Mobil Yayıncılık (ÜSD)

Ara Sınav Çalışma

Notları
Öğr. Gör. Hacı Mehmet DURANOĞLU
Kocaeli Üniversitesi Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü
Yayıncılık Nedir?
 Yayıncılığın Kapsamı: Gazeteler, dergiler,
kitaplar gibi basılı materyallerden,
televizyonlara, internetten e-kitaplara kadar
her türlü içerik dağıtımına dayalı faaliyet
yayıncılık kapsamında ele alınmaktadır.
 Yayıncılık; gazete, dergi, kitap, radyo,
televizyon gibi Kitle İletişim Araçlarının (KİA)
içeriğini oluşturan her türlü materyal yayın
olarak ifade edilebilir.
Yayıncılık Nedir?
 YAYINCILIK NEDİR? Herhangi bir basılı, görsel,
işitsel veya görsel/işitsel materyalin yaygın erişim
amacıyla hazırlanması, çoğaltılması ve dağıtımı
süreçlerini barındıran faaliyetlerin genel adıdır.
 YAYIN NEDİR? Basılıp dağıtıma çıkan veya Radyo,
televizyon ve Internet aracılığıyla yaygın erişime
açılan ve okunan, izlenen, dinlenen her türlü
materyal yayın olarak adlandırılır.
 Yayıncılık faaliyetlerinin tanımlanmasında genel
eğilim, matbaanın ortaya çıkışından sonra
meydana gelen gelişmeler biçimindedir.
Yayıncılık Nedir?
 Yayıncılık kavramı, hem Yayın Yapma (Radyo,
televizyon gibi araçlarla -Broadcasting), hem
de Basma ve Yayma (Gazete, Dergi, Kitap
Yayımı gibi - Publishing) kavramlarını içinde
barındırır.
 Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlüğü,
yayıncılık kavramını “Yayımcılık” ile eşanlamlı
olarak tanımlamaktadır.
Yayıncılığın Gelişim Süreçleri
Yayıncılık olgusunun geleneksel süreçte gelişimi
incelenirken, Basılı Materyal Yayıncılığı
(Publishing) ve Radyo Dalgası Esaslı Yayıncılık
(Broadcasting) olarak iki ayrı gelişim sürecini
değerlendirmek gerekir.
Geleneksel Yayıncılık
 Basılı Materyal Yayıncılığı:
Kitap, gazete dergi gibi
fiziksel olarak kağıt türevi
materyaller üzerine elle
çoğaltma veya matbaa
teknikleri ile basılan ve
çeşitli yollarla dağıtılan
(kullanıcıya/okuyucuya
ulaştırılan) yayıncılık türüdür.
Geleneksel Yayıncılık
 Radyo Dalgası Esaslı Yayıncılık:
Telsiz, radyo, televizyon ve
kablosuz Internet gibi, radyo
dalgaları üzerinden çeşitli
frekans ve genlik
modülasyonları yardımıyla ses
ve görüntü aktarımı esasına
dayanan yayıncılık türüdür.
Masaüstü Yayıncılık
 Özellikle basılı materyal yayıncılığının
bilgisayar destekli olarak hazırlanması ve
baskıya hazır hale getirilmesi sürecini
tanımlayan bir kavramdır.
 Genel anlamıyla metin, grafik, fotoğraf,
resim gibi materyallerin, bu amaçla
tasarlanmış programlar aracılığıyla
bilgisayar ortamında belli bir düzenleme
ile bir araya getirilmesi ve son ürün olarak
sunulmak üzere hazırlanması sürecini
tanımlar.
Yeni Nesil Yayıncılık
 Yeni nesil yayıncılık, bünyesinde
hem basılı materyal yayıncılığı gibi
düzenlemeleri, hem de radyo
dalgaları esaslı yayıncılığın
yöntemlerini bir arada barındırır.
 Bu yayıncılık türü, elektronik veya
sayısal yayıncılık olarak ifade
edilebilir.
 Aynı anda hem basılı materyal
sistematiği ile hazırlanmış
metinleri, hem de ses, görüntü,
hareketli görüntü unsurlarını
barındırabilir.
Mobil Yayıncılık
 Yeni nesil yayıncılık olarak
tanımlanabilecek Mobil Yayıncılık;
yayımlama ve erişim süreçlerinde
herhangi bir kablolu bağlantıya ihtiyaç
duyulmadan bilgisayar veya tablet, cep
telefonları gibi tümleşik cihazlar
kullanılarak yayın hazırlama ve erişime
sunma esaslı yayıncılıktır.
Mobil Yayıncılık
 Hazırlık ve yayın süreci, geleneksel
yayınlarınkine benzeyebilir.

 Ancak geleneksel yayın araçlarından farklı

olarak, yayının geniş kitlelere
ulaştırılması için belli bir yayın ve dağıtım
şebekesine ihtiyaç duymadan bir sunucu
bilgisayar alanı veya uygulama
mağazalarından dağıtım yapılabilir.
YAYINCILIĞIN GELİŞİMİ
İletişim ve Enformasyon
Paylaşma

 İnsanlık tarihi çeşitli kaynaklara göre kabaca son 20

bin yılı kapsamaktadır.
 Bu zaman diliminin büyük bir çoğunluğu, insanın
temel güdülerinin dışındaki davranışları öğrenme
süreci olarak geçmiştir.
 İlkel insandan günümüz modern insanına geçişte
öncelikle kalabalık gruplar halinde yaşamayı
öğrenmek ve grup davranışlarını alışkanlık haline
getirmek bu sürecin en temel ifadesidir.
İletişim ve Enformasyon
Paylaşma
 Gruplar halinde yaşamayı öğrenen insan,
kendisinden başkalarına duygu ve
düşüncelerini aktarmak için çeşitli dizge ve
kodları geliştirmiştir.
 Bu dizge ve kodlar genel olarak dil kavramı
ile tanımlanabilir.
 Dilin insan hayatına katılması, öncelikle
ses/söz aracılığıyla olur.
İletişim ve Enformasyon
Paylaşma
 Sesin düzenli kullanımı sürecinin ardından ise
insanoğlu, elde ettiği bilgiyi sonraki kuşaklara
aktarmak kaygısıyla sesleri sembollerle ifade
etmeyi, yani yazıyı bulur.
 Yazının icadından sonra, kültür öğelerinin
sonraki kuşaklara aktarılması daha kolaylaşır.
İletişim ve Enformasyon
Paylaşma
 Yazının icadı ile sadece sonraki kuşaklar
değil, anı zamanda uzak mesafeli iletişimin
de kolaylaşması sağlanmıştır.
 Duygu ve düşüncelerini ifade etmek için
kaba ve anlamsız seslerden belli bir düzeni
ve ritmi olan düzenli sesler, dilin temelini
oluşturur.
 Dil, yazılı kültürde ise seslerin sembollerle
ifade edilmesi biçiminde varlığını sürdürür.
 Sese-söze dayalı iletişimin düzen ve ritmi,
yazılı iletişimde dil bilgisi kurallarına
dönüşür.
İletişim ve Enformasyon
Paylaşma
 Dilin iletişim için kullanılması, bireyin toplumsal
hayatının gelişimini desteklemiştir.
 Toplumsal kültürel ögelerin sonraki kuşaklara
aktarımı, öncelikle sözlü olarak gerçekleşmiştir.
 Yazının icadı ile birlikte sözlü kültür ögeleri
yazılı kültür ile daha uzun süreler aktarım
olanağı bulur.
 Aynı zamanda yazı, elde edilen bilgi ve
deneyimlerin farklı coğrafyalarda da
paylaşılabilmesine olanak sağlamıştır.
İletişim ve Enformasyon
Paylaşma
 Yazı, aynı zamanda bilimsel ve
teknolojik gelişmelerin de gün
geçtikçe artan düzeyde
gerçekleşmesine izin verir.
 Mesleki deneyim aktarımına
benzemeyen bilimsel ve teknik bilgi
metinleri, başlangıçta el
yazmalarının kopyalanması
biçiminde çoğaltılmıştır.
 (Umberto Echo - Gülün Adı,
Orhan Pamuk – Benim Adım Kırmızı)
İletişim ve Enformasyon
Paylaşma
 Yazının icadı sonrası önemli gelişme
ise kağıdın icadıdır.
 Kağıt, yazma ve çoğaltmayı oldukça
kolaylaştıran, kolay taşınabilen, kolay
arşivlenebilen bir araç olarak kültürel
üretim ve aktarımda önemli rol oynar.
 Tarihte farklı dönemlerde önemli
kentlerdeki kütüphaneler, bilimsel ve
teknolojik bilginin paylaşıldığı
merkezler olmuştur.
İletişim ve Enformasyon
Paylaşma
 Çoklu sayıda kopyalama ve dağıtma
olanaklarının gelişmesi, başlangıçta
dinsel metinler, sonrasında bilimsel ve
teknolojik alanlar dahil olmak üzere
edebiyat alanında da metinlerin
çoğaltılarak dağıtılabilmesi söz konusu
olmuştur.
 Elbette bu gelişmenin temel
tetikleyicisi, matbaa olarak adlandırılan
ve belli düzenlemelerle aynı kopyanın
birden fazla çıkarılabildiği teknolojik
gelişmedir.
Matbaa ve Yayıncılık

 Matbaayı ilk bulanlar Çinliler olsa da

yayıncılığın temelini, ilk hareketli baskı
makinesini bulan Gutenberg
oluşturmaktadır.
 Gutenberg'in Strasburg kentinde 1436
yılında yaptığı buluşuna kadar
yayıncılıktan, yazarın elle yazdığı yazıların
büyük zorluklarla oluşturduğu kişisel
yayıncılık anlaşılmaktadır.
 Gutenberg'in buluşu ile hız kazanan
yayıncılığın, İtalya, Fransa ve İngiltere'deki
çalışmalarla devam ettiği bilinmektedir.
Matbaa ve Yayıncılık

 Avrupa'da bu gelişmeler yaşanırken, kitap

ihtiyacını İngiltere'den gelen kitaplarla
karşılayan Amerika'da 18. yüzyıla kadar
yayıncılık adına bir gelişme yaşanmadığı,
18. Yüzyılda ise okul kitapları, İncil, dini
kitaplar ve hikaye kitapları ile yayıncılık
sektörüne giriş yaptıkları bilinmektedir.
 Bulunduğumuz coğrafyada
yayıncılık/yayımcılık faaliyetlerinin Videoyu izlemek için tıklayınız
başlangıcı ise İbrahim Müteferrika’nın
1729’da Kitab-ı Lügat-ı Vankulu kitabının
basımı ile başlar.
Teknoloji ve Yayıncılık

 Teknolojinin gelişimine bağlı olarak insanoğlunun önce

yazılı, ardından işitsel ve en son görsel yayıncılıkla
tanıştığı bilinmektedir.
 Günümüzde Yeni Medya olarak da adlandırılan Sayısal
İletişim Ortamları, yayıncılığın yöntem ve tekniklerinde
de dönüşüm ve değişimleri beraberinde getirmiştir.
Teknoloji ve Yayıncılık

 Mobil yayıncılığın ortaya çıkışındaki birinci aşama ya da

bileşen basılı yayıncılığın, yani kitap, gazete ve dergi
yayıncılığıdır.
 Geleneksel yayıncılık türleri arasında yer alan bu yayınların
ortaya çıkışı, matbaanın icadı ile öncesi ve sonrasında
yaşanan teknolojik gelişmelerdir.
 Bu teknolojik gelişmeler:
 Kağıdın icadı,
 Hurufat (yazı karakterleri) alanında yaşanan gelişmeler
 Mürekkep ve baskı sonrası işlemlerde yaşanan gelişmelerdir.
Basılı Yayıncılığın Gelişimi

 Günümüz anlamında yayıncılığın başlangıcı,

hareketli düzenekler yardımıyla mekanik
çoğaltmanın icat edilmesi, yani matbaanın
bulunması ile başlar.
 Yayıncılıkta ilk aşama, basılı yayıncılıktır.
 Basılı Yayıncılık, kitap, dergi ve gazete gibi
genellikle kağıt ve benzeri ortamlar üzerine
matbaacılık ve baskı teknikleri ile içeriğin
basılması, okuyucuya/tüketiciye ulaştırılmak
üzere dağıtılması sürecini kapsar.
Basılı Yayıncılığın Gelişimi
Kitap Yayıncılığı

 Kitap, bir kenarından birleştirilerek ciltlenmiş,

üzeri baskılı sayfaların toplamıdır.
 Kütüphanecilikte, dergi, bülten ya da gazete gibi
süreli yayınlardan ayırt etmek için monograf
olarak da adlandırılır.
 Yazı ile sözlerin insanoğlu tarafından
kaydedilmeye başlanmasından sonra, yazının
kaydedildiği ortamlar zaman içinde çeşitlenerek,
farklı biçimlerde gelişerek ve değişerek
günümüze kadar gelmiştir.
Basılı Yayıncılığın Gelişimi
Kitap Yayıncılığı

 Kil tablet ve kumaş parçaları, ardından papirüs,

sonrasında ise parşömen ve kağıdın bilgi kayıt
ortamı olarak kullanılması zamanla bilgi kaynağı
olarak kitapların ortaya çıkmasını sağlamıştır.
 Bilinen ilk kitaplar M.Ö. 2700 yıllarında Eski
Mısırlılar’ın dua, adak, vakıf gibi şeyleri içine alan
“Ölüler Kitabı”dır.
 Önceleri ağızdan ağıza geçerek geleneğini
sürdüren destan ve şiirler, böylece papirüse fırça
ve kama ile aktarıldı.
Basılı Yayıncılığın Gelişimi
Kitap Yayıncılığı

 Bu yazılar basitçe yapılan süsleme, duvar

resimlerini andırıyordu.
 Bazı Asya milletleri eski çağlardan beri
tabaklanmış deriyi yazı malzemesi olarak
kullanmışlardır.
 Bergama (Pergamun) koyun ve ceylan derisi
hazırlama işinde büyük ün salmıştır.
 Buna parlak bir cila, mükemmel bir beyazlık
verebiliyorlardı.
 Parchemin (parşömen) böylece ortaya çıkmıştır.
Basılı Yayıncılığın Gelişimi
Kitap Yayıncılığı

 TDK Büyük Sözlük Kitabı aşağıdaki

biçimlerde tanımlamaktadır.
 Ciltli ya da ciltsiz olarak bir araya
getirilmiş, basılı ya da yazılı kağıt
yaprakların tümü.
 Herhangi bir konuda yazılmış yapıt.
 Kutsal kitap.
Basılı Yayıncılığın Gelişimi
Kitap Yayıncılığı

 Kitap yayıncılığında üç önemli süreçten bahsedilebilir.

 Bu süreçler aynı zamanda teknolojinin değişiminden de
etkilenmişlerdir.
 Bu Süreçler:
 Kitabın içeriğinin hazırlanması
 Yazar ya da yazarlar tarafından metnin oluşturulması, Editörler tarafından
metnin düzeltilmesi ve baskı öncesi aşamaya getirilmesi

 Baskı ve çoğalma
 Geleneksel ve Sayısal baskı yöntemleri, Ciltleme ve biçimlendirme
teknolojileri

 Dağıtım süreci
Basılı Yayıncılığın Gelişimi
Kitap Yayıncılığı

 Kitap yayıncılığı aynı zamanda bir meslek ve uğraş alanı

olarak da varolmuştur.
 Yayıncılık sürecinin tamamını ekonomik ve iş akışı
bakımından yöneten kişi ve firmaları tanımlayan bir
ifadedir.
 Farklı yöntem ve teknikler uygulanmakla birlikte bir kitabın
hazırlanması ve dağıtımı aşamalarındaki ekonomik ve
hukuki sorumlulukları üstlenirler.
 Aynı zamanda telif ve hak sahipliklerinin tarafıdırlar.
Basılı Yayıncılığın Gelişimi
Gazete Yayıncılığı

 Gazete “belli aralıklarla yayınlanan,

okuyucu için belli bir bedel karşılığı
haber, yorumsal yazı, fotoğraf, grafik
gibi öğelerle bilgilendirme,
eğlendirme, eğitme,
toplumsallaştırma ve onun adına
denetleme işlevini yerine getiren,
kağıt üzerinde ulaşan kitle iletişim
aracı” olarak tanımlanmaktadır.
Basılı Yayıncılığın Gelişimi
Gazete Yayıncılığı

 Başka bir tanıma göre de gazete,

birçok konuda haber ve bilgi
vermek için, hergün ya da
haftanın belli günlerinde
çıkarılan, haber niteliğinde
bilgileri kullanıcılara sunan ve
yazılı basın içerinde sayılan kitle
iletişim araçlarıdır.
Basılı Yayıncılığın Gelişimi
Gazete Yayıncılığı

 Gazete; siyaset, ekonomi,

kültür ve sanat başta olmak
üzere birçok konuda haber ve
bilgi verme amacı taşımakta ve
dolayısıyla ülke gündemi ve
sorunları hakkında halkın
dikkatinin çekilmesi ve okurların
genel kültürünün arttırılması gibi
konularda önemli bir görevi
yerine getirmektedir.
Basılı Yayıncılığın Gelişimi
Gazete Yayıncılığı

 Dünyanın en eski gazetesinin 5. Yüzyılda Pekin’de yayın

hayatına başlayan Tsing Pao olduğu ve 1935 yılına kadar
yayınlanmaya devam ettiği bilinmektedir.
 Bilinen anlamda matbaalarda basılan ilk gazetenin ise,
Avrupa’nın birçok ülkesinde 17. Yüzyıldan başlayarak,
Türkiye’de de 1831’den itibaren kitle iletişiminin temel
araçları içinde önemli bir yere sahip olmaya başladığı
görülmektedir.
Basılı Yayıncılığın Gelişimi
Gazete Yayıncılığı

 Türkiye ‘de ilk resmi gazete 1831’de

yayınlanan Takvim-i Vekayi’dir.
 Türkiye’de yerel ve bölgesel gazeteciliğin
geçmişi ise 1860’lara kadar uzanmaktadır.
İnsanların bilgilenmek için radyo ve
televizyon ya da internete yönelmelerine
rağmen gazetenin 21. Yüzyılda hala etkisini
yitirmediği ve ayakta kalmaya devam ettiği
görülmektedir.
Basılı Yayıncılığın Gelişimi
Dergi Yayıncılığı

 Dergi, günlük olmayan, en fazla 12, 6,

4, 3, 2 aylık, standart olarak aylık, 15
günlük, haftalık basılan bir okuma
aracıdır.
 Nitelikli kağıtlara basılmakta olan
dergilerde, çeşitli konulara ilişkin
haber, makale, eleştiri, inceleme ve
araştırmanın yanı sıra, birçok renkli
fotoğraf, resim ve karikatür de yer
almaktadır.
Basılı Yayıncılığın Gelişimi
Dergi Yayıncılığı

 Dergilerin kitaptan farklı bir yapıda

olan ve daha çok güncel gelişmelere yer
verirler.
 Gazeteden farkı ise yayın sıklığı daha
ve içerdiği bilgilerin gazeteye göre
daha ayrıntılı olmasıdır.
 Dünyada ilk yayın tarihinin 17. Yüzyıla
kadar uzandığı görülmektedir.
Basılı Yayıncılığın Gelişimi
Dergi Yayıncılığı

 17. Yüzyılda özellikle batıda, hem bilimin

ilerlemesini ve yaygınlaşmasını sağlamak hem de
bilim adamları arasındaki iletişimi sağlayabilmek
amacıyla kullanılmaya başlandığı görülmektedir.
 Dünyada ve Türkiye’de yayınlanan ilk dergilere
bakıldığında, bu dergilerin bilimsel içerikli olduğu
görülmektedir.
 Günümüzdeki örneklere benzerliği bakımından ilk
akademik dergiler olan Journal des Sçavans (Ocak
1665) ve Philosophical Transactions (Mart 1665)
yayın hayatına başlamıştır.
Basılı Yayıncılığın Gelişimi
Dergi Yayıncılığı

 1731’de Londra’da basılan “The Gentleman’s

Magazine” ilk genel konulu dergi olarak
anılmaktadır.
 Edward Cave, “Sylvanus Urban” takma ismiyle,
bu derginin ilk editörü olup, dergi (magazine)
ismini ilk kullanandır.
 Vekayi-i Tıbbiye, Osmanlı basınının ilk Türk
dergisidir ve bu dergi mesleki bir dergidir.
 Basılı Yayıncılığın Gelişimi
Dergi Yayıncılığı
Dergi türleri genellikle aşağıdaki gruplar altında sıralanabilir:
 Güncel haber dergileri
 Sanat dergileri
 Magazin dergileri
 Gezi- seyahat dergileri
 Bilgisayar dergileri
 Teknoloji dergileri
 Ekonomi dergileri
 Ev-bahçe dekorasyon dergileri
 Tarih dergileri
 Çizgi roman dergileri
 Mizah dergileri
 Edebiyat dergileri
 Spor dergileri
 Akademik – Bilimsel dergiler
Teknoloji ve Yayıncılık

 Mobil yayıncılığın ortaya çıkışındaki birinci aşama ya da

bileşen basılı yayıncılığın, yani kitap, gazete ve dergi
yayıncılığıdır.
 Geleneksel yayıncılık türleri arasında yer alan bu yayınların
ortaya çıkışı, matbaanın icadı ile öncesi ve sonrasında
yaşanan teknolojik gelişmelerdir.
 Bu teknolojik gelişmeler:
 Hurufat (yazı karakterleri) alanında yaşanan gelişmeler
 Kağıdın icadı,
 Mürekkep ve baskı sonrası işlemlerde yaşanan gelişmelerdir.
Teknoloji ve Yayıncılık
Yayıncılığı olanaklı hale getiren faktörler

 Geleneksel anlamda, günümüz standartlarına benzer yayıncılığın

matbaanın bulunmasıyla başladığını söylemek mümkündür.
 Ancak matbaanın bulunuşu ile düzenli yayınların ortaya çıkması
arasında da belli bir zaman dilimi geçmiştir
 Aynı zamanda kağıt, mürekkep baskı elemanları gibi bazı teknik
ve araç-gereçte gelişmelerin ortaya çıkması gerekmiştir.
 Başlangıçta sadece dinsel ve bilimsel metinlerin çoğaltılması ve
belli tekniklerle ciltlenmesi biçiminde hayat bulan kitap basımı
işi, birden fazla kopyasının üretilmesi ve dağıtılması bakımından
günümüzdeki anlamıyla yayıncılığın ilk örnekleridir.
Teknoloji ve Yayıncılık
Yayıncılığı olanaklı hale getiren faktörler

Yazı ve Hurufat
 Yazının ortaya çıkışı M.Ö. 8000’li yıllara kadar uzanır.
 Dicle ve Fırat nehirlerinin kolları arasında, avcılık ve
toplayıcılıktan yerleşik hayata geçen toplulukların
oluşturduğu Sümerler, yazının icadında önemli rol
oynarlar.
 Başlangıçta yazı; taş, ağaç, kil, mağara duvarları gibi
zeminlere kazınmış semboller ve şekilsel anlatımlardan
ibarettir.
 Ancak anladığımız anlamda kurallı yazılı kaynaklara M.Ö.
4000’li yıllardan sonra Çivi Yazısı ile karşımıza çıkar.
Yayıncılığı olanaklı hale getiren faktörler
Yazı ve Hurufat

 Çivi Yazısı karmaşık bir sistematik içermekteydi:

 Nesneler resimler ile,
 Sayılar tekrarlanan çizgi ve dairelerle,
 Özel adlar ise harf gibi okunan resim ya da sembollerle
ifade ediliyordu.

 Çivi yazısı ile adı birlikte anılan diğer bir olgu da

tarihin ilk yazılı yasalarıdır.
 İlk yazılı yasalar da Babil kralı Hammurabi’nin hukuk
ile ilgili aldığı 282 kararın oluşturduğu külliyattır.
Yayıncılığı olanaklı hale getiren faktörler
Yazı ve Hurufat

 Tarihsel süreç içerisinde coğrafi yakınlıkları da

dikkate alındığında Eski Mısır uygarlığında da
Hiyeroglifler karşımıza çıkar.
 Kelimenin kökeni Eski Yunanca Hieros (kutsal) ve
Gyliphikos (oyma) kelimelerinden oluşur.
 Eski Mısır dilinde “Tanrıların sözleri”nin çevirisi
olarak bu isim verilmiştir.
 Hiyerogliflerin ortaya çıkışı M.Ö. 3200’lere
rastlar.
Yayıncılığı olanaklı hale getiren faktörler
Yazı ve Hurufat

o M.Ö. 3000’lerde Sümerlerden çivi

yazısını devralan Akadlar, Asurlular ve
Babilliler gibi Sami kavimleri, çivi
yazısının ses-yazı özelliklerini geliştirdi.
o M.Ö. 2000’lerde Fenikeliler alfabetik
yazıyı bularak yazının gelişiminde
önemli bir aşamayı tamamladılar.
o Bu yazının günümüzdeki modern hali
İbrani ve Arapça yazılardır.
Yayıncılığı olanaklı hale getiren
faktörler
Yazı ve Hurufat
o Sami kavimlerinin kullandığı alfabede ünlü (sesli) harfler
yoktur.
o M.Ö. 1000’li yıllarda Eski Yunanlılar hem ünlü, hem
ünsüzlerin bulunduğu alfabeyi geliştirmişlerdir.
o Bugünkü Latin Alfabesinin kökeninde Eski Yunan Alfabesi
vardır.
Yayıncılığı olanaklı hale getiren
faktörler
Yazı ve Hurufat
Hurufat (Harfler ve işaretler)
 Basının ortaya çıkışında etkili unsurlardan biri de yazı ve
işaretlerin biçimsel düzenini ifade eden hurufattır.
 Günümüzde kullandığımız harflerin biçimi ve düzeni ile
ilgili süreç, 15. Yüzyılda matbaanın gelişimi sürecinden
sonrasını kapsamaktadır.
 Önceleri yazılar elle çoğaltılmaktaydı ve Avrupa’da
Karolenj tarzı yazı yaygındı. (Frenk İmparatoru
Charlemagne - Şarlman’ın 8. Yüzyıl sonu ve 9. Yüzyıl
başlarında yaptığı eğitim reformu ile ortaya çıkan yazı
biçimi)
Yayıncılığı olanaklı hale getiren
faktörler
Yazı ve Hurufat
 Karolenj Yazı, tüm
harflerin küçük harften
oluştuğu, paragraf ve
sekmelerin bulunmadığı
bir yazı türüdür.
 Karolenj Devrimi, resmi
dilin latince olarak
kabulünü de getirmiştir.
Yayıncılığı olanaklı hale getiren
faktörler
Yazı ve Hurufat
 Karolenj yazının yerini zamanla Gotik Yazı
karakterleri almıştır.
 Gotik yazı farklı biçimleriyle pek çok ülkede
kullanılmıştır.
 Zamanla diğer Avrupa ülkelerinde gotik yazı
terk edildiyse de Almanya’da 20. Yüzyıla
kadar kullanılmıştır.
Yayıncılığı olanaklı hale getiren
faktörler
Yazı ve Hurufat
 İtalik Yazı, karollenj ve gotik yazının daha
akıcı olması amacıyla harferin yatık hale
getirilmesiyle elde edilen yazı karakteridir.
 İtalya’da ortaya çıkması nedeniyle İtalik
ismini almıştır.
 İtalik harflerin basım işlerinde kullanılması
1501 yılından itibaren görülmektedir.
Yayıncılığı olanaklı hale getiren
faktörler
Yazı ve Hurufat
 1500’lü yıllarda baskı hurufatının (diğer
adıyla fontların) temel özellikleri ortaya
çıkmaya başlamıştır.
 Buna göre temelde üç yazı hurufat
grubu oluşmuştur:
o Gotik Yazı Karakterleri
o İtalik Yazı Karakterleri
o Roman Yazı Karakterleri
Yayıncılığı olanaklı hale getiren
faktörler
Yazı ve Hurufat
 16. Yüzyılda Fransız tipograflar, özellikle Claude Garamond, italik ve
roman yazı karakterlerinin yaygınlaşmasında önemli rol oynamışlardır.
 18. Yüzyılda ise günümüzde adlarına
sıkça rastladığımız William Caslon,
John Baskerville ve Giambattista
Bodoni, yazı karakterlerinin sadece
el yazısının taklidini değil, aynı zamanda
kendi matematiksel oranlarına sahip
yazı karakterlerini geliştirdiler.
Yayıncılığı olanaklı hale getiren
faktörler
Yazı ve Hurufat
 20. Yüzyıla gelindiğinde basımevlerinin çoğalması
ve kendi dizgi makinelerini kullanmaları sonucu
Caslon karakterinden yola çıkan pek çok fontun
ortaya çıktığı görülmektedir.
 20. Yüzyılda aynı zamanda font türlerine batone
veya sans serif (serifsiz veya ayaksız) yazı karakteri
eklenmiştir.
 Buna örnek olarak İngiliz tipograf Eric Gill’in
1928’de geliştirdiği Gill Sans Serif verilebilir.
Yayıncılığı olanaklı hale getiren
faktörler
Yazı ve Hurufat
 Günümüzde metin oluşturmada kullanılan yüzlerce yazı
karakteri (font) bulunmaktadır.
 Bu fontlar, elektronik ortama aktarılarak bilgisayarda
oluşturduğumuz metinlerin de biçimlendirilmesinde
kullanılmaktadır.
 Kullandığımız programların yazı karakteri deposu,
bilgisayarlarımızda yüklü durumdaki yazı karakterleri ile
zenginleşmektedir.
Yayıncılığı olanaklı hale getiren
faktörler
Kağıt ve Ciltleme
 Geleneksel anlamda yayıncılığın olanaklı hale
getiren ikinci unsur ise yazının üzerine yazıldığı
ortamların, yani kağıt ve öncüllerinin gelişmesidir.
 Başlangıçta ağaç, taş mağara duvarı gibi alanlar
kullanılırken zamanla üzerine yazı yazmayı
kolaylaştıran, kolay taşınabilen, saklanabilen
nesneler olan papirüs, parşömen ve kağıt, yazı
için ortam olarak kullanılagelmiştir.
Yayıncılığı olanaklı hale getiren
faktörler
Kağıt ve Ciltleme
 Papirüs’ün Mısırlılar, ceylan derisinin ince tabaklanması ile
elde edilen parşömeni ise Bergamalıların ilk kez
kullandıkları konusunda kaynaklarda bilgiler bulunmaktadır.
 Ancak kağıdın kimler tarafından keşfedildiği ve ilk kez
kullanıldığı ile ilgili bilgiler kesin değildir.
 Günümüzde kullanılan kağıt ile benzer özelliklerde hamur
kullanarak kağıt üreten ise M.S. 105’te Çin’de Ts’ai Lun
adında bir saray görevlisi olduğu kabul edilmektedir.
Yayıncılığı olanaklı hale getiren
faktörler
Kağıt ve Ciltleme
 Kağıt, Çin’den, Orta Asya’ya oradan da İran’a geçti.
 751 senesinde yapılan Talas Meydan Muharebesinden sonra, Çin’den
alınan esirlerden kağıt yapımı öğrenildi.
 Çin’in dışında ilk defa Semerkand’da kağıt yapım merkezi kuruldu.
 Yakın Doğuda ilk kağıt üretim atölyesi, Abbasi hükümdarı Harun Reşid
zamanında 754 senesinde Bağdat’ta kurulmuştur.
 Batı alemi ise Müslümanlardan 400 yıl gibi uzun bir zaman sonra yine
Müslümanlar sayesinde kağıdın varlığından haberdar oldular.
Yayıncılığı olanaklı hale getiren
faktörler
Kağıt ve Ciltleme
 Kuzey Afrika’nın Müslümanlar tarafından fethedilmesi
ve daha sonra İspanya’ya geçilmesi üzerine, kağıt
fabrikaları da oraya taşınmıştır.
 Müslümanlar tarafından kurulması ve Avrupa’nın ilk
kağıt fabrikası olması bakımından bu fabrikalar çok
önemlidir.
 18. yüzyılda Fransa’da ilk defa kağıt
makinası yapılmıştır.
 Kağıt makinalarında da sürekli olarak teknolojik
gelişmelere paralel olarak değişiklikler olmuş ve
bugünkü çok motorlu tahrik sistemli, Hamurun kesafet
(yoğunluk), sıcaklık, pH, gramaj ve rutubet gibi
özelliklerini kontrol altında tutabilen otomatik kağıt
makinaları ortaya çıkmıştır.