üretici örgütlerine yer verilmesi.
Üst Ölçekli Planlarla ilişkisi
Tarımsal pazarlarda üretici örgütlerinin rollerinin güçlendirilmesi ve geliştirilmesi için üretici

gruplarının kurulmasının desteklenmesi (Tarım Stratejik Planı 2013-2017, Tarımsal ve Sosyal
Altyapı İmkanlarını Geliştirmek, Kırsal Kalkınma ve Refahı Sağlayarak Kırsal Alanların Cazibesini
112 Artırmak) 113
Öncelik 5. Gıda üretiminde ve tüketiminde gıda güvenliğinin sağlanmasının esas alınması

Üst Ölçekli Planlarla ilişkisi • Yereldeki üretici örgütleri arasında Öncelik 5. Gıda üretiminde ve tüketiminde işletmelerinde üreticiden tüketiciye kadar
işbirliğinin artırılması (Tarım Stratejik Planı Açıklama: TR63 Bölgesi’ndeki
gıda güvenliğinin yoğun yaş meyve
sağlanmasının esas ve sebze
tüm üretimi
aşamalardave bölge genelinegıda
güvenilir yayılmış işlenmiş
üretimin
• Tarımsal pazarlarda üretici örgütlerinin
2013-2017, Tarımsal ve Sosyal Altyapı alınması
gıda üretimi işletmeleri nedeniyle gıda güvenliğiyaygınlaştırılması
hususu hem insan önemle vurgulanmaktadır.
sağlığı hem de tarımsal
rollerinin güçlendirilmesi ve geliştirilmesi
İmkanlarını Geliştirmek, Kırsal Kalkınma
için üretici gruplarının kurulmasının ekonomideki istikrarBölgesi’ndeki
Açıklama: TR63 açısından büyük
yoğunönem
yaş arz Bu
etmektedir. 10. Kalkınma
amaçla tarımsal Planı’nda,
üreticiler, sektörel
sanayiciler,
ve Refahı Sağlayarak Kırsal Alanların
desteklenmesi (Tarım Stratejik Planı meyve ve sebze
stratejilerde üretimimüzakerelerinde
ve AB üyelik ve bölge geneline gıda işletmelerinde
tarım sektörünün çalışanlar biri
en önemli alanlarından ve olan
nihaigıda
2013-2017, Tarımsal ve Sosyal Altyapı yayılmış işlenmiş gıda üretimi işletmeleri tüketiciler olmak üzere tedarik zincirindeki
güvenliği konusunda, birincil tarımsal üretimde ve gıda işletmelerinde üreticiden tüketiciye kadar tüm
İmkanlarını Geliştirmek, Kırsal Kalkınma • Desteklemelerin yereldeki üretici örgütleri nedeniyle gıda güvenliği hususu hem insan tüm kesimlere yönelik bilgilendirme ve
ve Refahı Sağlayarak Kırsal Alanların kanalıyla verilmesi (Tarım Stratejik Planı aşamalarda güvenilir gıda üretimin yaygınlaştırılması
sağlığı hem de tarımsal ekonomideki istikrar önemleçalışmaları,
eğitim vurgulanmaktadır.
tarımsal üretimde ve
Cazibesini Artırmak) 2013-2017, Tarımsal ve Sosyal Altyapı açısından büyük önem arz etmektedir. 10. gıda işlenmesinde üretim altyapısının
İmkanlarını Geliştirmek, Kırsal Kalkınma BuKalkınma
amaçla tarımsal üreticiler, sanayiciler,
Planı’nda, sektörel stratejilerde ve gıda işletmelerinde çalışanlaryönelik
modernizasyonuna ve nihaiçalışmalar
tüketiciler ve
olmak
ve Refahı Sağlayarak Kırsal Alanların üzere tedarik
AB üyelik zincirindeki tümtarım
müzakerelerinde kesimlere yönelik bilgilendirme
sektörünün ve eğitim
sertifikasyon çalışmaları,
yatırımları tarımtarımsal üretimde
sektörünün
Cazibesini Artırmak) veengıda
önemli alanlarındanüretim
işlenmesinde biri olanaltyapısının
gıda güvenliği öncelikli konuları
modernizasyonuna arasında
yönelik olacaktır.
çalışmalar ve sertifikasyon
konusunda, birincil tarımsal üretimde ve gıda
yatırımları tarım sektörünün öncelikli konuları arasında olacaktır.
Tedbirler
Tedbirler
5.1 •Ürünlerin kalite standartlarına uygun üretimi ve sertifikalandırılmasının sağlanması.
•Gıda güvenliği konusunda üretici ve tüketicilere bilgilendirme ve eğitim

5.2
programlarının düzenlenmesi.
•Üreticiden tüketiciye olan tedarik zincirinin geliştirilmesine yönelik tedbirlerin

5.3
özendirilmesi.
•Gıda güvenliğine yönelik Ar-Ge proje ve yatırımları ile altyapı yatırımlarının teknik ve
5.4
mali destek programları ile desteklenmesi.
Üst Ölçekli Planlarla ilişkisi erişimi kolaylaştırılacaktır (10. Kalkınma

Üst Ölçekli Planlarla ilişkisi
Planı, 2.2.15 Tarım ve Gıda)
• Gıda güvenliğini teminen ürün
Gıda güvenliğini teminen ürün piyasalarında ve• çiftçi Tarımgelirlerinde
ve gıdaistikrar gözetilerek
işletmelerinin etkin stok
güvenilir
piyasalarında ve çiftçi gelirlerinde
yönetimi, üretim, pazarlama
istikrar gözetilerek etkin stok ve üretim için
tüketim zincirinde
yönetimi, hijyen azaltılması,
kayıpların mevzuatına piyasaların
uyum
üretim, pazarlama süreci, modernizasyon yatırımlarıyla
düzenlenmesine ilişkinveidari
tüketim zincirinde
ve teknik kapasitenin güçlendirilmesi ve dış ticaret araçlarının etkin
kayıpların azaltılması, piyasaların hızlandırılacak ve bu amaçla söz konusu
kullanılması sağlanacaktır. Üretici örgütlerinin pazara erişimi kolaylaştırılacaktır (10. Kalkınma
düzenlenmesine ilişkin idari ve teknik işletmelerin finansman ihtiyacına
Planı, 2.2.15 Tarım
kapasitenin ve Gıda)
güçlendirilmesi ve dış yönelik kaynak ve mekanizmalar
ticaret
Tarım araçlarının
ve gıda işletmelerininetkingüvenilir
kullanılması çeşitlendirilecektir
üretim için hijyen mevzuatına uyum (10.süreci,
Kalkınma Planı,
modernizasyon
sağlanacaktır. Üretici örgütlerinin pazara 2.2.15 Tarım ve Gıda)
yatırımlarıyla hızlandırılacak ve bu amaçla söz konusu işletmelerin finansman ihtiyacına yönelik
114 115
kaynak ve mekanizmalar çeşitlendirilecektir (10. Kalkınma Planı, 2.2.15 Tarım ve Gıda)
Öncelik 6. Kırsalda ekonomik ve sosyal altyapının iyileştirilmesi
Açıklama: Ulusal ölçekte ekonomik ve sosyal nitelikli hemen tüm stratejilerde ortak konulardan biri
olan kırsal kalkınma, alt ölçekli bölgesel planlarda da temel müdahale alanlarından birisi olmaktadır.
• Tarımsal üretim kaynaklarını koruyarak • Üretimden tüketime kadar, uluslararası Öncelik 6. Kırsalda ekonomik ve sosyal temel hizmet kalitesinin iyileştirilmesi olmak
kaliteli tarım erişilebilirliği ve gıda standartlara uygun gıda güvenilirliğini 2012 Yılı ADNKS verilerine
altyapının iyileştirilmesi göre şehirleşme oranı % 59 ile üç
üzere Türkiye
temelortalamalarının
yaklaşımla ele(alınacaktır.
% 77) altında yer
güvenliğini sağlamak (Tarım Stratejik sağlamak. (Tarım Stratejik Planı 2013- alan TR63 Bölgesi’nde ilçe merkezi olarak tanımlanmakla birlikte, genel yapı itibarıyla kırsal nitelik
Açıklama: Ulusal ölçekte ekonomik ve Kırsal kalkınma politikalarının uygulama
Planı 2013-2017, Tarımsal Üretim ve Arz 2017, Tarımsal Üretim ve Arz Güvenliği)
gösteren
sosyal ilçeler
niteliklide göz önünetüm
hemen alındığında kırsal kalkınma
stratejilerde politikalarının
sürecinde temel önemi daha daveartmaktadır.
hizmetlerin fiziki ve
Güvenliği)
ortak konulardan biri olan kırsal kalkınma, sosyal altyapının iyileştirilmesinde il ve bölge
Plan döneminde
alt ölçekli TR63 Bölgesi
bölgesel planlardaiçin geliştirilecek
da temel kırsal bazlıkalkınma
politika politikaları;
ve programlarfiziki ve sosyal altyapı
geliştirilmesi
müdahale alanlarından hedeflenirken, ekonomik çeşitliliğin
olanaklarının geliştirilmesi, birisi
kırsaldaolmaktadır.
ekonomik çeşitliliğin artırılması ve temel hizmet kalitesinin
2012 Yılı ADNKS verilerine göre şehirleşme artırılmasında daha alt ölçekte uygulama
iyileştirilmesi
oranı % 59 olmak üzere ortalamalarının
ile Türkiye üç temel yaklaşımla ( %ele alınacaktır.
programları geliştirilmesi planlanmaktadır.
77) altında yer alan TR63 Bölgesi’nde ilçe 2014 yılında Hatay ve Kahramanmaraş
Kırsal kalkınma politikalarının uygulama
merkezi olarak tanımlanmakla birlikte, genel sürecinde temel hizmetlerin
illerinin büyükşehirvestatüsü
fiziki vekazanması
sosyal altyapının
ile
iyileştirilmesinde
yapı itibarıyla kırsalil ve nitelik
bölge gösteren
bazlı politika birlikte klasik
ve programlar
ilçeler köy nüfusu
geliştirilmesi – şehir nüfusu
hedeflenirken, ekonomik
de göz önüne alındığında kırsal kalkınma ayrımı niteliğini kaybedecek olduğundan,
çeşitliliğin artırılmasında daha alt ölçekte uygulama programları geliştirilmesi planlanmaktadır. 2014
politikalarının önemi daha da artmaktadır. TR63 Bölgesi kentsel ve kırsal nitelikli bölge
yılında Hatay ve Kahramanmaraş illerinin büyükşehirsınıflaması statüsü kazanması
yapısal ile
vebirlikte klasik köy
fonksiyonel nüfusu –
özellikler
Plan döneminde TR63 Bölgesi için doğrultusunda yapılacak analiz çalışması
şehir nüfusu ayrımı niteliğini kaybedecek olduğundan, TR63 Bölgesi kentsel ve kırsal nitelikli ile
bölge
geliştirilecek kırsal kalkınma politikaları; fiziki tanımlanacak ve kırsal kalkınmaya yönelik
sınıflaması
ve sosyal yapısal
altyapı ve fonksiyonel geliştirilmesi,
olanaklarının özellikler doğrultusunda yapılacak analiz çalışması ile tanımlanacak
politika ve uygulama programlarında bu
kırsalda ekonomik çeşitliliğin artırılması ve
ve kırsal kalkınmaya yönelik politika ve uygulama programlarındaanaliz rehberbu analiz rehber alınacaktır.
alınacaktır.
Tedbirler
Tedbirler
6.1 •TR63 Bölgesi’nde kentsel ve kırsal nitelikli bölgeler analizinin yapılması.
•Her bir ilçe veya birkaç ilçeden oluşan alt bölgeler bazında kırsalda ekonomik
6.2
çeşitliliğin artırılmasına yönelik uygulama programlarının geliştirilmesi.
•El sanatlarının ekonomik faaliyete dönüştürülmesi, tarıma dayalı küçük ölçekli

işletmelerin yaygınlaştırılması, su ürünleri üretiminin katma değerinin artırılması ve
6.3
ekolojik turizm faaliyetlerinin geliştirilmesi amacıyla başlangıç desteklemelerine
yönelik programların geliştirilmesi.
•Ulaştırma, içme suyu ve temel hizmet altyapısının iyileştirilmesine yönelik

6.4
yatırımlara devam edilmesi.
•Kırsalda sosyal hayatın geliştirilmesine yönelik sosyal donatı yatırımlarının

6.5 önceliklendirilmesi ve bu yatırımların tesisine yönelik uygulama programlarının
geliştirilmesi.
•Kırsalda beşeri kaynakların gelişimine yönelik tarımsal üretim eğitimleri ve ekonomik

6.6 faaliyetlerin çeşitlendirilmesine yönelik eğitimler ile eğitim ve sağlık altyapısının
iyileştirilmesine yönelik bilinçlendirme eğitimlerinin artırılması.
116 117
85
Üst Ölçekli Planlarla İlişkisi • Kırsal alanların ihtiyaçları doğrultusunda

eğitim ve yayım faaliyetlerinin geliştirilmesi
• Düşük gelirli bölgelerde ekonomik faaliyet
(Tarım Stratejik Planı 2013-2017, Tarımsal
kolları çeşitlendirilecek, KOBİ ve mikro
ve Sosyal Altyapı İmkanlarını Geliştirmek,
işletmeler geliştirilecek, tarımsal verimlilik
Kırsal Kalkınma ve Refahı Sağlayarak
artırılacak, kentsel ve kırsal alanda yaşam
Kırsal Alanların Cazibesini Artırmak)
kalitesi iyileştirilecek, beşeri ve sosyal
sermaye güçlendirilecektir. Bu bölgelerin • Kırsalda Agro-Eko turizmin
ulusal pazarla ve diğer bölgelerle yaygınlaştırılması (Tarım Stratejik Planı
bütünleşme düzeyi yükseltilecek; 2013-2017, Tarımsal ve Sosyal Altyapı
eğitim, sağlık, iletişim ve yerel yönetim İmkanlarını Geliştirmek, Kırsal Kalkınma
hizmetlerinin sunum kalitesi ve ve Refahı Sağlayarak Kırsal Alanların
erişilebilirliği artırılacaktır. (10. Kalkınma
Planı, 2.3.1 Bölgesel Gelişme ve Bölgesel
Rekabet Edebilirlik) • Kırsalda altyapı eksikliklerinin giderilmesi
ve mevcut altyapının modernizasyonu
• Kırsal ekonominin üretim ve istihdam
(Tarım Stratejik Planı 2013-2017, Tarımsal
yapısı turizm, ticaret, gıda sanayi, küçük
ve Sosyal Altyapı İmkanlarını Geliştirmek,
ölçekli üretim gibi tarım dışı ekonomik
Kırsal Kalkınma ve Refahı Sağlayarak
faaliyetlerle çeşitlendirilecektir. (10.
Kırsal Alanların Cazibesini Artırmak)
Kalkınma Planı, Kırsal Kalkınma)
118
hareketlerinin rotaları değerlendirildiğinde sektörleri olmak üzere, hizmet sektörlerinde

Avrupa, Asya, Afrika ve Orta Doğu’nun yüksek katma değerli lojistik faaliyetlere
geçiş koridoru üzerinde yer alan ve lojistik destek verilmesinin ve böylece Türkiye’nin
sektöründe en önemli avantajlardan biri olan çeşitli hizmet alanlarında lojistik merkezi
deniz ulaşımında geniş olanaklara sahip olan haline gelmesinin; ulaştırmanın yanı sıra,
Türkiye, sektördeki küresel gelişmelerden istihdama ve ülke ekonomisine sağlayacağı
en çok ekonomik fayda sağlayacak ülkeler katkı göz önüne alınarak limanlar kombine
arasında yer almaktadır. taşımacılık yapılabilen birer lojistik merkezi
haline getirilmesinin önemi vurgulanmıştır.
Avrupa Birliği’nin TEN-T adı ile çok
modlu ulaşım ağı geliştirme politikası 2011-2014 Sanayi Strateji Belgesi’nde
çerçevesinde, bu politikanın Türkiye uzantısı ise sanayinin rekabet gücünün artırılmasında
uygulamalarına yönelik olarak hazırlanan girdi tedariki yapan altyapı sektörlerinden
“Türkiye’nin Ulaştırma Altyapısı İhtiyaç olan lojistik sektöründe farklı taşımacılık
Değerlendirmesi Sonuç Raporu”nda, modlarının geliştirilmesi ve etkin kullanımının
Türkiye’de intermodal taşımacılığın önemi belirtilerek uluslararası alanda
1.4. LOJİSTİK SEKTÖRÜNÜN geliştirilmesi için önemli potansiyel alanlar sanayinin rekabet gücünün geliştirilmesinin
bulunduğu belirtilerek karayolu, havayolu, sadece üretim gücüne değil imalatla ilgili
GELİŞTİRİLMESİ
denizyolu ve demiryolu taşımacılığının TEN-T olmayan lojistik gibi destekleyici faaliyetlere
1.4.1. Durum Tespiti Ve Stratejik Analiz kriterlerine uygun olarak düzenlenmesine bağlı hale geldiği ifade edilmiştir. Aynı
yönelik öneriler geliştirilmiştir. belgede sanayide katma değeri yüksek
Küresel ölçekte ekonomik ve sosyal Trilyon ABD Dolarlık bir pazara ulaşmasının ürünlere geçiş stratejisi olarak lojistik
dinamiklerdeki hızlı değişimler, bilgi ve beklendiği belirtilmektedir.33 Aynı yayında, Raporda, “Coğrafi konumu itibarıyla sektörü gibi katma değeri artırıcı faaliyetlerin
teknoloji alanındaki gelişmeler, dünya Dünya Bankası tarafından gümrük ve sınır Türkiye, Karadeniz, Asya, Orta Doğu, Avrupa geliştirilmesi hususuna yer verilmiş ve
üzerinde ekonomik ve sosyal ilişkilerde kapısı işlemleri, lojistik altyapı, uluslararası ve Akdeniz ülkeleri arasında mükemmel
mesafe kavramını engel olmaktan çıkarmıştır. taşıma olanakları, lojistik operasyonların lojistik sektörünün etkinliğinin artırılmasının
bağlantı olanakları sunmaktadır. Bu nedenle, sanayi stratejisinde önemli bir yeri olduğu
Ticaretin giderek serbestleşmesine paralel kalitesi, ürünlerin izlenebilirliği ve zamanında
olarak rekabetin artması ve küresel ve teslimat ölçütlerine göre ülkelerin Türkiye’nin uluslararası ulaştırmada önemli belirtilmiştir. Belgede, sanayide rekabet
bölgesel ölçekte organizasyonların ağırlık performanslarının değerlendirildiği ve 2010 rol üstlenmesine, doğu-batı ve kuzey-güney gücünün artırılmasına yönelik olarak;
kazanmasıyla taşıma mesafelerinin uzaması, yılında Almanya (4,11), Singapur (4,09), İsveç akslarında uluslararası çok modlu ulaştırma ulaştırma ve lojistik sektörlerinin, firmaların
hız unsurunu öne çıkarmıştır. Bu durum, (4,08), Hollanda (4,07), Lüksemburg (3,98) ağı için etkin koridorlar oluşturmasına, Türkiye rekabet gücüne katkısını azami düzeye
hammadde ve işlenmiş ürünlerin alıcılara ve İsviçre (3,97) en etkin ilk on ülke arasında üzerinden Akdeniz’e Avrupa-Asya ulaştırma çıkarabilmek amacıyla, farklı taşımacılık
düşük maliyetle ve zamanında ulaştırılmasının yer alırken Türkiye (3,22), 155 ülke arasından bağlantılarının geliştirilmesine yönelik
önemini artırmış ve kombine taşımacılık 39. sırada yer aldığı ifade edilmiştir.34 türlerinin en etkili oldukları yerlerde organize
olarak ulaştırma altyapısının iyileştirilmesi ve planlı bir şekilde kullanılmasına yönelik
sistemlerinin kullanımını yaygınlaştırmıştır. Aynı çalışmanın 2014 yılı Mart
ayında yayımlanan yeni raporunda yolunda hamleler gerçekleştirilmelidir.”36 politikaların uygulanması ve Türkiye’nin
TOBB tarafından yayımlanan Türkiye Türkiye’nin bu sıralamada 30. ifadesine yer verilerek çok modlu ulusal ağın coğrafi konumunun sunduğu fırsatları
Ulaştırma ve Lojistik Meclisi Sektör sıraya yükseldiği belirtilmektedir.35 gelişiminde modlararası dengeli gelişime değerlendirmek için özellikle Avrupa ve
Raporu’nda Dünya Ticaret Örgütü verilerine Türkiye’nin jeostratejik konumu ve daha çok odaklanması gerektiği belirtilmiştir.
göre dünya genelinde ulaştırma hizmetlerinin Asya arasındaki geçişlerde kritik bir işlev
sahip olduğu ulaşım olanakları lojistik üstlenebilecek, AB ve diğer bölgelerin lojistik
toplam hizmetler sektöründen %30 pay aldığı Türkiye’nin lojistik olanakları ulusal
ve 2009 yılında 6 Trilyon ABD Doları tutarında sektörünün gelişmesi için önemli potansiyel sistemlerine Türkiye’nin entegre olmasını
ölçekli stratejik belgelerde de yer almıştır. sağlayacak politikaların hayata geçirilmesi
bir pazara sahip sektörün 2015 yılında 10-12 arz etmektedir. Küresel mal ve hizmet
Ulaştırma Bakanlığı 2009-2013 Stratejik öngörülmüştür.
Planı’nda; başta havayolu ve denizyolu
33. Türkiye Ulaştırma ve Lojistik Meclisi Sektör Raporu, TOBB,2011
34. TOBB,2011
35. The World Bank, Logistics Performance Index Report 2014 36. Türkiye’nin Ulaştırma Altyapısı İhtiyaç Değerlendirmesi Sonuç Raporu, TINA Türkiye Ortak Girişimi,2007
120 121
Benzer şekilde 2023 vizyonu ile kalitenin ve güvenliğin yükseltilmesi ve 1998 yılında 7,7 milyar TL üretim yıllık büyüme ortalaması % 15, sektörün
hazırlanan Türkiye İhracat Stratejisi ve Eylem ulaştırma planlamasında koridor yaklaşımına değerine sahip sektör, 1998-2013 Türkiye GSMH içerisindeki payı % 4’tür.37
Planı’nda da coğrafi avantajlar ve alternatifli geçilmesi esas alınmıştır. döneminde üretim değerini yaklaşık 28 Türkiye’nin uluslararası alanda sahip
ulaşım olanaklarının yeterince etkin kat artırarak toplam ekonomi içerisindeki olduğu lojistik avantajların benzeri, ulusal
değerlendirilemediği belirtilerek, uluslararası 2014-2018 yılları arasında lojistik
payını da % 11’den % 13,8’e yükseltmiştir. ve uluslararası ölçekte TR63 Bölgesi için de
rekabetçiliğin geliştirilmesi amacıyla lojistik sektörüne ilişkin hedef göstergelere de
yer verilen Kalkınma Planı’nda, karayolu Ulaştırma, depolama ve haberleşme sektörü, geçerlidir. Türkiye’nin kuzey-güney ve doğu-
altyapısının iyileştirilmesine yönelik stratejiler toplam GSYH içerisinde %15,4 pay alan batı ekseninde kesişen bölge konumundaki
geliştirilmiş, limanların, büyük fabrikaların ve yük taşımacılığında % 4,9, demiryolu
taşımacılığında % 18 ve denizyolu yükleme imalat sektöründen sonra en yüksek paya TR63 Bölgesi, ekonomik ve sosyal açıdan
OSB’lerin birbirleriyle olan bağlantılarının
boşaltma kapasitesinde % 8 yıllık ortalama sahip ikinci sektör konumundadır. farklı bölgelerin geçiş bölgesidir. Karayolu,
iyileştirilmesi ve limanların lojistik üs haline
artış öngörülmüştür. Bu verilerden, yük denizyolu, demiryolu ve havayolu altyapısı
getirilmesi hedeflenmiştir. Şekil 11’de yer alan verilerde de
taşımacılığında % 87 olan karayolu ile tüm ulaşım modlarında hizmet olanağına
Lojistik sektörünün geliştirilmesi ile ilgili payının, lojistik sektöründeki gelişme ve görüldüğü üzere ulaştırma, depolama ve sahip bölge, liman ve gümrük kapıları
en güncel strateji belgesi olan 10. Kalkınma yatırım hedefleri ile birlikte demiryolu ve haberleşme sektörü son 14 yıllık süreçte ile uluslararası taşımacılıkta da gelişme
Planı’nda ulusal ölçekte Lojistik Master denizyolu lehine azaltılmasının hedeflendiği Türkiye ortalamalarının üzerinde bir gelişme potansiyeline sahiptir.
Plan çalışmasının yapılacağı ve kurulacak görülmektedir. performansı göstermiştir. Sektörün gelişme
lojistik merkezlerin yer seçiminde rehber performansında aynı dönemde haberleşme Uluslararası Ana Trafik Arterleri
niteliği olacak bu çalışma ile ulaştırma Türkiye’nin lojistik potansiyeli ülkede alanında yaşanan hızlı büyümenin etkisi olsa Oluşturulması Deklarasyonu (AGR)
koridor haritalarının çıkarılacağı belirtilmiştir. üretilen ekonomik değer verilerine de da ulaştırma alanında yaşanan gelişmeler hükümlerine göre belirlenen uluslararası
Lojistik altyapısı gelişmiş ülkelerin ticaret yansımıştır. TÜİK tarafından yayımlanan de sektördeki büyümeye katkı sağlamıştır. karayolu ağı içerisinde Türkiye Güneydoğu
faaliyetlerinde daha etkili ve verimli olduğu 2013 Yılı verilerine göre 1,6 trilyon TL olan
2011-2014 Sanayi Strateji Belgesi’ne göre Avrupa uzantısında yer almaktadır.
ifade edilen Kalkınma Planı’nda kombine Türkiye GSYH’sının 216,4 milyar TL’si
Türkiye’de lojistik sektörünün son yıllardaki
taşımacılık uygulamalarının geliştirilerek (%13,8 ) ulaşım, depolama ve haberleşme
demiryolu ve denizyolu paylarının artırılması, sektöründen sağlanmıştır.
Harita 14. Türkiye’deki E-Yollar (Uluslararası Yol Ağı)
Şekil 10. Ulaştırma, Depolama ve Haberleşme Sektörü Gelişme Hızı
Kaynak: Karayolları Genel Müdürlüğü
Kaynak: TÜİK, Ulusal Hesaplar,2014 37. Sanayi Strateji Belgesi 2010-2014, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2010
122 123
Bu ağın Ankara ve Konya üzerinden stratejik bir konuma sahiptir. 1990’lı Bölgede Hatay iline bağlı İskenderun ve gelecektir. Yatırım teşvik politikaları ile
gelen iki güzergahı, Niğde-Ulukışla’da yıllarda hizmete giren otoyol ağı ile birlikte Dörtyol ilçelerinde yer alan 10 adet liman yatırım cazibesi artırılan bu bölgeler ile birlikte
birleşerek Adana ili üzerinden TR63 karayolu standartları gelişmeye başlayan bulunmaktadır. 2012 yılında özelleştirilen Doğu Akdeniz’de var olan sanayi kapasitesi
Bölgesi’nde tek güzergah olarak gelmekte bölge, uluslararası yol ağı üzerinde yüksek ve Türkiye’de demiryolu bağlantısı bulunan göz önüne alındığında İskenderun’un lojistik
7 büyük limandan birisi olan İskenderun önemi daha artmaktadır.
ve Osmaniye-Toprakkale’de tekrar iki standartlara sahiptir. Toplam 195 km otoyol
Limanı ( özelleştirme sonrasında Limak Port
güzergaha ayrılarak Gaziantep üzerinden ağının olduğu bölgede, 808 km olan toplam TR63 Bölgesi illerinin her üçünde de
), bölgenin en büyük limanıdır. Özelleştirme
Türkiye’nin Doğu ve Güneydoğu bölgelerine devlet yolu ağının 555 km’si (% 69) bölünmüş demiryolu bağlantısı bulunmaktadır. Karayolu
ile birlikte lojistik amaçlı yatırımların hız
ve Irak’a, Hatay üzerinden ise Suriye’ye yol standartlarındadır. TR63 Bölgesi’nde kazandığı liman, Doğu Akdeniz Bölgesi ile ağı ile benzer şekilde Adana üzerinden
ulaşmaktadır. Bu özelliği ile TR63 Bölgesi 100 km2’ye 8,6 km yol ağı düşmekte olup Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri gelen demiryolu Osmaniye-Toprakkale’de
Avrupa ve Türkiye’nin batı bölgelerini, Orta bölgenin karayolu ağı yoğunluğu Türkiye için önemli bir çıkış noktasıdır. Mersin iki güzergaha ayrılmakta ve doğuda
Doğu ve Türkiye’nin doğu ve güneydoğu ortalamasının (8,2 km/100km2) üzerindedir. Limanı’na yakın bir konumda olsa da maliyet Gaziantep ve Kahramanmaraş üzerinden
avantajları bakımından doğu ve güneydoğu doğu ve güneydoğu bölgelere, güneyde
bölgelerine bağlayan karayolu ağı üzerinde
bölgeler için daha cazip durumda olan ise İskenderun’a uzanmaktadır. TR63
İskenderun Limanı, sanayinin hızla geliştiği Bölgesi’nin demiryolu altyapısı göz önüne
Harita 15. TR63 Bölgesi Limanları bu bölgelerdeki üretimin sevkiyatında alındığında, Türkiye’de ulaştırma sektöründe
önemli rol oynayabilecektir. Kamu yatırım ve 10. Kalkınma Planı ile öncelikli politika
programına alınan Hassa-Dörtyol Yol Yapım olarak belirlenen taşımacılıkta demiryolunun
Projesi tamamlandığında, İskenderun payının artırılması stratejisi, bölgenin lojistik
Limanı’na ulaşım doğu ve güneydoğu yeteneğini artıracak niteliktedir.
bölgeler açısından daha da cazip hale
Harita 16. TR63 Bölgesi Demiryolu Ağı
124 125
Diğer taraftan TR63 Bölgesi’nde; almasından kaynaklanan ulusal jeopolitik Harita 17. Lojistik Gelişim Haritası
İskenderun-Dörtyol-Osmaniye hattında konumu, Avrupa’yı Ortadoğu’ya bağlaması
kurulu başta ana metal olmak üzere sanayi sebebiyle uluslararası bir niteliğe de
kuruluşları, Osmaniye’de hızlı bir büyüme bürünmektedir.
sürecinde olan Organize Sanayi Bölgesi,
Kahramanmaraş’ta tekstil ve metal mutfak TR63 Bölgesi ile birlikte TR62, TRC1,
eşya kuruluşlarının iç ve dış ticarete yönelik TRC2 ve TRC3 bölgelerinin konumu,
üretimleri, ulaşım altyapısını en verimli şekilde üretim hacmi ve ulaşım altyapısı birlikte
kullanmayı önemli hale getirmektedir. değerlendirildiğinde lojistik gelişim
potansiyeli öne çıkmaktadır. Bu doğrultuda
Ayrıca, TR63 Bölgesi’ne komşu TRC1 bölgenin yüksek lojistik potansiyelinin
(Gaziantep, Kilis, Adıyaman) Bölgesi ve değerlendirilmesi amacıyla kademelere
TRB1 Bölgesi’nin (Malatya, Elazığ, Bingöl, göre lojistik ana merkez ve alt merkezlerin
Tunceli) özellikle deniz aşırı ticari ilişkileri kurulması hedeflenmektedir. Buna göre
bakımından TR63 Bölgesi’ndeki liman konumu ve ulaşım altyapısı nedeniyle
faaliyetleri lojistik avantaj sağlamaktadır. Bu Mersin ve İskenderun bu bölge için ana
iki bölge dışında Güneydoğu Anadolu illeri lojistik merkezler olarak belirlenmiş ve
ve Doğu Anadolu’nun güney illerinde yeni bu noktalarda lojistik köy yatırımlarının
teşvik yasası ile hareketlenen yatırımların tamamlanması önceliklendirilmiştir. Bölge
üretime geçmesi ile birlikte TR63 Bölgesi içerisindeki tüm diğer iller bu iki ana merkez
liman faaliyetleri bu bölgelere de hizmet ile entegre edilecektir. Bu entegrasyonun
verecek konumda olacaktır. TR63 Bölgesinin alt merkezleri olarak Adana, Gaziantep
doğu ve batı ulaşım koridorları arasında yer ve Diyarbakır 2. Kademe, diğer iller ise
3. kademe alt merkezler olarak bu yapı
içerisinde yer alacaktır.
126 127
Bu temel çerçeve doğrultusunda ana • TR63 Bölgesi’nin kuzey-güney süreç desteği ve bu yatırımlara yönelik fiziki ve teknolojik altyapının iyileştirilmesi
merkezler öncelikli olmak üzere ulaşım ve doğu-batı bölgeler arasında nitelik işgücü eğitimleri plan döneminde ele ve gümrük işlemlerinin hızlandırılması,
altyapılarının iyileştirilmesi, sınır kapılarının geçiş noktası olması ve Avrupa- alınacak konulardır. işlemlerde süreyi kısaltarak dış ticaret ve
modernizasyonu, bilgi ve iletişim altyapısı Orta Doğu-Uzak Doğu lojistiğini lojistik sürecinde etkinliği sağlayacaktır.
ile insan kaynaklarının geliştirilmesi sektörel sağlayabilecek konumda olması, Ayrıca, TR63 Bölgesi’nin dış ticaret
öncelikler olarak belirlenmiştir. Ayrıca, ve lojistik kapasitesinin geliştirilmesi
bölgesel ana merkezlerden biri olarak • TR63 Bölgesi kurulu sanayi yapısının amacıyla Hatay ilinde bulunan Reyhanlı-
belirlenen İskenderun Lojistik Merkezi için lojistik sektörüne yatırım potansiyeli Cilvegözü ve Yayladağı Gümrük Kapılarının
kamu yatırım programına alınan Hassa- sunması,
modernizasyonu önemli görülmektedir.
Dörtyol Tünel Projesi stratejik önem • TR63 Bölgesi dış ticaret hacminin Gümrük kapılarında yapılacak yatırımlarla
taşımaktadır. Bu yatırım ile birlikte tüm gelişen bir görünüm arz etmesi,
güneydoğu ve doğu bölgelerin bir kısmı için
İskenderun lojistik bölgesine ulaşım süre ve • Doğu ve güneydoğu bölgelerin
maliyet açısından daha cazip hale gelecektir. geniş bir hinterland sunması,
Bu bakımdan bu projenin tamamlanması
• Türkiye’nin diğer bölgelerine göre
İskenderun Lojistik Merkezi için önem
liman maliyetlerinin düşük olması,
taşımaktadır.
gibi nedenlerle, İskenderun merkezli lojistik
Bölgenin coğrafi konumu, kurulu sanayi
köy kurulması ve bu lojistik köy ile entegre
yapısı, çevre bölgelerle ilişkileri ve ulaşım
Hatay ve Osmaniye il merkezlerinde birer
olanakları doğrultusunda, Doğu Akdeniz
lojistik destek merkezi oluşturulmasına
Kalkınma Ajansı tarafından hazırlanan
uygun yatırım ortamının olduğu sonucu
İskenderun Lojistik Köyü ile Antakya ve
elde edilmiştir. Master Plan tamamlandıktan
Osmaniye Lojistik Destek Merkezleri
sonra özel sektör tarafından yatırım kararı
Master Planı’nda, TR63 Bölgesi’nin lojistik
alınan ve Osmaniye Organize Sanayi
altyapısı tüm yönleri ile ele alınmıştır. TR63
Bölgesi’ne yaklaşık 10-12 km. mesafede
Bölgesi’nde lojistik köy ve lojistik destek
olan yeni liman yapımı, Osmaniye ilinin
merkezi yatırımlarına yönelik olanakların
lojistik cazibesini daha da artırmıştır.
değerlendirildiği çalışmada;
Hazırlanan master planda öngörülen
• İskenderun-Dörtyol bölgesinde
İskenderun Lojistik Köyü ve Antakya ve
taşımacılık sektöründe kapasiteye
Osmaniye Lojistik Destek Merkezlerine
sahip limanların olması,
ilave olarak, TCDD yatırım programında
• İskenderun Limanı’nın yer alan Kahramanmaraş Türkoğlu Lojistik
özelleştirilmesi ile birlikte lojistik Merkezi’nin de bu oluşum içerisine entegre
altyapısına yönelik yatırımların edilmesi önemli görülmektedir.
artması,
TR63 Bölgesi’nde kara taşımacılığı
• Limanların demiryolu ve karayolu konusunda ulusal ve uluslararası nitelikte bir
bağlantıları ile çok modlu taşımacılık kapasite olması ile birlikte, lojistik sektörünün
sisteminin geliştirilmesine uygun sadece taşımacılıkla sınırlı bir alan olmaması
olması, nedeniyle, bu alanda geliştirilecek yatırımlara
128 129
Harita 18. TR63 Bölgesi Lojistik Sektörü Gelişim Haritası Stratejik

1.4.1.1. Yaklaşım
TEMEL AMAÇ
Jeostratejik konumu, çok modlu ulaşım olanakları, yüksek üretim kapasitesine sahip sanayi yapısı ve
geniş hinterlandı ile TR63 Bölgesi’nde lojistik sektörünün geliştirilmesi ve bölgenin rekabet gücünün
artırılması.
Öncelik 1. İskenderun Lojis k Köyü 1.1. İskenderun Lojis k Köy ya ımının gerçekleş lmesi.
ile Antakya ve Osmaniye Destek 1.2. Antakya ve Osmaniye Lojis k Destek Merkezleri ya mlarının
Merkezlerinin kurulması ve gerçekleş mesi.
Türkoğlu Lojis k Merkezi ile 1.3. Türkoğlu Lojis k Merkezi’nin tamamlanması ve İskenderun Lojis k
entegrasyonlarının sağlanması Köyü ile entegrasyonunun sağlanması.
2.1. İskenderun-Osmaniye-Türkoğlu demiryolu bağlan sı standartlarının,
lojis k altyapısına uygun olarak geliş ilmesi.
2.2. Elbistan-Kahramanmaraş yolunun bölünmüş yol standartlarına
Öncelik 2. Organize Sanayi yükse mesi.
Bölgeleri ve büyük işletmelerin 2.3. Güneydoğu ve doğu bölgelerin İskenderun’a ulaşım süre ve
ulaşım altyapısının iyileş lmesi maliyetlerini azaltacak Hassa-Dörtyol Projesi’nin tamamlanmasına
öncelik verilmesi.
2.4. Osmaniye Organize Sanayi Bölgesi’nin deniz bağlan sı için karayolu
ve demiryolu projelerinin ya rım programına alınması.
3.1. Cilvegözü ve Yayladağı Gümrük Kapılarının fiziki altyapısının
Öncelik 3. Gümrük kapılarının iyileş ilmesi.
etkinliğinin a ması 3.2. Cilvegözü ve Yayladağı Gümrük Kapılarının teknolojik altyapısının
geliş mesi ve gümrük işlem süresi kısal lması.
4.1. Plan dönemi içerisinde lojis k programlarının münferit lisans
programı haline rilmesi.
4.2. Kalkınma ajansları, Gümrük Müdürlükleri, İş Kurumu İl Müdürlükleri,
Üniversiteler ve ilgili özel sektör kuruluşları ile işbirliği içerisinde
Öncelik 4. Lojis k ve gümrük
lojis k sektörüne işgücü ye ş me programlarının düzenlenmesi.
işlemlerinde insan kaynağı
potansiyelinin geliş lmesi 4.3. İlgili program ve e mleri tamamlayan kişilerin sektör tecrübelerinin
ar ması amacıyla Uluslararası Taşımacılık ve Lojis k Hizmet
Üretenleri Derneği (UTİKAD) ve Uluslararası Nakliyeciler Derneği
(UND) gibi derneklerle işbirliği içerisinde staj programlarının
geliş mesi.
130 131
Öncelik
Öncelik 1. İskenderun
1. İskenderun Lojistik
Lojistik Köyü Köyü ve Osmaniye
ile Antakya gümrük kapıları
Destek ile uluslararasıkurulması
Merkezlerinin taşımacılıkta
ve • Dış ticareti kolaylaştırıcı politikalar • Limanları lojistik üs haline getirmek
ile Antakya
Türkoğlu ve Osmaniye
Lojistik Merkezi Destek
ile entegrasyonun da gelişme potansiyeline sahiptir. Bölgede
sağlanması oluşturmak amacı kapsamında; lojistik amacıyla geri sahalarında demiryolu
Merkezlerinin kurulması ve Türkoğlu İskenderun, konumu ve geniş hinterlandı, yapıların kurulmasını ve mevcutların aktarım terminalleri veya karada konteyner
Lojistik Türkiye’nin
Açıklama: Merkezi uluslararası
ile entegrasyonun
alanda sahip olduğu yüksek
lojistikkapasiteli liman
avantajları, olanakları,
benzer demiryolu
şekilde ulusal ve iyileştirilmesini sağlayacak politikalar terminalleri kurulacaktır. (2023 İhracat
sağlanması ve otoyol bağlantıları ve kurulu sanayi
uluslararası ölçekte TR63 Bölgesi için de geçerlidir. Türkiye’nin kuzey-güney ve doğu-batı ekseninde yapısı oluşturulacaktır. (Sanayi Strateji Belgesi Stratejisi ve Eylem Planı, Uluslararası
ile lojistik sektörünün merkezi olabilecek 2011-2014, Altyapı Sektörleri) Rekabetçiliğin Artırılmasına Yönelik
kavşak noktasıTürkiye’nin
Açıklama: konumundaki TR63 Bölgesi,
uluslararası alandaekonomik ve sosyal açıdan farklı bölgelerin geçiş
niteliklere sahiptir. İskenderun Lojistik Köyü Lojistik Altyapısının Güçlendirilmesi)
sahip olduğu
bölgesidir. lojistik
Karayolu, avantajları,
denizyolu, demiryolubenzer
ve havayolu
ilealtyapısı
Antakya ile ve
tümOsmaniye
ulaşım modlarında
Lojistik hizmet
Destek
şekilde ulusal ve uluslararası ölçekte TR63
olanağına sahip bölge, liman ve gümrük kapıları ile uluslararası taşımacılıkta da gelişme potansiyeline
Merkezleri Master Planı ile ortaya konulan
Bölgesi için de geçerlidir. Türkiye’nin kuzey-
sahiptir. Bölgede İskenderun, konumu ve geniş hinterlandı,stratejiler yüksek
çerçevesinde İskenderun’da
kapasiteli lojistik
liman olanakları,
güney ve doğu-batı ekseninde kavşak noktası
köy yatırımı ile bu yatırıma entegre Antakya
demiryolu
konumundakive otoyol
TR63bağlantıları ve kurulu
Bölgesi, sanayi yapısı ile lojistik sektörünün merkezi olabilecek
ekonomik
ve Osmaniye Lojistik Destek Merkezlerinin
niteliklere
ve sosyalsahiptir.
açıdanİskenderun Lojistik Köyü
farklı bölgelerin ile Antakya ve Osmaniye Lojistik Destek Merkezleri
geçiş
kurulması ve kamu yatırım programında
bölgesidir. Karayolu, denizyolu, demiryolu ve
Master Planı ile ortaya konulan stratejiler çerçevesinde İskenderun’da
bulunan Türkoğlulojistik köy
Lojistik yatırımı iledebubu
Merkezinin
havayolu altyapısı ile tüm ulaşım modlarında
yatırıma entegre Antakya ve Osmaniye Lojistik Destek Merkezlerinin
oluşuma kurulması ve
entegrasyonunun kamu yatırım
sağlanması, plan
hizmet olanağına sahip bölge, liman ve
programında bulunan Türkoğlu Lojistik Merkezinin de bu döneminin en önemli öncelikleri
oluşuma entegrasyonunun arasındadır.
sağlanması, plan
döneminin en önemli öncelikleri arasındadır.
Tedbirler
Tedbirler
1.1 •İskenderun Lojistik Köy yatırımının gerçekleştirilmesi.
1.2 •Antakya ve Osmaniye Lojistik Destek Merkezleri yatırımlarının gerçekleştirilmesi.
•Türkoğlu Lojistik Merkezi'nin tamamlanması ve İskenderun Lojistik Köyü ile

1.3
entegrasyonunun sağlanması.
ÜstÖlçekli
İlişkisi
• Lojistik
Lojistikmerkezlerin
merkezlerin ülke planlanması sağlanacaktır. (10. Kalkınma Planı, 2.2.18
genelinde ve yatırımlarında;
ülke genelinde bölgesel potansiyel ve ihtiyaçlar
planlanması ve yatırımlarında; bölgesel Lojistik ve Ulaştırma)
dikkate alınacak, kombine taşımacılık bağlantılarının yapılmasına özen gösterilecek, kullanıcıların
potansiyel ve ihtiyaçlar dikkate alınacak, • Limanların geri sahasında demiryolu
gereksinimleri
kombine gözetilerek, tümbağlantılarının
taşımacılık lojistik hizmet sağlayıcılarının eşit şartlarda yararlanacağı kamu-
aktarım terminalleri veya karada konteynır
özel işletim modelinin
yapılmasına özenetkin birgösterilecek,
şekilde kullanılması sağlanacaktır. (10. Kalkınma Planı, 2.2.18
terminalleri kurularak, demiryolu
kullanıcıların
Lojistik gereksinimleri gözetilerek,
ve Ulaştırma) taşımacılık anlayışından lojistik taşımacılık
tüm lojistik hizmet sağlayıcılarının eşit anlayışına geçilecektir. (Sanayi Strateji
Limanların geri sahasında kamu-özel
şartlarda yararlanacağı demiryolu işletim
aktarım terminalleri veya karada konteynır terminalleri
Belgesi 2011-2014, Altyapı Sektörleri)
kurularak,
modelinindemiryolu
etkin birtaşımacılık anlayışından lojistik taşımacılık anlayışına geçilecektir. (Sanayi
şekilde kullanılması
Strateji Belgesi 2011-2014, Altyapı Sektörleri)
132 133
Öncelik 2. Organize Sanayi Bölgeleri ve büyük işletmelerin ulaşım altyapısının iyileştirilmesi
Açıklama: TR63 Bölgesi bölgesel karayolu ağı yoğunluğu bakımından Türkiye ortalamalarının üzerinde
bir değere sahiptir. Bununla birlikte özellikle Organize Sanayi Bölgeleri’nde yoğunlaşan yatırımlarla
Öncelik 2. Organize Sanayi Bölgeleri ve Kahramanmaraş merkezine bağlayan Öncelik 3. Gümrük kapılarının etkinliğinin gümrük kapılarının fiziki ve teknolojik
birlikte artan sanayi kapasitesinin ulaşım
büyük işletmelerin ulaşım altyapısının altyapısının iyileştirilmesi ve lojistik olanakların
karayolunun bölünmüş yol standartlarına geliştirilmesi Öncelik 3.
artırılması Gümrük kapılarının etkinliğinin artırılması
altyapının iyileştirilmesi ve gümrük
iyileştirilmesi
bölgesel rekabet gücünün artırılması bakımından önemli yükseltilmesi,
görülmektedir.yatırım programına alınan işlemlerinin hızlandırılması, işlemlerde süreyi
Hassa-Dörtyol karayolunun yeterli Açıklama:
Açıklama:TR63 Bölgesi’nin
TR63 Orta Orta
Bölgesi’nin Doğu’ya çıkış kapıları olan Cilvegözü ve Yayladağı gümrük kapılarının
Doğu’ya
kısaltarak dış ticaret ve lojistik sürecinde
Açıklama: TR63 Bölgesi bölgesel karayolu ödeneklerle desteklenerek en kısa sürede çıkış kapıları olan Cilvegözü ve Yayladağı
Bu amaçla; lojistik köybakımından
ve merkez yatırımları öngörülen İskenderun Limanı, İskenderun, Payas ve fiziki ve teknolojik altyapının iyileştirilmesi ve gümrük işlemlerinin
etkinliği hızlandırılması, işlemlerde süreyi
sağlayacaktır.
ağı yoğunluğu Türkiye tamamlanması öncelikli görülmektedir.
Osmaniye Organize
ortalamalarının Sanayi
üzerinde Bölgelerisahiptir.
bir değere ve Türkoğlu Lojistik Merkezi’nin demiryolu altyapısının kısaltarak dış ticaret ve lojistik sürecinde etkinliği sağlayacaktır.
Bununla birlikte özellikle Organize Sanayi Ayrıca, üretim kapasitesi hızla artan Tedbirler
iyileştirilmesi, Afşin ve Elbistan’ı Kahramanmaraş merkezine bağlayan karayolunun bölünmüş yol
Bölgeleri’nde yoğunlaşan yatırımlarla birlikte Osmaniye Organize Sanayi Bölgesi’nin, yeni Tedbirler
standartlarına yükseltilmesi,
artan sanayi kapasitesinin yatırım
ulaşım programınatahsis
altyapısının alınan Hassa-Dörtyol
edilmesi planlanankarayolunun yeterli
alan ile birlikte
iyileştirilmesi
ödeneklerle ve
desteklenerek lojistik olanakların
en kısa sürede üretim
tamamlanması kapasitesi
öncelikli ve dış ticaret hacminin daha
görülmektedir. 3.1 •Cilvegözü ve Yayladağı gümrük kapılarının fiziki altyapısının iyileştirilmesi.
geliştirilmesi bölgesel rekabet gücünün da artıracak olması nedeniyle, Osmaniye
artırılması
Ayrıca, bakımından
üretim kapasitesiönemli
hızla görülmektedir. OSB’ninSanayi
artan Osmaniye Organize en yakın noktada deniz
Bölgesi’nin, yeni bağlantısının
tahsis edilmesi
sağlanması amacıyla özel sektör tarafından •Cilvegözü ve Yayladağı gümrük kapılarının teknolojik altyapısının geliştirilmesi ve
planlanan
Bu amaçla; alan ile birlikte
lojistik üretim kapasitesi
köy ve merkez yatırımları ve dış ticaret hacminin daha da artıracak olması 3.2
liman yatırımına başlanmıştır. Bu yatırıma gümrük işlem süresi kısaltılması.
öngörülen Osmaniye
nedeniyle, İskenderun Limanı,
OSB’nin İskenderun,
en yakın noktada deniz bağlantısının
paralel olarak, sağlanması
Osmaniyeamacıyla
OSB ile özelliman
sektör
Payas ve Osmaniye Organize Sanayi Bölgeleri
tarafından
ve Türkoğlu liman yatırımına
Lojistik başlanmıştır.
Merkezi’nin Bu yatırımaarasında
demiryolu
karayolu
paralel olarak, ve demiryolu
Osmaniye bağlantısını
OSB ile liman arasında
sağlayacak yatırımın da başlatılması önemli ÜstÖlçekli
İlişkisi
altyapısının
karayolu iyileştirilmesi,
ve demiryolu Afşin ve
bağlantısını Elbistan’ı
sağlayacak yatırımın da başlatılması önemli görülmektedir.
görülmektedir.
• Dış ticaretteki gelişmelere paralel olarak
Dış ticaretteki gelişmelere paralel olarak gümrüklerin fiziki altyapısı iyileştirilecek, bilgi
Tedbirler gümrüklerin fiziki altyapısı iyileştirilecek,
Tedbirler teknolojilerinin kullanımı
bilgi teknolojilerinin ve tek vepencere
kullanımı tek uygulaması yaygınlaştırılacak, gümrük işlemleri
pencere uygulaması
hızlandırılacak yaygınlaştırılacak,
ve yaygınlaştırılacaktır. (10. Kalkınma Planı Metni, 2.2.18 Lojistik ve Ulaştırma)
•İskenderun-Osmaniye-Türkoğlu demiryolu bağlantısı standartlarının, lojistik
2.1 gümrük işlemleri hızlandırılacak ve
altyapısına uygun olarak geliştirilmesi.
yaygınlaştırılacaktır. (10. Kalkınma Planı
Metni, 2.2.18 Lojistik ve Ulaştırma)
2.2 •Elbistan-Kahramanmaraş yolunun bölünmüş yol standartlarına yükseltilmesi.
•Güneydoğu ve doğu bölgelerin İskenderun’a ulaşım süre ve maliyetlerini azaltacak

2.3
Hassa-Dörtyol Projesi’nin tamamlanmasına öncelik verilmesi.
•Osmaniye Organize Sanayi Bölgesi’nin deniz bağlantısı için karayolu ve demiryolu

2.4
projelerinin yatırım programına alınması.

• Organize sanayi bölgeleri ve küçük • Organize sanayi bölgelerine, büyük
Organize sanayi
sanayi siteleri bölgeleri
başta olmak ve küçük
üzere sanayi siteleri
üretimin başta olmak
fabrikalara üzere üretimin
ve limanlara özel mekânsal
sektör
mekânsal organizasyonu üretim ve ihracat katkısı ile bağlantı hatları yapılacaktır.
organizasyonu üretim ve ihracat kapasitesinin artırılmasına dönük olarak etkinleştirilecektir. (10.
kapasitesinin artırılmasına dönük olarak (2023 İhracat Stratejisi ve Eylem
Kalkınma Planı, 2.3.2 (10.
etkinleştirilecektir. Mekansal Gelişme
Kalkınma ve Planlama)Planı,
Planı, Uluslararası Rekabetçiliğin
2.3.2 Mekansal Gelişme ve Planlama) Artırılmasına Yönelik Lojistik Altyapısının
Güçlendirilmesi )
134 100 135

Öncelik 4. Lojistik ve gümrük işlemlerinde Programlarının, plan döneminde kurulması

insan kaynağı potansiyeli geliştirilmesi hedeflenen lojistik köy ve destek merkezlerine
Öncelik 4. Lojistik ve gümrük işlemlerinde insan kaynağı potansiyeli geliştirilmesi
nitelikli işgücü yetiştirecek şekilde yeniden
Açıklama: Bölgenin lojistik sektöründeki
düzenlenmesi
Açıklama: Bölgenin lojistik sektöründeki fiziki olanaklarının ve ve
iyileştirilmesi kamu-üniversite-özel
lojistik sektörünün bir
fiziki olanaklarının iyileştirilmesi ve lojistik
sektör işbirliği ile nitelikli işgücü yetiştirme
ekonomik
sektörünün faaliyet
bir olarak
ekonomikbölgede geliştirilmesine
faaliyet olarak katkı sağlamak amacıyla sektördeki insan kaynağı
program ve stajlarının geliştirilmesi
bölgede geliştirilmesine
potansiyelinin de geliştirilmesikatkı sağlamak
amacıyla ilgili kurumların işbirliğinin sağlanması gerekmektedir. Hatay
önemli görülmektedir. Ayrıca söz konusu
amacıyla sektördeki insan kaynağı
Mustafa Kemal Üniversitesi bünyesinde bulunan Lojistik yatırımların hayata plan
Programlarının, geçmesi ile birlikte
döneminde kurulması
potansiyelinin de geliştirilmesi amacıyla
hedeflenen lojistik köy
ilgili kurumların ve destek
işbirliğinin merkezlerineMYO’lar
sağlanması nitelikli bünyesinde programşekilde
işgücü yetiştirecek düzeyinde
yeniden
yer alan lojistik eğitimlerinin, münferit lisans
düzenlenmesi
gerekmektedir. ve kamu-üniversite-özel
Hatay Mustafa Kemal sektör işbirliği ile nitelikli işgücü yetiştirme program ve
programı haline getirilmesi bu alanda daha
Üniversitesi bünyesinde bulunan Lojistik
stajlarının geliştirilmesi önemli görülmektedir. Ayrıca söz konusu yatırımların hayata geçmesi
nitelikli işgücünün yetiştirilmesine katkı ile
birlikte MYO’lar bünyesinde program düzeyinde sağlayacaktır.
yer alan lojistik eğitimlerinin, münferit lisans
programı haline getirilmesi bu alanda daha nitelikli işgücünün yetiştirilmesine katkı sağlayacaktır.
Tedbirler
Tedbirler
•Plan dönemi içerisinde lojistik programlarının münferit lisans programı haline

4.1
getirilmesi.
•Kalkınma ajansları, Gümrük Müdürlükleri, İş Kurumu İl Müdürlükleri, Üniversiteler ve

4.2 ilgili özel sektör kuruluşları ile işbirliği içerisinde lojistik sektörüne işgücü yetiştirme
programlarının düzenlenmesi.
•İlgili program ve eğitimleri tamamlayan kişilerin sektör tecrübelerinin artırılması

amacıyla Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) ve
4.3
Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) gibi derneklerle işbirliği içerisinde staj
programlarının geliştirilmesi.
136
özel sektör kuruluşları arasında gerekli marka haline gelinmesi ve daha üst gelir
işbirliğinin sağlanması, insan kaynakları gruplarına yönelik olarak turizm ürün ve
ve girişim gücünün takviye edilmesi, hizmetlerinin çeşitlendirilmesinin önemli
yönetim, iş modelleri ve girişimcilikte olduğu vurgulanmıştır.
yeniliğin teşviki ve entegre turizm
politikalarının devreye sokulması önemlidir.40 Planda, dünyadaki turizm eğilimlerinin,
Türkiye, coğrafi konumu, zengin çeşitliliği bireylerin eğitim ve refah seviyesinin atması
ile doğal güzellikleri, insanlık tarihinin ilk ile birlikte daha seçici hale geleceği, turist
dönemlerine dayanan kültürel mirası, doğal tercihlerinin kutuplaşacağı, yenilik ve
kaynakları ve beşeri potansiyeli ile turizm çeşitlilik talebinin artmaya devam edeceği
sektörünün birçok alanında alternatif gelişme öngörüsünden hareketle Türkiye’nin mevcut
olanaklarına sahiptir. Özellikle 1990’lı yıllara tarih, doğa ve kültür varlığını; sağlık turizmi,
birlikte turizm yatırımlarına yönelik devlet kongre turizmi, kış turizmi, kruvaziyer turizmi
yardımlarının da etkisi ile hızla büyüyen ve kültür turizmi ile bütünleştirerek sektörü
sektörün 2000 yılında 7,6 milyar ABD Doları geliştirme potansiyeli olduğu ifade edilmiştir.
olan ekonomik değeri, 2013 yılında 32,3 Sağlık turizmine ise ayrıca yer verilerek
milyar ABD Dolarına yükselmiştir. Benzer plan döneminde kaplıca, SPA ve benzeri
1.5. TURİZM POTANSİYELİNİN şekilde 2000 yılında 10,4 milyon olan imkanların sağlık turizmin geliştirilmesinde
değerlendirileceği belirtilmiştir.
EKONOMİYE yurtdışından gelen turist sayısı 2013 yılında
39,2 milyon kişi olmuştur.
KAZANDIRILMASI Türkiye turizm sektörünün 2023
Dünya Turizm Örgütü ve Dünya vizyonunu “Sürdürülebilir turizm yaklaşımı
1.5.1. Durum Tespiti Ve Stratejik Analiz Bankası’nın uluslararası turizm hareketlerine benimsenerek istihdamın artırılmasında ve
ilişkin verileri doğrultusunda 2000 yılında bölgesel gelişmede turizmin öncü bir sektör
Ekonomik faaliyetler içerisinde ülkeden Devletleri’nin ilk sırada yer aldığı ülkeler İtalya’da turist başına 667 ABD Doları olan konumuna ulaştırılması ve Türkiye’nin 2023
ülkeye değişen ağırlıkta bir yapı ile hizmet sırlamasında İspanya, Fransa, Çin ve İtalya gelir 2011 yılında 932 ABD Dolarına, Amerika yılına kadar uluslararası pazarda turist sayısı ve
sektörü içerisinde önemli bir yeri olan turizm, dünyadaki ilk beş ülkeyi oluştururken, Birleşik Devletleri’nde 2000 yılında 1.617 turizm geliri bakımından ilk beş ülke arasında
uluslararası alanda en dinamik sektörler Türkiye 25,7 milyar ABD Dolarlık ABD Dolarından 2011 yılında 1.849 ABD önemli bir varış noktası ve uluslararası bir
arasında yer almaktadır. Dünya Turizm turizm geliri ile 12. sırada yer almıştır.39 Dolarına, Çin’de 518 ABD Dolarından 842 marka haline getirilmesinin sağlanması”
Örgütü (UNWTO) verilerine göre 2012 yılında, ABD Dolarına yükselmiştir. Aynı dönemde olarak belirleyen Türkiye Turizm Stratejisi
yıllık % 4 büyüme ile 1 Trilyon 75 milyar ABD Sektörde 2020 yılında hem turist Türkiye’de turist başına turizm geliri ise 2023 belgesi, bu vizyona yönelik olarak
Dolarlık bir ekonomik değere ulaşan turizm sayısında hem de hizmet katma değerinde 728 ABD Dolarından 808 ABD Dolarına alternatif turizm kaynakları ile markalaşan
sektöründe, dünya genelindeki toplam turist artış ile 2 Trilyon ABD Dolarlık bir kapasiteye yükselmiştir. Bu verilerden de anlaşılacağı turizm bölgelerinin oluşturulmasını, farklı
sayısı da 1 milyar 35 milyon kişi olmuştur. ulaşılması öngörülmektedir. Yoğun ve artan üzere turizm sektöründe çeşitli alternatifleri turizm hizmetlerini bir arada sunan turizm
Amerika, Asya-Pasifik ve Afrika ülkelerinde bir rekabete sahne olan uluslararası turizm olmasına rağmen Türkiye’nin turizm katma kentlerinin oluşturulmasını ve turist profili
ortalamanın üzerinde büyüme gösteren piyasalarında, rekabetçilik yetenekleri değeri neredeyse hiç artış göstermemektedir. odaklı turizm ürünü oluşturulmasını ana
sektör Avrupa’da daha vasat bir büyüme ve kazanabilmek için coğrafi ve doğal Benzer verilere 10. Kalkınma Planında da yer
hedefleri arasında göstermiştir.
Orta Doğu’da ise daralma yaşamıştır.38 zenginliklere ve kültürel mirasın çekiciliğine verilmiş ve 2007-2012 yılları arasında turist
yaslanmak, ülkeler açısından gerekli fakat sayısının yıllık ortalama % 8,2 artmasına Her iki stratejik belgenin de temel
Aynı verilere göre, 128 milyar ABD yeterli olmayan bir yaklaşımdır. Uluslararası rağmen, turizm gelirlerindeki artışın % 7,9 yaklaşımı, turizm sektöründeki bileşenlerin
Dolarlık turizm geliri ile Amerika Birleşik talep yapısının incelenmesi, kamu ve olduğu belirtilerek, sektörde nitelikli işgücü, her birinde standartların yükseltilip, hizmet
tesisleşme ve hizmet kalitesi ile uluslararası çeşitliliğinin de sağlanması ve turizmde
38. http://media.unwto.org/en/press-release/2013-05-15/international-tourism-receipts-grew-4-2012
39. http://dtxtq4w60xqpw.cloudfront.net/sites/all/files/pdf/2_international_tourism_receipts_us_billion.pdf
40. Hatay İl Turizm Stratejisi ve Eylem Planı, Hatay Valiliği, 2012
138 139
markalaşma ile dünya turizm sektöründen kalkınmaya olan katkıları incelenmiştir. TR63 Üzerinde yerli ve yabancı turistlere TR63 Bölgesi inanç turizmindeki
alınan payın artırılmasıdır. Bölge Planında (2014-2023) Turizm sektörü hizmet veren beş yıldızlı bir otelin bulunduğu değerleri ile çeşitli dinlerin ortak noktası
öncelikleri ve tedbirler belirlenirken söz Alaaddin Köyü termal kaynağının 1 litre suda olması bakımından önem arz etmektedir.
Ulusal ölçekli bu temel yaklaşıma konusu turizm mastır planları ve İskenderun 29,317 mg mineral ve 1,5 mg iyodür değeri Hatay ilinde dünyanın ilk kilisesi olarak
yönelik hedeflerin gerçekleştirilmesine katkı Körfezi Kıyı Alanları Bütünsel Planlama ile bu özelliklere sahip Türkiye’deki tek kabul edilen St. Pierre Kilisesi ile birlikte St.
sağlayacak alternatif turizm kaynakları olan ve Yönetim Projesi Raporu göz önünde termal su olduğu bilinmektedir. Ayrıca, İl Özel Simon Stilit Manastırı, Barlaam Manastırı,
TR63 Bölgesi’nde, turizm sektörü, hem ulusal bulundurulmuştur. İdaresine ait bir otelin bulunduğu Hamamat Anadolu’nun ilk camii Habib-i Neccar Camii,
ekonomiye katkı sağlaması hem de bölgesel
Kaplıcası yüksek kükürt oranı nedeniyle, Musa Ağacı, Hızır Makamı, Ortodoks,
kalkınmada kaynak çeşitliliği oluşturması TR63 Bölgesi’nin en önemli
Belediye, İl Özel İdaresi ve özel sektöre ait Protestan, Katolik kiliseleri ve havraları
bakımından önemli görülmektedir. TR63 turizm kaynaklarından biri termal
işletmelerin bulunduğu Ilıca Kaplıcası’nın da ile Kahramanmaraş ilindeki Eshab-ı Kehf
Bölge Planı 2010-2013 strateji metninde, turizm potansiyelidir. Bölgede Hatay,
su kalitesi ile Türkiye’deki 25 özel noktadan Külliyesi inanç turizmine konu olan önemli
TR63 Bölgesi’nin ekonomik ve sosyal Kahramanmaraş ve Osmaniye illerinin her
biri olarak değerlendirilmesi, Osmaniye değerlerdir.
kalkınmasında öncelikli 5 gelişme ekseninden üçünde de yer alan termal kaynaklar, belli
biri olarak değerlendirilen sektörün sahip ölçüde turizm faaliyetlerine konu olmakla Haruniye Kaplıcası ise yüksek florür değeri
ve radyoaktif özelliği ile termal turizmde özel Bu değerlere yönelik altyapı
olduğu kaynak ve potansiyeller ile bunların birlikte, Hatay ilinde yer alan beş yıldızlı otel çalışmalarının tamamlanması ve ulusal ve
ekonomiye kazandırılmasına yönelik dışında genellikle bölge içindeki ve yakın bir konuma sahiptir.
uluslararası nitelikteki tur programlarında yer
stratejilerin geliştirildiği Turizm Master çevredeki illerden gelen yerli turistlere hizmet
Belirli ölçüde tesisleşmenin sağlandığı almalarına yönelik tedbirlerin geliştirilmesi
Planları il ölçeğinde hazırlanmıştır. vermektedir. Hatay ilinde Merkez ilçeye
termal kaynaklar ile doğa ile bütünleşik bölgedeki turizm çeşitliliğinin artırılmasına
bağlı Alaaddin Köyü’ndeki termal kaynak,
Bu çalışmalarda Hatay, Kahramanmaraş konumdaki kaplıcaları aynı zamanda geriatri katkı sağlayacaktır.
Reyhanlı Hamamat Kaplıcası, Erzin Kaplıcası
ve Osmaniye illerinin turizm sektöründe turizmine yönelik yatırım olanakları da sunan
ve Kisecik Köyü Şifalı Suyu, Kahramanmaraş TR63 Bölgesi’nde bu olanakları ekonomiye Tarihin en eski dönemlerinden bu yana
sahip olduğu değerler tür ve mekan bazında
ilinde Ilıca Kaplıcası ve Ekinözü İçmeleri, kazandıracak politikaların hayata geçirilmesi yerleşim yeri vasfını korumuş olan TR63
incelenmiş, ulusal öncelik ve stratejiler
Osmaniye ilinde ise Haruniye Kaplıcası ve önemli görülmektedir. Bölgesi zengin tarihi ve kültürel mirası ile
doğrultusunda bu değerlerin bölgesel
Kokar Kaplıcası bölgenin termal kaynak tarih ve kültür turizminin geliştirilmesine de
zenginliğini ortaya koymaktadır. Ayrıca, Hatay ilinin Suriye başta olmak olanaklar sunmaktadır. Bölgenin neredeyse
üzere Orta Doğu ülkeleriyle olan yakın ilişkileri, tamamına yayılmış tarihi ve kültürel
söz konusu ülke vatandaşlarına yönelik değerlerden Hatay ilindeki Titus Tüneli,
medikal turizmin geliştirilmesine fırsatlar Beşikli Mağara, İssos Harabeleri, Sokullu
sunmaktadır. Mustafa Kemal Üniversitesi Mehmet Paşa Külliyesi, tarihi Kurtuluş
Tıp Fakültesi Hastanesi ve kamu yatırım Caddesi, Kahramanmaraş ilindeki Taş
programında bulunan 750 yatak kapasiteli Medrese ve tarihi çarşılar, Osmaniye ilindeki
hastane yatırımı, Hatay ilinin medikal turizm Karatepe-Aslantaş Açık Hava Müzesi ve
kapasitesine katkı sağlayacak niteliktedir. Kastabala Antik Kenti en önemlileri olarak
sıralanmaktadır. Hatay ve Kahramanmaraş
Termal kaynakları ve medikal turizm ilindeki mozaikler, mozaikleri ile ünlü Hatay
potansiyeli ile TR63 Bölgesi’nin, 10. Kalkınma
Arkeoloji Müzesi turizmde değerlendirilmesi
Planında plan döneminin öncelikli politikaları
gereken gelişme alanlarıdır. Ayrıca Osmaniye
arasında yer alacağı ifade edilen sağlık
ilinde yoğun olmak üzere bölgeye dağılmış
turizminin gelişim bölgelerinden biri olmasının
tarihin çeşitli dönemlerine ait kaleler, tematik
önemli olduğu değerlendirilmektedir.
bir turizm alanının geliştirilmesine olanak
sağlamaktadır.
140 141
Bölgenin farkındalık oluşturan bir Turizm çeşitlendirilmesi politikalarının, Harita 19. Turizm Gelişim Bölgeleri
diğer özelliği kendine has kültürü ile özellikle doğa turizmi ve tarih-kültür
mutfak turizminin (gastronomi turizmi) turizminin geliştirilmesi alanlarında kırsal
geliştirilmesine uygun çeşitliliğin olmasıdır. kalkınma politikaları ile entegre edilmesi,
Özellikle Hatay mutfağı ile halihazırda kırsal nitelikli bölgelerde ekonomik çeşitliliğin
oluşmaya başlayan turizm hareketliliği teknik artırılması açısından önemli görülmektedir.
destek çalışmaları ile kapasitesi artırılacak Plan döneminde bu amaçla uygulama
niteliktedir. programları geliştirilmesi hedeflenmektedir.
Toros ve Amanos Dağları, doğal su Turizm sektörü aynı zamanda TR63

kaynakları ve yayları ile zengin ekolojik Bölgesi ile birlikte yakın çevrede yer alan
kaynaklara sahip TR63 Bölgesi Aslantaş diğer Düzey 2 Bölgeleri arasında geniş
ve Menzelet Barajları ile su sporlarının işbirliği olanakların olduğu bir alandır. Son
geliştirilmesi, İskenderun, Arsuz ve yıllarda dünyada ve Türkiye’de önemi ve
Samandağ sahilleri ise dalış turizminin ekonomik değeri hızla artan alternatif turizm
geliştirilmesi açısından uygun alanlara türlerinden inanç turizmi, kültür turizmi,
sahiptir. Toros ve Amanos Dağlarının doğa sağlık turizmi, gastronomi turizmi ve eko
sporları ve yaylacılık faaliyetlerine yönelik turizm alanlarında zengin kaynaklara sahip
zengin potansiyeli, turizm çeşitliliğini bu alanda turizm gelişim koridorlarının
artıracak niteliktedir. oluşturulması hedeflenmektedir.
Türkiye Turizm Stratejisi 2023 Bölge genelinde tarihin en

belgesinde alternatif turizm alanları arasında eski dönemlerinden bu yana çeşitli
değerlendirilen kruvaziyer turizmi için Hatay medeniyetlerden kalan zengin tarihi
ili Samandağ ilçesi potansiyel turizm bölgesi miras, kültür turizmi gelişim koridorlarının
olarak gösterilmiştir. Uluslararası turizm oluşturulmasına alternatifli olanaklar
hareketliliğinde sektör içerisindeki payı artan sunmaktadır. Mersin ilinden başlayarak
bir trend içerisinde olan kruvaziyer turizmi Şırnak iline kadar uzanan bölgede kültür
için Samandağ ilçesinde liman yatırımı turizmine yönelik tematik yaklaşımlara
yapılması planlanmaktadır. ve coğrafi yakınlıklara göre çeşitli tur
rotaları oluşturulabilecektir. Bu amaçla
Bu kaynakların yanı sıra turizm çeşitliliğin
plan dönemi içerisinde kalkınma ajansları
artırılması amacıyla teknik ve mali destek
koordinasyonunda ve ilgili kurum/
programları, kırsal kalkınma programları,
kuruluşların iştiraki ile alternatif kültür
insan kaynaklarının geliştirilmesine yönelik
turizmi rotaları oluşturulması ve bu rotalara
eğitimler ve yatırım destek faaliyetleri plan
yönelik promosyon çalışmaları yapılması
döneminde ele alınacak konulardır.
hedeflenmektedir.
142 143
Hatay, Şanlıurfa ve Mardin illerinin olanak sağlamaktadır. TR63 Bölgesi Harita 20. TR63 Bölgesi Turizm Sektörü Gelişim Haritası
öne çıktığı inanç turizmi; Mersin ve içerisinde Hatay ilinde halihazırda
Kahramanmaraş’taki değerleri ile birlikte gastronomi turizmine yönelik günübirlik
bölgenin en önemli tematik turizm veya kısa süreli hareketlilikler görülmekte
alanlarından biridir. İnanç turizmi konusunda, ve havayolu ulaşım imkanları sayesinde
bölgesel değerleri içerisine alan ve konaklama Ankara ve İstanbul’dan bu amaçla Hatay’ı
seçenekleri olan Yukarı Mezopotamya ziyaret edenlerin olduğu bilinmektedir.
İnanç Turizmi Rotası’nın oluşturularak, Gelişmekte olan bu alanın profesyonel
ulusal ve uluslararası platformlarda tanıtım yöntemlerle turizme kazandırılması amacıyla
ve promosyon çalışmalarının yapılması il ölçeğinde çeşitli çalışmalar yapılmakla
önemli görülmektedir. Ayrıca, her yıl birlikte, inanç turizmine benzer bir şekilde
geleneksel olarak ulusal ve/veya uluslararası tematik turizm programları ile ele alınması da
nitelikli festivallerin düzenlenmesi bu önemli görülmektedir. Bu amaçla, Mersin-
koridorun farkındalığının artırılmasına katkı Diyarbakır hattında yer alan illerden oluşan
sağlayacaktır. Bu organizasyonun, her Yukarı Mezopotamya Gastronomi Koridoru
yıl farklı bir ilde, turizm rotasında yer alan oluşturulması ve bu koridorun tanıtım ve
turizm değerinin olduğu yörede yapılması promosyonuna yönelik çalışmalar yapılması
hedeflenmektedir. hedeflenmektedir.
Bölgesel işbirliklerine dayalı turizm Ayrıca TR63 Bölgesi’ndeki termal

gelişim alanlarından birisi de gastronomidir. kaynaklar ve TR62 ve TRC1 Bölgelerinde
İşbirliği alanı içerisinde yer alan illerdeki Adana ve Gaziantep illerinde yoğunlaşan
zengin mutfak kültürü, son yıllarda değeri medikal sağlık hizmetleri ile bu bölgeler
artan gastronomi turizminin gelişmesine özellikle Orta Doğu merkezli sağlık turizm
hizmetlerinin geliştirilmesine uygun alanlara
sahiptir.
144 145
Öncelik 1. TR63 Bölgesi’nin termal turizm kaynakları ile sağlık turizminde marka haline getirilmesi
1.5.1.1. Stratejik Yaklaşım Öncelik 1. TR63 Bölgesi’nin termal turizm bir potansiyel arz eden TR63 Bölgesinde
Açıklama:
kaynakları Hatay
ile ilindeki
sağlık Merkez ilçeye bağlı
turizminde marka Alaaddin Köyü’ndeki
yerli termal
ve yabancı kaynak, Reyhanlı
turistlere Hamamat
hizmet verecek
haline getirilmesi
Kaplıcası, tesislerin geliştirilmesi
Erzin Kaplıcası ve Kisecik Köyü Şifalı Suyu, Kahramanmaraş ilindeki gerekmektedir.
Ilıca Kaplıcası ve Ekinözü
TEMEL AMAÇ İçmeleri,
Açıklama: Osmaniye
Hatay ilindeki
ilindekiHaruniye
MerkezKaplıcası
ilçeye ve Diğer
Kokar Kaplıcası
taraftan, ise termalilinin
Hatay turizmde
Suriyeönemli
baştabir
TR63 Bölgesinin alternatif turizm kaynakları ile sağlık, inanç, kültür ve gastronomi turizminde
markalaşmasını sağlamak ve doğa ve kruvaziyer turizmi ile bölgenin turizm potansiyelini geliştirmek.
bağlı Alaaddin
potansiyel Köyü’ndeki
arz eden termalyerli
TR63 Bölgesinde kaynak,
ve yabancıolmak üzere
turistlere Orta verecek
hizmet Doğu ülkeleriyle
tesislerin olan yakın
geliştirilmesi
Reyhanlı Hamamat Kaplıcası, Erzin Kaplıcası ilişkileri, bu bölgeye yönelik medikal turizmin
gerekmektedir.
1.1. TR63 Bölgesi’nin 10. Kalkınma Planında önceliklendirilen sağlık turizminde gelişim ve Kisecik Köyü Şifalı Suyu, Kahramanmaraş geliştirilmesine fırsatlar sunmaktadır. Bu
Öncelik 1. TR63 bölgelerinden biri olması. ilindeki Ilıca Kaplıcası ve Suriye
Ekinözü İçmeleri, amaçla 10. ülkeleriyle
Kalkınma olanPlanında yer alanbu
Diğer taraftan, Hatay ilinin başta olmak üzere Orta Doğu yakın ilişkileri,
Bölgesi’nin termal 1.2. Reyhanlı Hamamat, Ilıca ve Haruniye Kaplıcalarının özel sektör ya mları ile
termal turizme yönelik geliş rilmesi.
Osmaniye ilindeki Haruniye Kaplıcası ve ulusal ölçekli tedbirlerin TR63 Bölgesi’nde
turizm kaynakları ile bölgeye yönelik medikal turizmin geliştirilmesine fırsatlar sunmaktadır. Bu amaçla 10. Kalkınma
sağlık turizminde 1.3. Erzin, Ekinözü ve Kokar Kaplıcalarının altyapılarının öncelikle iç turizme yönelik Kokar Kaplıcası ise termal turizmde önemli de uygulanması önemli görülmektedir.
marka haline olarak geliş ilmesi. Planında yer alan ulusal ölçekli tedbirlerin TR63 Bölgesi’nde de uygulanması önemli görülmektedir.
ge lmesi 1.4. Hatay ilinde özel sektörün sağlık alanındaki ya mlarının Orta Doğu ülkelerine de
hizmet verecek şekilde özendirilmesi.
Tedbirler
2.1. TR63 Bölgesi’nde inanç ve kültür turizmi des nasyonunda yer alan değerlerin Tedbirler
turizm altyapısı çalışmalarının önceliklendirilmesi ve bu değelerin gelişimine katkı
sağlayacak özel sektör ya mlarının desteklenmesi.
2.2. TR63 Bölgesi ile komşu ve yakın konumdaki TR62, TRC1, TRC2 ve TRC3 bölgeleri •TR63 Bölgesi’nin 10. Kalkınma Planında önceliklendirilen sağlık turizminde gelişim
1.1
ile Mersin – Adana – Hatay – Kahramanmaraş – Gaziantep – Şanlıurfa - Mardin ve bölgelerinden biri olması.
Öncelik 2. TR63 Diyarbakır rotasında Yukarı Mezopotamya İnanç Turizmi Koridoru'nun
Bölgesi’nin inanç ve oluşturulması.
kültür turizmi
2.3. Kültür turizmine yönelik olarak tema (müze turizmi, kale turizmi) turizm •Reyhanlı Hamamat, Ilıca ve Haruniye Kaplıcalarının özel sektör yatırımları ile termal
altyapısının 1.2
rotalarının oluşturulması. turizme yönelik geliştirilmesi.
iyileş ilmesi
2.4. İnanç ve kültür turizmi rotasında yer alan değerlerin turizm altyapısının
iyileş ilmesinde ulusal ve uluslararası nitelikli fonların kullanımına yönelik
projelerin geliş lmesi. •Erzin, Ekinözü ve Kokar Kaplıcalarının altyapılarının öncelikle iç turizme yönelik
1.3
2.5. Ulusal ve uluslararası nitelikli turizm fuarlarında inanç ve kültür turizmi rotalarına olarak geliştirilmesi.
yönelik promosyon çalışmaları ile farkındalığı a etkinliklerin yapılması.
3.1. Hatay ilinde gastronomi turizmi potansiyelinin geliş rilmesi için ulusal ve
uluslararası se fikasyon vb. çalışmalara teknik destek sağlanması. •Hatay ilinde özel sektörün sağlık alanındaki yatırımlarının Orta Doğu ülkelerine de
Öncelik 3. TR63 1.4
3.2. Mersin – Adana – Hatay – Kahramanmaraş – Gaziantep – Şanlıurfa - Mardin ve hizmet verecek şekilde özendirilmesi.
Bölgesi’nde
Diyarbakır rotasında Yukarı Mezopotamya Gastronomi Turizmi Koridoru'nun
gastronomi turizminin
oluşturulması ve promosyon çalışmalarının yapılması.
geliş mesi
3.3. Doğu Akdeniz ve Güneydoğu illeri ile işbirliği içerisinde her yıl ayrı bir ilde
düzenlenecek şekilde gastronomi etkinliklerinin organize edilmesi.
4.1. Hatay ilinde Erzin, Dörtyol, nözü, Samandağ ve Yayladağı ilçelerinde, Üst Ölçekli Planlarla İlişkisi
Kahramanmaraş ili Nurhak, Ekinözü, Çağlayancerit, Afşin ve Göksun ilçeleri,
Öncelik 4. TR63 Osmaniye ilinde Kadirli, Bahçe, Düziçi ve Hasanbeyli ilçelerinde doğa ve kırsal Sağlık turizmi başta olmak üzere, kongre turizmi, kış turizmi, kruvaziyer turizmi, golf turizmi ve
Bölgesi’nde alterna turizm faaliyetlerinin geliş lmesi. • Sağlık turizmi başta olmak üzere, kongre
turizm çeşitliliğinin kültür
kırsal kalkınma
4.2. Turizm sektöründe sunulan ürün ve hizmetlerin çeşitlendirilmesi ve kırsal turizmi,turizmine ilişkin kruvaziyer
kış turizmi, altyapı eksiklikleri
turizmi,tamamlanarak pazarın çeşitlendirilmesi sağlanacak ve
alanlarda, yörenin baskın özellikleri doğrultusunda tema k turizm alanlarının
po aları ile entegre
(turizm/kültür köyleri/alanları ) oluşturulması.
golf turizmi
alternatif vetürlerinin
turizm kültür gelişimi
turizmine ilişkin
desteklenecektir. (10.Kalkınma Planı Metni, 2.2.20 Turizm)
bir şekilde
geliş mesi 4.3. Kırsalda ekonomik çeşitliliğin ar ması amacıyla el sanatları faaliyetleri ile altyapı eksiklikleri tamamlanarak pazarın
turizm po alarının entegrasyonuna yönelik uygulama programlarının çeşitlendirilmesi sağlanacak ve alternatif
geliş mesi.
5.1. Arsuz, Samandağ ve Yayladağı kıyılarının dalış turizmi ile sörf ve yelken
turizm türlerinin gelişimi desteklenecektir.
Öncelik 5. Deniz ve sporlarında des nasyon haline lmesi. (10.Kalkınma Planı Metni, 2.2.20 Turizm)
doğal su kaynaklarının 5.2. Aslantaş, Kılavuzlu ve Menzelet Barajları ile Ceyhan Nehri'nin off-road, ra ng ve
turizm sektöründeki kano sporlarının yapıldığı des nasyonlar içerisine eklemlendirilmesi.
payının a ması
5.3. Samandağ ilçesinin kruvaziyer turizminde varış noktası olarak belirlenmesi için
fiziki altyapı yatırımlarının tamamlanması ve promosyon çalışmalarının yapılması
146 147
Öncelik 2. TR63 Bölgesi’nin inanç ve kültür turizmi altyapısının iyileştirilmesi
Açıklama: TR63 Bölgesi İslamiyet, Hristiyanlık ve Musevilik gibi semavi dinlere ait değerleri ile dinlerin
ortak buluşma noktası konumundadır. Hatay ilinde St. Pierre Kilisesi, St. Simon Stilit Manastırı,
Öncelik 2. TR63 Bölgesi’nin inanç ve belirlenmesi, bu alanda cazibenin artırılması Üst Ölçekli Planlarla İlişkisi değerleri zenginleştirmek amacıyla kazı
Barlaam Manastırı, Habib-i Neccar Camii,
kültür turizmi altyapısının iyileştirilmesi Musa Ağacı, Hızır Makamı,
ve faaliyet Ortodoks,
çeşitliliği Protestan,
bakımından Katolik
önemli ve restorasyon çalışmaları yapılacaktır.
görülmektedir. Bu amaçla • Sağlık turizmi başta olmak üzere, kongre
kiliseleri ve havraları ve Kahramanmaraş ilindeki Eshab-ı Kehf Külliyesi’nin gerekliinanç
altyapıturizmi
ve çevre (Türkiye Turizm Stratejisi 2023, Kentsel
Açıklama: TR63 Bölgesi İslamiyet, altyapısının iyileştirilmesine yönelik finansal turizmi, kış turizmi, kruvaziyer turizmi,
düzenlemesi çalışmaları ilegibi
ulusal ve uluslararası Ölçekte Markalaşma)
Hristiyanlık ve Musevilik semavi dinlere nitelikli tur programlarında
olanakların yer almalarına
harekete geçirilmesi için yönelik
bu golf turizmi ve kültür turizmine ilişkin
ait değerleri ile dinlerin ortak buluşma
tedbirlerin geliştirilmesi bölgedeki turizm çeşitliliğininbölgelerle ortak
artırılmasına programlar
katkı geliştirilecektir.
sağlayacaktır. altyapı eksiklikleri tamamlanarak pazarın • Kültür temalı marka kentlerde (aralarında
noktası konumundadır. Hatay ilinde St.
çeşitlendirilmesi sağlanacak ve alternatif Hatay’ın bulunduğu 15 il); kültürel varlıklar
Pierre Kilisesi, St. Simon Stilit Manastırı, Diğer taraftan bölge geneline dağılmış tarihi
İnanç turizminin geliştirilmesi için TR62, TRC1, TRC2 ve TRC3 bölgeleri ile işbirliği yapılması ve ortak turizm türlerinin gelişimi desteklenecektir. tespit edilerek önceliklerine göre restore
Barlaam Manastırı, Habib-i Neccar Camii, ve kültürel değerlerden Hatay ilindeki Titus
turizm
Musa destinasyonlarının
Ağacı, Hızır Makamı, belirlenmesi, bu alanda
Ortodoks, cazibenin
Tüneli, Beşikliartırılması
Mağara, ve faaliyet
İssos çeşitliliği
Harabeleri, (10.Kalkınma Planı Metni, 2.2.20 Turizm) edilecek ve kültürel varlıklara uygun
Sokullu işlevler kazandırılacak, bu illere yönelik
Protestan, önemli
bakımından Katolik görülmektedir.
kiliseleri ve Bu havraları
amaçla inanç turizmiMehmet Paşa
altyapısının Külliyesi, tarihi
iyileştirilmesine yönelik • Kent içinde ve çevresinde tarihi, kültürel
ve Kahramanmaraş ilindeki Eshab-ı Kehf Kurtuluş Caddesi, Kahramanmaraş ilindeki özel bütçeleme çalışmaları yapılacak
finansal olanakların harekete geçirilmesi ve arkeolojik değer taşıyan yapı ve
Külliyesi’nin gerekli altyapı ve için bu bölgelerle
çevre ortak programlar
Taş Medrese ve tarihigeliştirilecektir.
çarşılar, Osmaniye ve yerel fonlar geliştirilecek, bu ilerdeki
düzenlemesi çalışmaları ile ulusal ve ilindeki Karatepe-Aslantaş Açık Hava ören yerleri ile yapı kalıntılarının kentsel
altyapı ve üstyapı eksiklikleri giderilecek,
Diğer taraftannitelikli
uluslararası bölge geneline dağılmış tarihi
tur programlarında yer ve kültürel
Müzesi değerlerden
ve Kastabala Hatay
Antikilindeki
Kenti Titus Tüneli,
ile Hatay konaklama kapasiteleri geliştirilecektir.
almalarına
Beşikli yönelik
Mağara, İssostedbirlerin geliştirilmesi
Harabeleri, Sokullu Mehmet ve Kahramanmaraş
Paşa Külliyesi, ilindeki mozaikler
tarihi Kurtuluş ve
Caddesi, (Türkiye Turizm Stratejisi 2023, Kentsel
bölgedeki turizm çeşitliliğinin artırılmasına mozaikleri ile ünlü Hatay Arkeoloji Müzesi
Kahramanmaraş ilindeki Taş Medrese ve tarihi çarşılar, Osmaniye ilindeki Karatepe-Aslantaş Açık Ölçekte Markalaşma)
katkı sağlayacaktır. turizmde değerlendirilmesi gereken gelişme
Hava Müzesi ve Kastabala Antik Kenti ile Hatay ve Kahramanmaraş ilindeki
alanlarıdır. Ayrıca mozaikler ilinde
Osmaniye ve mozaikleri
yoğun ile
İnanç turizminin geliştirilmesi için TR62, olmak üzere bölgeye dağılmış tarihin
ünlü Hatay Arkeoloji Müzesi turizmde değerlendirilmesi gereken gelişme alanlarıdır. Ayrıca Osmaniye
TRC1, TRC2 ve TRC3 bölgeleri ile işbirliği çeşitli dönemlerine ait kaleler, tematik
ilinde yoğunveolmak
yapılması ortaküzere
turizmbölgeye dağılmış tarihin çeşitli
destinasyonlarının dönemlerine
bir turizm alanınınait geliştirilmesine
kaleler, tematik bir turizm
olanak
alanının geliştirilmesine olanak sağlamaktadır. sağlamaktadır.
Tedbirler
Tedbirler
•TR63 Bölgesi’nde inanç ve kültür turizmi destinasyonunda yer alan değerlerin turizm
2.1 altyapısı çalışmalarının önceliklendirilmesi ve bu değelerin gelişimine katkı
sağlayacak özel sektör yatırımlarının desteklenmesi.
•TR63 Bölgesi ile komşu ve yakın konumdaki TR62, TRC1, TRC2 ve TRC3 bölgeleri ile
2.2 Mersin – Adana – Hatay – Kahramanmaraş – Gaziantep – Şanlıurfa - Mardin ve
Diyarbakır rotasında Yukarı Mezopotamya İnanç Turizmi Koridoru'nun oluşturulması.
•Kültür turizmine yönelik olarak tematik (müze turizmi, kale turizmi) turizm
2.3
rotalarının oluşturulması.
•İnanç ve kültür turizmi rotasında yer alan değerlerin turizm altyapısının

2.4 iyileştirilmesinde ulusal ve uluslararası nitelikli fonların kullanımına yönelik projelerin
geliştirilmesi.
•Ulusal ve uluslararası nitelikli turizm fuarlarında inanç ve kültür turizmi rotalarına

2.5
yönelik promosyon çalışmaları ile farkındalığı artırıcı etkinliklerin yapılması.
148 149
114
TR63 BÖLGE PLANI 2014-2023 Öncelik 4. TR63 Bölgesi’nde alternatif turizm çeşitliliği kırsal kalkınma
TR63 politikaları
BÖLGE PLANI ile 2014-2023
entegre bir
Öncelik 3. TR63 Bölgesi’nde gastronomi turizminin geliştirilmesi
şekilde geliştirilmesi
Öncelik 3.TR63
Açıklama: TR63 Bölgesi’nde
Bölgesi’nin gastronomi
farkındalık oluşturan bir için gerekli
özelliği olanhazırlıkları yaparak
mutfak kültürü başvurusunu
özellikle Hatay ilinde Öncelik 4. TR63 Bölgesi’nde alternatif yaylacılık faaliyetlerinin turizm sektörüne
Açıklama: Toros ve Amanos Dağlarının doğa sporları ve yaylacılık faaliyetlerine yönelik zengin
turizminin geliştirilmesi tamamlayan Hatay ili, bu ünvanın alınması turizm çeşitliliği kırsal kalkınma politikaları kazandırılması için altyapı belirli ölçüde
turizm faaliyeti haline gelmeye başlamıştır. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü
ile birlikte ulusal ölçekteki potansiyelini potansiyeli, turizm çeşitliliğini artıracak
ile entegre bir şekilde geliştirilmesi niteliktedir. Özellikle
sağlanmış Kahramanmaraş
durumdadır. ilinde Toros Dağlarının
Açıklama: TR63 Bölgesi’nin farkındalık
(UNESCO) tarafından belirlenen kriterler çerçevesinde bugüne kadar
uluslararası dünyada 4 da
platforma kentetaşıyacaktır.
verilen “dünya
yer aldığı kuzey bölgeleri, Osmaniye ve Hatay illerinin Amanos Dağları çeperinde yer alan bölgeleri
oluşturan bir özelliği olan mutfak kültürü Hatayyaparak
merkezli olarak gelişmeye başlayan Açıklama: Toros ve Amanos Dağlarının doğa Özellikle kırsal kesimlerin ekonomik
gastronomi şehri” ünvanını almak için gerekli hazırlıkları başvurusunu tamamlayan Hatay ili,
özellikle Hatay ilinde turizm faaliyeti haline gastronomi turizminin teknik destek doğa sporları ve yaylacılık faaliyetlerinin geliştirilmesine geniş olanaklar sunmaktadır. Halen yerel
sporları ve yaylacılık faaliyetlerine yönelik çeşitliliğin artırılmasında ve bu bölgelerin
bu ünvanın başlamıştır.
gelmeye alınması ile birlikte ulusal Milletler
Birleşmiş ölçekteki potansiyelini uluslararası platforma da taşıyacaktır.
çalışmaları ile yaygınlaştırılması önemli düzeyde yoğun olarak
zengin potansiyeli, görülmekte
turizm olanartıracak
çeşitliliğini yaylacılık faaliyetlerinin
ekonomik turizm sektörüne
ve sosyal kazandırılması
kalkınmasına için
katkı
Eğitim,merkezli
Hatay Bilim veolarak
Kültürgelişmeye
Örgütü (UNESCO)
başlayan gastronomi turizminin teknik destek çalışmaları ile
görülmektedir. niteliktedir.
altyapı Özellikle
belirli ölçüde Kahramanmaraş
sağlanmış durumdadır.ilinde sağlanmasında uygulanacak politikalarda,
tarafından belirlenen kriterler çerçevesinde
yaygınlaştırılması
bugüne kadar önemli
dünyada görülmektedir.
4 kente verilen Toros Dağlarının yer aldığı kuzey bölgeleri, kırsal turizm faaliyetleri öncelikli konular
“dünya gastronomi şehri” ünvanını almak Özellikle
Osmaniye kırsal
ve kesimlerin ekonomik
Hatay illerinin Amanosçeşitliliğin
Dağları artırılmasında
arasında veyerbu alacaktır.
bölgelerin Bölge
ekonomik ve sosyal
genelinde
Tedbirler çeperinde yer
kalkınmasına katkıalan bölgeleri doğa
sağlanmasında sporlarıpolitikalarda,
uygulanacak kırsal kırsal
yörelerde ekonomik öncelikli
turizm faaliyetleri faaliyetlerin
konular
Tedbirler ve yaylacılık faaliyetlerinin geliştirilmesine çeşitlendirilmesinde potansiyel bir alan olan
arasında yer alacaktır. Bölge genelinde kırsal yörelerde ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesinde
geniş olanaklar sunmaktadır. Halen yerel el sanatları da turizm ve kırsal kalkınma
•Hatay ilinde gastronomi turizmi potansiyelinin geliştirilmesi için ulusal ve uluslararası potansiyel bir alan olan el sanatları da turizm ve kırsal değerlendirilecektir.
kalkınma entegrasyonunda
3.1 düzeyde yoğun olarak görülmekte olan entegrasyonunda
sertifikasyon vb. çalışmalara teknik destek sağlanması.
değerlendirilecektir.
•Mersin – Adana – Hatay – Kahramanmaraş – Gaziantep – Şanlıurfa - Mardin ve
3.2 Diyarbakır rotasında Yukarı Mezopotamya Gastronomi Turizmi Koridoru'nun Tedbirler
oluşturulması ve promosyon çalışmalarının yapılması. Tedbirler
•Hatay ilinde Erzin, Dörtyol, Altınözü, Samandağ ve Yayladağı ilçelerinde,

•Doğu Akdeniz ve Güneydoğu illeri ile işbirliği içerisinde her yıl ayrı bir ilde Kahramanmaraş ili Nurhak, Ekinözü, Çağlayancerit, Afşin ve Göksun ilçeleri,
3.3 4.1
düzenlenecek şekilde gastronomi etkinliklerinin organize edilmesi. Osmaniye ilinde Kadirli, Bahçe, Düziçi ve Hasanbeyli ilçelerinde doğa ve kırsal turizm
faaliyetlerinin geliştirilmesi.
•Turizm sektöründe sunulan ürün ve hizmetlerin çeşitlendirilmesi ve kırsal alanlarda,

4.2 yörenin baskın özellikleri doğrultusunda tematik turizm alanlarının (turizm/kültür
köyleri/alanları ) oluşturulması.
•Kırsalda ekonomik çeşitliliğin artırılması amacıyla el sanatları faaliyetleri ile turizm

4.3
politikalarının entegrasyonuna yönelik uygulama programlarının geliştirilmesi.

Kırsal ekonominin üretim ve istihdam yapısı turizm, ticaret, gıda sanayi, küçük ölçekli üretim gibi
• tarım
Kırsal
dışıekonominin üretim ve
ekonomik faaliyetlerle istihdam
çeşitlendirilecektir. yönetimi
(10. konusunda
Kalkınma eğitilecektir.
Planı, 2.3.6 (Türkiye
Kırsal Kalkınma)
yapısı turizm, ticaret, gıda sanayi, küçük Turizm Stratejisi 2023, Eko-Turizm ve
Yerel halk;üretim
ölçekli turistikgibi
ürün, hediyelik
tarım eşya yapımı, servis, kalite ve işletmelerin yönetimi konusunda
dışı ekonomik
Yayla Turizmi)
faaliyetlerle çeşitlendirilecektir. (10.
eğitilecektir. (Türkiye Turizm Stratejisi 2023, Eko-Turizm ve Yayla Turizmi)
Kalkınma Planı, 2.3.6 Kırsal Kalkınma)
• Kırsal Ekonominin Çeşitlendirilmesi
Kırsal Ekonominin Çeşitlendirilmesi ( Kırsal Kalkınma Planı 2010-2013)
• Yerel halk; turistik ürün, hediyelik eşya (Kırsal Kalkınma Planı 2010-2013)
yapımı, servis, kalite ve işletmelerin
150 151
117
TR63 BÖLGE
Öncelik PLANI
5. Deniz 2014-2023
ve doğal su kaynaklarının turizm sektöründeki payının artırılması
Açıklama: TR63 Bölgesi’nde Hatay ilinin Akdeniz’de toplam 163 km kıyı uzunluğu bulunmaktadır.
Öncelik 5. Deniz ve doğal su kaynaklarının Menzelet Barajları, off-road, kano vb.
İskenderun- Erzin arasındaki kıyı
turizm sektöründeki payının artırılmasıkesiminde sanayi yoğunlaşması
sporların ve Ceyhan görülmekle birlikte
ırmağı rafting Arsuz ve
sporunun
Samandağ kıyıları, klasik kıyı turizminin yanı sıra dalış yapılabilmesine
turizmi ve su uygun şartlar
sporlarının sunmaktadır.
gelişilmesine uygun
Açıklama: TR63 Bölgesi’nde Hatay ilinin
Ayrıca Türkiye Turizm Stratejisi 2023
özelliklere
Akdeniz’de sahiptir.
toplam 163 km kıyı uzunluğu
belgesinde alternatif turizm alanları arasında
bulunmaktadır. İskenderun- Erzin arasındaki
değerlendirilen kruvaziyer turizmi için Hatay
Ayrıca
kıyı Kahramanmaraş
kesiminde ve Osmaniye
sanayi illerinde bulunan
yoğunlaşması Aslantaş, Kılavuzlu ve Menzelet Barajları, off-
ili Samandağ ilçesi potansiyel turizm bölgesi
görülmekle
road, kano vb. birlikte Arsuzve veCeyhan
sporların Samandağırmağı rafting
olarak sporunun yapılabilmesine
gösterilmiştir. Uluslararasıuygun şartlar
turizm
kıyıları, klasik kıyı turizminin yanı sıra dalış
sunmaktadır. Ayrıca Türkiye Turizm Stratejisi 2023hareketliliğinde
belgesinde alternatif turizm alanları
sektör içerisindeki arasında
payı artan
turizmi ve su sporlarının gelişilmesine uygun
değerlendirilen bir trend ilçesi
kruvaziyer turizmi için Hatay ili Samandağ içerisinde olan kruvaziyer
potansiyel turizm bölgesiturizmi
olarak
özelliklere sahiptir.
için Samandağ ilçesinde liman yatırımı
gösterilmiştir. Uluslararası turizm hareketliliğinde sektör içerisindeki payı artan bir trend içerisinde
Ayrıca Kahramanmaraş ve Osmaniye yapılması planlanmaktadır.
olan kruvaziyer
illerinde turizmiAslantaş,
bulunan için Samandağ ilçesinde
Kılavuzlu ve liman yatırımı yapılması planlanmaktadır.
Tedbirler
Tedbirler
•Arsuz, Samandağ ve Yayladağı kıyılarının dalış turizmi ile sörf ve yelken sporlarında
5.1
destinasyon haline getirilmesi.
•Aslantaş, Kılavuzlu ve Menzelet Barajları ile Ceyhan Nehri'nin off-road, rafting ve

5.2
kano sporlarının yapıldığı destinasyonlar içerisine eklemlendirilmesi.
•Samandağ ilçesinin kruvaziyer turizminde varış noktası olarak belirlenmesi için fiziki
5.3
altyapı yatırımlarının tamamlanması ve promosyon çalışmalarının yapılması.
ÜstÖlçekli
İlişkisi
• Sağlık turizmi başta olmak üzere, kongre verilecektir. Bu çerçevede (içerisinde
Sağlık turizmi
turizmi, kış başta
turizmi, olmak üzere, kongre
kruvaziyer turizmi,turizmi, kış turizmi, kruvaziyer
Samandağ’ın turizmi, golf
da bulunduğu) turizmi ve
11 alanda
kültür turizmine
golf turizmi veilişkin
kültüraltyapı eksiklikleri
turizmine kruvaziyer limanı fizibilite ve uygulama
ilişkintamamlanarak pazarın çeşitlendirilmesi sağlanacak ve
alternatif turizm türlerinin gelişimi desteklenecektir.projeleri
altyapı eksiklikleri tamamlanarak pazarın gerçekleştirilecektir.
(10. Kalkınma Planı, 2.2.20 Turizm)( Türkiye
çeşitlendirilmesi sağlanacak ve alternatif Turizm Stratejisi 2023, Ulaşım ve
Turizm türleri bütüncül bir şekilde ele
turizm türlerinin gelişimi desteklenecektir. alınarak “Varış Noktası Yönetimi” kapsamında
Altyapının Güçlendirilmesi) yeni projeler
hayata geçirilecektir. (10. Kalkınma
(10. Kalkınma Planı, 2.2.20 Turizm) Planı, 2.2.20 Turizm)
• Ülkemizin sahip olduğu turizm
• Deniz
Turizm türleri geliştirilmesi
turizminin bütüncül bir için şekilde
kruvaziyer limanlara özel önem çeşitlendirilmesi
olanaklarının verilecektir. Bu çerçevede
ve
ele alınarak “Varış Noktası Yönetimi” turizmden elde edilen gelirin artırılması
(içerisinde
kapsamında Samandağ’ın
yeni da bulunduğu)
projeler 11 alanda kruvaziyer limanı fizibilite ve uygulama projeleri
hayata için yat limanlarına özel önem verilecektir.
geçirilecektir. (10. Kalkınma Planı, 2.2.20
gerçekleştirilecektir. ( Türkiye Turizm Stratejisi 2023,Bu Ulaşım ve Altyapının
çerçevede Güçlendirilmesi)
(içerisinde Samandağ’ın da
Turizm) bulunduğu) 9 alanda yat limanı fizibilite ve
Ülkemizin sahip olduğu turizm olanaklarının çeşitlendirilmesi ve turizmden elde edilen gelirin
• Deniz turizminin geliştirilmesi için uygulama projeleri gerçekleştirilecektir.
artırılması
kruvaziyer için yat limanlarına
limanlara özel
özel önem
önem (Türkiye
verilecektir. Turizm Stratejisi
Bu çerçevede 2023,
(içerisinde Ulaşım ve da
Samandağ’ın
Altyapının Güçlendirilmesi)
bulunduğu) 9 alanda yat limanı fizibilite ve uygulama projeleri gerçekleştirilecektir. ( Türkiye
152 Turizm Stratejisi 2023, Ulaşım ve Altyapının Güçlendirilmesi)
ile daha maliyet etkin ve sürdürülebilir ulaşım ortalamasının üzerinde artış göstermiştir.
altyapısının kurulmasının temel amaç olduğu
Bu veriler, il merkezleri baskın olmak
ifade edilmiştir. üzere belirli ilçelere yönelik bölge içi göç
Genel olarak içme ve kullanma eğilimi olduğunu göstermekte ve kentsel
suyu, kanalizasyon, katı atık yönetimi altyapı politikalarında bu merkezlere öncelik
ve ulaşım yaklaşımı ile ele alınan kent verilmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır.
altyapısı, TR63 Bölgesi’nde de öncelikli 2012 yılı TÜİK verilerine göre, içme
müdahale alanlarından birisidir. 2012 suyu kullanımında şebeke ile hizmet
ADNKS sonuçlarına göre şehirleşme oranı verilen nüfusun toplam belediye nüfusu
Türkiye’de % 77,28 iken TR63 Bölgesi’nde içerisindeki oranı Türkiye ortalaması
% 58,61 olarak tespit edilmiştir. Özellikle civarında olup TR63 Bölgesi genelinde
Hatay ilinde il ve ilçe merkezi etrafında ve % 98’dir. Bu oran Kahramanmaraş ve
bu merkezlere bitişik konumda yer alan Osmaniye illerinde % 99 Hatay ilinde %
çok sayıda beldenin TÜİK sınıflamasında 98’dir. Osmaniye ilinin nüfusunun diğer
kırsal nüfus olarak tanımlanmasından illerden az olması ve halihazırda şebekeli
1.6. KENTSEL ALTYAPININ dolayı şehirleşme oranının düşük olduğu su kullanım oranının yüksek olması, bu
İYİLEŞTİRİLMESİ TR63 Bölgesi’nde il merkezleri ve görece ilde standartların korunması dışında ilave
gelişmiş diğer ilçe merkezlerine doğru bir bir politika ihtiyacını gerektirmezken, yeni
1.6.1. Durum Tespiti Ve Stratejik Analiz kentleşme eğilimi bulunmaktadır. 2011- büyükşehir statüsü ile hizmet alanlarında
2013 yılları arasında ADNKS sonuçlarına kapsam ve yapısal anlamda önemli bir
Türkiye’nin 2007-2012 dönemi suyu şebekesiyle hizmet verilen belediye göre TR63 Bölgesi’nde genel nüfus artışı, değişim olan Kahramanmaraş ve Hatay
arasındaki nüfusu % 7,1 oranında artarken nüfusunun toplam belediye nüfusuna Türkiye ortalamasının altında iken Hatay, illerinde, 2014 sonrasına yönelik stratejilerin
nüfusu 20.000 ve üzeri yerleşimler oranının % 99’u ulaştığı, kullanılan içme Kahramanmaraş ve Osmaniye illerinin geliştirilmesi gerekmektedir. Özellikle Hatay
itibarıyla şehir nüfusu artışı bunun iki ve kullanma suyunun % 52’sinin arıtıldığı merkez ilçelerinde nüfus artışı, Türkiye ilinde, halen Türkiye ortalamalarında olan
katı olmuştur. Böylece nüfusu 20.000 ve ifade edilirken içme suyu ve kullanma ortalamasının üzerinde gerçekleşmiştir. içme ve kullanma suyu standartlarının, yeni
üzeri alanlar kent olarak kabul edildiğinde suyunun kalitesinin iyileştirilmesinin önemi İl merkezleri dışında kalan diğer ilçelerde alanların da hizmet kapsamına alınması ile
Türkiye’nin kentleşme oranı 2007’de % vurgulanmıştır. ise sadece 6 ilçenin nüfusu Türkiye birlikte öncelikli bir politika alanı oluşturması
67,5’ten 2012’de % 72,3’e yükselmiştir.41 Aynı şekilde kanalizasyon hizmeti beklenmektedir.
10. Kalkınma Planında 2018 yılına kadar verilen belediye nüfusunun, toplam belediye
kentleşme oranının % 76,4 olacağı tahmin nüfusuna oranının % 88, atık su arıtma hizmeti
edilmektedir. Artan kentleşme ile birlikte verilen nüfusun toplam belediye nüfusuna Tablo 6. Hizmet Verilen Belediye Nüfusunun Toplam Belediye Nüfusuna Oranı (%)
kentlerin mekansal stratejileri, imar planları, oranı ise % 62 olduğu belirtilmiştir. Katı atık
altyapı hizmetleri, ortak kullanım alanları alanında ise düzenli depolama alanlarından
gibi kentsel gelişimin stratejilerinin önemi yararlanan nüfus oranında hızlı bir iyileşme
de artmıştır. Konu ile ilgili olarak ulusal olduğu ve bu hizmetten yararlanan nüfusun
ölçekte çeşitli Bakanlıkların yetki alanlarının oranının % 60’a ulaştığı ifade edilmiş
düzenlenmesi ve ulusal nitelikli stratejik ancak geri dönüşüm sisteminde etkinliğin
planların hazırlanması şeklinde çalışmalar sağlanamadığı belirtilmiştir.
yapılmaktadır. Kentsel altyapı ile ilgili olarak kent içi
Artan nüfus ve şehirleşme nedeniyle ulaşım sistemlerinin iyileştirilmesine yönelik
altyapı hizmetlerine olan talep ile gelir ve bilinç düzenlemelerin gerektiğine de dikkati çeken
düzeyindeki artış ile birlikte yükselen yaşam Planda, nüfusun sağlıklı ve güvenilir içeme Kaynak: (Türkiye İstatistik Kurumu), Çevre İstatistikleri, 2012
kalitesi beklentileri, altyapı hizmetlerinde ve kullanma suyuna erişiminin ve her türlü
de kalite beklentisini yükseltmektedir. atığın insan sağlığı ve çevreye etkilerinin en
10.Kalkınma Planında içme ve kullanma Aynı verilere göre, Belediye sınırları % 74, Kahramanmaraş ilinde % 84 ve
aza indirilerek etkin yönetiminin sağlanması
içerisinde kanalizasyon şebekesi ile Osmaniye ilinde % 85 olup TR63 Bölgesi
hizmet verilen nüfusun belediye sınırları geneli için % 80’dir. Bölge ve iller bazında
41. 10.Kalkınma Planı Metni, www.tbmm.gov.tr,2013
içerisindeki toplam nüfusa oranı Türkiye Türkiye ortalamasının altında yer alan
genelinde % 92 iken, bu oran Hatay ilinde TR63 Bölgesi’nde kanalizasyon arıtma
154 155
tesislerinde yararlanma oranı ise daha oranı TR63 Bölgesi’nde oldukça düşük Harita 21. TR63 Bölgesi Deprem Haritası
da alt seviyelerdedir. 2012 yılı verilerine düzeylerdedir.
göre Türkiye’de % 68 olan arıtma tesisi 2012 yılı TÜİK verilerine göre
hizmetinden yararlanma oranı TR63 atıkların bertaraf yöntemine göre yapılan
Bölgesi’nde % 24’tür. değerlendirmede, Türkiye’deki katı atıkların
Atık yönetimi de TR63 Bölgesi’nin % 60’ının düzenli depolama tesislerinde
öncelikli altyapı politikalarından biri olmak bertaraf edildiği, TR63 Bölgesi’nde ise bu
durumundadır. 2012 yılı verilerine göre oranın % 23 olduğu tespit edilmiştir. TÜİK
Türkiye genelinde kişi başı günlük atık verilerine göre Hatay ilinde katı atıkların %
miktarı 1.12 kg olarak hesaplanmış olup 60’ı belediye çöplüğünde, % 30’u ise düzenli
bu değer TR63 Bölgesi’nde 0,84 kg’dır. depolama tesisinde bertaraf edilmektedir.
Hem Türkiye’de hem de TR63 Bölgesi’nde Kahramanmaraş katı atık depolama tesisi
nüfusun neredeyse tamamı belediye 2013 yılında hizmete alınmış olup Osmaniye
atık hizmetlerinden yararlanmakta olup katı atık depolama tesisinde ise yapım
düzenli depolama hizmetinden yararlanma çalışmaları devam etmektedir.
Tablo 7. Bertaraf Yöntemine Göre Atık Miktarı (%)
Kaynak: (Türkiye İstatistik Kurumu), Çevre İstatistikleri, 2012
Çevre sağlığı ve atıkların yeniden kentleşme eğiliminin daha da artması

ekonomiye kazandırılması bakımından kent içi mobilizasyona yönelik altyapıların
büyük önem taşıyan katı atık yönetimi iyileştirilmesini gerektirmektedir.
TR63 Bölgesi’nin plan dönemindeki en Bu amaçla, kent içi ulaşım
önemli öncelikleri arasındadır. İnsan ve sistemlerinin birbirine entegre olacak
çevre sağlığı açısından düzenli bertaraf şekilde geliştirilmesine yönelik politikalar
yöntemlerinin geliştirilmesinin önemi olduğu ile Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye il
kadar, Girdi Tedarik Stratejisi ve Eylem Planı merkezlerinde hafif raylı sistemin geliştirilmesi
2013-2015 belgesinde önceliklendirilen geri için ilk yatırımların ilgili kurumların yatırım
dönüşüm sektörünün geliştirilmesinde de programına alınması önemli görülmektedir.
atık yönetiminin düzenli olarak sağlanması
1.derecede deprem bölgesi içerisinde
önemli görülmektedir.
yer alan yerleşim yerlerinin bulunduğu
Kentsel altyapı konusunda TR63 TR63 Bölgesi için, olası bir depremin yol
Bölgesi’nde ele alınması gereken bir diğer alan açabileceği zararların en aza indirilmesine
kent içi ulaşım altyapısının iyileştirilmesidir. yönelik tedbirler de kentsel altyapının
Özellikle Hatay ve Kahramanmaraş illerinin iyileştirilmesinde önemli görülmektedir.
büyükşehir statüsüne alınması ve Osmaniye
il merkezi ile birlikte bu merkezlere olan Kaynak: İl Çevre Düzeni Planları doğrultusunda DOĞAKA tarafından hazırlanmıştır.
156 157
Özellikle Kahramanmaraş Merkez ilgili kurumların iştiraki ile hazırlanacak 1.6.2. StratejikYaklaşım
Yaklaşım
1.6.2. Stratejik
ilçenin güneydoğusu, Pazarcık ve Türkoğlu planlı bir strateji çerçevesinde yürütülmesi
ilçelerinden başlayan ve Osmaniye’nin gerekmektedir. Özellikle gecekondu niteliği
Bahçe, Hasanbeyli, Merkez ilçe ve baskın ve 1.derece deprem bölgesi alanların
Toprakkale ilçelerinden geçerek Hatay ilinin rehabilitasyonu için gerekli yasal izin ve TEMEL AMAÇ
tamamını içerisine alan 1.derece deprem prosedürlerin tamamlanmasının öncelikli TR63 Bölgesi’nde modern kentleşme standartlarına yönelik temel altyapı yatırımlarının tamamlanarak
yaşam kalitesinin yükseltilmesi.
bölgesi içerisinde yer alan yerleşim bölgeleri olarak ele alınması önemlidir.
bu tedbirlerin alınmasında öncelikli alanlardır.
İl ve ilçe merkezlerinin tamamı kent
1.1. Kanalizasyon ve a su arıtma altyapısı kademeli olarak yaygınlaş ak ve il
İl Çevre Düzeni Planları ve Fay Hatları merkezi olarak kabul edilmekle, hatta merkezleri ve nüfusu 50.000 ve üzeri ilçe merkezlerinde belediye nüfusunun
Öncelik 1. TR63
Haritasında yer alan yerleşim yerleri ve büyükşehir statüsü içerisinde Hatay Bölgesi’nde tamamına kanalizasyon ve a k su arıtma hizme verecek altyapı tesislerinin
fay hatları lokasyonlarına göre hazırlanan ve Kahramanmaraş illerinde kentsel kanalizasyon hizme öncelikli olarak tamamlanması.
ve a k arıtma hizme 1.2. İlgili belediyelerce kanalizasyon ve a su arıtma ya ımlarının yıllık ya m
haritaya göre 1.derede deprem bölgesi alan kavramının teoride tüm il sınırlarını
verilen nüfus oranının programlarında önceliklendirilmesi.
içerisinde yer alan Pazarcık, Düziçi, içerisine alacak olması ile birlikte, TR63 Türkiye ortalamalarına 1.3. Kanalizasyon ve a su arıtma ya mlarının finansmanı için ilgili kurumlarla
Osmaniye Merkez, Toprakkale, Erzin, Bölgesi’nde geliştirilecek kentsel altyapının yükse mesi işbirliği içerisinde SUKAP ile uluslararası kredi ve hibe programlarına yönelik
Dörtyol, Hassa, Kırıkhan, Hatay Merkez, iyileştirilmesine yönelik politikalarda, Plan projelerin hazırlanması.
Öncelik 2. Ka 2.1. İl merkezleri öncelikli olarak kapsam içerisinde olmak üzere Kahramanmaraş ve
Reyhanlı ve Samandağ ilçelerinde fay hatları dönemi içerisinde yapılacak kentsel ve kırsal
a arın bertara na Osmaniye illerinde ka a k yöne i sistemlerinin tamamlanması ve aynı
kent merkezlerinde ya da kent merkezlerine nitelikli yerleşimlere yönelik analiz rehber yönelik düzenli sistemin bölge geneline kademeli olarak yaygınlaş lması.
çok yakın konumdadır. Ayrıca İskenderun- alınacaktır. Bu analiz doğrultusunda kentsel depolama alanlarının 2.2. Ka a arın kaynağında ayrış lması ve sağlıklı bir geri dönüşüm sisteminin
Dörtyol-Osmaniye hattında yer alan büyük niteliği baskın alanlar söz konusu politikalar yapılması ve ka a k kurulması.
yöne inde geri 2.3. Ka a yöne i sistemlerinin kurulmasında AB fonları ile Dünya Bankası
sanayi işletmeleri ve yeni inşa edilmekte için önceliklendirilecek ve plan dönemindeki dönüşüm sistemlerinin finansman imkanlarının kullanılması için ilgili kuruluşların koordinasyon ve
olan enerji üretim tesisleri deprem bölgesi süreçte diğer alanlara da yaygınlaştırılacaktır. yaygınlaş ması işbirliğinin sağlanması.
içerisinde yer almaktadır. 3.1. Kentsel dönüşüm uygulamaları ile ilgili olarak Hatay, Kahramanmaraş ve
Plan dönemi için önemli görülen bu Osmaniye illeri ölçeğinde kentsel dönüşüm uygulama planlarının hazırlanması.
Kentsel altyapı ile ilgili ulusal bir politika yatırımlar, finansal açıdan büyük maliyetleri Öncelik 3. Ulusal 3.2. Kentsel dönüşüm çalışmalarında, ulusal öncelikler ile birlikte plan döneminde
haline getirilen bir diğer husus da kentsel yatırımlardır. Bu amaçla yerel yönetimlerin stratejilerle paralel hazırlanacak olan kentsel dönüşüm uygulama planlarındaki önceliklerinin esas
olarak kentsel alınması.
dönüşüm çalışmalarıdır. Çevre ve Şehircilik söz konusu yatırımlarının finansmanı için,
dönüşüm 3.3. Kentsel yaşam kalitesinin ar rılması amacına yönelik olarak çevre düzeni planları
Bakanlığı koordinasyonunda yürütülen ulusal nitelikli SUKAP programının yanı sıra çalışmalarının kararları doğrultusunda alt ölçekli uygulama planlarının hazırlanması.
çalışmalarda kentsel yerleşimin yoğun ilgili kurumlarla işbirliği içerisinde uluslararası önceliklendirilmesi 3.4. Kentsel dönüşüm çalışmalarının önceliklendirildiği deprem riski yüksek ilçelerde
olduğu alanların rehabilitasyonu öncelikli kredi ve hibe mekanizmaları için de projeler mikro bölgeleme çalışmalarının tamamlanması ve kentsel planlamalarda
depremselliğin göz önünde tutulması
olarak ele alınması ve bu çalışmaların hazırlaması önemli görülmektedir.
Öncelik 4. Kent içi 4.1. Kent içi mobilizasyonu daha etkin hale getirmek amacıyla kent içi ulaşım
ulaşım sistemlerinin sistemlerinin entegrasyonunun sağlanması.
birbirleri ile entegre 4.2. Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye il merkezlerinde hafif raylı ulaşım sisteminin
bir şekilde geliş mesine yönelik mekânsal planlama, teknik altyapı ve fizibilite etütlerine
geliş mesi ilişkin ya mların ilgili kurumlarca çalışma programlarına alınması.
158 159
Öncelik 2. Katı atıkların bertarafına yönelik düzenli depolama alanlarının yapılması ve katı atık
yönetiminde geri dönüşüm sistemlerinin yaygınlaştırılması
Açıklama: Türkiye’deki katı atıkların % 60’ı düzenli depolama tesislerinde bertaraf edildiği katı atık
Öncelik 1. TR63 Bölgesi’nde kanalizasyon hizmeti ve atık arıtma hizmeti verilen nüfus oranının
yönetiminde TR63 Bölgesi, % 23 düzenli depolama oranı ile Türkiye ortalamalarının oldukça
Türkiye
Öncelikortalamalarına yükseltilmesi
1. TR63 Bölgesi’nde kanalizasyon su arıtma tesisi hizmetinden yararlanan Öncelik 2. Katı atıkların bertarafına yönelik olan geri dönüşüm sistemlerinin kurulması
hizmeti ve atık arıtma hizmeti verilen belediye nüfusu oranı ise çok daha düşük gerisindedir. Hatay ve Kahramanmaraş
düzenli depolama alanlarının yapılması merkezi ve çevre belediyelerine
bakımından önemlidir. hizmet veren depolama
Açıklama: TÜİK verilerine göre Türkiye
nüfus oranının Türkiye ortalamalarına ortalaması % 92 olan kanalizasyon
düzeylerdedir. Türkiye hizmetinden
genelinde %yararlanan
68 olan ve katıileatık
tesisleri yönetiminde
yapılmakta geri depolama
olan düzenli dönüşümhizmetinin yaygınlaştırılması hem çevre ve insan sağlığı
Günlük kişi başı 0,84 kg katı atık miktarı
belediye nüfusu oranı, TR63 Bölgesi’nde ortalama % 80
yükseltilmesi atıkiken
su Hatay
arıtmailinde % 74, Kahramanmaraş
hizmetinden ilinde
yararlanma oranı sistemlerinin yaygınlaştırılması
bakımından hem de ekonomik bir değer olarak ile Türkiye ortalamasından
yükselmekte (1,12 sistemlerinin
olan geri dönüşüm kg) daha
% 82 ve Osmaniye ilinde % 85 olup hem bölge hem de TR63illerBölgesi’nde % 24’tür.
bazında Türkiye ortalamasının altındadır. Açıklama: Türkiye’deki katı atıkların % az atığın üretildiği TR63 Bölgesi’nde
Açıklama: TÜİK verilerine göre Türkiye kurulması bakımından önemlidir.
Diğer taraftan atık 60’ı düzenli depolama tesislerinde bertaraf belediye nüfusunun neredeyse tamamı
ortalaması % su92arıtma tesisikanalizasyon
olan hizmetinden yararlanan belediye nüfusu
Bu noktada oranıaltyapının
kentsel ise çok dahatemel
düşük
edildiğikişi
Günlük katıbaşı
atık0,84
yönetiminde
kg katı atıkTR63 Bölgesi,
miktarı belediyelerin atık
ile Türkiye ortalamasından hizmetinden
(1,12 kg) daha azyararlanmakla
atığın üretildiği
hizmetinden Türkiye
düzeylerdedir. yararlanan belediye
genelinde % 68nüfusu hizmetlerinden
olan atık su olan kanalizasyon
arıtma hizmetinden yararlanma hizmeti ve
oranı TR63
% 23 düzenli depolama oranı ile Türkiye birlikte, bu nüfusun % 77’si bu atıkların
oranı, TR63 Bölgesi’nde ortalama % 80 atık su arıtma hizmetinin özellikle Hatay ve TR63 Bölgesi’nde belediye nüfusunun neredeyse tamamı belediyelerin atık hizmetinden
Bölgesi’nde % 24’tür. ortalamalarının oldukça gerisindedir. Hatay sağlıklı ve yeniden ekonomik değer elde
iken Hatay ilinde % 74, Kahramanmaraş Kahramanmaraş illerinde büyükşehir statüsü
yararlanmakla
ve Kahramanmaraş birlikte, bumerkezi
nüfusun ve
% 77’si
çevrebu atıkların sağlıklıyönelik
edilmesine ve yeniden ekonomik
bertarafı değer elde
hizmetlerinden
ilinde
Bu % 82kentsel
noktada ve Osmaniye ilinde
altyapının % hizmetlerinden
temel 85 olup deolan
göz kanalizasyon
önüne alınarak önceliklendirilmesi
hizmeti ve atık su arıtma belediyelerine
edilmesine yönelikhizmet
bertarafıveren depolama
hizmetlerinden yararlanamamaktadır.
yararlanamamaktadır.
hem bölge hem de iller bazında Türkiye gerekmektedir.
hizmetinin özellikle Hatay ve Kahramanmaraş illerinde büyükşehir statüsü de göz önüne alınarak tesisleri ile yapılmakta olan düzenli
ortalamasının altındadır. Diğer taraftan atık Bölgede il merkezlerinin öncelikli olarak
depolama
Bölgede hizmetinin yaygınlaştırılması
il merkezlerinin hemaldığı katı atık yönetim sistemlerinin kurulması, plan
öncelikli olarak yer
önceliklendirilmesi gerekmektedir. yer aldığı katı atık yönetim sistemlerinin
çevre ve insan sağlığı bakımından hem de
kurulması, plan döneminin öncelikli altyapı
döneminin öncelikli altyapı politikaları arasında yer almaktadır.
Tedbirler ekonomik bir değer olarak yükselmekte
politikaları arasında yer almaktadır.
Tedbirler
Tedbirler
•Kanalizasyon ve atık su arıtma altyapısı kademeli olarak yaygınlaştırılacak ve il Tedbirler
merkezleri ve nüfusu 50.000 ve üzeri ilçe merkezlerinde belediye nüfusunun
1.1
tamamına kanalizasyon ve atık su arıtma hizmeti verecek altyapı tesislerinin öncelikli •İl merkezleri öncelikli olarak kapsam içerisinde olmak üzere Kahramanmaraş ve
olarak tamamlanması. 2.1 Osmaniye illerinde katı atık yönetimi sistemlerinin tamamlanması ve aynı sistemin
bölge geneline kademeli olarak yaygınlaştırılması.
•İlgili belediyelerce kanalizasyon ve atık su arıtma yatırımlarının yıllık yatırım
1.2
programlarında önceliklendirilmesi.
•Katı atıkların kaynağında ayrıştırılması ve sağlıklı bir geri dönüşüm sisteminin
2.2
kurulması.
•Kanalizasyon ve atık su arıtma yatırımlarının finansmanı için ilgili kurumlarla işbirliği
1.3 içerisinde SUKAP ile uluslararası kredi ve hibe programlarına yönelik projelerin
hazırlanması. •Katı atık yönetimi sistemlerinin kurulmasında AB fonları ile Dünya Bankası finansman
2.3 imkanlarının kullanılması için ilgili kuruluşların koordinasyon ve işbirliğinin
sağlanması.
Üst
ÜstÖlçekli
ÖlçekliPlanlarla İlişkisi
ÜstÖlçekli
İlişkisi
• Kamu
Kamuyatırımlarında,
yatırımlarında,Kamu
Kamu Özel İşbirliği
Özel • Su, atık
(KÖİ) modeliyle
İşbirliği su, katı atık
yürütülenler gibieğitim,
dâhil, çevre korumaya
sağlık, içme teknik ve mali yönden bir bütün olarak
yönelik altyapı tesisleri tamamlanacaktır. • Şehirlerde kanalizasyon ve atık su geliştirilecek; bilinçlendirmenin ve
(KÖİ)ve
suyu modeliyle yürütülenler
kanalizasyon, dâhil, eğitim,
bilim-teknoloji, ulaştırma ve sulama sektörlerine öncelik verilecektir. (10. Şehirlerde kanalizasyon ve atık su arıtma altyapısı geliştirilecek, bu altyapıların havzalara göre
(Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi Taslak arıtma altyapısı geliştirilecek, bu kurumsal kapasitenin geliştirilmesine
sağlık, içme suyu ve kanalizasyon, bilim-
Kalkınma Planı, 2.2.9.1 Kamu Yatırımları) belirlenen
altyapılarındeşarj standartlarını
havzalara göre karşılayacak
belirlenen şekilde öncelik
çalıştırılmaları sağlanacak,
verilecektir. Geriarıtılan atık suların
dönüştürülen
teknoloji, ulaştırma ve sulama sektörlerine Metni, Mekansal Amaçlar, Bölgesel
Su, atık su, katı atık (10.
gibi çevre korumaya deşarj standartlarını
yeniden karşılayacak(10.
kullanımı özendirilecektir. şekilde malzemelerin
Kalkınma Planı, üretimde
2.3.4 Kentsel Altyapı) kullanılması
öncelik verilecektir. Kalkınma Planı, yönelik Büyüme
altyapı tesisleri tamamlanacaktır.
Odaklarıyla Düşük (Bölgesel
Gelirli
Yörelerde Kalkınmanın Tetiklenmesi) çalıştırılmaları sağlanacak, arıtılan atık özendirilecektir. (10. Kalkınma Planı,
2.2.9.1 Kamu
Gelişme Ulusal Yatırımları)
Stratejisi Taslak Metni, Mekansal Amaçlar, Bölgesel Büyüme Odaklarıyla Düşük
Katı atık yeniden
suların yönetimikullanımı
etkinleştirilerek atık azaltma, kaynakta
özendirilecektir. 2.3.4ayrıştırma, toplama, taşıma, geri kazanım
Kentsel Altyapı)
Gelirli Yörelerde Kalkınmanın Tetiklenmesi) (10.bertaraf
Kalkınma Planı, 2.3.4
ve safhaları teknikKentsel
ve maliAltyapı)
yönden bir • bütün olarak Geri
Ulusal geliştirilecek; bilinçlendirmenin
Dönüşüm Stratejisi ve
• kurumsal
Katı atık kapasitenin
yönetimi etkinleştirilerek
geliştirilmesine atık oluşturulacaktır.
öncelik verilecektir. (Girdi Tedarikmalzemelerin
Geri dönüştürülen Stratejisi
azaltma, kaynakta ayrıştırma, toplama, ve Eylem Planı 2013-2015, Geri Dönüşüm
üretimde kullanılması özendirilecektir. (10. Kalkınma Planı, 2.3.4 Kentsel Altyapı)
taşıma, geri kazanım ve bertaraf safhaları Sektörünün Geliştirilmesi)
126
160 161
Öncelik 4. Kent içi ulaşım sistemlerinin birbiri ile entegre bir şekilde geliştirilmesi
Öncelik 3. Ulusal stratejilerle paralel alınması ve bu çalışmaların ilgili kurumların Öncelik 4. Kent içi ulaşım sistemlerinin altyapıların iyileştirilmesini gerektirmektedir.
olarak kentsel dönüşüm çalışmalarının iştiraki ile hazırlanacak planlı bir strateji birbiri ile entegre bir şekilde geliştirilmesi Bu amaçla, kent içi ulaşım sistemlerinin
Açıklama: Özellikle Hatay ve Kahramanmaraş illerinin büyükşehir statüsüne alınması ve Osmaniye il
Öncelik 3. Ulusal stratejilerle paralel olarak kentsel çerçevesinde
önceliklendirilmesi dönüşüm çalışmalarının önceliklendirilmesi
yürütülmesi gerekmektedir. birbirine entegre olacak şekilde
Açıklama:
merkezi ile Özellikle
birlikte Hatay ve Kahramanmaraş
bu merkezlere olan kentleşme eğiliminin artması, artan nüfusun kent içi
Özellikle gecekondu niteliği baskın geliştirilmesine yönelik politikalar ile Hatay
Açıklama: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
Açıklama: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı koordinasyonunda yürütülen deprem
çalışmalarda kentselalanların
yerleşimin illerinin büyükşehir statüsüne alınması ve
ve 1.derece bölgesi mobilizasyonuna yönelik altyapıların iyileştirilmesini
ve gerektirmektedir.
KahramanmaraşBuil amaçla, kent içihafif
merkezlerinde ulaşım
koordinasyonunda yürütülen çalışmalarda Osmaniye il merkezi ile birlikte bu merkezlere
yoğun olduğu alanların rehabilitasyonunun öncelikli rehabilitasyonu için gerekli
olarak ele alınması ve bu yasal izin ve
çalışmaların ilgili raylı sistemin geliştirilmesi
sistemlerinin birbirine entegre olacak şekilde geliştirilmesine için ilk yatırımların
yönelik politikalar ile Hatay ve
kentsel yerleşimin yoğun olduğu alanların olan kentleşme eğiliminin artması, artan
prosedürlerin tamamlanmasının öncelikli ilgili kurumların yatırım programına alınması
kurumların iştiraki ile öncelikli
rehabilitasyonunun hazırlanacak planlı ele
olarak bir strateji çerçevesinde yürütülmesi gerekmektedir. Kahramanmaraş
nüfusun kent içi il merkezlerinde hafif raylı
mobilizasyonuna sistemin geliştirilmesi için ilk yatırımların ilgili kurumların
yönelik
olarak ele alınması önemli görülmektedir. önemli görülmektedir.
Özellikle gecekondu niteliği baskın ve 1.derece deprem bölgesi alanların rehabilitasyonu için gerekli yatırım programına alınması önemli görülmektedir.
yasal izin ve prosedürlerin tamamlanmasının öncelikli olarak ele alınması önemli görülmektedir.
Tedbirler
Tedbirler
Tedbirler
Tedbirler
•Kent içi mobilizasyonu daha etkin hale getirmek amacıyla kent içi ulaşım
4.1
•Kentsel dönüşüm uygulamaları ile ilgili olarak Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye sistemlerinin entegrasyonunun sağlanması.
3.1
illeri ölçeğinde kentsel dönüşüm uygulama planlarının hazırlanması.
•Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye il merkezlerinde hafif raylı ulaşım sisteminin
•Kentsel dönüşüm çalışmalarında, ulusal öncelikler ile birlikte plan döneminde 4.2 geliştirilmesine yönelik mekânsal planlama, teknik altyapı ve fizibilite etütlerine
3.2 hazırlanacak olan kentsel dönüşüm uygulama planlarındaki önceliklerinin esas ilişkin yatırımların ilgili kurumlarca çalışma programlarına alınması.
alınması.
•Kentsel yaşam kalitesinin arttırılması amacına yönelik olarak çevre düzeni planları
3.3
kararları doğrultusunda alt ölçekli uygulama planlarının hazırlanması. ÜstÖlçekli
İlişkisi
• Kentiçi ulaşımda kurumlar arası
•Kentsel dönüşüm çalışmalarının önceliklendirildiği deprem riski yüksek ilçelerde Kentiçi ulaşımda kurumlar arası koordinasyon geliştirilecek, daha etkin planlama ve yönetim
3.4 mikro bölgeleme çalışmalarının tamamlanması ve kentsel planlamalarda koordinasyon geliştirilecek, daha etkin
depremselliğin göz önünde tutulması sağlanacak,
planlama vekentiçi ulaşım
yönetim altyapısının
sağlanacak, diğer altyapılarla entegrasyonu güçlendirilecektir.(10.
kentiçi
ulaşım Planı,
Kalkınma altyapısının diğer Altyapı)
2.3.4 Kentsel altyapılarla
entegrasyonu güçlendirilecektir.(10.
Kalkınma Planı, 2.3.4 Kentsel Altyapı)
Kentsel dönüşümde ideal alan büyüklüğü ve bütünlüğü gözetilecek, planlama araçlarından en üst
• Kentsel dönüşümde ideal alan büyüklüğü projeleri yapılacaktır. (Çevre ve Şehircilik
düzeyde yararlanılması
ve bütünlüğü sağlanacak,
gözetilecek, plan ve projelerin
planlama niteliklerini,
Bakanlığı önceliklendirme,
Stratejik hazırlama,
Planı 2013-2017,
araçlarından en üst düzeyde yararlanılması Sağlıklı,süreçlerini
Güvenli vetanımlayan
Mekan Kalitesi
uygulama, izleme, değerlendirme, denetim ve yönetişim usul Yüksek
ve esaslar
sağlanacak, plan ve projelerin niteliklerini, Yerleşmeleri Oluşturmak)
geliştirilecektir.
önceliklendirme, (10. hazırlama,
Kalkınma Planı, 2.3.3 Kentsel Dönüşüm ve Konut)
uygulama,
izleme, değerlendirme, denetim ve • Yüksek afet riskli alanlar öncelikli olmak
Öncelikli afet riskli alanlarda kentsel
yönetişim süreçlerini tanımlayan usul ve dönüşüm, planlama
üzereve afet
kentselrisklerinin
tasarım projeleri yapılacaktır.
belirlenmesine
(Çevre
esaslarve Şehircilik Bakanlığı(10.
geliştirilecektir. Stratejik yönelik
Planı 2013-2017,
Kalkınma mikro
Sağlıklı, Güvenlibölgeleme çalışmaları
ve Mekan Kalitesi Yüksek
Planı, 2.3.3 Kentsel Dönüşüm ve Konut) tamamlanacak ve imar planlaması
Yerleşmeleri Oluşturmak)
süreçlerinde afet riskleri dikkate
• Öncelikli afet riskli alanlarda kentsel
Yüksek afet riskli alanlar öncelikli olmak üzere afet risklerinin
alınacaktır. (10.belirlenmesine
Kalkınma Planı,yönelik mikro
2.3.9 Afet
dönüşüm, planlama ve kentsel tasarım
bölgeleme çalışmaları tamamlanacak ve imar planlaması Yönetimi) süreçlerinde afet riskleri dikkate
alınacaktır. (10. Kalkınma Planı, 2.3.9 Afet Yönetimi)

162 163
85-90 okullaşma oranının gerisindedir. Bu işgücü arzına stratejik bir misyon

hususla ilgili olarak 10. Kalkınma Planı’nda yüklemektedir. Ayrıca nitelikli işgücünün
okul öncesi eğitimde okullaşma oranının sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıyla iş
düşük olduğundan bahisle, okul öncesi sağlığı ve güvenliğinin iyileştirilmesi de önem
eğitimin yaygınlaştırılmasına yönelik ihtiyacın taşımaktadır.
devam ettiği ifade edilmiştir.
2013/2014 Eğitim ve Öğretim yılı
2013/2014 Eğitim ve Öğretim Yılı TÜİK verilerine göre Türkiye’de derslik
verilerine göre TR63 Bölgesi’nde okul öncesi başına düşen öğrenci sayısının 29 olduğu
eğitimde 5 yaş okullaşma oranları ise Hatay mesleki eğitimde, bu sayı Hatay ilinde 42,
ilinde % 55, Kahramanmaraş ilinde % 42 ve Kahramanmaraş ilinde 27 ve Osmaniye
Osmaniye ilinde % 53 olarak gerçekleşmiştir. ilinde 38’dir. Türkiye ortalamalarının üzerinde
Türkiye genelinde olduğu üzere 2007 yılından olan derslik başına düşen öğrenci sayısının,
sonra yükselmeye başlayan okullaşma oranı ortalamalara yaklaştırılabilmesi için Hatay ve
TR63 Bölgesi’nde de AB ortalamalarının Osmaniye illeri öncelikli olmak üzere altyapı
gerisindedir. yatırımlarına devam edilmesi gerekmektedir.
1.7. SOSYAL ALTYAPININ Ayrıca bölgede kurulu ve gelişim potansiyeli
Okul öncesi eğitimin yaygınlaştırılması olan sektörlerle uyumlu mesleki eğitim
İYİLEŞTİRİLMESİ amacıyla bağımsız anaokulu ve bağımsız programlarının geliştirilebilmesi amacıyla,
anasınıfı yapımlarına devam edilmesi ve Mesleki Yeterlik Kurumu tarafından belirlenen
1.7.1. Durum Tespiti ve Stratejik Analiz
okul öncesi eğitim konusunda toplumsal meslek standartları doğrultusunda, Milli
Sosyal alan salt ekonomik faaliyetler TR63 Bölgesi’nde sosyal altyapının farkındalığı artırıcı faaliyetlere özellikle kent Eğitim Müdürlükleri, Üniversiteler, İş
dışında kalan oldukça geniş bir alanı iyileştirilmesi ile ilgili bu bölümde ulusal merkezleri çeperinde kalan dezavantajlı Kurumu İl Müdürlükleri ve ilgili sivil toplum
politikalar da göz önüne alınarak öncelikli bölgeler ile kırsal bölgelerde ağırlık verilmesi kuruluşları ve özel sektör kuruluşları ile
kapsamakla birlikte ekonomik faaliyetler dahi
müdahale alanları ele alınmıştır. Buna önemli görülmektedir. Ayrıca özel sektörün işbirliği platformları oluşturulması önemli
tamamen sosyal hayattan bağımsız değildir.
göre TR63 Bölgesi’nde sosyal altyapının bu alandaki yatırımlarının özendirilmesi görülmektedir.
Sadece az gelişmiş ya da gelişmekte olan
iyileştirilmesine yönelik olarak stratejiler; altyapı olanaklarının geliştirilmesine katkı
ülkelerde değil gelişmiş ülkelerde dahi sağlayabilecektir. Mesleki eğitimde teorik eğitim ve
okul öncesi eğitimin ve mesleki eğitimin
çeşitli açılardan müdahalelere gereksinim uygulama bütünlüğünün sağlanması ve
geliştirilmesi, sağlık altyapısının geliştirilmesi,
duyulan sosyal altyapının geliştirilmesinde, Eğitim konusunda bir diğer müdahale işgücünün niteliğinin artırılası amacıyla teorik
özellikle az gelişmiş ilçelerin sosyal faaliyet
gelir ya da ekonomik refahın ölçüsüne göre alanı mesleki eğitimin bölgedeki kurulu eğitim sonrasında uygulamalı eğitim ve staj
altyapısının iyileştirilmesi ve sivil toplum
müdahale alanları da değişmektedir. Hatta sanayi yapısına uygun olarak geliştirilmesidir. programlarına ağırlık verilmesi kritik öneme
kuruluşlarının kapasitelerinin geliştirilmesi
İskenderun-Dörtyol-Osmaniye hattında sahiptir. Bu amaçla özel sektör ve ilgili sivil
aynı bölge içerisinde yer almakla birlikte olarak önceliklendirilmiştir.
kurulu ana metal sanayi, Kahramanmaraş toplum kuruluşları ile işbirliği içerisinde etkin
kentsel ve kırsal nitelikli alanlar için farklı
Okul öncesi dönem olarak tanımlanan 0-6 ilinde tekstil ve metal mutfak eşya staj programlarının uygulanması önemli
politika gereksinimleri ortaya çıkabilmekte,
yaş aralığının, büyüme ve gelişmenin en hızlı sektörlerinin rekabetçi üstünlüklerinin görülmektedir.
Türkiye’nin az gelişmiş bölgelerinde eğitim geliştirilmesi ve Hatay ilinde ayakkabıcılık ve
olduğu dönem olmasının da etkisiyle ulusal
ve sağlık gibi temel hizmetlerin altyapı mobilyacılık, Kahramanmaraş ve Osmaniye Temel hizmetler kapsamında yer alan
bir politika haline gelen okul öncesi eğitimin
çalışmalarının yapılması öncelikli olabildiği illerinde gıda sanayinin rekabet gücünün sağlık hizmetlerinde de TR63 Bölgesi verileri
geliştirilmesinde Türkiye ölçeğinde hızlı bir
gibi gelişmiş bölgelerde merkez çeperlerinde iyileşme görülmektedir. Ancak 2013/2014 artırılmasında nitelikli işgücünün önemi Türkiye ortalamalarının gerisindedir. 2011 yılı
kalan yörelerde de aynı öncelikler söz Eğitim ve Öğretim yılına ait TÜİK verilerine büyüktür. Ayrıca bölgede hızla artan enerji OECD verilerine göre yüz bin kişiye düşen
konusu olabilmektedir. göre % 44 seviyesindeki okullaşma oranı ile yatırımları ile lojistik ve turizm sektörlerindeki hekim sayısı Avusturya’da 478, İspanya’da
Türkiye, Avrupa Birliği ülkelerinde görülen % gelişme potansiyeli bu alanlarda nitelikli 410, Almanya’da 373 ve Norveç’te 407 iken
164 165
Türkiye’de 169’dur. 2011 yılı TÜİK verilerine iken bazı ilçelerde müzik odaları, çocuk oyun
1.7.2. StratejikYaklaşım
1.7.2. Stratejik Yaklaşım
göre yüz bin kişiye düşen hekim sayısı Hatay alanları, tiyatro ve sinema salonları şeklinde
ilinde 116, Kahramanmaraş ilinde 116 ve spesifik öneriler şeklinde olmuştur.
Osmaniye ilinde 124 ile Türkiye ortalamasının
Bölgede il merkezlerinde yoğunlaşan TEMEL AMAÇ
altında kalmıştır.
sosyal aktivitelerin, ilçelere doğru yaygınlığın TR63 Bölgesinde ekonomik gelişme ile birlikte sosyal altyapı olanaklarının iyileştirilmesi ve böylece
Benzer şekilde OECD tarafından Avrupa sağlanması amacıyla sosyal altyapının beşeri kaynakların geliştirilmesine katkı sağlanması.
ülkeleri için hazırlanan sağlık raporunda geliştirilmesine yönelik programların
yer alan verilere göre on bin kişiye düşen uygulanması, yerel yönetimlerin bu alana
1.1. Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye illerinde okul öncesi eği m altyapısını
yatak sayısı Almanya’da 83, Avusturya’da yönelik yatırımlarını desteklenmesi ve sosyal Öncelik 1. Okul öncesi iyileş rme ya ımlarına devam edilmesi.
76, İspanya’da 32 ve Norveç’te 33 iken hayatın geliştirilmesine yönelik bir program e m altyapısının
1.2. Özel sektörün okul öncesi eği m ya mlarının özendirilmesi.
iyileş ilmesi ve
Türkiye’de 25’tir.43 2011 yılı TÜİK verilerine olan SODES’in fiziki altyapı desteğini de farkındalığının 1.3. Öncelikle kırsal bölgeler ve kent merkezlerinde yer alan dezavantajlı bölgeler
göre TR63 Bölgesi’nde ise on bin kişiye içerecek şekilde genişletilmesi bu sorunun ar ması olmak üzere okul öncesi eğ mde toplumsal farkındalığı ar faaliyetlerin
gerçekleş mesi
düşen hastane yatak sayısı Hatay ilinde giderilmesine katkı sağlayacaktır. Özellikle
2.1. TR63 Bölgesi’nin mesleki eği m altyapısının iyileş rilmesine yönelik ya mlara
17, Kahramanmaraş ve Osmaniye illerinde ekonomik gelirin sınırlı olduğu ilçelerde, devam edilmesi.
Öncelik 2. TR63
18’dir.44 beşeri kaynakların gelişmesine de katkı 2.2. OSB yöne leri, özel sektör kuruluşları ve ilgili kamu kurumları işbirliği ve il
Bölgesi’nde kurulu
sağlayacak şekilde sosyal hayatın daha aktif sanayi yapısı ve is hdam kurulları marife ile bölgede kurulu sanayi yapısına uygun ak işgücü
potansiyel gelişme e mi ve staj programları geliş lmesi.
Sağlık personeli ve hastane yatak hale getirilmesine yönelik altyapı olanaklarının
alanları başta olmak 2.3. Bölgede kurulu sanayi yapısına yönelik ulusal meslek standartları ve iş sağlığı ve
kapasitesi gibi sektörün iki temel sağlanması önemli görülmektedir. üzere nitelikli güvenliği konusunda farkındalığın ar ması ve mesleki eği mlerde bu
göstergesinde Türkiye ortalamalarının işgücünün temini için standartların esas alınması.
gerisinde yer alan TR63 Bölgesi’nde sektörün Ayrıca bölge genelindeki dinamik bir mesleki eği min 2.4. Mesleki eği m kuruluşlarının ulusal meslek standartları konusunda akreditasyon
işlevselliğinin ya mlarının desteklenmesi.
fiziki olanaklarının ve insan kaynaklarının sivil toplum yapısının toplumsal hayat ar ması
2.5. İl bazında hazırlanan işgücü piyasası analizi raporlarında yer alan mesleki eği m
geliştirilmesi gerekmektedir. üzerinde etkinliğinin artırılması amacıyla programlarının öncelikli olarak desteklenmesi.
bölge genelindeki sivil toplum kuruluşlarının Öncelik 3. Sağlık 3.1. TR63 Bölgesi sağlık hizmetlerinde fiziksel mekan ve insan kaynaklarının
TR63 Bölgesi’nde il merkezleri dışında hizmetlerinde fiziki kapasitesinin a lması.
kurumsal altyapısının, insan kaynağı ve
sosyal faaliyetlerin gerçekleştirilmesine altyapı ve insan
teknolojiye erişim başta olmak üzere
yönelik fiziki altyapı gereksinimi önemli kaynakları 3.2. Hatay ilinin medikal sağlık turizmi potansiyeli de göz önüne alınarak, yapımına
iyileştirilmesi, bu kuruluşlarda nitelikli kapasitesinin başlanılan 750 yataklı hastane inşaa nın en kısa sürede tamamlanması.
boyutlardadır. Plan hazırlık sürecinde iyileş ilmesi
istihdamın özendirilmesi ve çeşitli destek
yapılan ilçe çalıştaylarında, tüm ilçelerde 4.1. TR63 Bölgesi’nde sosyal faaliyetlere yönelik fiziki altyapının iyileş lmesi
programlarına yönelik proje geliştirme
sorun olarak ele alınan temel konulardan Öncelik 4. İlçelerin amacıyla tema destek programlarının geliş lmesi.
faaliyetlerinin desteklenmesi gerekmektedir. sosyal faaliyet
birisi sosyal alan eksikliği olmuştur. İlçelerin 4.2. Yerel yöne lerin sosyal altyapıya yönelik projelerinin desteklenmesi.
altyapısının
ekonomik ve sosyal niteliklerine göre iyileş ilmesi 4.3. SODES’te ilçelerin sosyal faaliyet kapasitesini geliş recek projelerin
önceliklendirilmesi.
değişen mekan türlerinde ihtiyaç olarak
5.1. Toplumsal sorunların çözümüne ve dezavantajlı grupların temsil edilmesine
belirtilen fiziki altyapı talebi, bazı ilçelerde yönelik sivil toplum kuruluşlarının sayısının ve işlevselliklerinin ar masının
Öncelik 5. Sivil toplum
en basit düzeyde dinlenme parkı düzeyinde kuruluşlarının teşvik edilmesi.
kurumsal 5.2. Destek programları ve proje uygulamaları ile sivil toplum kuruluşlarına yönelik
kapasitelerinin farkındalığın ve sivil toplum kuruluşlarının etkinlik yeteneğinin a ması.
geliş mesi ve 5.3. Sivil toplum kuruluşlarının insan kaynağı kapasitelerinin geliş lmesi ve teknoloji
etkinliklerinin kullanımına yönelik faaliyetlerinin önceliklendirilmesi.
ar ması 5.4. Kırsal bölgelerde faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarının öncelikli olarak
43. Health At A Glance Europe 2012, OECD desteklenmesi.
44. 2012 yılı verilerine göre yaptığımız hesaplamalarda on bin kişiye düşen yatak sayısı Hatay ilinde 17, Kahramanmaraş ilinde 28 ve Osmaniye ilinde 19’dur.
166 167
Öncelik 2. TR63 Bölgesi’nde kurulu sanayi yapısı ve potansiyel gelişme alanları başta olmak üzere
Öncelik
Öncelik1.1.Okul
Okulöncesi
öncesi eğitim altyapısının
eğitim iyileştirilmesi
altyapısının Okulve öncesi
farkındalığının artırılması
eğitimin yaygınlaştırılması nitelikli
Öncelikişgücünün temini için mesleki
2. TR63 Bölgesi’nde kurulueğitimin
sanayi işlevselliğinin artırılması
sektörlerindeki gelişme potansiyeli, bu
iyileştirilmesi ve farkındalığının artırılması amacıyla bağımsız anaokulu ve bağımsız yapısı ve potansiyel gelişme alanları başta alanlarda nitelikli işgücü arzına stratejik bir
Açıklama: Okul öncesi eğitim verilerinde Türkiye ölçeğinde hızlı bir iyileşme görülmekle birlikte Açıklama: TR63 Bölgesi’nde İskenderun-Dörtyol-Osmaniye hattında kurulu ana metal sanayi,
anasınıfı yapımlarına devam edilmesi ve olmak üzere nitelikli işgücünün temini için misyon yüklemektedir.
Açıklama: Okul öncesi eğitim verilerinde
Türkiye genelinde % 44, Hatay ilinde % 53, Kahramanmaraş ilinde % 42 ve konusunda
Osmaniye ilinde % 55 olan
okul öncesi eğitim toplumsal mesleki eğitiminilinde
Kahramanmaraş işlevselliğinin
tekstil ve artırılması
metal mutfak eşya sektörleri Hatay ilinde ayakkabıcılık ve
Türkiye ölçeğinde hızlı bir iyileşme Halen Türkiye ortalamasının üzerinde olan
okullaşma oranı, Avrupa Birliği ülkelerinde % 85-90 olan farkındalığı
okullaşmaartırıcı faaliyetlere
oranının özellikle kent
gerisindedir.
görülmekle birlikte Türkiye genelinde % 44, mobilyacılık, Kahramanmaraş ve
Açıklama: TR63 Bölgesi’nde İskenderun-Osmaniye illerinde gıda sanayinin
derslik başına rekabet gücünün artırılması
düşen öğrenci sayısının, ve
merkezleri çeperinde kalan dezavantajlı
Hatay ilinde % 53, Kahramanmaraş ilinde % Dörtyol-Osmaniye
enerji hattında
yatırımları ile lojistik kurulu
ve turizm ana
sektörlerindeki ortalamaya yaklaştırılabilmesi
gelişme potansiyeli, içinnitelikli
bu alanlarda Hatay işgücü
ve
Okul öncesi eğitimin yaygınlaştırılması amacıyla bağımsız bölgeler ile kırsal
anaokulu vebölgelerde ağırlık verilmesi
bağımsız anasınıfı yapımlarına
42 ve Osmaniye ilinde % 55 olan okullaşma metal sanayi, Kahramanmaraş ilinde Osmaniye illeri öncelikli olmak üzere altyapı
önemli görülmektedir. Ayrıca özel sektörün arzına stratejik bir misyon yüklemektedir.
devam
oranı, edilmesi
Avrupa ve okulülkelerinde
Birliği öncesi eğitim
%konusunda
85-90 toplumsal farkındalığı artırıcı faaliyetlere özellikle tekstil ve metal mutfak eşya sektörleri yatırımları ile nitelikli işgücü arzı için bölgede
bu alandaki yatırımlarının özendirilmesi
kent
olan merkezleri
okullaşma çeperinde kalan dezavantajlı bölgeler ile kırsal bölgelerde ağırlık verilmesi önemli
oranının gerisindedir. Hatay Türkiye
Halen ilinde ayakkabıcılık
ortalamasının ve mobilyacılık,
üzerinde olan derslikkurulu ve gelişim
başına düşen potansiyeli olan sektörlerle
öğrenci sayısının, ortalamaya
altyapı olanaklarının geliştirilmesine katkı
görülmektedir. Ayrıca özel sektörün bu alandaki yatırımlarının özendirilmesi altyapı olanaklarının Kahramanmaraş ve Osmaniye illerinde uyumlu mesleki eğitim programlarının etkin
sağlayabilecektir. yaklaştırılabilmesi için Hatay ve Osmaniye illeri öncelikli olmak üzere altyapı yatırımları ile nitelikli
gıda sanayinin rekabet gücünün artırılması staj uygulamaları ile birlikte geliştirilmesi
geliştirilmesine katkı sağlayabilecektir. işgücü arzı için bölgede kurulu ve gelişim potansiyeli
ve enerji yatırımları ile lojistik ve turizm önemli olan sektörlerle uyumlu mesleki eğitim
görülmektedir.
programlarının etkin staj uygulamaları ile birlikte geliştirilmesi önemli görülmektedir.
Tedbirler
Tedbirler
Tedbirler
Tedbirler
•Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye illerinde okul öncesi eğitim altyapısını
1.1
iyileştirme yatırımlarına devam edilmesi.
•TR63 Bölgesi’nin mesleki eğitim altyapısının iyileştirilmesine yönelik yatırımlara
2.1
devam edilmesi.
1.2 •Özel sektörün okul öncesi eğitim yatırımlarının özendirilmesi.
•OSB yönetimleri, özel sektör kuruluşları ve ilgili kamu kurumları işbirliği ve il istihdam
2.2 kurulları marifeti ile bölgede kurulu sanayi yapısına uygun aktif işgücü eğitimi ve staj
•Öncelikle kırsal bölgeler ve kent merkezlerinde yer alan dezavantajlı bölgeler olmak programları geliştirilmesi.
1.3 üzere okul öncesi eğitimde toplumsal farkındalığı artırıcı faaliyetlerin
gerçekleştirilmesi
•Bölgede kurulu sanayi yapısına yönelik ulusal meslek standartları ve iş sağlığı ve
2.3 güvenliği konusunda farkındalığın artırılması ve mesleki eğitimlerde bu standartların
esas alınması.
Üst
ÜstÖlçekli
•Mesleki eğitim kuruluşlarının ulusal meslek standartları konusunda akreditasyon
2.4
• gelişimine
Plan dönemi yatırımlarının desteklenmesi.
• Öğrencilerin
Öğrencilerin sosyal,
sosyal,zihinsel,
zihinsel, duygusal
duygusal ve fiziksel katkısonuna kadar
sağlayan okulokul öncesi
öncesi eğitim,
ve fizikselkısıtlı
imkânları gelişimine
hane katkı sağlayan erişimini
ve bölgelerin okul eğitimi çeşitlendirmek ve bu alanda
destekleyecek şekilde yaygınlaştırılacaktır. (10.
Kalkınma Planı, 2.1.1
öncesi eğitim, Eğitim)kısıtlı hane ve
imkânları toplumsal farkındalığı artırmak. ( Milli •İl bazında hazırlanan işgücü piyasası analizi raporlarında yer alan mesleki eğitim
2.5
programlarının öncelikli olarak desteklenmesi.
bölgelerin erişimini destekleyecek şekilde Eğitim Bakanlığı 2010-2014 Stratejik
Okul Öncesi eğitimde net okullaşma oranını dezavantajlı çocukları gözeterek plan dönemi sonunda
yaygınlaştırılacaktır. (10. Kalkınma Planı, Planı, Okul Öncesi Eğitim)
% 70’in üzerine
2.1.1 Eğitim) çıkarmak. ( Milli Eğitim Bakanlığı 2010-2014 Stratejik Planı, Okul Öncesi Eğitim)
Plan dönemi sonuna kadar okul öncesi eğitimi çeşitlendirmek ve bu alanda toplumsal farkındalığı Üst
ÜstÖlçekli
• Okul Öncesi eğitimde net okullaşma
artırmak. ( Milli Eğitim çocukları
oranını dezavantajlı Bakanlığı 2010-2014
gözeterekStratejik Planı, Okul Öncesi Eğitim) benimsenmesi, mesleki ve teknik
• Eğitim
Eğitimsistemi ile işgücü
sistemi ile piyasası
işgücü arasındaki
piyasası uyum; hayat boyu öğrenme perspektifinden hareketle
plan dönemi sonunda % 70’in üzerine eğitimde okul-işletme ilişkisinin orta
işarasındaki
yaşamınınuyum; hayat boyu
gerektirdiği öğrenme
beceri ve yetkinliklerin kazandırılması,
ve uzun vadeli sektör girişimcilik kültürünün
projeksiyonlarını
çıkarmak. ( Milli Eğitim Bakanlığı 2010- perspektifinden hareketle iş yaşamının
2014 Stratejik Planı, Okul Öncesi Eğitim) benimsenmesi, mesleki ve teknik eğitimde okul-işletme dikkate ilişkisinin orta ve uzun
alacak biçimde vadeli sektör
güçlendirilmesi
gerektirdiği beceri ve yetkinliklerin
projeksiyonlarını yoluyla artırılacaktır. (10. (10.
Kalkınma Planı,
kazandırılması, dikkate alacak biçimde
girişimcilik güçlendirilmesi
kültürünün yoluyla artırılacaktır. Kalkınma Planı,
2.1.1 Eğitim)
2.1.1 Eğitim)
168 169
Öncelik 3. Sağlık hizmetlerinde fiziki altyapı ve insan kaynakları kapasitesinin iyileştirilmesi

• Ortaöğretim ve yükseköğretim • Toplumda mesleki teknik eğitim Öncelik 3. Sağlık hizmetlerinde fiziki sayısı, Hatay ilinde 17, Kahramanmaraş ve
düzeyindeki mesleki ve teknik eğitimde, farkındalığı oluşturarak meslekî ve altyapı veTR63
Açıklama: insan kaynakları
Bölgesi kapasitesinin
sağlık hizmetleri verilerindeOsmaniye illerinde 18’dir.gerisinde yer aldığı gibi
Türkiye ortalamalarının
program bütünlüğü temin edilecek ve teknik eğitimi daha fazla tercih edilir hâle iyileştirilmesi
OECD ve AB ortalamalarının da oldukça altındadır.Sağlık 2011personeli
yılı verilerine göre yüz
ve hastane binkapasitesi
yatak kişiye düşen
nitelikli işgücünün yetiştirilmesinde getirmek. (Milli Eğitim Bakanlığı 2010-
Açıklama:
hekim TR63 Bölgesi
sayısı Türkiye’de sağlıkHatay
169 iken hizmetleri
ilinde 116,gibi sektörün iki temel
Kahramanmaraş ilindegöstergesinde
116 ve Osmaniye Türkiye
ilinde
uygulamalı eğitime ağırlık verilecektir. 2014 Stratejik Planı, Ortaöğretim)
verilerinde Türkiye ortalamalarının gerisinde ortalamalarının gerisinde yer alan TR63
(10. Kalkınma Planı, 2.1.1 Eğitim) 124’tür. 2011 Yılı TÜİK verilerine göre Türkiye’de 25 olan on bin kişiye düşen hastane yatak sayısı,
yer aldığı gibi OECD ve AB ortalamalarının da Bölgesi’nde sektörün fiziki olanaklarının
Hatay ilinde 17, Kahramanmaraş ve Osmaniye illerinde 18’dir.
• Sektörlerle işbirliği içerisinde, ihtiyaç oldukça altındadır. 2011 yılı verilerine göre ve insan kaynaklarının geliştirilmesi
duyulan niteliklere sahip iş gücünü yüz bin kişiye düşen hekim sayısı Türkiye’de gerekmektedir. Ayrıca, Hatay ilinin Orta
Sağlık personeli ve hastane yatak kapasitesi gibi sektörün iki temel göstergesinde Türkiye
yetiştirmek ve mezunları istihdama 169 iken Hatay ilinde 116, Kahramanmaraş Doğu ülkelerine yönelik sağlık hizmetlerinde
hazırlamak. (Milli Eğitim Bakanlığı 2010- ortalamalarının
ilinde 116 ve gerisinde
Osmaniye yerilinde
alan 124’tür.
TR63 Bölgesi’nde sektörün
varış noktası fiziki potansiyeli
olabilme olanaklarının ve insan
göz önüne
2014 Stratejik Planı, Ortaöğretim) 2011 Yılı TÜİK
kaynaklarının verilerinegerekmektedir.
geliştirilmesi göre Türkiye’de Ayrıca, alınarak,
Hatay ilininsağlık altyapısının
Orta Doğu iyileştirilmesi
ülkelerine yönelik sağlık
25 olan on bin kişiye düşen hastane yatak
hizmetlerinde varış noktası olabilme potansiyeli gözsağlık turizmi bakımından da önemli
önüne alınarak, sağlık altyapısının iyileştirilmesi
görülmektedir.
sağlık turizmi bakımından da önemli görülmektedir.
Tedbirler
Tedbirler
•TR63 Bölgesi sağlık hizmetlerinde fiziksel mekan ve insan kaynaklarının kapasitesinin

3.1
artırılması.
•Hatay ilinin medikal sağlık turizmi potansiyeli de göz önüne alınarak, yapımına
3.2
başlanılan 750 yataklı hastane inşaatının en kısa sürede tamamlanması.
ÜstÖlçekli
İlişkisi
• Kamu yatırımlarında, KÖİ modeliyle

Kamu yatırımlarında, KÖİ modeliyle yürütülenler dâhil, eğitim, sağlık, içme suyu ve kanalizasyon,
yürütülenler dâhil, eğitim, sağlık, içme
bilim-teknoloji, ulaştırma ve sulama sektörlerine öncelik verilecektir. (10. Kalkınma Planı, 2.2.9.1
suyu ve kanalizasyon, bilim-teknoloji,
Kamu Yatırımları)
ulaştırma ve sulama sektörlerine öncelik
verilecektir. (10. Kalkınma Planı, 2.2.9.1
Kamu Yatırımları)
170 171
Öncelik 5. Sivil toplum kuruluşlarının kurumsal kapasitelerinin geliştirilmesi ve etkinliklerinin
artırılması
Öncelik 4. İlçelerin sosyal faaliyet aktivitelerin, ilçelere doğru yaygınlaştırılması Öncelik 5. Sivil toplum kuruluşlarının Mesleki, dini, sportif, toplumsal statü,
Öncelik 4. İlçelerin
altyapısının sosyal faaliyet altyapısının iyileştirilmesi
iyileştirilmesi ve özellikle ekonomik gelirin sınırlı olduğu kurumsal kapasitelerinin geliştirilmesi ve sosyal yardımlaşma ve eğitim gibi çeşitli
Açıklama: TR63 Bölgesi’nde Hatay ilinde daha yaygın olmak üzere, bölge genelinde faaliyet
ilçelerde, beşeri kaynakların gelişmesine etkinliklerinin artırılması alan ve amaçlara yönelik faaliyetlerini
Açıklama: TR63 Bölgesi’nde il
Açıklama: TR63 Bölgesi’nde il merkezleri dışında sosyal göstermekte olan sivil toplum kuruluşları büyük ölçüde kurumsal kapasite ve beşeri kaynak
defaaliyetlerin gerçekleştirilmesine
katkı sağlayacak yönelik
şekilde sosyal fiziki
hayatın sürdürmekte olan sivil toplum kuruluşlarının
merkezleri dışında sosyal faaliyetlerin Açıklama: TR63 Bölgesi’nde Hatay
yetersizliği ile maddi olanaksızlıklar nedeniyle toplumsal hayatta yeterince etkin olamamaktadırlar.
altyapı gereksinimi önemli boyutlardadır. Bölgede il daha aktif yoğunlaşan
merkezlerinde hale getirilmesine yönelik
sosyal aktivitelerin, toplumsal hayata olan katkılarının daha üst
gerçekleştirilmesine yönelik fiziki altyapı ilinde daha yaygın olmak üzere, bölge
ilçelere doğruönemli
yaygınlaştırılması ve özellikle altyapı olanaklarının sağlanması önemli seviyelereveçıkarılabilmesi
Mesleki, dini, sportif, toplumsal statü, sosyal yardımlaşma amacıyla
eğitim gibi çeşitli kurumsal
alan ve amaçlara
gereksinimi boyutlardadır. Bölgede ekonomik gelirin sınırlı olduğu ilçelerde, beşeri genelinde faaliyet göstermekte olan sivil
görülmektedir. kapasitelerinin güçlendirilmesi, insan
kaynakların
il gelişmesine yoğunlaşan
merkezlerinde de katkı sağlayacak
sosyal şekilde sosyal hayatın daha aktif hale getirilmesine yönelik
toplumfaaliyetlerini
kuruluşları sürdürmekte
büyük ölçüde olan sivil toplum kuruluşlarının toplumsal hayata olan katkılarının
kurumsal
kaynaklarının geliştirilmesi ve sivil toplum
yönelik altyapı olanaklarının sağlanması önemli görülmektedir. kapasite
daha üst ve beşeri kaynak
seviyelere yetersizliği
çıkarılabilmesi ile kurumsal kapasitelerinin güçlendirilmesi, insan
amacıyla kuruluşlarına yönelik toplumsal farkındalığın
maddi olanaksızlıklar nedeniyle toplumsal
kaynaklarının geliştirilmesi ve sivil toplum kuruluşlarına yönelik toplumsal farkındalığın artırılması
artırılması taşımaktadır.
Tedbirler
Tedbirler hayatta yeterince etkin olamamaktadırlar.
taşımaktadır.
•TR63 Bölgesi’nde sosyal faaliyetlere yönelik fiziki altyapının iyileştirilmesi amacıyla Tedbirler
Tedbirler
4.1
tematik destek programlarının geliştirilmesi.
•Toplumsal sorunların çözümüne ve dezavantajlı grupların temsil edilmesine yönelik

4.2 •Yerel yönetimlerin sosyal altyapıya yönelik projelerinin desteklenmesi. 5.1
sivil toplum kuruluşlarının sayısının ve işlevselliklerinin artırılmasının teşvik edilmesi.
•Destek programları ve proje uygulamaları ile sivil toplum kuruluşlarına yönelik

4.3 •SODES'te ilçelerin sosyal faaliyet kapasitesini geliştirecek projelerin önceliklendirilmesi. 5.2
toplumsal farkındalığın ve sivil toplum kuruluşlarının etkinlik yeteneğinin artırılması.
•Sivil toplum kuruluşlarının insan kaynağı kapasitelerinin geliştirilmesi ve teknoloji

5.3
kullanımına yönelik faaliyetlerinin önceliklendirilmesi.
•Kırsal bölgelerde faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarının öncelikli olarak
• Köylerdeki
Köylerdekinüfus yoğunluğunun
nüfus yoğunluğunun düşmesi
düşmesinedeniyle yaşlı ve engelli bireylerin, ekonomik ve sosyal 5.4
desteklenmesi.
nedeniyle
hayata yaşlı
katılımı ve engelli
ile bakım bireylerin,
ve diğer sosyal hizmetlere erişimini kolaylaştırmak amacıyla yerel
ekonomik ve sosyal hayata katılımı
düzeyde kamunun hizmet sunum kapasitesi güçlendirilecek ve yenilikçi modeller geliştirilecektir.
ile bakım ve diğer sosyal hizmetlere Ölçekli Planlarla İlişkisi
(10. Kalkınma Planı, 2.3.6 Kırsal Kalkınma)
erişimini kolaylaştırmak amacıyla yerel Ölçekli Planlarla İlişkisi
düzeyde kamunun hizmet sunum STK’ların kurumsal kapasitelerini güçlendirmek, sürdürülebilirliklerini ve hesap verebilirliklerini
• STK’ların kurumsal kapasitelerini
kapasitesi güçlendirilecek ve yenilikçi sağlamak amacıyla kapsayıcı yasal ve kurumsal düzenleme yapılacaktır. (10. Kalkınma Planı, 2.1.6
güçlendirmek, sürdürülebilirliklerini
modeller geliştirilecektir. (10. Kalkınma
Sivil
ve Toplum
hesap Kuruluşları)
verebilirliklerini sağlamak
Planı, 2.3.6 Kırsal Kalkınma)
amacıyla kapsayıcı yasal ve kurumsal
düzenleme yapılacaktır. (10. Kalkınma
Planı, 2.1.6 Sivil Toplum Kuruluşları)
172 173
Şekil 11. TR63 Bölgesi İlçelerinin Gelişim Düzeyleri
1.8. MEKANSAL POLİTİKALAR
1.8.1. TR63 Alt Bölgelerinin

Oluşturulması
TR63 Bölgesi Alt Bölgeleme Analizi;  Ana Gelişim Merkezleri

 Alt Gelişim Merkezleri merkezine yakınlığı nedeniyle, mevcut
Temel Bileşenler Analizi, K-Ortalamalar
Ana gelişim merkezleri olarak belirlenen gelişiminde il merkezlerinin cazibesinden
Kümeleme Analizi ve Fonksiyonel İlişki Alt Gelişim Merkezleri olarak belirlenen
Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye il olumsuz etkilenmiş olsa da, il merkezlerinin
Analizi sonuçları doğrultusunda yapılmıştır. Dörtyol, Kırıkhan, Kadirli, Samandağ ve
merkezleri ile İskenderun ve Elbistan ilçeleri gelişme alanı olmaları nedeniyle önümüzdeki
Alt bölgelemede kullanılan tüm analizler Pazarcık ilçeleri Temel Bileşenler Analizinde
Temel Bileşenler Analizine göre endeks dönemde bu durumdan olumlu olarak
6360 sayılı kanun öncesi idari duruma göre yer alan demografi, eğitim, sağlık ve ekonomi
değeri en yüksek 5 ilçedir. Bu merkezler yararlanma potansiyeline sahiptirler.
yapılmış olup bu kanunla yeni kurulan 6 ilçe alanlarında yer alan göstergelere göre orta
analizlere dahil edilememiştir. Ancak alt bölgede yenilikçilik, iş kurma olanakları  Az Gelişmiş Merkezler
üstü değerlere sahip ilçelerdir. Bununla
bölgelere ilişkin detaylı incelemelerde yeni ve nitelikli işgücü gibi fırsatlara sahiptir.
birlikte bu 5 ilçe K-Ortalamalar Kümeleme
kurulan ilçelerin sosyoekonomik özellikleri Ana Gelişim Merkezleri, fonksiyonel Az gelişmiş merkezler olarak belirlenen
Analizine göre de aynı grupta yer almaktadır.
dikkate alınmıştır. ilişki analizine göre ekonomik ve sosyal 14 ilçenin, Temel Bileşenler Analizine göre
sektörlerde çevresinde yer alan ilçelerin  İkinci Düzey Alt Gelişim endeks değeri düşük olup ekonomileri
Alt bölgeleme analizi ile TR63 Bölgesi ihtiyaçlarını karşılamakta ve bu anlamda Merkezleri büyük ölçüde tarıma dayalıdır. Hassa,
genelinde 5 ana gelişim merkezi, 5 alt gelişim çekim merkezi konumundadırlar. Kumlu, Altınözü, Yayladağı, Belen, Erzin,
merkezi, 5 ikinci düzey alt gelişim merkezi ve Temel Bileşenler Analizi, K-Ortalamalar Sumbas, Hasanbeyli, Bahçe, Düziçi,
14 az gelişmiş merkez ortaya çıkmıştır. Kümeleme Analizi ve Fonksiyonel İlişki Andırın, Çağlayancerit, Nurhak ve Ekinözü
Analizine göre Reyhanlı, Afşin, Göksun, ilçelerinden oluşan bu grup, ekonomik ve
Toprakkale ve Türkoğlu alt gelişim sosyal sektörlerdeki ihtiyaçlarının önemli bir
merkezleri olma niteliği taşımamakla kısmını diğer merkezlerden karşılamaktadır.
birlikte belirli gelişme düzeyi ve potansiyeli
bulunan ilçeler olup bu yönüyle az gelişmiş
merkezlerden ayrılan ilçe merkezleridir.
Bu ilçelerden Toprakkale ve Türkoğlu, il
174 175
1.8.2. TR63 Bölgesi Alt Bölgeleri İkinci alt bölge İskenderun, Belen Harita 22. TR63 Bölgesi Alt Bölgeleri
ve Dörtyol ilçelerinden oluşmaktadır.
K-Ortalamalar Kümeleme Analizinde Türkiye’deki birçok il merkezinden daha
yapılan ilçe sınıflandırması, Temel Bileşenler fazla nüfusa, sosyal ve ekonomik anlamda
Analizi ile belirlenen ilçelerin sosyoekonomik daha büyük gelişmişlik düzeyine sahip
gelişmişlik sıralaması ve Fonksiyonel İskenderun, çevresinde yer alan ilçeler için
İlişki Analizinde ortaya çıkan ilçeler arası önemli bir merkezdir. Belen ile arasındaki
sosyoekonomik ilişkiler sonucunda TR63 11 km’lik mesafe, ikamet, eğitim, ticaret,
Bölgesinde 8 alt bölge belirlenmiştir. günlük alışveriş, sağlık vb. konularda bu
İlk alt bölge Hatay il merkezi, Altınözü, ilçe tarafından tercih edilmesine sebep
Samandağ ve Yayladağı ilçelerinden olmaktadır. Dörtyol sınırları içerisinde yer
oluşmaktadır. Samandağ ilçesi alt gelişim alan ve 6360 sayılı Kanun ile ilçe statüsü
merkezi olması ve cazibe merkezi olma kazanan Payas ile İskenderun arasındaki
kapasitesine sahip olmasına rağmen yakın mesafe yakın olmakla birlikte ekonomisi
çevresinde alt bölge oluşturacak bir ilçe büyük ölçüde aynı sektöre (demir-çelik
bulunmamakta ve Hatay il merkezinden endüstrisi) dayanmaktadır. Osmaniye ili
sonra en yakın ilçe olan Yayladağı ile merkezi ile İskenderun arasında yer alan
arasında çok fazla sosyal ve ekonomik Dörtyol ilçesi Temel Bileşenler Analizi
ilişki bulunmamaktadır. Hatay il merkezine sonucu ortaya çıkan ekonomik, demografik,
en yakın ilçe olan Altınözü ile sınır kapısına sağlık ve eğitim endeks değerlerine göre bir
sahip olan Yayladağı ilçeleri de sosyal ve alt bölge olma niteliği taşırken İskenderun’un
ekonomik ilişkilerinde Hatay il merkezi ile yüksek cazibe merkezi olma kapasitesi
etkileşim içindedir. Söz konusu 3 ilçenin sebebiyle bu ilçenin merkez olduğu alt bölge Üçüncü alt bölge Osmaniye, Bahçe,
birbirleri ile neredeyse yok denecek kadar az içerisinde yer almaktadır. Düziçi, Erzin, Hasanbeyli ve Toprakkale
ilçelerinden oluşmaktadır. Osmaniye’nin
sosyal ve ekonomik ilişkisi olmasına rağmen
kuzeyinde kalan Düziçi, Hasanbeyli ve Bahçe
Hatay il merkezine bağlılıkları ve etkileşimleri
ilçelerinin ekonomisi büyük ölçüde birincil
ortak noktaları olup aynı alt bölge içerisinde tarım faaliyetlerine dayanmakta; ekonomik
yer almaktadırlar. ve sosyal sektörlerde Osmaniye il merkezi
ile etkileşim içerisindedirler. Küçük bir ilçe
olan Toprakkale, yakın konumunun etkisiyle,
eğitim, sağlık, ikamet ve günlük sosyo-
ekonomik faaliyetlerde Osmaniye il merkezi
ile etkileşim içerisindedir. Hatay iline bağlı
ilçeler arasında merkeze en uzak mesafedeki
(117 km) Erzin ilçesi ile Osmaniye il merkezi
arasındaki mesafe 18 km’dir. Erzin sosyal ve
ekonomik sektörlerde Dörtyol ve İskenderun
ile de etkileşim halinde olmasına rağmen
Osmaniye il merkezi bu ilçe tarafından
coğrafi yakınlığının da etkisiyle daha fazla
Kaynak: DOĞAKA tarafından hazırlanmıştır. tercih edilmektedir.
176 177
Dördüncü alt bölge Kahramanmaraş il Kadirli ilçesi Sumbas tarafından eğitim, merkezinde, 136 adedi Altınözü ilçesinde, Alt bölgenin merkezi, aynı zamanda
merkezi, Göksun ve Türkoğlu ilçelerinden sağlık, kamu hizmetleri, bankacılık, ticaret 348 adedi Samandağ ilçesinde ve 53 adedi TR63 Bölge Planı (2014-2023) ana gelişim
oluşmaktadır. Kahramanmaraş ile Elbistan gibi sosyal ve ekonomik sektörlerin Yayladağı ilçesinde faaliyet göstermektedir. aksında yer alan Hatay il merkezidir. İl
alt bölgeleri arasında kalan Göksun sosyal karşılanmasında tercih edilmektedir. Andırın Bu veri ile benzer şekilde alt bölgede sanayi merkezi ekonomik ve sosyal sektörler ve
ve ekonomik ihtiyaçların karşılanmasında ilçesi de günlük alışveriş, bankacılık, ticaret, siciline kayıtlı firmaların da büyük bir bölümü etkileşimler bakımından alt bölgede yer
Kahramanmaraş il merkezini tercih etmekte ikamet ve sosyal faaliyetler gibi hizmetlerin il merkezinde yer almaktadır. alan diğer ilçeler için cazibe merkezidir.
ve bu fonksiyonel ilişkinin de etkisiyle karşılanmasında Kadirli ilçesini tercih Samandağ ilçesi Temel Bileşenler Analizinde
TR63 Bölgesi tarım alanlarının yaklaşık
Kahramanmaraş il merkezli alt bölgede yer etmektedir. Temel Bileşenler Analizine Altınözü ve Yayladağı ilçelerine göre daha
% 16’sının bulunduğu alt bölgede zeytin,
almaktadır. Kahramanmaraş il merkezine göre daha üst sırada yer alan ve alt bölge yüksek endeks değerine sahip olmasına
mısır, buğday, domatesi ve pamuk en çok
en yakın ilçe olan ve Kahramanmaraş il nüfusunun yaklaşık % 70’ine sahip Kadirli rağmen baskın bir merkez olan Hatay il
üretilen tarım ürünleridir. Hatay il merkezi
merkezinin sanayisinin genişleme alanında ilçesinde OSB bulunmakta olup, bunun yanı merkezine yakın olması, coğrafi olarak yakın
ve Altınözü ilçelerinde zeytinyağı üretim
yer alan Türkoğlu ilçesine önemli tekstil sıra tarıma dayalı sanayi sektörü gelişmiştir. olarak Yayladağı ilçesi ile arasında ekonomik
tesisleri önemli bir ekonomik faaliyet alanı
yatırımları yapılmıştır. Bununla birlikte ilçe Bu özelliklere sahip olması Kadirli ilçesini alt ve sosyal sektörler açısından önemli bir ilişki
olarak önem taşımaktadır.
sınırları içerisinde kurulacak olan OSB bölgenin merkezi haline getirmektedir. olmaması gibi etkenlerle ayrı bir alt bölge
ile birlikte il ekonomisinde daha fazla rol Turizm, alt bölge ekonomisinin bir diğer merkezi olarak tercih edilmemiş ve Hatay
Son alt bölge Pazarcık ve Çağlayancerit
oynayacaktır. önemli sektörüdür. Mozaik Müzesi, Habib-i il merkezinin yer aldığı alt bölge içerisinde
ilçelerinden oluşmaktadır. Çağlayancerit
Neccar Camii, St Pierre Kilisesi, Harbiye değerlendirilmiştir.
Beşinci alt bölge Elbistan, Afşin, Ekinözü ilçesi ticaret, günlük alışveriş, bankacılık,
Şelaleleri gibi turistik pek çok tarihi eser
ve Nurhak ilçelerinden oluşmaktadır. eğitim, ikamet gibi sosyal ve ekonomik
ve tabiat varlıklarının bulunduğu alt bölge
Kahramanmaraş il merkezinin kuzeyinde hizmetlerin karşılanmasında Pazarcık ilçesini
özellikle Ortadoğulu turistler için önemli bir
yer alan bölge, aynı zamanda il merkezine tercih etmektedir. TR63 Bölgesi meyve
cazibe merkezidir.
en uzak ilçelerin yer aldığı bölgedir. Elbistan alanlarının % 15’ine sahip olan alt bölgenin
ilçesi, görece gelişmiş sanayisi, eğitim, sağlık ekonomisi tarıma dayanmaktadır. Temel
ve sosyal alanlardaki imkanları ile cazibe Bileşenler Analizine göre daha üst sırada yer Harita 23. Hatay İl Merkezi, Samandağ, Yayladağı, Altınözü Alt Bölgesi
merkezi niteliği taşımakta ve çevresindeki alan, alt bölge nüfusunun % 74’üne sahip
ilçeler tarafından ticaret, günlük alışveriş, olan ve ilçe sınırları içerisinde OSB kurulması
bankacılık, ikamet, eğitim hizmetleri, kamu planlanan Pazarcık, alt bölgenin merkezi
hizmetleri, sağlık hizmetleri, sosyal hizmetler konumundadır.
gibi birçok alanda tercih edilmektedir.
Altıncı alt bölge Kırıkhan, Hassa, Kumlu 1.8.2.1. Hatay İl Merkezi, Samandağ,
ve Reyhanlı ilçelerinden oluşmaktadır. Altınözü, Yayladağı Alt Bölgesi
Kırıkhan özellikle Hassa ve Kumlu tarafından
Hatay il merkezi, Samandağ, Altınözü
sağlık, eğitim, sosyal faaliyetler, ticaret,
ve Yayladağı ilçelerinden oluşan ve TR63
günlük alışveriş ve bankacılık gibi alanlarda
Bölgesi toplam nüfusunun % 22,4’üne sahip
tercih edilmektedir. Kırıkhan ilçesi, Reyhanlı
alt bölgenin nüfus yoğunluğu, TR63 Bölge
ilçesi ile K-Ortalama Analizinde aynı grupta
ortalamasının üzerindedir. 6360 sayılı kanun
yer almasına rağmen, İlçelerin Sosyal ve
ile büyükşehir statüsüne kavuşan Hatay il
Ekonomik İlişkilerinin Fonksiyonel Analizine
merkezi Antakya ve Defne olmak üzere iki
göre daha merkezi konumda ve çevre ilçelerle
ilçeye ayrılmıştır.
daha fazla etkileşim içinde olması ve Temel
Bileşenler Analizine göre sosyoekonomik Sanayi, tarım ve turizm sektörleri
açıdan daha gelişmiş olması sebebiyle Alt alt bölge ekonomisinde önemli bir yer
Bölgenin merkezi olarak öne çıkmaktadır. tutmaktadır. Gıda imalatı, ayakkabıcılık ve
mobilyacılık faaliyetlerinin önemli yer tuttuğu
Yedinci alt bölge Osmaniye ilçesine bağlı
alt bölgede, ticaret ve sanayi odalarına
Kadirli ve Sumbas ilçeleri ile Kahramanmaraş
kayıtlı toplam 4.767 firmanın 4.230 adedi il
iline bağlı Andırın ilçesinden oluşmaktadır. Kaynak: DOĞAKA
178 179
Hatay il merkezinde kurulu sanayi Tarih, kültür ve inanç, termal turizm 1.8.2.2. Kırıkhan,
Kırıkhan,Hassa,
Hassa, Kumlu,
Kumlu, Hassa ve Kumlu gibi az gelişmiş merkezler
tesisleri, orta ve düşük teknolojili yapıları ile ve yayla turizmi varlıkları; deniz turizmi Reyhanlı
Reyhanlı Alt Bölgesi Alt Bölgesi için cazibe merkezi oluşturma kapasitesine
teknolojik altyapının iyileştirilmesi, katma alanları ve gastronomi turizmi bakımından sahiptir.
değeri yüksek markalı ürünlerin üretilmesi ve zengin kaynaklara sahip olan alt bölge, iç Kırıkhan, Reyhanlı, Hassa ve Kumlu
nitelikli istihdamın geliştirilmesi gibi önemli turizmin yanı sıra akrabalık bağlarının ve sınır ilçelerinden oluşan ve TR63 Bölgesi toplam Alt bölgede tarım arazileri büyük
müdahalelere gereksinim duymaktadır. kapıları bulunmasının da olumlu etkileriyle nüfusunun % 8,6’sına sahip bu alt bölgenin parçalar halindedir ve Hatay ilinde yer alan
Bu konuda, mali ve teknik destek Ortadoğu ülkeleri için önemli bir cazibe nüfus yoğunluğu TR63 Bölgesi ortalamasıyla
mekanizmalarının ve eğitim programlarının merkezidir. Dalış turizmi, kruvaziyer turizmi, 200 dekar ve üzeri tarım arazilerinin % 76’sı
paralellik göstermektedir. TR63 Bölgesi bu bölgede yer almaktadır. Hatay ilindeki
bu öncelik çerçevesinde uygulanması sörf ve yelken turizmi gibi alternatif turizm
önemlidir. Alt bölgede yer alan tek OSB faaliyetlerine yönelik alt yapı çalışmalarının tarım alanlarının % 13,1’ine sahip olan Alt alt bölgeler arasında en fazla tarım alanına
olan Antakya OSB’de yer alan firmalar başta ve promosyon çalışmalarının yapılması alt bölgenin ekonomisi büyük ölçüde tarıma sahip alt bölgede üzüm, zeytin, kuru soğan
tarıma dayalı sanayi olmak üzere plastik bölge turizmine katma değer sağlayacak dayanmakta olup sınırlı kapasitede de ve havuç üretimi öne çıkmaktadır. Uygun
sanayi ve makine imalatı gibi sektörlerde önemli fırsatlardır. olsa tarıma dayalı gıda sanayide ekonomik
faaliyet göstermekte ve OSB’de yaklaşık coğrafi yapısı ve iklim şartları nedeniyle
Sanayi, tarım ve turizm sektörlerinde faaliyetlerde rol oynamaktadır.
2.000 kişi istihdam edilmektedir. seracılığın geliştirilmesinde önemli fırsatlara
birikime sahip alt bölge enerji ve lojistik
TR63 Bölgesi sebze ve meyve üretiminde sektörlerinde önemli bir gelişim potansiyeli Alt bölge, Hatay il merkezi, İskenderun, sahip alt bölgede özellikle Kumlu ve Hassa
payı yüksek olan alt bölgede, tarım sektörü taşımaktadır. Türkiye ortalamasının Osmaniye merkez veya Kahramanmaraş il ilçelerinde birincil tarım uygulamalarının da
mevcut ekonomiye ve istihdama katkısının üzerinde rüzgar potansiyeline sahip olan merkezi gibi baskın bir alt bölge merkezine desteklenmesi bu ilçelerin ekonomik yapıları
yanı sıra gelecek politikaları açısından da Samandağ ve Hatay il merkezi rüzgar itibarıyla gerekli görülmektedir. Tarım sektörü
önem taşımaktadır. Altınözü ilçesinde yer alan enerjisinin cazibe merkezi olup etkin tanıtım/ sahip değildir. Ancak Kırıkhan ilçesinin, Alt
bölge içinde en fazla nüfusa ve nüfus artış bakımından bir diğer yatırım potansiyeli
ve düşük kapasite ve teknoloji kullanımına pazarlama stratejileri ile halihazırda 115 MW
sahip zeytinyağı üretim tesislerinin olan kapasitesini yatırımlarla artırabilecek hızına, SGK’ya kayıtlı en fazla çalışana, lisanslı depoculuk alanındadır. DOĞAKA
teknoloji seviyelerinin yükseltilmesi, kalite niteliktedir. DOĞAKA tarafından hazırlanan ticaret ve sanayi ddalarına kayıtlı en fazla tarafından yapılan analizlerde alt bölgenin
standartlarının sağlanması ve tanıtımının Lojistik Mastır Planında Antakya’da üyeye sahip olması, sağlık, eğitim gibi hububat ve pamuk lisanslı depoculuğunda
yapılması sektörün pazar payını artıracaktır. öngörülen Lojistik Destek Merkezi’nin yatırıma uygun olduğu belirtilmektedir.
altyapı olanakları en gelişmiş ilçe olması
Bu noktada Altınözü ilçesinde kurulması kurulması ve Yayladağı sınır kapısının
planlanan Zeytin ve Hayvancılık İhtisas fiziki alt yapısının iyileştirilmesi ile gümrük gibi göstergeler, ilçeyi bu alt bölgenin Alt bölgenin hakim sektörünün ve başlıca
OSB yatırımlarının tamamlanması önemli işlemlerinin hızlandırılması Türkiye çapında merkezi olarak öne çıkarmaktadır. Hassa ve geçim kaynağının tarım ve tarıma dayalı
görülmektedir. Samandağ ilçesinde tarım etkinliğe sahip tır filosu bulunan alt bölgenin Kumlu ilçeleri ticari faaliyetler, bankacılık, sanayi olmasına rağmen, Reyhanlı ilçesinin
üretimi özellikle sebze ve meyve üretiminde dış ticaretine katkı sağlayacaktır. kamu hizmetleri, sosyal faaliyetler ve sağlık
ihtisaslaşmıştır. Bu ilçede üretilen sebze sınır ilçesi olması burada sınır ticaretinin
TR63 Bölge Planının gelişme eksenlerinin hizmetlerinin karşılanması bakımından
ve meyveciliğin geliştirilmesi ve ürün ve taşımacılık sektörlerinin gelişmesine
tamamına yönelik kaynak ve potansiyellere kendilerine yeterliliği sağlayamadıkları
katma değerinin artırılması için seracılığın sebep olmuştur. En fazla sanayi siciline
sahip alt bölge, kendi içerisinde ayrışmalar
geliştirilmesine yönelik tedbirlerin alınması noktada Kırıkhan ilçesini tercih etmektedir. kayıtlı firmanın Kırıkhan ilçesinde olduğu
göstermektedir. Alt bölgenin merkezi
gerekmektedir. Yayladağı ilçesi geçmişte Kırıkhan ilçesi, Reyhanlı ilçesi ile K-Ortalama
konumundaki Hatay il merkezinde Antakya Alt Bölgede, çırçır fabrikaları ve zeytinyağı
uzun yıllar geçim kaynağı olan tütün Analizinde aynı grupta yer almasına rağmen,
ve Defne olarak iki yeni ilçe kurulmuştur. üretim tesisleri dışında gelişmiş sanayi
üretiminin kısıtlanmasıyla birlikte çilek, erik
Antakya ilçesi, alt bölgenin baskın merkezi İlçelerin Sosyal ve Ekonomik İlişkilerinin
gibi getirisi daha yüksek ürünlerin üretimine bulunmamaktadır. Bununla birlikte, Reyhanlı
konumuyla tüm gelişme eksenleri ile Fonksiyonel Analizine göre daha merkezi
başlamıştır. Ancak geleneksel üretim ilçesinde çırçır fabrikalarının yanı sıra ithalat-
doğrudan ilintili durumdadır. Defne ilçesinde
yöntemlerini benimseyen ve ekonomisi konumda ve çevre ilçelerle daha fazla ihracat ve taşımacılık firmaları ön plana
ise tarım ve turizm sektörlerine yönelik
büyük ölçüde birincil tarım uygulamalarına etkileşim içinde olması ve Temel Bileşenler
tedbirler önemli görülmektedir. Alt bölgenin çıkmaktadır. OSB bulunmayan alt bölgede,
dayanan ilçeye tarım sektöründe danışmanlık Analizine göre sosyo-ekonomik açıdan
diğer ilçelerinden Samandağ ilçesinde enerji, Kırıkhan Küçük Sanayi Sitesi’nde 200
ve birincil tarım desteğinin sağlanması
tarım ve turizm, Altınözü ilçesinde sanayi daha gelişmiş olması sebebiyle Alt Bölgenin işletmede, 475 kişi istihdam edilmektedir.
önem taşımaktadır. Ayrıca tarım ürünlerinin
ve tarım ve Yayladağı ilçesinde birincil merkezi olarak öne çıkmaktadır. Kırıkhan
pazarlaması başta olmak üzere, mobilyacılık Bölgede termal su potansiyeli bulunmakta
tarım uygulamaları dahil tarım sektörüne tarıma dayalı sanayisi, toplam nüfusu, sağlık
ve ayakkabıcılık sektörlerinde de ortak ve Reyhanlı Hamamat Tesisleri hizmet
yönelik öncelik ve tedbirlerin önemli olduğu
pazarlama platformlarının oluşturulmasının altyapısı gibi göstergelerle bir taraftan ana vermektedir.
değerlendirilmektedir.
alt bölge ekonomisine katkı sağlayacağı gelişim merkezlerini besleyebilecek nitelikte
değerlendirilmektedir. bir alt gelişim merkezi iken, diğer taraftan
180 181
Harita 24. Kırıkhan, Kumlu, Reyhanlı, Hassa Alt Bölgesi Genel olarak tarım sektörünün hakim İskenderun,
1.8.2.3. İskenderun, Belen, Dörtyol
Belen, Dörtyol
olduğu alt bölgede, dağınık ve küçük Alt Bölgesi
Alt Bölgesi
ölçekli olarak yer alan tarıma dayalı sanayi İskenderun, Belen ve Dörtyol ilçelerinden
işletmeleri ve Reyhanlı’daki Cilvegözü oluşan ve TR63 Bölgesi toplam nüfusunun %
Sınır Kapısı’nın etkisi ile ekonomik yapıda 16,5’ine sahip alt bölgenin nüfus yoğunluğu
önem arz eden ticari faaliyetler, öncelikle TR63 Bölge ortalamasının üzerindedir.
Suriye olmak üzere Orta Doğu’daki siyasi Sanayi, tarım, ticaret ve turizm alt bölge
belirsizliklerden olumsuz etkilenmiştir. ekonomisinde birincil önem taşırken enerji
Bu durum, halen alt bölge ekonomisi için ve lojistik potansiyeli olan ve gelişen
bu olumsuzluğu korumakla birlikte siyasi sektörlerdir. Alt bölgede İskenderun sınırları
belirsizliklerin giderilmesi başta ticaret ve içerisinde yer alan Arsuz ve Dörtyol sınırları
işgücü olmak üzere alt bölge ekonomisi için içerisinde yer alan Payas, 6360 sayılı kanun
önemli fırsatları da beraberinde getirecektir. ile birlikte yeni ilçeler olarak kurulmuştur.
Bölge Planında tarım sektörüne yönelik
geliştirilen öncelik ve tedbirlerin oldukça Alt bölge, TR63 Bölgesi’ndeki en baskın
önemli olduğu alt bölgede, plan dönemi gelişim bölgelerinden biridir. Ana metal sanayi
içerisinde sanayi ve lojistik sektörlerinin de başta olmak üzere, ana metal sanayine bağlı
gelişim göstereceği değerlendirilmektedir. alt sektörlerin ve filtre sanayisinin ağırlıklı
Alt bölge merkezi konumundaki Kırıkhan olduğu sanayi yapısı, karayolu, demiryolu
ilçesinde tarım ve tarıma dayalı sanayi ve denizyolu olanaklarına sahip çok modlu
sektörü, Reyhanlı ilçesinde tarım ve lojistik ulaşım altyapısı ve lojistik olanaklarının yanı
sektörüne yönelik tedbirler önemlidir. sıra tarım ve turizm sektörlerindeki potansiyeli
Sosyoekonomik yapısı tamamen tarım ve enerji üretimine yönelik yatırımlar ile çok
sektörüne dayalı Hassa ve Kumlu ilçelerinde yönlü gelişme olanağına sahiptir.
Kaynak: DOĞAKA tarım sektörü ile birlikte plan dönemine Demir-çelik sektörü ağırlıklı sanayi
yönelik yatırım çalışmalarından dolayı Hassa yapısının yanı sıra Dörtyol ve Arsuz’daki
Ulaştırma ve Haberleşme Bakanlığı kısıtlar ve bu alt bölgedeki ulaşım altyapısına ilçesinde sanayi ve lojistik sektörlerine turunçgil ve sebze üretimine dayalı tarımsal
yatırım programlamasında yer alan yönelik yatırımlar göz önüne alındığında yönelik önceliklerin önemli olduğu faaliyetler ve Arsuz’da yoğunlaşan turizm
Dörtyol-Hassa Tünel Projesi, alt bölgenin Kırıkhan, Reyhanlı, Hassa, Kumlu Alt değerlendirilmektedir. faaliyetleri alt bölge ekonomisinde önemli
ekonomik ve sosyal gelişimine önemli Bölgesi, ana gelişim aksından bağımsız,
etkiye sahiptir. Alt bölgede birçok tarih,
katkılar sağlayabilecek niteliktedir. Tünel ikinci düzey alt gelişim bölgesi olarak ön
projesi ile GAP Bölgesi ve doğu illerinin plana çıkmaktadır. kültür ve inanç turizmi varlıkları bulunmakla
İskenderun Limanına erişim altyapısının birlikte, Belen ilçesi yayla turizmi, Arsuz
iyileştirilmesi hedeflenmekle birlikte aynı Bölge Planında ana gelişim merkezi ilçesi de deniz turizmi açısından önemli bir
zamanda Hassa ilçesi ve çevresinin yatırım olarak ifade edilen 5 kent merkezi dışında varış noktasıdır. Arsuz, otelleri, pansiyonları
cazibesi artmaktadır. Bu potansiyele tüm kent merkezlerinde önemli bir eksiklik
ve yazlık siteleri ile başta İskenderun ve
yönelik olarak yatırım alanları araştırma ve olarak sosyal alan yetersizliği, bu alt bölgede
Antakya ilçeleri olmak üzere hem il içi hem
fizibilite çalışmaları bu alt bölge için önemli de sosyal gelişmişliğin önündeki en büyük
engellerdendir. Özellikle Hassa ve Kumlu de yurtiçi turizm için önem taşımaktadır.
görülmektedir. Hatay ve İskenderun gibi iki
baskın gelişme merkezindeki arazi arzındaki gibi tamamen kırsal nitelik gösteren ilçelerde
bu ihtiyaç önemli boyutlardadır.
182 183
Harita 25. İskenderun, Belen, Dörtyol Alt Bölgesi birlikte bu durum alt bölge içerisindeki ve Toprakkale ilçeleri bankacılık, kamu
ilçelere göre değişiklik göstermektedir. hizmetleri, sağlık hizmetleri, günlük alışveriş
Alt bölgenin baskın merkezi konumundaki gibi sosyal ve ekonomik hizmetlerin
İskenderun ilçesinde enerji, sanayi, lojistik karşılanması bakımından kendilerine
ve turizm sektörlerine sektör tedbirler önemli yetemedikleri noktada ihtiyaçlarını
görülmekte olup İskenderun’a bağlı belde Osmaniye il merkezinden karşılamaktadırlar.
Hatay ilinin bir ilçesi olan Erzin; hizmetlerin
iken ilçe statüsü kazanan Arsuz’da turizm
karşılanmasında İskenderun ve Dörtyol
ve tarım sektörlerine yönelik tedbirler önem
ilçelerini de tercih etmekle birlikte coğrafi
kazanmaktadır. Alt bölgenin diğer ilçeleri yakınlığın da etkisiyle en çok Osmaniye il
olan Dörtyol ve Payas ilçelerinde ise enerji ve merkezi ile etkileşim halinde olduğundan
sanayi sektörleri temel gelişim alanları olarak bu alt bölge içerisinde yer almıştır.
değerlendirilmekte ve ayrıca Dörtyol’da Toprakkale ilçesi Osmaniye ilinin sanayisinin
tarım ve turizm sektörlerine yönelik tedbirler konuşlandığı ilçe olması bakımından alt
de önemli görülmektedir. bölge merkezinin genişleme alanı içerisinde
yer almaktadır. Nüfusu, sağlık, eğitim gibi
1.8.2.4. Osmaniye, Toprakkale,
Osmaniye, Düziçi,
Toprakkale,
alanlardaki gelişmiş altyapısı, sosyal ve
Erzin, Erzin,
Düziçi, Bahçe,
Bahçe, Hasanbeyli ekonomik sektörlerde sunduğu fırsatlar
Alt Bölgesi
Alt Bölgesi Osmaniye il merkezini bölgenin alt merkezi
Osmaniye il merkezi, Toprakkale, Düziçi, haline getirmiştir.
Erzin, Bahçe ve Hasanbeyli ilçelerinden Toprakkale ilçesi sınırları içinde bulunan
oluşan ve TR63 Bölgesi toplam nüfusunun ve 11 bin kişinin çalıştığı Osmaniye Organize
Kaynak: DOĞAKA % 13,2’sine sahip bu alt bölgenin nüfus Sanayi Bölgesi ve Osmaniye il merkezinde
yoğunluğu, TR63 Bölgesi ortalamasının dağınık halde bulunan tarıma dayalı sanayi
Alt bölgenin merkezi, TR63 Bölge bölgesi, endüstriyel liman, lojistik köy ile üzerindedir. Alt bölgenin merkezi, TR63 işletmeleri dışında alt bölgenin diğer
Planına (2014-2023) göre Ana Gelişim entegre olarak ro-ro rıhtımı ve lojistik saha, Bölge Planına (2014-2023) göre Ana ilçelerinde ekonomi büyük ölçüde tarıma
Aksında yer alan İskenderun ilçesidir. deniz endüstrisi ihtisas alanı, gemilerden atık Gelişim Ekseninde yer alan Osmaniye il dayalıdır.
Temel Bileşenler Analizinde Belen ve toplama ve ayrıştırma tesisi ve enerji santrali merkezidir. Bahçe, Erzin, Düziçi, Hasanbeyli
Dörtyol ilçelerinden daha üst sırada yer alan bölümlerinin yer aldığı Denizcilik İhtisas
İskenderun ilçesi, aynı zamanda ekonomik Sanayi Bölgesi yatırımı için İskenderun Harita 26. Osmaniye, Toprakkale, Düziçi, Erzin, Bahçe, Hasanbeyli Alt Bölgesi
ve sosyal sektörlerde bu ilçelerin hizmet ilçesinin uygun olduğu tespit edilmiştir. Plan
talebini de karşılamaktadır. Özellikle Belen döneminde, alt bölgedeki mevcut sanayi
ilçesi tüm yönleri ile İskenderun ile etkileşim yapısına lojistik entegrasyonu sağlayacak
içerisindedir. lojistik köy yatırımı ve yeni bir uzmanlık alanı
olarak Denizcilik İhtisas Sanayi Bölgesi
Alt bölgede, özel sektör tarafından
yatırımı öncelikli olarak değerlendirilecek
işletilen Limakport Limanı ağırlıklı olarak
alanlar arasında yer almaktadır.
yapılan lojistik yatırımları ve diğer ulaşım
modlarına ilişkin gelişmiş altyapı olanakları, Bunların yanı sıra Belen ve Arsuz’daki
bu sektörün çok modlu taşımacılık tarımsal üretimin modern üretim yöntemleri
olarak gelişimine uygun yatırım fırsatları ile katma değerinin artırılmasına ve deniz
sunmaktadır. DOĞAKA tarafından hazırlanan turizminin yansıra alternatif turizm türlerinin
Lojistik Mastır Planı ile de İskenderun’da geliştirilmesine yönelik yatırım ve faaliyetlerin
Lojistik Köy yatırımına yönelik altyapının desteklenmesi mevcut ekonomik yapının
yeterli olduğu belirtilmiştir. iyileştirilmesinde önemli görülmektedir.
Ayrıca, özel sektör tarafından yapılan Plan döneminin ana gelişme ekseni
analizlerde, içerisinde deniz vasıtası geri üzerinde yer alan alt bölge, planda yer
dönüşüm tesisleri, tamir bakım tersaneleri, alan tüm gelişme eksenlerine yönelik
Kaynak: DOĞAKA
mega yat imalat bölgesi, iş tekneleri imalat kaynak ve potansiyellere sahip olmakla
184 185
Ticaret ve Sanayi Odalarına kayıtlı bölgenin dış ticaretinin gelişmesinde önemli kalmaktadır. Alt bölgenin merkezi, en fazla sosyo-ekonomik açıdan Kadirli ilçesi ile
üye firmaların büyük bir bölümünün bir rol oynayacaktır. nüfusa, SGK’ya kayıtlı en fazla çalışana, daha fazla etkileşim içerisindedir.
Osmaniye il merkezinden olduğu alt Ticaret ve Sanayi Odalarına kayıtlı en fazla
Diğer taraftan yenilebilir enerji Alt bölgede genel itibarıyla hakim sektör
bölgede başta demir-çelik olmak üzere üyeye, görece gelişmiş sağlık ve eğitim
yatırımlarına yönelik rüzgar, güneş ve katı tarım ve hayvancılıktır. Ancak Kadirli ilçesi
imalat sanayi gelişmektedir. 5084 sayılı olanaklarına sahip Kadirli ilçesidir. Temel
atık potansiyeli, kültür turizmine yönelik alt bölge içerisinde ekonomik çeşitliliği ve
kanun çerçevesinde yatırımlara yapılan Bileşenler Analizine göre alt bölgenin
tarihi ve kültürel miras, Bahçe ve Hasanbeyli sanayi gelişimiyle diğer ilçelere göre daha
devlet yardımları ile Osmaniye OSB’de sosyoekonomik açıdan en gelişmiş ilçesi
ilçelerinde öne çıkan eko-turizm potansiyeli, iyi durumdadır. Kadirli OSB’de 39 parselde
önemli ölçüde sanayi yatırımı yapılmış ve olan Kadirli, İlçelerin Sosyal ve Ekonomik
Düziçi ilçesinde yer alan Haruniye termal 21 firma üretim yapmakta ve bu firmalarda
özellikle ana metal sanayi yatırımlarında İlişkilerinin Fonksiyonel Analizine göre de
turizm merkezi ve Erzin ilçesindeki termal toplam 681 kişi istihdam edilmektedir.
İskenderun-Payas bölgesi ile entegre olan daha merkezi konumda ve çevre ilçelerle
kaynaklar özellikle Osmaniye il merkezi Alt bölgede sanayi siciline kayıtlı 38 firma
yeni yatırımlar, İskenderun-Payas-Osmaniye daha fazla etkileşim içerisindedir. Sumbas
dışındaki diğer ilçelerin ekonomik ve sosyal bulunup, bunların 4 adedi Andırın, 3 adedi
hattını, Türkiye’nin demir-çelikte üretim gücü ve Andırın ilçeleri ticari faaliyetler, bankacılık,
kalkınmasına yönelik politikalarda öne çıkan Sumbas ve 31 adedi de Kadirli ilçesinde
en yüksek bölgesi haline getirmiştir. Demir- kamu hizmetleri, sosyal faaliyetler ve sağlık
önemli müdahale alanlarıdır. bulunmaktadır. Bu veriler doğrultusunda
çelik sektörü öncülüğünde gelişen yatırım hizmetlerinin karşılanması bakımından
Plan döneminin ana gelişme ekseni tarım ve hayvancılığın hakim sektör
ortamı ve buna bağlı dış ticaret faaliyetleri kendilerine yeterliliği sağlayamadıkları
üzerinde yer alan alt bölge, tüm gelişme olmasına rağmen, sanayi sektöründe de
Osmaniye il merkezindeki ekonomik yapıyı noktada Kadirli alt gelişim merkezini tercih
eksenlerine yönelik kaynak ve potansiyellere gelişim potansiyeli bulunan Kadirli ilçesi, alt
büyük bir hızla tarım sektöründen sanayi etmektedir. Kadirli, Adana metropol alanına
sahiptir. Bununla birlikte alt bölge bölge merkezi olduğu gibi aynı zamanda alt
sektörüne doğru kaydırmaya başlamıştır. yakınlığından dolayı genel itibarıyla Adana
içerisinde sektörel ve tematik anlamda gelişme merkezleri özelliklerine de sahiptir.
Plan döneminde de özellikle ihtisaslaşmış ile sosyoekonomik fonksiyonel ilişkilerde
öncelikler farklılaşmaktadır. Baskın bir Andırın ve Sumbas ilçelerinin ekonomisi
sanayi bölgeleri yatırımları bu alt bölge için de bulunmaktadır. Andırın ilçesi ise
şekilde alt bölge merkezi konumundaki neredeyse tamamen birincil düzeydeki
öncelikli politikalardan biri olacaktır. Kahramanmaraş ilinin bir ilçesi olmasına
Osmaniye il merkezinde sanayi, tarım tarımsal faaliyetlere dayalıdır.
Sanayi sektörünün yanı sıra yerfıstığı, rağmen fonksiyonel ilişki analizine göre
ve lojistik sektörlerine yönelik tedbirler
zeytin, turunçgiller, buğday ve mısır üretiminin
önemli görülmekte aynı zamanda turizm
önemli rol oynadığı tarım sektörü, Osmaniye Harita 27. Kadirli, Sumbas, Andırın Alt Bölgesi
sektöründe de gelişme alanlarının olduğu
il merkezi dışında diğer merkezler için temel
değerlendirilmektedir. Toprakkale ilçesi,
ekonomik faaliyet niteliğindedir. Bu ilçelerde
Osmaniye il merkezinin genişleme alanı
genellikle küçük ve dağınık durumda bulunan
konumunda olup Osmaniye OSB bu ilçe
tarıma dayalı sanayi işletmelerinin yanı sıra
sınırlarında olduğundan dolayı sanayi
katma değeri yüksek ürün üretimine yönelik
sektörüne, ulaşım altyapısı nedeniyle
birincil tarımsal faaliyetlerin desteklenmesi
de lojistik sektörüne yönelik tedbirler
ekonomik sürdürülebilirlik için önemli
Toprakkale ilçesi için önemlidir. Ancak ilçe
görülmektedir. Osmaniye il merkezinde ise
ekonomisi temel olarak tarım sektörüne
yer fıstığı ve zeytine dayalı lisanslı depoculuk
bağımlıdır. Sınırlı sayıda sanayi tesisini
yatırımları, alt bölge için yeni bir yatırım alanı
bulunduğu Bahçe ilçesi ile birlikte Erzin,
olarak değerlendirilmektedir.
Düziçi ve Hasanbeyli ilçelerinde tarım
Ayrıca, coğrafi konumu ve ulaşım sektörüne yönelik öncelik ve tedbirlerin
modlarındaki altyapı olanakları doğrultusunda sosyoekonomik kalkınmada oldukça önemli
Osmaniye il merkezi ve Toprakkale ilçesi olduğu değerlendirilmektedir.
lojistik sektörünün gelişimine yönelik uygun
1.8.2.5. Kadirli,Kadirli,Sumbas,
Sumbas, Andırın Alt
Andırın
yatırım fırsatları sunmaktadır. DOĞAKA Alt Bölgesi
Bölgesi
tarafından hazırlanan Lojistik Mastır
Planında Osmaniye il merkezinde kurulması Kadirli, Sumbas ve Andırın ilçelerinden
öngörülen Lojistik Destek Merkezinin; OSB oluşan ve TR63 Bölgesi toplam nüfusunun
ile ulaşım alt yapısı ve gümrük ofisi ile birlikte % 5,6’sına sahip bu alt bölgenin nüfus
tamamlanarak faaliyete geçirilmesi alt yoğunluğu TR63 Bölge ortalamasının altında
Kaynak: DOĞAKA
186 187
Alt bölge ekonomisinde tarım ve sınırlı değerlendirilmelidir. Bunun dışında Sumbas Alt bölge, il merkezi gibi baskın bir yönelik öncelikler de öne çıkmaktadır.
düzeyde de olsa sanayi sektörünün katkısının ve Andırın ilçeleri birincil tarımsal üretime ana gelişim merkezine sahip olmamasına Çağlayancerit ilçesinde ise birincil tarım
yanı sıra alternatif turizm potansiyeli de yönelik tedbirlerin de dahil olmak üzere tarım rağmen Pazarcık ilçesi, alt bölge içinde uygulamaları dahil tarım sektörüne yönelik
ekonomik ve sosyal kalkınmaya katkı sektörüne yönelik önceliklerin önemli olduğu yüksek nüfus artış hızı, görece gelişmiş tedbirler ile kırsal turizmin geliştirilmesine
sağlayacak niteliktedir. Alt bölgede yer ilçelerdir. eğitim ve altyapı göstergeleri ile bir taraftan yönelik tedbirler önemli görülmektedir.
alan Karatepe-Aslantaş Milli Parkı, Açık Ana Gelişim Merkezlerini besleyebilecek
1.8.2.6. Pazarcık,
Pazarcık, Çağlayancerit Alt
Çağlayancerit 1.8.2.7. Kahramanmaraş
Kahramanmaraşİl İl Merkezi,
Hava Müzesi, Aslantaş Barajı, Kastabala nitelikte bir alt bölge merkezi olup, diğer
Alt Bölgesi
Bölgesi Göksun, Türkoğlu Alt Bölgesi
Göksun, Türkoğlu Alt Bölgesi
Antik Kenti, dağınık halde bulunan kaleler taraftan Çağlayancerit ilçesi için cazibe
ve yaylaları ile doğa ve kültür turizmi ile su Pazarcık ve Çağlayancerit ilçelerinden merkezi oluşturma kapasitesine sahiptir. Kahramanmaraş İl Merkezi, Göksun ve
sporlarının geliştirilmesine yönelik kaynaklar oluşan ve TR63 Bölgesi toplam nüfusunun Türkoğlu ilçelerinden oluşan ve TR63 Bölgesi
% 3,2’sine sahip bu alt bölgenin nüfus TR63 Bölgesi tarım alanlarının % toplam nüfusunun % 22’sine sahip bu alt
alt bölgedeki ekonomik çeşitliliği artıracak
yoğunluğu TR63 Bölge ortalamasının 8,6’sına sahip alt bölgede tarım alanlarının bölgenin nüfus yoğunluğu TR63 Bölgesi
potansiyele sahiptir.
altında kalmaktadır. TR63 Bölgesi tarım büyük bir bölümü Pazarcık ilçesinde yer ortalaması ile paralellik göstermektedir.
TR63 Bölgesi’nde tarım sektörünün alanlarının % 8’ine sahip olan alt bölgenin almaktadır. Alt bölge, Kahramanmaraş, Temel Bileşenler Analizinde ilk sıralarda yer
temel ekonomik faaliyet olduğu bölgelerden ekonomisinde tarım öncelikli sektör olmakla Göksun, Türkoğlu alt bölgesi ile birlikte alan ve ana gelişim merkezlerinden biri olan
biri olan bu alt bölgede, alt bölge merkezi birlikte Pazarcık’ta kurulu sanayi tesisleri de Kahramanmaraş ilinde en fazla meyvecilik Kahramanmaraş il merkezi, ekonomik ve
konumundaki Kadirli ilçesinde sınırlı düzeyde önemli rol oynamaktadır. yapılan alt bölge olup, en çok üretilen sosyal yapısı itibarıyla baskın bir şekilde alt
de olsa sanayi sektörüne yönelik öncelikler ürünler üzüm, buğday ve mısırdır. TR63 bölgenin merkezi konumundadır. Türkoğlu,
Bölgesinde en yoğun küçükbaş hayvancılık yakın konumunun da etkisiyle sosyal ve
bu alt bölgede yapılmaktadır. Benzer şekilde ekonomik sektörlerde Kahramanmaraş il
Harita 28. Pazarcık, Çağlayancerit Alt Bölgesi Çağlayancerit ilçesinde de ekonomi büyük merkezi ile daha fazla etkileşim içerisinde
ölçüde birincil tarım faaliyetlerine dayalıdır. iken bu ilişki Göksun ilçesi ile il merkezi
arasında daha sınırlı düzeydedir.
Pazarcık ilçesinde ticaret ve sanayi
odasına kayıtlı 910 firma bulunurken Alt bölgede bulunan sanayi siciline
Çağlayancerit ilçesinde sadece 63 adet kayıtlı firmaların büyük bir bölümü
firma bulunmaktadır. Pazarcık ilçesi alt bölge Kahramanmaraş il merkezinde olup, bu
merkezi olması, mevcut sanayi kuruluşları ve firmalar ilin ihracat ve istihdam rakamlarında
planlanan OSB ile alt gelişme merkezi olma önemli bir rol oynamaktadır. Alt bölge
özelliğini taşımaktadır. tekstil ve metal mutfak eşya sektöründe
ulusal ve uluslararası alanda markalaşmış
Tarım ve sanayinin yanı sıra özellikle
ürünlere sahiptir. Kahramanmaraş ilinden
Çağlayancerit ilçesinde ekonomik çeşitliliğe
İSO 500 Listesine giren firmaların tamamı
katkı sağlayacak doğa turizmi faaliyetlerinin
Kahramanmaraş il merkezinde ve tekstil
geliştirilmesi için uygun yatırım alanları
sektöründe yer almaktadır. Kahramanmaraş
bulunmaktadır.
il merkezinde bulunan OSB faaliyet
Bölge Planı gelişme eksenlerinden tarım gösterirken, yine il merkezinde Tekstil
sektörünün baskın olduğu bu alt bölgede İhtisas OSB ve Türkoğlu ilçesinde OSB
Pazarcık ilçesinde kurulu sanayi işletmeleri ve kurulması çalışmaları devam etmektedir.
Kaynak: DOĞAKA planlanan OSB nedeniyle sanayi sektörüne Türkoğlu ilçesi ile Kahramanmaraş il merkezi
188 189
arasında kurulacak olan OSB, hâlihazırda cazibe merkezi haline getirecektir. Göksun potansiyellere sahiptir. Alt bölgenin ve Elbistan ilçesi, mevcut durumu ve
yoğun sanayisi bulunan bölgeyi ekonomik ilçesinin ekonomisi ise büyük ölçüde birincil TR63 Bölgesi’nin baskın merkezlerinden önümüzdeki dönemler için planlanan
ve işgücü açısından daha da önemli bir tarım faaliyetlerine dayanmaktadır. biri olan Kahramanmaraş il merkezinde termik santral ve OSB yatırımları ile TR63
Dulkadiroğlu ve Onikişubat olarak iki yeni Bölgesinde ana gelişim merkezlerinden biri
ilçe kurulmuş olup her iki ilçe de bu baskın olarak değerlendirilmektedir.
karakteri korumaktadır. İl merkezine yakınlığı
Harita 29. Kahramanmaraş İl Merkezi, Türkoğlu, Göksun Alt Bölgesi nedeniyle merkezin genişleme bölgesi TR63 Bölgesinde en fazla tarım alanına
konumundaki Türkoğlu ilçesinde tarım ve sahip alt bölgenin ekonomisi genel olarak
sanayi sektörlerine yönelik tedbirler önemli tarıma ve hayvancılığa dayanmakla birlikte
olmakla birlikte bu ilçede artan sanayi Afşin-Elbistan Termik Santrali ve santrale
yatırımlarının plan dönemi içerisinde sanayi dayalı yan sanayi işletmelerinin varlığı sanayi
sektörünü daha baskın hale getireceği sektörünü de alt bölgede önemli bir aktör
değerlendirilmektedir. Ayrıca bu ilçenin haline getirmiştir.
coğrafi konumu ve ulaşım altyapısı lojistik Alt bölge, Türkiye’nin en önemli enerji
sektörünü de bir gelişme alanı olarak üretim merkezlerinden biridir. Afşin ve
ortaya çıkarmakta olup halen kamu yatırım Elbistan ilçelerindeki zengin linyit yatakları
programında bulunan lojistik merkez üzerinde kurulu termik santrallerin yanı sıra
yapımı, lojistik sektörüne yönelik tedbirleri uluslararası nitelikli yeni yatırım arayışları, alt
de öne çıkarmaktadır. Göksun ilçesinde ise bölgedeki enerji üretim potansiyelini daha
tarım sektörüne yönelik tedbirler öncelikli da artıracaktır. Bunun yanı sıra alt bölgedeki
olmakta ve tarıma dayalı sanayi ile kırsal rüzgar ve güneş enerjisi potansiyeli,
turizmin geliştirilmesine yönelik tedbirlerin bu bölgenin enerji merkezi konumunu
uygulanabileceği değerlendirilmektedir. güçlendirmektedir.
1.8.2.8. Elbistan, Afşin,Afşin,
Elbistan, Ekinözü, Nurhak
Ekinözü,
Alt Bölgesi
Nurhak Alt Bölgesi
Elbistan, Afşin, Ekinözü ve Nurhak
ilçelerinden oluşan ve TR63 Bölgesi
Kaynak: DOĞAKA
nüfusunun % 8,2’sine sahip bu alt bölgenin
TR63 Bölgesi tarım alanlarının % 17’sine ortak kullanım ve Ar-Ge merkezlerinin nüfus yoğunluğu TR63 Bölgesi ortalamasının
sahip alt bölgede tarımsal faaliyetler de kurulması, tarımsal üretimin modern oldukça altındadır. Elbistan ilçesi nüfus,
ekonomik yapı içerisinde önemli bir konuma yöntemlerle entegrasyonu ve turizm SGK’ya kayıtlı çalışan işçi sayısı, ticaret ve
sahiptir. Kahramanmaraş biberi ve Göksun potansiyelinin altyapı ve promosyon sanayi odalarına kayıtlı firma sayısı, sağlık,
elması ulusal ölçekte de markalaşmış çalışmaları ile ekonomiye kazandırılması eğitim, konaklama gibi altyapı olanakları
ürünlerdir. Bunun yanı sıra alternatif önemli görülmektedir. Ekonomisi büyük ile alt bölgenin merkezi ve aynı zamanda
turizm faaliyetleri alt bölge için önemli bir ölçüde tarıma dayanan Göksun ilçesinde ise ana gelişim merkezi konumundadır. Afşin,
potansiyeldir. Özellikle il merkezindeki tarihi birincil tarım faaliyetlerinin desteklenmesi Ekinözü ve Nurhak ilçeleri ticaret, günlük
ve kültürel miras, Germanicia Antik Kenti ve ve tarımsal sanayiye geçişin teşvik edilmesi alışveriş, bankacılık, ikamet, eğitim, sağlık,
gastronomi turizmine yönelik değerler turizm gerekmektedir. sosyal faaliyetler ve kamu hizmetlerinin
sektörünün gelişimine olanak sağlamaktadır. karşılanması açısından Elbistan ilçesini
Bölge Planı ana gelişim ekseni tercih etmektedir.
Alt bölgede kurulu sanayi yapısının üzerinde bulunan alt bölge, gelişme
teknolojik altyapısının geliştirilmesi, sektörel eksenlerinin tamamına yönelik kaynak ve
190 191
Harita 30. Elbistan, Afşin, Ekinözü, Nurhak Alt Bölgesi 1.8.3. TR63 Bölgesi Alt Bölge Stratejileri Buna göre, bu bölümde gelişme
eksenleri içerisinde yer alan enerji, sanayi,
TR63 Bölgesi’nin bölgesel gelişme tarım, lojistik ve turizm sektörleri ve kentsel
stratejilerine dayalı TR63 Bölge Planı ve sosyal altyapıya yönelik öncelik ve
2014-2023 strateji metninde, bölgesel tedbirler alt bölgeler bazında ele alınacak
gelişmedeki ana gelişme eksenleri, ve her bir alt bölge için bu alanlara yönelik
öncelikler ve tedbirler bölgesel gelişme temel müdahale biçimleri belirtilecektir.
stratejileri içerisinde bir bütün olarak yer
almıştır. Alt bölge stratejilerinde ise Bölge Alt bölge stratejilerinin şematik anlatımı;
Planı’nın gelişme ksenleri bölümünde yer Alt Bölge Analizi çalışmasına esas olan Temel
alan öncelik ve tedbirler, bu öncelik ve Bileşenler Analizi, K-ortalama Kümeleme
tedbirlerle ilişkilendirilecek mekanlarla Analizi ve Fonksiyonel İlişki Analizi sonuçları
birlikte değerlendirilecektir. doğrultusunda elde edilen Alt Bölgelerde,
merkezler arasındaki gelişim ve etkileşim
düzeylerinin ve merkezlerin ekonomik
Kaynak: DOĞAKA
Elbistan ile Afşin ilçelerinin ekonomik geliştirilmesi için önemli potansiyeller olarak
yapısında önemli rolü olan termik santral değerlendirilmektedir.
faaliyetlerinin yanı sıra Nurhak ve Ekinözü
ilçelerinin ekonomisi tamamen tarıma dayalı Bölge Planının ana gelişme ekseni
olmakla birlikte Afşin ve Elbistan ilçelerinde içerisinde yer alan Elbistan ilçesinin yer aldığı
de tarımsal faaliyetlerin önemi büyüktür. bu alt bölgede enerji ve tarım sektörüne
Özellikle Nurhak ve Ekinözü’nde ekonomik yönelik tedbirler daha önceliklidir. Alt bölge
sürdürülebilirlik açısından birincil tarım merkezi konumundaki Elbistan’da enerji,
faaliyetlerinin geliştirilmesi önemlidir. Ayrıca sanayi ve tarım sektörlerine yönelik tedbirler
Elbistan ilçesindeki hayvan borsasının önemli görülmekte iken Afşin, Nurhak ve
modern yöntemlerle yapılması ve hububat Ekinözü ilçelerinde birincil tarım uygulamaları
lisanslı depoculuk çalışmaları plan döneminin ile birlikte tarım sektörüne yönelik tedbirler
öncelikleri arasında yer alacaktır. Ayrıca temel önceliklerdir. Ayrıca Afşin inanç
Afşin’de yer alan Eshab-ı Kehf Külliyesi ve alt turizmi, Elbistan, Ekinözü ve Nurhak’ta kırsal
bölgenin doğal kaynakları alternatif turizmin turizminin geliştirilmesine yönelik tedbirlerin
uygulanabileceği değerlendirilmektedir.
192 193
yapısında öne çıkan sektörlerin birlikte yer potansiyeli bulunmakla birlikte, rüzgar enerji Bu genel çerçeve içerisinde, bölgede Ana gelişim merkezlerinin yanı sıra
aldığı TR63 Bölgesi Alt Bölgeleri haritası ile potansiyelinde Samandağ, Yayladağı, Belen, enerji konusunda öne çıkan alt bölgeler genellikle tarıma dayalı sanayi işletmelerinde
sağlanacaktır. İskenderun, Bahçe, Çağlayancerit, Afşin ve olmakla birlikte, Plan dönemi içerisinde oluşan belirli ölçüde sanayi hacmine sahip
Elbistan ilçeleri, güneş enerjisi potansiyelinde herhangi bir alt bölge ile ilişkilendirilmeden Kırıkhan, Samandağ, Dörtyol, Kadirli
TR63 Bölge Planı 2014-2023 strateji Nurhak, Ekinözü, Elbistan, Afşin, Göksun, TR63 Bölgesi genelinde enerji üretimine ve Pazarcık ilçelerinde mevcut yapının
metninde gelişme eksenleri arasında yer alan Samandağ ilçeleri, biyokütleden enerji yönelik bağımsız yatırımlar ile öz tüketime geliştirilmesi ve sürdürülebilirliğinin
enerji sektöründe, TR63 Bölgesi geneline üretiminde ise katı atık yönetim tesisi yönelik yatırımlar, araştırma ve fizibilite sağlanmasına yönelik teknolojik ilerleme,
yayılmış termik santral ve yenilenebilir enerji yatırımları devam eden il merkezleri daha çalışmaları ve mali ve teknik destek kapasite artırımı, beşeri kaynakların
kaynaklarına dayalı öncelik ve tedbirler yüksek potansiyel arz etmektedir. mekanizmaları ile teşvik edilecektir. Güneş geliştirilmesi ve pazarlama standartlarının
yer almaktadır. Türkiye’nin en önemli linyit enerjisi başta olmak üzere yenilebilir enerji geliştirilmesine yönelik tedbirler alınacaktır.
rezervlerinin bulunduğu Afşin ve Elbistan Bununla birlikte sanayileşmenin yoğun kaynaklarına yönelik yatırımlar öncelikli Alt gelişim merkezi olarak nitelendirilen bu
yöresi ile İskenderun-Dörtyol-Erzin hattının olduğu Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye olarak değerlendirilecektir. ilçeler ana gelişim merkezlerine alternatif
üretim kapasitesi bakımından öne çıktığı il merkezleri ile İskenderun-Dörtyol hattı ve olarak diğer az gelişmiş ilçeler için bir cazibe
TR63 Bölgesi’nde bölge genelinde üretim yeni OSB yatırımları ile sanayi sektörünün Bölgesel gelişme eksenleri arasında yer merkezi konumundadır. Bu noktada bu
ağırlık kazanacağı Elbistan, Altınözü, alan sanayi sektöründe ise kurulu sanayi bölgelerdeki ekonomik ve sosyal gelişme
Toprakkale ve Türkoğlu ilçelerinde öz yapısının rekabet gücünün geliştirilmesine, politikaları, bölge içi gelişmişlik farklarının
tüketime dayalı enerji üretimi yatırımlarının sürdürülebilirliğinin sağlanmasına ve azaltılması bakımından da önemlidir.
gelişeceği değerlendirilmektedir. ekonomik çeşitliliğin sağlanması amacıyla
sanayinin yaygınlaştırılmasına yönelik üç Ana ve alt gelişim merkezlerinin dışında
farklı yaklaşım benimsenmiştir. kalan tüm ilçelerde, var olan sınırlı sayıdaki
sanayi tesislerinin kapasitelerinin artırılması
Bölge Planın ana gelişme ekseni ve daha da öncelikli olarak bu ilçelerde
üzerinde yer alan ve bölgesel sanayi üretimi ekonomik çeşitliliğin artırılması ve kırsal
hacminin önemli bir kısmını barındıran Hatay kalkınmaya katkı sağlanması bakımından
il merkezi (Antakya OSB dahil), İskenderun- başlangıç yatırımlarının da dahil olduğu
Dörtyol hattı, Osmaniye il merkezi (Osmaniye destek programları ve yatırım danışmanlığına
OSB dahil), Kahramanmaraş İl merkezi ve yönelik her türlü teknik destek uygulamaları
Elbistan’da mevcut sanayi işletmelerinin gerçekleştirilecektir. Belirli ölçüdeki
ulusal ve uluslararası ölçekte rekabet kapasiteleri nedeniyle İkinci Düzey Alt
gücünü geliştirilmesine yönelik tedbirler Gelişim Bölgesi olarak nitelendirilen
önceliklendirilecektir. Bu bölgelerden; Hatay Reyhanlı, Toprakkale, Türkoğlu, Göksun
il merkezinde gıda sanayi, ayakkabıcılık ve Afşin ilçelerinin yanı sıra, az gelişmiş
ve mobilyacılık, İskenderun-Dörtyol ilçeler konumundaki Yayladağı, Altınözü,
hattında ana metal sanayi, Osmaniye il Kumlu, Hassa, Erzin, Sumbas, Hasanbeyli,
merkezinde gıda ve ana metal sanayi, Düziçi, Bahçe, Andırın, Çağlayancerit,
Kahramanmaraş il merkezinde gıda sanayi, Nurhak ve Ekinözü ilçeleri bu kapsamda
tekstil ve metal mutfak eşya sektörlerinin değerlendirilecek ilçelerdir. Bu ilçelerden
teknolojik altyapılarının iyileştirilmesi, beşeri Altınözü, Bahçe ve Türkoğlu ilçeleri mevcut
kaynaklarının geliştirilmesi, kümelenme sanayi kapasitesi ile diğer az gelişmiş
stratejilerinin tamamlanması ve uygulanması, ilçelerden ayrışmaktadır. Bu noktada, ana
ortak kullanım ve Ar-Ge merkezlerinin ve alt gelişme merkezlerine yönelik belirtilen
tamamlanması Plan döneminin temel rekabet gücünün geliştirilmesine yönelik
tedbirleri olacaktır.
tedbirler bu ilçeler için de uygulanabilecektir.
194 195
Harita 31. TR63 Bölgesi Alt Bölgeleme Analizi

ta 31. TR63 Bölgesi Alt Bölgeleme Analizi
TR63 Bölge Planı 2014-2023 Stratejileri
Eksenler Öncelikler
GE1Ö1 TR63 Bölgesi’nin enerji üretim kapasitesinin artırılması
ENERJİ ÜRETİM KAPASİTESİNİN
GE1Ö2 TR63 Bölgesi’nde enerji üretimine yönelik yatırım ortamının iyileştirilmesi
ARTIRILMASI
GE1Ö3 Elektrik iletimi, dağıtımı ve kullanımında verimlilik ve tasarruf artışı sağlanması
GE2Ö1 TR63 Bölgesi sanayi teknolojisinin düşük-orta seviyeden orta-yüksek seviyeye yükseltilmesi
GE2Ö2 Üretim yeteneğinin geliştirilmesi amacıyla ihtisaslaşmış Organize Sanayi Bölgesi ve Küçük Sanayi Sitesi oluşumlarının yaygınlaştırılması
GE2Ö3 Patent, marka ve coğrafi işaret gibi sınai mülkiyet haklarına ve yeni ürünlerin korunmasına yönelik uygulamaların yaygınlaştırılması
SANAYİDE REKABET GÜCÜNÜN
GE2Ö4 TR63 Bölgesi’nde üretim kompozisyonunun endüstriyel simbiyoz uygulamaları ile genişletilmesi
GELİŞTİRİLMESİ
GE2Ö5 TR63 Bölgesi’nde kümelenme uygulamalarının başlatılması
GE2Ö6 Sanayi sektöründeki firmaların ihracat kapasitelerinin geliştirilmesi
GE2Ö7 Yatırım süreçlerinde kolaylaştırıcılık ve danışmanlık hizmetlerinin etkinleştirilmesi
GE3Ö1 Üretim ve pazarlama tekniklerinin geliştirilerek TR63 Bölgesi’nin tarımsal üretim değerinin artırılması
GE3Ö2 Tarımsal arazilerin kullanımında ölçek ekonomisinin hedeflenmesi, sulama altyapısına yönelik yatırımların tamamlanması
TARIMDA YAPISAL DÖNÜŞÜMÜN GE3Ö3 TR63 Bölgesi’nin hayvancılık sektörü üretim değerinin artırılması
SAĞLANMASI VE KIRSAL KALKINMA GE3Ö4 Tarımsal örgütlerin etkinliğinin artırılması, tarımsal örgütlülük bilincinin geliştirilmesi
GE3Ö5 Gıda üretiminde ve tüketiminde gıda güvenliğinin sağlanmasının esas alınması
GE3Ö6 Kırsalda ekonomik ve sosyal altyapının iyileştirilmesi
GE4Ö1 İskenderun Lojistik Köyü ile Antakya ve Osmaniye Destek Merkezlerinin kurulması ve Türkoğlu Lojistik Merkezi ile entegrasyonlarının sağlanması
GE4Ö2 Organize Sanayi Bölgeleri ve büyük işletmelerin ulaşım altyapısının iyileştirilmesi
LOJİSTİK SEKTÖRÜNÜN GELİŞTİRİLMESİ
GE4Ö3 Gümrük kapılarının etkinliğinin artırılması
GE4Ö4 Lojistik ve gümrük işlemlerinde insan kaynağı potansiyelinin geliştirilmesi
GE5Ö1 TR63 Bölgesi’nin termal turizm kaynakları ile sağlık turizminde marka haline getirilmesi
GE5Ö2 TR63 Bölgesi’nin inanç ve kültür turizmi altyapısının iyileştirilmesi
TURİZM POTANSİYELİNİN EKONOMİYE
GE5Ö3 TR63 Bölgesi’nde gastronomi turizminin geliştirilmesi
KAZANDIRILMASI
GE5Ö4 TR63 Bölgesi’nde alternatif turizm çeşitliliğinin kırsal kalkınma politikaları ile entegre bir şekilde geliştirilmesi
GE5Ö5 Deniz ve doğal su kaynaklarının turizm sektöründeki payının artırılması
GE6Ö1 TR63 Bölgesi’nde kanalizasyon hizmeti ve atık arıtma hizmeti verilen nüfus oranının Türkiye ortalamalarına yükseltilmesi
GE6Ö2 Katı atıkların bertarafına yönelik düzenli depolama alanlarının yapılması ve katı atık yönetiminde geri dönüşüm sistemlerinin yaygınlaştırılması
KENTSEL ALTYAPININ İYİLEŞTİRİLMESİ
GE6Ö3 Ulusal stratejilerle paralel olarak kentsel dönüşüm çalışmalarının önceliklendirilmesi
GE6Ö4 Kent içi ulaşım sistemlerinin birbirleri ile entegre bir şekilde geliştirilmesi
GE7Ö1 Okul öncesi eğitim altyapısının iyileştirilmesi ve farkındalığının artırılması

GE7Ö2 TR63 Bölgesi’nde kurulu sanayi yapısı ve potansiyel gelişme alanları başta olmak üzere nitelikli işgücünün temini için mesleki eğitimin işlevselliğinin artırılması
SOSYAL ALTYAPININ İYİLEŞTİRİLMESİ GE7Ö3 Sağlık hizmetlerinde fiziki altyapı ve insan kaynakları kapasitesinin iyileştirilmesi
GE7Ö4 İlçelerin sosyal faaliyet altyapısının iyileştirilmesi
GE7Ö5 Sivil toplum kuruluşlarının kurumsal kapasitelerinin geliştirilmesi ve etkinliklerinin artırılması
Kaynak: DOĞAKA
İlçelerin Öncelikler Matrisi

196 197
Defne GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5
Hassa GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5
GE5Ö1 TR63 Bölgesi’nin termal turizm kaynakları ile sağlık turizminde marka haline getirilmesi
GE5Ö2 TR63 Bölgesi’nin inanç ve kültür turizmi altyapısının iyileştirilmesi
TURİZM POTANSİYELİNİN EKONOMİYE
GE5Ö3 TR63 Bölgesi’nde gastronomi turizminin geliştirilmesi
KAZANDIRILMASI
GE5Ö4 TR63 Bölgesi’nde alternatif turizm çeşitliliğinin kırsal kalkınma politikaları ile entegre bir şekilde geliştirilmesi
GE5Ö5 Deniz ve doğal su kaynaklarının turizm sektöründeki payının artırılması
GE6Ö1 TR63 Bölgesi’nde kanalizasyon hizmeti ve atık arıtma hizmeti verilen nüfus oranının Türkiye ortalamalarına yükseltilmesi
GE6Ö2 Katı atıkların bertarafına yönelik düzenli depolama alanlarının yapılması ve katı atık yönetiminde geri dönüşüm sistemlerinin yaygınlaştırılması
TR63KENTSEL
BÖLGEALTYAPININ İYİLEŞTİRİLMESİ
PLANI 2014-2023 TR63 BÖLGE PLANI 2014-2023
GE6Ö3 Ulusal stratejilerle paralel olarak kentsel dönüşüm çalışmalarının önceliklendirilmesi
GE6Ö4 Kent içi ulaşım sistemlerinin birbirleri ile entegre bir şekilde geliştirilmesi
GE7Ö1 Okul öncesi eğitim altyapısının iyileştirilmesi ve farkındalığının artırılması

Gelişme Eksenleri içerisindeki tarım bölgede kurulu sanayi işletmelerinin iç
GE7Ö2 TR63 Bölgesi’nde kurulu sanayi yapısı ve potansiyel gelişme alanları başta olmak üzere nitelikli işgücünün temini için mesleki eğitimin işlevselliğinin artırılması sektöründe ise tarımsal üretimde katma ve dış ticaret yeteneğinin geliştirilmesi ve
SOSYAL ALTYAPININ İYİLEŞTİRİLMESİ GE7Ö3 Sağlık hizmetlerinde fiziki altyapı ve insan kaynakları kapasitesinin iyileştirilmesi değeri artıracak modern uygulamaların TR63 Bölgesi’nin hinterlandı konumundaki
GE7Ö4 İlçelerin sosyal faaliyet altyapısının iyileştirilmesi yaygınlaştırılması ve ürün markalaşması doğu ve güneydoğu illerinin dış ticaret
GE7Ö5 Sivil toplum kuruluşlarının kurumsal kapasitelerinin geliştirilmesi ve etkinliklerinin artırılması ile ekonomik yapının sürdürülebilirliğinin faaliyetlerindeki lojistik hizmetlerin
sağlanması iki temel yaklaşım olacaktır. sağlanması bakımından uygun yatırım
İlçelerin Öncelikler Matrisi TR63 Bölgesi, coğrafi şartları ve uygun
olanaklarına sahiptir. Liman hizmetleri odaklı
lojistik faaliyetlerin halen yapılmakta olduğu
Defne GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 iklim yapısının da etkisi ile Türkiye’nin en İskenderun’da çok modlu lojistik hizmetlerin
Hassa GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 önemli tarımsal üretim merkezlerinden biridir.
Kumlu GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 geliştirilmesine yönelik İskenderun Lojistik
Bölge geneline yayılmış çeşit ve üretim Köyü, Osmaniye ve Hatay il merkezlerinde
Andırın GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE5Ö4 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5
Arsuz GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE5Ö5 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 hacmi bakımından zengin tarımsal üretim lojistik destek merkezleri ve kamu yatırım
Göksun GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE5Ö4 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 faaliyetleri, bazı ilçelerde kırsal bölgelerdeki programındaki Türkoğlu Lojistik Merkezi,
Hasanbeyli GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE5Ö4 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 ekonomik faaliyetleri oluştururken bazı Plan döneminin öncelikleri arasındadır.
Kırıkhan GE1Ö3 GE2Ö2 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 ilçelerde ise neredeyse tamamen ekonomik
Nurhak GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE5Ö4 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5
yapının belirleyicisi konumundadır. Planın diğer potansiyel gelişme alanı olan
Sumbas GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE5Ö4 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5
Toprakkale GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE4Ö2 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 Ana gelişme merkezlerinde, alt gelişme turizm konusunda ise TR63 Bölgesi oldukça
Belen GE1Ö1 GE1Ö2 GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 merkezlerinde ve ikinci düzey alt gelişme zengin tematik ve mekansal önceliklere
Çağlayancerit GE1Ö1 GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE5Ö4 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 merkezlerinde ekonomik yapıda baskın sahiptir. Bölgesel gelişme ekseninde marka
Ekinözü GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE5Ö1 GE5Ö4 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 sektör olmamakla birlikte mevcut üretim değer haline gelinmesi hedeflenen termal
Pazarcık GE1Ö3 GE2Ö2 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE4Ö2 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5
yapısının katma değerinin artırılmasına, turizm öncelikli sağlık turizmi, inanç ve kültür
Altınözü GE1Ö3 GE2Ö2 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE4Ö2 GE5Ö4 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5
Bahçe GE1Ö1 GE1Ö2 GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE5Ö4 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 pazarlama yöntemlerinin geliştirilmesine turizmi ve gastronomi turizmi konusundaki
Düziçi GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE5Ö1 GE5Ö4 GE5Ö5 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 ve Ar-Ge tabanlı marka ürünlerin tedbirler öncelikli olarak değerlendirilecektir.
Reyhanlı GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE4Ö3 GE4Ö4 GE5Ö1 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 yaygınlaştırılmasına yönelik tedbirlerin Bunun yanı sıra bölgenin sahip olduğu, deniz
Afşin GE1Ö1 GE1Ö2 GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE5Ö2 GE5Ö4 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 alınacağı tarım sektöründe, az gelişmiş ve turizmi, eko-turizm, kruvaziyer turizmi ve su
Elbistan GE1Ö1 GE1Ö2 GE1Ö3 GE2Ö2 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE4Ö2 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5
ekonomik faaliyetlerin tamamına yakının sporları potansiyelinin değerlendirilmesine
Yayladağı GE1Ö1 GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE4Ö3 GE5Ö4 GE5Ö5 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5
Erzin GE1Ö1 GE1Ö2 GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE5Ö1 GE5Ö2 GE5Ö4 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 tarımsal faaliyetlerin oluşturduğu ilçelerde yönelik tedbirler de alınacaktır. Bu noktada,
Kadirli GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE4Ö2 GE5Ö1 GE5Ö2 GE5Ö4 GE5Ö5 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 ekonomik sürdürülebilirlik ve sermaye bölgede iç ve dış turizm hareketliliğin
Samandağ GE1Ö1 GE1Ö2 GE1Ö3 GE2Ö3 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE5Ö2 GE5Ö4 GE5Ö5 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 birikimine yönelik olarak birincil tarım dahil sağlanması ve kırsalda tarım dışı ekonomik
Türkoğlu GE1Ö3 GE2Ö2 GE2Ö3 GE2Ö5 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE4Ö1 GE4Ö2 GE4Ö4 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 tarımsal faaliyetlerin desteklenmesine çeşitliliğin sağlanması temel hedef olacaktır.
Dörtyol GE1Ö1 GE1Ö2 GE1Ö3 GE2Ö1 GE2Ö3 GE2Ö4 GE2Ö5 GE2Ö6 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE5Ö4 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5
yönelik tedbirlerin alınması gerekmektedir.
Payas GE1Ö2 GE1Ö3 GE2Ö1 GE2Ö3 GE2Ö4 GE2Ö5 GE2Ö6 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE4Ö2 GE5Ö2 GE6Ö1 GE6Ö2 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 Termal turizmde halen Hatay il
Osmaniye Merkez GE1Ö3 GE2Ö1 GE2Ö2 GE2Ö3 GE2Ö4 GE2Ö5 GE2Ö6 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE4Ö1 GE4Ö4 GE5Ö2 GE6Ö1 GE6Ö2 GE6Ö3 GE6Ö4 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5
Bu bakımdan TR63 Bölgesi’nde merkezinde beş yıldızlı olmak üzere,
Antakya GE1Ö3 GE2Ö1 GE2Ö2 GE2Ö3 GE2Ö5 GE2Ö6 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE4Ö1 GE4Ö2 GE5Ö1 GE5Ö2 GE5Ö3 GE6Ö1 GE6Ö2 GE6Ö3 GE6Ö4 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5
Dulkadiroğlu GE1Ö3 GE2Ö1 GE2Ö2 GE2Ö3 GE2Ö4 GE2Ö5 GE2Ö6 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE4Ö2 GE5Ö2 GE5Ö3 GE5Ö5 GE6Ö1 GE6Ö2 GE6Ö3 GE6Ö4 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5
Yayladağı, Altınözü, Kumlu, Hassa, Belen, Reyhanlı Hamamat Kaplıcaları, Düziçi
Onikişubat GE1Ö3 GE2Ö1 GE2Ö2 GE2Ö3 GE2Ö4 GE2Ö5 GE2Ö6 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE4Ö2 GE5Ö2 GE5Ö3 GE5Ö5 GE6Ö1 GE6Ö2 GE6Ö3 GE6Ö4 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 Hasanbeyli, Bahçe, Düziçi, Sumbas, Andırın, Haruniye Kaplıcaları ve Kahramanmaraş il
İskenderun GE1Ö1 GE1Ö2 GE1Ö3 GE2Ö1 GE2Ö2 GE2Ö3 GE2Ö4 GE2Ö5 GE2Ö6 GE2Ö7 GE3Ö1 GE3Ö2 GE3Ö3 GE3Ö4 GE3Ö5 GE3Ö6 GE4Ö1 GE4Ö2 GE4Ö4 GE5Ö5 GE6Ö1 GE6Ö2 GE6Ö3 GE6Ö4 GE7Ö1 GE7Ö2 GE7Ö3 GE7Ö4 GE7Ö5 Çağlayancerit, Nurhak ve Ekinözü ilçelerinde merkezindeki Ilıca Kaplıcalarında tesisleşme
birincil düzeyde tarımsal faaliyetler de dahil sağlanarak turizm hizmeti verilmektedir. Plan
olmak üzere tarım sektörünün geliştirilmesine döneminde bu tesislerdeki hizmetin fiziksel
yönelik tedbirler alınacaktır. altyapısının geliştirilmesi ve hizmet kalitesinin
artırılması ile bu tesislere ilave olarak Erzin,
162 Bölge Planında potansiyel gelişme Ekinözü ve Kokar (Kadirli) Kaplıcalarının da
alanlarından biri olarak değerlendirilen turizme kazandırılması öncelikli olarak ele
lojistik sektöründe, bölgenin coğrafi alınacaktır.
konumu ve ulaşım modlarındaki altyapısı,
198 199
Kültür ve inanç turizminin Bunların dışında Samandağ ve Arsuz’da dayalı ilçelerde uygulanacak programın de uygulanacak olup bu durumda DOĞAKA
geliştirilmesinde, bu alandaki turizm klasik kıyı turizminin çeşitlendirilmesine uygulama alanı, alt bölgeleme analizinde Az tarafından yapılacak olan Kentsel ve Kırsal
değerlerinin altyapı çalışmalarının yönelik olarak dalış, sörf ve yelken Gelişmiş İlçe Merkezleri olarak tanımlanan Nitelikli Bölgeler Analizi esas alınacaktır.
önceliklendirilmesi ve turizm rotalarının turizmin geliştirilmesi, Aslantaş (Kadirli), ilçeler olacaktır. Bu program, tematik ve
oluşturularak promosyon çalışmalarının Kılavuzlu (Kahramanmaraş) ve Menzelet mekansal anlamda daha dar çerçevelerde
yapılması iki temel yaklaşım olarak ele (Kahramanmaraş) Barajlarında su sporlarının
alınacaktır. TR63 Bölgesi’nin tamamında yer geliştirilmesi ve Samandağ’da kruvaziyer
alan tarihi ve kültürel değerlerin altyapı ve turizminin geliştirilmesi Plan döneminin
çevre düzenlemelerinin ele alınacağı tedbirler öncelikleri arasında yer almaktadır.
kapsamında Hatay, Kahramanmaraş ve
Osmaniye il merkezleri ile Samandağ, Afşin Bölgesel gelişme ekseninde bir
ve Kadirli’de yer alan tarihi ve kültürel eserlere müdahale alanı olarak belirlenen sosyal
yönelik altyapı çalışmaları ve bunların turizm altyapının geliştirilmesi, DOĞAKA tarafından
rotaları oluşturulmak suretiyle promosyonun yapılan ilçe çalıştaylarında temel sorun
yapılması öncelikli olarak ele alınacaktır. Bu alanlarından biri olarak ortaya çıkmıştır.
çalışmalarda komşu ve yakın bölge kalkınma Özellikle il merkezleri ve İskenderun
ajansları ile de işbirliği yapılacaktır. ilçesi dışında fiziksel altyapının ve sosyal
faaliyetlerin yetersizliği sosyal hayatın
Turizm rotasının oluşturularak gelişmesini olumsuz olarak etkilemektedir.
promosyon çalışmasının yapılacağı ve Bu bakımdan DOĞAKA tarafından pilot olarak
kalkınma ajansları ile işbirliği içerisinde uygulanmakta olan SODES kapsamında
tedbirlerin alınacağı bir diğer turizm konusu fiziki altyapı olanaklarının geliştirilmesine
ise gastronomidir. Hatay il merkezinin yönelik desteklemelerin de yapılması önemli
ulusal ve uluslararası marka haline gelmeye görülmektedir. Bu husus program otoritesi
başladığı gastronomi turizminde Osmaniye olan Kalkınma Bakanlığı ile müzakere
ve Kahramanmaraş illerine yönelik değerlerin edilecek ve uygun görülmesi halinde sosyal
de yer almasına yönelik tedbirler alınacaktır. hayata yönelik fiziki altyapının iyileştirilmesi
amacıyla üretilen projeler desteklenecektir.
Bölgede zengin potansiyellerin Ayrıca, bölgesel, ulusal ve uluslararası
bulunduğu ve aynı zamanda kırsalda nitelikli destek mekanizmaları çerçevesinde
ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesi ve yerel yönetimlerle işbirliği içerisinde TR63
bakımından da önemli görülen eko-turizm, Bölgesi’nin genelinde sosyal altyapının
el sanatları, yaylacılık ve doğa sporları iyileştirilmesine yönelik destek programları
gibi geniş alanlara yayılabilmektedir. Eko- ve projeler uygulanacaktır.
turizm faaliyetlerinin bölgede mekansal
olarak önceliklendirilmesi güç olmakla Sosyal hayatın geliştirilmesine benzer
birlikte kırsalda ekonomik çeşitliliğin şekilde özellikle az gelişmiş ilçe merkezlerinde
sağlanması esasına yönelik olarak az ekonomik sürdürülebilirliğin sağlanması ve
gelişmiş ilçe merkezlerinin tamamında kırsal nitelikli bölgelerde ekonomik çeşitliliğin
önceliklendirilecektir. Ayrıca Samandağ, sağlanması amacıyla yeni yatırımların da
Kadirli, Göksun ve Afşin ilçeleri de bu kapsama alınacağı girişimcilik destek
ilçelere ilave olarak eko-turizm faaliyetlerinin programları geliştirilecektir. Ekonomisi
değerlendirileceği merkezler olacaktır. önemli ölçüde birincil tarımsal faaliyetlere
200 201
2. Bölüm
2. 2014-2023 TR63 BÖLGE PLANI SÜRECİNDE HEDEFLENEN PROGRAM VE PROJELER
2014-2023 2.1 Endüstriyel Simbiyoz Uygulama Programı

2. Endüstriyel Simbiyoz Uygulama Programı
2.1.
TR63 BÖLGE PLANI

Program/Proje Adı: •Endüstriyel Simbiyoz Uygulama Programı
3. 2.1 Endüstriyel Simbiyoz Uygulama Programı
•Program kapsamında, firmalar arası ortak iş yapabilme
kültürünün geliştirilmesi, firmaların işbirliği içinde
SÜRECİNDE Amacı:
uluslararası rekabet gücünün artırılması, yüksek katma
değerli üretim yapısına geçilmesi, atıkların yeniden
kazanılması, verimliliğin artırılması, birim ürün başına elde
edilen katma değerin artırılması, yeni istihdam alanlarının
HEDEFLENEN
açılması
Uygulama Yeri: •TR63 Bölgesi-TR62 Bölgesi-TRC1 Bölgesi
PROGRAM VE •Hem bölgesel hem de ulusal çapta endüstriyel simbiyoz

yaklaşımı çerçevesinde değerlendirilebilecek pek çok
PROJELER
uygulama alanlarına sahip olunması,
•Endüstriyel simbiyoz kapsamda dünyada gerçekleştirilen
Gerekçesi: uygulamaların başarısı
•Pilot olarak gerçekleştirilen çalışmalarda gerçekleştirilen
yatırımların geri dönüş süresinin kısa olmasından ötürü
işletmelere cazip gelmesi
Faydalanıcıları: •Özel sektör firmaları
•Kalkınma Bakanlığı
•DOĞAKA
Uygulayıcıları: •ÇKA
•İKA
•TTGV
•Endüstriyel simbiyoz olanaklarının araştırılması, pilot

uygulamaların başlatılıp yaygınlaştırılması, veritabanı ve
iletişim ağının oluşturulması, diğer ajanslar ile
gerçekleştirilmesi planlanan ortak mali ortak mali destek
programı için altlık oluşturulması, Yatırım Destek Ofisleri,
Uygulama Araçları/Yöntem: TSO’lar, ilgili mesleki organizasyonlar ve özel sektör
kuruluşları ile işbirliği içerisinde, ilgili sektörlerde uygulama
olanaklarına yönelik detaylı analiz çalışmaları yapılması;
Yatırımcılara yönelik ortak yatırım destek ve bilgilendirme
faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi; İlgili ajanslarla işbirliği
içerisinde ortak mali destek programı tasarlanması.
Finansman: •DOĞAKA-ÇKA-İKA ve özel sektör firmaları
•TR63 Bölgesinde üretim kompozisyonu endüstriyel simbiyoz

Bölge Planı ile İlişkisi: uygulamaları ile genişletilecektir. TR63 Bölge Planı 2014-
2023)
203
167
Temel uygulama olarak iki veya daha ile uygulama aşaması başlayan “İskenderun 2.2 Hedef
3.1. Hedef Ülke
ÜlkeHedef Sektörİhracat
Hedef Sektör İhracat Programı
Programı
2.2. Hedef Ülke Hedef Sektör İhracat Programı
fazla sayıda işletme arasında sektörel olarak Körfezi’nde Endüstriyel Simbiyoz Projesi”
ilişki olmamasına ve mekânsal olarak aynı bunun en iyi örneklerinden biridir.
Program/Proje Adı: •Hedef Ülke Hedef Sektör İhracat Programı
lokasyonda bulunmamasına rağmen, bir
Bu projenin katkısı ile ajanslar arası
sektörün atığının veya yan ürünlerinin, diğer
işbirliğini geliştirmeyi ve ortak çalışma •2023 Türkiye İhracat Stratejisi'nde Türkiye'nin ihracatının
bir sektörün girdisi olarak kullanılıp ürüne Amacı: 500 milyar dolara ulaşması hedefiyle ülke-sektör bazlı
alanlarını artırmayı hedefleyen Çukurova
dönüştürülmesi olarak ifade edilebilecek ihracatın geliştirilmesi
Kalkınma Ajansı, Doğu Akdeniz Kalkınma
Endüstriyel Simbiyoz, hem bölgesel, hem
Ajansı ve İpekyolu Kalkınma Ajansı, yeni plan Uygulama Yeri: •İlgili sektörle ilişkili ihracat potansiyeli olan ülkeler
de ulusal ölçekte kaynak verimliliği sağlama,
dönemi içinde Endüstriyel Simbiyozu bölgesel
katma değer yaratma, yeni istihdam alanları
kalkınmayı destekleyen bir politika aracı •Ürün ve pazar çeşitliliği ile bölgesel rekabet gücünün
açma, çevresel kalite, çalışma koşulları ve
olarak kullanmayı ve Endüstriyel Simbiyoz geliştirilmesi
halk sağlığını geliştirme, rekabet avantajı Gerekçesi: •2023 Türkiye İhracat Stratejisi'nde Türkiye'nin ihracatının
uygulamalarını bir program çerçevesinde
sağlama, mevzuata uyumunu kolaylaştırma 500 milyar dolar olarak hedeflenmesi
değerlendirmeyi kararlaştırmıştır.
vb. alanlarda önemli olanaklar sağlayan bir
Bu çerçevede, söz konusu ajanslar •TR63 Bölgesinde yer alan ihracatçı ve ihracat
olgudur. Endüstriyel Simbiyoz, bu özellikleri Faydalanıcıları:
“Endüstriyel Simbiyoz Uygulama Programı” potansiyelindeki firmalar
ile bağımsız işletmeleri daha sürdürülebilir
ile endüstriyel simbiyoz olanaklarının
ve yenilikçi bir kaynak kullanım yaklaşımı
araştırılmasını, pilot uygulamaların başlatılıp •Ekonomi Bakanlığı
çerçevesinde bir araya getiren, bunun •DOĞAKA
ve yaygınlaştırılmasını, veri tabanı ve iletişim Uygulayıcıları: •Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye ticaret il müdürlükleri
yanında bölgesel kalkınmayı da destekleyen
ağının oluşturulmasını ve daha sonra ulusal •Ticaret ve Sanayi Odaları
bir yaklaşım olarak ortaya çıkmaktadır.
bir nitelik kazandırılmasını hedeflemektedir.
Dünyada pek çok başarılı uygulaması •Yatırım Destek Ofisleri, TSO’lar, ilgili mesleki organizasyonlar
Bununla beraber, Kalkınma Bakanlığı ve özel sektör kuruluşları ile işbirliği içerisinde, ihracat
bulunan Endüstriyel Simbiyozun Türkiye’deki Uygulama Araçları/Yöntem: kapasitesini ve ürün-pazar çeşitliliğini artırmayı amaçlayan
tarafından uygun görülmesi halinde, yeni
farkındalığını artırmak için son yıllarda önemli sektör bazlı ülke ziyaretleri gerçekleştirilecektir.
plan döneminde endüstriyel simbiyoz
çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda,
uygulamalarının yaygınlaştırılmasını
Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) ve Finansman: •DOĞAKA, ilgili TSO'lar ve KOSGEB
hedefiyle belirtilen ajanslar tarafından ortak
Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Petrol Boru Şirketi
mali destek programının oluşturulması
arasında 2010 yılında imzalanan sözleşme •Sanayi sektöründeki firmaların ihracat kapasiteleri
planlanmaktadır. Bölge Planı ile İlişkisi: geliştirilecektir. (TR63 Bölge Planı 2014-2023)
Türkiye ekonomik üretim çeşitliliği yüksek pazar payıyla dünyanın 17. büyük ekonomisine sahiptir.
TR63 bölgesi gerek ülke çeşitliliği gerek sektör çeşitliliği olsun Türkiye’nin ihracatında önemli rol
oynamaktadır. İhracat pazarlarının çeşitlendirilmesi amacıyla Ekonomi Bakanlığı tarafından “Hedef ve
Öncelikli Ülkelerin Belirlenmesi Çalışması” gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla 2010-2011 yılları için o
dönemin ekonomik konjonktürüne göre belirlenen hedef ve öncelikli ülkelerin değişen küresel
ekonomik, sosyal ve hatta siyasi şartlar çerçevesinde yeniden gözden geçirilmesi ve 2012-2013
dönemi hedef ve öncelikli ülkelerin tespit edilmesi ihtiyacı çerçevesinde Pazara Giriş Komitesi
sekreterya hizmetlerini yerine getiren İhracat Genel Müdürlüğü (Pazara Giriş ve Uluslararası İlişkiler
Daire Başkanlığı) tarafından detaylı çalışmalar yapılmıştır.
204 205
Türkiye ekonomik üretim çeşitliliği 2012 yılı verilerine göre Hatay ilinin 2.3 Metal
3.2.
2.3.
MetalMutfak
Mutfak Eşya
Metal Mutfak Kümelenme
Programı Programı
Eşya Kümelenme
Eşya Kümelenme
Programı
yüksek pazar payıyla dünyanın 17. büyük 2,039 milyar ABD Doları, Kahramanmaraş
ekonomisine sahiptir. TR63 bölgesi ilinin 754 milyon ABD Doları ve Osmaniye Program/Proje Adı: •Metal Mutfak Eşya Kümelenme Programı
gerek ülke çeşitliliği gerek sektör çeşitliliği ilinin 118 milyon ABD Doları olmak üzere
olsun Türkiye’nin ihracatında önemli TR63 Bölgesinin yaklaşık 2,9 milyar •Kümelenme Programı kapsamında, firmalar arası ortak iş
rol oynamaktadır. İhracat pazarlarının dolar ihracat hacmi bulunmaktadır. TR63 yapabilme kültürünün geliştirilmesi, firmaların işbirliği içinde
çeşitlendirilmesi amacıyla Ekonomi Bakanlığı Bölgesinden hedef ülkelere gerçekleştirilen Amacı: değerli üretim yapısına geçilmesi, verimliliğin artırılması,
tarafından “Hedef ve Öncelikli Ülkelerin ihracat artırılarak ekonomik işbirliklerinin birim ürün başına elde edilen katma değerin artırılması
hedeflenmektedir.
Belirlenmesi Çalışması” gerçekleştirilmiştir. genişletilmesi amaçlanmaktadır. 2012 yılında
Bu amaçla 2010-2011 yılları için o dönemin Hatay ve Kahramanmaraş illeri 17 hedef
Uygulama Yeri: •Kahramanmaraş
ekonomik konjonktürüne göre belirlenen ülkeden 16’sına ihracat gerçekleştirirken
hedef ve öncelikli ülkelerin değişen küresel Osmaniye hedeflenen 11 ülkeye ihracat
ekonomik, sosyal ve hatta siyasi şartlar gerçekleştirmiştir. Plan döneminde, •Gerçekleştirilen sektör analizleri neticesinde, Metal Mutfak
Eşya sektörünün Kahramanmaraş ilinde kümelenme
çerçevesinde yeniden gözden geçirilmesi ulusal ihracat stratejisinde yer alan ülkeler modeline dayalı işbirliği ve ağ oluşturma stratejilerine en
ve 2012-2013 dönemi hedef ve öncelikli başta olmak üzere TR63 Bölgesi’nden uygun sektör olarak ortaya çıkmış olması
Gerekçesi: •Programın Kahramanmaraş ilinde ve bölgede “Kümelenme”
ülkelerin tespit edilmesi ihtiyacı çerçevesinde ihracat yapılmayan ülkelere mal ihracatı alanında yapılacak diğer eylemlere de örnek teşkil etmesi
Pazara Giriş Komitesi sekreterya hizmetlerini yapılması ve bölgedeki illerin Türkiye’deki •Kahramanmaraş ilinin Türkiye ölçeğinde Metal Mutfak
Eşyaları sektöründe önemli paya sahip olması
yerine getiren İhracat Genel Müdürlüğü ihracat performansının yükseltilmesi
(Pazara Giriş ve Uluslararası İlişkiler Daire hedeflenmektedir.
Başkanlığı) tarafından detaylı çalışmalar •Kahramanmaraş ili Metal Mutfak Eşya sektöründe faaliyet
Bu amaçla TR63 Bölgesi’ndeki ticaret ve Faydalanıcıları: gösteren KOBİ'ler ve sektöre girdisi olan tüm firmalar
yapılmıştır.
sanayi odaları, iş dünyasının temsil edildiği
2012-2013 dönemi için Pazara Giriş sivil toplum kuruluşları, Ekonomi Bakanlığı •Ekonomi Bakanlığı
Komitesinin onayı ve Ekonomi Bakanı’nın ve Türkiye’nin yurt dışındaki temsilcilikleri •DOĞAKA
Uygulayıcıları: •Kahramanmaraş Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü
olurlarıyla Çin Halk Cumhuriyeti, İran, Irak, ile işbirliği içerisinde sektörel ve mekansal
•Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası
Rusya Federasyonu, Nijerya, Kazakistan, odaklı olarak yeni ihracat olanaklarının
Hindistan, Mısır, Ukrayna, ABD, Libya, araştırılmasına yönelik çalışma ziyaretleri
Japonya, Polonya, Endonezya, Güney organize edilecektir. •Kahramanmaraş ilinde yer alan Yatırım Destek Ofisi, TSO,
Afrika Cumhuriyeti, Brezilya ve S. Arabistan ilgili mesleki organizasyonlar ve özel sektör kuruluşları ile
2014-2023 döneminde TR63 Bölge işbirliği içerisinde, Kahramanmaraş İli Metal Mutfak Eşya
ülkelerinden oluşan 17 hedef ülke seçilmiştir. Sektörü Kümelenme Bilgi Merkezi’nin kurularak, faaliyete
Planı kapsamında: mevcut pazar payının geçmesi ve sürdürülebilirlik planlarının hazırlanması
Yine 2012-2013 dönemi için artırılması ve yeni pazarların oluşturulması, Uygulama Araçları/Yöntem: •Sektörel ve genel konularda kümeye dâhil olan KOBİ’lerin
uluslararası pazarlara açılımına destek sağlayan, bu
Türkmenistan, Gana, Etiyopya, Azerbaycan, ihracatı gerçekleştirilen ürün çeşitliliğinin firmaların internet üzerinden bilgi edinebilecekleri ve
Tanzanya, Singapur, Meksika, Birleşik artırılması, yüksek büyüme potansiyeli olan paylaşacakları Bilgi Yönetim Sistemi'nin kurulması
Arap Emirlikleri, Kuveyt, Peru, Almanya, hedef pazarlarda pazar payının artırılması, •Kümeye dâhil olan KOBİ’lerin ilgili Bakanlık ve diğer
kurumların hibe ve destek programlarından faydalanması
Arjantin, Şili, Romanya, Kolombiya, G. Kore, ihracatçı sayısının ve ihracat kapasitesinin
Slovakya, Cezayir, Malezya, İsveç, Kanada, artırılması, Türk markalarının bilinirliğinin
Vietnam, Norveç, Ürdün, Kenya, Angola ve artırılması, ihracatçıların küresel alanda Finansman: •Ekonomi Bakanlığı, DOĞAKA, ilgili TSO'lar ve AB Fonları
Katar ülkelerinde oluşan 27 öncelikli ülke rekabetçiliğinin artırılması hedeflenecektir.
seçilmiştir. •TR63 Bölgesinde kümelenme uygulamaları başlatılacaktır.
Bölge Planı ile İlişkisi: (TR63 Bölge Planı 2014-2023)
206 207
Türkiye Cumhuriyeti – Bilim, Sanayi  Programın Kahramanmaraş ilinde 2.4 Mobilyacılık

3.3. Mobilyacılık Ortak Kullanım
Ortak Kullanım Atölyesi
Atölyesi ve Kümelenme
ve Kümelenme Programı
Programı
2.4. Mobilyacılık Ortak Kullanım Atölyesi ve Kümelenme Programı
ve Teknoloji Bakanlığı ve Avrupa Birliği ve bölgede “Kümelenme” alanında
tarafından finanse edilen ve temel olarak yapılacak diğer eylemlere de örnek teşkil •Mobilyacılık Ortak Kullanım Atölyesi ve Kümelenme
Program/Proje Adı: Programı
Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel etmesi,
Programı (BROP) sınırları içinde kalan •Mobilyacılık Ortak Kullanım Atölyesi'nin kurulması ve
bölgede KOBİ’lerin uluslararası pazarlarda  Kahramanmaraş ili metal mutfak sektörü Kümelenme Programı ile firmalar arası ortak iş yapabilme
kümesinde yer alan KOBİ’lerde verimlilik kültürünün geliştirilmesi, fiziki altyapının iyileştirilmesi,
rekabet güçlerini artırmayı hedefleyen “KOBİ firmaların işbirliği içinde uluslararası rekabet gücünün
İşbirliği ve Kümelenme Projesi” kapsamında, artışı sağlanması, Amacı: artırılması, yüksek katma değerli üretim yapısına geçilmesi,
verimliliğin artırılması, birim ürün başına elde edilen katma
Çorum, Gaziantep, Kahramanmaraş, değerin artırılması, bölgedeki KOBİ’ler için destekleyici bir
 Kümeye dâhil olan KOBİ’lerin ilgili
Samsun ve Trabzon illerinde Ekonomi çevrenin yaratılması ve istihdama katkıda bulunulması
Bakanlık ve diğer kurumların hibe ve hedeflenmektedir.
Bakanlığı tarafından sektörel analizler
destek programlarından faydalanması
gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen sektör Uygulama Yeri: •Hatay
için teknik destek sağlanması,
analizleri neticesinde, metal mutfak
•İlin sanayi dokusunda önemli bir yere sahip olmasına
eşya sektörü Kahramanmaraş ilinde  Kümeye dâhil olan KOBİ’lerin rağmen, ilde bu sektörde faaliyet göstermekte olan
kümelenme modeline dayalı işbirliği ve ağ uluslararası pazarlara açılımına destek işletmelerin gerek çalışan sayısı, gerekse ciroları itibariyle
oluşturma stratejilerine en uygun sektör KOBİ veya mikro işletme statüsünde olmaları
sağlayacak sektörel ve genel konularda Gerekçesi: •Sözkonusu firmaların fiziki altyapılarının yetersiz ve
olarak ortaya çıkmıştır. Kahramanmaraş geliştirilmeye muhtaç durumda olması
internet üzerinden bilgi edinecekleri ve
ilinde gerçekleştirilen Metal Mutfak Eşya •Ulusal ve uluslararası rekabette sektörün mevcut şartlar
paylaşacakları Bilgi Yönetim Sistemi’nin itibariyle dezavantajlı durumda olması
Kümelenme Programı ile;
oluşturulması
 Eğitim, bilgiye erişim, verimlilik ve rekabet •Mobilya üreticileri ve mobilya üretimi sürecinde girdisi olan
Faydalanıcıları:
hedeflenmektedir. tüm sektörler
güçlerini arttırma konusunda stratejik
destek sağlayacak Kahramanmaraş İli Proje metal mutfak eşya sektörü ile ilgili •DOĞAKA
Metal Mutfak Eşya Sektörü Kümelenme •Antakya TSO
olarak literatür çalışması, paydaş mülakatları, Uygulayıcıları:
Bilgi Merkezi’nin kurulması, faaliyete •Hatay Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü
strateji çalıştayı, firma anketleri, sektör •İlgili mesleki odalar (Hatay Esnaf ve Sanatkârlar Odaları
geçmesi ve sürdürülebilirlik planlarının analizleri gerçekleştirilmiş ve sektör strateji Birliği, Antakya Marangozlar ve Hızarcılar Odası vb.)
hazırlanması,
raporu hazırlanmıştır. Önümüzdeki yıllar •Küme stratejisinin oluşturulması için ilgili kuruluşların
kümelenme yaklaşımı çerçevesinde bir araya gelmesi ve
 Metal Mutfak Eşya sektöründe faaliyet itibarıyla, Metal Mutfak Eşya Kümelenme kümeye dahil olan KOBİ'lerin ilgili Bakanlık ve diğer
Programı kapsamında, kümeye dâhil olan Uygulama Araçları/Yöntem: kurumların hibe ve destek programlarından faydalanması
gösteren KOBİ’lerin, oluşturulacak
firmaların ihracat performanslarının geliştirip, •Mobilyacılar için ortak kullanım atölyesi kurularak, faaliyete
kümeye dâhil olması geçmesi ve sürdürülebilirlik planlanlarının yapılması
rekabetçi yapılarının güçlendirilmesi
 Kümenin çalışmaya başlaması ve hedeflenmektedir. Bu çerçevede, yeni plan Finansman: •Ekonomi Bakanlığı, DOĞAKA, Antakya TSO ve AB Fonları
sürdürülebilirliğinin sağlanması,
döneminde gerçekleştirilecek çalışmaların
•TR63 Bölgesinde kümelenme uygulamaları başlatılacaktır.
 Sektördeki KOBİ’lerin program Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı tarafından (TR63 Bölge Planı 2014-2023)
kapsamında gerçekleştirilen desteklenmesi planlanmaktadır. Bölge Planı ile İlişkisi: •Üretim yeteneğinin geliştirilmesi amacıyla ihtisaslaşmış OSB
ve KSS oluşumları yaygınlaştırılacaktır. (TR63 Bölge Planı
faaliyetlerden yararlanması, 2014-2023)
İthal girdilere bağımlılığı en az sektörlerden biri olan mobilyacılık sektörünün, Türkiye’de özellikle son
15–20 yıllık süreçte küçük ölçekli işletmelerin yanı sıra, orta ve büyük ölçekli işletmelerin sayısı
artmasıyla ciddi miktarda mesafe kat etmesine paralel olarak, TR63 Bölgesinde de hızla gelişimine
208 devam etmektedir. Bölge illerinden Hatay’da sektöre yönelik olarak gerçekleştirilen saha çalışmaları, 209
sadece bu ilde 1.500 firmanın mobilyacılığın çeşitli kollarında faaliyette olduğunu göstermektedir.
İthal girdilere bağımlılığı en az “Hatay Mobilyacılar için Ortak Kullanım 2.5 Demir-Çelik
3.4.
2.5.
Demir-Çelik Kümelenme Programı
Kümelenme Programı
Demir-Çelik Kümelenme Programı
sektörlerden biri olan mobilyacılık sektörünün, Atölyesi Projesi”nin hayata geçirilmesi
Türkiye’de özellikle son 15–20 yıllık süreçte planlanmaktadır. İhale dokümanları hazırlık Program/Proje Adı: •Demir-Çelik Kümelenme Programı
küçük ölçekli işletmelerin yanı sıra, orta ve aşamasında olan yaklaşık 7,3 milyon
büyük ölçekli işletmelerin sayısı artmasıyla Avro bütçeli bu proje ile Hatay ilinde el •Kümelenme Programı kapsamında, firmalar arası ortak iş
ciddi miktarda mesafe kat etmesine paralel işçiliği ile üretim yapan mobilya, ahşap yapabilme kültürünün geliştirilmesi, firmaların işbirliği içinde
olarak, TR63 Bölgesinde de hızla gelişimine işleme KOBİ’lerinin kullanımına yönelik Amacı: değerli üretim yapısına geçilmesi, verimliliğin artırılması,
devam etmektedir. Bölge illerinden Hatay’da bir ortak kullanım atölyesi kurulması; birim ürün başına elde edilen katma değerin artırılması
hedeflenmektedir.
sektöre yönelik olarak gerçekleştirilen saha gerekli makine ve araçların alınması; el
çalışmaları, sadece bu ilde 1.500 firmanın işçiliği üretiminin tekrar canlandırılması;
Uygulama Yeri: •Hatay-Osmaniye
mobilyacılığın çeşitli kollarında faaliyette niş pazarlar için ürün oluşturması; tanıtım
olduğunu göstermektedir. Kahramanmaraş ve pazarlama faaliyetlerinin yürütülmesi ve •Demir-Çelik sektöründe kurulu yüksek üretim hacmi
ilinde ise Ahşap İşleri KSS’nin kuruluş KOBİ’lerin rekabet gücünü artırılması için •Bölgede var olan sektörel yığınlaşmadan elde edilen
Gerekçesi: faydanın, her paydaş için kümelenme yaklaşımı ile
çalışmaları devam etmektedir. Osmaniye eğitim ve danışmanlık desteği verilmesi
artırılması
ilinde de, var olan potansiyeli hayata amaçlanmaktadır.
geçirmek, mevcut işletmelerin verimliliğini •Demir-Çelik Sektöründe faaliyet gösteren firmalar ve demir-
Bununla beraber, Türkiye Odalar Faydalanıcıları: çelik üretimi sürecinde girdisi olan tüm yan sanayiler,
artırmak ve ortak fayda üretmek üzere pazarlama, organizasyon ve nakliye firmaları
ve Borsalar Birliği (TOBB) ve Ticaret ve
Mobilyacılar ve Ağaç İmalatçıları Küçük
Sanayi Odaları işbirliğinde Bilim, Sanayi •DOĞAKA
Sanayi Sitesi’nin kurulması için çalışmalar •İlgili özel sektör temsilcileri
ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yürütülen
sürdürülmektedir. Uygulayıcıları: •İlgili Ticaret ve Sanayi odaları
Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel •İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları
TR63 Bölgesinde, mobilya sektörüne dair Programı (BROP) çerçevesinde finanse •OSB'ler
bu denli yaygın üretim yapılmasına rağmen, edilerek kurulan Avrupa Birliği İş Geliştirme
•TR63 Bölgesi Demir-Çelik Sanayi için Kümelenme
işletmelerin gerek çalışan sayısı, gerekse Merkezleri (ABİGEM) Hatay şubesi tarafından Stratejisinin hazırlanması
ciroları itibarıyla KOBİ veya mikro işletme yapılan analizler neticesinde Hatay ilinde •Kümelenme yaklaşımı çerçevesinde tarafların biraraya
Uygulama Araçları/Yöntem: getirilmesi, rapor çıktılarının paylaşılarak ortak çalışma
statüsünde olmaları, üretim rakamlarının kümelenme yaklaşımına en uygun olan kültürünün geliştirlmesi, kümelenme yaklaşımı çerçevesinde
sağlıklı bir şekilde elde edilememesine ve sektörün mobilyacılık olduğu tespiti yapılmış yol haritasının çıkartılması
sektör ile ilgili bölgesel ve ulusal ölçüde ve Hatay ili Mobilyacılık Sektörü Kümelenme
analiz ve karşılaştırmalar yapılamamasına Programı başlatılmıştır. Finansman: •Ekonomi Bakanlığı, DOĞAKA, ilgili TSO'lar ve AB Fonları
sebep olmaktadır. Bu kapsamda, Antakya
Hatay ili mobilyacılık sektörü için
Ticaret ve Sanayi Odası tarafından T.C.
hem Mobilyacılık Sektörü Kümelenme •TR63 Bölgesinde kümelenme uygulamaları başlatılacaktır.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın Bölge Planı ile İlişkisi: (TR63 Bölge Planı 2014-2023)
Programı, hem de Hatay Mobilyacılar
program otoritesi olduğu Bölgesel Rekabet
için Ortak Kullanım Atölyesi Projesi yeni
Edebilirlik Operasyonel Programı’na
plan döneminde desteklenecek olup, söz
sunulan ve başarılı bulunarak IPA (Avrupa Toplam üretim miktarı itibarıyla Türkiye’de lider konumda bulunan TR63 Bölgesi demir-çelik sektörü,
konusu proje ve program Kahramanmaraş
Birliği Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı)
ve Osmaniye illeri mobilyacılık sektörlerine 2012 yılı rakamları ile 16.4 milyon ton demir-çelik üretimi gerçekleştirmiştir. 55 milyar ABD Dolarlık
fonlarından desteklenmeye hak kazanan
örnek teşkil ettiği için önem taşımaktadır. 2023 yılı ihracat hedefi ile makine ve otomotivden sonra en önemli üçüncü sektör konumunda olan
demir çelik sanayi, TR63 Bölgesinde Hatay ilinin İskenderun ilçesi ile ve Osmaniye ili arasındaki kıyı
şeridinde yoğunluk göstermektedir. Orta ölçekli firmalar ile beraber, İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO)
her yıl yayınlamakta olduğu Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu listesine girmeyi başaran büyük
210 211
Toplam üretim miktarı itibarıyla  Bölge demir-çelik sektörünün 2.6 Yenilenebilir Enerji Kullanımının Yaygınlaştırılması
Türkiye’de lider konumda bulunan TR63 uluslararası rekabet gücünün 3.5.
DestekYenilenebilir
Programı Enerji Kullanımının Yaygınlaştırılması Destek Programı
2.6. Yenilenebilir Enerji Kullanımının Yaygınlaştırılması Destek Programı
Bölgesi demir-çelik sektörü, 2012 yılı artırması,
•Yenilenebilir Enerji Kullanımının Yaygınlaştırılması Destek
rakamları ile 16.4 milyon ton demir-çelik Program/Proje Adı: Programı
 Yüksek maliyet nedeniyle ikinci
üretimi gerçekleştirmiştir. 55 milyar ABD
planda tutulan Ar-Ge ve yenilikçilik
Dolarlık 2023 yılı ihracat hedefi ile makine
faaliyetlerinin daha az maliyet ile •TR63 Bölgesinde yer alan üniversiteler ve ilgili özel sektör
ve otomotivden sonra en önemli üçüncü kuruluşları ile işbirliği içerisinde, yenilenebilir enerji
yapılması ve daha kısa sürede genele Amacı: kaynakları alanı başta olmak üzere enerji sektörüne yönelik
sektör konumunda olan demir çelik sanayi, nitelikli işgücü yetiştirilmesine yönelik eğitim uygulamaları
yayılmasının sağlanması,
TR63 Bölgesinde Hatay ilinin İskenderun ve destek programları geliştirilmesi hedeflenmektedir.
ilçesi ile ve Osmaniye ili arasındaki kıyı  Tedarik, pazarlama vb. alanlarda
şeridinde yoğunluk göstermektedir. Orta ortak kaynak kullanımı ile maliyet Uygulama Yeri: •TR63 Bölgesi (Hatay-Kahramanmaraş-Osmaniye)
ölçekli firmalar ile beraber, İstanbul Sanayi avantajının sağlanması,
Odası’nın (İSO) her yıl yayınlamakta olduğu
 İşgücü ve ürün kalitesi, verimlilik ve •TR63 Bölgesinin, Türkiye’nin en önemli potansiyel
Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu yenilenebilir enerji üretim merkezlerinden birisi olması
listesine girmeyi başaran büyük ölçekli istihdamı artırması, Gerekçesi: •Türkiye’nin toplam ithalatının %20’sinden fazlasını tek
firmalara sahip olan bölgede, demir çelik başına enerji kaleminin oluşturması
 Bölgeyi yatırımcılar için ilgi merkezi
sektöründe faaliyet gösteren 15 firma 2012
haline getirmesi,
yılı ISO 500 listesinde yer almıştır. Faydalanıcıları: •Konuyla ilgili kurum ve kuruluşlar, özel sektör ve STK'lar
amacı ile uygulama konulması
Üretim kapasitelerinin ve işletme
hedeflenmektedir. Bu çerçevede, yeni Uygulayıcıları: •Konuyla ilgili kurum ve kuruluşlar, özel sektör ve STK'lar
kapasitelerinin bu denli büyük
plan dönemi içerisinde Doğu Akdeniz
olduğu bölgede, ilgili kurumların veya
Kalkınma Ajansı tarafından TR63 Bölgesi
işletmelerin bireysel çabalarının bir arada •Yenilenebilir enerji kaynaklarının üretime
Demir-Çelik Sanayi Kümelenme Raporu kazandırılabilmesine yönelik araştırma, analiz ve fizibilite
değerlendirilerek, müşterek çalışma ile en
hazırlanacak olup, bölgede var olan sektörel çalışmaları yapılarak sonuçları yatırımcılarla paylaşılacaktır.
yüksek katma değerin oluşturulabilmesi •TR63 Bölgesi’ni ulusal ve uluslararası nitelikli yatırım
yığınlaşmadan elde edilen faydanın, her
için kümelenmenin uygun bir araç Uygulama Araçları/Yöntem: süreçlerine dâhil ederek yenilenebilir enerji üretim merkezi
paydaş için kümelenme yaklaşımı ile haline getirmek ve enerjinin etkin kullanımını
olduğu sonucuna varılmıştır. Demir-Çelik yaygınlaştırmak üzere, yeni plan döneminde “Yenilenebilir
artırılması planlanmaktadır.
Kümelenme Programı, kümelenme aracının Enerji Kullanımının Yaygınlaştırılması Destek Programı”
uygulanacaktır.
temel faydaları yanında,
Finansman: •DOĞAKA
•TR63 Bölgesinin enerji üretim kapasitesi artırılacaktır. (TR63

Bölge Planı 2014-2023)
Bölge Planı ile İlişkisi: •TR63 Bölgesinde enerji üretimine yönelik yatırım ortamı
iyileştirilecektir. (TR63 Bölge Planı 2014-2023)
Türkiye’nin toplam ithalatının %20’sinden fazlasını tek başına enerji kaleminin oluşturması; toplam
elektrik üretiminin yaklaşık %50’sini ithal bir kaynak olan doğalgaz ile karşılaması; son 30 yıllık enerji
kaynak kullanım matrisinde değişiklik olsa da, dışa bağımlılık durumunun değişmemesi, bu konuda
212 gerekli tedbirlerin alınmasını bir zorunluluk haline getirmektedir. Enerjide dışa bağımlılığı azaltmak 213
için, yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının azami ölçüde kullanılması ve yaygınlaştırılmasına; yeni
Türkiye’nin toplam ithalatının %20 döneminde “Yenilenebilir Enerji Kullanımının 2.7

3.6. Kırsalda
KırsaldaEkonomik Çeşitliliğin
Ekonomik Çeşitliliğin Artırılması
Artırılması Destek
Destek Programı
Programı
2.7. Kırsalda Ekonomik Çeşitliliğin Artırılması Destek Programı
’sinden fazlasını tek başına enerji kaleminin Yaygınlaştırılması Destek Programı”
oluşturması; toplam elektrik üretiminin uygulanacaktır. Program/Proje Adı: •Kırsalda Ekonomik Çeşitliliğin Artırılması Destek Programı
yaklaşık %50’sini ithal bir kaynak olan
Bu kapsamda, yeni plan döneminde
doğalgaz ile karşılaması; son 30 yıllık enerji
enerji arzında dışa bağımlılığı azaltmak •Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi kırsal ekonominin
kaynak kullanım matrisinde değişiklik olsa çeşitlendirilmesi kapsamında TR63 Bölgesi kırsal toplumun iş
üzere, yeni teknolojilerin özendirilmesi, Amacı: ve yaşam koşullarının kendi yöresinde geliştirilmesi ve
da, dışa bağımlılık durumunun değişmemesi,
kaynak çeşitliliğinin sağlanması ve yerli sürdürülebilir kılınması
bu konuda gerekli tedbirlerin alınmasını bir
ve yenilenebilir kaynakların azami ölçüde
zorunluluk haline getirmektedir. Enerjide dışa
kullanılması, OSB’lerin ve KOBİ’lerin Uygulama Yeri: •TR63 Bölgesi (Hatay-Kahramanmaraş-Osmaniye)
bağımlılığı azaltmak için, yerli ve yenilenebilir
yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanarak,
enerji kaynaklarının azami ölçüde
ihtiyaç duydukları enerjiyi kendilerinin
kullanılması ve yaygınlaştırılmasına; yeni •Kırsalda tarım dışı ekonomik faaliyetlerin yaygınlaştırılması
üretebilmesine yönelik yatırımları Gerekçesi: •Katma değeri yüksek tarımsal ffaliyetlerin geliştirilmesi
enerji sahalarının tespit edilmesine; temin
desteklenecektir. Bununla beraber, güneş
edilen enerjinin verimli şekilde kullanılmasını
ve rüzgâr enerjisine yönelik yatırımlar
sağlayan teknolojilerin kullanılmasının teşvik Faydalanıcıları: •TR63 Bölgesindeki kırsal nitelikli yöreler
başta olmak üzere yenilenebilir enerji
edilmesine; dünya üzerinde tespit edilen yeni
kaynaklarının üretime kazandırılabilmesine
enerji kaynaklarının yakından takip edilmesine •DOĞAKA
yönelik araştırma, analiz ve fizibilite
ve ülke potansiyelinin araştırılmasına öncelik Uygulayıcıları: •Kooperatifler
çalışmaları yapılarak sonuçları yatırımcılarla •Üretici Birlikleri
verilmeye başlanmıştır.
paylaşılacaktır.
TR63 Bölgesi’ni oluşturan Hatay, •DOĞAKA tarafından bölgelerin yapısal ve fonksiyonel
Bu çalışmalarda TR63 Bölgesi’nde yer özellikleri doğrultusunda kentsel ve kırsal nitelikli bölge
Kahramanmaraş ve Osmaniye illeri, hidrolik, analizi sonuçları doğrultusunda kırsal nitelikli bölgelerde
alan üniversitelerle işbirliği öncelikli olarak Uygulama Araçları/Yöntem: ekonomik çeşitliliğin artırılması amacıyla destek programları
rüzgâr ve güneş gibi enerji kaynakları ile
değerlendirilecektir. Bu doğrultuda, TR63 uygulanacaktır.
Türkiye’nin en önemli potansiyel yenilenebilir •Tarımsal üretimde katma değeri artırıcı üretim uygulamaları
Bölgesi’nde yer alan üniversiteler ve ilgili yaygınlaştırılacaktır.
enerji merkezlerinden birisi konumundadır.
özel sektör kuruluşları ile işbirliği içerisinde,
Bu bağlamda, TR63 Bölgesi’ni ulusal ve
yenilenebilir enerji kaynakları alanı başta Finansman: •DOĞAKA
uluslararası nitelikli yatırım süreçlerine
olmak üzere enerji sektörüne yönelik
dâhil ederek yenilenebilir enerji üretim
nitelikli işgücü yetiştirilmesine yönelik eğitim
merkezi haline getirmek ve enerjinin etkin •Üretim ve pazarlama teknikleri geliştirilerek TR63
ve uygulama programları geliştirilmesi Bölgesi’nin tarımsal üretim değeri artırılacaktır. (TR63 Bölge
kullanımını yaygınlaştırmak üzere, yeni plan
hedeflenmektedir. Bölge Planı ile İlişkisi: Planı 2014-2023)
•Kırsalda ekonomik ve sosyal altyapı iyileştirilecektir.(TR63
Kırsal alanda istihdam olanaklarının geliştirilerek ve gelir getirici faaliyetleri artırırak kırsal ekonomik
çeşitliliği artırmayı hedefleyen programın ana amacı; kırsalda sosyoekonomik kalkınmayı
hızlandıracak tarım dışı sektörlerde ekonomik faaliyetlerin geliştirilmesidir. Bir başka deyişle Ulusal
Kırsal Kalkınma Strateji politikasında yer alan kırsal toplumun iş ve yaşam koşullarının kendi yöresinde
geliştirilmesi ve sürdürülebilir kılınması amaçlanmaktadır. Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi
kapsamında yerel koşul ve imkanlara dayalı olarak mikro girişimciliğin desteklenmesi tarımsal
214 ürünlerin işlenmesi ve pazarlanmasına yönelik yapıların güçlenmesi ve geleneksel el sanatlarının 215
geliştirilmesi önemli açılımlar sağlayacaktır.
Kırsal alanda istihdam olanaklarının Kırsalda Ekonomik Çeşitliliğin Artırılması 2.8 Yukarı
3.7. YukarıMezopotamya İnanç
Mezopotamya İnanç Turizmi
Turizmi Koridoru
Koridoru
geliştirilerek ve gelir getirici faaliyetleri Destek Programı kapsamında ilçe 2.8. Yukarı Mezopotamya İnanç Turizmi Koridoru
artırırak kırsal ekonomik çeşitliliği artırmayı düzeyinde yerel kalkınma girişimleri bölgesel
Program/Proje Adı: •Yukarı Mezopotamya İnanç Turizmi Koridoru
hedefleyen programın ana amacı; kırsalda politikalar içinde programlanacaktır.
sosyoekonomik kalkınmayı hızlandıracak Ayrıca kırsalda ekonomik ve sosyal
•Türkiye Turizm Stratejisi 2023 belgesinde yer alan hedefler
tarım dışı sektörlerde ekonomik faaliyetlerin altyapıyı güçlendirerek yaşam kalitesinin Amacı: doğrultusunda kültür temalı marka kentlerde alternatif
geliştirilmesidir. Bir başka deyişle Ulusal artırılması hedeflenmektedir. Bu programın turizm kaynakları ile bölge ekonomisine katkı sağlanması
Kırsal Kalkınma Strateji politikasında uygulamasına yönelik olarak Doğu Akdeniz
yer alan kırsal toplumun iş ve yaşam Kalkınma Ajansı tarafından bölgelerin yapısal •Mersin – Adana – Hatay – Kahramanmaraş – Gaziantep –
Uygulama Yeri: Şanlıurfa - Mardin ve Diyarbakır illeri
koşullarının kendi yöresinde geliştirilmesi ve fonksiyonel özellikleri doğrultusunda
ve sürdürülebilir kılınması amaçlanmaktadır. kentsel ve kırsal nitelikli bölge analizi
•İnanç turizmi alanında TR63 – TR62 – TRC1 – TRC2 –TRC3
Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi kapsamında çalışması yapılacaktır. Bu analiz sonuçları Bölgelerinin zengin kaynaklara sahip olması
yerel koşul ve imkanlara dayalı olarak doğrultusunda kırsal nitelikli bölgelerde •Bölgenin eski dönemlerden bu yana çeşitli medeniyetlere ev
Gerekçesi: sahipliği yapmış olması
mikro girişimciliğin desteklenmesi tarımsal ekonomik çeşitliliğin artırılması amacıyla
•TR63 Bölgesi inanç turizmindeki değerleri ile çeşitli dinlerin
ürünlerin işlenmesi ve pazarlanmasına destek programları uygulanacaktır. ortak noktası olması
yönelik yapıların güçlenmesi ve geleneksel
el sanatlarının geliştirilmesi önemli açılımlar
Faydalanıcıları: •Uygulama alanı içerisinde kalan illerdeki turizm işletmeleri
sağlayacaktır.
Program kapsamında ilçe ve köy •Kültür ve Turizm Bakanlığı

•DOĞAKA-ÇKA-İKA-KARADAĞ-DİKA
bazında yatırım konularının belirlenerek yerel Uygulayıcıları: •İl Kültür ve Turizm Müdürlükleri
kalkınma sağlanacaktır. Faaliyetlerin sorumlu •İlgili Belediyeler
olduğu kurum ve kuruluşların programdaki
konumları belirlenecektir. •İnanç turizminin geliştirilmesi için TR62, TRC1, TRC2 ve TRC3
bölgeleri ile işbirliği yapılarak ortak turizm destinasyonları
belirlenecektir. Bölgesel değerleri içerisine alan ve
konaklama seçenekleri olan Yukarı Mezopotamya İnanç
Uygulama Araçları/Yöntem: Turizmi Rotası oluşturularak, ulusal ve uluslararası
platformlarda tanıtım ve promosyon çalışmaları yapılacaktır.
Bu koridorun farkındalığının arttırılması amacıyla her yıl
geleneksel olarak ulusal ve/veya uluslararası nitelikli
festivallerin düzenlenmesi sağlanacaktır.
•Kültür ve Turizm Bakanlığı

Finansman: •DOĞAKA-ÇKA-İKA-KARADAĞ-DİKA
•AB Fonları
•TR63 Bölgesinin inanç ve kültür turizmi altyapısı

Bölge Planı ile İlişkisi: iyileştirilecektir (TR63 Bölge Planı 2014-2023)
Ülkemiz kıyı turizmi yanı sıra, alternatif turizm türleri açısından birçok imkana sahip bulunmaktadır. Son
yıllarda dünyada ve Türkiye’de önemi ve ekonomik değeri hızla artan alternatif turizm türlerinden inanç
turizmi alanında TR63 Bölgesi zengin kaynaklara sahiptir. Söz konusu turizm kaynaklarının noktasal ölçekte
216 217
planlanması yerine gelişim aksları boyunca turizm koridorları oluşturacak şekilde ele alınması turizm
Ülkemiz kıyı turizmi yanı sıra, alternatif Protestan, Katolik kiliseleri ve havraları 2.9 Yukarı
3.8. YukarıMezopotamya Gastronomi
Mezopotamya Gastronomi Turizmi
Turizmi Koridoru
Koridoru
turizm türleri açısından birçok imkana sahip ile Kahramanmaraş ilindeki Eshab-ı Kehf 2.9. Yukarı Mezopotamya Gastronomi Turizmi Koridoru
bulunmaktadır. Son yıllarda dünyada ve Külliyesi inanç turizmine konu olan önemli
Program/Proje Adı: •Yukarı Mezopotamya Gastronomi Turizmi Koridoru
Türkiye’de önemi ve ekonomik değeri hızla değerlerdir.
artan alternatif turizm türlerinden inanç turizmi •Türkiye Turizm Stratejisi 2023 belgesinde yer alan hedefler
İnanç turizminin geliştirilmesi için TR62, Amacı: doğrultusunda kültür temalı marka kentlerde alternatif
alanında TR63 Bölgesi zengin kaynaklara
TRC1, TRC2 ve TRC3 bölgeleri ile işbirliği turizm kaynakları ile bölge ekonomisine katkı sağlanması
sahiptir. Söz konusu turizm kaynaklarının
yapılması ve ortak turizm destinasyonlarının
noktasal ölçekte planlanması yerine gelişim
belirlenmesi, bu alanda cazibenin artırılması •Mersin – Adana – Hatay – Kahramanmaraş – Gaziantep –
aksları boyunca turizm koridorları oluşturacak Uygulama Yeri:
ve faaliyet çeşitliliği bakımından önemlidir. Şanlıurfa – Mardin ve Diyarbakır illeri
şekilde ele alınması turizm potansiyeli bulunan
İnanç turizmi konusunda, bölgesel değerleri
bölgelerin cazibesini arttıracak olup Türkiye
içerisine alan ve konaklama seçenekleri •Bölgenin farklı kültürlere ev sahipliği yapıyor olmasının
Turizm Stratejisi 2023 belgesinde turizm gelişim
olan Yukarı Mezopotamya İnanç Turizmi Gerekçesi: gastronomi turizminin gelişmesi için uygun çeşitlilik
koridorlarının oluşturulması hedeflenmiştir. sağlaması
Rotası’nın oluşturularak, ulusal ve uluslararası
Strateji kapsamında 7 adet tematik turizm
platformlarda tanıtım ve promosyon çalışmaları
gelişim koridoru önerilmekte olup bunlardan •Gastronomi Turizmi Koridoru üzerinde yer alan illerdeki
biri inanç turizmi koridorudur. Bu koridor
yapılacaktır. Faydalanıcıları: turizm işletmeleri
Tarsus’tan başlayarak Mardin’e kadar uzanan Ayrıca, her yıl geleneksel olarak ulusal
bir aksı kapsamaktadır. Aks üzerinde Hatay, •Kültür ve Turizm Bakanlığı
ve/veya uluslararası nitelikli festivallerin •DOĞAKA-ÇKA-İKA-KARADAĞ-DİKA
Gaziantep, Şanlıurfa illeri yer almaktadır.
düzenlenmesi bu koridorun farkındalığının Uygulayıcıları: •İl Kültür ve Turizm Müdürlükleri
artırılmasına katkı sağlayacaktır. Bu •İlgili Belediyeler
TR63 Bölgesi inanç turizmindeki
değerleri ile çeşitli dinlerin ortak noktası organizasyonun, her yıl farklı bir ilde, turizm
•Gastronomi turizminin geliştirilmesi için TR62, TRC1, TRC2
olması bakımından önem arz etmektedir. rotasında yer alan turizm değerinin olduğu ve TRC3 bölgeleri ile işbirliği yapılarak Gastronomi Turizmi
Koridoru oluşturulacaktır. Ulusal ve uluslararası
Hatay ilinde dünyanın ilk kilisesi olarak yörede yapılması hedeflenmektedir. Mersin –
platformlarda tanıtım ve promosyon çalışmaları yapılacaktır.
kabul edilen St. Pierre Kilisesi ile birlikte St. Adana – Hatay – Kahramanmaraş – Gaziantep Bu koridorun farkındalığının arttırılması amacıyla Doğu
Akdeniz ve Güneydoğu illeri ile işbirliği içerisinde her yıl
Simon Stilit Manastırı, Barlaam Manastırı, – Şanlıurfa - Mardin ve Diyarbakır rotasında Uygulama Araçları/Yöntem: geleneksel olarak gastronomi etkinlikleri düzenlenecek ve
Anadolu’nun ilk camii Habib-i Neccar Camii, Yukarı Mezopotamya İnanç Turizmi Koridoru gastronomi amaçlı turizm tur paketleri oluşturulacaktır.
UNESCO tarafından belirlenen kriterler çerçevesinde “dünya
Musa Ağacı, Hızır Makamı, Ortodoks, oluşturulması planlanmaktadır.
gastronomi şehri” ünvanını almak için başvurusunu
tamamlayan Hatay iline bu çalışmalar esnasında teknik
destek sağlanacaktır.
•Kültür ve Turizm Bakanlığı

Finansman: •DOĞAKA-ÇKA-İKA-KARADAĞ-DİKA
•AB Fonları
•TR63 Bölgesinde gastronomi turizmi geliştirilecektir. (TR63

Bölge Planı ile İlişkisi: Bölge Planı 2014-2023)
Alternatif turizm türlerinden biri olan gastronomi turizmi TR63 Bölgesinin farkındalık oluşturan bir
özelliğidir. Bölgenin farklı kültürlere ev sahipliği yapıyor olması gastronomi turizminin gelişmesi için
uygun çeşitlilik oluşmasını sağlamıştır. Özellikle Hatay mutfağı ile halihazırda oluşmaya başlayan
turizm hareketliliği teknik destek çalışmaları ile kapasitesi artırılacak niteliktedir. UNESCO tarafından
218 219
belirlenen kriterler çerçevesinde bugüne kadar dünyada 4 kente verilen “dünya gastronomi şehri”
Alternatif turizm türlerinden biri olan Gastronomi TR62, TRC1, TRC2 ve 2.10 Ortak
3.9. Pazarlama
Ortak Pazarlama Ajansları
Ajansları
2.10. Ortak Pazarlama Ajansları
gastronomi turizmi TR63 Bölgesinin TRC3 bölgeleri ile bölgesel işbirliklerine dayalı
farkındalık oluşturan bir özelliğidir. Bölgenin turizm gelişim alanlarından birisidir. İşbirliği
Program/Proje Adı: •Ortak Pazarlama Ajansları
farklı kültürlere ev sahipliği yapıyor olması alanı içerisinde yer alan illerdeki zengin mutfak
gastronomi turizminin gelişmesi için uygun kültürü, son yıllarda değeri artan gastronomi
•TR63 Bölgesinde üreticilerin pazarlarını genişletmek,
çeşitlilik oluşmasını sağlamıştır. Özellikle turizminin gelişmesine olanak sağlamaktadır. Amacı: pazarlama altyapılarını güçlendirmek ve pazarlama risklerini
Hatay mutfağı ile halihazırda oluşmaya en aza indirmesi
Bu amaçla, Mersin – Adana – Hatay –
başlayan turizm hareketliliği teknik destek
Kahramanmaraş – Gaziantep – Şanlıurfa
çalışmaları ile kapasitesi artırılacak Uygulama Yeri: •TR63 Bölgesi (Hatay-Kahramanmaraş-Osmaniye)
- Mardin ve Diyarbakır rotasında Yukarı
niteliktedir. UNESCO tarafından belirlenen
Mezopotamya Gastronomi Turizmi Koridoru
kriterler çerçevesinde bugüne kadar
oluşturulması ve bu koridorun tanıtım ve •Küçük ve orta ölçekli kooperatiflerin pazarlama sorunları
dünyada 4 kente verilen “dünya gastronomi •TR63 Bölgesinin dış ticarete yönelik tarımsal ürün çeşitliliği
promosyonuna yönelik çalışmalar yapılması açısından zengin olması
şehri” ünvanını almak için gerekli hazırlıkları Gerekçesi:
hedeflenmektedir. Doğu Akdeniz ve •Düşük hacimlerde üretimde bulunan üreticilerin pazar
yaparak başvurusunu tamamlayan Hatay bulmaktaki zorluğu ve ürünleri için fiyat pazarlığı
Güneydoğu illeri ile işbirliği içerisinde her yıl
ili, bu ünvanın alınması ile birlikte ulusal yapamaması
ayrı bir ilde düzenlenecek şekilde gastronomi
ölçekteki potansiyelini uluslararası platforma
etkinlikleri, gastronomi amaçlı turizm tur •TR63 Bölgesindeki küçük ve orta ölçekli tarım işletmeleri,
da taşıyacaktır. Gelişmekte olan bu alanın Faydalanıcıları:
paketleri oluşturulması öngörülmektedir. tarımsal üreticiler ve sanayi kuruluşları
profesyonel yöntemlerle turizme kazandırılması
amacıyla il ölçeğinde çeşitli çalışmalar
yapılmakla birlikte tematik turizm programları •DOĞAKA, Kooperatifler, Birlikler, özel sektör kuruluşları,
Uygulayıcıları: TSO'lar
ile ele alınacaktır.
•Kurumsal yapı olarak pazarlama birimlerinin kurulması ve

Uygulama Araçları/Yöntem: dış ticaret faaliyetlerinde kar amaçlı aracılık faaliyetleri
Finansman: •Özel sektör, Kooperatifler, Birlikler ve TSO'lar
•Üretim ve pazarlama teknikleri geliştirilerek TR63

Bölgesi’nin tarımsal üretim değeri artırılacaktır. (TR63 Bölge
Bölge Planı ile İlişkisi: Planı 2014-2023)
•Tarımsal örgütlerin etkinliği artırılacak, tarımsal örgütlülük
bilinci geliştirilecektir. (TR63 Bölge Planı 2014-2023)
Belli bir ürün ya da ürün grubunun özellikle yurt dışına pazarlanmasına hizmet vermek amacıyla
ortaklık esasına göre çalışan Ortak Pazarlama Ajansları (OPA) 1920’li yıllardan sonra Amerika Birleşik
Devletleri’nde (ABD) küçük ve orta ölçekli tarımsal kooperatiflerin pazarlama sorunlarını çözmeye
yönelik olarak kurulmaya başlamıştır. OPA’ların küçük ve orta ölçekli kooperatiflerin pazarlama
sorunlarını çözmede etkili olarak kullanıldığının anlaşılması üzerine OPA’lar yayılmaya başlamış ve
ilerleyen dönemlerde sadece üretici örgütlerine değil, aynı zamanda bireysel üreticilere ve şirketlere
220 de hizmet vermeye başlamışlardır.
221
Belli bir ürün ya da ürün grubunun özellikle Bölgesi’nin de en önemli sorunlarından biri 2.11 Ayakkabıcılık
3.10. Sektörü
Ayakkabıcılık Sektörü Ortak
Ortak Tasarım
Tasarım Merkezi
Merkezi
yurt dışına pazarlanmasına hizmet vermek tüm ülkede olduğu gibi tarım işletmelerinin 2.11. Ayakkabıcılık Sektörü Ortak Tasarım Merkezi
amacıyla ortaklık esasına göre çalışan Ortak küçük ölçekli ve çok parçalı olmasıdır. Küçük
Pazarlama Ajansları (OPA) 1920’li yıllardan ölçekli üreticilerin sayısal olarak fazla olması, Program/Proje Adı: •Ayakkabıcılık Sektörü Ortak Tasarım Merkezi
sonra Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) söz konusu üreticilerin pazara arz ettikleri
küçük ve orta ölçekli tarımsal kooperatiflerin ürünlerin de düşük hacimlerde olmasına •Ayakkabı sektöründe yer alan firmaların finansal açıdan tek
başına satın alamayacakları ya da tek başına satın almakta
pazarlama sorunlarını çözmeye yönelik neden olmakta ve üreticileri organize olmuş, zorlanacakları ve sektörün ihtiyaçlarını karşılayacak modern
olarak kurulmaya başlamıştır. OPA’ların büyük ölçekli sanayi işletmeleri ya da makine ve ekipmanlar ile donatılmak suretiyle, sektördeki
küçük ve orta ölçekli kooperatiflerin pazarlar karşısında zayıf kılmaktadır. Düşük Amacı: işletmelere daha hızlı, daha kaliteli, daha fazla miktarda ve
pazarlama sorunlarını çözmede etkili olarak hacimlerde üretimde bulunan üreticilerin daha düşük maliyetle üretim olanağı sunmak
•Ortak Tasarım Merkezi'nde verilecek eğitim ve danışmanlık
kullanıldığının anlaşılması üzerine OPA’lar pazar bulması zor olmakta ve ürünleri
hizmetleri ile sektörün tasarım, model geliştirme, pazarlama
yayılmaya başlamış ve ilerleyen dönemlerde için fiyat pazarlığı da yapamamaktadırlar. ve üretim konularında geliştirilmesini sağlamak
sadece üretici örgütlerine değil, aynı Üretici örgütlerinin de etkin çalışamaması,
zamanda bireysel üreticilere ve şirketlere de tarım sektöründeki pazarlama sorunlarını Uygulama Yeri: •Hatay
hizmet vermeye başlamışlardır. çözümsüz hale getirmektedir. Pek çok ürün
için yurt içi piyasalarda arz fazlası meydana
Bir OPA’nın temel amacı; üyelerinin •Sektördeki işletmelerin küçük ölçekli olması nedeniyle
geldiğinde ürün fiyatları düşmekte ve bu makineleşme, markalaşma, yenilikçilik, girişimcilik, satış,
pazarlarını genişletmek, pazarlama durumda özellikle yurt dışı piyasalar daha da Gerekçesi: pazarlama, beşeri sermaye, ulusal ve uluslararası pazarda
altyapılarını güçlendirmek ve pazarlama önemli hale gelmektedir. rekabet vb. konularda zafiyetlerinin bulunması
risklerini en aza indirmektir. OPA’lar
kooperatif ya da şirketlerin belirli bir payla Ancak, küçük üreticilerin ve profesyonel
•Hatay ilinde ayakkabıcılık sektöründe faaliyet göstermekte
ortaklığı ile kurulabileceği gibi, bağımsız yöneticileri olmayan üretici örgütlerinin Faydalanıcıları: olan firmalar
bir STK tarafından kurularak, şirketleri üye yurt dışı pazarlara erişim şansı neredeyse
yapmak suretiyle de çalışabilmektedir. yok gibidir. TR63 Bölgesi’nin Orta Doğu •Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
OPA’yı kuran ya da üyesi olan üretici örgütleri pazarlarının yanı sıra Avrupa, Uzak Doğu •DOĞAKA
ya da şirketler, işletme olarak bağımsızlıklarını ve Amerika gibi yüksek değerli pazarlara Uygulayıcıları: •Antaya TSO
tam anlamıyla korumaktadırlar. Ancak, açılmaya ihtiyacı vardır. OPA’lar, bu aşamada •STK'lar
belli bir miktar ürünlerini OPA aracılığıyla çok önemli bir rol oynamaktadır. Belli cins
pazarlayacaklarını taahhüt etmektedirler. ve kalitedeki ürünü kooperatif mantığı ile •Ayakkabıcılar Küçük Sanayi Sitesi’nin kurulması
Bütün işlemler ortak bir pazarlama anlaşması bir araya getirerek birkaç üretici adına ortak •Antakya Ayakkabıcılık Eğitim, Danışmanlık, Tasarım Merkezi
çerçevesinde yürütülmektedir. OPA’lar pazarlamakta, üreticilerin yapamadığı pazar ve Ortak Kullanım Atölyesi’nin kurulması
Uygulama Araçları/Yöntem: •Altyapı eksiklilerinin giderilmesinden sonra, ilgili firmaların
genellikle yurt dışı pazarlama hizmetleri ve pazarlama araştırmalarını yapmakta ve
vermektedir. Ancak, hem yurt dışı hem de üreticiler için oldukça karışık olan ihracat markalaşması, AR-GE ve kaliteye odaklanarak birim başına
sağlanan katma değerin artırılması
yurt içi pazarlarda faaliyet gösteren OPA’lar prosedürlerini yerine getirmektedir. Yurt
da vardır. Bu durum tamamen OPA’nın içinde ise birkaç üreticinin üretiminin bir
kuruluş amacı ile şekillenmektedir. arada daha yüksek hacimlerde pazarlanması
•Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, DOĞAKA, Antakya TSO
ile birlikte fiyat avantajı elde etmek ve daha Finansman: ve AB Fonları
OPA’lar faaliyet gösterdikleri bölgelere iyi pazarlara girmek mümkündür. OPA’lar
önemli faydalar sağlamaktadır. OPA’lar, her ne kadar tarım ve gıda sektöründe
tarımsal potansiyeli yüksek olan TR63 başarılı bir şekilde faaliyet göstermekteyse •TR63 Bölgesinde kümelenme uygulamaları başlatılacaktır.
Bölgesi’nin tarımsal pazarlama sorunlarını de, söz konusu Ajanslar diğer sektörler için (TR63 Bölge Planı 2014-2023)
ciddi anlamda çözebilecek bir modeldir. de çok iyi bir model niteliğindedir. TR63
Bölge Planı ile İlişkisi: •Üretim yeteneğinin geliştirilmesi amacıyla ihtisaslaşmış
TR63 Bölgesi, sulanabilir arazi varlığının Organize Sanayi Bölgesi ve Küçük Sanayi Sitesi oluşumları
Bölgesi’ndeki küçük ölçekli ayakkabıcılar ve yaygınlaştırılacaktır. (TR63 Bölge Planı 2014-2023)
yüksek olmasının da etkisi ile tarımsal ürün mobilyacılar için de benzeri bir OPA kurmak
çeşitliliği açısından zengin olduğu gibi, mümkündür.
pek çok ürün için ülke genelinden daha
yüksek bir verimliliğe sahiptir. Ancak, TR63 Hatay ili erkek, Kahramanmaraş ili ise bayan ayakkabısı üretimi ile TR63 Bölgesinde öne çıkmakla
beraber, her iki ilde de ayakkabıcılık sektörü usta çırak ilişkisine dayanan, merdiven altı şeklinde tarif
222 edilen küçük işletmelerden oluşmaktadır. Sektördeki işletmelerin küçük ölçekli olması, makineleşme, 223
markalaşma, yenilikçilik, girişimcilik, satış, pazarlama, beşeri sermaye, ulusal ve uluslararası pazarda
Hatay ili erkek, Kahramanmaraş ili satın alamayacakları ya da tek başına 2.12 Metal
3.11. Mutfak
Metal Mutfak Eşya
Eşya Ortak
Ortak Tsarım
Tasarım ve Merkezi
ve Kalite Kalite Merkezi
2.12. Metal Mutfak Eşya Ortak Tasarım ve Kalite Merkezi
ise bayan ayakkabısı üretimi ile TR63 satın almakta zorlanacakları ve sektörün
Bölgesinde öne çıkmakla beraber, her iki ihtiyaçlarını karşılayacak modern makine Program/Proje Adı: •Metal Mutfak Eşya Ortak Tasarım ve Kalite Merkezi
ilde de ayakkabıcılık sektörü usta çırak ve ekipmanlar ile donatılmak suretiyle,
ilişkisine dayanan, merdiven altı şeklinde tarif sektördeki işletmelere daha hızlı, daha
•Ar-Ge ve yenilikçiliğin öne çıktığı sektörde program ile
edilen küçük işletmelerden oluşmaktadır. kaliteli, daha fazla miktarda ve daha düşük firmalar arası ortak iş yapabilme kültürünün geliştirilmesi,
Sektördeki işletmelerin küçük ölçekli olması, maliyetle üretim olanağı sunacaktır. Bunun firmaların işbirliği içinde uluslararası rekabet gücünün
makineleşme, markalaşma, yenilikçilik, yanı sıra, atölyenin kurulacağı merkezde
Amacı: artırılması, yüksek katma değerli üretim yapısına geçilmesi,
verimliliğin artırılması, birim ürün başına elde edilen katma
girişimcilik, satış, pazarlama, beşeri sermaye, verilecek eğitim ve danışmanlık hizmetleri değerin artırılması ve istihdama katkıda bulunulması
hedeflenmektedir.
ulusal ve uluslararası pazarda rekabet ile sektörün tasarım, model geliştirme,
vb. konularda zafiyetleri de beraberinde pazarlama ve üretim konularında da
getirmektedir. Ayakkabıcılık sektörünün geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Uygulama Yeri: •Kahramanmaraş
dünya üzerindeki ihracat, ithalat ve birim
Antakya Ayakkabıcılık Eğitim,
başına ülkelere sağlamış olduğu katma değer •Metal Mutfak Eşya Kümelenme Programı kapsamında
Danışmanlık, Tasarım Merkezi ve Ortak gerçekleştirilen analizler neticesinde, yüksek derecede ortak
incelendiğinde, TR63 Bölgesinde sektörün
Kullanım Atölyesi’nin konum olarak Hatay ili tasarım ve kalite merkezine ihtiyaç duyulması
öncelikle altyapı sıkıntılarının giderilerek, Gerekçesi: •Kalite testlerinde yurtdışına bağımlı olunması
Antakya ilçesi ayakkabıcıları için kurulacak •Kahramanmaraş ilinde üretilen ürünler bazında Türkiye’nin
markalaşma yoluna gitmesi gerektiği, Ar-
olan Ayakkabıcılar Küçük Sanayi Sitesi üretiminin yaklaşık %54’ünün Kahramanamaraş ilinde
Ge ve kaliteye odaklanarak birim başına üretilmesi
içerisinde kurulması planlanmaktadır.
sağlanan katma değerin artırılması gerektiği
Ayakkabıcılar Küçük Sanayi Sitesi’nin
sonucuna ulaşılmaktadır. •Kahramanmaraş ilinde metal mutfak eşya sektöründe
kurulması için gerekli yasal işlemler başlatılmış Faydalanıcıları: faaliyet gösteren firmalar
Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı olup, T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
tarafından özellikle Hatay ilinde sektörün tarafından site inşaatının 2015 yılına kadar •DOĞAKA
daha sağlıklı bir yapıya kavuşturulup, bitirilmesi öngörülmektedir. Bu kapsamda, •Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası
Uygulayıcıları: •İlgili Meslek Örgütleri
rekabet avantajı elde edebilmesi için Antakya yeni plan döneminde Ayakkabıcılar Küçük •Sektörde faaliyet gösteren firmalar
Ayakkabıcılık Eğitim, Danışmanlık, Tasarım Sanayi Sitesi’nin tamamlanması ve faaliyete
Merkezi ve Ortak Kullanım Atölyesi’nin geçmesi ile eşzamanlı olarak Antakya •Yerel kaynaklar ve/veya AB fonları ile ortak Tasarım ve Kalite
Uygulama Araçları/Yöntem: Merkezi’nin kurulması
kurulmasına yönelik çalışmalar başlamıştır. Ayakkabıcılık Eğitim, Danışmanlık, Tasarım
Proje ile kurulması planlanan “Ortak Merkezi ve Ortak Kullanım Atölyesi’nin de •Bilim Sanayi ve teknoloji Bakanlığı
Kullanım Atölyesi”, ayakkabı sektöründe yer faaliyete geçmesi ve sektör temsilcilerinin •DOĞAKA
Finansman: •Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası
alan firmaların finansal açıdan tek başına hizmetine sunulması hedeflenmektedir.
•AB Fonları
•TR63 Bölgesi sanayi teknolojisinin düşük-orta seviyeden

orta-yüksek seviyeye geliştirilecektir. (TR63 Bölge Planı
Bölge Planı ile İlişkisi: 2014-2023)
•TR63 Bölgesinde kümelenme uygulamaları başlatılacaktır.
(TR63 Bölge Planı 2014-2023)
Kahramanmaraş ilinde üretim geçmişi 1950’li yıllara kadar uzanan metal mutfak eşya sektörü, Türkiye
ölçeğinde bu sektörde önemli paya sahip olmayı başarmıştır. Kahramanmaraş ilinde bu sektörde
faaliyet göstermekte olan 50 kadar KOBİ Türkiye’nin metal mutfak eşyaları ürünlerinin toplam değeri
224 225
olan 334 milyon ABD Dolarının, yaklaşık %54’lük kısmı olan 180 milyon ABD Doları büyüklüğünde bir
Kahramanmaraş ilinde üretim geçmişi edilmiştir. Markalaşma, ortak marka 3.12. Modern Hayvancılık
2.13 Modern Hayvancılık Borsaları
Borsaları
2.13. Modern Hayvancılık Borsaları
1950’li yıllara kadar uzanan metal mutfak geliştirme ve ortak makine ve hammadde
eşya sektörü, Türkiye ölçeğinde bu sektörde merkezi kurma gibi olumlu sonuçlar Program/Proje Adı: •Modern Hayvancılık Borsaları
önemli paya sahip olmayı başarmıştır. doğurabilecek bu proje ile firmaların özellikle
Kahramanmaraş ilinde bu sektörde faaliyet kalite testleri nedeniyle ortaya çıkmakta •Hayvancılık piyasasının daha rekabetçi ve verimli bir yapıya
dönüştürmek için Elbistan Hayvancılık Borsasının modernize
göstermekte olan 50 kadar KOBİ Türkiye’nin olan dışa bağımlılıkları giderilmiş olacak ve Amacı: edilmesi ve Osmaniye'de modern hayvancılık borsasının
metal mutfak eşyaları ürünlerinin toplam hem bölgedeki, hem de Türkiye’deki sektör kurulması
değeri olan 334 milyon ABD Dolarının, yaklaşık temsilcilerine hizmet ediyor olacaktır.
%54’lük kısmı olan 180 milyon ABD Doları Uygulama Yeri: •Kahramanmaraş-Osmaniye
Bu kapsamda, plan dönemi içerisinde
büyüklüğünde bir üretim gerçekleştirmektedir.
Kahramanmaraş ili Ticaret ve Sanayi Odası •Mevcut hayvan borsalarının asgari teknik ve hijyenik
şartlarını yerine getirememesi
İlde 3.500 kişiye istihdam imkânı sağlayan Metal Mutfak Eşya Kümelenme Bilgi Merkezi
•Üretim, kesim ve ticaretini yapan yetiştirici, aracı ve
bu sektörün, Metal Mutfak Eşya Kümelenme ve Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı işbirliği ile Gerekçesi: celeplere eğitimler verilmesi
Programı kapsamında gerçekleştirilen analizler ortak tasarım ve kalite merkezinin kurulması, •Kayıt dışı hayvan girişlerinin önüne geçilmesi
neticesinde, yüksek derecede ortak tasarım • Modern ve hijyenik ortamın sağlanması
bu sektörde yer alan firmaların hizmetine
ve kalite merkezine ihtiyaç duyduğu tespit sunulması planlanmaktadır.
•Hayvancılık faaliyetlerinde bulunan üreticiler, tüccarlar,
Faydalanıcıları: aracılar ve celepler
•Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlükleri

•DOĞAKA
Uygulayıcıları: •İlgili STK'lar
•Birlikler
•Ticaret Borsaları
•Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı koordinasyonunda ile

Uygulama Araçları/Yöntem: Elbistan Hayvan Borsası'nın modernize edilmesi ve
Osmaniye'de hayvancılık borsasının kurulması sağlanacaktır.
•Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, DOĞAKA ve Ticaret

Finansman: Borsaları
•TR63 Bölgesi’nin hayvancılık sektörü üretim değeri

artırılacaktır. (TR63 Bölge Planı 2014-2023)
Bölge Planı ile İlişkisi: •Gıda üretiminde ve tüketiminde gıda güvenliğinin
sağlanması esas alınacaktır. (TR63 Bölge Planı 2014-2023)
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ve TOBB işbirliğiyle modern hayvan pazarları ve hayvan borsaları
kurulmaktadır. Konuyla ilgili çalışma başlatan Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı hayvan pazarlarını
Avrupa Birliği standartlarına ulaştırmayı hedeflemektedir. Ülke genelinde ilk etapta 5996 sayılı
Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’na göre, 24 yeni ruhsatlı hayvan pazarı ve
hayvan borsası kurulması planlanmaktadır. Yeni kurulacak hayvan pazarları ve hayvan borsalarıyla arz
talebe göre gerçek fiyatların oluşması ve spekülasyonların önlenmesi hedeflenmektedir.
226 Hayvan pazarlarında, satıcı ve alıcı için; sorumlu yönetici, veteriner hekim, temizlik ve güvenlik 227
görevlileri bulunması, personel için çay ocağı, giyinme soyunma odaları, elbise dolapları, ambar,
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ve birisi de Kahramanmaraş/Elbistan ilçesinde 2.14 Lisanslı

3.13. Depoculuk
Lisanslı Depoculuk
TOBB işbirliğiyle modern hayvan pazarları bulunmaktadır. Elbistan’ın, bulunduğu 2.14. Lisanslı Depoculuk
ve hayvan borsaları kurulmaktadır. Konuyla coğrafi konum açısından Kahramanmaraş,
Program/Proje Adı: •Lisanslı Depoculuk
ilgili çalışma başlatan Gıda, Tarım ve Kayseri, Malatya ve Adıyaman illerinin orta
Hayvancılık Bakanlığı hayvan pazarlarını noktasında yer alması lojistik açıdan ve
•Tarım ürünlerinin; sağlıklı koşullarda depolanması,
Avrupa Birliği standartlarına ulaştırmayı coğrafyanın ekonomik açıdan hayvancılığa Amacı: kalitelerinin korunması ve fiyatlandırmada piyasa
hedeflemektedir. Ülke genelinde ilk etapta müsait olması, ilçede gelişen bir hayvancılık işlemlerinin düzenlenmesi temel amaçtır.
5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki sektörüne zemin hazırlamaktadır. Ancak

Uygulama Yeri: •TR63 Bölgesi (Hatay-Kahramanmaraş-Osmaniye)
Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’na göre, mevcut olan hayvan borsası asgari teknik ve
24 yeni ruhsatlı hayvan pazarı ve hayvan hijyenik şartları yerine getirememektedir.
borsası kurulması planlanmaktadır. Yeni •Tarım ürünleri ticaretinin kayıt altına alınması ve kayıt
Canlı hayvanların veteriner hekim dışılığın önüne geçilmesi
kurulacak hayvan pazarları ve hayvan •Ürinlerin depoolanmasının sağlanması ile hasat sonrası arz
denetimi altında bulunan hayvan borsaları fazlasının oluşması ve ürün fiyatlarının düşmesinin
borsalarıyla arz talebe göre gerçek fiyatların
ve pazarları haricinde satışa sunulması ve önlenmesi
oluşması ve spekülasyonların önlenmesi Gerekçesi:
il dışından kaçak hayvan girişleri yanında •Finansman sıkıntısı çeken küçük çiftçiler ile ürün
hedeflenmektedir. sahiplerinin, ürün senetleri aracılığıyla bankalardan kredi ve
kayıt dışı hayvanların önüne geçmek için finansman sağlamaları
Hayvan pazarlarında, satıcı ve alıcı Kahramanmaraş’ın Elbistan ilçesinde •Kolay pazarlanabilen, iyi muhafaza edilen ve nakliye
masrafları en aza indirilmiş bir sistemle istikrarlı ve daha
için; sorumlu yönetici, veteriner hekim, bulunan canlı hayvan borsasının daha modern yüksek bir gelir seviyesi elde edilmesi
temizlik ve güvenlik görevlileri bulunması, hale getirilmesi amaçlanmaktadır. Bununla
personel için çay ocağı, giyinme soyunma birlikte Osmaniye, hayvancılık konusunda •Tarımsal üretimde faaliyet gösteren çiftçiler
Faydalanıcıları: •Üretici Birlikleri
odaları, elbise dolapları, ambar, tuvalet gibi önde gelen illerden birisi olup modern
•Kooperatifler
hizmetler de her türlü kolaylık sağlanması hayvancılık borsasının kurulması gereklidir.
amaçlanmaktadır. Hayvan borsalarına satış Elbistan ve Osmaniye’de modern hayvancılık •Gümrük veTicaret Bakanlığı
•Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
için getirilen hayvanlar ve araçlar ilk olarak borsalarının oluşturulmasıyla birlikte daha
Uygulayıcıları: •DOĞAKA
hijyen tünelinden geçirilerek, borsada sağlıklı ortamlarda kesimler yapılabilecek •Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlükleri
ayrılan bölmelerde bulaşıcı hastalıklara ve hayvan ticareti belirli bir merkezden •Ticaret Borsaları
karşı dezenfekte edilmesi amaçlanmaktadır. yürütülecektir. Proje kapsamında; üretim,
•Özel sektör yatırımı
Yolculuk yapan hayvanların dinlenebilmeleri kesim ve ticaretini yapan yetiştirici, aracı ve Uygulama Araçları/Yöntem:
•Sektörel destek programları
ve yemlenebilmeleri için özel bölmelerin celeplere eğitimler verilecek, canlı hayvan
bulunması sağlanacaktır. borsası daha modern ve sağlıklı bir yapıya
Finansman: •Özel sektör yatırımı ve destek programları
dönüştürülecek, kayıt dışı hayvan girişlerinin
Türkiye’de 43 ilde, 84’ü hayvan
önüne geçilecek, yerli hayvan üretimi •Üretim ve pazarlama teknikleri geliştirilerek TR63 Bölgesinin
pazarı, 10’u da hayvan borsası olmak
teşvik edilecek, hayvancılık sektörünün Bölge Planı ile İlişkisi: tarımsal üretim değeri artırılacaktır. (TR63 Bölge Planı 2014-
üzere toplam 94 ruhsatlı hayvan pazarı 2023)
canlandırılması hedeflenecektir. Ayrıca
ve hayvan borsası bulunmaktadır. Söz
Elbistan ve Osmaniye modern hayvancılık
konusu çalışmayla ruhsatlı hayvan pazarı
borsaları adınainternet siteleri kurulacak site
ve hayvan borsası sayısının 118’e çıkması Tarımsal piyasalarda ürünlerin depolanması, kaliteye göre fiyatlandırılması ve ödeme garantisi gibi
üzerinden alım-satım işlemlerinin ve canlı
hedeflenmektedir. Bu hayvan borsalarından koşulların oluşturulması pazarlamada etkinliğin artırılmasını sağlamaktadır. Gelişmiş ülkeler
hayvanlar hakkında istatistikleri tutulacaktır.
dayanıksız bir yapıya sahip olan tarım ürünlerinin depolanması yoluyla üreticilerin daha fazla gelir
elde etmesini, aynı zamanda da tarım ürünleri ticareti yapan kişilerin ve sanayicilerin iyi koşullarda
depolanmış ve kalitesine göre sınıflandırılmış ürünleri almasını sağlayan bir sistemi 1900’lü yılların
228 229
başında hayata geçirmişlerdir. Bu sistem devletin sıkı denetimi altında çalışan ve belli başlı depolama
Tarımsal piyasalarda ürünlerin Tarımsal üretim potansiyelinin yüksek 2.15 İskenderun Lojistik
3.14. İskenderun LojistikKöyü
Köyü
2.15. İskenderun Lojistik Köyü
depolanması, kaliteye göre fiyatlandırılması olduğu TR63 Bölgesi’nde özellikle lisanslı
ve ödeme garantisi gibi koşulların depoculuğa elverişli ürünlerin verimlilik Program/Proje Adı: •İskenderun Lojistik Köyü
oluşturulması pazarlamada etkinliğin düzeylerinin ülke genelinden yüksek
artırılmasını sağlamaktadır. Gelişmiş ülkeler olduğu Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk
•Bölgesel rekabet gücünün artırılması, bölgede kurulu üretim
dayanıksız bir yapıya sahip olan tarım Araştırması ve Ön Fizibilite Çalışması ile Amacı: yapısının lojistik olanaklarının geliştirilmesi
ürünlerinin depolanması yoluyla üreticilerin tespit edilmiştir. Bu durum Bölge için maliyet
daha fazla gelir elde etmesini, aynı zamanda avantajı oluşturduğu gibi üreticinin karlılığını Uygulama Yeri: •İskenderun/Hatay
da tarım ürünleri ticareti yapan kişilerin da etkileyen önemli bir konudur. Düşük
•TR63 Bölgesi’nin kuzey-güney ve doğu-batı bölgeler
ve sanayicilerin iyi koşullarda depolanmış maliyetlerle çalışan üreticiler için ürünlerini arasında geçiş noktası olması ve Avrupa-Orta Doğu-Uzak
ve kalitesine göre sınıflandırılmış ürünleri depolamak suretiyle daha yüksek bir fiyat Doğu lojistiğini sağlayabilecek konumda olması
almasını sağlayan bir sistemi 1900’lü düzeyini bekleme kararını almak daha kolay •TR63 Bölgesinde kurulu sanayi yapısının lojistik sektörüne
yatırım potansiyeli sunması
yılların başında hayata geçirmişlerdir. Bu olmaktadır. Ayrıca TR63 Bölgesi’nde tarım •Doğu ve güneydoğu bölgelerine geniş bir hinterland
sistem devletin sıkı denetimi altında çalışan ürünlerinin iç ve dış ticaretinde oldukça sunması
•TR63 Bölgesi dış ticaret hacminin gelişen bir görünüm arz
ve belli başlı depolama koşullarını yerine yüksek potansiyel bulunmaktadır.
Gerekçesi: etmesi
getirmekle yükümlü olan lisanslı depoculuk Türkiye’deki tarım sektörünün •Limanların demiryolu ve karayolu bağlantıları ile çok modlu
ile kurulmuştur. taşımacılık sisteminin geliştirilmesine uygun olması
geliştirilmesine yönelik ulusal ölçekli •İskenderun-Dörtyol bölgesinde taşımacılık sektöründe
Lisanslı depoculuk, tarım ürünlerinin plan ve stratejilerde de öncelikli konular kapasiteye sahip limanların olması
arasında değerlendirilen lisanslı depoculuk •İskenderun Limanı’nın özelleştirilmesi ile birlikte lojistik
sağlıklı koşullarda ve ürünlerin kalite altyapıya yönelik yatırımların artması
sınıflarına göre depolandığı ve ürün uygulamasının, hububat, zeytin, zeytinyağı, •Türkiye’nin diğer bölgelerine göre liman maliyetlerinin
fiyatlandırmasının da serbest rekabet pamuk ve yerfıstığı ürünleri için TR63 düşük olması
koşulları altında, kalite sınıflarına göre Bölgesi’nde uygun bir yatırım alanı olduğu
•Hatay ilinde yer alan taşımacılık ve lojistik firmaları
yapıldığı bir uygulamadır. Burada devlet, söz konusu araştırma ve ön fizibilite çalışması Faydalanıcıları: •İskenderun liman hinterlandındaki üretici sektörler
lisanslı depoların kuruluşunda taşımaları ile belirlenmiştir.
•Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
gereken asgari koşulları belirlemekte, konu •Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı
ile ilgili mevzuatı hazırlamakta ve faaliyetlerin •TCDD Genel Müdürlüğü
belirli yasal düzenlemeler çerçevesinde Uygulayıcıları: •Hatay Valiliği
•İlgili Belediye
yapılmasını sağlamaktadır.
•İskenderun Deniz Ticaret Odası
•İskenderun Ticaret ve Sanayi Odası
•İskenderun Lojistik Köyünün kamu yatırım programına

alınması
Uygulama Araçları/Yöntem: •Uygulayıcılardan oluşacak bir platform ve bu kurumların
desteği ile destek merkezi için gerekli izinler alınacak, inşaat
ve altyapı çalışmalarının yapılması
Finansman: •Kamu Yatırımı
•İskenderun Lojistik Köyü ile Antakya ve Osmaniye Destek

Merkezleri kurulacak ve Türkoğlu Lojistik Merkezi ile
Bölge Planı ile İlişkisi: entegresyonu sağlanacaktır. (TR63 Bölge Planı 2014-2023)
•Organize Sanayi Bölgeleri ve büyük işletmelerin ulaşım
altyapısı iyileştirilecektir.(TR63 Bölge Planı 2014-2023)
230 231
Lojistik Köy veya Lojistik Merkez Mastır Planı” hazırlanmıştır. Mastır Plan ile 2.16 Osmaniye
3.15. Lojistik
Osmaniye Lojistik Destek
Destek Merkezi
Merkezi
2.16. Osmaniye Lojistik Destek Merkezi
Avroplatform (European Association of İskenderun’un lojistik üs olmasının altyapısının
Freight Villages) tarafından “Ulaştırma, hazırlanması, İskenderun’un ulusal ve Program/Proje Adı: •Osmaniye Lojistik Destek Merkezi
lojistik ve fiziksel dağıtımla ilgili ulusal ve uluslararası taşımacılıkta pazar payının
uluslararası çapta faaliyetlerde bulunan çok arttırılması, bölgedeki rekabet gücünün •Bölgesel rekabet gücünün artırılması, bölgede kurulu üretim
Amacı: yapısının lojistik olanaklarının geliştirilmesi
çeşitli işletmelerin, ticari esaslara dayalı geliştirilmesi ve Doğu Akdeniz’de önemli bir
olarak üzerinde faaliyet gösterdikleri özel liman olması hedeflenmiştir.
yerler” olarak tanımlanmaktadır. Uygulama Yeri: •Osmaniye
Mastır Plan kapsamında bu amaçlara
Lojistik merkezlerin kurulu olduğu ulaşılabilmesi için İskenderun’da büyük •TR63 Bölgesi’nin kuzey-güney ve doğu-batı bölgeler
yerler, genellikle ulaştırma potansiyelinin ölçekli, depolama fonksiyonlarının ağırlıklı arasında geçiş noktası olması ve Avrupa-Orta Doğu-Uzak
Doğu lojistiğini sağlayabilecek konumda olması
yüksek olduğu ana ulaştırma koridorları olarak yer aldığı, demiryolu bağlantılı, liman •TR63 Bölgesi kurulu sanayi yapısının lojistik sektörüne
üzerinde bulunmaktadır. İskenderun; havzası içinde bir lojistik köy (İhtisas Lojistik yatırım potansiyeli sunması
Gerekçesi: •Doğu ve güneydoğu bölgelerin geniş bir hinterland sunması
uluslararası taşıma koridorlarında (doğu- Organize Sanayi Bölgesi) düşünülmüş ve
•TR63 Bölgesi dış ticaret hacminin gelişen bir görünüm arz
batı koridorunda) yer alan coğrafi konumu, lojistik köy için 5 alternatif yer belirlenmiştir. etmesi
karayolu, denizyolu, demiryolu ve havayolu Önerilen lojistik köy alan ihtiyacı bakımından •Limanların demiryolu ve karayolu bağlantıları ile çok modlu
taşımacılık sisteminin geliştirilmesine uygun olması
taşıma modlarının birleştiği konumda ilk etapta 500 dönümlük bir alanda
olması, kamu yatırım programına alınan başlayacak olup 20 yıllık projeksiyon ile
•Osmaniye ilinde yer alan taşımacılık ve lojistik firmaları
Hassa-Dörtyol Yol Yapım Projesinin lojistik köy alan ihtiyacının 1.000 dönüm Faydalanıcıları: •Hinterlandında yer alan üretici sektörler
tamamlanmasıyla İskenderun Limanının olarak planlanması gerekmektedir. Lojistik
doğu ve güneydoğu illeri açısından daha da Köy içerisinde yer alacak olan fonksiyonlar; •Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
cazip hale gelecek olması avantajlarından kapalı gümrük deposu, kapalı milli depolar, •Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı
hareketle lojistik sektörü açısından sahip soğuk hava deposu, açık gümrük alanı, •TCDD Genel Müdürlüğü
Uygulayıcıları: •Osmaniye Valiliği
olduğu potansiyelin hayata geçirilmesi adına konteyner stok alanı, banka şubeleri, teknik •İlgili Belediye
uygun bir alan konumundadır. Bu sebeple altyapı tesisi, atık su artıma tesisi, çöp •Osmaniye Ticaret ve Sanayi Odası
Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansının desteği arıtma merkezi, otopark alanı (binek ve ağır •Osmaniye Organize Sanayi Bölgesi
ile “İskenderun Lojistik Köyü ile Antakya araç otoparkı olmak üzere), gümrük ofisi,
•Osmaniye lojistik destek merkezinin kamu yatırm
ve Osmaniye Lojistik Destek Merkezleri akaryakıt istasyonu, demiryolu terminalidir. programına alınması
desteği ile Destek Merkezi için gerekli izinler alınacak, inşaat
ve altyapı çalışmalarına başlanacaktır.
Finansman: •Kamu yatırımı
•Lojistik sektörünün etkinliği artırılacaktır. (TR63 Bölge Planı

Lojistik sektörü TR63 Bölgesi için bölgesel gelişmeye katkıda bulunacak ve geliştirilmesi hedeflenen
sektör olarak belirlenmiştir. Bu hedefe yönelik olarak Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansının desteği ile
“İskenderun Lojistik Köyü ile Antakya ve Osmaniye Lojistik Destek Merkezleri Mastır Planı”
hazırlanmıştır. Plan çerçevesinde İskenderun sahip olduğu potansiyel ile lojistik merkez olarak öne
232 çıkmıştır. Bununla birlikte İskenderun’daki lojistik potansiyele destek olarak ve burada yapılan 233
Lojistik sektörü TR63 Bölgesi için Merkezi yaklaşık 150 dönüm ile başlaması ve 3.16. Antakya Lojistik
2.17 Antakya
Antakya LojistikDestek Merkezi
2.17. Lojistik DestekDestek
Merkezi Merkezi
bölgesel gelişmeye katkıda bulunacak 20 yıllık projeksiyon ile yaklaşık 240 dönüme
ve geliştirilmesi hedeflenen sektör olarak ulaşması planlanmıştır. Program/Proje Adı: •Antakya Lojistik Destek Merkezi
belirlenmiştir. Bu hedefe yönelik olarak
Osmaniye Lojistik Merkezi içerisinde
Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansının desteği •Bölgesel rekabet gücünün artırılması, bölgede kurulu üretim
yer alacak olan fonksiyonlar; gümrüklü- Amacı: yapısının lojistik olanaklarının geliştirilmesi
ile “İskenderun Lojistik Köyü ile Antakya ve
gümrüksüz depolar, soğuk hava deposu,
Osmaniye Lojistik Destek Merkezleri Mastır
konteyner stok alanı, demiryolu terminali,
Planı” hazırlanmıştır. Plan çerçevesinde Uygulama Yeri: •Antakya/Hatay
banka şubeleri, teknik altyapı tesisi, otopark
İskenderun sahip olduğu potansiyel ile lojistik
alanı (binek ve ağır araç otoparkı olmak •TR63 Bölgesi’nin kuzey-güney ve doğu-batı bölgeler
merkez olarak öne çıkmıştır. Bununla birlikte arasında geçiş noktası olması ve Avrupa-Orta Doğu-Uzak
üzere), gümrük ofisi, akaryakıt istasyonudur.
İskenderun’daki lojistik potansiyele destek Doğu lojistiğini sağlayabilecek konumda olması
olarak ve burada yapılan yatırımlardan •TR63 Bölgesi kurulu sanayi yapısının lojistik sektörüne
Ancak master plan sonrasında alınan yatırım potansiyeli sunması
destek alarak bölgedeki yatırımlara destek yatırım kararı ile özel sektör tarafından Gerekçesi: •Doğu ve güneydoğu bölgelerin geniş bir hinterland sunması
vermesi amacıyla Antakya ve Osmaniye’de, Osmaniye ili yakınlarında yapılması planlanan •TR63 Bölgesi dış ticaret hacminin gelişen bir görünüm arz
etmesi
İskenderun Lojistik Köyü ile birlikte çalışacak yeni liman projesinin, Osmaniye ilinin lojistik •Limanların demiryolu ve karayolu bağlantıları ile çok modlu
lojistik destek merkezi kurulması önerilmiştir. potansiyelini çok daha üst seviyelere taşımacılık sisteminin geliştirilmesine uygun olması
Osmaniye’de kurulması planlanan merkezin, çıkarmıştır. TR63 Bölgesi’nin en büyük •Hatay ilinde yer alan taşımacılık ve lojistik firmaları
depolama kapasitesi sınırlı, liman hinterlandı Faydalanıcıları: •Hinterlandında yer alan üretici sektörler
organize sanayi bölgesi olan Osmaniye
içinde olmayan, buna karşılık demiryolu Organize Sanayi Bölgesi ve gelişmiş •Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
bağlantısı olan bir lojistik destek merkezi ulaşım altyapısı ile geniş bir hinterlandı olan •Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı
olması öngörülmüştür. Osmaniye Lojistik •TCDD Genel Müdürlüğü
Osmaniye ilinde master planda öngörülenden
Destek Merkezi alan ihtiyacı bakımından Uygulayıcıları: •Hatay Valiliği
daha büyük ölçekli lojistik yatırımların •İlgili Belediye
Antakya’ya kıyasla bir miktar daha büyük yapılabileceği değerlendirilmektedir. •Antakya Ticaret ve Sanayi Odası
önerilmiştir. Osmaniye Lojistik Destek •Antakya Organize Sanayi Bölgesi
•Antakya Lojistik Destek Merkezinin kamu yatırım

programına alınması
desteği ile destek merkezi için gerekli izinler alınacak, inşaat
ve altyapı çalışmalarına başlanacaktır.

TR63 Bölgesinde gelişmekte olan lojistik sektörü, İskenderun Limanı’nı merkez almak üzere
İskenderun’da bir lojistik köy kuruluşunu gerektirmekle birlikte, Antakya ve Osmaniye kent
merkezlerinde de birer lojistik üs kurulmasına ihtiyaç duymaktadır. Bu lojistik üsler, alan ve sunulacak
hizmetler itibarıyla, İskenderun Lojistik Köyü kadar geniş ve kapsamlı olmamakla birlikte, lojistik köy
ile olacak aktivitelerin sinerji ve işbirliği yaratacak şekilde ortak çalışmaları üstlenecektir.
234 235
TR63 Bölgesinde gelişmekte olan Antakya Lojistik Destek Merkezi 2.18 Türkoğlu
3.17. Lojistik
Türkoğlu Lojistik Merkezi
Merkezi
2.18. Türkoğlu Lojistik Merkezi
lojistik sektörü, İskenderun Limanı’nı merkez başlangıçta alan ihtiyacı bakımından 104
almak üzere İskenderun’da bir lojistik köy dönüm olarak önerilmiş ve 20 yıl sonrasını Program/Proje Adı: •Türkoğlu Lojistik Merkezi
kuruluşunu gerektirmekle birlikte, Antakya hedefleyen projeksiyon ile 185 dönümlük
ve Osmaniye kent merkezlerinde de birer büyüklüğe ulaşması öngörülmüştür. •Bölgesel rekabet gücünün artırılması, bölgede kurulu üretim
Amacı: yapısının lojistik olanaklarının geliştirilmesi
lojistik üs kurulmasına ihtiyaç duymaktadır. Depolama fonksiyonları daha az tutulmuş,
Bu lojistik üsler, alan ve sunulacak hizmetler daha ziyade yük aktarma operasyonuna
Uygulama Yeri: •Türkoğlu/Kahramanmaraş
itibarıyla, İskenderun Lojistik Köyü kadar dönük, demiryolu bağlantısı olmayan,
geniş ve kapsamlı olmamakla birlikte, intermodal taşımanın yer almadığı bir lojistik •TR63 Bölgesi’nin kuzey-güney ve doğu-batı bölgeler
lojistik köy ile olacak aktivitelerin sinerji ve merkez oluşumu ele alınmıştır. arasında geçiş noktası olması ve Avrupa-Orta Doğu-Uzak
Doğu lojistiğini sağlayabilecek konumda olması
işbirliği yaratacak şekilde ortak çalışmaları
Antakya Lojistik Merkezi içerisinde •TR63 Bölgesinde kurulu sanayi yapısının lojistik sektörüne
üstlenecektir. yatırım potansiyeli sunması
yer alacak olan fonksiyonlar; gümrüklü- Gerekçesi: •Doğu ve güneydoğu bölgelerin geniş bir hinterland sunması
Antakya Lojistik Destek Merkezi yerel gümrüksüz depolar, soğuk hava deposu, •TR63 Bölgesi dış ticaret hacminin gelişen bir görünüm arz
etmesi
ihtiyaçları karşılama ve yerel bazda yük banka şubeleri, teknik altyapı tesisi, atık su
•Limanların demiryolu ve karayolu bağlantıları ile çok modlu
konsolidasyonu sağlama amacı taşımakta, artıma tesisi, otopark alanı (binek ve ağır taşımacılık sisteminin geliştirilmesine uygun olması
yük taşımacılığını ve yük taşımacılık araçlarını araç otoparkı olmak üzere), gümrük ofisi, •TCDD yatırım programına alınmış olması
kent dışına çıkarma hedefi gütmektedir. akaryakıt istasyonudur. •Kahramanmaraş ilinde yer alan taşımacılık ve lojistik
Destek merkezi, İskenderun Lojistik Köyünde Faydalanıcıları: firmaları
•Hinterlandında yer alan üretici sektörler
olan kullanımların hemen hepsine daha
•Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
küçük ölçekli olmak üzere sahip olacaktır.
•Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı
•TCDD Genel Müdürlüğü
Uygulayıcıları: •Kahramanmaraş Valiliği
•İlgili Belediye
•Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası
•Kahramanmaraş Organize Sanayi Bölgesi
•TCDD Demiryolu Aktarma Merkezleri projesinde

kapsamında Türkoğlu İlçesinde TCDD’nin yük aktarma,
intermodal çalışma için bir demir yolu terminali kurulması
projesi devreye alınmıştır. Türkoğlu Lojistik Merkezi yapım
Uygulama Araçları/Yöntem: işi için TCDD Genel Müdürlüğü Taşınmaz Mallar Dairesi
Emlak ve İnşaat Dairesi Başkanlığı tarafından ihaleye
çıkılmıştır ve Lojistik Merkezi inşaat işleri için firmalardan
teklifler alınmıştır.

Lojistik merkezler; farklı işletici ve taşıyıcılarla ulusal ve uluslararası yük taşımacılığı, dağıtımı,
depolama ve diğer tüm hizmetlerin yapıldığı alan olarak tanımlanmaktadır. Karayolu, demiryolu,
denizyolu ve yerine göre havayolu erişimi ile kombine taşımacılık imkanlarının olduğu depolama ve
236 ulaştırma hizmetlerinin birlikte sunulduğu merkezlerdir. 237
Lojistik merkezler; farklı işletici ve Eskişehir (Hasanbey), Kayseri (Boğazköprü), 2.19

3.18. İskenderun Denizcilik
İskenderun Denizcilik İhtisas
İhtisas Sanayi
Sanayi Bölgesi
Bölgesi
taşıyıcılarla ulusal ve uluslararası yük Balıkesir (Gökköy), Mersin (Yenice), Uşak, 2.19. İskenderun Denizcilik İhtisas Sanayi Bölgesi
taşımacılığı, dağıtımı, depolama ve diğer Erzurum (Palandöken), Konya (Kayacık),
Program/Proje Adı: •İskenderun Denizcilik İhtisas Sanayi Bölgesi
tüm hizmetlerin yapıldığı alan olarak Denizli (Kaklık) ve Bilecik (Bozüyük) olmak
tanımlanmaktadır. Karayolu, demiryolu, üzere 13 adet lojistik merkez kurulmaya
denizyolu ve yerine göre havayolu erişimi başlanmıştır. 2011 yılı yatırım programına •TR63 Bölgesinde denizcilik ve lojistik sektörlerinin
Amacı: geliştirilmesi ve bölgesel rekabet gücünün artırılması
ile kombine taşımacılık imkanlarının olduğu alınan Kahramanmaraş (Türkoğlu), Mardin,
depolama ve ulaştırma hizmetlerinin birlikte Kars, Sivas, İzmir (Kemalpaşa) ve Habur
sunulduğu merkezlerdir. Lojistik Merkezleri ile birlikte Lojistik Merkez Uygulama Yeri: •İskenderun/Hatay
adeti 19’a ulaşmaktadır.
Modern yük taşımacılığının kalbi olarak
•İster Tersanesinin imkanlarının; körfeze gelen gemilerin
görülen, lojistik merkezler ülkemizde de Projede ilk etapta TR63 bölgesi için bir sayısı ve büyüklükleri dikkate alındığında yeterli olmaması
kurulmaya başlanmıştır. TCDD Demiryolu merkez planlanmamış ancak daha sonra •TR63 Bölgesi’nin kuzey-güney ve doğu-batı bölgeler
arasında geçiş noktası olması ve Avrupa-Orta Doğu-Uzak
Aktarma Merkezleri Projesi kapsamında bölgenin önemi anlaşılarak Kahramanmaraş Doğu lojistiğini sağlayabilecek konumda olması
19 noktada lojistik merkezi kurulması ilinde Türkoğlu ilçesinde TCDD’nin yük •TR63 Bölgesi kurulu sanayi yapısının yatırım potansiyeli
planlanmaktadır. Kent merkezi içinde kalmış aktarma, intermodal çalışma için bir demir sunması
Gerekçesi: •Doğu ve güneydoğu bölgelerin geniş bir hinterland sunması
yük garlarının; Avrupa ülkelerinde olduğu yolu terminali kurulması projesi devreye •TR63 Bölgesi dış ticaret hacminin gelişen bir görünüm arz
gibi, etkin karayolu ve deniz ulaşımı bağlantısı alınmıştır. Lojistik merkezin OSB’ye 3 etmesi
olan ve yükleyiciler tarafından tercih edilebilir km mesafede, Nurdağı-Kahramanmaraş •İskenderun Körfezinde planlanan yeni yatırımlar, enerji
terminalleri, rafineriler, şamandıra tesisleri ve depolama
bir alanda, yük lojistik ihtiyaçlarına cevap karayolunun mücavirinde genişleme imkanı tesisleri olarak kıyı tesislerinin artması ve bu tesislerin gemi
verebilecek özellikte, modern, teknolojik bulunan Türkoğlu ilçesinde kurulması trafiğini giderek artırması
ve ekonomik gelişmelere uygun şekilde, planlanmaktadır. Pamuk, iplik, dokuma

özellikle Organize Sanayi Bölgelerine yakın kumaş, örme kumaş, gübre, krom, çimento, •Doğu Akdeniz Bölgesi
•Doğu Akdeniz’de yer alan komşu bölge ülkeler
ve yük potansiyeli yüksek olan bölgelerde seramik, demir, kömür, odun, mermer Faydalanıcıları: •Hatay ilinde yer alan taşımacılık ve lojistik firmaları
yapılandırılmaları amaçlanmıştır. taşıması yapılacak olup sektöre 1,9 milyon •TR63 Bölgesinde yer alan ihracatçı firmalar
ton taşıma kapasitesi ile 797 bin metrekarelik
Öncelikle, organize sanayi bölgeleriyle •Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
lojistik alan sağlanması hedeflenmektedir. •Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı
bağlantılı olarak yük taşıma potansiyelinin •TCDD Genel Müdürlüğü
Projenin fizibilite çalışmaları bitmiş olup
yoğun olduğu İstanbul (Halkalı/Yeşilbayır), Uygulayıcıları: •DOĞAKA
kamulaştırma çalışmalarına başlanmıştır.
İzmit (Köseköy), Samsun (Gelemen), •Hatay Valiliği
•İlgili Belediye
•İskenderun Organize Sanayi Bölgesi
•İskenderun Denizcilik İhtisas Sanayi Bölgesinin kamu yatırım

Uygulama Araçları/Yöntem: programına alınması
•Kamu Yatırımı
Finansman: •İskenderun Denizcilik İhtisas Sanayi Bölgesi A.Ş.
•İskenderun Deniz Ticaret Odası ve İskenderun TSO
2014-2023)
Organize Sanayi Bölgesi ve Küçük Sanayi Sitesi oluşumları
yaygınlaştırılacaktır. (TR63 Bölge Planı 2014-2023)
238 239
İskenderun Denizcilik İhtisas Sanayi Doğu Akdeniz Bölgesinde ve 2.20 Kahramanmaraş

3.19. Tekstil
Kahramanmaraş Tekstil İhtisas
İhtisas Organize
Organize SanayiSanayi
Bölgesi Bölgesi
Bölgesi (İDİSB) Projesi, İskenderun Deniz komşu bölge ülkelerde bakım onarım 2.20. Kahramanmaraş Tekstil İhtisas Organize Sanayi Bölgesi
Ticaret Odası ve üyeleri, İster Tersanesi, ve havuzlama hizmeti verebilecek tamir
Program/Proje Adı: •Kahramanmaraş Tekstil İhtisas Organize Sanayi Bölgesi
Kaptan Deniz İnşaat A.Ş. öncülüğünde ve bakım tersaneleri ve gemi geri dönüşüm
yerel firmaların desteği ile gerçekleştirilecek tesisleri bulunmaması, bölgede çok sayıda
bir denizcilik projesidir. Proje’nin, Hatay ili, çelikhane tesisi bulunması ve bu tesislerin •Sektörde birbirini tamamlayıcı ve birbirinin yan ürününü
teşvik eden işletmelerin bir arada üretim yapmalarıyla
İskenderun İlçesi sınırları içerisinde, Sarıseki, demir hammaddesine ihtiyaçları olup bu üretimde verimliliğin ve uluslararası rekabet gücünün
Amacı: artırılması, yeni istihdam alanlarının açılması, yaşam ve
Bekbele ve Denizciler beldeleri sahilinde, ihtiyacın ithalat yolu ile karşılanıyor olması,
çalışma kalitesinin artırılması, sektör firmalarının sahip
İskenderun Körfezi kıyı kenar çizgisinin deniz İskenderun Körfezinde yapılacak olan; liman, olduğu altyapı imkanlarının geliştirilmesi
tarafında devletin hüküm ve tasarrufunda terminal ve enerji santralleri gibi sanayi
altında bulunan 4 km uzunluğunda ve tesislerinin deniz yapılarının inşaatında
Uygulama Yeri: •Kahramanmaraş
ortalama 600 metre genişliğinde, yaklaşık ve işletilmesinde, teknik ve lojistik destek
1.700.000m² alana deniz dolgusu yapılarak sağlayacak olması, İskenderun-Mersin •Kahramanmaraş ilinde sosyal ve ekonomik çerçevede en
öne çıkan sektör durumundaki tekstil sektörünün, ildeki
gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. arasında yer alan limanların gemi trafiğinin istihdamın sektörel dağılımında en yüksek paya sahip sektör
yoğun olması, İskenderun Denizcilik İhtisas olması
Projenin amacı, Antalya, Mersin, •Kahramanmaraş ilinin Türkiye’nin tekstil ihracatı
Sanayi Bölgesi Projesi; Hatay Valiliği
İskenderun Limanlarına gelen gemiler, göstergelerinde ilk 5 il arasında yer alması
tarafından kurulması planlanan Lojistik Gerekçesi: •Türkiye iplik üretiminin % 27,4’ünün, dokuma kumaş
Akdeniz’e kıyısı bulunan Doğu Akdeniz’de üretiminin ise % 8,4’ünün Kahramanmaraş ilinde
Köy, Ulusal yatırım programına alınan
yer alan komşu ülke limanlarına (Beyrut, gerçekleştirilmesi
Hassa-Dörtyol Yol Yapım Projesinin •Ulusal ve uluslararası rekabet gücününün, verimliliğinin ve
Hayfa, İskenderiye) gelen gemiler ve Süveyş
tamamlanmasıyla doğu ve güneydoğu birim başına elde edilen katma değerin artırılması,
Kanalı’ndan geçen gemilerin bakım, onarım sürdürülebilir altyapı imkanlarına sahip olmayan firmaların
bölgelerinin sanayi yükününün bölgeye varlığı
ve havuzlama ihtiyaçlarını karşılamaktır.
gelecek olması, İskenderun Liman’ının
Akdeniz Bölgesi’nde, ticaret gemilerine, •Kahramanmaraş ilinde tekstil sektöründe faaliyet gösteren
özelleştirmesiyle lojistik altyapısına yönelik Faydalanıcıları:
tankerlere, yolcu gemilerine, limanlarda firmalar
yatırımların artması faktörleri ile bir arada
çalışan römorkörlere, yatlara, büyük balıkçı
ele alındığında bütünlük oluşturuyor olması •T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
gemilerine, bakım, onarım ve havuzlama Uygulayıcıları: •Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası
projenin sağladığı avantajlardandır.
hizmeti verebilecek İskenderun’da bulunan
•Kahramanmaraş Tekstil İhtisas Organize Sanayi Bölgesinin
İster Tersanesi haricinde sivil bir tersane Sanayi Bölgesi içerisinde yer alması yatırım programına alınması
Uygulama Araçları/Yöntem:
bulunmamaktadır. İster Tersanesinin planlanan tesisler; deniz vasıtası geri •İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri kuruluş esasları
imkanları; körfeze gelen gemilerin sayısı dönüşüm tesisleri, büyük ölçekli kuru havuzu
•Kamu Yatırımı
ve büyüklükleri dikkate alındığında olan tamir bakım tersanesi, orta ölçekli kuru Finansman: •T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
yeterli olamamaktadır. Ülkemiz haricinde havuzu olan tamir bakım tersanesi, mega yat
Suriye, Lübnan, İsrail ve Mısır’da yeterli imalat bölgesi, iş tekneleri imalat bölgesi, •Üretim yeteneğinin geliştirilmesi amacıyla ihtisaslaşmış
Bölge Planı ile İlişkisi: Organize Sanayi Bölgesi ve Küçük Sanayi Sitesi oluşumları
imkanlara sahip bakım-onarım tersaneleri endüstriyel liman, ro-ro rıhtımı ve lojistik yaygınlaştırılacaktır. (TR63 Bölge Planı 2014-2023)
bulunmamaktadır. Dolayısıyla gemilerin terminal, deniz endüstrisi ihtisas alanı,
bakım, onarım ve havuzlama ihtiyaçlarını gemilerden atık toplama ve ayrıştırma tesisi
karşılamak için İskenderun Körfezi uygun bir petrol kirliliği acil müdahale ve komuta Türkiye iplik üretiminin % 27,4’ünü, dokuma kumaş üretiminin % 8,4’ünü gerçekleştiren
konuma sahiptir. kontrol merkezi, enerji santralidir.
Kahramanmaraş ili, Türkiye’nin önemli tekstil merkezlerinden biri haline gelmiş durumdadır.
Kahramanmaraş ilinde tekstil sektörünün il istihdamına yaptığı katkı, ildeki diğer sektörlerle
karşılaştırılamayacak derecede büyüktür ve bu yapısı itibarıyla Türkiye’nin tekstil ihracatı
240 göstergelerinde ilk 5 il arasında yer almaktadır. 241
Türkiye iplik üretiminin % 27,4’ünü, Sanayi Bölgesi’nin kurulması için çalışmalar 2.21 Osmaniye
3.20. Zeytincilik
Osmaniye Zeytincilik İhtisas
İhtisas Organize
BölgesiBölgesi
dokuma kumaş üretiminin % 8,4’ünü başlatılmıştır. 532 hektarlık söz konusu 2.21. Osmaniye Zeytincilik İhtisas Organize Sanayi Bölgesi
gerçekleştiren Kahramanmaraş ili, proje alanının yaklaşık % 70’lik kesiminde
Program/Proje Adı: •Osmaniye Zeytincilik İhtisas Organize Sanayi Bölgesi
Türkiye’nin önemli tekstil merkezlerinden biri iplik fabrikalarının, % 30’luk kesiminde
haline gelmiş durumdadır. Kahramanmaraş ise dokuma fabrikalarının kurulması
•Osmaniye ilinin yıllar itibarıyla hızla artan zeytin ve
ilinde tekstil sektörünün il istihdamına planlanmakta ve tesis sayısının ise 40 ila 60 Amacı: zeytinyağı üretiminde pazarlama standartları ve pazar
yaptığı katkı, ildeki diğer sektörlerle adet arasında olması beklenmektedir olanaklarının geliştirilmesi
karşılaştırılamayacak derecede büyüktür

Kahramanmaraş Tekstil İhtisas Organize Uygulama Yeri: •Osmaniye
ve bu yapısı itibarıyla Türkiye’nin tekstil
Sanayi Bölgesi ile beraber sektörün
ihracatı göstergelerinde ilk 5 il arasında yer
Kahramanmaraş ilinde sürdürülebilir üretim •Bilinçli üretici sayısını arttırarak daha kaliteli zeytin
almaktadır. üretilmesini sağlamak
altyapısı ile hizmet vermesi; sektörde
•Üreticileri, zeytinde markalaşarak iç pazarın yanı sıra dış
Ulusal ölçekte bu kadar önemli konuma birbirini tamamlayıcı işletmelerin bir arada pazara yöneltmek
gelmiş tekstil sektörünü daha ileri seviyelere üretim yapmalarıyla üretimde verimliliğin •İşssizlik oranının yüksek olması
Gerekçesi: •Zeytin bakımı ve zeytincilik ile ilgili kalifiye işgücünün
taşıyabilmek için Kahramanmaraş ilinde artırılması; ildeki sektör paydaşlarının eksikliği
yer alan tekstil işletmeleri göz önüne markalaşma, ürün ihtisaslaşması, Ar-Ge ve •Zeytin üretimde kalitenin artırılması
alınarak yapılan araştırma ve alınan talepler Ür-Ge gibi alanlarda rekabet avantajı elde •Üretilecek zeytinyağlarının kalite düzeyi ve asitlik derecesi
hakkındaki bilgi ve özenin artırılması
doğrultusunda ildeki tekstil fabrikalarını etmesi hedeflenmektedir. Bununla beraber,
bir OSB çerçevesinde bir araya getirme Kahramanmaraş ilinde Tekstil İhtisas
Faydalanıcıları: •Zeytin ve zeytinyağı üreticileri ve sanayicileri
fikri ortaya çıkmıştır. Bu kapsamda, Organize Sanayi Bölgesi’nin kurulması ile
Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası taslak haldeki Bölgesel Gelişme Ulusal •Osmaniye Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü
tarafından Kahramanmaraş ili, merkez ilçe Stratejisi’nde değinilen ihtisaslaşmış OSB •Osmaniye Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü
Uygulayıcıları: •Osmaniye TSO
sınırları içerisinde yaklaşık 532 hektar alanda oluşumlarının yaygınlaştırılması hedefine
•Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri
‘Kahramanmaraş Tekstil İhtisas Organize hizmet edilmiş olacaktır.
•Osmaniye Zeytincilik İhtisas Organize Sanayi Bölgesinin
Uygulama Araçları/Yöntem: kamu yatırım programına alınması
•Üretim ve Pazarlama teknikleri geliştirilerek TR63 Bölgesinin

tarımsal üretim değeri artırılacaktır.(TR63 Bölge Planı 2014-
2023)
2013 yılı verilerine göre Osmaniye ilinde yaklaşık 78 bin dekarlık zeytin dikili alanda meyve veren
yaştaki yaklaşık 2 milyon adet ağaçtan 23 bin ton sofralık zeytin üretimi sağlanmıştır. Yine 2013 yılı
verilerine göre Osmaniye ilinde yaklaşık 45 bin dekarlık zeytin dikili alanda meyve veren yaştaki
yaklaşık 1 milyon 100 bin ağaçtan 28 bin ton yağlık zeytin üretimi sağlanmıştır. Bölgede, yeni kurulan
zeytinliklerle üretim daha da artacaktır.
242 243
Bilinçli üretici sayısını arttırarak daha kaliteli zeytin üretilmesini sağlamak ve zeytinde markalaşarak iç
2013 yılı verilerine göre Osmaniye ilinde İşsizlik oranının Türkiye ortalamasının 2.22 Hatay
3.21. Zeytincilik
Hatay Zeytincilik İhtisas
İhtisas Organize
BölgesiBölgesi
yaklaşık 78 bin dekarlık zeytin dikili alanda üzerinde olduğu bölgede Osmaniye ilinde 2.22. Hatay Zeytincilik İhtisas Organize Sanayi Bölgesi
meyve veren yaştaki yaklaşık 2 milyon adet kurulması planlanan Zeytincilik İhtisas
Program/Proje Adı: •Hatay Zeytincilik İhtisas Organize Sanayi Bölgesi
ağaçtan 23 bin ton sofralık zeytin üretimi Organize Sanayi Bölgesi’nde ilgili kurumların
sağlanmıştır. Yine 2013 yılı verilerine göre işbirliği ile faaliyete geçmesi hedeflenen
•Hatay ilinin hacmi yüksek zeytin ve zeytinyağı üretiminde
Osmaniye ilinde yaklaşık 45 bin dekarlık mesleki eğitim merkezi ile de zeytin bakımı Amacı: pazarlama standartları ve pazar olanaklarının geliştirilmesi
zeytin dikili alanda meyve veren yaştaki ve budaması konusunda kalifiye iş gücünün
yaklaşık 1 milyon 100 bin ağaçtan 28 bin ton yetiştirilmesi planlanmaktadır. Bu merkez
Uygulama Yeri: •Altınözü/Hatay
yağlık zeytin üretimi sağlanmıştır. Bölgede, ile hem sektöre iş gücü temin edilecek hem
yeni kurulan zeytinliklerle üretim daha da de işsizlik oranının düşürülmesine katkı
artacaktır. sağlanacaktır. Osmaniye ilinde yaklaşık 3 •Üretilen zeytinyağlarının kalite düzeyinin artırılması
milyon adedi aşan zeytin ağacı için bin kişinin •Zeytinyağı asitlik derecesi hakkındaki bilgi ve özenin
Bilinçli üretici sayısını arttırarak daha artırılması
üzerinde kalifiye zeytin budama elemanına Gerekçesi: •Zeytin üretimde kalitenin artırılması
kaliteli zeytin üretilmesini sağlamak ve
istihdam sağlanacaktır. •Zeytin ve zeytin ürünlerinin dış ticaret kapasitesinin
zeytinde markalaşarak iç pazarın yanı sıra artırılması ve ürün katma değerinin artırılması
dış pazara yönelmek amacıyla Osmaniye Osmaniye Zeytincilik İhtisas OSB ile
ilinde Zeytincilik İhtisas Organize Sanayi kamu ve özel sektör arasında bağlantılı
Bölgesi kurulması planlanmaktadır. çalışmalarla zeytin yetiştiriciliğinin Faydalanıcıları: •Zeytin ve zeytinyağı üreticileri ve sanayicileri
Osmaniye Zeytincilik İhtisas Organize Sanayi geliştirilmesi, zeytinde yüksek verimin
Bölgesi ile pazarlama standartları ve pazar sağlanması, kalitenin artırılması, tarımsal dış •Hatay Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü
olanaklarının geliştirilmesi hedeflenmektedir. ticaret kapasitesinin artırılması ve ürün katma •Hatay Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü
Uygulayıcıları: •Antakya Ticaret ve Sanayi Odası
değerinin artırılması hedeflenmektedir.
Kurulacak olan Zeytin ve Zeytin Ürünleri •Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri
İhtisas OSB’de depolama sistemlerinin
de kurulacak olması zeytinyağını kalitesi •Hatay Zeytincilik İhtisas Organize Sanayi Bölgesinin kamu
Uygulama Araçları/Yöntem: yatırım programına alınması
bozulmadan saklanabilecek ve zeytinyağı
çelik silolarda saklanabilir kılacaktır.
•Üretim ve Pazarlama teknikleri geliştirilerek TR63 Bölgesinin

tarımsal üretim değeri artırılacaktır.(TR63 Bölge Planı 2014-
2023)
2013 yılı verilerine göre Hatay ilinde yaklaşık 100 bin dekarlık zeytin dikili alanda meyve veren yaştaki
1 milyon 830 bin ağaçtan 19 bin ton sofralık zeytin üretimi sağlanmıştır. Yine 2013 yılı verilerine göre
Hatay ilinde yaklaşık 414 bin dekarlık zeytin dikili alanda meyve veren yaştaki 8 milyon adedi aşan
ağaçtan 139 bin ton yağlık zeytin üretimi sağlanmıştır.
Altınözü ilçesi Enek bölgesinde kurulacak Tarım ve Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgesi'nde
244 245
(TDİOSB) hayvancılık ve zeytine dayalı Organize İhtisas Sanayi Bölgesi bir arada faaliyet göstermesi
2013 yılı verilerine göre Hatay ilinde İlki İzmir’de bulunan zeytincilik araştırma 2.23
3.22. Osmaniye Hayvancılık
Osmaniye Hayvancılık İhtisas
İhtisas Organize
BölgesiBölgesi
yaklaşık 100 bin dekarlık zeytin dikili alanda istasyonunun ikincisi, Altınözü’nde kurulacak 2.23. Osmaniye Hayvancılık İhtisas Organize Sanayi Bölgesi
meyve veren yaştaki 1 milyon 830 bin Zeytincilik İhtisas OSB’de açılacaktır.
ağaçtan 19 bin ton sofralık zeytin üretimi Kozkalesi Köyü ile Akamber köyü arasında Program/Proje Adı: •Osmaniye Hayvancılık İhtisas Organize Sanayi Bölgesi
sağlanmıştır. Yine 2013 yılı verilerine göre araştırma istasyonları ve laboratuvar yer
Hatay ilinde yaklaşık 414 bin dekarlık zeytin alacaktır. Zeytincilik Araştırma İstasyonuna •Tarım Stratejik Planı 2013-2017 belgesinde yer alan
öncelikler doğrultusunda Osmaniye ilinde Organize
dikili alanda meyve veren yaştaki 8 milyon paralel olarak Zeytin ve Zeytin Ürünleri Amacı: Hayvancılık Bölgesi kurularak entegre hayvancılık
adedi aşan ağaçtan 139 bin ton yağlık zeytin İşletme İhtisas Organize Sanayi Bölgesi faaliyetleri yaygınlaştırılacaktır.
üretimi sağlanmıştır. kurulacaktır. Proje kapsamında uzmanlar,
ziraat mühendisleri ve akademisyenler Uygulama Yeri: •Osmaniye
Altınözü ilçesi Enek bölgesinde kurulacak
tarafından zeytinciliğin geliştirilmesine
Tarım ve Tarıma Dayalı İhtisas Organize
yönelik bilimsel çalışmalar yapılacaktır. •Türkiye genelinde gebe düve ihtiyacının %40’ının
Sanayi Bölgesi’nde (TDİOSB) hayvancılık Osmaniye’den karşılanması
Gerekçesi: •Arazi fiyatlarının ve yatırım maliyetlerinin düşük olması
ve zeytine dayalı Organize İhtisas Sanayi Zeytincilik Araştırma İstasyonu ile
•OSB kurulması için yeterli yatırımcı potansiyelinin bulunması
Bölgesi bir arada faaliyet göstermesi Altınözü ilçesinden Hatay ili ile beraber
planlanmaktadır. Zeytincilik İhtisas OSB Adana, Mersin, Kahramanmaraş, Osmaniye,
için 1300 dekarlık arazi tahsisi yapılmıştır. Kilis, Gaziantep, Şanlıurfa ve Mardin olmak
Faydalanıcıları: •Osmaniye ilinde hayvancılık faaliyetlerinde bulunan firmalar
OSB’dezeytinyağı fabrikaları, zeytin üzere 9 ilde sektöre hizmet götürülmesi
işleme tesisleri, prina üretim fabrikaları, hedeflenecektir. TDİOSB projesi kapsamında
zeytin ve zeytin ürünlerine dayalı imalat bölge genelinde üretilen zeytinyağlarının
•Osmaniye Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü
gerçekleştirilecek olan firmalar yer alacaktır. kalite düzeyi ve asitlik derecesi hakkındaki •Osmaniye Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü
Uygulayıcıları:
Ayrıca, söz konusu OSB’de gerçekleştirilecek bilgi ve özenin artırılması, üretimde •Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri
yatırımlar, vergi indirimi ve sigorta primi kalitenin artırılması, dış ticaret kapasitesinin •Osmaniye Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği
işveren hissesi desteği açısından 5. Bölge artırılması ve ürün katma değerinin artırılması
desteklerinden yararlandırılmaktadırlar. hedeflenmektedir. •Osmaniye Hayvancılık İhtisas Organize Sanayi Bölgesinin
Uygulama Araçları/Yöntem: kamu yatırım programına alınması

Osmaniye, hem Türkiye hem de TR63 Bölgesinde tarımsal alanda potansiyele sahip önemli illerden
birisi konumundadır. Osmaniye ilinde bu potansiyelin geliştirilmesi amacıyla hayvancılık konusunda
OSB kurulması planlanmaktadır. Bu amaçla Osmaniye Valiliği tarafından ilde projenin uygulanması
için çalışmalar başlatılmıştır.
Osmaniye’de 2 adet Organize Sanayi Bölgesi’ne sahip olmasının yanı sıra Hayvancılık İhtisas Sanayi
246 247
Bölgesi’nin kurulması planlanmaktadır. İlde iş gücü maliyeti, arazi fiyatları ve yatırım maliyetlerinin
Osmaniye, hem Türkiye hem de TR63 açısından Osmaniye Hayvancılık İhtisas 3.23. Hatay
2.24 Hatay Hayvancılık
Hayvancılık İhtisas Organize
İhtisas Sanayi
Organize BölgesiBölgesi
Sanayi
Bölgesinde tarımsal alanda potansiyele Bölgesi kurulması önem arz etmektedir. 2.24. Hatay Hayvancılık İhtisas Organize Sanayi Bölgesi
sahip önemli illerden birisi konumundadır. Ancak Türkiye geneline bakıldığında
Program/Proje Adı: •Hatay Hayvancılık İhtisas Organize Sanayi Bölgesi
Osmaniye ilinde bu potansiyelin geliştirilmesi Osmaniye hayvancılık bakımından geri
amacıyla hayvancılık konusunda OSB kalmış durumdadır. Kurulacak olan bölgede
•Tarım Stratejik Planı 2013-2017 begesinde yer alan
kurulması planlanmaktadır. Bu amaçla hayvanların yem ihtiyacı, su ve kullanılacak
Amacı: öncelikler doğrultusunda Hatay ilinde Organize Hayvancılık
Osmaniye Valiliği tarafından ilde projenin diğer malzemelerin kolayca temin Bölgesi kurularak entegre hayvancılık yapılması
uygulanması için çalışmalar başlatılmıştır. edilebilecektir. Bu bölgede ilk etapta 100
adet düve ve süt sığırı işletmesinin, en az 1 Uygulama Yeri: •Altınözü/Hatay
Osmaniye’de 2 adet Organize Sanayi
yem fabrikasının bulunması planlanmış daha
Bölgesi’ne sahip olmasının yanı sıra
sonrada günlük 10 ton süt işleme kapasiteli
Hayvancılık İhtisas Sanayi Bölgesi’nin •Çiftçiye modern tarım eğitiminin verilmesi ve tanıtım
en az 2 mandıra, 1 biyogaz tesisi ve 1 hayvan programının uygulanması
kurulması planlanmaktadır. İlde iş gücü
gübresi işleme ve paketleme tesisinin olması •Çiftçi ihtiyaçları doğrultusunda fiziksel altyapı ve
maliyeti, arazi fiyatları ve yatırım maliyetlerinin Gerekçesi: üstyapısının iyileştirilmesi
planlanmaktadır.
düşük olmasının yanı sıra lojistik açıdan •Modern ve hijyenik ortamın sağlanması
•OSB kurulması için yeterli yatırımcı potansiyelinin bulunması
Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerine yakın Osmaniye ilinde bölgesel desteklerden
mesafede olması Osmaniye ilini avantajlı faydalanabilecek sektörler arasında tarımsal
kılmaktadır. alanda entegre hayvancılık yatırımları Faydalanıcıları: •Hatay ilinde hayvancılık faaliyetlerinde bulunan firmalar
bulunmaktadır. Bu proje kapsamında
Türkiye genelinde gebe düve ihtiyacının
kaçak hayvan giriş çıkışı engellenmesi, •Hatay Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü
%40’ı Osmaniye’den karşılanmaktadır. İldeki •Hatay Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü
hayvan hastalıkları kontrol altına alınması Uygulayıcıları:
178.325 ton süt büyükbaş hayvanlardan •Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri
ve hayvancılık piyasa fiyatlarının dengede •Hatay Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği
üretilmekte ve toplamda 19 adet süt ve süt
tutulabilmesi hedeflenecektir. Ayrıca
ürünleri işleyen tesis ile 1 adet süt tozu tesisi
Osmaniye Hayvancılık İhtisas Bölgesi’nde •Hatay Hayvancılık İhtisas Organize Sanayi Bölgesinin kamu
bulunmaktadır. Bu üretimde Osmaniye’nin Uygulama Araçları/Yöntem: yatırım programına alınması
bulunan tesislerde yeni iş alanları açılacaktır.
daha gelişmiş bir seviyeye ulaşması

Hayvancılık, tarım sektöründe kırsal kalkınmanın önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Bu alanda
Hatay ilinde potansiyelin yeterince gelişmemesi Hatay Hayvancılık İhtisas Bölgesinin ihtiyacını ortaya
çıkarmıştır. Altınözü ilçesi Enek bölgesinde kurulacak Tarım ve Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi
Bölgesi'nde (TDİOSB) hayvancılık ve zeytine dayalı ihtisas OSB bir arada faaliyet gösterecektir.
Altınözü ilçesindeki özel proje kapsamında her biri 120 süt ineği kapasiteli 115 işletmenin yer alması
ve yem fabrikalarının kurulması planlanmaktadır. BuHatay Hayvancılık İhtisas OSB içerisinde soğuk
248 hava depoları yer alacaktır. Gübreden enerji üreten biyogaz tesisleri bulunacaktır. Mevcut tesisin izin 249
ve ruhsat çalışmaları hızla devam etmektedir.
Hayvancılık, tarım sektöründe soğuk hava depoları yer alacaktır. Gübreden 2.25 Organize
3.24. Sera
Organize Sera Bölgeleri
Bölgeleri
kırsal kalkınmanın önemli bir parçasını enerji üreten biyogaz tesisleri bulunacaktır. 2.25. Organize Sera Bölgeleri
oluşturmaktadır. Bu alanda Hatay ilinde Mevcut tesisin izin ve ruhsat çalışmaları hızla
Program/Proje Adı: •Organize Sera Bölgeleri
potansiyelin yeterince gelişmemesi Hatay devam etmektedir.
Hayvancılık İhtisas Bölgesinin ihtiyacını
Hatay Hayvancılık İhtisas OSB’De
ortaya çıkarmıştır. Altınözü ilçesi Enek •TR63 Bölgesinde tarımsal üretimde katma değeri yüksek
bulunan tesislerde en az 1200 kişiye istihdam Amacı: üretim uygulamalarının yaygınlaştırılması
bölgesinde kurulacak Tarım ve Tarıma
sağlanması planlanmaktadır. Bu proje ile;
Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgesi’nde
çiftçilere modern tarım eğitiminin verilmesi
(TDİOSB) hayvancılık ve zeytine dayalı Uygulama Yeri: •TR63 Bölgesi (Hatay-Kahamanmaraş-Osmaniye)
ve tanıtım programının uygulanması, çiftçi
ihtisas OSB bir arada faaliyet gösterecektir.
ihtiyaçları doğrultusunda fiziksel altyapı ve
Altınözü ilçesindeki özel proje üstyapısının iyileştirilmesi, TR63 Bölgesinde •TR63 Bölgesinin uygun coğrafi şartları ve mevsim koşulları
kapsamında her biri 120 süt ineği yem bitkilerinin alanının artırılması, modern nedeniyle yılda birkaç kez ürün alınabilmesi
•Seraların enerji maliyetlerini azaltacak yenilebilir enerji
kapasiteli 115 işletmenin yer alması ve yem ve hijyenik ortamın sağlanması ve dış ticaret Gerekçesi: kaynaklarının mevcut olması
fabrikalarının kurulması planlanmaktadır. hacminde artış hedeflenmektedir. •Tarımsal üretime katma değer kazandırılması ve daha
modern yöntemlerle maliyet etkinliğinin sağlanması
BuHatay Hayvancılık İhtisas OSB içerisinde
•TR63 Bölgesinde seracılık faaliyetlerinde bulunan tarımsal

Faydalanıcıları: işletmeler ile potansiyel seracılık tarımsal üretici örgütleri
•Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

Uygulayıcıları: •Özel sektör
•Uygulamalı teknik eğitimler ve bilgilendirme faaliyetleri

Uygulama Araçları/Yöntem: •Destek programları
•Özel sektör yatırımları
•DOĞAKA
Finansman: •TKDK
•Üretim ve pazarlama teknikleri geliştirilerek TR63 Bölgesinin

tarımsal üretim değeri artırılacaktır. (TR63 Bölge Planı 2014-
Bölge Planı ile İlişkisi: 2023)
•Kırsalda ekonomik ve sosyal altyapı iyileştirilecektir. (TR63
Tarımsal üretimde önemli bir potansiyeli olan TR63 Bölgesi, aynı zamanda uygun coğrafi şartları ve mevsim
koşulları nedeniyle yılda birkaç kez ürün alınabilen özelliğe de sahiptir. TR63 Bölgesi illeri ile benzer
özelliklere sahip Mersin ve Antalya illerinde tarımsal üretimdeki katma değeri artıran seracılık
uygulamalarının, TR63 Bölgesi’nde de yaygınlaştırılması amacıyla plan dönemi içerisinde seracılık öncelikli
çalışma alanlarından birisi olacaktır.
250 251
Tarımsal üretimde önemli bir potansiyeli illerinde, aynı zamanda kurulması planlanan 2.26 Hatay
3.25. BitkiSağlığı
Hatay Bitki Sağlığı Kliniği
Kliniği
2.26. Hatay Bitki Sağlığı Kliniği
olan TR63 Bölgesi, aynı zamanda uygun coğrafi seraların enerji maliyetlerini de azaltacak
şartları ve mevsim koşulları nedeniyle yılda yenilebilir enerji kaynakları mevcuttur. Program/Proje Adı: •Hatay Bitki Sağlığı Kliniği
birkaç kez ürün alınabilen özelliğe de sahiptir.
Halen Hatay ilinde daha modern yöntemler
TR63 Bölgesi illeri ile benzer özelliklere sahip •Bitkilerde hastalık ve zararlılardan kaynaklanan sorunların
kullanılarak yapılmakta olan sınırlı kapasitedeki
Mersin ve Antalya illerinde tarımsal üretimdeki doğru, hızlı, güvenilir ve ekonomik tanısını gerçekleştirerek
seracılık faaliyetlerinin üretim hacminin Amacı: üreticilere, hastalık ve zararlılarla mücadelede etkili ve
katma değeri artıran seracılık uygulamalarının, ekonomik çözüm önerileri sunmak
artırılması, tarımsal üretime katma değer
TR63 Bölgesi’nde de yaygınlaştırılması
kazandırılması ve daha modern yöntemlerle
amacıyla plan dönemi içerisinde seracılık Uygulama Yeri: •Hatay
maliyet etkinliğinin sağlanması amacıyla
öncelikli çalışma alanlarından birisi olacaktır.
organize sera bölgeleri uygulamasının
•Tarımsal üretimde yüksek üretim hacmi ve ürün çeşitliliği
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı yaygınlaştırılması planlanmaktadır.
•Bitkilerde görülen hastalık ve zararlılarının tanısının doğru
tarafından da teşvik edilen organize sera şekilde yapılmasının sağlanması
•Yanlış uygulamaların yol açacağı kayıpları ve olumsuzlukları
bölgelerinin kurulmasında uygun koşullara
Gerekçesi: ortadan kaldırması
sahip Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye •Hastalıklar ve zararlılara karşı entegre mücadele programı
oluşturması
•Yaş meyve sebze ihracat performansında Hatay ilinin ülkede
ön sıralarda gelmesi
Faydalanıcıları: •Hatay ilinde bitkisel üretim faaliyetlerinde bulunan firmalar
•DOĞAKA
•Mustafa Kemal Üniversitesi
Uygulayıcıları: •Hatay Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü
•Akdeniz Yaş Sebze ve Meyve İhracatçılar Birliği
•İlgili Ticaret ve Sanayi Odaları
•İlgili kurum ve kuruluşların işbirliğine dayalı proje teklifi ve

Uygulama Araçları/Yöntem: bu projenin DOĞAKA ve/veya AB Fonlarıyla desteklenmesi
•DOĞAKA
Finansman: •AB Fonları
•Üretim ve pazarlama teknikleri geliştirilerek TR63 Bölgesinin

Bölge Planı ile İlişkisi: tarımsal üretim değeri artırılacaktır. (TR63 Bölge Planı 2014-
2023)
Hatay; tarım alanları, verimli toprak yapısı, elverişli iklim ve diğer doğal şartları ürün deseninde çeşitliliğe,
hasatta erkenciliğe, ikinci ürün yetiştirilmesine imkan veren ve yüksek düzeyde tarım potansiyeline sahip
olan bir ildir. Hatay ilinin tarım sektörü için oldukça uygun olmasından yola çıkılarak Mustafa Kemal
Üniversitesi, Akdeniz Yaş Sebze ve Meyve İhracatçılar Birliği, Antakya Ticaret ve Sanayi Odası, İskenderun
Ticaret Odası, Reyhanlı Ticaret ve Sanayi Odası, Kırıkhan Ticaret ve Sanayi Odası, Dörtyol Ticaret ve Sanayi
252 Odası, Erzin Ticaret ve Sanayi Odası işbirliği ile bir platform oluşturulmuş ve Hatay’da Bitki Sağlığı Kliniği 253
Hatay; tarım alanları, verimli toprak yapısı, ve zararlılarla mücadelede etkili ve ekonomik
elverişli iklim ve diğer doğal şartları ürün çözüm önerileri sunmak ve bu alanda faaliyet
deseninde çeşitliliğe, hasatta erkenciliğe, ikinci gösteren büyük tarım işletmelerinden
ürün yetiştirilmesine imkan veren ve yüksek tarım teşkilatlarına kadar geniş bir kesime
düzeyde tarım potansiyeline sahip olan bir ildir. bitkide karşılaşılan sorunların giderilmesine
Hatay ilinin tarım sektörü için oldukça uygun yönelik bilgi transferini gerçekleştirmektir.
olmasından yola çıkılarak Mustafa Kemal Proje, ilerleyen dönemlerde bölgesel bitki
Üniversitesi, Akdeniz Yaş Sebze ve Meyve hastalık ve zararlı tanı ağının oluşturulmasını
İhracatçılar Birliği, Antakya Ticaret ve Sanayi sağlayacak, ulusal bitki tanı ağına bağlanma
Odası, İskenderun Ticaret Odası, Reyhanlı ve uzun vadede tarımsal güvenlik ağının
Ticaret ve Sanayi Odası, Kırıkhan Ticaret ve oluşumuna zemin oluşturacaktır.
Sanayi Odası, Dörtyol Ticaret ve Sanayi Odası,
Tarım sektöründe yenilikçi uygulamalara
Erzin Ticaret ve Sanayi Odası işbirliği ile bir
zemin hazırlayacak, bilimsel çalışmaların
platform oluşturulmuş ve Hatay’da Bitki Sağlığı
yapılacağı bitki kliniğinin plan dönemi
Kliniği kurulmasına yönelik altyapı çalışmaları
içerisinde kurularak faaliyetlerine başlaması
başlatılmıştır.
hedeflenmektedir.
Bitki Sağlığı Kliniği Projesinin amacı;
bitkilerde hastalık ve zararlılardan kaynaklanan
sorunların doğru, hızlı, güvenilir ve ekonomik
tanısını gerçekleştirerek üreticilere, hastalık
254
3. Bölüm
4. FİNANSMAN
FİNANSMAN TR63 Bölge Planı’ndaki Gelişme

Stratejisi bölümünde yer alan gelişme
Bölge Planında yer alan politikaların
uygulanmasında Yatırım Programı
eksenleri, öncelik ve tedbirlere yönelik olarak kapsamında kullanılacak kaynağın
oluşturulan politikaların uygulanabilmesi için tahmininde 2013 yılında Bölge illerine
çeşitli finansman kaynaklarının kullanılması aktarılması planlanan kaynak esas alınmıştır.
öngörülmüştür. Bölge Planı finansman Bu kaynağın da merkezi bütçe ödeneğine
kaynaklarının, Ajansın Bölge illerinde paralel olarak yıllar itibarıyla % 5-10
uygulayacağı destek programları bütçesinin aralığında artış göstereceği varsayılarak
yanı sıra, Kalkınma Bakanlığı tarafından 2014-2023 yılları arasında TR63 Bölgesi
yayımlanan kamu yatırım programlarında illerine yaklaşık 16 milyar TL kamu yatırımı
yer alan yatırım projeleri için Bölge illerine yapılacağı tahmin edilmiştir. Ancak, ulusal
tahsis edilecek kamu kaynakları, özel sektör ölçekli planlarda önemli altyapı projelerinin
yatırımları ve Avrupa Birliği ve diğer ulusal ve öngörüldüğü bölgede, kamu yatırımlarının
uluslararası kuruluşlardan alınabilecek fon, daha yüksek miktarlarda gerçekleşeceği
hibe ve krediler olacağı düşünülmektedir. değerlendirilmektedir.
Bölge Planında yer alan politikalar için

Bölge Planı uygulamasına özel sektör
finansman ihtiyacını belirlemek net olarak
yatırımlarına sağlanan yatırım teşvikleri
mümkün olmamakta, belirtilen politikalar
de katkı sağlayacaktır. 2009-2013 yılları
çerçevesinde ihtiyaç duyulan kaynak mekan,
arasındaki 5 yıllık sürede TR63 Bölgesi’ne
koşullar ve zamana göre önemli farklılıklar
yatırım yapmak amacıyla yaklaşık 11
gösterebilmektedir.
milyar 200 milyon TL tutarında yatırım
teşvik belgesi alınmıştır. Plan döneminde
Kalkınma ajanslarına genel bütçeden
başta enerji yatırımları olmak üzere sanayi
aktarılan payların dışında, ajansların faaliyet
ve lojistik yatırımlarında çok daha yüksek
bölgesinde yer alan belediyelerden, il özel
tutarlarda yatırım potansiyeli olduğu
idarelerinden ve ticaret ve sanayi odalarından
değerlendirilmektedir. Sadece Afşin-
mevzuat gereği aktarılacak paylar
Elbistan bölgesinde 12 milyar ABD Doları
bulunmaktadır. Her yıl Yüksek Planlama
civarında enerji yatırımı potansiyeli olduğu
Kurulu Kararı ile kalkınma ajanslarına transfer
dikkate alındığında ve TR63 Bölgesi’ndeki
edilecek merkezi bütçe ödeneği yıllık olarak
özel sektör yatırımlarının plan dönemi
% 5-10 aralığında artış göstermektedir.
içerisinde 40-50 milyar TL olabileceği tahmin
Bunun yanı sıra yerel kaynaklardan aktarılan
edilmektedir.
pay da benzer oranlarda artmaktadır.
Buna göre Plan hazırlıklarının yapıldığı Bunların yanı sıra KOSGEB, TKDK ve
2013 yılında, merkezi bütçe ödenekleri ile AB kaynaklı diğer destek mekanizmalarının
yerel paylardan yaklaşık 25 milyon TL kaynak da önceki dönemlere oranla 2014 yılı ile
aktarılması planlanan Ajans bütçesine, birlikte daha hızlı bir artış göstereceği
2014-2023 yılları arasında yaklaşık 330-350 tahmin edilmektedir. Özellikle 2014 yılı ile
milyon TL arasında girdi sağlanacaktır. birlikte başlayacak yeni dönemde Avrupa
257
Birliği katılım öncesi fonlarının kullanımında Bölge Planında yer alan politikaların
kalkınma ajanslarının etkinliğinin artırılması, finansman ihtiyacının net olarak ortaya
yerel projelere aktarılacak kaynaklarda konulması zaman içerisinde değişen
önemli artışları da beraberinde getirecektir. koşullara ve projelerin uygulanacağı
yerlere göre değişiklik göstereceğinden
Diğer taraftan 6360 sayılı Kanun, TR63 bu bölümde asıl belirtilmek istenilen,
Bölgesi’nde özellikle kentleşme ve altyapı politikaların uygulanabilmesi için gerekli
yatırımlarına yönelik önemli fırsatları da finansman büyüklüğünden ziyade bunların
beraberinde getirmektedir. Söz konusu uygulanabilmesi için gerekli kaynağın
kanun ile büyükşehir statüsü kazanacak karşılanabilir olduğunu ortaya koymaktır.
olan Hatay ve Kahramanmaraş illerinde, Gerek Ajans kaynakları ve gerekse kamu
belediyeler tarafından yapılan yatırımlarda yatırımları ve özel sektör kaynakları
önemli ölçüde kaynak artışı sağlanabilecektir. göz önüne alınarak hazırlanan Bölge
Planı, finansman olanakları itibarıyla de
uygulanabilir politikalardan oluşmaktadır.
258
4. Bölüm
5. İZLEME, DEĞERLENDİRME VE KOORDİNASYON
İZLEME, Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı tarafından

yapılan detaylı mevcut durum analizi
Ulusal ölçekte ise Kalkınma Bakanlığı
başta olmak üzere ilgili Bakanlıkların
DEĞERLENDİRME ve
çalışmaları ve katılımcılık esasına dayalı gerek ulusal gerekse bölgesel planlama ve
çalıştaylar doğrultusunda hazırlanan TR63 strateji çalışmalarında, Bölge Planı hedef
Bölge Planı 2014-2023 strateji metninde ve stratejilerinin de yer almasına yönelik
KOORDİNASYON
belirlenen stratejilerin gerçekleştirilmesi tedbirler alınacaktır. Bu tür çalışmalara
ve hedeflere ulaşılmasındaki en önemli doğrudan katılımın söz konusu olmadığı
unsurlardan biri de etkin izleme, durumlarda da inceleme ve görüş bildirme
değerlendirme ve koordinasyon sürecidir. süreçlerinde Bölge Planı esas alınacaktır.
Plan hazırlıkları DOĞAKA tarafından koordine
edilmekle birlikte sadece Ajansın değil, aynı Bölge Planı izleme ve değerlendirme
zamanda tüm kamu kurum ve kuruluşları sürecinde, Ajans Yönetim Kurulu ve
ile özel sektör ve sivil toplum kuruluşları Kalkınma Kurulu, toplantı dönemlerinde veya
tarafından da referans kabul edilebilecek bir acil/önemli durumlarda doğrudan görüş ve
yapıya sahip olan Bölge Planı uygulamaları, önerileri alınmak üzere bilgilendirilecektir.
yine DOĞAKA’nın sorumluluğunda ve Kalkınma Kurulu üyelerinin, Bölge Planı
koordinasyonunda izleme ve değerlendirme uygulamalarında aktif olarak yer alması
süreçlerine tabi olacaktır. Ayrıca, ulusal amacıyla, Kurul üyelerinden oluşan odak
düzeyde bölgesel planlama sürecinde çalışma komiteleri kurulacak ve komite
sorumlu Kalkınma Bakanlığının izleme ve kararları Kalkınma Kurulu ve Yönetim
değerlendirme sürecindeki belirleyici rolü Kuruluna sunularak uygun görülenler
göz önünde tutulacaktır. uygulamalara yansıtılacaktır.
Plan uygulama sürecinde, Plan metninde Plan döneminin 2014-2023 yılları

yer alan proje ve program öngörülerinin arasında olacağı ve 2017 yılı ile birlikte yeni bir
yanı sıra yıllık çalışma programları marifeti Kalkınma Planı hazırlığı yapılacağı göz önüne
ile doğrudan Bölge Planını esas alacak alındığında, ulusal öncelikler doğrultusunda
olan DOĞAKA faaliyetlerinin yanı sıra, ilan bölgesel stratejilerde de bir revizyon
edilen mali ve teknik destek programları ile gündeme gelebilecektir. Bu durumda
kamu ve özel diğer kurum ve kuruluşların Kalkınma Bakanlığı koordinasyonun gerekli
faaliyetlerinin Bölge Planında yer alan hedef çalışmalar yapılarak Bölge Planı revize
ve stratejiler çerçevesinde desteklenmesi edilecektir.
planlanmaktadır. Bu amaçla Bölge Planının
ilgili makamlarca onaylanmasının ardından
Bölge genelinde tanıtım toplantıları organize
edilerek Planın farkındalığı artırılacak ve Plan
metni ile kurum ve kuruluşların kurumsal
stratejileri ve faaliyetleri arasındaki eşgüdüm
sağlanacaktır.
261
5. Bölüm
HEDEF 6. HEDEF DEĞER 2023

5. HEDEF DEĞER 2023
DEĞER
PERFORMANS GÖSTERGELERİ
MEVCUT
GÖSTERGELER BİRİM YIL HEDEF DEĞER VERİ KAYNAĞI
DURUM
2023 Üretilen toplam gayrisafi katma değer
Kişi başına düşen gayrisafi katma değer

Milyar TL
TL
2010
2010
25,6
8.598
37
11.200
TÜİK
TÜİK
Türkiye gayrisafi katma değeri

% 2010 2,61 3 TÜİK
içerisindeki payı
Milyon ABD
Toplam ihracat 2012 2.911,60 11.000 TÜİK
Doları
Milyon ABD
Toplam ithalat 2012 6.297,20 17.500 TÜİK
Doları
İhracatın ithalatı karşılama oranı % 2012 46,24 63 TÜİK
Kültür ve Turizm
Toplam turist sayısı Kişi 2011 865.856 1.500.000
Bakanlığı
İşsizlik oranı % 2012 9,2 8 TÜİK
Kadınlarda istihdam oranı % 2012 29,61 35 TÜİK
Kayıt dışı istihdam oranı % 2012 54 30 TÜİK
Marka tescil sayısı Adet 2012 696 750 TPE
Patent tescil sayısı Adet 2012 4 20 TPE
100.000 kişiye düşen hekim sayısı Adet 2012 117 175 İl Sağlık Müdürlükleri
100.000 kişiye düşen hastane yatağı

Adet 2012 175 300 İl Sağlık Müdürlükleri
sayısı
0-1 yaş bebek ölüm hızı Binde 2012 13,5 10 TÜİK
Mesleki eğitimde derslik başına düşen

Adet 2012 35 35 MEB
öğrenci sayısı
Okul öncesi eğitimde derslik başına

Adet 2012 28 20 MEB
düşen öğrenci sayısı
Sektörel ortak kullanım alanları sayısı Adet 2012 Yok 5 Ticaret ve Sanayi Odaları
Uygulamaya başlanılan kümelenme

Adet 2012 Yok 3 Ekonomi Bakanlığı
programı sayısı
263
PERFORMANS GÖSTERGELERİ
MEVCUT
GÖSTERGELER BİRİM YIL HEDEF DEĞER VERİ KAYNAĞI
DURUM
Uygulamaya başlanılan kümelenme
Adet 2012 Yok 3 Ekonomi Bakanlığı
programı sayısı
Kent içi ulaşımda toplam raylı sistem Ulaştırma, Haberleşme

Km. 2012 0 100
uzunluğu ve Denizcilik Bakanlığı
Yatırıma başlanılan/tamamlanan lojistik Ulaştırma, Haberleşme

Adet 2012 Yok 4
köy/merkez sayısı ve Denizcilik Bakanlığı
Kurulu enerjisi potansiyeli (termik) MW 2012 2.795 8.711 EPDK
Kurulu enerjisi potansiyeli (hidrolik) MW 2012 1.626 2.275 EPDK
Türkiye Rüzgar Enerjisi

Kurulu enerjisi potansiyeli (rüzgar) MW 2013 351 498
Birliği
Kurulu enerjisi potansiyeli (güneş) MW 2012 Yok 500 EPDK
Kurulu enerjisi potansiyeli (biyokütle) MW 2012 Yok 20 EPDK
Türkiye’nin toplam bitkisel üretimindeki

% 2012 5,44 5 TÜİK
payı
Türkiye’nin toplam hayvansal

% 2012 0,99 2 TÜİK
üretimindeki payı
Faaliyette olan Organize Sanayi Bölgesi Bilim, Sanayi ve Teknoloji

Adet 2012 6 16
sayısı İl Müd.
Organize Sanayi Bölgesi’ndeki toplam Bilim, Sanayi ve Teknoloji

Adet 2012 300 700
firma sayısı İl Müd.
Katı atık bertarafında düzenli depolama

% 2010 15 60 TÜİK
oranı
Arıtma tesisleri ile hizmet verilen
nüfusunun toplam belediye nüfusuna % 2010 27 60 TÜİK
oranı
Üretime geçen endüstriyel simbiyoz Bilim Sanayi ve Teknoloji
Adet 2012 Yok 5
uygulaması İl Müd.
Gıda, Tarım ve
Yatırıma geçen lisanslı depo sayısı Adet 2012 1 5 Hauyvancılık İl Müd.,
Ticaret Borsaları
Tarım Reformu Genel
Tarımsal üretici birliği sayısı Adet 2012 21 40
Müdürlüğü
Termal turizme yönelik işletme sayısı Adet 2012 5 10 Sağlık Bakanlığı
Kişi başı tarımsal üretim değeri TL 2011 1.746 2.000 TÜİK
Kişi başı bitkisel üretim değeri TL 2011 1.606 1.750 TÜİK
Kişi başı hayvansal üretim değeri TL 2011 140 250 TÜİK
Kültür ve Turizm
Ortalama konaklama süresi Gün/kişi 2011 1,3 2,5
Bakanlığı
Kültür ve Turizm
Tiyatro Salonu Sayısı Adet 2012 14 20
Bakanlığı
Kültür ve Turizm
Kütüphane Sayısı Adet 2012 39 50
Bakanlığı
Kültür ve Turizm
Sinema Salonu Sayısı Adet 2012 46 60
Bakanlığı
264
6. Bölüm
7. KAYNAKÇA
KAYNAKÇA Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu,

Finansal Türkiye Haritası, 2012
Ekonomi Bakanlığı, KOBİ İşbirliği ve
Kümelenme Projesi, 2012
Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Sanayi Ekonomi Bakanlığı, Kümeler İçin Ortak
Strateji Belgesi 2010-2010, 2014 Rekabet Alanları Stratejisi Raporu, 2012
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2011 Yılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, Elektrik
Değerlendirmesi, 2012 Piyasası Üretim Lisansları, 2013
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, 2010-

Sektörel Veriler, http://www. 2014 Stratejik Planı, http://www.
sanayi.gov.tr/DocumentList. enerji.gov.tr/yayinlar_raporlar/
aspx?catID=272&moduleID=29&lng=tr, ETKB_2010_2014_Stratejik_Plani.pdf,
2013 2009
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Dünyada
Sanayi Strateji Belgesi 2011-2014, ve Türkiye’de Enerji Görünümü, 2012
2010
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Elektrik
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Stratejik Planı Enerjisi Piyasası Arz Güvenliği Strateji
2013-2017, 2012 Belgesi, http://www.enerji.gov.tr/
yayinlar_raporlar/Arz_Guvenligi_Strateji_
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Resmi
Belgesi.pdf, 2009
İstatistikler, 2013
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, ENVER
DOĞAKA, Hatay - Kahramanmaraş -
(Enerji Verimliliği), http://enver.eie.gov.tr/
Osmaniye İlleri Zeytincilik Sektör Raporu
ENVER.portal, 2013
ve Fizibilite Çalışması, 2011
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı,
DOĞAKA, İskenderun Lojistik Köyü ile
Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü,
Antakya ve Osmaniye Lojistik Destek
Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyeli Atlası,
Merkezleri Master Planı, 2010
http://www.eie.gov.tr/MyCalculator/
DOĞAKA, TR63 Bölgesi Mevcut Durum Default.aspx, 2013
Analizi 2014-2023, 2013
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı,
Ekonomi Bakanlığı, 2023 Türkiye İhracat Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü,
Stratejisi ve Eylem Planı, 2012 Türkiye Rüzgar Enerjisi Potansiyeli
Atlası, http://www.eie.gov.tr/YEKrepa/
Ekonomi Bakanlığı, Girdi Tedarik Stratejisi ve REPA-duyuru_01.html, 2013
Eylem Planı 2013-2015, 2012
EUROSTAT, Population Statistics, http://epp.
eurostat.ec.europa.eu, 2013
267
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Kırsal Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye Turizm The World Bank, Logistics Performance Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği, Türkiye Rüzgar
Kalkınma Planı 2010-2013, 2011 Stratejisi (2023), 2013 Index Report, 2014 Enerjisi İstatistik Raporu, 2013
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarım Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü TINA Türkiye Ortak Girişimi, Türkiye’nin Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı,
Stratejik Planı 2013-2017, 2013 İnternet Sitesi Ulaştırma Altyapısı İhtiyaç İskenderun Körfezi’nde Endüstriyel
Değerlendirmesi Sonuç Raporu, 2007 Simbiyoz Projesi, http://www.
Hatay Valiliği, Hatay İl Turizm Stratejisi ve Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü verileri,
endustriyelsimbiyoz.org, 2013
Eylem Planı, 2012 2012 TOBB, Türkiye Ulaştırma ve Lojistik Meclisi
Sektör Raporu, 2011 TÜRKONFED, Orta Gelir Tuzağından
Hatay Valiliği, Hatay İli Tarım ve Kırsal Mersin Karayolları Bölge Müdürlüğü, 2012
Çıkış, Hangi Türkiye?, http://www.
Kalkınma Stratejik Eylem Planı, 2012 Türkiye Çelik Üreticileri Derneği, http://www.
Milli Eğitim Bakanlığı, 2010-2014 Stratejik turkonfed.org/Administrator/Userfiles/
dcud.org.tr/tr/page.asp?id=12, 2012
Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye Bilim, Planı, 2010 Documents/PDF/Raporlar/OGT%20
Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlükleri, 2012 Türkiye İhracatçılar Meclisi, İhracat Rakamları, Raporu%20Cilt%20II.pdf, 2013
OECD, Health At A Glance Europe, 2012
http://www.tim.org.tr/tr/ihracat-ihracat-
Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye İl Özel World Tourism Organization, http://
OECD, Population Density, http://www.oecd- rakamlari-tablolar.html, 2013
İdareleri, İl Çevre Düzeni Planları, 2012 dtxtq4w60xqpw.cloudfront.net/sites/
ilibrary.org, 2012
Türkiye İstatistik Kurumu, Adrese Dayalı Nüfus all/files/pdf/2_international_tourism_
Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye İl Özel OECD, Population Growth Rate, http://stats. Kayıt Sistemi, 2012 receipts_us_billion.pdf, 2013
İdaresi verileri, 2012 oecd.org, 2013
Türkiye İstatistik Kurumu, Bölgesel World Tourism Organization, http://
Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye İl Sağlık Osmaniye Valiliği, Osmaniye İl Turizm Stratejisi İstatistikler, http://tuikapp.tuik.gov.tr/ media.unwto.org/en/press-
Müdürlükleri, 2012 ve Eylem Planı, 2012 ulusalhesapapp/bolgeselgskd.zul, 2012 release/2013-05-15/international-
tourism-receipts-grew-4-2012, 2013
International Energy Agency, Statistics, http:// Resmi Gazete, Enerji Verimliliği Strateji Belgesi Türkiye İstatistik Kurumu, Çevre İstatistikleri,
www.iea.org/statistics, 2013 2012- 2023, http://www.resmigazete. 2010
gov.tr/eskiler/2012/02/20120225-7.
İskenderun Deniz Ticaret Odası verileri, 2013 Türkiye İstatistik Kurumu, Dış Ticaret
htm, 2013
Kahramanmaraş Valiliği, Kahramanmaraş İl İstatistikleri, 2012
Resmi Gazete, On üç ilde büyükşehir
Turizm Stratejisi ve Eylem Planı, 2012 Türkiye İstatistik Kurumu, Doğum istatistikleri,
belediyesi ve yirmi altı ilçe
Kahramanmaraş Valiliği, Kahramanmaraş kurulması ile bazı kanun ve kanun 2012
İli Tarımsal Yatırım ve Üretim Stratejik hükmünde kararnamelerde değişiklik
Türkiye İstatistik Kurumu, Tarım İstatistikleri,
Planı, 2012 yapılmasına dair 6360 sayılı kanun,
2012
http://www.resmigazete.gov.tr/
Kalkınma Bakanlığı, BGUS, Bölgesel Gelişme eskiler/2012/12/20121206-1.htm, Türkiye İstatistik Kurumu, Ulaştırma
Vizyonu ve Stratejileri, 2013 2013 İstatistikleri, 2012
Kalkınma Bakanlığı, Sosyal Destek Programı, Tarım Reformu Genel Müdürlüğü verileri,
Türkiye İstatistik Kurumu, Ulusal Hesaplar,
2013 2012
2012, http://www.tuik.gov.tr/
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye Turizm TBMM, 10. Kalkınma Planı Metni, www. PreHaberBultenleri.do?id=13455
Strateji-2023 Belgesi, 2007 tbmm.gov.tr, 2013
268 269
7. Bölüm
TR63 BÖLGESİ
2014-2023
BÖLGE PLANI
HAZIRLAMA
EKİBİ
Onur YILDIZ Genel Sekreter
Oğuz ALİBEKİROĞLU Program Yönetimi Birimi, Birim Başkanı
Serdar ÇINAR Sektörel Destekler ve Planlama Birimi, Birim Başkanı
Ahmet TEKTAŞ Sektörel Destekler ve Planlama Birimi, Uzman
Erva Zeynep BUDAK Sektörel Destekler ve Planlama Birimi, Uzman
Mustafa Emre NAKIŞ Sektörel Destekler ve Planlama Birimi, Uzman
Planın hazırlanmasında yaptıkları çok değerli katkılardan dolayı Yönetim Kurulu ve

Kalkınma Kurulu üyelerimize, Kalkınma Bakanlığı yönetici ve çalışanlarına, bölgedeki tüm
kamu kurumları, sivil toplum örgütleri ile işletmelere, ilçe çalıştaylarında yer alan tüm katılımcı
ve paydaşlarımıza ve Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı çalışanlarına teşekkür ederiz.
271
8. Bölüm
PLAN “Bölge Planı hazırlık sürecine katılımları, değerli görüş öneri ve değerlendirmeleri ile katkı
veren paydaşlarımıza teşekkür ederiz.”
KAPSAMINDA 04.07.2013 TARİHLİ YÖNETİM KURULU ÜYELERİ
ADI SOYADI KURUM / KURULUŞ ADI
DÜZENLENEN M. CELALETTİN LEKESİZ

DOÇ. DR. LÜTFÜ SAVAŞ
HATAY VALİLİĞİ
ANTAKYA BELEDİYESİ
TOPLANTILARA KATILIM MEHMET GÜLEN

HİKMET ÇİNÇİN
HATAY İL GENEL MECLİSİ
ANTAKYA TİCARET VE SANAYİ ODASI
VE KATKI SAĞLAYAN ŞÜKRÜ KOCATEPE

MUSTAFA POYRAZ
KAHRAMANMARAŞ VALİLİĞİ
KAHRAMANMARAŞ BELEDİYESİ
PAYDAŞLAR
MUSTAFA ÖZSOY KAHRAMANMARAŞ İL GENEL MECLİSİ
KEMAL KARAKÜÇÜK KAHRAMANMARAŞ TİCARET VE SANAYİ ODASI
CELALETTİN CERRAH OSMANİYE VALİLİĞİ
KADİR KARA OSMANİYE BELEDİYESİ
SELÇUK ACAR OSMANİYE İL GENEL MECLİSİ
MURAT TEKE OSMANİYE TİCARET VE SANAYİ ODASI
27.05.2013 ve 28-29.08.2012 TARİHLİ KALKINMA KURULU TOPLANTILARI
ABDULHAY DENİZLİ ANTAKYA ZİRAAT ODASI
ABDULKADİR TEKSÖZ HATAY ESNAF VE SANATKARLARI ODALARI BİRLİĞİ
AHMET ABDULLAHOĞLU ANTAKYA GAZETECİLER CEMİYETİ
AHMET BULANIK HATAY ÇALIŞMA VE İŞKURUMU İL MÜDÜRLÜĞÜ
AHMET DOKGÖZ İSKENDERUN I. ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ
ALİ MURATOĞLU ANTAKYA ORGANİZE SANAYİ BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ
AYDIN KURAN HATAY VALİLİĞİ İL PLANLAMA VE KOORDİNASYON MÜDÜRLÜĞÜ
AYDIN TOKSÖZ HATAY GENÇ İŞADAMLARI DERNEĞİ
AYDIN TÜFEKÇİ HATAY GIDA TARIM VE HAYVANCILIK İL MÜDÜRLÜĞÜ
BÜLENT KARACA – ORHAN ÇALIM REYHANLI TİCARET BORSASI
BÜLENT KAVSAK DENİZ TİCARET ODASI İSKENDERUN ŞUBESİ
DİLEK KARADENİZ HATAY KADIN GİRİŞİMCİLER DERNEĞİ
DR. ALİ KAYA HATAY VAKIFLAR BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ
DR. YUSUF CİVELEK İSKENDERUN BELEDİYESİ
GÜLAY GÜL HATAY SANAYİCİ VE İŞADAMLARI DERNEĞİ
HACI HASAN ÖZYİĞİT DÖRTYOL KAYMAKAMLIĞI
HÜSNÜ SALİH GÜDER MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ
İZZET KAKİL ANTAKYA BELEDİYESİ
LEVET HAKKI YILMAZ – HALİL ŞAHİN İSKENDERUN TİCARET VE SANAYİ ODASI
LOKMAN YEŞİLKAYA HATAY BİLİM SANAYİ VE TİCARET İL MÜDÜRLÜĞÜ
MEHMET ALİ KUSEYRİ ANTAKYA TİCARET BORSASI
MEHMET CAVİT ALKAN ALTINÖZÜ BELEDİYESİ
MELİH MELİK KARA HATAY ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
273
MİTHAT NEHİR SAMANDAĞ BELEDİYESİ YRD.DOÇ.DR. RAMAZAN HURÇ GÖKSUN BELEDİYESİ

MUHİTTİN ŞAHİN HATAY İL ÖZEL İDARESİ A.BAHADIR SEZGİN OSMANİYE ZİRAAT ODASI
MURAT SAKMAN KIRIKHAN BELEDİYESİ ABDULKADİR ŞAHİN OSMANİYE ÇALIŞMA VE İŞKURUMU İL MÜDÜRLÜĞÜ
MURAT YAPAR HATAY BELEDİYELER BİRLİĞİ AHMET KIRGIN OSMANİYE BELEDİYESİ
NEJDET ÖZKUL PAYAS ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ AHMET TABUR OSMANİYE İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ
ORHAN ERGİN KIRIKHAN İŞADAMLARI VE SANAYİCİLER DERNEĞİ ALİ CİHANGİR OSMANİYE AKTİF GAZETECİLER CEMİYETİ
ÖKKEŞ KULAKOĞLU TÜRKİYE İSATATİSTİK KURUMU HATAY BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ CAFER ÇAKIRTAŞ OSMANİYE BİLİM TEKNOLOJİ VE SANAYİ BAKANLIĞI İL MÜDÜRÜ
RECEP ATAKAŞ – MEHMET AKINCI İSKENDERUN SANAYİCİ VE İŞADAMLARI DERNEĞİ DR. MEHMET CİNGÖZ OSMANİYE İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ
SELEHATTİN ESKİOCAK – FARUK PİLGE HİZMET KALKINMA VAKFI
ANTAKYA TİCARET VE SANAYİ ODASI
HAYRETTİN ÇOLAKOĞLU HASAN KASTAL KADİRLİ TİCARET ODASI
ŞABAN EKİNCİ DÖRTYOL GİRİŞİMCİ İŞADAMLARI DERNEĞİ HÜSEYİN KARALAR OSMANİYE İL ÖZEL İDARESİ
TOLGA POLAT YAYLADAĞI KAYMAKAMLIĞI İBRAHİM SAĞLAM OSMANİYE GIDA TARIM VE HAYVANCILIK İL MÜDÜRLÜĞÜ
ÜMMÜHAN ERYURT – MAHMUT KETEN OSMANİYE GİRİŞİMCİ İŞADAMLARI DERNEĞİ
HATAY KÜLTÜR VE TURİZM İL MÜDÜRLÜĞÜ
YAVUZ AÇIKBAŞ
MEHMET ALİ BESEN – HAKAN ERSOY OSMANİYE TİCARET VE SANAYİ ODASI
ÜNSAL UMUL AKDENİZ İHRACATÇI BİRLİKLERİ ANTAKYA İRTİBAT BÜROSU
MEHMET ARSLAN OSMANİYE İL ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK MÜDÜRLÜĞÜ
YILMAZ DÖNMEZ ZEYTİN VE Z.YAĞI ÜR., Z.YAĞI FAB. VE İŞLT.Nİ KORUMA DERNEĞİ
MEHMET ÇAPAR OSMANİYE ESNAF VE SANATKARLAR ODALARI BİRLİĞİ
AHMET DURAN BALSUYU KAHRAMANMARAŞ TİCARET BORSASI
MEHMET MART OSMANİYE VALİLİĞİ İL PLANLAMA VE KOORDİNASYON MÜDÜRLÜĞÜ
AHMET KUYBU KAHRAMANMARAŞ ESNAF VE SANATKARLAR ODALARI BİRLİĞİ
MEHMET SİYAHOĞLU DÜZİÇİ SANAYİCİ İŞADAMLARI DERNEĞİ
ALİ ARIKCAN KAHRAMANMARAŞ KIRMIZI BİBERCİLER DERNEĞİ
MUHİTTİN AKKAYA KADİRLİ GİRİŞİMCİ İŞADAMLARI DERNEĞİ
ALİ ARPASATAN KAHRAMANMARAŞ SANAYİCİ VE İŞADAMLARI DERNEĞİ
MURAT ALTUNDİŞ BAHÇE BELEDİYESİ
AV. DURMUŞ KÜÇÜK ELBİSTAN BELEDİYESİ
ÖKKEŞ DEMİR OSMANİYE GENÇLİK VE SPOR İL MÜDÜRLÜĞÜ
AV. MUSTAFA TAŞHAN TÜRKOĞLU BELEDİYESİ
ÖMER TARHAN KADİRLİ BELEDİYE BAŞKANLIĞI
BEKİR SITKI CAN AFŞİN TİCARET VE SANAYİ ODASI
PROF.DR.ORHAN BÜYÜKALACA KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ
CEVDET KABAKÇI KAHRAMANMARAŞ BELEDİYESİ
SAİT ÇENET OSMANİYE TİCARET BORSASI
DR. ÖMER SÜHA USLU KAHRAMANMARAŞ TKDK İL KOORDİNATÖRLÜĞÜ
ŞEVKET ŞAHİN DÜZİÇİ ATALAN TARIMSAL KALKINMA KOOPARATİFİ
DR.SADIK GÖZEK KOSGEB KAHRAMANMARAŞ HİZMET MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ
TURGUT ÇALIŞKAN OSMANİYE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ
ERDAL KANBUR KAHRAMANMARAŞ TANITMA VE TURİZM DERNEĞİ
ZAFER ASKER OSMANİYE KÜLTÜR TURİZM VE KALKINDIRMA DERNEĞİ
EROL ÖNER KAHRAMANMARAŞ RADYO TELEVİZYON YAYINLARI A.Ş. ( AKSU TV)
FAZLI AYDOĞAN AFŞİN BELEDİYESİ BÖLGE PLANI WEB SİTESİ VE TOPLANTILAR/GÖRÜŞMELER ARACILIĞIYLA BÖLGE PLANI ANKETİNE KATILIM SAĞLAYANLAR
HANİFİ ÖKSÜZ – ŞAHİN BALCIOĞLU KAHRAMANMARAŞ TİCARET VE SANAYİ ODASI ADI SOYADI KURUM / KURULUŞ ADI
HARUN ESKİGÜN PAZARCIK- NARLI İŞADAMLARI DERNEĞİ ADİL GÜVEN ZENO MOBİLYA SAN VE TİC.LTD.ŞTİ
HÜSAMETTİN BULUT KAHRAMANMARAŞ VALİLİĞİ İL PLANLAMA VE KOORDİNASYON MÜDÜRLÜĞÜ CENK ÖZBAYKAL DOĞAKA
HÜSEYİN TOPÇUOĞLU KAHRAMANMARAŞ ZİRAAT ODASI DUYGU PEHLİVAN DOĞAKA
KAMİL DALKARA PAZARCIK BELEDİYESİ EMİNE KÖSE İSKENEDERUN AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI MERKEZİ
MEHMET ERGÜCEN KARTALKAYA SOL SAHİL SULAMA BİRLİĞİ ERDAL İLBAY DOĞAKA
MEHMET SERTPOLAT KAHRAMANMARAŞ AİLE VE SOSYAL HİZMETLER İL MÜDÜRLÜĞÜ FİLİZ OKTAY SAMANDAĞ
MEHMET TEMİZEL KAHRAMANMARAŞ ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ GÜRKAN BAYTAR SAĞLIK BAKANLIĞI
METİN MAYTALMAN ELBİSTAN KAYMAKAMLIĞI HAKAN DALGAÇ SYBAC GÜNEŞ ENERJİSİ ÜRETİM AŞ.
MUSTAFA ANTEPLİOĞLU – HALİL SUNAÇ DOĞAKA

KAHRAMANMARAŞ İL ÖZEL İDARESİ
SERVET GÜNGÖR İBRAHİM YAŞAR DOĞAKA
MUSTAFA PAKSOY ELBİSTAN TİCARET VE SANAYİ ODASI M. TAYAR YANAR ADANA ABİGEM
MUSTAFA SARIKAYA PAZARCIK KAYMAKAMLIĞI MEHMET MURAT CAMUZ AYKA ZİRAİ TARIM İLAÇLAMA
NESİH TANRIVERDİ KAHRAMANMARAŞ BİLİM, TEKNOLOJİ VE SANAYİ İL MÜDÜRLÜĞÜ MEHMET ONUR TOKDEMİR DOY TÜK
OSMAN GEMCİ KAHRAMANMARAŞ LİDER İŞADAMLARI DERNEĞİ MEHMET TINAZ ERZİN İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜD.
PROF DR UĞUR YILDIRIM SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ METE GÜVEN
PROF. DR MEHMET FATİH KARAASLAN SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ MURAT SÖKER TIBBİ MÜMESSİL
SAYİM ATA KAHRAMANMARAŞ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ MUSTAFA BARIŞ ARSLANTAŞ MEB
SEFA ÖNGEL KAHRAMANMARAŞ KİŞİSEL GELİŞİM VE SİNERJİ DERNEĞİ MÜFİDE NESLİOĞLU MUHTAR AHMET YİĞİT ORTAOKULU
SEYDİHAN KÜÇÜKDAĞLI KAHRAMANMARAŞ KÜLTÜR TURİZM İL MÜDÜRLÜĞÜ NİMET ÇAM SMMM
YEMLİHA ÖKSÜZ –METİN ÖZDEMİR KAHRAMANMARAŞ ARICILAR BİRLİĞİ NURİYE GURES MKÜ
274 275
ÖZKAN DİNÇ ADANA ABİGEM AHMET YAŞAR OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
ÖZLEM ÇELENK HATAY HALK SAĞLIĞI AKİF ARSLAN OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
SADULLAH UYSAL ALAEDDİN YÖRÜK OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
SERKAN KURT VERGİ DENETİM KURULU ALİ BALKIZ CEMİL OTO ELEKTRİK
TUĞÇE ALTUN DOĞAKA ALİ BORA OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
UĞUR DEMİRBİLEK TRÜF ÇİFTÇİLİK KURULUM LTD ŞTİ ALİ ERÇETİN OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
YAKUP SARIDAŞ YARSELİ İLKOKULU ALİ İSPİR KADİRLİ TİCARET ODASI BŞK.
YUSUF GÖVCE KOSGEB HATAY HİZMET MÜDÜRLÜĞÜ ALİ KARAPÜR MALİ MÜŞAVİRLİK
YUSUF İHSAN UYSAL MİLLİ EĞİTİM ALİ KÖYLÜOĞLU ALİBEYLİ BELEDİYESİ
YUSUF ZİYA APAYDIN ALİ ÖZYURT EMNİYET MÜDÜRLÜĞÜ
AHMET FERHUN EĞERCİ EFE ORGANİZASYON ALPARSLAN KOCAĞ OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
ALİ HAMZA PEHLİVAN GÖKSUN KAYMAKAMLIĞI ALPASLAN OCAK İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ
BEYDA ŞERBETÇİ ÖĞRENCİ ALPASLAN YAŞAR OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
DOĞAN GÜL RENAULT ALPER YUNUS BİLDİRİCİ ZAMAN TOR. YOY MÜH.
HALİM BAYRAKTAR GÖKSUN KAYMAKAMLIĞI ALPTUĞ AKSOY OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
HAYRİ UYDURAN İLÇE GIDA TARIM VE HAYVANCILIK MÜDÜRLÜĞÜ AYKUT EMNİYET OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
M.FATİH BOZAN AFEY TEKSTİL AYŞE N. BALI OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
MEHMET AKİF KILINÇ AYTEN SUMBAS
MEHMET BİLGİÇ VERA BAHARAT AZİZE ATAR İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ
MEHMET ÇAVDAR 80. YIL İLKOKULU - ORTAOKULU BAKİ ARSLAN MALİ MÜŞAVİRLİK
MEHMET KAPLAN MARGİS TEKSTİL BAKİ KIRPIK ALİBEYLİ İLKOKULU
MUSTAFA CEYLAN CEYLAN PLASTİK BARIŞ KILINÇ İL GIDA TARIM VE HAYVANCILIK MÜDÜRLÜĞÜ
MUSTAFA KURTAR KAMU KURULUŞU BEKİR KAYA YARBAŞI BELEDİYESİ
ONUR TÜRKOĞLU ELBİSTAN TİCARET MESLEK LİSESİ BEYAZIT SARIYILDIRIM
OSMAN BEDRETTİN GEMCİ KİPAŞ DENİM İŞLETMELERİ A.Ş. BİLAL KAVLAK KAVLAKOĞLU GIDA SANAYİ
ÖMER KÖPRÜLÜ GÖLCÜ KARDEŞLER LTD.ŞTİ BÜLENT ÖNAL OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
RAMAZAN KÖK MALİYE BAKANLIĞI CANAN GONCA KAPTAN DANIŞMANLIK
RECEP KARABAY CEMAL TOSUNOĞLU KLAS ELEKTRONİK
SİNAN LAFVERMEZ MİLLİ EĞİTİM CENGİZ NAM TATBİKAT ORTAOKULU
TUNCAY KAZANCI KAHARAMANMARAŞ KENT KONSEYİ GENEL SEKRETERİ CENNET ESKAL OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
UĞUR YILDIRIM KSÜ CENNET TOR MAKBULE HANIM ANAOKULU
YÜKSEL BOZDAĞ KAHRAMANMARAŞ VALİLİĞİ CEREN DİLAN TEMEL OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
ABDULLAH AMBARCIOĞLU AMBARCIOĞLU TİCARET CEYHUN YÜKSELİR OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
ABDULLAH ÇİFTÇİ KÖY KALKINMA SÜT KOOPERATİFİ CİHAT YEŞİLDEMİR ELLEK BELEDİYESİ
ABDULLAH DEMİRAL OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ COŞKUN ÖZALP OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
ABDULLAH G. AKBUDAK SUMBAS TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ ÇAĞATAY DUMAN CEVDETİYE BELEDİYESİ
ABDULLAH YAŞAR AKDEM İLKOKULU ÇİĞDEM ÖZDEMİRLER MALİ MÜŞAVİRLİK OFİSİ - OKAD DANIŞMANLIK
ABDURRAHMAN TÜRKOĞLU OSMANİYE TİCARET VE SANAYİ ODASI DURMUŞ YARIMPABUÇ OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
ABDÜLRAHİM ÇOLAKEROL KIZILÖMERLİ ORTAOKULU DURSUN ÇOMALAK YARBAŞI BELEDİYESİ
ADEM GAZİBEYOĞLU GAZİBEYOĞLU KURUYEMİŞ ELİF DERYA ÜBEYLİ OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
ADEM KOLLU KADİRLİ ATATÜRK A. SAĞLIK MESLEK LİSESİ EMEL ARPACI OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
ADEM KÜPELİ BEYOĞLU YEMEKÇİLİK EMİNE SARIOĞLU OSMANİYE TİCARET VE SANAYİ ODASI
ADNAN SARAÇ MALİ MÜŞAVİRLİK EMRAH KUTLU
AHMET ANDIRIN ÜMİT GIDA SANAYİ ERAY ÇETİN OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
AHMET ARIK CEVDETİYE BELEDİYESİ ERDAL ARSLAN OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
AHMET ERGEN MALİ MÜŞAVİRLİK ERDİNÇ KADIOĞLU DOĞAKA
AHMET GÖK OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ ERDOĞAN KADIOĞLU KADIOĞLU TARIM
AHMET İSPİR SUMBAS YBO ERGİN KABUL KABULLER A.Ş.
AHMET KANAT ERGÜN KARA İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ
AHMET VEFA YARGICI SEZİN TOPTAN GIDA ERSİN HÖBEK
276 277
ERSİN ÜNAL OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ İLHAN ELA ELA GIDA PAZARLAMA
ERTAÇ HÜRDOĞAN OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ İNCİ ANDIRIN OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
EYÜP ABDİL AKPARTİ İSHAK ZEVKİ ERSOY DANIŞMAN
EYÜP ÇOLAK SUMBAS İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜD. İSMAİL KARABÖRK
EYYUP DEMİRDAŞ KUYUMCULUK İSMAİL YÜCEL YARBAŞI BELEDİYESİ
FATİH ÇELİK TUNA GIDA PAZARLAMA İSMET GÖKÇE ATALAN BELEDİYESİ
FATİH KARAGÜZEL ELLEK İLKOKULU KEMAL KOLLU
FATİH TEVİN İL GIDA TARIM VE HAYVANCILIK MÜDÜRLÜĞÜ KERİMCAN ÇELEBİ OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
FATMA AKÇA OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ KURBAN YAŞAR OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
FATMA DELİKİŞİ OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ LEVENT ALİBEKİROĞLU İL ÖZEL İDARESİ
FATMA GAZİBEYOĞLU GAZİBEYOĞLU KURUYEMİŞ M. FATİH BİLAL ALODALI OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
FATMA GÜRBÜZ OSMANİYE DEVLET HASTANESİ MAHMUT GÜNDÜZ MALİ MÜŞAVİRLİK
FATMA NUR ÖZERLİ OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ MAHMUT KETEN KETSAN LTD. ŞTİ.
FERHAN COŞKUN ELLEK BELEDİYESİ MEHMET AKİF ERSOY OSMANİYE TİCARET VE SANAYİ ODASI
FERHAT FATİH ÖZGÜR OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ MEHMET AKTUĞ SUMBAS BELEDİYESİ
FERİDUN DEMİR OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ MEHMET AKTUĞ SUMBAS BELEDİYESİ
FİKRET SOYDEMİR CEVDETİYE BELEDİYESİ MEHMET CİHANGİR OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
FİKRET UNLU OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ MEHMET ÇELİK MALİ MÜŞAVİRLİK
GAMZE SAVAŞ MEHMET EKER OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
GÖKHAN AVLUKYARI ALİBEYLİ İLKOKULU MEHMET GÜMÜŞ GEZER KAMYONCU
GÖKHAN SARIASLAN MEHMET KURTBAŞ ARGAR LPG DOLUM A.Ş.
GÜLNUR ÖZDEMİR OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ MEHMET TAHİR ERDİNÇ OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
GÜLSER ÖZKARŞIYAKALI MEHTAP KARAMANOĞLU AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR İL MÜD.
GÜNALP VURAL MİTHAT KILIÇ ARDA GIDA PAZARLAMA
GÜNER ARSLAN UĞRAK FIRIN MUHAMMED MURAT AKSOY OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
HACI ŞAHİN VİTAMİN SÜT MUHSİN MART YARBAŞI BELEDİYESİ
HALEF DİZLEK OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ MUKADDES ERKOÇAK
HALEF DİZLEK OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ MURAT AVCI FATİH EĞİTİM, KÜLTÜR VE GENÇLİK DERNEĞİ
HALİL ÇİFTÇİ OFİSSA OFİS MOBİLYA MURAT OĞUZ OSMANİYE TİCARET VE SANAYİ ODASI
HALİL EROL OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ MURAT TÜRK OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
HAMİDE KARAMAN MURTAZA ÇİL OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
HANDE DEMİR OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ MUSA GÖRGEL EMS PARK ERKEK GİYİM
HANİFİ ŞEN MALİ MÜŞAVİRLİK MUSTAFA ÇAPAR YARBAŞI BELEDİYESİ
HARUN BÜLBÜL MUSTAFA DENİZ KUYLUK İL ÖZEL İDARESİ
HASAN KARADELİ MEHMETLİ BELEDİYESİ MUSTAFA FEDAİ ÇAVUŞ OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
HAYDAR KAVCI BAHÇE CANSAN ORTAOKULU MUSTAFA KELEŞ OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
HİLAL KOCAMAZ OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ MUSTAFA KESKİN BAHÇE KAYMAKAMLIĞI SYDV
HİLMİ İSİLİ DÜZİÇİ TİMES MUSTAFA ÖNAL YARBAŞI BELEDİYESİ
HULUSİ MART YARBAŞI BELEDİYESİ MUSTAFA REMZİ SOLAK YAGEM BİLİŞİM DANIŞMANLIK
HURİ BİÇER SUMBAS LİSESİ MUSTAFA SERİN KADİRLİ AV SPORLARI DER. BŞK.
HÜLYA KELEŞ OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ MUSTAFA TAMER HUBUBAT
HÜSEYİN BİÇER CEVDETİYE BELEDİYESİ MUSTAFA TANÇ OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
HÜSEYİN DEMİRCİ BEYDAĞI ARICILIK SAN.TİC.LTD.ŞTİ MUSTAFA ULUDOĞAN OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
HÜSEYİN GÜL SUMBAS LİSESİ NAMIK ÖZER ÖZER EMLAK İNŞAAT
HÜSEYİN SARICA BEYOĞLU KUNDURA SAN. TİC. NECATİ GÜL CEVDETİYE BELEDİYESİ
HÜSEYİN VELİOĞLU VELİOĞLU DOĞRAMA NERMİN BAHÇİ OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
İBRAHİM GÖK CEVDETİYE BELEDİYESİ NİMET ÇİL
İBRAHİM YEŞİLTEPE YEŞİLTEPE ET MARKET NURİ ERDEM OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
İDRİS ÖNDER OSMANİYE TİCARET BORSASI OĞUZ İLA TÜYSÜZ BELEDİYESİ
İLHAMİ ÖNAL CEVDETİYE BELEDİYESİ OKAN GÜVENSOY OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
278 279
İLÇE ÇALIŞTAYLARI
ONUR BOR OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
OSMAN AVCIOĞLU SUMBAS ORTAOKULU Hatay İli İlçe Çalıştayları
OSMAN VARIŞLI CEVDETİYE BELEDİYESİ Altınözü İlçe Çalıştayı
OSMAN ZİYAN ZİYANOĞLU FİDANCILIK ADI SOYADI KURUM / KURULUŞ ADI
Ö LÜTFİ ÇİLOĞULLARI YARBAŞI BELEDİYESİ ABDULLAH AĞGÜN KÖYLERE HİZMET GÖTÜRME BİRLİĞİ
Ö.FARUK ÖZBAHAR AHMET ARSLAN ALTIÖZÜ BELEDİYESİ
ÖKKEŞ AKSOY YARBAŞI BELEDİYESİ AHMET BAYRAKTAR İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
ÖNDER KAŞKA OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ EJDER YURTTAŞ İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
ÖNSAL ÇAĞATAY TABUR ENVER CANPOLAT HALK EĞİTİM MERKEZİ
RABİYA KALLİ ENVER HACIBEKİROĞLU ATATÜRK İ.Ö.O
SALİH GÜVEN SİSSAN MAKİNE ERDEM AKDOĞAN SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKFI
SAMİ GÜRBÜZ ÜÇÜZ TARIM HÜSEYİN SARIOĞLU CUMHURİYET İ.Ö.O
SEDA NUR DUMAN OSMANİYE TİCARET VE SANAYİ ODASI İSMAİL NUSRET DUMAN İNÖNÜ İ.Ö.O
SEHA TATLIER OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ KEMAL KIZILDAĞLI ATATÜRK İ.Ö.O
SELAHATTİN BEYAZ OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ M. ŞAHİN AYVANOĞLU SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKFI
SELAHATTİN BEYAZ OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ MAHİR ASLAN CEVAHİR HALK EĞİTİM MERKEZİ
SELVER İNCE MAKBULE HANIM ANAOKULU MEHMET ALİ DÖNMEZ İMAM HATİP LİSESİ
SEMRA ALÇI MEHMET HAMMUTOĞLU ESNAF KEFALET KOOPERATİFİ
SERVATİ ÇATALBAŞ OGİAD NACİ EKŞİ İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
SERVET KÖNİ OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ NEZİR YEŞİLDAĞ ALTINÖZÜ LİSESİ
SERVET ÖNAL OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ ÖZLEM GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
SİBEL YİĞİT KADİRLİ BELEDİYESİ SABAHİTTİN ÇEKİÇ ESNAF KEFALET KOOPERATİFİ
SONER SOYDEMİR CEVDETİYE BELEDİYESİ SEVİNÇ SAĞALTICI İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
SONGÜL KARA OSMANİYE TİCARET VE SANAYİ ODASI ŞİRİN ALKAN SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKFI
SÜLEYMAN BÖRKLÜ OSMANİYE TİCARET BORSASI Belen İlçe Çalıştayı

ŞABAN ÜNAL OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ ADI SOYADI KURUM / KURULUŞ ADI
ŞEYMA BULUT ELİF İSTANBUL OPTİK BUMİN KILINÇOĞLU İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
ŞULE ÜNLÜTÜRK OSMANİYE ESNAF VE SANATKARLAR OD. BİRLİĞİ DR. ALİ ÜNAL TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ
TARIK BARAN OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ GÜRSEL TABUR EMNİYET MÜDÜRLÜĞÜ
TEVFİK ÇİFTÇİ GAZİ İLKOKULU HALİT KANAT ESNAF ODASI
TEYFİK CESURER EBRAR PLASTİK İLHAN MEDENİ TEDAŞ İŞLETME ŞEFLİĞİ
TUĞRUL TALASLIOĞLU OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ M. SAİT BOZKAPLAN İLÇE MÜFTÜLÜĞÜ
UĞUR KARA MEHMET BAŞARAN ORMAN İŞLETME ŞEFLİĞİ
VEYİS ÖNDAŞ AKDENİZ TARIM MEHMET DÖNMEZ GENÇLİK HİZMETLERİ VE SPOR İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
VOLKAN TUHANİOĞLU AKÇATAŞ İLKOKULU MUSTAFA BAKIR KAYMAKAMLIK
YAVUZ COŞKUN TOPTAN GIDA NAZAN AKGÖLLÜ MAL MÜDÜRLÜĞÜ
YELİZ TOMAS PINAR AÇIKGÖZ NÜFUS MÜDÜRLÜĞÜ
YEŞİM ŞENDUR OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ ŞAKİR GÖK GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
YILMAZ BAL SUMBAS YBO TÜLİN TURAN TAPU MÜDÜRLÜĞÜ
YILMAZ KIRPIK MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ YUSUF YENMEZ T.C. ZİRAAT BANKASI A.Ş.
YUNUS ÖNER ZEYNEP ÖZTÜRK SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKFI
YUSUF YILMAZ SUMBAS YBO
Dörtyol İlçe Çalıştayı
YÜKSEL ATALAY YÜKSEL İNŞAAT
YÜKSEL ÇEBİŞ YEŞİLYAYLA ORTAOKULU
ABDULLAH AKKOYUNLU KAYMAKAMLIK
ZAFER KOCA OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
AHMET BÖLÜKBAŞI ESNAF ODASI
ZEHAN KESİLMİŞ OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
AHMET KARAPÜR DÖRTYOL TİCARET VE SANAYİ ODASI
ZEKİ GÜZEL YARBAŞI BELEDİYESİ
ALİ ABACI ZİRAAT ODASI
ZEYNEP TÜRK OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ
ALİ NAMLI EMİNYET MÜDÜRLÜĞÜ
ZÜLEYHA KARAGÜLLE
BAHİTTİN KELEŞ NÜFUS MÜDÜRLÜĞÜ
280 281
BEKİR ALTAN İLÇE HALK KÜTÜPHANESİ NECDET SÖKMEN ERZİN ÇEVRE VE TARİHİ VARLIKLARI KORUMA DERNEĞİ
BEKİR OSMA ESNAF ÖZGÜR KARA GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
BUĞRAHAN SEÇER DÖRTYOL KÜLTÜR DEĞİŞİM VE KARDEŞLİK PLATFORMU ÖZKAN DENİZ OKUR İLÇE HALK KÜTÜPHANESİ
CEMAL TALAY DÖRTYOL TİCARET VE SANAYİ ODASI SENA KARAHAN KAYMAKAMLIK PROJE OFİSİ
CENGİZ ÇIĞDIR İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ SONGÜL KARAOSMANOĞLU ERZİN KADIN DAYANIŞMA DERNEĞİ
ERSMA BERNA ERGAN GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ SÜHEYLA GÜZEL SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKFI
FADIL KESKİN DÖRTYOL BELEDİYESİ TURGAY SOYKURT ERDER SOSYAL YARDIMLAŞMA DERNEĞİ
İLYAS TORUN TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ UĞUR PEKİN NÜFUS MÜDÜRLÜĞÜ
KEMAL AÇICI DÖRTYOL İLÇE AR-GE YUNUS BEKLEMİŞ ERZİN EMEKLİLER DERNEĞİ
LÜTFİ ÇELİK ESNAF YUNUS YILDIZ ERZİN KURS VE OKUL TALEBELERİ DERNEĞİ
M. SELÇUK KAYHAN GENÇLİK HİZMETLERİ VE SPOR İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
Hassa İlçe Çalıştayı
M.ALİ CANÇELİK DÖRTYOL MESLEK YÜKSEK OKULU
MEHMET COŞKUN GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
ADEM DUZCU AKTEPE CUMHURİYET İ.Ö.O
MEHMET KIZILKAYA NÜFUS MÜDÜRLÜĞÜ
AHMET DÖNER ORMAN İŞLETME ŞEFLİĞİ
MEHMET TOKSOY MEMUR -SEN
AHMET ŞEN İLÇE MÜFTÜLÜĞÜ
MUHİTTİN GÜNDAĞ İLÇE JANDARMA KOMUTANLIĞI
AKİF KIRLANGIÇ ESNAF ODASI
MUSTAFA VAROL DÖGİAD
BATTAL ARIK ZEYTİNOBA İ.Ö.O
MÜCAHİD BAYAR ÖĞRETMEN EVİ VE A.S.O
BESTAMİ İŞLEK HASSA BELEDİYESİ
MÜSTECEP SAĞOL VERGİ DAİRESİ
EZGİ TOKALI İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
NUH MANGA TACİR
FİKRET GÜMÜŞTAŞ TAPU MÜDÜRLÜĞÜ
ORHAN KİBAR İLKE-DER
H. MUSA KARAKAYA AKBEZ İNÖNÜ İ.Ö.O
OSMAN AVCI
HALİT AVCI GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
PERİHAN PEKER DÖRTYOL ENGELLİLER DERNEĞİ
HATİCE DUMAN ZÜBEYDE HANIM ANAOKULU
SAİT UYAR KAYMAKAMLIK
HİLMİ TOPRAK İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
SIDIKA ÖZKAN DÖRTYOL ÇEVRE VE TABİATI KORUMA DERNEĞİ
HÜSEYİNNAZİFŞAN A. GANİ İ.Ö.O
TURHAN SOYLU DÖGİAD
LÜTFİYE KURT LALEZAR DERNEĞİ
VELİ KADIOĞLU DÖRTYOL İLÇE AR-GE
MEHMET BOLAT GENÇLİK HİZMETLERİ VE SPOR İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
YAVUZ KAAN ATEŞ KIZILAY DERNEĞİ
MEHMET ERDAL CERİTLİOĞLU DERVİŞ PAŞA İ.Ö.O
YONCA AKDENİZ GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
MEHMET GÜL EĞRİBUCAK İ.Ö.O
ZEKİ ÖZKUL DÖGİAD
MURAT ÇEBİŞLİ PTT
ZİYA AVCI TEMAD
MURAT KARAKAYA ÖZEL HASSA ÖZEL EĞİTİM REHABİLİTASYON MERKEZİ
Erzin İlçe Çalıştayı MUSTAFA GÜLCÜ İMAM HATİP LİSESİ
ADI SOYADI KURUM / KURULUŞ ADI OSMAN AKSOY AKBEZ İ.Ö.O
AHMET USTA ERZİN KURS VE OKUL TALEBELERİ DERNEĞİ RASİM KUNDAK M. AKİF ERSOY İ.Ö.O
ALİ SAMİ KARA ORMAN İŞLETME ŞEFLİĞİ SEBAHATTİN KESKİN KÜRECİ İ.Ö.O
ARZU MULUK KAYMAKAMLIK PROJE OFİSİ ŞABAN GÜL HACILAR İ.Ö.O
BEKİR SOYLI TİCARET VE SANAYİ ODASI ŞEMSİTTİN ARIK AŞAĞI KARAFAKILI İ.Ö.O
BESTAMİ ATALAY MAL MÜDÜRLÜĞÜ TURAN PEHLİVAN TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ
EMİN BİLGİÇ ERZİN SOSYAL GÜVENLİK MÜDÜRLÜĞÜ VEYSEL GÖK AKBEZ F.S.M İ.Ö.O
EMİNE DURAN KAYMAKAMLIK PROJE OFİSİ VEYSİ BEDÜK NÜFUS MÜDÜRLÜĞÜ
GANİ GÜVEN ERZİN KARINCALI YAYLASI YAŞATMA VE KORUMA DERNEĞİ
İskenderun İlçe Çalıştayı
HALİS ÖZSOY İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
İSMET EVCİMEN MAL MÜDÜRLÜĞÜ
ADEM SİYAHOĞLU İLÇE SAĞLIK GRUP BAŞKANLIĞI
M. İLMİSEV KILAÇ ERZİN HAYIRLI İŞLER
ALİ KEKEÇ İLÇE AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR MÜDÜRLÜĞÜ
MEHMET ACAR GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
ALİ YEŞİLOVA MÜSİAD HATAY ŞUBESİ
MEHMET EROL ERZİN BELEDİYESPOR
BANU AYŞE UYGUR KAYMAKAMLIK
MEHMET ORUÇ İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
CEMİL ERDOĞDU ZİRAİ KARANTİNA MÜDÜRLÜĞÜ
MUSA ERDURAN İLÇE MÜFTÜLÜĞÜ
CÜNEYT BİLGİN İLÇE AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR MÜDÜRLÜĞÜ
MUSTAFA KAYA GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
ERTUĞRUL TESBİLİ İSDEMİR
282 283
M. ENGİN AYILAÇ GÜMRÜK BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ HASAN IRMAK KUMLU BELEDİYESİ

M. SEDAT BAYIR TURİZM DANIŞMA BÜROSU HÜSEYİN TUTAR İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
MEHMET YÜKSEL İŞKUR MEHMET SAÇAR MUHTAR
MUSTAFA KARABAY TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ MEHMET TOPLUYILDIZ MUHTAR
MUSTAFA YILDIRIM ZİRAİ KARANTİNA MÜDÜRLÜĞÜ MUSTAFA DURSUN GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
MUZAFFER ÇAKMAK GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ SALAHİDDİN GÜÇ KUMLU BELEDİYESİ
NAZIM CULHA ELEKTİRK MÜHENDİSLERİ ODASI SALİH SARALAR KUMLU BELEDİYESİ
NİLGÜN ULUS KREDİ VE YURTLAR KURUMU SELAHATTİN KARAKAVAK MAL MÜDÜRLÜĞÜ
O. UĞUR TÜRKYILMAZ SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKFI ŞAHİN SAĞIROĞLU MUHTAR
SALAHADDİN SUNAR ASAS AŞ. ŞEKİP TALİPLER MUHTAR
SELÇUK AKICI İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ ŞEVKET YANAR MUHTAR
SEMİH EROĞLU ZİRAİ KARANTİNA MÜDÜRLÜĞÜ YAŞAR KANDEMİR MUHTAR
SONGÜL TIRAŞ GÜZEL İLÇE SAĞLIK GRUP BAŞKANLIĞI
Reyhanlı İlçe Çalıştayı
ŞEFİK UYAR MADENİ İŞLER ESNAF ODASI
TUNCAY POLAT LİMAN BAŞKANLIĞI
ABDULLAH NÜFUS MÜDÜRLÜĞÜ
ÜMİT ÖZMEN GENÇLİK HİZMETLERİ VE SPOR İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
ABDULREZZAK DOLGUM REYHANLI İLÇE ÖZEL İDARESİ
YAŞAR İNAL LİMAKPORT
AHMET ALTUN VERGİ DAİRESİ
ZEYNEP ÇAKMAKLI KORUNMAYA MUHTAÇ ÇOCUKLARA YARDIM DERNEĞİ
ALİ KARATAŞ ZİRAAT ODASI
Kırıkhan İlçe Çalıştayı ALİ KARATAŞ REYHANLI BİRLİK DERNEĞİ
ADI SOYADI KURUM / KURULUŞ ADI HAKAN BOZKURT REHİDER
ABDİLAZİZ KURT MUHTAR HÜSEYİN GÜÇLÜ GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
ABDULLAH KARAMAN SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKFI MEHMET ATEŞ ESNAF VE SANATKARLAR ODASI
ADNAN AÇIK MUHTAR MEHMET KILINÇOĞLU İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
AHMET ŞENGEL MUHTAR MUSTAFA ŞANVERDİ GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
AHMET YILMAZ İLÇE SAĞLIK GRUP BAŞKANLIĞI NİHAT AKGÖL İLÇE SAĞLIK GRUP BAŞKANLIĞI
BEYAZIT BOSTAN ULAŞLI İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ OKTAY ÇAPTIR REYHANLI BELEDİYESİ
CUMA EKİNCİ KAYMAKAMLIK OSMAN KARAÇAKIR TİCARET BORSASI
HANİFİ KAVAK İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ OSRHAN TURAN GENÇLİK HİZMETLERİ VE SPOR İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
HASAN BİLGİLİ ZİRAAT ODASI TAHSİN AYDIN TİGEM İŞLETME MÜDÜRLÜĞÜ
M. FATİH ANDI GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ YUSUF AĞBAYRAM İLÇE MÜFTÜLÜĞÜ
MEHMET BİLİCİ ZİRAAT MÜHENDİSİ
Samandağ İlçe Çalıştayı
MEHMET KARAKULAK MUHTAR
MERYEM ÖNTÜRK İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
ABDULLAH KÜÇÜKBASİL İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
MİTHAT ALTUN MAL MÜDÜRLÜĞÜ
AHMET ALTIOK İLÇE MÜFTÜLÜĞÜ
MUSTAFA SARP İLÇE ÖZEL İDARESİ
ALİ GENÇOĞLU TAPU MÜDÜRLÜĞÜ
OLCAY AYDOĞAN SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKFI
BURCU ESMER SAMANDAĞ DEVLET HASTANESİ
OSMAN ONUR GENÇ İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
CANDAN YILDIZ SAMANDAĞ ATATÜRK ANADOLU LİSESİ
SERVET BAKİ NÜFUS MÜDÜRLÜĞÜ
CEMALETTİN ÇOLAK SOSYAL GÜVENLİK KURUMU
ŞEREFETTİN GEÇKAL MUHTAR
DİLEK TAŞ SAMANDAĞ DEVLET HASTANESİ
UFUK GÜNEŞ ZİRAAT MÜHENDİSİ
EMRAH EROL SAMANDAĞ DEVLET HASTANESİ
YURDAGÜL KAYA VERGİ DAİRESİ
GÜRKAN BAYTAR TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ
Kumlu İlçe Çalıştayı HİKMET SAY GAZETECİ
ADI SOYADI KURUM / KURULUŞ ADI HÜSEYİN YOĞUN DEĞİRMENBAŞI BELEDİYESİ
A. DERVİŞ SARAR GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ İBRAHİM KİMYONGÜR İLÇE HALK KÜTÜPHANESİ
AHMET BATI KUMLU BELEDİYESİ MAHMUT COŞKUN SAMANDAĞ DEVLET HASTANESİ
AHMET BEKAR MUHTAR MEHMET DOĞRU GAZETECİ
ALİ DİNÇER MUHTAR MEHMET SABRİ ZEYTİNELİ SAMANDAĞ MESLEK YÜKSEKOKULU
EŞREF UZUNYAYLA KUMLU BELEDİYESİ OĞUZHAN KAYA GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
F. ENİS NİSANİ İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ SABRİ REYHANOĞULLARI SUTAŞI BELEDİYESİ
SEHER BAKTIAYA İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
284 285
SÜLEYMAN KAYIKÇI TEKNİK VE ENDÜSTRİ MESLEK LİSESİ EMRAH AYTAÇ AFŞİN BELEDİYESİ
ŞİRAZ YOĞUN MIZRAKLI BELEDİYESİ FAİK SAĞLAM EVAŞ
YILDIZ KÜREK TEKNİK MESLEK LİSESİ FEVZİ KAYMAK AK PARTİ
FEYYAZ SOLAK İLÇE MİLLİ EĞİTİM MD.
Yayladağı İlçe Çalıştayı
GÜRÜ DAĞLICENK Ç.İ. OKUL MÜDÜRÜ
HALİT AKSU AFŞİN CUMHURİYET İ.Ö.O
A. SÜLEYMAN BÜYÜKBAŞ İLÇE ÖZEL İDARESİ
HASAN AKPINAR AFŞİN ZİRAAT ODASI BAŞKANI
ABDULLAH AŞAR İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
HİKMET BÖKE DSİ. 204. ŞUBE MÜD.
ADEM HASIRCI ÖĞRETMENEVİ VE ASO
HİLMİ ÖZDEMİR ÇOBANBEYLİ CUMHURİYET İ.Ö.O
AHMET AKYILDIZ İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
İBRAHİM AKDAŞ EĞİTİM BİR-SEN
BARIŞ KUMİT İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
İDRİS AYDIN GAZETECİ
BAYRAM GÖKEBAKANLI KIZ TEKNİK MESLEK LİSESİ
İLYAS SARI ASİAD
CENK TUFAN GÜMRÜK MUHAFAZA BÖLGE AMİRLİĞİ
İSA ULUER İNŞAAT MÜHENSİSİ
DİLEK YALÇIN İLÇE ÖZEL İDARESİ
KAZIM CİNPOLAT CHP İLÇE BAŞKANI
EMİN ŞENER İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
M.BİLAL ÖZDEN AFŞİN YİBO
FATİH YAPRAK İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
MEHMET ÖZDEMİR AFŞİN TSO
FATMA SOLMAZ İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
MEHMET TAŞKALE MHP İLÇE BŞK.
HÜLYA AĞIRTAŞ İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
MUHTEMİT DAĞLI ARITAŞ BELEDİYESİ
KADEM ÖTER METRO TURİZM
MURAT BOZKURT BARO
MAHMUT AYDIN İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
MUZAFFER VUROL TRT
MEHMET AKSOY MUHTAR
NURETTİN SARIKAYA TANIR BLD. BAŞKANI
MEHMET ALİ BALLI ZİRAAT ODASI
ORHAN YAZGIN AFŞİN TERMİK B SANTRALİ
MEHMET BİLGİLİ ATATÜRK İ.Ö.O
ÖMER KASABALABAN İL GENEL MECLİS ÜYESİ
MEHMET ÖZEL YAYLADAĞI LİSESİ
ÖMER KONAK ÖZEL İDARE MÜD.
MEHMET TÜRKYILMAZ İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
SADETTİN BİNBOĞA KIZILAY BAŞKANI
MUHİDDİN VURAL İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
SEDAT ALICI KSÜ. AFŞİN MYO
MURAT SERTOĞULLARINDA MEHMET AKİF İ.Ö.O
SELAHATTİN AKÇALI
MUSTAFA DEMİRTAŞ ŞİBO
ŞEYDA ULUER İLÇE G.T.H.M
MUSTAFA ÖZŞAFAK İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
TUFAN YANAR TUFAN İNŞAAT
NAZIM TORTUK YİBO
TUĞRUL TERZİ ECZACI
OKŞAN KÖSTEN YAYLADAĞI LİSESİ
ÜMİT HASAN TATLI M.KEMAL İ.Ö.O MÜDÜR YRD.
ÖMER BUZOĞLU İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
VEYSEL ATEŞ AFŞİN EMNİYET MÜDÜRÜ
REYHAN TELCİ YAYLADAĞI ANAOKULU
YASEMİN DAVUTOĞLU PEYZAJ MİMARI
SABAHATTİN BİLGEN HALK EĞİTİM MERKEZİ
YASİN FIRAT İLÇE MİLLİ EĞİTİM MD.
SAİT ÜLLENOĞLU HALK EĞİTİM MERKEZİ
YEMLİHA BÖKE İL GENEL MECLİS ÜYESİ
SEDAT YILMAZ YAVUZ SELİM İ.Ö.O
YUSUF KENAN DİKİCİ AFŞİN BELEDİYESİ
ŞAZİYE AKAROLUK KAYMAKAMLIK
YUSUF ÖZGÜR G.H.SPOR İLÇE MÜD.
ZEKİ HÜZMELİ İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
Andırın İlçe Çalıştayı
Kahramanmaraş İli İlçe Çalıştayları
Afşin İlçe Çalıştayı
ADEM TEMİZ İLÇE MEM. AR-GE
ADİL DEMİR 17 NOLU MİNİBÜS KOOP. BŞK.
ADEM BÜLBÜL GAZETECİ
ALİ ÇATALBAŞ MHP İLÇE BŞK.
ADEM GÜNDOĞAR TEMA
AYDIN İLHAN ZİRAAT BANKASI
ADEM TÜRKHAN İLÇE MEM. AR-GE
BEHZAT KAMA İL GENEL MECLİS ÜYESİ
ADEM YILDIR AKDERE BALIKÇILIK
ERGÜN ÇINAR 127 NOLU MİNİBÜSKOP BAŞKANI
AHMET GÜL AFŞİN BELEDİYESİ
GÖKHAN DEDEBAĞI İLÇE EMNİYET MÜD.
AHMET KARAKAYA ÇOĞULHAN BELEDİYESİ
HÜSEYİN DEMİRER AKEDAŞ İS. ŞEFİ
AHMET YALDIZ A.EL İL MÜD.
HÜSEYİN KAYRAN YEŞİLOVA BELEDİYE BAŞKANI
ALİ SEFER DEMİRCİ EMEKLİ
HÜSEYİN TEMİZ ÜNİVERSİTE DOÇ. DR.
BAYSAVAŞ KIR DAĞLICA KASABASI
KASIM DURMUŞ DALAKLIOĞLU ŞOFÖRLER VE OTOMOBİLCİLER ODASI BAŞKANI
CUMA SARIKAYA CEREN SÜRÜCÜ KURSU MÜD.
286 287
MEHMET DEMİRBAĞ ORMAN İŞLETME MÜDÜRÜ HANEFTAR KONUR YUNUS EMRE İ.Ö.O
MENDERES GÜRBÜZ BBP İBRAHİM KARAŞAHİN EKİNÖZÜ
MUHAMMET ÖZTÜRK ANDIRIN BELEDİYESİ KAZIM ÇITAK SAĞLIK GRUP BAŞKANI
MUSTAFA ATEŞ NÜFUS MÜDÜRÜ M. MUSA ÇİNÇİN MAL MÜD.
RAMAZAN DENİZ TAPU MÜDÜRÜ MUSTAFA ÇİVİ NÜFUS MÜD.
SÜLEYMAN ÇINKIR İLÇE GIDA TARIM VE HAYV. MÜD. N. MUSA KAPLAN
ŞABAN AVCI AKPARTİ İLÇE BAŞKANI NEJLA YILDIRIM TAPU MÜD.
YAHYA CINCIK İLÇE MAL MÜDÜRLÜĞÜ RAHMİ TORAMAN SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKFI
YAKUP DAL İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜD. SEDAT ÇETİN TAPU MÜD.
YAŞAR DOĞU İLÇE MÜFTÜLÜĞÜ VELİ KURT EKİNÖZÜ YİBO
YUNUS BALCI CHP İLÇE BAŞKANI Elbistan İlçe Çalıştayı
YUSUF CANKARA PTT MÜD. ADI SOYADI KURUM / KURULUŞ ADI
ZELİHA NURDOĞAN AKPARTİ İLÇE KADIN KOLLARI BAŞKANI AHMET CEHIZ MESLEKİ EĞİTİM MERKEZİ
Çağlayancerit İlçe Çalıştayı ALİ KALEM KARAELBİSTAN E.M.L.
ADI SOYADI KURUM / KURULUŞ ADI ALİ KORKMAZ KARAELBİSTAN E.M.L.
AHMET TEKEL ÇAĞLAYANCERİT BELEDİYESİ AYŞEGÜL YILDIRIM ELBİSTAN MÜKRİMİN HALİL LİSESİ
ALİ ÖZTÜRK İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ CANAN KALIN İLÇE GIDA TARIM HAYVANCILIK MÜD.
ALİ ŞAHA BOZLAR BELEDİYESİ CEMAL DEMİR ELBİSTAN YURT MÜD.
ALİ TUTAY İLÇE MAL MÜDÜRLÜĞÜ CUMA ÇAKMAK EBİSTAN ZİRAAT ODASI BAŞKANLIĞI
CEVDET KAVAL İLÇE ÖZEL İDARESİ CUMA DOĞAN HOCA AHMET YESEVİ İ.Ö.O
DURMUŞ ALİ SARIBAŞ İLÇE EMNİYET A. EMİN POLAT ELSİAD
EMRAH AYDINLIOĞLU ÇAĞDER ERCAN KOCAKAYA ELBİSTAN TİCARET MESLEK LİSESİ
EYYÜP KUMRU İLÇE MEM-ARGE FARUK ERBAŞ ELBİSTAN ÇINAR-DER
FETHULLAH DEMİR İLÇE EMNİYET A. FATİH ÖZKAN ELBİSTAN VERGİ DAİRESİ
HARUN AÇIKGÖZ İLÇE MEM ŞUBE MÜD. H. MUSTAFA DOĞAN
HASAN TAŞÇI AB PROJE BÜRO HACI MUSTAFA YILMAZ GENÇLİK HİZMET VE İLÇE MÜDÜRÜ
HÜSEYİN ATICI ZİRAAT BANKASI HAKAN CEREN ELBİSTAN MANŞET GAZETESİ
İBRAHİM BARAK İLÇE GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK MÜD. HAMİT KAVAK ELBİSTAN KAYNARCA GAZETESİ
M. ZAHİD AYDEMİR İLÇE SPOR MÜD. V. İSA ERKAN İLÇE GIDA TARIM HAYVANCILIK MÜD.
MEHMET KARAGÖZ AKPARTİ İLÇE BAŞKANI KADİR KÖSEOĞLU ELBİSTAN SAVUNMA SPORLARI
MEHMET KEKİL İLÇE MÜFTÜLÜĞÜ LATİF YÖNDER ELBİSTAN BELEDİYESİ
MEHMET KEKİL İLÇE NÜFUS MÜDÜRÜ M.SİNA AYIKOĞLU İLÇE GIDA TARIM HAYVANCILIK MÜD.
MEHMET KINALI KÜÇÜKCERİT KÖYÜ MUHTARI MAHMUT ALTAY İLÇE GIDA TARIM HAYVANCILIK MÜD.
MEHMET ÖZDEMİR ÖĞRETMENEVİ MÜDÜRÜ MAHMUT EKERSULAR ELBİSTAN TEK. VE ENDÜSTRİ MESLEK LİSESİ
MEHMET SALMAN TAPU SİCİL MÜDÜRLÜĞÜ MEHMET ALİ BULUT ELBİSTAN MÜKRİMİN HALİL LİSESİ
MEHMET ŞİŞMAN ZİRAAT ODASI BAŞKANI MEHMET BAYDEMİR ELBİSTAN NÜFUS MÜD.
MUSTAFA SERTDERE KAYMAKAMLIK MEHMET DOĞAN HACI BEKTAŞ VELİ İ.Ö.O
MÜKERREM CÜRE İLÇE MÜFTÜLÜĞÜ MEHMET ERDEN ELBİSTAN MÜKRİMİN HALİL LİSESİ
OLGUN ÖNER ÇAĞLAYANCERİT KAYMAKAMI MESUT SÖZER ELBİSTAN NÜFUS MÜD.
ÖMER ÇETİNKAYA AKEDAŞ MEVLÜT BARAN EMNİYET MÜDÜRLÜĞÜ
ÖMER KALAYCI TSM BAŞKANI NAZİYE SEVİNÇLER YILDIZ
SERKAN ÖZAVŞAR ÇAĞLAYANCERİT KAYMAKAMI NEDİM SOYSAL ŞEKER FABRİKASI
SEZAİ KEKLİCEK HALK EĞİTİM MÜDÜRÜ OSMAN GÖKCECİK HALK EĞİTİM MERKEZİ
SÜLEYMAN KURT İLÇE NÜFUS MÜDÜRLÜĞÜ ÖZGÜR AKIN İLÇE GIDA TARIM HAYVANCILIK MÜD.
YÜCEL ACAR İLÇE GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK MÜD. ÖZGÜR CERİT

RAMAZAN ERDOĞAN ELBİSTAN MÜFTÜLÜĞÜ
Ekinözü İlçe Çalıştayı
RAŞİT KONYA KARAELBİSTAN E.M.L.
SİBEL GÜNEY ÖZEL İDARE MÜDÜRLÜĞÜ
ALİ UZUN 80.YIL İ.Ö.O. MÜD. V.
SÜLEYMAN DEMİR ELBİSTAN AHLAK KÜLTÜR VE SEV. DER.
BEHZAT ÇİFTÇİ MAL MÜD.
HALİL KILINÇ MÜFTÜ V.
288 289
ŞÜKRÜ MERCİMEK KADASTRO MÜDÜRÜ İHSAN AÇOĞLU GÖKSUN İLÇE ÖZEL İDARE MÜD.
YUNUS HURMAZ ELBİSTAN ZİRAAT ODASI İHSAN KÖROĞLU GÖKSUN ENSAF SANATKARLAR ODASI
ZAHİTTİN DEMİRCİ İLKER KORKMAZ TARIM, GIDA VE HAYVANCILIK İLÇE MÜD.
İSA DAĞLI GÖKSUN İLÇE TARIM MÜD.
Göksun İlçe Çalıştayı
İSMAİL AKTAŞ GÖKSUN İLÇE TARIM MÜD.
LEYLA GÖKBUNAR GÖKSUN İLÇE TARIM MÜD.
ABDURRAHMAN ALICI BOZHÜYÜK İ.Ö.O
MAHİRBEY KAYA ANADOLU İHL
ADNAN KILIÇ İLÇE EMNİYET MÜDÜRLÜĞÜ
MEHMET EMİN SATAR İSTİKLAL İ.Ö.O
AHMET GÜLEN KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ G.M.Y.O
MELİH ENGİZEK İLÇE TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ
AHMET ÖNDER DEVLET HASTANESİ
MERYEM DAĞ GÖKSUN MESLEK YÜKSEK OKULU
ALİ COŞKUN HALK EĞİTİM MERKEZİ
MESUT BİLGİN KANLIKAVAK Ç.P.L
ALİ ERDEM NALBANTOĞLU ÇARDAK İ.Ö.O
MESUT ULUTAŞ ÇARDAK Ç.P.L
ALİ KAYA GÖKSUN İLÇE TARIM MÜD.
METİN KABA GÖKSUN ANAOKULU
ALİ KIRAÇ KANLIKAVAK BELEDİYESİ
MEVLÜT SAĞIR GÖKSUN YUNUS EMRE İ.Ö.O
ALİ KUTLU ÇARDAK BELEDİYESİ
MURAT BIÇAKÇI ORMAN İŞLETME MÜD.
ALİ TELTİK GÖKSUN ANADOLU LİSESİ
MURAT BİLGİN KAVŞUT İ.O.O
ASLAN ŞİŞİK BOZHÜYÜK İ.Ö.O
MURAT DOKGÖZ GÖKSUN TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ
AYDIN GEZERTAŞAR GÖKSUN İLÇE TARIM MÜD.
MUSTAFA AKSOY BOZHÜYÜK Ç.P.L
AYTEN KARAARSLAN NEVZAT PAKDİL YİBO
MUSTAFA TÜRKMEN İLÇE EMNİYET MÜDÜRLÜĞÜ
BAHADIR BOLAT GÖKSUN GÖNÜL DOSTLARI DERNEĞİ
MUSTAFA YAŞAR TOMBAK İ.Ö.O
BAHAR ARSLAN TURNA BUCAĞI İ.Ö.O
NACİ AKGÜN ERİCEK İ.Ö.O
BATTAL BALTACI GÖKSUN METEM
NEDİM ÇİÇEK CUMHURİYET İ.Ö.O
BİLAL BOZKURT ÇARDAK İ.Ö.O
NEVİN SATAR TURNA BUCAĞI İ.Ö.O
CUMA ARMUT KANLIKAVAK İ.Ö.O
NURETTİN DAL GÖKSUN GÜNDEM GAZETESİ
CUMA DEMİRCİ BÜYÜKKORUCUK İ.Ö.O.
NURİ GİŞİ DEĞİRMENDERE BELEDİYESİ
CUMA KIRATLI GÖKSUN ANADOLU LİSESİ
OĞUZHAN KALE
CUMA KUŞKAYA İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜD.
ORHAN DERYA CUMHURİYET İ.Ö.O
DİLEK YAŞAR İLÇE PROJE OFİSİ
ÖKKEŞ KOZLUDERE GÖKSUN METEM
DOĞAN KENGER İSTİKLAL İ.Ö.O
R. EKREM ERDOĞAN KANLIKAVAK Ç.P.L
DOĞAN KUŞOĞLU TAŞOLUK BELEDİYESİ
RAMAZAN KOCA GÖKSUN LİSESİ
DÜRİYE SARIKAYA İLÇE TARIM MÜDÜRLÜĞÜ
RİFAT DERMAN YAVUZ SELİM İ.Ö.O
EMEL ABAY İLÇE TARIM MÜDÜRLÜĞÜ
SABAHİTTİN ABAY İLÇE TARIM MÜDÜRLÜĞÜ
EYUP KARSU GÖKSUN YUNUS EMRE İ.Ö.O
SEFA KARAMANLI GÖKSUN MESLEK YÜKSEK OKULU
EYYÜP KAYIKLIK GÖKSUN ANAOKULU
SELİM CÜCE GÖKSUN ZİRAAT ODASI
F.DERYA BAYRAKTAR ÖĞRENCİ
SELİM YAĞMUR GÖKSİAD
FATİH AYDIN YEREL BASIN
SERKAN SAPMAZ İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜD.
FATİH ERDOĞAN ÇARDAK İ.Ö.O
SİNAN MUCUK YAVUZ SELİM İ.Ö.O
FATİH M. KORU BOZHÜYÜK Ç.P.L
SÜHEYLA KUTAS İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜD.
FEYZULLAH MERCAN NEVZAT PAKDİL YİBO
SÜLEYMAN ALKAN İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜD.
GAZANFER ASLANTAŞ İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜD.
TUĞÇE TER KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ
HAKAN BOLAT GÖKSUN LİSESİ
ÜMİT ALKAYA ERİCEK İ.Ö.O
HAKAN ÇORAK GÖKSUN KAYMAKAMLIĞI
YUSUF ATALAY GÖKSUN S.M.L
HALİL KILINÇ GÖKSUN ANADOLU ÖĞRETMEN LİSESİ
YUSUF DEMİRCİ GÖKSUN GENÇLİK HİZMETLERİ SPOR MÜD.
HALİL YAŞAR GÖKSUN BELEDİYESİ
YUSUF ÖZBEYLER ERİCEK BELEDİYESİ
HASAN TELTİK ANADOLU İHL
ZEKİ GÖLLÜCE YAVUZ SELİM İ.Ö.O
HAYRİ ABACI GÖKSUN ANADOLU ÖĞRETMEN LİSESİ
HİKMET KAÇAR GÖKSUN İLÇE TARIM MÜD. Nurhak İlçe Çalıştayı
HURŞİT KEŞOĞLU FATİH İ.Ö.O ADI SOYADI KURUM / KURULUŞ ADI
HÜLYA YARDIM İLÇE TARIM MÜDÜRLÜĞÜ ABDULLAH VURAN İLLÇE ÖZEL İDARESİ
İBRAHİM AKDENİZ HALK EĞİTİM MERKEZİ ALİ ATICI BİLGİSAYAR TEKNOLOJİLERİ
İBRAHİM TOL DEĞİRMENDERE Ç.P.L BİLAL ÇELİK NURHAK İLKÖĞRETİM OKULU
290 291
BURAK AYAZ İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ HASAN AKSÜT PAZARCIK LİSESİ
FARUK GÜNGÖR HALK EĞİTİM MERKEZİ HASAN ALAGÖZ ÖĞRENCİ
HÜSEYİN KAYA İLÇE GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK MÜDÜRLÜĞÜ HASAN GÖZLÜGÖL ATATÜRK İ.Ö.O
HÜSEYİN KÜLEKCİ KARAÇAR İLKÖĞRETİM OKULU HASAN YILMAZ ANADOLU LİSESİ
HÜSEYİN OLGUNOK KULLAR BELEDİYESİ HASİVE ALTUNBEY PAZARCIK İLÇE TARIM MÜD.
İBRAHİM ASLAN NURHAK BELEDİYESİ HAŞİM PARLAK EĞRİCE İ.Ö.O
İBRAHİM KAZAN KULLAR BELEDİYESİ HATİCE GENÇAL PAZARCIK BELEDİYESİ
KADİR ÖZBEK NURHAK İLÇE HASTANESİ HÜSEYİN KAYA KÖYLERE HİZMET GÖTÜRME BİRLİĞİ
KAMİL GÜL MÜFTÜLÜK İ. ÖZGÜR KAMSİZER YAVUZ SELİM İ.Ö.O
MEHMET OLGUNSAY SOSYAL YARDIMLAŞMA İSMAİL DAVUTOĞLU ZİRAAT ODASI
NİMET ÇELİK HALK EĞİTİM MERKEZİ İSMAİL KİŞİ ZAMAN GAZETESİ
NUR SARI TAPU SİCİL MÜDÜRLÜĞÜ KEMAL SALİM PAZARCIK ESNAF VE SANATKARLAR ODASI
NURULLAH SOYALAN İLÇE EMNİYET AMİRLİĞİ MEHMET PAZARCIK GÖNÜL DOSTLARI DERNEĞİ
OSMAN TAYFUN BARIŞ İLKÖĞRETİM OKULU MEHMET GENÇ ÖĞRENCİ
ÖMER FARUK HOZULU İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ MEHMET ŞAHİN PAZARCIK ANAOKULU
PELİN GÜREŞ MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ MEHMET TOPAL ATMALI EĞİTİM KÜLTÜR VE YARDIMLAŞMA DERNEĞİ
RAMAZAN YAMAN İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ MEHMET YAVUZATMACA PAZARCIK LİSESİ
SEBAHATTİN HALTAOĞLU İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ MİTHAT AKTAR VERGİ DAİRESİ MÜD.
TURAN DOĞAN BARIŞ İLKÖĞRETİM OKULU MUHİTTİN KONDURMAZ ERDEM-DER
ÜNAL DOĞRU ATATÜRK İLKÖĞRETİM OKULU NECDET ŞAHİN İMAM HATİP LİSESİ
YUSUF YAPICI BARIŞ BELEDİYESİ NİHAT BOZDAĞ AKSU SPOR
NURULLAH YILMAZ PAZARCIK METEM
Pazarcık İlçe Çalıştayı
ORHAN POLAT PAZARCIK SAĞLIK MESLEK LİSESİ
OSMAN SAVAŞ KESKİN İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
A. YAŞAR KIZIL
SAİT AKAY İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
ABDULAZİZ YÜREK MAL MÜDÜRLÜĞÜ
SALMAN UÇER ÖĞRENCİ
ABDULLAH EŞREFOĞLU EVRİ OSMANGAZİ İ.Ö.O
SALMAN ULUKÜTÜK ATMALI EĞİTİM KÜLTÜR VE YARDIMLAŞMA DERNEĞİ
ABDURRAHMAN AKBABA KAYMAKAMLIK YAZI İŞLERİ MÜD.
SERPİL ÇERİBAŞ ÇİMKO İ.Ö.O
ABDÜLKADİR ŞAHİN PAZARCIK METEM
SİNAN LAFVERMEZ İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
ADEM ARSLAN EVRİ PINARBAŞI İ.Ö.O
SONGÜL EREN İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
ADEM GÜRBAK PAZARCIK HALK EĞİTİM MERKEZİ
ŞORAY TAŞYURDU PANİAD
AHMET ÇETİNKAYA MERKEZ CAMİ DERNEĞİ
ÜMİT AKDEMİR PAZARCIK İ.H.L
AHMET TİLKİ MAHALLİ İDARE ŞEFLİĞİ
VOLKAN KARA ÇİĞDEMTEPE İ.Ö.O
AHMET ÜZREK NARLI ASLAN YILDIRIM Ç.P.L
YETER ATEŞ İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
ALİ ASKAN PAZARCIK ENGELLİLER DERNEĞİ
YUSUF YÜKSEL
ARİF AKYAK SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKFI
ZEYNEL A. DELİCE PAZARCIK LİSESİ
BETÜL POYRAZ EVRİ OSMANGAZİ İ.Ö.O
ZEYNEL ŞAHİN EĞRİCE İ.Ö.O
BURÇİN ALTINSOY YEYEN ÇİMKO İ.Ö.O
CEMAL KARASAKAL İLÇE GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK MÜDÜRLÜĞÜ Türkoğlu İlçe Çalıştayı
CUMA KÜÜKLER GAZİ İ.Ö.O. ADI SOYADI KURUM / KURULUŞ ADI
ÇAĞATAY YEŞİL İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ ABDULLAH ERGÜVEN
DR. MEHMET MURATDAĞ ORTADOĞU TIP MERKEZİ AHMET OKUMUŞ TAPU MÜDÜRLÜĞÜ
ERDAL POLAT GAZİ İ.Ö.O. ALİ BAYAHA İLÇE NÜFUS MÜDÜRLÜĞÜ
ERSAN ŞAHİN ALİ KUTLU ESNAF KEFALET KOOPERATİFİ
EŞREF YILMAZ İLÇE ÖZEL İDARE MÜD. ASLIHAN ÇİÇEK İLÇE GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK MÜDÜRLÜĞÜ
FARUK İSPİRDOĞAN PAZARCIK HALK EĞİTİM MERKEZİ AYHAN KORKMAZ İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜD.
FATİH KÖSEOĞLU KARAGÖL İ.Ö.O BİLAL KEKLİK İLÇE HALK KÜTÜPHANESİ
FATMA BEYGİRCİ PAZARCIK ANADOLU SAĞLIK MESLEK LİSESİ EROL AYDAR İLÇE AR-GE BİRİMİ
FATMA GÖKSU PAZARCIK ANAOKULU FERİDUN TOPAL İLÇE AR-GE BİRİMİ
FUAT TOPALOĞLU KARAGÖL İ.Ö.O HASAN SERİN MUHTAR
HALİL BAYRAKÇI İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
HALİL İSPİRDOĞAN YAVUZ SELİM İ.Ö.O
292 293
HAYRİ UYDURAN İLÇE GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK MÜDÜRLÜĞÜ Hasanbeyli İlçe Çalıştayı
HÜSEYİN KUYUMCU MUHTAR ADI SOYADI KURUM / KURULUŞ ADI
HÜSEYİNYILMAZ MUHTAR AHMET TAMER İLÇE YAZI İŞLERİ MÜDÜRLÜĞÜ
İBRAHİM KUYUBAŞIOĞLU İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜD. ERDOĞAN BAYER MAL MÜDÜRLÜĞÜ
İSMAİL ATLINTAŞ ŞOFÖRLER ODASI FEVZİ SUNGUR İLÇE MÜFTÜLÜĞÜ
İSMAİL BOZDOĞAN GENÇLİK HİZMETLERİ SPOR MÜD. HALİL SÜNBÜL GAZİ MUSTAFA KEMAL ORTAOKULU
M. KEMAL SOUKSU MUHTAR HASAN KOÇAK İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
MEHMET BES İLÇE EMNİYET AMİRLİĞİ İBRAHİM YURTSEVER HASANBEYLİ HALK EĞİTİM MERKEZİ
MEHMET DEMİR İLÇE GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK MÜDÜRLÜĞÜ İRFAN KARİP HASANBEYLİ İLKOKULU
MEHMET KARACA İLÇE ZİRAAT ODASI MEHMET KARCI İLÇE EMNİYET AMİRLİĞİ
MURAT ÖZSOLAK TÜRKOĞLU BELEDİYESİ MUSTAFA AKDOĞAN TAPU MÜDÜRLÜĞÜ
SERAP BALIK İLÇE GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK MÜDÜRLÜĞÜ MUSTAFA KISA HASANBEYLİ LİSESİ
TURGUT GÜRSOY İLÇE AR-GE BİRİMİ SÜLEYMAN YILDIRIM HASANBEYLİ BELEDİYESİ YAZI İŞLERİ MÜDÜRLÜĞÜ
TÜRKER KURUMAN İLÇE EMNİYET AMİRLİĞİ YUSUF TOZLUKLU HASANBEYLİ BELEDİYESİ
YUNUS EMRE KURTBEYOĞLU ORMAN İŞLETME ŞEFLİĞİ

Kadirli İlçe Çalıştayı
ZEYNEL ABİDİN ATEŞ MUHTAR
Osmaniye İli İlçe Çalıştayları AHMET ÖRÜKLÜ 80.YIL CUMHURİYET LİSESİ

Bahçe İlçe Çalıştayı ALİ TEK ATATÜRK ANADOLU SAĞLIK MESLEK LİSESİ
ADI SOYADI KURUM / KURULUŞ ADI BAŞAK GÜL GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
ADEM ÇEVİK MUHTAR BİRDANE KARAKUŞ GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
ADNAN YÜNLÜ TAPU MÜDÜRLÜĞÜ BURÇAK GÜNAYDIN GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
ALİ KEMAL ER İLÇE HALK KÜTÜPHANESİ CAN TESKERECİOĞLU GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
ALİ USLU KAYMAKAMLIK YAZI İŞLERİ MÜD. CAVİT ONAT OSMAN GAZİ ANADOLU LİSESİ
ARİF SEZER BAHÇE İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ CENGİZ GÖKCEK ORMAN İŞLETME MÜDÜRLÜĞÜ
AYHAN UYAR ATATÜRK İ.Ö.O CİHAT TOPÇU KADİRLİ TİCARET BORSASI
CENGİZ TURAN BAHÇE TEKNİK VE ENDÜSTRİ MESLEK LİSESİ ERGİN FİDAN RASİM ÜNAL İ.Ö.O
HAYDAR KAVCI CANSAN ORTAOKULU EROL BİLMEZ ORMAN İŞLETME MÜDÜRLÜĞÜ
İBRAHİM AYDIN MUHTAR FAZLI TANACI KADİRLİ ANADOLU ÖĞRETMEN LİSESİ
İSA DÖNMEZ MAL MÜDÜRLÜĞÜ HAKAN SEMERCİOĞLU KADİRLİ BELEDİYESİ
İSMAİL BAL ATATÜRK İ.Ö.O HALİL DEMİR KADİRLİ TİCARET ODASI
İSMAİL BAZ ATATÜRK İ.Ö.O HÜRÜ KÖŞGER ALİ MÜMTAZ SAYMAN İ.Ö.O
MUSTAFA YALÇIN KENAN EVREN PAŞA İ.Ö.O İBRAHİM AKILLI GÖNÜL-DER
MÜBERRA KAYIRICI İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ KAZIM AKÇA GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
NAZİF TEPE BAHÇE TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ LEVENT UKUŞ 7 MART İ.Ö.O
Ö. FARUK GAMLI BAHÇE MESLEK YÜKSEKOKULU MAHMUT SARIOĞLU SOSYAL YARDIMLAŞMA VAKFI
ÖMER ATAŞ MHP İLÇE BAŞKANI MEHMET SARPGEÇİT AYDINOĞLU TUFAN BEY İ.Ö.O
RECEP ATTIN MUHTAR MEHMET TAHİROĞLU GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
SERDAR SEVMEZ HALK EĞİTİM MERKEZİ MÜD. MEMET KÖRLÜ KADİRLİ FEN LİSESİ
TUNCER YENER İLÇE GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK MÜDÜRLÜĞÜ MURAT GÖRGEN EMİNYET MÜDÜRLÜĞÜ
ZEKERİYA ÇELİK MUHTAR MURAT KURU GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
MURAT ŞEKER 80. YIL CUMHURİYET LİSESİ
Düziçi İlçe Çalıştayı
MUSTAFA USANMAZ KADİRLİ İ.Ö.O
NECATİ SEMERCİOĞLU KADİRLİ KIZ MESLEK LİSESİ
ALİ ÖZKALAYCI TAPU MÜDÜRLÜĞÜ
SAVAŞ GÜVEL ATATÜRK İ.Ö.O
ALİ ÖZKAYIK DÜZİÇİ ORMAN İŞLETME ŞEFLİĞİ
SEBAHATTİN KARAKAŞ VERGİ DAİRESİ
EKREM KEÇEBAŞ DÜZİÇİ TARIM KREDİ MÜDÜRLÜĞÜ
TEOMAN DUYU EMİNYET MÜDÜRLÜĞÜ
FERHAT AKBABA 75. YIL TEKNİK VE ENDÜSTRİ MESLEK LİSESİ
ÜMİT KAÇIRA Ş. ÖĞRETMEN ORHAN GÖK LİSESİ
HASAN ÇİL GENÇLİK HİZMETLERİ VE SPOR İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
VAHİDE AKAR İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
İSMAİL ÇULLU İLÇE NÜFUS MÜDÜRLÜĞÜ
MEHMET SİYAHOĞLU DÜZİÇİ SANAYİCİ VE İŞ ADAMLARI DERNEĞİ
MUSTAFA KAYIMCI DÜZİÇİ ÖZEL HAYAT TIP MERKEZİ
294 295
Sumbas İlçe Çalıştayı SERAY ÖREN G. TAŞKÖPRÜ İ.Ö.O

ADI SOYADI KURUM / KURULUŞ ADI SERDAR MERGEN SUMBAS LİSESİ
ABDULLAH HOŞCAN ALİBEYLİ İ.Ö.O ŞENER KESKİN TAPU MÜDÜRLÜĞÜ
ABDULRAHİM ÇOLAKEROL GAZİ İ.Ö.O ŞEREF EĞRİTAŞ GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
ADEM GÜLTEKİN İLÇE EMNİYET MÜDÜRLÜĞÜ TANER KILIÇ AŞAĞIÇİÇEKLİDERE İ.Ö.O
AHMET DEMİRER İLÇE MÜFTÜLÜĞÜ TURGUT KAYA BİNALİ YILDIRIM YİBO
AHMET DURMUŞCAN SUMBAS SOSYAL YARDIMLAŞMA DAYANIŞMA VAKFI UFUK ÖZKALE GAFARLI TAŞKÖPRÜ İ.Ö.O
AHMET GÖZÜKÜÇÜK AKÇATAŞ İ.Ö.O UĞUR KESİK AKÇATAŞ İ.Ö.O
AHMET İSPİR SUMBAS YİBO VOLKAN TUHANİOĞLU AKÇATAŞ İ.Ö.O
ALİ KÖYLÜOĞLU ALİBEYLİ BELEDİYESİ YAVUZ ERDOĞAN GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
AYŞE ÇİFTÇİ G. TAŞKÖPRÜ İ.Ö.O YAVUZ SELİM DOĞAN ALİBEYLİ İ.Ö.O
AZİZ DURMUŞ ZİRAAT ODASI YUSUF YILMAZ SUMBAS YİBO
BAKİ KIRPIK ALİBEYLİ İ.Ö.O
Toprakkale İlçe Çalıştayı
BEKİR ÖZDOĞAN MEHMETLİ İ.Ö.O
BEKİR SARIDÖL SUMBAS YİBO
AHMET ARSLAN İLÇE ÖZEL İDARE MÜDÜRLÜĞÜ
BİLAL SEÇİ SUMBAS İLÇE VE KÜLTÜR HİZMETLERİ DERGİSİ
ALİ YILMAZ GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
BURHAN NAHARCI İLÇE HALK KÜTÜPHANESİ
AYSEL TEMEL YAZI İŞLERİ MÜDÜRLÜĞÜ
CANER EKER GAZİ İ.Ö.O
CELİL YILDIRIM MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
CENGİZ AKDAĞ G. TAŞKÖPRÜ İ.Ö.O
DR. MEHMET KOCA SAĞLIK GRUP BAŞKANLIĞI
DÖNE ATCI TRAŞ KÜÇÜKÇINAR İ.Ö.O
FUAT APAYDIN TAPU MÜDÜRLÜĞÜ
EKREM ÖNER NÜFUS MÜDÜRLÜĞÜ
MUSTAFA AVCI İLÇE HALK KÜTÜPHANESİ
ELİF DERTLİ G. TAŞKÖPRÜ İ.Ö.O
MUSTAFA KURT MAL MÜDÜRLÜĞÜ
EYUP KOÇAK SUMBAS YİBO
OKTAY BURAK ÖZCAN GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
FATİH MURAT GEZER SUMBAS SULAMA BİRLİĞİ
FİLİZ ÇETİN GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
FİLİZ GÜNEŞ AŞAĞIÇİÇEKLİDERE İ.Ö.O
GÖKHAN AVLUKYARI ALİBEYLİ İ.Ö.O
GÜVEN ÖZCAN SUMBAS YİBO
HAKAN KÜÇÜK SUMBAS İLÇE JANDARMA KOMUTANLIĞI
HASAN RUFAİOĞLU YEŞİLYAYLA İ.Ö.O
HAYAT CEBECİ MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
HAZIM ÇITIRIK GAZİ İ.Ö.O
HURİ BİÇER SUMBAS LİSESİ
HURŞİT KARAKILIÇ MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
İBRAHİM DÖRTGÖZ MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
KAĞAN GÖKÇELİ KÖYLERE HİZMET GÖTÜRME BİRLİĞİ
MANOLYA AYDIN SUMBAS LİSESİ
MEHMET AKTUĞ SUMBAS BELEDİYESİ
MEHMET İŞLER AŞAĞIÇİÇEKLİDERE İ.Ö.O
MEHMET ÖZKALE GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ
MESUT KUŞATAN MEHMETLİ İ.Ö.O
MUSTAFA CAN MEHMETLİ İ.Ö.O
MUSTAFA CANSEVER MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
MUSTAFA YORULMAZ YAZI İŞLERİ MÜDÜRLÜĞÜ
NURHAN TAŞ GAZİ İ.Ö.O
OSMAN YAZAR MEHMETLİ İ.Ö.O
ÖMER BÜYÜKKÖŞKER MAL MÜDÜRLÜĞÜ
ÖZGE DERMAN GAFARLI TAŞKÖPRÜ İ.Ö.O
ÖZLEM IŞIK YEŞİLYAYLA İ.Ö.O
SELÇUK YOSUNKAYA SUMBAS KAYMAKAMLIĞI
296 297
298

13-TR63 Doğaka 2014-2023

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

13-TR63 Doğaka 2014-2023

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bu belge, Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı tarafından bastırılmıştır.

Basım ve Çoğaltım Yeri : Arkadaş Basım ve San. Ltd. Şti.

Bu belgenin her türlü yayın hakkı

TR63 BÖLGE PLANI

“TR63 Bölge Planı (2014-2023) Bölgesel Gelişme Yüksek Kurulu tarafından

ÖNSÖZ gelişmiş ve artık tüm dünyada yerleşmiş bir terim

KOBİ Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler UND Uluslararası Nakliyeciler Derneği

İÇİNDEKİLER TABLOLAR LİSTESİ

1.5. TURİZM POTANSİYELİNİN EKONOMİYE KAZANDIRILMASI......................................138

1.6. KENTSEL ALTYAPININ İYİLEŞTİRİLMESİ....................................................................154

1.7. SOSYAL ALTYAPININ İYİLEŞTİRİLMESİ......................................................................164

1.8.1. TR63 Alt Bölgelerinin Oluşturulması......................................................................174

6. KAYNAKÇA.........................................................................................................................266 Şekil 6. Yıllara Göre Kredi/Mevduat Oranı......................................................................................41

Şekil 9. TR63 Bölgesi’nde Rüzgar Enerjisi Kurulu Güç Projeksiyonu.............................................56

Şekil 10. Ulaştırma, Depolama ve Haberleşme Sektörü Gelişme Hızı..........................................122

Şekil 11. TR63 Bölgesi İlçelerinin Gelişim Düzeyleri.....................................................................175

HARİTALAR LİSTESİ Harita 19. Turizm Gelişim Bölgeleri..............................................................................................143

Harita 20. TR63 Bölgesi Turizm Sektörü Gelişim Haritası............................................................145

Harita 12. TR63 Bölgesi Tarım Alanları...........................................................................................98

Harita 13. TR63 Bölgesi Tarımsal Gelişim Haritası.......................................................................103

Harita 14. Türkiye’deki E-Yollar (Uluslararası Yol Ağı)..................................................................123

Harita 15. TR63 Bölgesi Limanları................................................................................................124

Harita 16. TR63 Bölgesi Demiryolu Ağı........................................................................................125

Harita 17. Lojistik Gelişim Haritası................................................................................................127

Harita 18. TR63 Bölgesi Lojistik Sektörü Gelişim Haritası............................................................130

BÖLGESİ İDARİ DURUM VE NÜFUS Bu çerçevede Türkiye’de 12 adet Düzey

Harita 1. Türkiye’de Düzey 2 Bölgeler ve TR63 Bölgesi’nin Konumu

Kaynak: TÜİK, ADNKS

Kaynak: DOĞAKA 1. TÜİK,2011 4. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/

2004-2011 döneminde ekonomik yapı TR63 Bölgesi ekonomik yapısı; tarım,

Kaynak: TÜİK, Tarım İstatistikleri, 2012

18. TR63 Bölgesi Mevcut Durumu Analizi, DOĞAKA

Kaynak: BDDK, 2014

TR63 Bölgesi, 10. Kalkınma Planı Bölgenin farkındalık oluşturan bir

Kaynak: Mersin Karayolları Bölge Müdürlüğü tarafından hazırlanan haritadan türetilmiştir.

TR63 Kalkınma Bakanlığı tarafından bölgesel

• Sanayide Rekabet Gücünün

STRATEJİ ve Osmaniye’nin ise Yapısal Dönüşüm İlleri Kazandırılması,

“Nitelikli insan kaynağı ve gelişmiş Bölgenin ulusal ve uluslararası alanda

Sanayi sektöründe; Antakya, İskenderun,

Eğitim, sağlık, kamu hizmetleri, ticaret,

Bölgesel dinamiklerin harekete

BÖLGE PLANI sağlaması bakımından kısa, orta ve uzun

Bu durum, 10.Kalkınma Planı’nda • Sürdürülebilir bir elektrik enerjisi

GELİŞME EKSENLERİ güvenli, asgari maliyetlerle arzını ve

23. TR63 Bölgesi Mevcut Durumu Analizi, DOĞAKA

Şekil 9. TR63 Bölgesi’nde Rüzgar Enerjisi Kurulu Güç Projeksiyonu

Kaynak: (T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, 2012)

Türkiye ve TR63 Bölgesi’nin sahip Diğer taraftan Irak-Türkiye Ham Petrol

Enerji üretim ve dağıtım süreçlerindeki

•TR63 Bölgesi elektrik iletim ve dağıtım hatlarının modernizasyonuna yönelik

•ENVER Projesi kapsamında yürütülen eğitim ve bilinçlendirme çalışmalarının yanı

ve mobilya üretiminde gelişmiştir. ile organize sanayi bölgesinde özellikle demir

1.2.1. Durum Tespiti Ve Stratejik Analiz

Sürdürülebilir kalkınma, beşeri, sosyal, sanayi yatırımlarının bu oranı daha arttırdığı

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın Tablo 5’te görüldüğü üzere, Gıda

olan hurda ihtiyacını giderilmesine geri ihracatın artırılmasında sanayi işletmelerinin

Kaynak: DOĞAKA tarafından hazırlanmıştır.

•Üniversiteler bünyesinde bölgesel sanayi kuruluşlarının ihtiyaçları doğrultusunda

•Üretim süreçlerinde teknolojik gelişme kültürünün yaygınlaştırılmasına yönelik

•TR63 Bölgesi’nde sanayi üretim hacmi ve çeşitliliğinin artırılmasında endüstriyel

•Endüstriyel simbiyoz alanında yapılan çalışmaların ilgili yatırımcıların bilgisine

•Çukurova Kalkınma Ajansı, Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı ve İpekyolu Kalkınma