MOL KAVRAMI

Kimyasal hesaplamalar sırasında tek bir atom veya molekülün kütlesi ile uğraşmak zordur.
Belirli bir miktar tanecikten oluşan mol kavramını kullanmak hesaplamaları kolaylaştıracaktır. (1mol = 6,02.1023 tane)

Kütle spektrometresi ile 1 tane 126C izotopunun kütlesi 1,9926.10-23g olarak ölçülmüştür.

12
12 gram 126C izotopundaki atom sayısı = = 6,022. 1023tane = 1 mol
1,9926.10-23

Uluslararası birim sistemine (SI) göre;

12 gram 126C izotopundaki atom sayısına (6,02.1023) 1MOL denir. Mol sayısı “ n ” ile gösterilir.

Amedeo AVOGADRO sayısı ( NA )

1mol = NA = 6,02.1023 tanecik (atom, molekül, iyon gibi)

1 mol (6,02.1023) taneciğin kütlesine mol kütlesi ( MA )denir. Birimi g/mol dür.

Tanecik - Mol Hesaplamaları

1 mol HNO3 de; SORU: 3 mol H2SO4 için aşağıdaki soruları yanıtlayınız.
1 mol H var. 1. 6,02.1023 tane “H” var.
3 mol “O” var. 3. 6,02.1023 =18,06.1023 tane “O” var. a) Kaç tane H atomu vardır?
5 mol atom var. 5. 6,02.1023 = 30,1.1023 tane atom var.
3 mol H2SO4 de 3.2 = 6 mol H
= 6. 6,02.1023 tane H
= 36,12.1023 tane H

b) Kaç tane “O” atomu var?

3 mol H2SO4 de 3.4 = 12 mol “O”

= 12. 6,02.1023 tane “O”
= 72,24.1023 tane “O”

c) Kaç mol atom var?

3 mol H2SO4 de 3.7 = 21 mol atom var.

SORU: 0,2 mol (NH4)2CO3 için aşağıdaki soruları NOT: İstenen kütlenin (m) veya taneciğin mol sayısı ( n )
yanıtlayınız. aşağıdaki bağıntılardan hesaplanabilir..
m tane
a) Kaç mol H atomu vardır? n= n=
0,2 (NH4)2CO3 de 0,2.4.2 = 1,6 mol H MA 6,02.1023

b) Kaç mol N atomu var?

0,2 (NH4)2CO3 de 0,2.2 = 0,4 mol N SORU: 6,02.1022 tane Mg atomu kaç mol dür?

c) Kaç mol atom var? I.yol

0,2 (NH4)2CO3 de 0,2.14 = 2,8 mol atom var. N 6,02.1022
n= = = 0,1 mol
d) Kaç tane (NH4)2CO3 molekülü var? NA 6,02.1023

0,2 mol (NH4)2CO3 de 0,2. 6,02.1023

= 1,204.1023 tane molekül var. II.yol
1 mol Mg 6,02.1023 tane
x mol Mg 6,02.1022 tane
6,02.1022
x= = 0,1 mol
6,02.1023
 SORU: 12.6,02.1023 tane atom içeren N2O kaç mol dür? SORU: 0,6 mol C3H8 ve 0,2 mol C2H5OH karışımında kaç
mol H atomu vardır?
1 mol N2O da 3.6,02.1023 tane atom
x mol N2O 12.6,02.1023 tane atom 0,6 C3H8 de 0,6.8 = 4,8 mol H
23
12.6,02.10 0,2 mol C2H5OH de 0,2.6 = 1,2 mol H
x= = 4 mol N2O TOPLAM 6,0 mol H
3.6,02.1023

Kütle (g) - Mol Hesaplamaları

SORU: HNO3’ün mol kütlesini (MA) hesaplayınız.
(H:1g/mol, N:14 g/mol, O:16 g/mol)
MA HNO3 = H + N + 3 “O”
MA HNO3 = 1 + 14 + 3.16 = 98 g/mol
SORU: (NH4)2CO3’ün mol kütlesini hesaplayınız.
(H:1g/mol, C:12 g/mol, N:14 g/mol, O:16 g/mol)
MA = 2.N + 8.H + C + 3”O”
= 2.14 + 8.1 + 12 + 3.16 = 96 g/mol

SORU: 0,5 mol H2SO4’ün kütlesini hesaplayınız. SORU: 3,5 mol CH4 için aşağıdaki soruları yanıtlayınız.
(H:1g/mol, O:16 g/mol, S:32 g/mol) (H:1g/mol, C:12 g/mol)

I.yol a) Kütlesini hesaplayınız.

1 mol H2SO4 = MA = 2.H + S + 4”O” MA = C + 4H
= 2.1 + 32 + 4.16 = 98 g/mol = 12 + 4.1 = 16 g/mol

0,5 mol H2SO4 = 0,5.98 = 49g 3,5 mol CH4 = 3,5.16 = 56g

II.yol
1 mol H2SO4 98 g b) Kaç tane atom var?
0,5 mol H2SO4 xg 3,5 mol CH4 de 3,5.5 = 17,5 mol atom
x = 0,5.98 = 49g = 17,5. 6,02.1023 tane atom

c) Kaç tane molekül (CH4) var?

SORU: Bakır (II) Sülfat penta Hidrat’ın mol kütlesini
hesaplayınız. (H:1, O:16, S:32, Cu:63,5) 3,5 mol CH4 de 3,5.6,02.1023
= 21,07.1023 tane CH4 molekülü
CuSO4.5H2O
Kristal suyu

MA = Cu + S + 4.O + 5.H2O
MA = 63,5 + 32 + 4.16 + 5.18 = 249,5 g/mol

SORU: 2,3g NO2 (N:14 g/mol, O:16 g/mol) SORU: 6,8g H2S kaç mol dür? (H:1 g/mol, S:32 g/mol)

a) Kaç mol “O” içerir? 1 mol H2S = MA = 2.H + S = 2.1 + 32 = 34 g/mol

Önce mole çevir sonra mol, kütle, hacim, tane hesapla
1 mol NO2 = MA = N + 2 “O” m 6,8
=14 + 2.16 = 46 g/mol n= = = 0,2 mol H2O
MA 34
m 2,3
n= = = 0,05 mol NO2
MA 46 SORU: 1,204.1023 tane N2 molekülü kaç gramdır?
(N:14 g/mol)
0,05 mol NO2 de 0,05.2 = 0,1 mol “O” bulunur. N 1,204.1023
n= = = 0,2 mol N2
b) Kaç mol atom içerir? NA 6,02.1023
0,05 mol NO2 de 0,05.3 = 0,15 mol atom bulunur.
 0,2 mol N2 = 0,2.28 = 5,6g N2

SORU: 1,204.1023 tane Fe, 0,2 mol H2 ve 0,5 mol C6H12O6 SORU: 0,4 mol H içeren H2O2; (H:1 g/mol, O:16 g/mol)
(şeker) karışımı kaç tane atom içerir?
a) Kaç gramdır?
Fe de 1,204.1023 tane atom
23
0,2 mol H2 de 0,2.2.6,02.10 = 2,408.1023 tane atom MA H2O2 = 2.H + 2“O”
0,5 mol C6H12O6 de 0,5.24.6,02.10 = 72,74.1023 tane atom
23
= 2.1 + 2.16 = 34 g/mol
TOPLAM 76,352.1023 tane atom
2 mol H bulunan 34g H2O2
0,4 mol H bulunan xg
SORU: 2,408.1023 tane HNO3 molekülü ve 0,9g H2O 0,4.34
molekülü karışımında kaç mol molekül vardır? x= = 6,8 g H2O2
(H:1 g/mol, O:16 g/mol) 2
N 2,408.1023
n= = = 0,4 mol HNO3 molekülü b) Kaç tanedir?
NA 6,02.1023
2 mol H bulunan 6,02.1023 tane H2O2
0,4 mol H bulunan x tane
MA = H2O = 2.H + O = 2.1 + 16 = 18 g/mol 0,4.6,02.1023
m 0,9 x= = 1,204.1023 tane H2O2
n= = = 0,05 mol H2O 2
MA 18

Toplam = 0,4 + 0,05 = 0,45 mol molekül

SORU: 12.6,02.1023 tane atom içeren N2O kaç mol dür? SORU: CnH2n+2On bileşiğinin 0,3 molü 18,6 g olduğuna
göre bileşiğin kapalı formülünü yazınız.
1 mol N2O da 3.6,02.1023 tane atom (H:1 g/mol, C:12 g/mol, O:16 g/mol)
x mol N2O 12.6,02.1023 tane atom
23
12.6,02.10 0,3 mol CnH2n+2On 18,6g
x= = 4 mol N2O 1 mol CnH2n+2On xg
3.6,02.1023 18,6
x= = 62 g
0,3
SORU: 0,6 mol C3H8 ve 0,2 mol C2H5OH karışımında kaç
mol H atomu vardır? MA CnH2n+2On = 62 g

0,6 C3H8 de 0,6.8 = 4,8 mol H nC + (2n+2)H + nO = 62

0,2 mol C2H5OH de 0,2.6 = 1,2 mol H 12n + (2n+2) + 16n = 62
TOPLAM 6,0 mol H 30n + 2 = 62
30n = 60 ise n = 2

CnH2n+2On ise C2H4O2

SORU: CnH2nO bileşiğinin 1,204.1023 tanesi 11,6 gram MA CnH2nO = 58 g

olduğuna göre n sayısını hesaplayınız.
(H:1g/mol, C:12 g/mol, O:16 g/mol) nC + 2nH + O = 58
12n + 2n + 16 = 58
N 1,204.1023 14n + 16 = 58
n= = = 0,2 mol CnH2n+2O 14n = 42 ise n = 3
NA 6,02.1023
CnH2nO ise C3H6O
0,2 mol CnH2nO 11,6g
1 mol CnH2nO xg
11,6
x= = 58 g
0,2
 Atomik Kütle Birimi (akb) Hesaplamaları
1 tane atomun kütlesine (p + n) GERÇEK ATOM KÜTLESİ denir.
Gerçek atom kütlesi ile hesap yapmak zor olduğu için bağıl atom kütlesi kavramı geliştirilmiştir.
Bir atomun, başka bir atomla karşılaştırılarak belirlenen kütlesine BAĞIL ATOM KÜTLESİ denir.
Önceleri; 1g H ile birleşen elementin kütlesi bağıl atom kütlesi olarak kabul edildi. Atom kütlesinin, hidrojen kütlesinin
kaç katı olduğunu gösterir.
Hidroje Diğer Elementin
Bileşik Bileşiğin Kütlesi
n Kütlesi Kütlesi
H2O 1 8 2.1 + 16 = 18 g
CH4 1 3 4.1 + 12 = 16g
NH3 1 4,7 14 + 3.1 = 17 g
HBr 1 80 1 + 80 = 81 g
HF 1 19 1 + 19 = 20 g
HCl 1 35,5 1 + 35,5 = 36,5 g

Daha sonra karşılaştırma atomu olarak “O” atomu kullanıldı.

Günümüzde;
1 tane 126C izotopunun kütlesi 12 akb (atomik kütle birimi; Dalton, Da) olarak belirlenmiştir.

1
Bir tane 126C izotopu kütlesinin si = 1 akb
12

1 1
1 akb = g= g = 0,166.10-23 g
NA 6,02. 1023

1g = NA.akb

Diğer atomların kütleleri bu referansa göre tayin edilmiştir.

SI (Uluslararası birim sistemi)’de atom altı parçacık kütlelerini kıyaslamak için belirlenmiştir.

SORU: Aşağıda verilenlerin miktarını gram ve akb c) 1 mol Na

türünden yazınız. 1 mol Na = 23g = 23 NA.akb
(H:1 g/mol, C:12 g/mol, O:16 g/mol, N:14 g/mol, Na:23 g/mol
Mg:24 g/mol)
d)1 mol N2; N2 = 2.14 = 28 g
a) 1 tane Mg atomu; 1 mol N2 = 28g = 23 NA.akb
24 1
1 tane Mg = g = 24 = 24 akb
6,02. 1023 6,02. 1023 e) 100 tane CO2; CO2 = 12 + 2.16 = 44g
44
1 tane CO2 = g
b)1 tane O2 molekülü; O2 = 2.16 = 32 g NA
32 1
1 tane O2 = g = 32 = 32 akb 1
6,02. 1023 NA 100 tane CO2 = 100.44 g = 4400 akb
NA
 Hacim - Mol Hesaplamaları
NOT: Normal koşullarda (0 °C sıcaklık, 1 atm basınç) her gazın 1 molü 22,4 L hacim kaplar.
Normal koşullarda = NK = NŞA
Oda koşullarında (25 °C sıcaklık, 1 atm basınç) her gazın 1 molü 24,5 L hacim kaplar.

V
n=
22,4

SORU: NK’da 11,2 L hacim kaplayan C2H6 gazı için; c) Kaç g H içerdiğini hesaplayınız.
(H:1 g/mol, C:12 g/mol)
1 mol C2H6 da 6g H var
a) Kaç mol olduğunu hesaplayınız. 0,5 mol C2H6 da xg H var
x = 0,5.6 = 3g H
V 11,2
n= = = 0,5 mol C2H6
22,4 22,4 d) Kaç tane atom içerdiğini hesaplayınız.

1 mol C2H6 da 8.NA tane atom

b) Kütlesini hesaplayınız. 0,5 mol C2H6 da x tane atom
C2H6 x = 0,5.8.NA = 4NA
MA = 2.C + 6.H = 2.12 + 6.1 = 30 g/mol = 4.6,02.1023
= 24,08.1023 tane atom
0,5 mol C2H6 = 0,5.30 = 15g

SORU: 0,4 mol CO2 gazı NK’da kaç L hacim kaplar? SORU: 12,8g SO2 gazı oda koşullarında kaç L hacim
(C:12 g/mol, O:16 g/mol) kaplar? (S:32 g/mol, O:16 g/mol)

1 mol CO2 22,4 L 1 mol SO2 = MA = S + 2.O = 32 + 32 = 64 g/mol

0,4 mol CO2 xL
x = 0,4.22,4 = 8,96 L hacim kaplar m 12,8
n= = = 0,2 mol SO2
MA 64

1 mol SO2 24,5 L

0,2 mol SO2 xL
x = 0,2.24,5 = 4,9 L hacim kaplar

SORU: 0,3 mol C2H4(OH)x bileşiği 18,6g olduğuna göre, x SORU: 3,01.1023 tane X2O5 molekülü 54g olduğuna göre,
kaçtır? (H:1 g/mol, C:12 g/mol, O:16 g/mol) X’in kütle numarası kaçtır? (O:16 g/mol)

0,3 mol C2H4(OH)x 18,6g N 3,01.1023

1 mol C2H4(OH)x x g n= = = 0,5 mol X2O5
21,6 NA 6,02.1023
x= = 62 g
0,3 0,5 mol X2O5 54g
1 mol X2O5 xg
C2H4(OH)x = 62 71
2C + 4H + x(OH) = 62 x= = 108 g
2.12 + 4.1 + 17x = 34 0,5
17x = 34 ise x = 34/17 = 2
MA X2O5 = 108 g
2X + 5.O = 108
 2X + 80 = 108
2X = 28 ise X = 14g/mol

SORU: 6,4g CH3COOH için aşağıdaki soruları yanıtlayınız. SORU: 3,01.1022 tane Na2SO4 için aşağıdaki soruları
(H:1g/mol, C:12 g/mol, N:14 g/mol, O:16 g/mol, N = 6.1023) yanıtlayınız. (S:32 g/mol, Na:23 g/mol, O:16 g/mol)
a) Kaç mol olduğunu hesaplayınız. a) Kaç mol olduğunu hesaplayınız.

b) Kaç mol H atomu içerdiğini hesaplayınız. b) Kaç tane atom içerdiğini hesaplayınız.
Kaç gram H atomu içerdiğini hesaplayınız.
c) Kütlesini hesaplayınız.
c) Kaç tane molekül içerdiğini hesaplayınız.

d) Kaç tane atom içerdiğini hesaplayınız.

SORU: 2 mol atom bulunan CaCO3 için aşağıdaki soruları SORU: 4 gram O bulunduran C2H5OH için aşağıdaki
yanıtlayınız. soruları yanıtlayınız.
(Ca:40 g/mol, C:12 g/mol, O:16 g/mol, N = 6.1023) (H:1g/mol, C:12 g/mol, O:16 g/mol, N = 6.1023)
a) Kaç mol olduğunu hesaplayınız. a) Kaç mol olduğunu hesaplayınız.

b) Kütlesini hesaplayınız. b) Kaç mol atom içerdiğini hesaplayınız.

c) Kaç tane CaCO3 molekülü içerdiğini hesaplayınız. c) Kütlesini hesaplayınız.

İzotop Atom
Atom numarası (p+) aynı, kütle numarası farklı olan atomlara İZOTOP ATOMLAR denir.

Hidrojenin üç izotopu var. Magnezyumun iki izotopu var. Karbonun iki izotopu var.
Hidrojen Döteryum Trityum
1 2 3 24 25 12 13
1 H 1 D 1T 12 Mg 12 Mg 6C 6C

İzotop atomların;
1) Nötron sayıları farklıdır.
2) Kütle numaraları farklıdır.
3) Kimyasal özellikleri aynı, fiziksel özellikleri farklıdır.

Periyodik cetveldeki virgüllü kütleler elementlerin ortalama atom kütleleridir.

ELEMENTİN ORTALAMA ATOM KÜTLESİ: 1. İzotopun Kütlesi.% + 2. İzotopun Kütlesi.% + …

SORU: Demirin 5426Fe izotopu %55, 5726Fe izotopu %45 SORU: 204Pb izotopu %5, 206Pb izotopu %25,
207
oranında bulunduğuna göre, ortalama atom kütlesini Pb izotopu %20, 208Pb izotopu %50 oranında bulunduğuna
hesaplayınız. göre, ortalama atom kütlesi hesaplayınız.

Ortalama atom kütlesi = MA1.%55 + MA2.%45 OAK = MA1.%2 + MA2.%24 + MA1.%22 + MA2.%52

54.55 + 57.45 2970 + 2065 204.5 + 206.25 + 207.20 + 208.50

Ortalama atom kütlesi = = OAK =
100 100 100

= 55,35 OAK = 10,2 + 51,5 + 41,4 + 104 = 207,1

 SORU: Bor’un 105B ve 115B olmak üzere iki izotopu vardır. SORU: 6329Cu izotopu %70, 6529Cu izotopu %30 oranında
Bor’un ortalama atom kütlesi 10,8 olduğuna göre 105B bulunduğuna göre, ortalama atom kütlesi hesaplayınız.
izotopunun bulunma %’si kaçtır?
63.70 + 65.30 4410 + 1950
10 11
5B: % X 5 B: % (100 - X) O.A.K = = = 63,6
100 100
10X + 11(100 - X)
Ortalama atom kütlesi = = 10,8
100

10.X + 1100 - 11X = 1080

- X = - 20 ise X = 20

10 11
B: % 20
5 5 B: % 80

SORU: O2 molekülü ile ilgili aşağıda verilen örneklerin ÖRNEK: (O: 16 g/mol)
kütlelerini büyükten küçüğe doğru sıralayalım. (O: 16 g/mol). 16
I. 32 akb O2 II. 0,2 mol O2 III. 100 tane O2 molekülü 1tane O atomu = gram
NA
1 1
I) 1akb = g ise 32 akb = 32 gram 32
6,02.1023 6,02.1023 1tane O2 atomu = gram
NA

II) 0,2 mol O2 = 0,2.32 = 6,4 gram 32

1tane H2O molekülü = gram
1 NA
III) 100 tane O2 molekülü =100.32 gram
6,02.1023
II > III > I

SORU: 18 gram N2O2 gaz molekülü;

(C:12 g/mol, N:14 g/mol)
a) Kaç moldür?
b) Kaç mol azot atomu içerir?
c) Kaç tane oksijen atomu içerir?
d) Normal şartlar altında kaç Litre hacim kaplar?

NOT: SORU: C2H6 ve C3H4 gazları karışımının 0,4 molü 15 gram

a) 1 mol atom = 1 atom - gram olduğuna göre karışımdaki C3H4 gazı kaç moldür?
Ca: 40 g/mol ise;
0,3 mol Ca elementi = 0,3 atom - gram Ca elementi 0,3 mol
= 0,3.40 = 1,2 g Ca elementi

b) 1 mol molekül = 1 molekül - gram

MA CH4 = 16 g/mol ise;
0,2 mol molekül CH4 = 0,2 molekül - gram CH4
= 0,2.16 = 3,2g CH4