Ալգորիթմներ Ծրագրավորումը բոլորի համար

Ð²Ú²êî²ÜÆ Ð²Üð²äºîàôÂÚ²Ü
ÎðÂàôÂÚ²Ü ºì ¶ÆîàôÂÚ²Ü Ü²Ê²ð²ðàôÂÚàôÜ
Ð²Ú²êî²ÜÆ äºî²Î²Ü Ö²ðî²ð²¶Æî²Î²Ü

Ð²Ø²Èê²ð²Ü
è.ì.²Õ·³ßÛ³Ý
ì.Ô.ÔáõÏ³ëÛ³Ý
Ìð²¶ð²ìàðàôØ ´àÈàðÆ Ð²Ø²ð
Ø²ê I
² È¶ à ð ÆÂ Ø Ü º ð Æ Î ² è à ôò à ôØ
àôêàôØÜ²Î²Ü ÒºèÜ²ðÎ
ºñ¨³Ý 2000
rdj 681.3.06
²-48
Ò»éÝ³ñÏÁ Ý³Ë³ï»ëí³Í ¿ ùáÙ÷ÛáõÃ»ñ³ÛÇÝ Íñ³–

·ñ³íáñÙ³Ý áõëáõóÙ³Ý Ñ³Ù³ñ: ²é³ñÏ³Ý Ù³ïáõóí³Í ¿
³Ýëáíáñ, ë³Ï³ÛÝ µáÉáñÇÝ Ù³ïã»ÉÇª å³ïÏ»ñ³íáñ Ó¨áí,
·Í³ÝÏ³ñÝ»ñÇ ÙÇçáóáí: ÜÙ³Ý Ùáï»óáõÙÁ Ñ³ë³Ý»ÉÇ ¿
¹³ñÓÝáõÙ ß³ñ³¹ñíáÕ ÝÛáõÃÁ Ù³ñ¹Ï³Ýó É³ÛÝ ßñç³Ý³Ï–
Ý»ñÇÝª ëÏë³Í ¹åñáó³Ï³Ý Ñ³ë³ÏÇó ÙÇÝã¨ å³ïÏ³é»ÉÇ
Ñ³ë³ÏÁ:
¶ñ³ËáëÝ»ñª åñáý. Úáõ.²Ûí³½Û³Ý

¹áó. ê.²í»ïÇëÛ³Ý
ÊÙµ³·Çñª Ü.Ê³ã³ïñÛ³Ý
2
´àì²Ü¸²ÎàôÂÚàôÜ
Üºð²ÌàôÂÚàôÜ ……………………………… ………… 4

1. ²È¶àðÆÂØÆ Ð²êÎ²òàôÂÚàôÜ ºì ÜºðÎ²-
Ú²òØ²Ü Òºìºð ……………………………………………9
2. ÖÚàôÔ²ìàðàôØÜºð ………………………….…….. 17
3. ä²ð¼ òÆÎÈºð ……………………………………………. 37
4. Üºð¸ðì²Ì òÆÎÈºð ……………………………………. 74
5. îìÚ²ÈÜºðÆ ¼²Ü¶ì²ÌÜºð ………………………... 93
5.1. ØÆ²â²ö ¼²Ü¶ì²ÌÜºðÆ ØÞ²ÎàôØ …….… 95
5.2. ºðÎâ²ö ¼²Ü¶ì²ÌÜºðÆ ØÞ²ÎàôØ …..…… 118
Ð²ìºÈì²Ì ……………………………………………….……148
¶ð²Î²ÜàôÂÚàôÜ …………………………………….……154
3
Ü º ð ² Ì àô Â Ú àô Ü
Ìñ³·ñ³íáñáõÙÁ ÝáõÛÝù³Ý ÑÇÝ ¿, áñù³Ý Ù³ñ¹ÏáõÃÛ³Ý

å³ïÙáõÃÛáõÝÁ: Úáõñ³ù³ÝãÛáõñ Ù³ñ¹ Çñ ·Çï³Ïó³Ï³Ý
ÏÛ³ÝùáõÙ Õ»Ï³í³ñíáõÙ ¿ µ³½Ù³ÃÇí Íñ³·ñ»ñáí, »ñµ»ÙÝ
ã·Çï³Ïó»Éáí ³Û¹ Ñ³Ý·³Ù³ÝùÁ: ¸³ µ³ó³ïñíáõÙ ¿
Ýñ³Ýáí, áñ ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù»Í Ù³ëÁ Ï³ï³ñíáõÙ ¿
»ÝÃ³·Çï³Ïóáñ»Ý, ³ÛëÇÝùÝ ³é³Ýó ÑÇÙÝ³íáñ»Éáõ, Ã» ÇÝ-
ãáõ± ³Ûëå»ë, ¨ áã Ã» ³ÛÝå»ë: ê³Ï³ÛÝ ¹³ ãÇ Ýß³Ý³ÏáõÙ, áñ
»ÝÃ³·Çï³ÏóáõÃÛáõÝÁ ·áñÍáõÙ ¿ ï³ñ»ñ³ÛÝáñ»Ý: ²Ù»Ý¨ÇÝ:
â¿±, áñ ³ÛÝ Ó¨³íáñíáõÙ ¿ Ù³ÝáõÏ Ñ³ë³ÏÇó, µ³½Ù³ÃÇí
Íñ³·ñ»ñ ÷áñÓ³ñÏ»Éáí ¨ É³í³·áõÛÝÁ ÁÝïñ»Éáí: úñ ûñÇ,
Ñ³Ù³Ó³ÛÝ ÁÝïñí³Í Íñ³·ñÇ, ÙÇ¨ÝáõÛÝ ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ
Ï³ï³ñ»Éáí ¨ Ñ³Ùá½í»Éáí Ýñ³Ýó Ñ³ñÙ³ñ³í»ïáõÃÛ³Ý Ù»ç,
Ù³ñ¹áõ ·Çï³ÏóáõÃÛáõÝÁ ÁÝ¹áõÝáõÙ ¿ ³Û¹ Íñ³·ÇñÁ ¨
þ·ñ³ÝóáõÙþ áõÕ»ÕÇ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý µçÇçÝ»ñáõÙ, áñ
Ñ³ñÙ³ñ å³ÑÇÝ ·áñÍ³ÍÇ ³ÛÝ:
²ë³ÍÁ ÑÇÙÝ³íáñ»Éáõ Ñ³Ù³ñ Ï³ñ»ÉÇ ¿ µ»ñ»É µ³½Ù³–
ÃÇí ûñÇÝ³ÏÝ»ñ: ÐÇß»ù, Ã» ÇÝãå»±ë ¿Çù ³é³çÇÝ ³Ý·³Ù
Ù»Ý³Ï ³ÝóÝáõÙ ÷áÕáóÁª ¹åñáó ·Ý³Éáõ Ï³Ù ÷áÕáóÇ
Ñ³Ý¹Çå³Ï³ó ÏáÕÙáõÙ ·ïÝíáÕ Ë³ÝáõÃáõÙ ·ÝáõÙÝ»ñ Ï³–
ï³ñ»Éáõ Ñ³Ù³ñ: Ð³í³Ý³µ³ñ, ¹áõù, ÇÝãå»ë ¨ ÙÛáõëÝ»–ñÁ,
µ³½Ù³ÃÇí ³Ý·³Ù ÏñÏÝ»É »ù ³ÛÝ Íñ³·ÇñÁ, áñÁ Ó»½
Ã»É³¹ñ»É ¿ Ó»ñ ÍÝáÕÁ, ¨ Ñ»ïá áïùÁ ¹ñ»É ÷áÕáóÇ íñ³. ³ÛÝ
¿ª ëÏ½µáõÙ Ý³Û»É Ó³Ë ¨, »Ã» Ù»ù»Ý³ ãÇ »ñ¨áõÙ Ï³Ù Ñ»éáõ
¿, ³å³ ³ÝóÝ»É ÷áÕáóÇ ³é³çÇÝ Ï»ëÁ ÙÇÝã¨ ÙÇç–Ý³·ÇÍ:
Î³Ý·Ý»É ¨ Ý³Û»É ³ç. »Ã» ÝáõÛÝå»ë Ù»ù»Ý³ ãÇ »ñ¨áõÙ Ï³Ù
Ñ»éáõ ¿, ³å³ ³ÝóÝ»É ×³Ý³å³ñÑÇ »ñÏñáñ¹ Ñ³ïí³ÍÁ: ºÃ»
áñ¨¿ Ñ³ïí³Í ³ÝóÝ»ÉÇë ÝÏ³ï»É »ù Ùá–ï»óáÕ Ù»ù»Ý³,
³å³, Áëï »ñ¨áõÛÃÇÝ, ëå³ë»É »ù ÙÇÝã¨ Ù»ù»Ý³Ý ³ÝóÝÇ,
áñÇó Ñ»ïá Ï³ï³ñ»É Ó»ñ Ñ³çáñ¹ ù³ÛÉÁ:
ºí ³Ûëå»ë, ³Ù»Ý ûñ Çñ³Ï³Ý³óÝ»Éáí ÝÏ³ñ³·ñí³Í
Íñ³·ÇñÁ, ¹áõù íëï³ÑáõÃÛáõÝ »ù Ó»éù µ»ñ»É ÷áÕáó ³Ýó–
Ý»Éáõ ³ëå³ñ»½áõÙ ¨ ÙÇ ûñ ¿É ÝÏ³ï»É, áñ ÷áÕáóÁ ³Ýó–
ÝáõÙ »ù þµÝ³½¹³µ³ñþ, ³é³Ýó í»ñÁ Ýßí³Í Íñ³·ÇñÁ ÑÇ–
ß³ï³Ï»Éáõ: ¸³ ³ñ¹ÛáõÝù ¿ ³ÛÝ µ³ÝÇ, áñ Íñ³·ÇñÁ Ñ³–
4
çáÕáõÃÛ³Ùµ ÷áñÓ³ñÏáõÙÝ»ñ ³ÝóÝ»Éáõó Ñ»ïá, í»ñç³–å»ë,
·ï³í Çñ ï»ÕÁ »ÝÃ³·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ù»ç ¨ ³ÛÉ¨ë ÝÙ³Ý
Íñ³·Çñ Ï³½Ù»Éáõ Ï³Ù ÑÇß³ï³Ï»Éáõ Ù»ç ³ÝÑñ³–
Å»ßïáõÃÛáõÝ ãÏ³:
Úáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³ÝÓ ³Ù»Ý ûñ ëïÇåí³Í ¿ ÉáõÍ»É ï³ñ-
µ»ñ µÝáõÛÃÇ µ³½Ù³ÃÇí ËÝ¹ÇñÝ»ñ: ºÃ» áñ¨¿ ËÝ¹ñÇ ÝÙ³ÝÁ
Ý³ËÏÇÝáõÙ ³ñ¹»Ý Ñ³Ý¹Çå»É ¨ Ñ³çáÕáõÃÛ³Ùµ ÉáõÍí»É ¿,
³å³ Çñ³Ï³Ý³óí³Í Ù»Ãá¹Á Ï³Ù Ýñ³ ÑÇÙùáõÙ ÁÝÏ³Í
·³Õ³÷³ñÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ ÏÇñ³é»É Ýáñ å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ, ÙÇ·áõó»
ãÝãÇÝ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñáí: Ð³Ï³é³Ï ¹»åùáõÙ ïíÛ³É
³ÝÓÁ ëïÇåí³Í ¿ Ï³½Ù»Éáõ Ýáñ Íñ³·Çñ ³é³ç³ó³Í
ËÝ¹ÇñÁ ÉáõÍ»Éáõ Ñ³Ù³ñ: ÆëÏ ³Û¹ Íñ³·ñÇ ³ñ¹ÛáõÝ³í»-
ïáõÃÛáõÝÁ, µÝ³Ï³Ý ¿, Ï³Ëí³Í ¿ Çñª Ñ»ÕÇÝ³ÏÇ ïñ³Ù³-
µ³Ýáñ»Ý ¹³ï»Éáõ, µ³½Ù³ÃÇí å³ÛÙ³ÝÝ»ñ Ñ³ßíÇ ³éÝ»Éáõ
¨ ×Çßï Ñ³Ù³Ïó»Éáõ áõÝ³ÏáõÃÛáõÝÇó: ºÃ» µáÉáñ å³ÛÙ³Ý-
Ý»ñÁ Ñ³ßíÇ »Ý ³éÝí»É ¨ ×Çßï Ñ»ñÃ³Ï³ÝáõÃÛ³Ùµ »Ý
Çñ³·áñÍíáõÙ, ³å³ Ï³½Ù³Í Íñ³·ÇñÁ Ï³ßË³ïÇ ³ÝÃ»ñÇ,
Ñ³Ï³é³Ï ¹»åùáõÙ, »ñµ»ÙÝ ³ÛÝ Ïµ»ñÇ ëË³É ³ñ¹ÛáõÝùÇ:
øÇã ¿ å³ïÏ»ñ³óÝ»É ËÝ¹ñÇ ÉáõÍáõÙÁ, ÉáõÍÙ³Ý µ³½–
Ù³ÃÇí ï³ñµ»ñ³ÏÝ»ñÁ. ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ Ñëï³Ï ß³ñ³¹ñ»É
ïíÛ³É ËÝ¹ñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÁ, ³ÛëÇÝùÝª ·áñÍáÕáõ–
ÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ÛÝ Ñ³çáñ¹³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ, áñÇ Çñ³Ï³Ý³óáõÙÁ
Ïµ»ñÇ ËÝ¹ñÇ ×ß·ñÇï ÉáõÍÙ³ÝÁ: Úáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³ÝÓ ·áÝ»
Çñ Ñ³Ù³ñ å»ïù ¿ Ñëï³Ï»óÝÇ ÉáõÍÙ³Ý ·áñÍÁÝÃ³óÁ,
Ñ³ïÏ³å»ë »ñµ ³ÛÝ å»ïù ¿ Ñ³Õáñ¹íÇ Ù»Ï ³ÛÉ ³ÝÓÇ,
³é³í»É ¨ë, Ñ³Ù³Ï³ñ·ãÇÝ: ´³½ÙÇóë Ñ³Ý¹ÇåáõÙ »Ýù
Ù³ñ¹Ï³Ýó, áñáÝù ¹Åí³ñ³ÝáõÙ »Ý Ùïù»ñÁ Ñëï³Ï Ó¨³-
Ï»ñå»Éáõ Ñ³ñóáõÙ. ³ÛÝ ¹»åùáõÙ, »ñµ Ýñ³Ýù ÑÇ³Ý³ÉÇ
ïÇñ³å»ïáõÙ »Ý ³ÛÝ É»½íÇÝ, áñáí Ùï³ÍáõÙ »Ý: àõñ»ÙÝ
å³ï×³éÁ á¯ã Ã» ëïí³ñ µ³é³å³ß³ñÝ ¿, ³ÛÉ Ñëï³Ï
Ùï³Í»É³Ï»ñåÁ, Ï³ñ»ÉÇ ¿ ³ë»Éª ³É·áñÇÃÙÇ µ³ó³Ï³Ûáõ-
ÃÛáõÝÁ. ½áõñ ã¿ ³ëí³Í. “àí å³ñ½ Ùï³ÍáõÙ ¿, Ý³ å³ñ½
ß³ñ³¹ñáõÙ ¿”: öáñÓ»ù, ûñÇÝ³Ï, áñ¨¿ Ù»ÏÇÝ Ñ³ñóÝ»É, Ã»
a, b, c »ñ»ù Ãí»ñÇó á±ñÝ ¿ ³Ù»Ý³Ù»ÍÁ ¨ ÇÝãáõ±: ºÃ»
³é³çÇÝ Ñ³ñóÇ å³ï³ëË³ÝÁ Ïëï³Ý³ù ·ñ»Ã» ³ÝÙÇç³-
å»ë, ³å³ »ñÏñáñ¹ÇÝÁ Ñ³Ùá½Çã ãÇ ÉÇÝÇ, ù³ÝÇ áñ µáÉáñÁ
áõÝ³Ï ã»Ý ù³ÛÉ ³é ù³ÛÉ ß³ñ³¹ñ»Éáõ Ù»Í³·áõÛÝ ³ñÅ»ùÇ
áñáßÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÁ: ²Ûëï»Õ µ³í³Ï³Ý ã¿ ³ë»É Ã»
Ù»Í³·áõÛÝ ³ñÅ»ùÁ áñáßíáõÙ ¿ Ãí»ñÇ ½áõÛ·–½áõÛ· Ñ³Ù»-
Ù³ïáõÃÛáõÝÝ»ñáí, ¿³Ï³ÝÁª ³Û¹åÇëÇ Ñ³Ù»Ù³ïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ
Ñ³çáñ¹³Ï³ÝáõÃÛáõÝÝ áõ ÷áËÏ³å³ÏóáõÃÛáõÝÝ ¿, ³ÛëÇÝùÝ,
5
³É·áñÇÃÙÝ ¿: ²Û¹ Ñ³Ý·³Ù³ÝùÁ áñáßÇã ¿ ¹³éÝáõÙ, »ñµ »ñ»ù
Ãí»ñÇ ÷áË³ñ»Ý í»ñóÝáõÙ »Ýù ³í»ÉÇ Ù»Í µ³½ÙáõÃÛáõÝ:
Ð³Ù³Ï³ñ·ÇãÝ»ñÇ ÏÇñ³éáõÙÁ ½·³ÉÇ ³½¹»óáõÃÛáõÝ ¿
·áñÍáõÙ Ù³ñ¹áõ Ùï³Í»É³Ï»ñåÇ, Ýñ³ ïñ³Ù³µ³ÝáõÃÛ³Ý
½³ñ·³óÙ³Ý íñ³: î³ñÇÝ»ñ ß³ñáõÝ³Ï ÝáõÛÝ³ïÇå ËÁÝ–
¹ÇñÝ»ñ ÙÇ¨ÝáõÛÝ Ó¨áí ÉáõÍ»Éáõó Ñ»ïá, áñù³¯Ý ³Ýëå³–
ë»ÉÇ ¨ Ñ³×»ÉÇ ¿ Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»É, áñ ·áÛáõÃÛáõÝ áõÝ»Ý ÝáõÛÝ
ËÝ¹ñÇ ³ÛÉ, ³Ýëáíáñ, ÙÇ·áõó», ³í»ÉÇ ·»Õ»óÇÏ ÉáõÍáõÙ–
Ý»ñ, áñáÝù Ï³åí³Í »Ý ÙÇÙÇ³ÛÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·ÇãÝ»ñÇ Ûáõñ³-
Ñ³ïáõÏ ïñ³Ù³µ³ÝáõÃÛ³Ý Ñ»ï: ÆëÏ ³Û¹ Ûáõñ³Ñ³ï-
ÏáõÃÛáõÝÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ ·áñÍÁÝÃ³óÇ Ù»ç »ÝÃ³·Ç-
ï³Ïó³Ï³ÝÇ Ý»ñ·ñ³íáõÙáí, ³ÛÝ Ñ³ñáõëï ÷áñÓáí ¨
·Çï»ÉÇùÝ»ñáí, áñáÝù Ó»éù »Ý µ»ñí»É ³Ýó³Í ï³ñÇÝ»ñÇ
ëï»ÕÍ³·áñÍ ³ßË³ï³ÝùÇ ßÝáñÑÇí: ØÇÙÇ³ÛÝ ·Çï³Ïóáñ»Ý
ÏÇñ³é»Éáí »ÝÃ³·Çï³Ïó³Ï³ÝÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ É³í³·áõÛÝë
å³ïÏ»ñ³óÝ»É »ñ¨áõÛÃÁ, ï³É Ýñ³ ×Çßï ÉáõÍáõÙÁ ¨
×ß·ñÇï Ó¨áí ÝÏ³ñ³·ñ»É ³ÛÝ:
Ìñ³·ñ³íáñáõÙÁ ëÏëíáõÙ ¿ í»ñÁ Ýßí³Í å³ñ½ ËÝ¹Çñ–
Ý»ñÇ ³É·áñÇÃÙÝ»ñÇ Ï³éáõóáõÙáí: Ð³Ù³å³ï³ëË³Ý
áõÝ³ÏáõÃÛáõÝÝ»ñ Ó»éù µ»ñ»Éáõó Ñ»ïá Ï³ñ»ÉÇ ¿ ³ÝóÝ»É
³í»ÉÇ µ³ñ¹, µ³½Ù³ÃÇí å³ÛÙ³ÝÝ»ñ ÁÝ¹·ñÏáÕ, ËÝ¹Çñ–
Ý»ñÇ ³É·áñÇÃÙÝ»ñÇ Ï³éáõóÙ³ÝÁ Ï³Ù ³ÛÝåÇëÇ ËÝ¹Çñ–
Ý»ñÇ, áñáÝó ÉáõÍáõÙÝ»ñÁ Ý»ñÏ³Û³óíáõÙ »Ý ÏñÏÝíáÕ ·áñ–
ÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³çáñ¹³Ï³ÝáõÃÛ³Ùµ, ³Ûëå»ë Ïáãí³Í,
óÇÏÉ»ñáí:
¶áÛáõÃÛáõÝ áõÝ»óáÕ Ó»éÝ³ñÏÝ»ñÁ, ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ, Ñ»–
ï¨áÕ³Ï³Ý ã»Ý ³é³ñÏ³Ý Ù³ïã»ÉÇ Ó¨áí Ý»ñÏ³Û³óÝ»Éáõ,
Íñ³·ñ³íáñÙ³Ý ïñ³Ù³µ³ÝáõÃÛáõÝÁ ÉÇáíÇÝ µ³ó³Ñ³Û–
ï»Éáõ Ñ³ñóáõÙ: Ìñ³·ñ³íáñÙ³ÝÁ ÝíÇñí³Í ·ñ»Ã» µáÉáñ
¹³ë³·ñù»ñÇ áõëáõÙÝ³ëÇñáõÃÛ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý ³é³ñÏ³Ý ¿ª
³Ûë Ï³Ù ³ÛÝ Íñ³·ñ³íáñÙ³Ý É»½áõÝ, Ùáé³Ý³Éáí ³ÛÝ
Ñ³Ý·³Ù³ÝùÁ, áñ É»½áõÝ ÙÇÙÇ³ÛÝ ÙÇçáó ¿ ³É·áñÇÃÙÝ»ñÁ
ÝÏ³ñ³·ñ»Éáõ Ñ³Ù³ñ: ²ÝÑñ³Å»ßï ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ
ÁÝïñ»Éáõó ¨ Ï³ñ·³íáñ»Éáõó Ñ»ïá ÙÇ³ÛÝ Ï³ñ»ÉÇ ¿ Ëáë»É
Íñ³·ñ³íáñÙ³Ý Ù³ëÇÝ:
êáõÛÝ Ó»éÝ³ñÏÁ Ý³Ë³Ó»éÝí»É ¿ Ýßí³Í µ³óÁ Éñ³ó–
Ý»Éáõ Ýå³ï³Ïáí: ²ÛÝ Ñ³ïÏ³å»ë û·ï³Ï³ñ ÏÉÇÝÇ ÍÁñ³–
·ñ³íáñáõÙÁ ÇÝùÝáõñáõÛÝ áõëáõÙÝ³ëÇñáÕÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñª
³é³Ýó Ù³ëÝ³·Çï³óí³Í ¹³ëÁÝÃ³óÝ»ñ Ñ³×³Ë»Éáõ: ²Ûë-
ï»Õ ÑÇÙÝ³Ï³Ý áõß³¹ñáõÃÛáõÝÁ Ñ³ïÏ³óí³Í ¿ ³É·á–
ñÇÃÙÝ»ñÇ ¹³ë³Ï³ñ·Ù³ÝÁ, Ýñ³Ýó Ï³éáõóÙ³ÝÁ, ÙÇ¨ÝáõÛÝ
ËÝ¹ñÇ ÉáõÍÙ³Ý ï³ñµ»ñ ³É·áñÇÃÙÝ»ñÇ Ñ³Ù»Ù³ïáõÃÛ³ÝÁª
6
É³í³·áõÛÝÁ ÁÝïñ»Éáõ Ýå³ï³Ïáí: ²É·áñÇÃÙÝ»ñÁ Ý»ñÏ³-
Û³óÝ»Éáõ Ñ³Ù³ñ ÁÝïñí³Í ¿ í³Õáõó ÁÝ¹áõÝí³Í ¨ ï³ñ³-
ÍáõÙ ·ï³Í ·ñ³ýÇÏ³Ï³Ý ÙÇ ÙÇçáó, áñÁ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿
µÉáÏ–ëË»Ù³Ý»ñÇ ï»ëùáí: îíÛ³É ÁÝïñáõÃÛáõÝÁ µ³ó³-
ïÁñíáõÙ ¿ ³ÛÝ Ñ³Ý·³Ù³Ýùáí, áñ Ù³ñ¹Ï³Ýó ½·³ÉÇ Ù³ëÁ
³í»ÉÇ É³í ¿ ÁÝÏ³ÉáõÙ å³ïÏ»ñ³íáñ µÝáõÛÃÇ ÇÝýáñÙ³-
óÇ³Ý, ù³Ý Ã» ï»ùëïÇ ÙÇçáóáí ß³ñ³¹ñí³Í »ñ»íáõÛÃÁ:
²ÛëÇÝùÝ, ³É·áñÇÃÙÁ ³í»ÉÇ Ù³ïã»ÉÇ ¿, »Ã» ³ÛÝ ·Í³·ñí³Í
¿, ³ÛÉ áã Ã» ÝÏ³ñ³·ñí³Í Íñ³·ñ³íáñÙ³Ý áñ¨¿ É»½íáí:
Ò»éÝ³ñÏÇ »ñÏñáñ¹ Ù³ëÁ ÝíÇñí³Í ¿ Íñ³·ñ³íáñÙ³Ýª
îáõñµá–ä³ëÏ³É Ñ³Ù³åÇï³ÝÇ É»½íÇ áõëáõóÙ³ÝÁ, áñÁ
ÃáõÛÉ Ïï³ ³ñ¹»Ý Ï³éáõóí³Í ³É·áñÇÃÙÝ»ñÁ ÷áñÓ³ñÏ»É
Ñ³Ù³Ï³ñ·ãÇ íñ³: îíÛ³É É»½íÇ ÁÝïñáõÃÛáõÝÁ ³ñ¹³ñ³ó-
í³Í ¿ Çñ å³ñ½áõÃÛ³Ùµ ¨ µÝ³Ï³Ý ¿áõÃÛ³Ùµ, ³ÛëÇÝùÝ
Ëáë³Ïó³Ï³Ý É»½íÇÝ ³é³í»É³·áõÛÝë ÝÙ³ÝáõÃÛ³Ùµ: â¿± áñ
³Û¹ É»½áõÝ ìÇñïÇ Ïá½ÙÇó ëï»ÕÍí»É ¿ Íñ³·ñ³íá–ñáõÙÁ
Ñ»ßï áõ ³ñ³· áõëáõó³Ý»Éáõ Ýå³ï³Ïáí: ²Û¹ ÇëÏ
å³ï×³éáí Íñ³·ñ³íáñÙ³Ý ëÏ½µáõÝùÝ»ñÁ Ýå³ï³Ï³–
Ñ³ñÙ³ñ ¿ ¹³ë³í³Ý¹»É Ýßí³Í É»½íáí: Ìñ³·ñ³íáñÙ³Ý ³ÛÉ
É»½íÇ »ñÏñå³·áõÝ»ñÁ ÃáÕ ãíßï³Ý³Ý, ù³ÝÇ áñ
Íñ³·ñ³íáñÙ³Ý ÑÇÙáõÝùÝ»ñÁ, ³ÛÝ ¿ª ³É·áñÇÃÙÝ»ñÇ Ï³–
éáõóÙ³Ý ëÏ½µáõÝùÝ»ñÁ Ûáõñ³óÝ»Éáí ¨ É³í ïÇñ³å»ï»Éáí
îáõñµá–ä³ëÏ³É ïÇåÇ µ³ñÓñ Ù³Ï³ñ¹³ÏÇ É»½íÇÝ,
Íñ³·ñ³íáñÙ³Ý ³ÛÉ É»½íÇ ÇÝùÝáõñáõÛÝ Ûáõñ³óáõÙÁ áã ÙÇ
¹Åí³ñáõÃÛáõÝ ãÇ Ý»ñÏ³Û³óÝÇ:
´Ý³Ï³Ý ¿, Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ É»½áõ å³Ñ³ÝçáõÙ ¿ Çñ»Ý
µÝáñáß Ùï³Í»É³Ï»ñå, áñÁ ¨ Ã»É³¹ñáõÙ ¿ ËÝ¹ÇñÝ»ñÇ
ÉáõÍÙ³Ý ³Ûë Ï³Ù ³ÛÝ ³É·áñÇÃÙÁ: àõñ»ÙÝ, áñå»ë½Ç áñ¨¿
É»½íÇ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ÉÇ³ñÅ»ù û·ï³·áñÍí»Ý Ó»ñ
åñ³ÏïÇÏ³ÛáõÙ, ¹áõù å»ïù ¿ ÉÇáíÇÝ ÁÙµéÝ»ù ïíÛ³É É»½–
íÇ ïñ³Ù³µ³ÝáõÃÛáõÝÁ, Ýñ³ ÁÝÓ»é³Í ÙÇçáóÝ»ñÁ: ÆëÏ
¹ñ³Ý ¹áõù Ï³ñáÕ »ù Ñ³ëÝ»É Ñ»ï¨áÕ³Ï³Ý áõ Ñ³Ùµ»ñ³ï³ñ
³ßË³ï³Ýùáíª ëÏë³Í å³ñ½³·áõÛÝ í³ñÅáõÃÛáõÝÝ»ñÇ
Ï³ï³ñáõÙÇó ÙÇÝã¨ í»ñçÝ³Ù³ëáõÙ ³é³ç³ñÏíáÕ ³í»ÉÇ
µ³ñ¹ Ï³Ù ¹Åí³ñ³·áõÛÝ ËÝ¹ÇñÝ»ñÁ:
²é³ñÏ³Ý É³í³·áõÛÝë Ûáõñ³óÝ»Éáõ Ñ³Ù³ñ ³é³ç³ñ–
ÏíáõÙ ¿ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ µ³ÅÝÇ ÝÛáõÃÁ áõëáõÙÝ³ëÇñ»Éáõó
Ñ»ïá ÇÝùÝáõñáõÛÝ Ï³ï³ñ»É ïíÛ³É µ³ÅÝÇÝ ÏÇó µáÉáñ
³é³ç³¹ñ³ÝùÝ»ñÁ ³é³Ýó í»ñ³å³ÑáõÙÝ»ñÇ: êÏ½µÝ³Ï³Ý
ßñç³ÝáõÙ ¹Åí³ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ³ÝËáõë³÷»ÉÇ »Ý, ÇÝãÁ µËáõÙ
¿ ³é³ñÏ³ÛÇ Ûáõñ³Ñ³ïáõÏ ïñ³Ù³µ³ÝáõÃÛáõÝÇó,
å³Ñ³ÝçíáÕ ³Ýëáíáñ Ùï³Í»É³Ï»ñåÇó: ê³Ï³ÛÝ, Ñ³Ùá½–
7
í³Í »Ýù, áñ ³Ù»ÝûñÛ³ Ñ³Ù³é ³ßË³ï³Ýùáí ¹áõù
ÁÝ¹áõÝ³Ï »ù Ñ³ÕÃ³Ñ³ñ»Éáõ ³ÛÝ ³Ýíëï³ÑáõÃÛáõÝÁ ¨
Ï³ëÏ³Í³ÙïáõÃÛáõÝÁ ë»÷³Ï³Ý áõÅ»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ, áñáÝù
³é³çÇÝ ù³ÛÉ»ñáõÙ Ï³ñáÕ »Ý Ó»½ å³ï»É:
ºÃ» ³Ù»Ý ÇÝã Ñ³çáÕ ÁÝÃ³Ý³, ³é³çÇÝ µ³ÅÇÝÁ Ûáõ–
ñ³óÝ»ÉÇë ¹áõù Ïëáíáñ»ù Ùï³Í»É ¨ Ëáë»É ³ÛÝ á×áí, áñÁ
µÝáñáß ¿ Íñ³·ñ³íáñáÕÇÝ: ºñÏñáñ¹ µ³ÅÇÝÁ Ûáõñ³óÝ»Éáí,
¹áõù Ïëáíáñ»ù ·ñ»É Ñ³Ù³Ï³ñ·ãÇÝ Ù³ïã»ÉÇ ÙÇ É»½íáí:
²É·áñÇÃÙÝ»ñÇ Ï³éáõóÙ³Ý ¨ ÝÏ³ñ³·ñÙ³Ý ½·³ÉÇ ÷áñÓ
Ó»éù µ»ñ»Éáõó Ñ»ïá Ó»ñ Ñ»ï³·³ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý
ÁÝÃ³óùáõÙ, ¹áõù, ÙÇ·áõó», ã½·³ù µÉáÏ–ëË»Ù³Ý»ñÇ Ï³–
ñÇùÁ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ Ýáñ ËÝ¹Çñ ÉáõÍ»ÉÇëª ¹³ ÏÉÇÝÇ É³–
í³·áõÛÝ íÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ ³ÛÝ µ³ÝÇ, áñ Ù»Ýù Ñ³ë³Ýù Ù»ñ
Ýå³ï³ÏÇÝ: ê³Ï³ÛÝ µÉáÏ–ëË»Ù³Ý»ñÇ Ï³éáõóÙ³Ý ÷áñÓÁ
Ó»½ Ï³ñáÕ ¿ å»ïù ·³É µ³ñ¹, ïñ³Ù³µ³Ý³Ï³Ý Ñ³Ý–
·áõÛóÝ»ñ Ñëï³Ï å³ïÏ»ñ³óÝ»Éáõ ¨ ¹ñ³Ýó ×Çßï ÉáõÍáõÙ–
Ý»ñ ï³Éáõ Ñ³Ù³ñ: ØÛáõë ÏáÕÙÇó, ÇÝãáõ± ã¿, Ï·³ ÙÇ ûñ, áñ
¹áõù ó³ÝÏáõÃÛáõÝ ÏáõÝ»Ý³ù Ó»ñ ÷áñÓÁ ÷áË³Ýó»É
ÙÛáõëÝ»ñÇÝ, ÇëÏ »Ã» áãª ÁÝ¹áõÝ»Ýù ³ÛÝ å³ñ½ Ã»½Á, áñ áã
ÙÇ ·Çï»ÉÇù ³í»Éáñ¹ ãÇ ÉÇÝáõÙ:
²ÛëåÇëáí, ÙáïÇÏ ³å³·³Ý µ³í³Ï³ÝÇÝ ·³ÛÃ³ÏÕÇã ¿,
áõñ»ÙÝ ³é³¯ç:
8
1 . ² È¶ à ðÆ Â ØÆ Ð² êÎ²òà ô Â Úà ô Ü º ì
Üº ðÎ²Ú²òØ² Ü Òº ìºð
Ð »ï ³ ·³ Ý Û áõÃ Á Ï ³ñ ¹ ³ÉÇ ë ÙÇ ÷ áñ Ó »ù ³ Û Ý í» ñ³· ñ »É

Ñ ³Ù ³Ï ³ñ ·ã ÇÝ , ³ÛÉ å³ ïÏ »ñ ³óñ» ù , á ñ Ó» ñ ³ é ³ç Ý ëï ³Í ¿
Ù Ç » ñ» Ë ³, á ñ Ç Ý ¹á õ ù å »ï ù ¿ µ ³ó ³ï ñ» ù ½ ³Ý ³ ½³Ý
ËÝ¹ÇñÝ»ñÇ É áõ ÍÙ³Ý »Õ³Ý ³Ï Ý»ñÁ : ´Ý ³Ï ³Ý ¿ , ¹áõ ù Ï ÁÝï ñ»ù
Ý ³Ë ¨ ³é³ ç å³ ñ½ Ù Ç çáó Ý » ñ , á ñá Ý ù Ï µ ³ó ³ é»Ý »ñ Ï -
Ù ïáõ ÃÛáõ ÝÁ , Ñ »ï¨ ³µ ³ñ ¨ ³í» Éá ñ¹ Ñ ³ñó» ñÁ : Ü Ù³Ý ¹» å-
ù » ñáõ Ù Ù »Í ³Ñ ³ë ³Ï Ý » ñë , ëá í áñ ³µ ³ ñ , ¹ Ç Ù áõ Ù »Ý ù å ³ ïÏ »-
ñ ³ íá ñ Ó¨ »ñ ÇÝ ª û ·ï ³· á ñÍ »Éá í Ý Ï³ ñÝ »ñ , Ñ ³Ù »Ù ³ï áõ Ã Û áõ Ý-
Ý »ñ ¨ ³ÛÉ Ý : ê ³ Ï ³ Û Ý å ³ ñ ½í áõ Ù ¿ , á ñ Ý Ï ³ñÝ »ñ ë Ç ñ áõ Ù » Ý áã
Ù Ç³Û Ý »ñ »Ë ³Ý »ñ Á , ³ÛÉ Ý ³¨ Ù»Í³Ñ³ë³ÏÝ »ñÁ : Ð» ï¨ ³µ ³ ñ,
Ù »Ý ù Ï÷ áñ Ó »Ý ù ß ³ñ ³ ¹ñ »É Ñ »ï ³ ·³ Ý Û áõÃ Á Û áõ ñ ³Ñ ³ï áõÏ
Ý Ï³ ñÝ »ñÇ ª · Í ³ÝÏ ³ñ Ý» ñÇ ÙÇç áóá í :
ò ³Ý Ï³ó ³Í ËÝ¹Çñ ÉáõÍ»ÉÇë Ù»½³ÝÇó Û áõ ñ³ù³Ý ãÛáõ ñÁ
Ù ï³ µ» ñáõÙ ¿ ³Û Ý Ù »Ã á¹ Ý» ñÁ, á ñáÝ ù Ï³ ñ »É Ç ¿ Ï Çñ ³ é»É
ï íÛ ³É ¹»å ù áõÙ : À Ýï ñ»É á í É ³í ³ ·á õ Û ÝÁ ª Ù »Ý ù á ñá ßá õ Ù »Ý ù
³ Û Ý ³Ý Ñ ñ³ Å »ß ï ·áñ Íá Õáõ Ã Û á õ Ý Ý » ñÁ áñ áÝ ù å »ï ù ¿ Ï ³-
ï ³ñ í »Ý ù³ ÛÉ ³ é ù³ ÛÉ Ù»Ã á ¹Á Çñ³Ï ³Ý³óÝ»Éáõ Ñ³Ù ³ñ ¨
¹³ë³íáñáõÙ ¹ñ ³Ý ù á ñá ß³ÏÇ Ñ» ñÃ ³Ï ³Ý áõÃÛ ³Ù µ` ÇÝ ã å» ë
í» ñÁ ³ë í»ó , Ï³éáõóáõÙ » Ýù ³ É ·á ñ ÇÃÙ Á : À ëï ËÝ ¹ñÇ µÝ áõÛÃ Ç
·á ñÍ áÕ áõÃÛá õÝÝ »ñ Á Ï ³ñ áÕ »Ý ³ñï³Ñ³Ûï í»É ï ³ñµ »ñ
Ó¨»ñáí, ûñÇÝ ³Ï , Ù³Ã»Ù³ï ÇÏ³ Ï ³Ý µ ³Ý ³ Ó¨ »ñ Ç ï »ëù á í ,
Ë áë ³Ïó ³Ï³ Ý É » ½íÇ ³ é ³ÝÓ Ç Ý Ý ³Ë ³ ¹³ ëá õ ÃÛ áõ ÝÝ »ñ Ç
ß ³ ñ³ ¹ ñ³ Ýù á í Ï ³Ù Ý ß í³ Í » ñÏ áõ Ó¨ »ñ Ç Ï ³ å³Ïó áõÙ áí :
ÀÝ ¹Ñ ³Ý áõñ ¹»åùáõ Ù Ý ß í³Í ÙÇ çáó Ý»ñÇó áã Ù»ÏÁ Ý ³ Ë-
Á Ýïñ »ÉÇ ã¿ Ù Û áõ ëÝ» ñÇ Ñ ³Ù »Ù ³ïá õ ÃÛ ³Ùµ , ù³ ÝÇ áñ Ýñ³ Ýó Çó
Û áõñ ³ù³ÝãÛ áõñ Á ÏÇ ñ³é» ÉÇ ¿ Ë Ý¹Ç ñÝ »ñÇ áñá ß³ÏÇ áÉ áñ ïáõ Ù ¨
ãÇ Ï³ñáÕ Ñ³í³ÏÝ »É ³É·áñÇÃÙ Ý»ñÇ ÝÏ³ñ³·ñÙ ³Ý áõÝ Ç-
í»ñë³É ÙÇçáóÇ:
¸Çï ³ ñÏ»Ýù ÙÇ û ñÇÝ³Ï :
¸Çóáõù, ³é³ç³ñÏíáõÙ ¿ Ñ³ ß í» É a , b , c Ï áÕ Ù»ñ
á õÝ»ó áÕ »é³ÝÏÛ ³Ý Ù³Ï» ñ» ëÁ : ²Û ë ËÝ ¹Ç ñÁ É áõÍ »Éáõ Ñ ³– Ù³ñ
Á Ýïñ »Ý ù ³ Ù»Ý ³Ñ ³ñ Ù³ ñÁ ª Ð»ñ áÝ Ç µ ³Ý ³ Ó¨ Á .
S = p (p − a )(p − b )(p − c ) , áñï»Õ p– Ý »é³ÝÏ Û ³Ý ÏÇ ë³ å ³ –
ñ ³ ·Ç ÍÝ ¿ : Ø ³ Ï» ñ» ëÇ Ñ ³ß í ³ñÏ Á ù³Û É ³é ù ³ Û É Ý »ñ Ï³ Û ³ó –
Ý »É á í ª Ï ëï³ Ý ³Ý ù Ñ»ï ¨Û ³É ³ É ·á ñÇ ÃÙÁ ( ²0.1 ) .
1 . p = (a + b + c ) 2 ;
2. y = p ( p − a )( p − b )( p − c ) ;
9
3. S = y :
²Û ëï »Õ Ù»Ý ù »ÝÃ ³ ¹ñ »óÇ Ýù, áñ a , b , c Ù»ÍáõÃÛáõÝÝ»ñÁ

Ñ ³Û ï Ý Ç »Ý ¨ Ý Ù ³ Ý » ñÏ ³ñ áõ Ã Û áõ Ý Ý » ñ á õ Ý »ó áÕ Ï á ÕÙ »ñ áí
Ñ Ý³ ñ³ í áñ ¿ Ï ³ éáõ ó » É » é³ ÝÏÛ áõÝÇ : ê ³Ï ³Û Ý , Ñ³ ßí Ç ³ é –
Ý »É á í Ñ ³Ï ³ é³ ÏÇ Ñ³ í ³Ý ³Ï ³Ý áõ ÃÛ áõ Ý Á , · ³É Ç ë »Ý ù ³ÛÝ
» ½ ñ³Ï³ó áõÃ Û³Ý , áñ Ï ³ ½Ù í³Í ³É ·á ñÇÃÙ Á Ã » ñÇ ¿ : àõ ñ» ÙÝ ,
í»ñÁ Ýßí³Í ·áñÍáÕáõÃ Ûáõ ÝÝ»ñÁ å»ï ù ¿ Ï ³ï ³ñ»É ÙÇ ³Û Ý
Ñ ³Ù á½í»Éáí, á ñ » é³Ý ÏÛáõ ÝÁ Ñ Ý³ñ ³íáñ ¿ Ï ³ éáõó »É : Ð³ßíÇ
³ é Ý»É á í ³ Û ë Ñ ³Ý ·³ Ù ³Ý ùÁ , É Ç ³ñ Å »ù ³É ·á ñÇÃ ÙÁ Ï ³ñ »É Ç ¿
Ý Ï³ ñ³ · ñ»É á ã ÙÇ ³Û Ý µ ³Ý ³ Ó¨ »ñá í , ³ Û É ¨ Ëá ë ³Ïó ³Ï ³Ý É »½ íÇ
Ù Çç áó Ý» ñÁ Ï Çñ ³ é»É áí , ¨ Ï ëï ³Ý ³Ý ù µ ³ñ¹ ëï áñ ³¹ ³ ë ³Ï ³Ý
Ý³Ë³¹³ëáõÃ Û áõÝ ( ²0 . 2) .
»Ã» (a<b+c) ¨ (b<a+c) ¨ (c<a+b), ³å³ Ï³ï³ñ»É.
1 . p = (a + b + c ) 2 ;
2 . y = p ( p − a )( p − b )( p − c ) ;
3. S = y ;
4 . ·ñ»É å³ï³ëË³ÝÁ,
Ñ³Ï³é³Ï ¹»åùáõÙ ·ñ»É þÉáõÍáõÙ ãÏ³þ:
ÆÝ ã å»ë ï»ë Ýáõ Ù »Ý ù, Ù³Ûñ »ÝÇ É»½áõÝ ¿É Ñëï³Ïáõ –ÃÛáõÝ
ã ³ í» É³ó ñ»ó ³É·áñ ÇÃ ÙÁ Ý Ï³ñ³·ñ» Éáõ Ñ³ñó áõÙ , ù³ÝÇ áñ
å ³ ñ ½ ã¿ , Ã » Ý ßí ³Í å ³ Û Ù ³ÝÇ × Ç ßï É Ç Ý»É áõ ¹» åù áõÙ ù ³ÝÇ
·áñÍ áÕáõÃÛáõÝÝ »ñ å»ï ù ¿ Ï³ï³ñ»É . Ù » ±Ï, »ñÏ áõ ±, Ã»ª µáÉ áñ
ã á ñëÁ : ²Û ¹ å ³ï × ³éáí Ù »Ý ù ¹ÇÙ »ó ÇÝ ù Ï ³é áõ ó áÕ ³Ï³ Ý áñ á ß
Ñ Ý³ ñù Ý» ñÇ ¨ Ý ³Ë ³ ¹³ ëá õ ÃÛ áõ Ý áõÙ Á Ý ¹· ÁÍ »ó ÇÝ ù
Ï ³ï ³ñ í »ÉÇ ù ·á ñÍ áÕ áõÃ Ûáõ ÝÝ»ñ Á ª ·ñ »Éáí Û áõñ ³ù³Ý ãÛáõ ñÁ
Ý áñ ïá ÕÇó ¨ Ó ³ Ë » ½ñ Ç ó á ñá ß Ñ » é ³ íá ñáõ Ã Û ³Ý íñ ³ :
Êáë³Ïó³Ï³Ý É »½íÇ Ý µÝ áñáß »ñÏÇÙ³ëï áõÃ ÛáõÝ Çó
³ ½ ³ï í» Éáõ Ñ ³Ù ³ñ Ý å³ï ³Ï ³Ñ ³ñ Ù³ ñ ¿ ³ Ûë áõÑ »ï ¨ ³É –
·á ñÇÃ ÙÝ» ñÁ ÝÏ ³ñ ³·ñ »É ³í»ÉÇ å³ïÏ »ñ³íáñ ÙÇç áóÝ »ñ áí,
Ç Ýã å»ë í»ñ Á Ý ß í»É ¿, ·Í ³ÝÏ ³ ñÝ »ñ Ç É» ½íá í , áñï »Õ Û áõñ ³-
ù³ÝãÛ áõ ñ ·á ñÍ áÕ áõÃÛá õÝ Ý» ñÏ³Û ³óíáõÙ ¿ Ñ ³Ù ³ å³ï³ë Ë³Ý
µ ÉáÏ Ç ÙÇçáó áí: ´ ³Ûó ÙÇ Ýã ³Û¹ »Õ³Ý ³ÏÇ Ý ³Ýó Ý»ÉÁ ¨ë Ù»Ï
¹ÇïáÕáõÃÛáõÝ, Ï³åí³Í þ=’ (Ñ³ í ³ë ³ ñ) Ý ß ³ÝÇ ·á ñÍ ³Í Ù³ Ý
Ñ »ï : Î ñÏ ÇÝ ¹ÇÙ »Ý ù Ù »ñ û ñÇÝ³ ÏÇ Ý : ² é³ çÇ Ý »ñ »ù ·á ñÍ á-
ÕáõÃÛáõ ÝÝ»ñáõÙ Ù»Ý ù Ï Çñ ³ é»É »Ý ù þ= þ Ý ß³ ÝÁ , ë ³Ï³ Û Ý Ù »Ý ù
Ç ñ³í³ë áõ ã » Ýù ³ë »É áõ , ûñ ÇÝ³Ï , þ p–Ý Ñ ³ í ³ë ³ñ ¿ þ, ù³ÝÇ
¹» é ã» Ýù Ñ ³ ßí»É ³ç Ù³ëáõÙ µ» ñí³Í ³ñ ï³Ñ ³Ûï áõÃ Û³Ý
³ ñ Å» ùÁ : î íÛ³É å³ñ³·³Ûáõ Ù ×Çßï ÏÉÇÝ»ñ ³ë»É . þ p–ÇÝ
10
í » ñ ³· ñ» É þ Ñ ³Ù ³å ³ï ³ë Ë ³Ý ³ ñï ³Ñ ³Û ï áõÃÛ ³Ý ³ ñ Å» ùÁ ,
³ Û ë Ç Ý ùÝ ª Ñ ³ ßí »É Ç Ý ã – áñ ³ñ Å» ù ¨ í» ñ³ · ñ» É ³ Û Ý Ý ß í ³Í
÷ á÷ áË ³Ï³ ÝÇ Ý : ²Û ëá õ Ñ» ï¨ Ù »Ý ù þ= þ Ý ß ³Ý Á Ï û · ï³· á ñÍ »Ýù
³éÝã áõÃ ÛáõÝ Ý» ñáõ Ùª å³ÛÙ ³ÝÝ »ñ ë ïáõ ·»ÉÇ ë , Çë Ï þ:= þ Ýß³ÝÁ ª
Ñ »Ýó í» ñ³· ñÙ ³Ý ·á ñÍ áÕ áõÃÛ áõÝ Á Ý ß »Éáõ Ñ ³ Ù³ñ : ú ñÇ Ý³ Ï .
»Ã» x=0, ³å³ y:=–(a+b) Ý³Ë³– ¹³ëáõ ÃÛáõÝÁ Ï³ñ¹³óíáõÙ ¿
Ñ »ï ¨Û ³ É Ó¨ á í . »Ã» x–Á Ñ³í³ë³ñ ¿ ½ñáÇ, ³å³ y–ÇÝ
í»ñ³·ñ»É –( a+b) ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý ³ñÅ»ùÁ: º í ¹³ Ï ÉÇÝ Ç
³ ñ ¹ ³ ñ ³ó Ç :
²Û ÅÙ Á Ýïñ» Ýù ³ÛÝ µ ÉáÏ Ý» ñÁ , á ñáÝ ù å» ïù ¿ û ·ï ³–
· á ñÍ »É µÉá Ï– ëË »Ù ³Ý »ñ Ï³ é áõ ó »ÉÇ ë : ²é³ çÇ Ý Ñ ³Û ³ó ù Çó
Ã íá õ Ù ¿ , Ã» · áñ Íá ÕáõÃ Û áõ ÝÝ» ñÇ ù ³ Ý³ ÏÁ ³ Û Ý ù³ Ý Ù »Í ¿ , á ñ
Û áõ ñ ³ ù³ ÝãÛ áõñ ÇÝ Û áõ ñ³ Ñ³ ïáõÏ µÉá Ï Ñ ³Ù ³ å³ï³ë Ë³ –
Ý »ó Ý »ÉÁ ³Ý ÑÝ ³ñ ¿ : ê ³Ï ³Û Ý ¹³ ³ Û ¹å»ë ã ¿ : º Ã» á õ ß ³ ¹Çñ
í» ñÉáõ Í» Ýù í»ñÁ µ »ñ í ³Í û ñÇÝ³ÏÝ »ñÁ , ³å³ Ïï»ëÝ»Ýù, áñ
Ù »Ý ù ÏÇ ñ³é»É »Ý ù Á Ý¹³Ù » Ý Á »ñ Ïáõ ï »ë ³Ï Ç ·á ñÍ áÕ áõ-
Ã Û áõÝ Ý » ñ . ³ ) í » ñ³ · ñÙ ³ Ý , µ ) å ³ Û Ù ³Ý Ç ë ï áõ ·Ù ³ Ý áõ
á ñ áß Ù ³Ý Ï ³Û ³ó Ù ³ Ý : Ð»ï³·³Û áõÙ ¹áõù ÏÑ³Ùá½í»ù, áñ
Á Ý¹Ñ³Ýñ ³å» ë , ·ñ »Ã » µ áÉ áñ Ë Ý ¹Ç ñÝ»ñ Ç É áõÍ Ù³Ý ³É ·á-
ñ ÇÃÙ Ý» ñÁ Ï ³ñ »É Ç ¿ Ý Ï³ ñ³ · ñ»É Ý ßí ³Í »ñ Ïáõ ï »ë ³Ï Ç ·á ñ-
ÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñáí ª ³ í» É ³ó Ý »É áí ¨ ë »ñ Ï áõ ë Á . · ) ï í Û ³É Ý » ñ Ç
Ý » ñÙá õ Í Ù³Ý , ¹ ) ³ ñ Å » ùÝ » ñ Ç ³ ñ ï ³ Í Ù ³Ý: â¿ ± áñ Ë Ý ¹Çñ Á
É áõ Í »Éá õ Ñ ³ Ù ³ñ ³Ý Ñ ñ ³ Å» ßï ¿ Ý ³Ë ³ å»ë ë ³Ñ Ù ³Ý» É á ñá ß
å³ñ ³Ù» ïñ »ñ Ç ëÏ ½µ Ý³Ï³Ý ³ñ Å» ùÝ »ñÁ (Ù »ñ ûñ ÇÝ ³Ï áõÙª
»é³Ý ÏÛ³Ý ÏáÕÙ»ñÇ a , b , c »ñÏ³ñáõÃÛ áõÝ Ý»ñÝ »Ý) , ÇëÏ
ËÝ¹ÇñÁ É áõ Í»É áõó Ñ »ï á ( Ï³Ù ÁÝ Ã³óùáõÙ) å»ï ù ¿ ëï ³óí³Í
(Ï ³Ù ÁÝÃ³óÇÏ) ³ñ¹Û áõÝ ùÝ »ñÁ ÇÝ ã–áñ Ó¨áí ·ñ³Ýó »É :
Ð»ï ³ ·³ÛáõÙ ÑÇ ÙÝ ³Ï ³Ý ·áñÍáÕáõÃÛ áõÝÝ»ñÇ ó³ÝÏ Á Ù»Ýù
Ï ÁÝ ¹É ³ Û Ý»Ý ù ª ³ í»É ³óÝ »É á í Ý áñ ï Ç åÇ · áñ Íá ÕáõÃ Û á õ Ý Ý» ñ ¨ë
Ç ñ» Ýó Ñ ³Ù ³ å³ ï³ ëË ³Ý µÉ áÏÝ »ñ áí , ë ³Ï ³Û Ý ³Û ¹ ³ Ù» ÝÁ
Ï Ï³ ï³ ñí Ç Ñ »ï ½Ñ »ï», Á ëï ³ÝÑñ ³ Å» ßï áõ ÃÛ ³Ý :
1 .²Ûë áõÑ »ï í» ñ³·ñÙ³Ý ·á ñÍ áÕ áõÃ Ûáõ ÝÁ Ï ÷á Ë³ñÇ-
Ý »Ý ù í » ñ ³· ñ Ù ³ Ý µÉáÏ áí, áñÝ áõ ÕÕ³Ý ÏÛáõÝ ¿ ¨ áõÝÇ Ù » Ï³-
Ï ³Ý Ù áõ ïù ³Û ÇÝ ¨ » É ù ³Û Ç Ý ëÉ³ ù Ý» ñ : Ø áõ ï ù ³Û Ç Ý ( í » ñ¨Ç )
ë É ³ ùÁ Ý ß³ Ý ³Ïá õ Ù ¿ , á ñ ï íÛ ³É ·á ñÍ áÕ áõÃ Û áõ Ý Á Ï ³ ñ »É Ç ¿
Ï ³ï ³ñ »É ë É ³ ùÇ Ý Ý ³ Ë áñ ¹á Õ · á ñÍ áÕ áõÃ Û á õ Ý Ç ó Ñ »ïá : º Ã »
Ù áõ ï ù ³Û ÇÝ ë É ³ ùÝ »ñÁ ß ³ ï »Ý , ³ å ³ µ áÉ áñ Á ( ÝÏ . 1 .1) å » ïù ¿
Ù Ç³Ý³Ý µÉ áÏÇ Ý Ù»Ï ëÉ ³ùáí: Ú áõ ñ³ ù ³Ýã Û á õ ñ í »ñ³ · ñÙ ³Ý
· á ñÍ áÕ áõÃ Û á õ Ý Ç ó Ñ »ï á Ï ³ñ á Õ ¿ Ï ³ï ³ñ í »É Ù Ç á ñá ß ³Ï Ç
·á ñÍ áÕ áõÃÛá õÝ , ³Û¹ å³ï ×³éáí µ ÉáÏ Çó ¹áõ ñë ¿ ·³ÉÇ ë ÙÇ
ëÉ³ù:
11
2 . ä ³Û Ù³Ý Ç ëï áõ ·Ù³Ý ¨ áñ áßÙ ³Ý
Ï ³Û ³ó Ù ³Ý Ý ³ Ë³ ¹ ³ë áõ Ã Û áõ ÝÁ ( Ñ ñ ³Ñ ³Ý· Á)
Ï ³ñ »É Ç ¿ Ý » ñÏ ³Û³ ó Ý» É ß»Õ ³ÝÏ Û á õ Ýáí ,
Y := – (a+b) Ç Ýã å »ë Ý Ï .1 . 2– áõÙ : Þ» Õ ³ÝÏÛ ³Ý Ù »ç ·ñ íá õ Ù
¿ ³Û Ý å³ Û Ù ³Ý Á (ä –Ý) , á ñÁ Ñ³ñÏ ³íáñ ¿
ë ïáõ · »É : à ñ å »ë Ù áõ ïù ³Û Ç Ý ³Ý Ñ ñ ³ Å» ßï ¿
û ·ï ³· áñ Í» É Ù ÇÙÇ ³ÛÝ ß »Õ³ Ý ÏÛ ³ Ý í» ñÇ Ý
ÜÏ.1.1. ì»ñ³- · ³ · ³Ã Á , Ç ëÏ á ñå »ë » É ù ³Û Ç Ý ª Ù Ý ³ó³ Í
·ñÙ³Ý µÉáÏ: ·³·³ÃÝ »ñÇó ó ³ÝÏ³ó³Í »ñÏ áõëÁ , ÁÝ¹
á ñá õÙ »Éù³Û ÇÝ ëÉ ³ùÝ» ñÁ å» ïù ¿
áõÕ»Ïó í»Ý þ³Ûáþ ¨ þáãþ µ ³ é» ñá í: îíÛ³É µÉáÏ Á ÷á Ë³ñÇ Ýáõ Ù ¿
Ñ »ï ¨Û ³ É Ññ ³Ñ ³Ý ·Ç Ý . »Ã» ä å³ÛÙ³ÝÁ ³éÏ³ ¿, ³å³ ³ÝóÝ»É
þ³Ûáþ, Ñ³Ï³é³Ï ¹»åùáõÙª þáãþ ëÉ³ùÝ»ñÇ áõÕÕáõÃÛ³Ùµ
ï»Õ³¹ñí³Í ³é³çÇÝ µÉáÏÝ»ñÇÝª Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý³µ³ñ:
²Û ëï »Õ ä å³ ÛÙ ³Ý Ç ë ï áõ· Ù³Ý
³ñ ¹Ûá õÝ ùáõÙ áñ áßáõÙ ¿ Ï ³Û³óíáõÙ
ß³ñáõ Ý³ÏáõÃ Û³Ý áõ ÕÕáõÃ Û³Ý Ù³ëÇ Ý ,
Ç Ýã Á Ã »É ³¹ ñ íáõ Ù ¿ Ï áÝÏ ñ» ï Ë Ý¹ ñÇ
áã É áõÍ Ù³Ý ³É ·áñÇÃÙ áí: Ð»ï ³·³Ûáõ Ù
ä
³Û¹ »ñÏ áõ ×Û áõÕ»ñÁ Ï ³ ñáÕ »Ý ÏñÏÇÝ
Ñ ³ï í» É , ë ³Ï ³Û Ý Ï ³ñ ¨á ñÁ ª ï íÛ ³ É
³Ûá å ³ Ñ Ç Ý ×Çß ï á ñá ßá õ Ù Ï ³Û ³ó Ý » É Ý ¿ ,
Á Ý ïñ »É áí » ñÏ áõ Ñ Ý ³ñ ³ íá ñ ß³ñ áõ Ý ³ -
Ï áõÃÛ áõÝ Ý»ñÇó ³ÝÑñ³Å»ßïÁ :
ÜÏ.1.2. ä³ÛÙ³Ý³Ï³Ý î»ÕÇ ëÕáõÃÛ³Ý å³ï×³éáí å³Û-
µÉáÏ: Ù ³Ý ³ íáñí»Ýùª Ù»Ï ß»Õ³ÝÏÛ³Ý Ù »ç
· ñ »É Ù»Ï Ñ³ ñó , Ï³ Ù Ù »Ï ³ éÝ ãáõÃ Û áõ Ý ,
³ Û Ý ¿ ª »ñÏ áõ ³ ñï ³Ñ ³Û ï áõÃ Û áõÝ Ý» ñÇ
Ñ ³Ù »Ù ³ï áõ Ã Û áõ Ý : Ð³ Ï ³é ³Ï ¹ » å ùáõ Ù ¹ Å í ³ñ ¿ å ³ ïÏ »-
ñ ³ó Ý »É , Ã» ÇÝ ã å»ë Ï ³ñ »É Ç ¿ ³Ûë åÇ ëÇ ÷ á ùñ µ É áÏ áõÙ
ï »Õ ³ íá ñ»É ³Û Ý åÇë Ç » ñÏ ³ñ ³ ñï ³Ñ ³Û ï áõÃÛ áõÝ , ÇÝ ãåÇ ëÇÝ ¿
í» ñÁ µ» ñí³Í Ð»ñ áÝÇ µ ³Ý³Ó¨áí »é³Ý ÏÛ ³Ý Ù ³Ï »ñ »ëÇ Ñ³ß-
í ³ ñÏÙ ³Ý ² 0 .2 ³É ·áñÇÃÙ áõÙ ÏÇñ³éí³ÍÁ :
3 . î íÛ ³É Ý»ñ Ç Ý »ñÙ áõÍ Ù³Ý ¨ ³ñï ³Í Ù³Ý Ñ ³Ù ³ñ Ý ³Ë ³-
ï »ë í ³Í ¿ Ï Ç ñ ³ é»É ½á õ · ³Ñ » é³· Ç Í ( Ý Ï .1 .3 ) , á ñá õ Ù Ý ß íáõ Ù ¿
·á ñÍ áÕ áõÃÛá õÝÁ (Ý »ñ Ù á õ Í »É Ï³Ù ³ñï³Í»É ) ¨ Ã í³ ñÏ íáõÙ » Ý
µ áÉáñ ³ÛÝ å³ñ³Ù »ï ñ»ñÁ , áñáÝó ÝÏ ³ï Ù³Ùµ å»ïù ¿
Ï ³ï ³ñ íÇ Ý ß í³ Í Ññ ³Ñ ³Ý ·Á :
² é ³çÇ Ý ¹» å ùá õ Ù Ï³ ï ³ñ íáõ Ù ¿ µÉá ÏáõÙ Ã í ³ñ Ïí ³Í
÷ á÷ áË ³Ï³ÝÝ »ñ Ç ëÏ½µÝ ³Ï ³Ý ³ñ Å» ùÝ »ñÇ Ý»ñ Ùáõ Íá õÙ ª í»ñ Á
µ »ñ í ³Í ²0.2 ³É ·á ñÇÃ Ùáõ Ù ¹ ³ » é ³Ý ÏÛ³ Ý Ï áÕ Ù» ñÇ ª a , b ¨ c
12
» ñÏ ³ñ áõ Ã Û á õ Ý Ý »ñ Ý »Ý ( Ý Ï .1 .4):
º ñ Ïñ áñ ¹ ¹» å ùá õ Ù ó áõ ó ³ÏÁ å ³ñ áõ -
Ý ³Ï áõ Ù ¿ ª Ï ³ Ù ³ÛÝ ÷ á÷ áË ³Ï ³Ý-
¶áñÍáÕáõ–
ÃÛáõÝ–óáõó³Ï Ý »ñ Ç ³ ÝáõÝ Ý» ñÁ , á ñáÝó ³ñ Å »ùÝ» ñÁ
å» ïù ¿ ³ñ ï³Íí»Ý ( »é³ÝÏ Û ³Ý S–
Ù ³Ï »ñ »ë Á) , Ï ³Ù ï » ùë ï» ñ ( Ý Ï.1.5) :
ê ³Ï ³Û Ý , » Ã » Ñ Ç ßáõ ± Ù » ù ,
Ù »Ý ù å ³Û Ù³Ý ³ íá ñí»ó ÇÝ ù ³É· á-
ÜÏ.1.3. Ü»ñÙáõÍÙ³Ý ñÇÃÙ Ý»ñÁ ³é³ÛÅÙ ÝÏ ³ñ³·ñ»É
¨ ³ñï³ÍÙ³Ý µÉáÏ: · Í ³ÝÏ ³ñ Ý» ñÇ û ·Ý áõ Ã Û ³ Ùµ , É ñ Çí
µ ³ó ³é » É á í µ ³ é » ñ Ç, ³é³í»É ¨ë,
Ý ³Ë ³ ¹³ëá õÃÛ áõÝÝ »ñÇ ·áñ Í³Íá õÙÁ
·á ñÍ áÕ áõÃÛá õÝÝ »ñ Ù» ÏÝ ³µ ³Ý »É Çë: Ð»ï»í»Éáí Ù»ñ ÇëÏ
Ï áÕÙÇó Á Ý¹áõ Ý³Í Ï³ÝáÝÝ »ñÇ Ý, Ù »Ý ù , µ Ý³Ï ³Ý ¿ , å»ïù ¿
Ñ »ï ³·³Û áõÙ ï ³ñ µ»ñ ³Ï »Ý ù Ý»ñ Ùáõ ÍÙ ³Ý µ ÉáÏ Á ³ñï ³Í Ù³Ý
µ ÉáÏ Çó , Ýßí³Í »ñÏáõ ï»ë³ÏÇ µ ÉáÏ Ý» ñÇó Éñ Çí Ñ » é³óÝ» Éá í
å³ñ ½³µ³Ý áÕ µ³é»ñÁ :
² ñï ³Íá õ Ù Á Ï ³ ñá Õ ¿ Ç ñ ³Ï³ Ý ³ ó í »É ï ³ñ µ » ñ » Õ³–
Ü»ñÙáõÍ»É ²ñï³Í»É ²ñï³Í»É

a, b, c S ‘ÈáõÍáõÙ ãÏ³’
ÜÏ.1.4 ÜÏ.1.5
Ý ³Ï Ý » ñá í ª Ó » é ùá í Ë Ý ¹ Ç ñ Á É á õ Í» É Ç ë , Ù » Ý ù , ëá íáñ ³µ ³ñ,
³ñ¹ÛáõÝ ùÁ ·ñ³Ýóáõ Ù »Ý ù ÃÕÃÇ íñ³ ·ñãáí Ï³Ù Ù ³ï Çïáí,
Ç ëÏ Ñ ³Ù ³Ï ³ñ ·Ç ã áí É áõ Í »ÉÇ ë , ³ ñ ¹Ûá õ Ý ùÁ
Ù »Ý ù Ï ³ ñáÕ » Ýù ëï³Ý ³É ï ³ ñµ »ñ ïÇ åÇ
ë ³ ñù»ñ Ç , ³Ûë å»ë Ï áã í ³Í , Ï ñ Ç ãÝ » ñÇ
íñ³. ¿ Ï ñ ³Ý Ç ( ï» ë ³ïÇ åÇ ) , ÃÕÃÇ,
òáõó³Ï Ù ³ ·ÝÇ ë ³ Ï ³ Ý ª ë Ï ³ í³ é ³Ï Ç Ï ³Ù
Å³å³í»ÝÇ ¨ ³ÛÉÝ: ê³Ï³ÛÝ ïíÛ³É
å³ñ³·³ÛáõÙ ³Ûë Ñ³Ý·³Ù³ÝùÁ ¿³Ï³Ý
ã¿ : Ø»Ýù Ï ³ ñáÕ »Ýù ÁÝ ïñ»É Ý ß í³Í
Û áõ ñ ³ ù³ ÝãÛ áõñ Ï ñÇ ãÁ Ý »ñÏ ³Û ³óÝ áÕ
ÜÏ.1.6. ²ñï³ÍÙ³Ý µ É áÏ Á , á ñå » ë Ñ ³ í³ ù ³Ï ³Ý ³ ñï ³Í Ù³Ý
µÉáÏ:
13
µ É áÏ , Ã áÕÝ» É á í í» ñÁ Á Ýï ñ ³Í ½ áõ · ³Ñ» é³ · ÇÍÁ Ý »ñÙ áõÍ Ù³ Ý
Ñ ³Ù ³ñ :
²ÛëåÇëáí, ³ñ ï³ÍÙ³Ý ·áñÍáÕáõÃÛ áõÝÁ Ý»ñÏ ³Û ³óÝ »Éáõ
Ñ ³Ù ³ñ ÁÝï ñ»Ýù ÝÏ . 1 .6– áõÙ µ»ñí³Í ª þ÷ ³ë ï ³Ã áõÕ Ã þ Ï á ãí ³Í
µ É áÏ Á , á ñáõÙ µ ³ó ³ Ï³ Û áõ Ù ¿ þ³ ñ ï ³Í á õ Ù þ µ³éÁ : ÜÙ³Ý Ó¨áí
Ý »ñÙáõ ÍÙ ³Ý µÉ áÏÇó Ñ³Ý»Ýù þÝ »ñ Ù áõÍ áõÙ þ µ ³ éÁ , áñ ÇÝ ÷á Ë³-
ñ Ç Ý »É áõ ¿ ½á õ · ³Ñ » é³· Ç Í Á :
² Ñ ³ ³Ûë ã áñ ë µ É á Ï Ý »ñ áí Ù » Ý ù å »ï ù ¿ Ï ³ñ áÕ³ Ý ³Ý ù
Ï ³ éáõó »É ½³Ý³½³Ý ïÇ åÇ ³É ·áñÇÃ ÙÝ »ñ: ¸Åí³ñáõÃÛ áõÝÝ
³ Û Ý ¿ , á ñ ³ ñï ³Ñ ³Û ï ã ³Ï ³Ý ÙÇ çáó Ý» ñÁ ë áõ Õ » Ý ª ÁÝ ¹ ³Ù» ÝÁ
ã á ñë µ É áÏ , Ç ëÏ ËÝ ¹Çñ Ý» ñÇ ï »ë³ ÏÝ »ñ Áª ß³ ï : ê ³Ï ³Û Ý Ù» Ýù
ã»Ý ù å³ïñ³ëï íáõ Ù É áõÍ »É µáÉ áñ ËÝ¹ÇñÝ»ñÁ Ï³Ù ùÝÝ ³ñÏ»É
³Û¹ Ù»Í µ³½Ùáõ ÃÛ³Ý áñ¨¿ »ÝÃ³µ ³½ÙáõÃ ÛáõÝ , áñÝ ÁÝ ¹·ñÏ áõÙ
¿ áñáß³Ï Ç µÝ ³·³í³éÇ , ³ë»Ýù, Ù ³Ã »Ù³ïÇ Ï³Û Ç,
Ë Ý ¹ Ç ñ Ý » ñÁ : à ¯ ã ¨ Ï ñÏ Ç Ý á ¯ã : ÆÝ ã å» ë Ý ß í»ó Ý ³Ë ³µ³ Ýá õ Ù,
Ù »ñ Ýå³ï ³Ï Ý ¿ ª Ó » ½ Í ³Ý áÃ ³ó Ý »É ËÝ ¹Ç ñÝ »ñÇ É áõ Í Ù³Ý
³ É ·á ñÇÃÙ Ý» ñÇ Ï³ é áõ ó Ù ³Ý ëÏ ½µ áõÝ ùÝ »ñ Ý : ² Û Ý å» ë , á ñ ³Ý-
Ï ³Ë ËÝ ¹ñÇ µÝáõÛÃÇó ¹áõ ù Ï ³ñáÕ³Ý ³ ù Ï ³ï ³ñ»É ³É ·áñÇ ÃÙÇ
× Ç ßï Á Ýïñá õ ÃÛ áõÝ :
1 ² Û ÅÙ ÷ áñ Ó» Ý ù í» ñÁ µ »ñ í ³Í ² 0 . 1 ¨
ëÏÇ½µ ² 0 .2 ³É ·áñÇÃÙ Ý»ñÁ Ý »ñÏ ³Û ³óÝ»É µ ÉáÏ –
ë Ë» Ù ³ Ý » ñÇ ï »ëù á í , Ï Ç ñ³ é »É á í
2
Á Ýïñ í ³Í µ É áÏÝ » ñÁ: ´ É áÏ– ëË »Ù ³Ý »ñ ÇÝ
a, b, c
³ Ùµ áÕç ³ Ï³ Ý ï »ë ù ï ³É á õ Ñ³ Ù ³ñ Á Ý-
3 ¹áõ Ýí³Í ¿ ë Ë »Ù ³Ý »ñ Á ëÏ ë»É ¨ ³í³ñï »É
p := (a + b + c ) 2 û í³É³Ó¨ µ ÉáÏ Ý» ñá í, Á Ý ¹ áñ áõÙ ³é³ç ÇÝ
µ ÉáÏ áõÙ ·ñ áõÙ »Ý °ë Ï Ç ½µ ° , Ç ëÏ í» ñçÇ Ý
4
µ ÉáÏ áõÙ ª °í » ñ ç ° µ³é»ñÁ:
y := p (p − a )(p − b )(p − c ) ÜÏ .1 .7 –áõ Ù µ »ñí³Í ¿ ² 0 .1 ³É·áñÇÃÙÇ
µ É áÏ –ë Ë»Ù³ Ý , áñ Á , Ç Ý ã å»ë » ñ¨ áõ Ù ¿ ,
5 ·Í³Û ÇÝ µÝá õ Û ÃÇ ¿ , ³ Û ë ÇÝ ùÝ µÉ áÏÝ »ñ áõ Ù
Ý ß í³ Í ·áñ Íá Õáõ Ã Û á õ Ý Ý » ñÁ Ï ³ï ³ñ í áõÙ
S := y
» Ý Ñ³çá ñ¹³µ³ñ ª ëÉ ³ùÇ áõÕÕ áõÃ Û³Ùµ ,
Ûáõñ³ù³ÝãÛ áõñÁ Ù»Ï³Ï³Ý ³Ý·³Ù: Àëï
6
µ ÉáÏ –ëË»Ù³ÛÇ ËÝ¹ñÇ ÉáõÍáõÙÁ
S ³ í ³ñ ï í á õ Ù ¿ S-
³ ñ ¹Ûá õ Ý ùÁ ³ ñï ³Í »É áõ ó Ñ »ï á :
7 Ü Ï .1 .8 –áõ Ù µ » ñí ³Í ² 0 .2 ³É ·áñ ÇÃÙ Ç
í»ñç µ É áÏ –ë Ë»Ù³ Ý ³ñ¹ » Ý × Û áõÕ ³ íáñ í ³Í ¿ ,
ù³ÝÇ áñ ë Ë »Ù ³Ý å ³ ñ áõ Ý ³ Ï á õ Ù ¿
ÝÏ. 1.7. ²1 ³É·áñÇÃÙÇ å³ÛÙ ³ÝÇ ëï áõ ·Ù ³Ý ¨ á ñá ßÙ³Ý
µÉáÏ–ëË»Ù³: Ï ³Û ³ó Ù ³Ý ( å ³ÛÙ ³Ý ³Ï ³Ý) µÉá Ï :
14
Æ ï³ñ µ» ñáõ ÃÛá õÝ ³é³çÇÝ ³É ·áñÇÃ ÙÇ ª »ñÏñ áñ ¹ áõÙ
»é³Ý ÏÛ³Ý S Ù ³Ï »ñ »ë Á Ñ ³ß í »É » Ý ù á ã Ã » »ñ » ù , ³ÛÉ »ñ Ï áõ
ù³Û Éáí, Ññ³Å³ñí»Éáí ÙÇ ç ³ÝÏ Û³É ª y ÷ á÷ áË³Ï³ÝÇó : ¸³
³ ñ í»É ¿ ÙÇÙ Ç ³Û Ý ï »Ë ÝÇÏ ³Ï ³Ý Ý Ï³ï ³é áõÙ Ý» ñÇó » É Ý »É á í ª
µ É áÏ Ý» ñÇ ù³ Ý ³ÏÁ Ï ñ×³ ï» É áõ Ý å³ ï ³Ïá í : Ð »ï ³ ·³ Û áõ Ù , » ñµ
áñ¨¿ µ³Ý³Ó¨ ³Ùµ áÕçáõÃÛ ³Ùµ Ïï »Õ³íáñíÇ Ù »Ï µ ÉáÏ áõÙ ,
Ý Ù³ Ý Ï ñ× ³ ïáõ ÙÝ»ñ Ç Ñ ³ ×³Ë ³Ï Ç Ï ¹Ç Ù»Ý ù : ØÝ ³ó ³Í
¹» åù» ñáõ Ù ë ïÇ åí³Í ÏÉ ÇÝ »Ý ù »ñ Ï³ñ µ ³Ý³Ó¨ »ñÁ Ù³ëÝ ³ï»É
¨ Ñ³ ß í³ ñÏÝ »ñ Á Ï ³ï³ ñ »É Ù ³ë –Ù ³ë :
ØÛáõ ë Ï áÕ ÙÇó , ×Ûáõ Õ³íá ñí³Í ³É ·á ñÇÃ ÙÝ» ñÇ µÉ áÏ–
ë Ë» Ù ³ Ý » ñÁ , á ñ å» ë Ï ³Ý áÝ , ÷éí ³Í ï »ëù Ç »Ý ¨ , Ç Ý ã å »ë
»ñ¨áõÙ ¿ ÝÏ .1 .8– Çó , ¹»åÇ ³ç Ï³Ù Ó³Ë áõ ÕÕí³Í ëÉ³ùÝ»ñÁ
Ñ ³ñ Ï ¿ É Ç Ýáõ Ù Ã» ù» É , á ñ å» ë½ Ç Ñ ³ç áñ¹ µÉ áÏÇ Ù áõ ï ùÁ
³ Ý å³ Û Ù ³Ý Ï ³ï ³ ñí Ç í» ñ¨Çó : ²Ûë åÇ ëÇ ¹» åù » ñáõ Ù
Á Ý ¹ áõ Ý í ³Í ¿ ëÉ ³ ùÝ »ñ Á Ý »ñ Ï ³ Û ³ ó Ý » É µ »Ï Û ³ÉÇ ï» ë ùá í , áñÇ
Ñ ³ï í ³ÍÝ »ñ Á ÷ áË ³¹ ³ ñ Ó á õ ÕÕ ³Ñ ³Û ³ó » Ý , Á Ý ¹ á ñ áõ Ù
³ é ³ çÇÝ Ñ³ ï í³ ÍÝ áõÝ Ç Ñ áñÇ ½ áÝ ³Ï ³Ý áõÕÕ í ³Í áõ ÃÛ áõ Ý :
´É áÏ– ëË»Ù³Ý»ñÁ Ù»Ï Ý³µ³Ý»ÉÇ ë Ñ ³ñÏ ¿ É ÇÝáõÙ Ù³ï–
Ý ³ó á õ Û ó ³Ý »É ³Ûë Ï³Ù ³ÛÝ µÉá ÏÁ : ² Ù»Ý³ Ñ ³ñÙ ³ ñ Ù Çç áó Á ª
µ É áÏ Ý» ñÇ Ñ ³Ù ³ñ ³Ï³ É áõ ÙÝ ¿ , á ñÁ ¨ Ç ñ³ Ï³ Ý³óí ³ Í ¿
Ý »ñ Ï ³Û ³ó í³Í » ñÏ áõ · Í ³ÝÏ ³ñ Ý » ñáõÙ. Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ µÉáÏÇ
Ñ ³Ù ³ñ Á · ñ íáõ Ù ¿ ³ Û ¹ µ É áÏÇ í» ñ¨ Ç Ó ³ Ë ³ÝÏÛá õ Ýá õ Ù ,
Ñ ³ï »É á í ë ³Ñ Ù³ Ý³ ·Ç ÍÁ : ø ³ÝÇ á ñ ×Û áõÕ ³ íá ñí ³Í ³ É · á-
ñ ÇÃÙ Ý» ñáõÙ ³ÝÑÝ ³ñ ¿ ·áñÍá Õá õÃÛ áõÝÝ» ñÁ ¹³ë³Ï ³ñ ·»É
Å³Ù³Ý³ÏÇ ³éáõ Ùáí, ³å³ Á Ý¹áõ Ýí³Í ¿ Ñ ³ Ù³ñ³Ï³Éáõ ÙÁ
Ï ³ï ³ñ »É ë Ûáõ Ý ³é ëÛá õÝ ¨ í»ñ¨Çó Ý» ñù¨ :
15
1
ëÏÇ½µ
2
a, b, c
3 ³Ûá
a<b+c
5
áã ³Ûá
áã b<a+c
áã 6
c<a+b
³Ûá
7
p := (a + b + c ) 2
4 8
S := p (p − a )(p − b )(p − c )
°ÈáõÍáõÙ ãÏ³°
9
S
10
í»ñç
ÜÏ.1.8. ²0.2 ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³:
16
2 . ÖÚà ôÔ²ìà ðà ôØÜºð
ÆÝ ã å »ë Ñ ³Û ï ÝÇ ¿ , ó ³Ý Ï³ó ³Í û µ Û »Ï ïÝ» ñÇ µ ³½ Ùáõ –ÃÛ á õ Ý

Ï³ñ»ÉÇ ¿ ïñáÑ»É áñáß³ÏÇ »ÝÃ³µ³½Ùáõ ÃÛáõÝÝ»ñ Çª ÑÇÙÝí»Éáí
ï³ñµ»ñ ã³÷³ÝÇßÝ»ñÇ íñ ³: ²Ûëå»ë , Ù³ñ¹–ÏáõÃÛ áõÝÁ
Ï ³ñ »É Ç ¿ µ ³ Å³Ý»É » ñÏ áõ Ù³ëÇ , »ÉÝ» É á í Ù ³ñ¹–Ï ³Ýó
ë»é³Ï³Ý å³ïÏ³Ý»ÉÇáõÃÛáõÝ Çó , Ï³Ù í»ó Ù ³ë»ñÇ
( »ÝÃ ³µ ³½Ù áõÃÛ áõÝ Ý»ñÇ) , ã³÷³ÝÇ ß ÁÝ ïñ»É áí ³ßË³ñÑ ³–
Ù³ëÁ, áñï» Õ Ýñ³Ý ù µÝ³ÏíáõÙ »Ý: ²Ûë ï»ë³ÝÏÛáõÝÇó Ù»Ýù
Ïï³ñµ»ñ»Ýù »íñáå³óáõ Ý ³Ù»ñÇÏ³ó áõó Ï³Ù ³íëïñ³-
É ³óáõó ¨ ³ÛÉÝ : ÆëÏ »Ã» ïñáÑÙ³Ý ã³÷³ÝÇ ß ÁÝïñ»Ýù å»-
ï áõ ÃÛ áõ Ý Á , ³ å ³ » ÝÃ ³µ ³ ½Ùá õ ÃÛ áõÝ Ý» ñÇ ù ³Ý ³Ï Á Ï áñ áß íÇ
200– ÇÝ Ùáï Ãíáí: ²Ûëå»ë Ï³ñ»ÉÇ ¿ »ñ Ï³ñ ß³ñá õÝ³Ï»É,
ë ³Ï ³Û Ý ÙÇ Ïá ÕÙ Ãá ÕÝ »Ý ù Ù³ñ ¹Ï áõ ÃÛ ³Ý å ñ áµÉ »Ù Ý» ñÁ ¨
í»ñ³¹³éÝ³Ýù Ù»ñ ÑÇÙÝ³Ï ³Ý ËÝ¹ñÇÝ:
²Ý¹ñ³¹³éÝ ³É áí ËÝ¹ÇñÝ»ñÇ µ³½Ùáõ ÃÛ³ÝÁ, Ù»Ýù ³ÛÝ
Ï³ñáÕ »Ý ù ïñáÑ»É ÝáõÛÝå»ë ï³ñµ »ñ ã³÷³ÝÇßÝ»ñáí: úñ Ç-
Ý³Ï, Áëï ·ÇïáõÃÛ³Ý µÝ ³·³í³éÇ å³ïÏ ³Ý »ÉáõÃÛ³Ý ïñá-
Ñ áõ Ù Á ËÝ ¹Ç ñÝ »ñÁ µ ³Å ³ Ýáõ Ù ¿ Ù ³Ã »Ù ³ïÇÏ ³Ï ³Ý , ýÇ ½Ç Ï³-
Ï ³Ý , ÷ÇÉ Çë á÷ ³Û ³Ï ³Ý ¨ ³ÛÉ ï³ñ ³ï »ë ³Ï Ý» ñÇ : ²Û É Ñ ³ ñó ¿ ,
Ã » Ç ± ÝãÝ ¿ Ù » ½ Ñ »ï³ù ñù ñá õ Ù : Æ ëÏ Ù» ½ Ñ »ï ³ù ñ ùñá õ Ù ¿ ³ÛÝ
ÁÝ¹Ñ³Ýáõ ñÁ , áñ ÙÇ ³óÝáõÙ ¿ µáÉáñ ËÝ ¹ÇñÝ»ñ Á ³ÝÏ³Ë Ýñ³Ýó
µ ÝáõÛ ÃÇó . ³ Û Ý ¿ ª Ë Ý¹ Çñ Ý» ñÇ É á õ ÍÙ ³Ý ³É· á ñÇÃ ÙÝ» ñÁ : ² Ñ³
³Ûë ï» ë³Ý ÏÛáõ ÝÇó ¹Ç ï³ñÏ »Éáí, µ áÉá ñ ËÝ ¹Ç ñÝ »ñÁ Ï ³ñ »ÉÇ ¿
µ ³Å³Ý»É »ñ Ïáõ ËÙ µ»ñ Ç , Ûá õñ ³ù³Ý ãÛáõ ñá õÙ Á Ý¹·ñ Ï»É áí.
1 ) ³ÛÝ ËÝ¹ Çñ Ý» ñÁ , áñ áÝó É áõ Í Ù³Ý ³ É · áñ ÇÃ ÙÁ ·Í³ÛÇÝ ¿ ,
³ÛëÇÝùÝ ãÇ å³ñáõÝ³ÏáõÙ áã ÙÇ å³ÛÙ³ÝÇ ëïáõ·Ù³Ý ¨
áñáßÙ ³Ý Ï³Û³ó Ù³Ý ·áñÍ áÕáõÃÛáõÝ ;
2 ) ³Û Ý ËÝ ¹Ç ñÝ »ñÁ , áñáÝó ³É·áñÇ ÃÙÝ »ñÁ ×Ûá õÕ³íá ñ– í³Í
»Ý, ³ÛëÇ ÝùÝ å³ñáõÝ³ÏáõÙ »Ý ·áÝ» Ù»Ï å³ÛÙ³ÝÇ ëï áõ ·Ù ³Ý
¨ áñ á ßÙ ³Ý Ï ³Û ³ó Ù ³Ý · á ñÍ áÕáõÃÛá õ Ý :
²ÏÝÏ³ÉáõÙ »Ýù Íñ ³·ñ³íáñÙ³ÝÁ ùÇ ã Ã» ß³ï Í³ÝáÃ
Ù ³ñ ¹Ï ³Ýó ï³ñ ³Ïá õ ë ³Ý ùÁ ³É·áñÇÃ ÙÝ»ñÇ ÙÇ ÙÇ ³ÛÝ Ý ßí³Í
»ñÏáõ ïÇå»ñÇ µ³Å³ÝÙ ³Ý ³é³ç³ñÏÁ ëï³Ý³ÉáõÝ å»ë,
ù³Ý½Ç µ ³½Ù ³ÃÇ í Ñ»ÕÇ Ý³ÏÝ»ñÇ Ùáï ïñáÑ áõÙ Á ãÇ ë³Ñ-
Ù ³Ý ³÷ ³Ïíáõ Ù »ñ Ïáõ ï Çå áí : Êá ë ùÁ ·Ýá õ Ù ¿ ó ÇÏÉÇ Ï µ ÝáõÛ ÃÇ
³É ·áñÇÃÙ Ý»ñÇ Ù³ëÇ Ý : Ð»ï³·³Ûáõ Ù µ ³½Ù³ÃÇí
ûñÇÝ³Ï Ý»ñáí ¹áõù ÏÑ³Ùá½í»ù, áñ óÇÏ É»ñÁ ÁÝ ¹³Ù»ÝÁ
×Ûáõ Õ ³íáñí³Í ³É ·áñ ÇÃÙ Ý» ñÇ ï ³ñ ³ï »ë³ÏÝ » Ý ¨ á ã Ã»
Ç ÝùÝáõ ñáõ ÛÝ ï »ë ³Ï : ²ÛÉ µ ³Ý ¿ , á ñ áñ áß ï» ë ³ÏÇ óÇ ÏÉ» ñÇ
Ý Ï³ ñ³ · ñÙ³ Ý Ñ ³Ù ³ñ Ï Çñ ³ éíáõÙ ¿ Ñ³ïáõ Ï ï »ë ³Ï Ç µÉ áÏ :
ê ³Ï ³Û Ý ¹ñ³ Ù ³ëÇ Ý ³í»É Ç áõ ß :
17
²Û ë »ñ Ïáõ ï ÇåÇ ³É ·á ñÇ ÃÙÝ »ñÇ Ù»Ï³Ï³Ý û ñÇÝ ³Ï Ý»–ñÇÝ
Ù »Ý ù ³ñ ¹»Ý Í ³Ýá Ã³ó ³Ý ù ¨ ÝÏ³ï»ó ÇÝ ù , á ñ ² 2 ³É–·áñÇÃ ÙÁ
Ç ñ Ù »ç Á Ý¹ · ñÏ áõÙ ¿ á ñ å» ë ·Í ³Û ÇÝ Ù ³ë ² 1 ³É ·áñ Ç ÃÙÁ :
ÀÝ ¹Ñ ³Ý ñ³å» ë ·Í³Û ÇÝ ³É ·áñ ÇÃÙ Ý» ñÁ ³í»ÉÇ Ñ ³×³Ë
Ñ ³Ý ¹Ç å áõÙ » Ý ×Ûá õ Õ³í áñ í ³ÍÝ» ñÇ Ï ³½ ÙáõÙ , á ñ å» ë · Í ³ÛÇ Ý
Ñ ³ï í³ÍÝ »ñ : Ð»ï ¨ ³µ ³ñ , Ù »ñ Ñ» ï³·³ áõ ëáõ ÙÝ³ëÇ ñá õ-
ÃÛ áõÝ Ý» ñÁ Ï ³åí³Í Ï ÉÇÝ »Ý ×Ûáõ Õ ³íáñí³Í ³É·áñ ÇÃÙÝ » ñÇ
Ï ³ éáõ ó Ù³Ý »Õ³Ý ³ÏÝ »ñ Ç Ñ» ï : ²Û ¹ Á ÝÃ ³ó ùáõ Ù Ù» Ýù, Ï ³Ù ³
Ã » ³Ï ³Ù ³, Ï ³ éÝ ã í»Ý ù ·Í ³ÛÇ Ý Ñ ³ï í ³ÍÝ» ñÇ Ý , Ç ëÏ ³ é ³Û ÅÙ
¹Çï³ñÏ»Ýù ·Í ³ÛÇÝ ³É ·áñÇÃÙ Ç ¨ë Ù»Ï û ñÇÝ ³Ï , áñÁ
Ý »ñ Ï³Û ³óÝá õÙ »Ý ù Ó» ñ áõß³¹ñ áõÃ Û³Ý Áª Ñ »ï³·³Û áõÙ
û·ï³·áñÍíáÕ Ýß³Ý³Ï áõÙÝ»ñÁ å³ñ½³µ³Ý »Éáõ Ýå³ï ³Ï áí:
ÊÝ¹Çñ 1: î ñ í ³Í ¿ X Çñ ³Ï ³Ý Ã Ç íÁ : ä ³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ A
÷á÷áË³Ï³ÝÇ Ý í»ñ³·ñ»É X– Ç ³ ñÅ »ù Ç ³Ù µá Õç Ù ³ëÁ , Ç ëÏ B
÷á÷áË³Ï³ÝÇ Ýª X –Ç ³ñÅ» ùÇ Ïáïáñ³Ï³ÛÇÝ Ù³ëÁ :
ÜÏ .1 .9 –á õÙ Ý» ñÏ ³Û ³óí³Í ¿ ï íÛ ³É ËÝ¹ñÇ É áõÍÙ³Ý ³É-
· á ñÇÃ ÙÇ µÉ áÏ– ëË »Ù ³Ý , áñÁ , ÇÝ ã å» ë ï »ë -
1 ÝáõÙ »ù, ·Í ³Û ÇÝ ¿: ´É áÏ 3–áõÙ Çñ³Ï³Ý³ó-
ëÏÇ½µ íáõÙ ¿ A ÷á÷áË³Ï ³ÝÇ Ý X– Ç ³ñ Å»ù Ç
³ Ùµ áÕ ç Ù ³ë Ç í» ñ³· ñ á õ Ù , ÇëÏ µÉá Ï 4 –á õ Ù ª B
2 ÷á÷áË³Ï³ÝÇ Ý ÝáõÛ Ý ³ñÅ»ùÇ Ïáïáñ³Ï ³ÛÇÝ
X Ù ³ë Ç í» ñ³·ñáõ Ù , áñ Çó Ñ »ï á Ý ³Ë³ï »ëí³Í
¿ A ¨ B ÷á÷áË³Ï³ÝÝ»ñ Ç ëï³ó³Í
3 ³ñÅ» ùÝ »ñÇ ³ñ ï³ÍáõÙ (µÉ.5):
A : = [X ] ²Û ëï »Õ X Ã íÇ ³Ùµá Õç Ù³ëÁ Ý ß»É »Ý ù
Ù ³Ã »Ù ³ïÇÏ ³Û áõ Ù ÏÇñ ³ éá õ Ù ·ï ³Í áõ ÕÕ³Ý-
4 Ï Û áõÝ ÷³Ï³· Í» ñá í` [ ] , Ç ëÏ Ïá ïá ñ ³Ï ³Û ÇÝ
B : = {X } Ù³ëÁ Ýß»É »Ýù Ó¨³íáñ ÷³Ï³·Í»ñ áíª { } :
Ð»ï³·³ÛáõÙ Ó¨³íáñ ÷³Ï³·Í»ñÁ Ïû·ï³-
5 ·á ñÍ »Ýù Ý ³¨ µ³Å³Ý Ù³Ý ³ñ ¹Û áõÝùáõ Ù
A, B ³é³ç³ó ³Í ÙÝ ³óáñ ¹Á Ý ß»Éá õ Ñ ³Ù ³ñ :
úñÇÝ³Ï, áñ å»ë½Ç å³ñ½»Ýù, Ã» N ³Ù µáÕç
Ã ÇíÁ å³ïÇ ±Ï ¿ Ù»Ï ³ÛÉ ª K ³Ù µáÕç ÃíÇÝ ,
6
µÝ³Ï³Ý ¿ µ³Å³Ý»É N Ã Çí Á K Ã íÇ Ý ¨
í»ñç ³é³ç³ó ³Í ÙÝ ³óá ñ¹Á Ñ ³Ù »Ù³ï» É ½ñáÛ Ç
Ñ »ï : ²Û ëÇÝ ùÝ Ï³ñ× Ó ¨ á í ïíÛ ³É ³É ·á ñÇÃÙ Á
ÜÏ.1.9. ÊÝ¹Çñ 1 Ï ³ñ »É Ç ¿ Ý »ñ Ï³ Û ³óÝ »É Ñ »ï¨ Û ³ É å³Û Ù ³-
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ- Ý ³Ï ³Ý Ý³Ë ³¹ ³ ëáõÃÛ ³Ù µ . »Ã» N{ }
K =0
,
ëË»Ù³:
³å³ °å³ïÇÏ ¿°, Ñ³Ï³é³Ï ¹»åùáõÙ °áã°:
18
Ø³ëÝ ³íáñ ¹»åùáõÙ ÝÙ³Ý Ó¨áí Ï³ñ»ÉÇ ¿ å³ñ½»É
ó ³ÝÏ ³ó ³Í ³ Ùµ áÕ ç ÃíÇ ½áõ Û · áõ ÃÛ áõ Ý Á , » Ã» í »ñóÝ »Ýù K=2:
Ð»ï³·³ Ý ÛáõÃ Á ß³ñ³¹ñí³Í ¿ Ï áÝÏ ñ»ï ûñÇÝ³ÏÝ»ñÇ
ù ÝÝ ³ñ ÏÙ ³Ý ÑÇ Ù³Ý íñ ³ : àñá ß ¹»åù»ñáõÙ ³é³ç³ñÏí³Í »Ý
Ù »ÏÇó ³í»É Ç É áõÍ áõÙÝ »ñ , ³ÝÑñ³Å»ßïáõ ÃÛ³Ý ¹» åùáõÙ ª Ñ ³-
Ù »Ù ³ï áõ ÃÛ á õ ÝÝ »ñ Ç ³ñ ¹Û áõÝ ùá í Ï ³ï ³ñ í³ Í ¿ , á ñáß ÇÙ ³ë-
ïáí, É³í³·áõÛ ÝÇ ÁÝ ïñáõÃÛ áõÝ , Çë Ï ÙÝ³ó³Í ¹»åù»ñ áõÙ
³í»ÉÇ Ñ³ñÙ ³ñ ³É ·á ñÇÃ ÙÇ ÁÝ ïñ áõÃÛ áõÝÁ ÃáÕÝí³Í ¿
Á ÝÃ» ñóá ÕÇÝ :
Î³ñÍ »ù Ã» ³Ù »Ý ÇÝ ã Ý ³Ë³å³ïñ ³ëïí³Í ¿ , ¨ ãó ³Ý-
Ï³Ý³Éáí ³ÛëáõÑ»ï ¨ ã³ñ³ß³Ñ» É Ó»ñ Ñ³Ùµ»ñáõ ÃÛáõÝÁ, ³Ýó-
Ý »Ý ù Ù»ñ ÑÇ ÙÝ ³Ï ³Ý ËÝ¹ñÇ ÉáõÍ Ù³ÝÁ : êÏë»Ý ù å³ñ½³·áõÛÝ ,
³é³Û ÅÙ Ñ³ßí³ñÏ³ÛÇÝ ïÇåÇ , ËÝ¹ÇñÝ»ñÇó :
ÊÝ¹Çñ 2: ¸ áõ ù , Ñ³í³Ý ³µ ³ñ , Í ³Ý áÃ » ù y = x ýáõÝÏ–
ó Ç ³ÛÇ Ý : ²Û á , ¹ ³ x ÷ á÷á Ë³Ï ³Ý Ç µ³ó ³ñ Ó ³Ï ³ ñ Å» ùÇ
Ñ ³ßíÙ³Ý ýáõ ÝÏóÇ ³Ý ¿ , áñÁ áñáßíáõÙ ¿ Ñ»ï¨Û ³É Ó¨áí.
⎧x , » Ã » x ≥ 0,
y =⎨ ( 1. 1)
⎩− x , » Ã » x < 0 :
ü áõ ÝÏóÇ ³Û Ç ÝÙ ³Ý å ³ ñ ½³ µ³Ý áõÙ Á Ï áÝë ïñ áõÏ ïÇí ¿ ,
ù³Ý½Ç å³ñáõÝ ³Ï áõÙ ¿ Ç ñ Ù»ç ïíÛ ³É ËÝ ¹ñÇ Éáõ ÍÙ³Ý ³É–
· á ñÇÃ ÙÁ , áñ Á ÑÝ ã áõ Ù ¿ ³Ûë å »ë . y–ÇÝ í»ñ³·ñ»É x–Ç ³ñÅ»ùÁ,
»Ã» ³ÛÝ µ³ó³ë³Ï³Ý ã¿, ¨ –x ³ñÅ»ùÁ, »Ã» x–Ç ³ñÅ»ùÁ
µ³ó³ë³Ï³Ý ¿ : ÆÝãå»ë ï» ëÝáõÙ »ù, Ù»ñ ýáõÝÏ–óÇ³ÛÇ (1.1)
Ý Ï³ñ³·ñÇ Ñ ³Ù ³Ó³ÛÝ í»ñ ³·ñ Ù³Ý ·á ñÍáÕáõÃ Ûáõ ÝÁ
Ý ³Ë áñ ¹ áõÙ ¿ å³Û Ù³ ÝÇ ëï áõ· Ù ³ÝÁ , ³Û Ý ¹ » åùáõÙ , »ñµ
ã ÇÙ ³Ý ³É áí x –Ç ³ñÅ»ùÇ Ýß³ÝÁ, Ù»Ýù ã» Ýù Ï³ñáÕ Ï³Û³óÝ»É
×Çßï áñáßáõÙ: ²Ûëï»Õ ¨ Ñ»ï³·³ÛáõÙ Ù»Ýù ÝÙ³Ý
Ññ³Ñ³Ý·Ý»ñÁ å»ïù ¿ Ó¨³÷áË»Ýù, ï» Õ»ñáí ÷á Ë³Ý³Ï»Éáí
í» ñ³·ñ Ù³Ý ·á ñ ÍáÕ áõÃ Ûáõ ÝÁ å³Û Ù ³ÝÇ ë ïáõ ·Ù³Ý Ñ» ï :
²Û ëÇ ÝùÝ ( 1.1) ïÇåÇ ³ñï³Ñ ³Ûï áõÃÛá õÝÝ »ñ Á å» ïù ¿
Á ÝÃ» ñó» É Ñ ³Ï ³ é³Ï Ñ »ñ Ã³ Ï³Ý áõÃÛ ³Ù µ . »Ã» x–Ç ³ñÅ»ùÁ
µ³ó³ë³Ï³Ý ã¿, ³å³ y–ÇÝ í»ñ³·ñ»É x–Ç ³ñÅ»ùÁ,
Ñ³Ï³é³Ï ¹»åùáõÙª y–ÇÝ í»ñ³·ñ»É (–x)–Ç ³ñÅ»ùÁ:
ÜÏ .1 .1 0– áõÙ µ» ñí³Í ¿ í» ñÁ ß³ñ ³¹ñ í³Í ²2 .1 ³É·á –
ñ ÇÃÙ Ç µÉá Ï– ëË »Ù ³Ý , áñÁ , Ñ ³ í³Ý³µ³ñ , Ù »ÏÝ³µ ³Ýá õ –
ÃÛ áõÝ Ý» ñÇ Ï ³ñ Çù ãáõ Ý Ç : Æ Ýã å »ë ÑÇ ßá õ Ù » ù , Ù» Ýù Ë áë– ï³ó »É
¿ÇÝù ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ ³é³ç³ñÏ»É áñáß
³É ·á ñÇÃÙ Ý» ñÇ ³ÛÉ , ³Ý ëá íá ñ É áõÍ áõÙ Ý» ñ : ¸ñ ³Ýó Çó Ù »Ï Ý ¿ ª
19
Ý Ï .1 .1 1–á õ Ù Ý »ñÏ ³Û³ ó í ³Í ²2. 2 ³É· áñ ÇÃ ÙÇ µÉ áÏ–ë Ë» Ù³Ý :
ÆÝ ãå»ë ï» ëÝ áõÙ » ù,» ñÏ ñá ñ¹ ³É ·á ñÇÃÙ áõÙ Ù »Ý ù ëÏ ½µ Çó y
ý áõ ÝÏóÇ ³Û Ç Ý í »ñ ³ ·ñá õ Ù » Ýù x ÷á÷áË³Ï³ÝÇ ³ñÅ»ùÁ , áñÇó
Ñ »ï á ³ÛÝ × ß ïáõ Ù » Ýù , ë ïáõ · »É á í Ýß³Ý Á : Ü Ù³ Ý Ñ Ý³ñ ùÝ »ñ Ç
Ñ³×³Ë³ÏÇ »Ý ¹ÇÙáõÙ, »Ã» í» ñ³·ñíáÕ ³ñÅ» ùÁ
Ã áõÛÉ ³ï ñ»É Ç ïÇ ñáõÛ Ãáõ Ù ¿ : Ð³Ï³é³Ï ¹» åùáõÙ ³é³Ýó
å³ÛÙ ³ÝÇ ëï áõ ·Ù ³Ý í» ñ ³·ñ»É Á íï ³Ý ·³íáñ ¿ :
1 1
ëÏÇ½µ ëÏÇ½µ
2 2
x x
3
3 áã y:=x
x ≥0
4 ³Ûá
³Ûá
4 7 y ≥0
y:=x y:=–x
áã
5
5 y:=–x
y
6
6
y
í»ñç
7
í»ñç
ÜÏ.1.10. ²2.1 ³É·áñÇÃÙÇ ÜÏ.1.11. ²2.2 ³É·áñÇÃÙÇ

µÉáÏ–ëË»Ù³: µÉáÏ–ëË»Ù³:
Ð»ï³·³ ËÝ¹ÇñÝ»ñáõÙ å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ Ñ»ï½Ñ»ï» ³í»É³-

Ý ³É áõ » Ý ¨ å »ï ù ¿ Ï ³ñ áÕ ³Ý ³ É Á Ý ïñ »É ¹ ñ ³Ýó ëï áõ ·Ù ³Ý
×Ç ßï Ñ »ñÃ³Ï ³Ýá õÃÛ áõÝ Á :
ÊÝ¹Çñ 3: ² é³ç ³ñ Ïíá Õ ýáõ ÝÏóÇ ³Ý áñ á ßí³Í ¿ Çñ ³Ï ³Ý
Ã í» ñÇ áÕç µ ³½ Ùáõ ÃÛ³ Ý í ñ ³ , ë ³Ï ³Û Ý ï³ñµ »ñ Ñ³ï í ³Í-
Ý»ñáõÙ Ñ³ßí³ñ ÏíáõÙ ¿ ï³ñµ»ñ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ áõÝÝ»ñáí.
20
⎧⎪2 x 2 + 3 x −1 , » Ã» 0 ≤ x < 5;
y =⎨ ( 1. 2)
⎪⎩x +1 , Ñ³ Ï³ é³ Ï ¹» åùáõÙ :
Ð³ßíÇ ³éÝ»Éáí Ý³Ëáñ¹ ¹»åùáõ Ù ³ñ í³Í ¹Ç ïá Õá õÃÛáõÝÁª
ËÝ¹ñÇ Ó¨³Ï» ñ åáõ ÙÁ ÁÝ Ã» ñó»Ý ù, ëÏ ë³Í å³ÛÙ ³Ý Ç Ý ßáõÙ á í.
»Ã» x ≥ 0 ¨ x < 5 , ³å³ ýáõÝÏóÇ³ÛÇ ³ñÅ»ùÁ å»ïù ¿ Ñ³ßí»É
³é³çÇÝ µ³Ý³Ó¨áí, Ñ³Ï³é³Ï ¹»åùáõÙª »ñÏñáñ¹ µ³-
Ý³Ó¨áí: ²Û ëï»Õ ¨ ß³ÕÏ ³åÁ »ÝÃ³¹ñáõÙ ¿ Ýßí³Í »ñÏáõ
å³ÛÙ ³ÝÝ »ñ Ç ÙÇ ³Å³Ù ³Ý ³Ï Ï ³ï ³ñ áõÙ : ºÃ » å³ÛÙ ³Ý Ý» ñÇó
á ñ¨ ¿ Ù »ÏÁ ï » ÕÇ ã áõ Ý »Ý ³ , Ù »Ýù Ñ ³ ñÏ³ ¹ñ í ³Í ÏÉÇ Ý» Ýù y–Ç
³ñÅ» ùÁ Ñ³ßí»É »ñ Ïñ áñ ¹ µ³Ý³Ó¨áí: ²ÛëÇÝùÝ ÝáõÛÝ ³É ·á-
ñÇÃÙ Á Ï³ñ»ÉÇ ¿ ÁÝÃ »ñó »É ³ÛÉ Ï»ñå. »Ã» x<0 Ï³Ù x ≥ 5, ³å³
ýáõÝÏóÇ³ÛÇ ³ñÅ»ùÁ å»ïù ¿ Ñ³ßí»É »ñÏñáñ¹ µ³Ý³Ó¨áí,
Ñ³Ï³é³Ï ¹»åùáõÙª ³é³çÇÝ µ³Ý³Ó¨áí:
Ü Ï .1 .1 2– áõÙ Ý» ñÏ³ Û ³ó í ³Í ¿ ïíÛ ³É ËÝ ¹ñ Ç É áõ Í Ù³Ý ³É-
· á ñÇÃ ÙÇ µÉ áÏ– ëË »Ù ³Ý , áñ Á Ñ³Ù ³å ³ï ³ë Ë ³Ýá õ Ù ¿ í» ñÁ
1
µ »ñ í³Í Ûá õñ ³ù³Ý ãÛá õñ Ó¨ ³-
ëÏÇ½µ Ï »ñ åÙ ³Ý Á : ² Û ë ï» Õ , Ñ Ý³ ñ³íá -
ñáõÃÛáõÝ ãá õÝ»Ý³Éáí 3–ñ¹ µÉá-
2 Ï áõÙ ³Ùµ áÕçáõ ÃÛ ³Ù µ Ýß»É áõ
ËÝ¹ñÇ ³é³çÇÝ å³ÛÙ³ÝÁ, Ù» Ýù
x ³ Û Ý Ù ³ë Ý³ ï»ó ÇÝ ù » ñÏ áõ ï ³ñ-
µ »ñ ³éÝ ãá õÃÛ áõÝÝ »ñÇ , áñá Ýù
3 ³Ûá å»ïù ¿ ëïáõ ·í»Ý ³é³ÝÓÇÝ–
x ≥0 ³ é ³ÝÓ Ç Ý , Á Ý¹ áñ áõÙ »ñ Ïñá ñ ¹
³éÝãáõÃ ÛáõÝ Áª x<5 ÇÙ³ëï áõÝÇ
áã áã 7 ëïáõ ·»Éáõ (µÉ.7) ÙÇ³Û Ý ³ÛÝ
x<5 ¹»åùáõ Ù, »ñ µ ³éÏ³ ¿ ³é³ç ÇÝÁ ª
x ≥ 0 Ï ³Ù , ÇÝ ã å» ë ³ ëáõÙ »Ý , » ñµ
4 8
³Ûá ³é³çÇÝ å³ÛÙ³ÝÇ ëïáõ·Ù³Ý
2 ³ñ¹ÛáõÝùÁ × ß Ù ³ñ Ç ï ¿ ( þ³Ûá °
y:=x+1 y:=2x +3x-1 ß³ñáõ Ý³Ï áõÃ Ûáõ Ý): Ð³Ï ³é³Ï
¹»åùÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ýáõ Ù
»Ý Ýßí³Í Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³éÝ-
5
ãáõÃÛ³Ý ë ïáõ· Ù ³Ý þá ãþ
y ß³ñáõ Ý³ÏáõÃ Ûáõ ÝÝ»ñÁ Ï ³Ù ,
ÇÝãå»ë ³ë áõÙ »Ý, ³ÛÝ ¹»å-
6
ù» ñÁ , » ñµ áñ ¨¿ ³éÝãáõÃ Û³Ý
í»ñç ëïáõ ·Ù ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùÁ Ï » ÕÍ ¿ :
Ð»ï³·³ÛáõÙ Ù»Ýù Ñ³×³-
ÜÏ.1.12.ÊÝ¹Çñ 3 ³É·á– Ë ³Ï Ç ÏÑ³Ý ¹Ç å» Ýù ÷ á ÷áË ³-
ñÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³: Ï ³Ý Ý» ñÇ µ ³ó ³ñ Ó ³Ï
21
³ñÅ» ùÝ »ñá í Ý»ñÏ³Û ³óí³Í å³ÛÙ³ÝÝ»ñÇ Ñ»ï, ÇÝãå»ë,
û ñÇÝ ³Ï , x ≤ a Ï ³Ù x > b ³éÁÝ ãáõÃÛ áõÝÝ»ñÁ ( a>0 ¨ b>0 ) :
ÆÝã Ëáëù, ³ÛëåÇëÇ å³ñ½ å³ÛÙ³ÝÝ»ñÇó Ûáõñ³ù³Ý ãÛ áõñÁ
Ï ³ñ »É Ç ¿ Ý »ñ Ï³Û ³óÝ» É Ù» Ï³Ï ³ Ý ß» Õ³ÝÏ Û ³Ý Ù» ç : ê ³Ï ³Û Ý
» ñµ »ÙÝ , áñá ß Ý Ï³ï³éáõ ÙÝ »ñÇó » ÉÝ» Éá í, Ý å³ï ³Ï ³Ñ ³ñ Ù³ñ
¿ Ù »Ï ³ éÝ ãá õ ÃÛ áõÝÁ Ý »ñ Ï³Û ³óÝ »É » ñÏ áõ ëÇ Ù Ççáó á í : ¸ñ ³
Ñ ³Ù ³ñ ÑÇß»Ý ù , áñ x ≤ a ³éÝ ãáõ ÃÛ³Ý ×ßÙ³ñÇ ïáõ ÃÛáõ ÝÁ
á ñá ßíáõ Ù ¿ ª Ù Ç³Å³Ù ³Ý ³Ï (x ≤ –a) ¨ (x ≤ a)
³ é ÝãáõÃ Û áõÝ Ý» ñÇ ×Ç ßï É ÇÝ» É á í (–a ≥ x ≤ a) , Ç ëÏ x >b
³éÝãáõÃÛ³Ý ×ßÙ³ñÇïáõÃÛáõÝÁª ( x>b ) Ï³Ù ( x<–b )
³éÝãáõÃ ÛáõÝ Ý»ñÇó áñ¨¿ Ù»ÏÇ ×Çßï ÉÇ Ý»É á í:
ÜÏ .1 .1 3³)–á õÙ µ »ñ í³Í ¿ ⎪ x ⎜≤ a ³ éÝ ãáõ ÃÛ ³Ý , Ç ëÏ Ý Ï.
1 .13µ )–á õÙ ª ⎪ x ⎜ > b ³éÝ ãáõÃÛ ³Ý ëïáõ ·Ù ³Ý ¨ áñáßÙ³Ý Ï³–
áã ³Ûá
x ≥ −a x >b
³Ûá áã
áã ³Ûá
x ≤a x < −b
³Ûá áã
⎪x⎜≤a å³ÛÙ³– ⎪ x ⎜ ≤ a å³Û– ⎪x⎜>b å³Û– ⎪x⎜>b å³ÛÙ³–

ÝÁ ×ßÙ³ñÇï ¿ Ù³ÝÁ Ï»ÕÍ ¿ Ù³ÝÁ Ï»ÕÍ ¿ ÝÁ ×ßÙ³ñÇï ¿
³) ⎪ x ⎜ ≤ a µ) ⎪x⎜>b
ÜÏ.1.13 ´³ó³ñÓ³Ï ³ñÅ»ùÝ»ñÇ Ñ»ï Ï³åí³Í å³ÛÙ³Ý–
Ý»ñÇ ëïáõ·Ù³Ý ¨ áñáßáõÙ Ï³Û³óÝ»Éáõ ëË»Ù³Ý»ñ:
Û ³óÝ »Éáõ ëË»Ù ³Ý »ñÁ , áñáÝù Ç ñ³Ï ³Ý ³óí³Í »Ý ÑÇÙÝ ³Ï ³Ý

å³ÛÙ ³ÝÇ Ù ³ë Ý³ïÙ³Ý ¨ »ñÏ áõ å³ÛÙ³ÝÝ »ñ Ç ëï áõ ·Ù ³Ý
» Õ³Ý ³Ïá í:
²ÛÅÙ Ñ³çáñ¹ ûñÇÝ³Ïáí ÑÇÙÝ³íáñ»Ý ù Ù³ëÝ³ïÙ³Ý
³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛáõÝÁ:
ÊÝ¹Çñ 4: X ÷á÷ áË ³Ï ³Ý Ç Ï ³Ù ³Û ³Ï ³Ý ³ñ Å» ùÝ» ñÇ
Ñ³Ù³ñ, »É Ý»Éáí ³éÏ³ å³ÛÙ³Ý Ý» ñÇó, ³é³ç ³ñÏíáõÙ ¿
Ñ ³ ßí»É Ñ »ï ¨Û ³É ý áõ Ý ÏóÇ ³Û Ç ³ñ Å »ù Á .
22
⎧f1 (x ), » Ã » 12 < x ≤ 20,
⎪
y = ⎨f 2 (x ), » Ã » x ≤ 5, (1.3)
⎪f (x ),
⎩3 ÙÝ ³ ó ³ Í ¹» åù » ñáõÙ :
²Û ë ³Ý ·³Ù y ýá õ ÝÏóÇ ³Û Ç ³ ñ Å» ùÝ »ñ Á Ñ ³ß í »Éá õ Ñ ³Ù ³ñ

Á Ýïñ »É »Ýù í »ñ ³ó ³Ï ³Ý ª f1 (x ), f 2 (x ) ¨ f 3 (x ) ³ñï³Ñ³Ûïáõ-
ÃÛ áõÝÝ»ñ, áñáÝóÇó Ù»ÏÇ ³ñÅ»ùÁ å»ïù ¿ Ñ³ßí»É x –Ç ³ñ Å» ùÇ
Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý å³ÛÙ³ÝÇÝ µ³í³ñ³ñ»Éáõ ¹»åùáõÙ:
ÆÝ ãå»ë Ï³ñ»ÉÇ ¿ ñ Ý Ï³ï»É Ý³Ëáñ¹ ûñÇÝ ³ÏÝ »ñÇó , ÝÙ ³Ý
Ë Ý¹ Çñ Ý» ñÇ É áõ Í Ù³Ý ³É ·á ñÇÃ ÙÝ »ñ Ç Ï ³ éáõ ó í ³ ÍùÁ á ñáßí áõ Ù ¿
á ã Ã» Ñ ³ ßí³ ñÏ íá Õ ³ ñï ³Ñ ³Û ï áõÃÛ áõÝ Ý» ñÇ ï» ëùáí, ³Û É ³ ÛÝ
1
ëÏÇ½µ
2
X
3
áã
x ≤ 5
7 ³Ûá
³Ûá x > 12
áã 9
áã
x ≤ 20
4 8
y := f 2 (x ) y := f 3 (x ) ³Ûá
10
y := f1(x )
5
y
6
í»ñç
ÜÏ.1.14. ÊÝ¹Çñ 4 ÉáõÍÙ³Ý ²4.1 ³É·áñÇÃÙÇ

µÉáÏ–ëË»Ù³:
23
å³ÛÙ ³ÝÝ »ñ á í, á ñáÝó ÑÇÙ ³Ý íñ³ Ï ³ï ³ñíáõ Ù ¿
Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ ³Ý ÁÝï ñá õÃÛáõÝÁ:
Ü Ï .1 .1 4– áõÙ Ý »ñ Ï³Û³ ó í ³Í ¿ ï íÛ ³É ËÝ¹ ñÇ ³É ·á ñÇ ÃÙÇ
µÉáÏ –ë Ë»Ù³Ý, áñÁ Ï³éáõóí³Í ¿ ³ÝÙÇç³å»ë ³ñ·áõÙ»ÝïÇ
µ ³ó ³ñ Ó ³Ï ³ ñ Å» ùÇ ë ïáõ ·Ù ³Ý Ñ ÇÙ ³Ý íñ³ : ( 1 . 3) å³Û Ù ³Ý-
Ý»ñÇó »ñÏñáñ ¹Á ëï áõ ·» Éáõó Ñ»ïá (µÉ.3) , »Ã» ³ÛÝ ×Çßï ¿,
³ÝóÝ áõÙ »Ý ù 4 –ñ ¹ µÉ áÏÇ Ýª y ý áõ ÝÏóÇ ³Û Ç Ý f 2 (x ) ³ñÅ»ùÁ
í»ñ³·ñ »É áõ Ñ³Ù³ñ, Ñ³Ï³é³Ï ¹»åùáõÙ (ÇÝãÁ Ñ³Ù³å³-
ï ³ë Ë ³Ýá õ Ù ¿ x –Ç ³ñÅ» ùÇ [–5;5] ïÇñáõÛÃÇó ¹áõñë ·ï Ýí»Éáõ
å³ÛÙ³ÝÇÝ) ÝáõÛÝ ³Ý áñ áßáõÃÛáõÝÁ å³Ñå³ÝíáõÙ ¿` ³ÛÝ
³éáõÙáí, áñ å³ñ½ ã¿, Ã» x –Ç ³ñÅ»ùÁ ·ïÝíáõÙ ¿ ïíÛ³É
Ñ³ïí³ÍÇ Ó³±Ë, Ã» ³±ç ÏáÕÙáõÙ: ºÃ» ³Ý·³Ù x<–5, Ù Ç¨Ý áõÝ
¿ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ×ßï»É x –Ç ¹Çñ ùÁ ( 1 2 ;2 0 ] Ñ³ïí³ÍÇ
ÝÏ³ïÙ³Ùµ: Ð³Ù»Ù³ï»Éáí x –Ç ³ñ Å» ùÁ 1 2–Ç Ñ»ï (µ É .7) ,
x ≤ 12 ¹ » åùá õ Ù , Ù»Ý ù Ï ³ñ áÕ » Ýù Ù Ç ³Ý ß³ Ý³ Ï ³ ë»É , á ñ ³Û Ý
Ñ ³Ù ³ å³ï³ë Ë³ Ýáõ Ù ¿ Ë Ý¹ ñÇ å ³ Û Ù ³ÝÝ »ñ Çó þÙÝ ³ó ³ Í ¹ » å-
ù»ñÇÝ þ, ù³ÝÇ áñ Ù»Ï ù³ÛÉ ³é³ç å³ñ½»É ¿ÇÝ ù, áñ x –Ç
³ñÅ» ùÁ [ – 5 ;5 ] ïÇ ñá õÛÃÇó ¹áõ ñë ¿ : Ð»ï¨³µ³ñ, µÉ.7–áõÙ
Ý »ñ Ï³Û ³ó í³Í ³éÝ ãáõÃÛ ³Ý ëï áõ·Ù ³Ý þá ãþ ³ñ¹ÛáõÝùÇ ¹»å-
ùáõÙ ³ÝóÝáõÙ »Ý ù µÉ.8–ÇÝª Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ³ñï³Ñ³Û-
ï áõÃÛ ³Ý ³ñ Å»ùÁ Ñ³ßí»É áõ ¨ ³ÛÝ y ýáõÝ ÏóÇ ³ÛÇ Ý í»ñ³·ñ»Éáõ
Ñ ³Ù ³ñ : Ü áõ Û Ý ³ éÝ ãáõÃÛ ³Ý þ³ Û á þ ³ ñ ¹Ûá õ Ý ùÇ ¹ » åùáõÙ Ù Ýáõ Ù ¿
× ß ï»É x ∈ (12 ; 20 ] Ñ ³ñó Á , ÇÝ ãÇ Ñ ³Ù ³ñ Ï ³ï ³ñ í áõÙ ¿ ³ Ýó áõ Ù
µ É . 9– ÇÝ , á ñï »Õ í»ñ çÝ ³Ï ³Ý ³å » ë Ï å³ñ ½ íÇ x –Ç ¹Çñ ùÁ
Ã í³ÛÇÝ ³é³ÝóùÇ íñ ³: x ≤ 2 0 å³ñ³·³Û áõÙ ýáõÝÏó Ç³Û ÇÝ
í»ñ³·ñ íáõÙ ¿ ³é³ç ÇÝ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý ³ñÅ»ùÁ, ÇëÏ
Ñ ³Ï ³é³Ï ¹»åùáõ Ùª »ññáñ¹: ² ÝÏ³Ë Ý ñ³ÝÇó , Ã » áñ
³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ ³Ù µ »Ý ù Ñ³ßíáõÙ ýáõÝÏóÇ³ÛÇ ³ñÅ»ùÁ .
µÉáÏ Ý» ñÇó 4–áõ Ù, 8–áõ Ù, Ã» 10–á õÙ, Ñ»ï³·³ ÁÝÃ³óùÁ
Ý áõÛÝ Ý ¿ µáÉáñÇ Ñ³Ù³ñª ³ñ¹ÛáõÝ ùÇ ³ñï³Í áõÙ (µ É.5) ¨
É áõÍ Ù³Ý ³í³ ñï :
Ü Ï .1 .1 5– áõÙ µ» ñ í³ Í ¿ Ý áõ Û Ý Ë Ý¹ ñÇ É áõ Í Ù³Ý » ñÏñ áñ ¹
ï ³ñ µ» ñ³ ÏÁ , áñ áõÙ ÑÇ ÙÝ ³Ï ³Ý å ³ Û Ù ³ÝÝ »ñ Á Ù ³ë Ý³ï í ³Í »Ý
»ñÏáõ Ù³ëÇ ¨ ëïáõ·íáõÙ ³é³Ý ÓÇÝ–³é³Ý ÓÇÝ: ÆÝãå»ë
»ñ¨áõÙ ¿ ·Í³ÝÏ³ñÇó, ²4.2 ³É ·áñÃ ÙÇ µÉáÏ –ëË»Ù³ÛáõÙ
µ ÉáÏ Ý»ñÇ ù³Ý³ÏÁ Ù»Ïáí ³í»É Ç Ý ¿ , ë³Ï³ÛÝ »ñ Ïñ áñ ¹ ³É ·á-
ñÇÃÙÁ ³ßË³ïáõÙ ¿ ³í»ÉÇ ³ñ ³·, ù³Ý ²4.1–Á: ¸³ µ³ó ³-
ïÁñíáõ Ù ¿ Ýñ³Ýáí, áñ »ñµ x –Ç ³ ñÅ »ù Á ·ïÝ í áõÙ ¿ [ – 5 ;5 ]
ïÇñáõÛÃÇó Ó³Ë ( x< –5) , ³å³ 3 –ñ¹ µÉ áÏÇó Ñ»ïá,
Ù Ç³ Ýß ³Ý ³Ï , y ý áõ ÝÏóÇ ³Û Ç Ý å»ïù ¿ í» ñ ³· ñ»É
f 3 (x ) ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ ³Ý ³ñ Å»ùÁ, ³ÝóÝ»Éáí µÉ.4 –ÇÝ: ÊÁ Ý–
24
¹ ñÇ ³ é³ çÇÝ å ³Û Ù ³ÝÁ ëï áõ ·íáõÙ ¿ Ù Ç³Û Ý , » ñµ x –Ç ³ñ – Å» ùÁ
· ïÝ íá õ Ù ¿ [ – 5 ;5 ] ïÇ ñá õÛÃÇó ³ç:
1
êÏÇ½µ
2
X
3
áã
X < –5
5
³Ûá áã
X ≤5
9
³Ûá
X > 12
áã
³Ûá
10
³Ûá
áã X ≤ 20
4 6 11
y := f 3 (x ) y := f 2 (x ) y := f1(x )
7
y
8
ì»ñç
ÜÏ.1.15. ÊÝ¹Çñ 4 ²4.2 ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ëË»Ù³:
ÜÙ³Ý³ïÇå ËÝ¹ÇñÝ»ñ ÉáõÍ»ÉÇë ³É · áñÇ ÃÙ Ç í »ñ çÝ ³– Ï³Ý

ï³ñµ»ñ³ÏÇ ÁÝïñáõ ÃÛáõÝÁ Ó»ñÝ ¿: ä»ïù ¿ ÙÇ³Û Ý ·Í³·ñ»É ¨
Ñ ³Ù µ» ñ³ï³ñ í»ñÉ áõÍ »É Ï³éáõó í³Í ³É ·á– ñÇÃ ÙÝ »ñÁ: â» ± á ñ
³ Û ë ËÝ ¹ñÇ ³É ·á ñÇÃ ÙÁ Ï ³ éáõ ó »ÉÇ ë Ù»Ý ù Ï ³ñ áÕ ¿ Ç Ýù
Ñ ³Ù »Ù ³ï áõ Ã Û áõ ÝÝ» ñÁ ë Ï ë»É á ã Ã » » ñÏñ áñ ¹ å ³Û Ù³Ý Çó ³ÛÉ
25
³é³çÇÝ Çó: ê ³Ï ³ÛÝ Ù»Ýù í³ñí»óÇ Ýù ³Û ¹ å» ë ª Ñ »ï ³åÝ ¹» É á í
³ÛÉ Ýå³ï³ÏÝ»ñ:
àõñ» ÙÝ, áñå»ë ³é³çÇÝ ³é³ç³¹ñ³Ýùª ÷áñÓ»ù Ï³éáõó»É
Ý áõ Û Ý ËÝ ¹ñ Ç É áõ ÍÙ ³Ý ³Û ÝåÇëÇ ³ É ·á ñÇÃÙ, á ñÇ ³ ßË³ï ³Ý ùÁ
ë Ïë íÇ ³ é³ çÇ Ý å ³Û Ù³Ý Ç ëïá õ · áõ Ù áí: ø ³Ý Ç áñ ³ Û Ý
µ ³ÕÏ³ó ³Í ¿ »ñ Ïáõ ³éÝ ãáõ ÃÛá õÝÝ »ñ Çó , ³å³ ¹áõ ù Ï ³ñ áÕ » ù
Ï³éáõó»É ³É·á ñÇÃÙ Ý»ñÇ ¨ë »ñÏáõ ï³ñµ»ñ³Ï. Ù»ÏáõÙ ëÏë»É
x –Ç ³ñÅ»ùÁ Ñ ³Ù»Ù³ï»Éáí 12 –Ç Ñ» ï , Ç ëÏ ÙÛ áõëá õ Ù ª x –Ç
³ñÅ»ùÁ Ñ³Ù»Ù³ï»Éáí 2 0–Ç Ñ»ï:
ÀÝ¹Ñ ³Ý ñ³å»ë, ÝÙ³Ý ËÝ ¹ÇñÝ»ñáõÙ ÉáõÍáõÙÁ Ýå³ï ³–
Ï ³Ñ ³ñ Ù³ ñ ¿ ëÏ ë»É » ñÏ áõ » ½ ñ³Û ÇÝ ë ³ÑÙ ³Ý ³ÛÇ Ý Ï »ï »ñÇó
Ù »ÏÇ Ñ »ï Ñ ³Ù» Ù³ïá õ ÃÛ ³Ùµ . Ù» ñ û ñÇ Ý³Ï áõÙ ¹ ³ –5 ¨ 2 0
Ï »ï »ñÝ »Ý: Þ³ñÅí»Éá í ¹» åÇ Ù Ûáõ ë » ½ñ³ÛÇÝ Ï» ïÁ ¨ Ñ³–
ç áñ¹³µ ³ñ Ñ ³Ù»Ù³ï»Éáí ïÇñáõÛ ÃÝ»ñÇ ë³ÑÙ ³Ý³ÛÇÝ Ï »–
ï »ñ Ç Ñ» ï, ¹áõ ù ³å³Ñá í³·ñí³Í ÏÉÇ Ý»ù á ñ¨¿ å³ÛÙ ³ÝÇ
³Ýï»ëáõÙÇó :
²Ûëï»Õ Ï³ñáÕ ¿ ß³ï µÝ³Ï³Ý Ñ³ñó ³é³ç³Ý³É. ÇÝã–
å» ±ë ÇÝ ùÝ áõñ áõÛ Ý Ñ ³Ù á½í»É Ï ³éáõó í³Í ³É ·áñÇ ÃÙÝ »ñÇ
³ßË³ïáõÝ³ÏáõÃÛ³Ý Ù»ç: Î³ñáÕ »Ýù ³é³ç³ñ Ï»É Ñ»ï¨–Û³É
Ù Çç áóÁ : ºÃ» ÏñÏÇÝ ³Ý ¹ñ³¹³éÝ³Ý ù í»ñçÇÝ ûñÇ Ý³ÏÇÝ , ³å³
Ý ³Ë ¨ ³é³ ç å »ï ù ¿ f1 (x ), f 2 (x ) ¨ f 3 (x ) å³ÛÙ ³Ý ³Ï³Ý
³ ñï ³Ñ ³Û ï áõÃÛ áõÝ Ý» ñÁ ÷á Ë³ñ ÇÝ »É Ñ ³Ù³å ³ï ³ ëË³ Ý ³µ ³ñ
1, 2 ¨ 3 ³ñ Å» ùÝ»ñáí: àñ Çó Ñ»ïá Ãí³ÛÇÝ ³é³ÝóùÁ
µ ³Å³ÝíáõÙ ¿ ïÇ ñáõÛ ÃÝ»ñÇ , ÇÝ ãå»ë Ý»ñÏ³Û ³ó í³Í ¿ ÝÏ .
1 . 16– áõÙ , Ñ ³Ù ³ñ ³Ï ³É »É á í Ç ñ» Ýó ª Ñ³Ù ³ Ó³Û Ý Ë Ý¹ ñá õ Ù
µ »ñ í ³Í Ñ »ñ Ã³ Ï³ ÝáõÃÛ ³Ý Á :
III II III I III
–5 5 12 20 x
ÜÏ.1.16. Âí³ÛÇÝ ³é³ÝóùÇ µ³ßËáõÙÁ ïÇñáõÛÃÝ»ñÇ:
²É ·áñÇ ÃÙÇ ³ßË³ï³Ý ùÁ ëï áõ·»Éáõ Ñ³Ù³ñ ³Ý Ññ³–Å»ßï

¿ ³ÛÝ þ³ß Ë³ ï»óÝ »É þ , Ñ ³ç áñ ¹ ³µ ³ñ í »ñ ³ ·ñ» É á í x
÷á÷áË³Ï³ÝÇ Ý Ï ³Ù³Û³Ï³Ý ³ñÅ» ùÝ »ñ ª ë ï »ÕÍí³Í ÑÇ Ý·
ï³ñµ»ñ ïÇñáõÛÃÝ»ñ Çó: ºÃ» x – Ç Ûáõ ñ³ù³Ý ãÛ áõñ ³ñ Å» ùÇ
Ñ ³Ù ³ñ Ó »ñ Ï ³ ½Ù ³Í µÉ áÏ– ëË »Ù ³Û Ç Ñ ³Ù ³ Ó³Û Ý ¹ áõ ù ÏÑ³ëÝ » ù
y –ÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ³ñÅ»ùÇ í»ñ³·ñÙ ³Ý µÉ áÏÇÝ , ³å³
Ñ³Ù³ñ»ù, áñ ïíÛ³É ³É·á ñÇÃÙÁ ³ßË³ïá õÝ³Ï ¿: ºÃ» x –Ç
áñ¨¿ ³ñ Å»ùÇ Ñ³Ù³ñ ãëï³Ý³ù ³ÝÑñ³Å»ßï ³ñ¹ÛáõÝù, ³å³
¹áõù å»ïù ¿ í»ñ³Ý³Û»ù ³É·á ñÇÃÙÇ ·Í³ÝÏ³ñÇ ³ÛÝ
26
Ñ ³ï í ³ÍÁ , á ñÇ å ³ï×³ é áí ë ï» ÕÍ í» É ¿ ÝÙ ³Ý Ç ñ³ íÇ × ³Ï : º í
³Ûë å»ë , ù³ÛÉ ³é ù³ÛÉ ß³ñÅí» Éá í, ¹áõù Ï ³ñ áÕ »ù ßï Ï»É
Ï ³ ½Ù í³Í ³ É ·á ñÇÃÙ Á:
²Û Ý ³ñ ï³Ñ ³Û ï áõÃ Û áõÝ Ý» ñÁ , á ñá Ýó ÙÇç áóá í µ ³½ Ù³– ÃÇ í
ËÝ¹ÇñÝ»ñáõÙ Ñ³ßí³ñÏíáõÙ »Ý ýáõÝÏó Ç³ÛÇ ³ñÅ»ù–Ý»ñÁ,
Ï ³Ù ³ÛÝ ³éÝ ãáõ ÃÛá õ ÝÝ »ñÁ , áñáÝó ÑÇ Ù³Ý íñ³ Ï ³ï ³ñíáõ Ù ¿
Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý ÁÝï ñáõÃÛáõÝ,
µ ³ó ³Ñ ³Ûï Ó¨áí ã»Ý ïñíáõÙ : ÜÙ³Ý ¹»åù»ñáõ Ù ÙÝáõÙ ¿
Ç ÝùÝáõ ñáõ ÛÝ Ï³½Ù »É ³ÝÑ ñ³Å»ßï ³ñï ³Ñ ³Ûï áõÃ ÛáõÝ Ý» ñÁ ,
» Ã» ËÝ ¹Ç ñÁ Ñ ³ß í ³ñÏ íá Õ µÝá õ Û Ã Ç ¿ Ï³Ù á ñá ß »É ³ÛÝ · áñ-
Í áÕáõÃ ÛáõÝÝ »ñÇ ó³ÝÏÁ ¨ ïñ³Ù³µ ³Ý ³Ï ³Ý ÁÝÃ ³ó ùÁ, áñáÝó
Ç ñ³ Ï³ Ý³óÙ ³Ý ¹ » åùá õ Ù Ï³ñá Õ » Ý ù Ñ³ëÝ» É Ý å ³ï ³Ï ÇÝ : ²Ûë
³ é áõÙ á í ¹Ç ï³ñÏ »Ý ù ¨ ë Ù Ç ù ³ÝÇ û ñÇ Ý³ ÏÝ» ñ :
ÊÝ¹Çñ 5: îñí³Í »Ý »é³ÝÏÛ³Ý ÏáÕÙ »ñÇ x, y , z » ñÏ ³–
ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: ä»ïù ¿ å³ñ½»É ª ïíÛ³É »é³ÝÏÛáõÝÇÝ ëáõñ–
³ÝÏÛáõ±Ý ¿, Ã»ª áã:
ì» ñÑÇ ß»Éáí ¹åñáó³Ï ³Ý »ñÏ ñ³ã ³÷ áõÃÛ áõÝ Çó »é³Ý–
Ï ÛáõÝ ÇÝ »ñÇ Ñ »ï Ï ³åí³Í ¹ñáõÛ ÃÝ» ñÁ ª Ï³ñ áÕ »Ý ù Ï ³½Ù» É
ï íÛ ³É ËÝ¹ ñÇ É áõ ÍÙ³Ý ÑÇÙ Ý³Ï ³Ý å ³Û Ù³ ÝÁ , ³ Û Ý ¿ . » Ã»
»é³ÝÏÛ ³Ý Ï á ÕÙ»ñÇó Û á õñ³ù³ÝãÛ áõñÇ ù³é³Ï áõëÇÝ ÷áùñ ¿
ÙÝ³ó³Í »ñÏáõëÇ ù³é³ÏáõëÇÝ »ñÇ ·áõÙ³ñÇó , ³å³ »é³Ý–
Ï Û áõ ÝÇ Ý ëá õ ñ ¿ , Ñ ³Ï ³ é ³Ï ¹ » å ù áõ Ù á ã : î íÛ ³É å³ÛÙ ³ÝÁ
Ù ³Ã »Ù ³ïÇÏ ³Ï ³Ý ³éÝ ãáõ ÃÛá õ ÝÝ »ñ Ç Ó ¨á í Ý » ñÏ ³Û ³ó íáõ Ù ¿
³Ûëå»ë. ( x 2 <y 2 +z 2 ) ¨ (y 2 <x 2 +z 2 ) ¨ (z 2 <x 2 +y 2 ) , ÇÝ ãÁ » ÝÃ³–
¹ ñ áõÙ ¿ »ñ » ù ³ éÝ ãáõÃ Û áõ ÝÝ» ñÇ Ù Ç ³Å ³Ù³Ý ³ÏÛ ³ ×ßÙ ³ñÇ ï
É ÇÝ»ÉÁ :
²Û ë åÇ ëá í , Ù » ½ ÙÝ áõÙ ¿ ª » é ³ÝÏ Û ³Ý Ïá ÕÙ» ñÇ »ñ Ï³ñ áõ –
ÃÛ áõÝ Ý» ñÇ Ý »ñÙáõ Íáõ ÙÇó Ñ»ïá Ñ³ç áñ ¹³µ³ñ ëï áõ ·»É Ý ßí³Í
³ é Ýã áõÃ Û áõÝ Ý» ñÁ , Ù »Ï Á ÙÛ áõ ëÇ × ß Ù ³ñÇ ï É ÇÝ »É áõ ¹» å ùá õ Ù :
ØÇ ³ÛÝ ³Ûë å»ë Ï ³ñá Õ » Ýù ëï ³Ý ³É ËÝ ¹ñ áõÙ ¹ñí³Í Ñ³ñ-
óÇ å³ï³ëË³ÝÁ:
ÜÏ³ñ ³·ñí³Í ·áñÍ ÁÝÃ ³óÁ Ý »ñÏ³Û³ó í³Í ¿ Ý Ï .1 .17– áõÙ :
ÐÇß»óÝ»Ý ù, áñ Ç ëÏ½µ ³Ý » Ù»Ýù »ÝÃ³¹ñ»óÇÝù, áñ x , y ¨ z
»ñÏ³ñáõÃÛáõÝÝ»ñ áõ Ý»óáÕ ÏáÕÙ»ñáí ÑÝ³ñ³íáñ ¿ Ï³éáõó»É
»é³Ý ÏÛáõ ÝÇ , ³ÛÉ ³å»ë Ù»Ý ù ëïÇåí³Í Ï ÉÇÝ »ÇÝ ù í³ñí»É ,
ÇÝãå»ë ²0 .2 ³É ·á ñÇ ÃÙÁ Ï³éá õó»É Çë , áñÇ µÉáÏ –ë Ë» Ù³Ý
µ »ñ í³Í ¿ ÝÏ .1 .8– áõÙ :
Ð»ï³·³ÛáõÙ, »Ã» ËÝ ¹ñ áõÙ µ»ñí³Í »Ý Ã³¹ñáõ ÃÛáõÝÝ»ñÁ
Ï ÑÝ ã»Ý Ñ³ñó Ç Ó¨ áí, ³å³ ¹ñ ³Ý ù ë ïáõ ·Ù³Ý » ÝÃ ³Ï³ »Ý , ¨
³É ·á ñÇÃÙ Ç ³ßË³ï ³Ý ùÁ å»ï ù ¿ ë Ïë »É ³Û ¹ »Ý Ã³¹ñáõ -
ÃÛ áõÝ Ý»ñáõÙ Ñ³Ùá½í»É áí, Ñ³Ï³é³Ï ¹»åùáõÙ , Ù»Ýù ÏÁ Ý¹áõ-
27
Ý»Ýù ÝÙ³Ý ¹ÇñùáñáßáõÙÁ áñ å»ë ÷³ëï , ÇÝãå»ë ÝÏ.1.7–á õÙ
µ »ñ í ³Í ²0. 1 ³É ·á ñÇ ¹Ù Ç ¹ » åùáõÙ :
1
ëÏÇ½µ
2
a, b, c
3
³Ûá
x2<y2+z2
6
³Ûá
áã y2<x2+z2
áã
7
z2<x2+y2
áã
³Ûá
4 8
þáãþ þ³Ûáþ
5
í»ñç
ÜÏ.1.17. ÊÝ¹Çñ 5 ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ëË»Ù³:
ÊÝ¹Çñ 6: à ñá ß»É ïñí ³ Íª a , b, c »ñ »ù Ãí» ñÇó Ù »Í³–

·áõÛÝÁ:
Ø»Í ³·áõ ÛÝ ³ñÅ»ùÇ ýáõ ÝÏóÇ ³Ý áõÝÇ Çñ Ù ³Ã »Ù ³ïÇÏ ³-
Ï ³Ý ï »ë ùÁ , áñÝ ¿ ª max{a,b,c} , Ç Ý ã å» ë Ý ³¨ ÷ á ùñ³ · áõÛ Ý
³ñÅ»ùÇ ýáõÝÏó Ç³Ý . m i n{ a ,b ,c }: ê ³Ï ³ÛÝ ýáõ ÝÏóÇ ³ÛÇ ÝÙ ³Ý
Ý »ñ Ï³Û ³ó áõÙ Á É áõ Í Ù³Ý » Õ³Ý ³Ï Ç Á Ýï ñáõ ÃÛ³ Ý Ñ ³ ñóáõÙ á ã ÙÇ
å³ñ½³µ³Ý áõÙ ãÇ ÙïóÝáõÙ: ºÃ» ³Û ë ýáõÝÏóÇ³Ý Ñ³ß-
í³ñÏ íá Õ ã¿ , ÙÝ áõÙ ¿ Ýñ ³ ³ñÅ» ùÁ á ñá ß»É ïñ ³Ù ³µ³Ý ³Ï ³Ý
· á ñÍ áÕáõÃÛá õ ÝÝ »ñ Ç ÙÇ çáó áí , ³ Û ë ÇÝ ùÝ ª Ñ ³Ù »Ù ³ï áõ Ã Û áõ Ý-
Ý »ñ áí :
28
Øï³µ»ñ»Ýù, Ã» ÇÝãå»ë »Ýù ÁÝïñ áõÙ ³é³ç³ñÏí³Í
»ñ»ù ËÝ ÓáñÝ»ñÇó Ù»Í³·áõÛÝÁ: ÐÇß»óÇ±ù: ²Ûá, Ù»ÏÁ ÙÛáõ ëÇ
Ñ »ï Ñ³Ù»Ù ³ï »É á í . » ñÏ áõ ë Çó ³ Ù» Ý³ Ù» ÍÁ Ñ ³Ù» Ù³ï íá õ Ù ¿
» ññ áñ ¹Ç Ñ » ï ¨ , í »ñ ç ³å»ë , Ù »Ý ù Á Ý ïñ áõÙ »Ý ù » ñÏ ñá ñ¹
½áõÛ ·Ç Ñ³ÕÃ áÕÇÝ : à í ßï³å»ó , ³ë»Éáí, Ã » Ù»Í³·áõ ÛÝÁ
Á Ýïñ í áõ Ù ¿ Ù Ç³ Å ³Ù³ Ý ³Ï » ñ»ù ËÝ Ó áñ Ý»ñ Á Ñ ³Ù »Ù³ï» É á í ,
Ý ³ ã³ñ ³ã³ñ ëË³É íá õÙ ¿ : ²ÛÝ , á ñ »ñ »ù ËÝ Óá ñÝ »ñÁ Ù Ç³ëÇ Ý
·ïÝíáõÙ »Ý Ù»ñ ï»ëáÕáõÃÛ³Ý ¹³ßïáõÙ, ¹»é ãÇ Ýß³Ý³ÏáõÙ,
áñ Ù»Ýù ÙÇ³Ý ·³ÙÇó Ñ ³Ù »Ù ³ï»óÇ Ýù µ áÉáñÝ Ç ñ³ñ Ñ»ï: ºÃ »
³ë³ÍÁ Ñ³Ùá½Çã ã¿ , ÷áñÓ»ù Ó»ñ ³éç¨ ¹Ý»É ËÝ Óá ñÝ»ñáí ÉÇ
Ù »Ï ½³Ù µÛ á õ Õ ¨ Ù Ç³ Ý ·³ÙÇó Á Ýïñ »É Ù» Í³· áõ Û Ý Á : ²Ñ ³ ¯,
ãëï³óí»±ó: ¸áõù ÝÏ³ï»óÇ±ù, áñ Ó»ñ ³ãù»ñÁ Ñ³çáñ¹³µ ³ñ
³ Ýó Ý áõÙ » Ý Ù »Ï ½á õ Û ·Çó Ù Û á õ ëÇ Ý , Á ÝÃ ³ó ùáõ Ù ³ é ³Ý Ó -
Ý ³óÝ »Éáí »ñÏ áõëÇó ³Ù»Ý³Ù»ÍÁ ¨ Ñ³çáñ¹ å³ÑÇÝ Ñ ³Ù»-
Ù³ï»Éáí ³ÛÝ Ñ³ñ³ÏÇó ËÝ ÓáñÇ Ñ»ï: ºÃ» áã, ³å³ ÷áñÓ»ù
Ù »Ï ³Ý ·³Ù ¨ë , ³í» É Ç ¹ ³Ý ¹³ Õ , ¨ Ù»Ï Ý³ µ³ Ý»Éá í Ó» ñ
·á ñÍ áÕáõÃÛá õÝÝ »ñ Á :
Ü Ï .1 .1 8– áõÙ µ» ñ í³ Í » Ý ³Û ë Ë Ý ¹ñ Ç É á õ ÍÙ ³Ý ³É ·á –
ñ ÇÃÙ Ý» ñÇ µ ÉáÏ –ë Ë»Ù³Ý» ñÇ » ñÏ áõ ï³ñµ» ñ ³ÏÝ »ñ : ÆÝ ãå»ë
ï »ë Ýáõ Ù »ù, ·Í ³ÝÏ ³ñ Ý» ñáõ Ù ²6 .1 ³É ·áñÇ ÃÙÁ Ï ³éáõó í³Í ¿
í»ñÁ Ý Ï³ñ³·ñí³Í »Õ³Ý ³Ï áí, ³ÛëÇ ÝùÝ , ³é³çÇÝ ½áõÛ ·
Ã í» ñÇ Ñ³Ù »Ù ³ï áõ ÃÛ ³ Ý ³ñ ¹Û áõÝ ù áõÙ ( µÉ . 3) ÁÝ ïñí áõ Ù ¿
Ù »Í ³ ·áõ Û ÝÁ , á ñÁ Ñ» ïá Ñ ³Ù»Ù ³ï íá õ Ù ¿ » ññ áñ ¹ Ã í Ç ª c
÷á÷áË³Ï³ÝÇ ³ñÅ»ùÇ Ñ»ï. »Ã» ¹³ a ³ñÅ»ùÝ ¿, ³å³
³ÝóÝáõÙ »Ý ù µÉ .4–Ç Ý, Ñ³Ï³é³Ï ¹» åùáõÙª µÉ .8–ÇÝ, áñ áÝ ù ¨
í»ñçÝ³Ï³Ý³å»ë ÁÝïñáõ Ù »Ý Ù»Í³·áõÛÝ ³ñÅ»ùÁ :
² 6 .2 ³ É · áñ ÇÃÙ Ç · ³Õ ³÷ ³ ñÁ , á ñÁ Ç ñ ³Ï³ Ý ³óí ³Í ¿ Ý Ï.
1 . 18µ ) –á õ Ù µ »ñ í³ Í µÉ áÏ– ëË »Ù ³Û Ç ï» ëùáí, Ù »½ ³ñ ¹» Ý Í ³-
Ý áÃ ¿ Ë Ý¹Ç ñ 2 –Çó , » ñµ ëÏ ½µ Çó »ÝÃ ³ ¹ñí áõ Ù ¿ , áñ Ã í »ñÇó
áñ¨¿ Ù»ÏÁ Ù »Í ³·áõÛÝ Ý ¿ ÙÛáõëÝ »ñÇ ÝÏ ³ïÙ³Ùµ ¨ í»ñ³·Á ñ-
í á õ Ù ¿ max ýáõ ÝÏóÇ³ÛÇÝ (µÉ .3) : ² ÛÝáõÑ»ï¨ ³ñ¹»Ý ýáõ ÝÏ-
ó Ç ³ÛÇ ³ ñÅ » ùÝ ¿ Ñ ³ç áñ ¹ ³µ ³ñ Ñ ³ Ù» Ù³ïíáõ Ù Ù Û áõ ë Ã í »ñ Ç
Ñ »ïª ëÏ½µÇó b ³ñÅ»ùÇ Ñ»ï (µÉ.4), Ñ»ïá c –Ç Ñ »ï (µ É.6) :
ºñÏáõ ¹» åùáõ Ù ¿É, »Ã» å³ñ½íáõÙ ¿ , áñ ýáõÝ ÏóÇ ³ÛÇ ÁÝ Ã³ó ÇÏ
³ñÅ» ùÁ ÷áùñ ¿ Ñ³Ù»Ù³ïíáÕ Ã íÇó , ³å³ ³Û Ý ÷áË³ñÇÝ íáõÙ
¿ »ñ Ïñá ñ ¹ ³ ñ Å» ùá í ( µ É .5 ¨ µÉ .7 ) , Ñ ³Ï ³é³Ï ¹» åùáõÙ ÙÝ áõÙ
¿ ³Ý÷ á÷ áË :
Ø»Í ³·áõ ÛÝ ¨ ÷ áùñ³·áõ ÛÝ ³ñÅ» ùÝ »ñ Ç áñá ßÙ ³Ý »ñÏ áõ
³É ·á ñÇÃÙ Ý» ñÇ ·³Õ³÷ ³ñ Ý» ñÁ Ñ»ï³·³ÛáõÙ Ïû ·ï³·áñ– Í»Ý ù
ï íÛ ³É Ý »ñ Ç ³ í »ÉÇ Ù »Í µ ³ ½Ùá õ ÃÛ áõÝ Ý» ñÇ , û ñÇÝ ³Ï,
½³Ý·í³ÍÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ, ÇëÏ ³é³ÛÅÙ ÷áñÓ»ù ÇÝ ùÝ áõñáõÛÝ
å³ï³ëË³Ý »É ² 6.2 ³É ·á ñÇÃ ÙÇÝ í» ñ³µ» ñá Õ Ñ »ï ¨Û³É »ñ Ïáõ
29
Ñ ³ñó »ñ ÇÝ .
1) »ñ»ùÇó á±ñ ÷á ÷á Ë³Ï³ÝÇ ³ñÅ» ùÁ Ïí»ñ³·ñíÇ max
ý áõ ÝÏóÇ ³Û Ç Ý , »Ã » Ý »ñ Ùáõ Í³Í »ñ » ù ³ ñÅ » ùÝ »ñ Á Ñ ³í³ë ³ñ »Ý
(a=b=c );
2) Ýá õÛÝ å³ÛÙ³ÝÇ ¹»åùáõÙ, ÇÝãå»±ë Ï÷á÷áËíÇ m a x
ýáõ ÝÏóÇ ³ÛÇ ³ñÅ»ùÁ, »Ã » ÝÏ.1 .18µ) ëË»Ù ³ÛÇ 4 ¨ 6
µ É áÏ Ý» ñáõ Ù ‘ < ’ Ýß³Ý Á ÷ áË ³ñ ÇÝ »Ý ù ‘ ≤ ’ Ýß³Ý áí:
1
1
ëÏÇ½µ ëÏÇ½µ
2 2
a, b, c a, b, c
3 3
áã
a>b max:=a
8 4
³Ûá ³Ûá áã
b>c max<b
4
áã
a>c áã ³Ûá
5
³Ûá max:=b
5 9 10
max:=a max:=c max:=b 6 áã
max<c
6
³Ûá
max
7
max:=c
7
í»ñç
8
max
³) ²6.1 ³É·áñÇÃÙ µ) ²6.2 ³É·áñÇÃÙ
9
ÜÏ.1.18. ÊÝ¹Çñ 6 ÉáõÍÙ³Ý í»ñç
³É·áñÇÃÙÝ»ñÇ µÉáÏ-ëË»Ù³Ý»ñ:
ä ³ï ³ë Ë³Ý »Éá í ³Û ë » ñÏ áõ Ñ ³ ñó» ñÇ Ý , Ñ ³Ù á½ í ³Í »Õ» ù ,
áñ ¹áõ ù ³ñ¹»Ý Ï³ñáÕ »ù ÇÝ ùÝ áõñáõÛ Ý þÁÝ Ã»ñó»Éþ µÉ áÏ–
ëË»Ù³Ý»ñÁ, å³ïÏ »ñ ³óÝ»Éáí ³ÛÝ ·á ñÍÁÝÃ³óÝ»ñÁ, áñáÝù
ÝÏ³ñ³·ñí³Í »Ý ·Í³Ý Ï³ñÇ ÙÇçáó á í:
30
²Û ÅÙ ¹Çï³ñÏ »Ý ù ³ÛÉ µÝ áõÛ ÃÇ ËÝ ¹Ç ñÝ »ñ , á ñï »Õ Ó» –
½ ³ ÝÇó å³Ñ ³Ýç í áõ Ù » Ý ï ³ñ ñ ³Ï ³Ý ·Ç ï»É Çù Ý» ñ Ù ³ Ã» –
Ù ³ï ÇÏ ³Ï³Ý ýá õ ÝÏóÇ ³Ý »ñ Ç Ù ³ë ÇÝ ¨ , Ç Ý ãáõ ± ã¿ª Ù Ç ùÇ ã
»ñ¨³Ï³ÛáõÃÛáõÝ: êÏë» Ýù å³ñ½³·áõÛ Ý ûñÇÝ ³Ï Çó :
ÊÝ¹Çñ 7: ¸Çóáõ ù, ï ñí³Í »Ý A Ï »ï Ç x A ¨ y A Ïááñ¹Ç –
Ý ³ï Ý» ñÁ Ï ³Ù , ÇÝ ã å» ë Á Ý¹ áõ Ýí ³ Í ¿
y A ³ë»É, ïñí³Í ¿ A(x A ,y A ) Ï »ïÁ : ä³-
Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ å³ï³ëË³Ý »É Ñ »ï ¨Û ³É
y=x Ñ ³ñó ÇÝ ª ·ï Ýíáõ ±Ù ¿ ³ñ ¹Û áù, ï íÛ ³É
0 Ï »ïÁ y =x ·ÍÇó í» ñ¨, Ã»ª áã:
x
²ÛëåÇëáí, å³ï³ëË³ÝÁ å»ïù ¿
xA ³ñï³Ñ³ÛïíÇ þ³Ûáþ Ï³Ù ° á ã þ ï »ë –ù á í :
ê ³Ï ³ÛÝ , ÙÇ Ýã¨ Ñ ³ñóÇÝ å³-
ï ³ë Ë ³Ý» É Á Ñ Çß »Ý ù , Ã» Ç Ýã åÇ ëÇ å³Û Ù³ ÝÇ Ý ( Ï³Ù å³Û -
Ù³ÝÝ»ñÇÝ) »Ý µ³í³ñ³ñáõÙ »ñÏñ³ã³÷³Ï³Ý áñ¨¿ ·ÍÇó í» ñ¨
·ïÝ íá Õ Ï» ï» ñÇ Ï ááñ ¹Ç Ý³ïÝ »ñ Á : ÆÝ ãå»ë »ñ ¨á õÙ ¿ ËÝ¹ñÇ
å³ÛÙ ³ÝÁ å³ñ ½³µ³Ý áÕ ÝÏ ³ñáõÙ , Ù Ç¨Ý áõÛ Ý x A Ï ááñ ¹Ç Ý³ï
á õÝ»ó áÕ »ñÏ áõ Ï» ï» ñÇó A Ï»ïÁ ³í»ÉÇ µ³ñÓñ ¿ , ù³Ý Ã» y=x
á Õ ÕÇ íñ ³ · ïÝ íá Õ Ï »ï Áª ³Û ëÇÝùÝ A Ï »ïÇ y A Ï áá ñ ¹Ç Ý³ ïÇ
³ñ Å» ùÁ ³í»É Ç Ù» Í ¿ , ù³Ý y ³ñ Å» ùÁ : î» Õ ³¹ñ»É áí y -Ç
÷ áË ³ñ »Ý x A - Ýª Ïëï³Ý ³Ý ù. y A >x A å³ÛÙ³ÝÁ:
²Û ÅÙ ËÝ ¹ñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·á ñÇÃÙÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ Ó¨³Ï»ñå»É
³Ûëå»ë. »Ã» y A > x A , ³å³ å³ï³ëË³Ý»É þ³Ûáþ, Ñ³Ï³–é³Ï
¹»åùáõÙª þáãþ : ²Û ë å³ñ½³·áõÛÝ ÙÇ ïùÁ ³ñï³Ñ³ÛïáÕ µÉáÏ–
ëË»Ù³Ý ÷áñÓ»ù Ï³éá õó»É ÇÝùÝáõñáõÛÝ: ºÃ» Ï¹ÁÅí³ñ³Ý³ù,
³å³ Ï³ñá Õ »ù û·ïí»É ËÝ¹Çñ 2–Ç ÉáõÍÙ³Ýª ²2.1
³É ·áñÇÃÙ Ç µÉ áÏ –ëË»Ù ³ÛÇ ûñÇ Ý³ÏÇó ( ÝÏ .1.1 0) :
Ð³çáñ¹ ûñÇÝ³ÏÝ»ñáõÙ (8 –1 0) ¹Ç ï³ñÏ íáõÙ »Ý ÇÝùÝ–
³Ù÷ á÷ ïÇ ñáõ ÛÃÇ Ý Ï »ïÇ å³ï Ï³Ý»É áõÃÛ ³Ý ³ÝÑ ñ³Å»ßï
å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ: Üßí³Í µáÉáñ ËÝ¹ÇñÝ»ñÝ»ñÇ »É ³Ï»ï³ÛÇÝ
å³ÛÙ ³ÝÁ Ý áõ ÛÝÝ ¿ . ï ñ í ³Í » Ý ª D
y
y=x+2 ïÇñáõÛÃÁ ¨ Ï³Ù³Û³Ï³Ý A(x A ,y A ) Ï » ïÁ ;
» Ã » A ∈ D ( A Ï» ïÁ å³ïÏ ³Ý áõ Ù ¿ D
ïÇñáõÛÃÇÝ) å»ïù ¿ å³ï³ëË³Ý»É
x=5 þ ³ Û á þ , Ñ ³Ï ³ é ³Ï ¹ » å ù áõÙ ª þ á ã þ : D
ï Çñ áõ Û Ã Á µ áÉ á ñ Ë Ý¹Ç ñÝ »ñ áõÙ Á Ý¹ ·Í-
í³Í ¿ ·áõÝ³íáñÙ³Ý ÙÇ çáó áí:
0 x
y=–x+3
31
ÊÝ¹Çñ 8: ²Ûë ûñÇÝ³Ï áõÙ D ïÇñáõÛÃÁ »é³Ý ÏÛáõ ÝÇ ¿, áñÇ
» ½ñ³·Ç ÍÁ Ï ³½Ù í³Í ¿ » ñ»ù á õÕÇ Õ ·Í »ñ Ç Ñ ³ï áõÙ áí
( áõÕÇÕÝ»ñÇ Ñ ³í³ë³ñáõÙÝ »ñÁ µ»ñ
í³Í »Ý ÝÏ³ñáõÙ) :
ú·ïí»Éá í Ý ³Ëá ñ¹ ËÝ ¹ñáõ Ù ³ñ í³Í ¹³ïá Õá õÃÛ áõÝ Ý»ñ Çóª
Ï³ñáÕ »Ýù ³ë»É , áñ »Ã» A Ï»ïÁ å³ïÏ³ÝáõÙ ¿ D ïÇñáõÛÃÇÝ
(A ∈ D ) , ³å³ ³ÛÝ ·ïÝíáõÙ ¿ ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï ª y =x+ 2 áõÕÕÇó
Ý »ñ ù¨ , y =– x+3 áõ ÕÕÇó í»ñ¨ ¨ , í» ñç ³å» ë, x = 3 áõ ÕÕÇó Ó³Ë:
²Û ëÇ ÝùÝ , ïíÛ ³ É ËÝ¹ ñÇ É á õ ÍÙ ³Ý ³ É ·á ñÇÃÙ Á Ñ Ý ãáõ Ù ¿ ³Û ë å»ë .
»Ã» y A < x A + 2 , y A > −x A + 3 ¨ x A < 5 , ³å³ A Ï»ïÁ
å³ïÏ³ÝáõÙ ¿ D ïÇñáõÛÃÇÝ, Ñ³Ï³é³Ï ¹»åùáõÙª ãÇ
å³ïÏ³ÝáõÙ: ´ Ý³Ï³Ý ¿ , á ñ »Ã » Ï »ïÁ áñ ¨¿ á õÕÕÇ ÝÏ ³ï Ù³Ùµ
· ïÝ íÇ í »ñÁ Ý ßí ³Í ³Ý Ññ ³Å» ßï ¹ Ç ñùÇÝ Ñ³Ï ³é ³Ï Ïá ÕÙ áõÙ ,
³ÛëÇÝùÝ, »Ã» Ýßí³Í »ñ»ù å³ÛÙ³ÝÝ»ñÇó áñ¨¿ Ù»ÏÁ (Ï³Ù
³í»ÉÇÝ) ï»ÕÇ ãáõÝ»Ý³, ³å³ Ï »ïÁ ÏÑ ³Ù ³ñ íÇ ïÇñ áõÛ ÃÇó
¹áõñë:
²Û ë ËÝ ¹ ñÇ É á õ ÍÙ ³Ý µÉ áÏ– ëË »Ù ³Û Ç Ï³é áõ ó áõÙ Á , ÇÝ ã– å» ë
Ý³¨ Ý³Ëáñ¹ÇÝÁ, Çñ»Ýó å³ñ½áõÃÛ³Ý å³ï×³éáí
Ñ ³Ý Ó Ý³ñ³ñ áõ Ù »Ý ù Ó » ½ , Ç ëÏ Ù »Ý ù ³ Ýó Ý »Ý ù Ñ ³ç áñ¹
Ý Ù³Ý³ïÇå ûñÇÝ ³ÏÇÝ :
ÊÝ¹Çñ 9: ² Ûëï »Õ D ïÇ ñáõÛ ÃÁ ÏÇë³ û Õ ³Ï ¿ , á ñ Ç
» ½ñ³·Ç ÍÁ Ï ³½Ùí³Í ¿ » ñÏá õ ï ÇåÇ
x +y =4 ·Í »ñÇó . ÏÇ ë³ßñç ³Ý³Ï ¨ á õÕÇÕ ·ÇÍ ,
y 2 2
áñÇ Ñ³í³ë³ñáõ ÙÝ ¿ª y = 0 : ²ñï³ùÇÝ ¨
D
Ý »ñ ùÇ Ý ÏÇ ë³ß ñç ³Ý³· Í» ñÇ Ñ ³ í³-
ë ³ñáõ ÙÝ» ñÁ µ» ñí³Í » Ý ·Í ³·ñ áõÙ ,
á ñï »ÕÇó » ½ñ ³Ï ³óÝ áõÙ »Ýù, áñ
³ñï³ùÇÝ ßñç³Ý³·ÍÇ ß³ñ³íÇÕÁ ª
x R ³ =2 , ÇëÏ Ý»ñùÇÝ ßñç³Ý³·ÍÇ ÝÁ ª
0
R Ý =1:
x2+y2=1 Ê Ý ¹ñÇ É áõ ÍáõÙ Á ëï ³ó íáõ Ù ¿
å³ñ½ ¹³ïáÕáõÃÛ áõÝ Ý»ñÇ ßÝáñÑ Çí.
Ý ³Ë Á Ý¹·Í í³Í ïÇ ñá õÛÃÇ Ý å³ïÏ ³Ý áÕ Ûáõ ñ ³ù³Ý ãÛ áõñ A
Ï »ïÇ y Ïááñ¹Ç Ý³ïÁ å»ïù ¿ É ÇÝÇ ¹ñ³Ï ³Ý (y>0 ), ÙÛ áõë
Ï áÕ ÙÇó ª ïíÛ ³ É Ï »ï áí ³ Ýó Ý áÕ Ï Ç ë³ ßñ ç³ Ý ³·ÍÇ R A ß³ñ³-
íÇÕÁ µ³í³ñ³ñáõÙ ¿ Ñ»ï¨Û³É å³ÛÙ³ÝÇÝ. R Ý <R A <R ³ : î»Õ³-
¹ñ»Éáí R A Ù »Í áõ Ã Û ³Ý ÷ áË ³ñ» Ý ª x A2 + y A2 ³ñï³Ñ³Ûïáõ-
ÃÛ áõÝ Á , Ý áõ Û Ý » ñÏ ³ÏÇ ³ é Ý ãá õ ÃÛáõÝ Á ÏÁÝ ¹áõ Ý Ç Ñ »ï ¨Û ³É ï» ë -
ùÁ. 1 < x A2 + y A2 < 4 :
32
²Û ë åÇ ëá í , ËÝ ¹ñ Ç É á õ ÍÙ ³Ý ³ É · á ñÇÃ ÙÝ» ñÇó Ù »Ï ï³ñ–
µ »ñ ³Ï Á Ï³ñ »É Ç ¿ Ó ¨ ³Ï »ñ å »É Ñ »ï ¨Û ³É å ³ Û Ù ³Ý ³Ï³ Ý Ý ³–
Ë³¹³ëáõÃÛ³Ùµ. »Ã» ( y A > 0 ) ¨ ( 1 < x A2 + y A2 < 4 ), ³å³ þ³Ûá þ ,
Ñ³Ï³é³Ï ¹»åùáõÙª þáã°, áñÇ Çñ³Ï ³Ý ³óÙ³Ý µÉ áÏ –ëË»Ù ³Ý
µ »ñ í ³Í ¿ Ý Ï .1 .1 9–á õ Ù : Æ ëÏ á ±ñÝ ¿ þÑ ³Ï ³é³Ï ¹» åùÁ : ¸Åí³ñ
ã ¿ Ï é ³Ñ» É , á ñ þá ã þ å ³ ï³ëË³Ý Á ëï ³ó íá õ Ù ¿ , » Ã» 1 .19
·Í³ÝÏ³ñáõÙ Ýßí³Í »ñ»ù å³ÛÙ³ÝÝ»ñÇó á ñ ¨¿ Ù »Ï Á ×ßÙ ³ñÇ ï
ã¿ : Ð»ï ¨ ³µ ³ñ , Ýá õÛÝ ³É ·á ñÇÃ ÙÇ ³Û É Ó¨ ³Ï »ñ- åáõÙ Á Ï ÑÝ ãÇ
³Ûëå»ë. »Ã» ( y A ≤ 0 ) Ï³Ù ( x A2 + y A2 ≤ 1 ) Ï³Ù ( x A2 + y A2 ≥ 4 ) ,
³å³ þáãþ, Ñ³Ï³é³Ï ¹»åùáõÙª þ³Ûáþ:
ê áí áñ ³µ ³ñ » ½ñ ³ ·ÇÍÁ Á Ý ¹·ñÏ íá õ Ù ¿ ïÇñ áõ Û ÃÇ Ù »ç : º Ã »
Ù »ñ ûñÇ Ý³Ï áõÙ ³í»É³óÝ»Ýù ÝÙ³Ý å³ÛÙ ³Ý , ³å³ ÝÏ.1 .19– Ç
3 , 6 ¨ 7 µ ÉáÏ Ý»ñ áõÙ Ý »ñÏ³Û³ó í³Í ³éÝãáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ áõ Ù
å» ïù ¿ ³í» É³ó Ý»É þ= ’ Ý ß³ÝÁ :
1
êÏÇ½µ
ÜÏ.1.19. ÊÝ¹Çñ 9 ÉáõÍÙ³Ý
µÉáÏ-ëË»Ù³:
2
xA, yA
3 ³Ûá
yA > 0
6 ³Ûá
áã
x A2 + y A2 > 1
áã
7
x A2 + y 2A < 4
áã
³Ûá
4 8
þ áã þ þ ³Ûá þ
5
ì»ñç
33
Ð³çá ñ¹ ûñÇÝ³Ï áõÙ ïÇñáõÛÃÇ »½ñ³·Ç ÍÁ ÝáõÛÝå»ë
Ï ³ñ»ÉÇ ¿ µ³Å³Ý »É Ñ³ïí³ÍÝ»ñÇ , ë³Ï ³Û Ý Ý Ù³Ý Ùáï»ó áõ– ÙÁ
Ù Ç³Û Ý ¹Åí ³ ñ³ó ÝáõÙ ¿ ³ É · áñ ÇÃÙ Ç Ó¨³ Ï» ñ åáõ ÙÁ : ÜÙ ³Ý
¹»åù»ñáõ Ù ³Ù µáÕç ïÇñáõÛÃ Ý »Ý ïñáÑáõÙ ÙÇ ù³ÝÇ ãÑ ³ï–
í á Õ » ÝÃ ³ï Çñ áõ Û Ã Ý»ñ Ç , á ñÇó Ñ »ï á Ï³½ Ùáõ Ù »Ý ª Û áõ ñ³ –
ù³ÝãÛ áõ ñ » ÝÃ ³ïÇ ñáõÛ ÃÇÝ Ï »ïÇ å³ïÏ ³Ý »Éá õÃÛ ³Ý å³Û –
Ù ³Ý Ý» ñÁ , á ñá Ýù Ñ »ïá Ïó í áõ Ù »Ý Ù ÇÙÛ ³Ýó þ Ï ³Ù þ ß³ÕÏ ³åá í,
á ñá íÑ »ï ¨ Ù Ç ¨Ý áõÛ Ý Ï »ï Á ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï ãÇ Ï³ñáÕ
å³ïÏ ³Ý »É » ñÏ áõ ãÑ ³ï íá Õ » ÝÃ³ïÇ ñáõ ÛÃÝ» ñÇ Ý :
ÊÝ¹Çñ 10: Ü Ï ³ñ áõÙ , D
ïÇñáõÛÃÁ Ý»ñù¨Çó ë³Ñ-
Y=x+4 Ù ³Ý ³÷ ³Ïí³ Í ¿ ß ñç ³Ý ³-
·ÁÍÇ »ñ»ù ù³éáñ¹áí, ÇëÏ
³ñï³ùÇÝ »½ñ³·ÇÍÁ µ»-
Ï Û³É ¿ , áñÁ ÑÝ ³ñ ³íá ñ ã¿
Ý Ï³ ñ³ · ñ»É Ù Ç Ñ ³í ³ ë³-
ñáõÙáí: ²Û¹ å³ï×³éáí
³ÙµáÕç ïÇñáõÛÃÁ ïñ áÑ-
í áõ Ù ¿ » Ý Ã ³ï Ç ñ áõ Û ÃÝ »ñ Ç :
ÜÏ³ï»É Ç ¿ , áñ ïÇñ áõÛ ÃÁ
Ï ³ñ »ÉÇ ¿ ïñ áÑ»É y
³ é ³Ýó ù áí » ñÏ áõ Ù ³ë Ç .
Ó³Ëª D 1 ¨ ³ç ` D 2 : ºÃ» A Ï»ïÁ å³ïÏ³Ýáõ Ù ¿ Ó³Ë
» ÝÃ ³ïÇ ñáõÛ ÃÇÝ (A ∈ D1 ) , ³å³ Ýñ³ Ïááñ¹ÇÝ ³ïÝ»ñÁ µ ³í³-
ñ ³ñáõ Ù »Ý Ù Ç³Å³Ù ³Ý³Ï Ñ »ï ¨Û³É ³éÝ ãáõ ÃÛá õÝÝ »ñ ÇÝ .
(x A ( )
< 0 ) , (y A > 0 ) , (y A < x A + 4 ) ¨ x A2 + y A2 > 4 : (1.4)
ºÃ» A Ï»ï Á å³ïÏ³Ýá õÙ ¿ ³ç »Ý Ã³ïÇ ñáõ ÛÃÇ Ý (A ∈ D 2 ) ,

³å³ Ýñ³ Ïááñ¹ÇÝ³ïÝ»ñÁ µ³í³ñ³ñáõÙ »Ý ÙÇ³Å³Ù³Ý ³Ï
³ÛÉ ³éÝãáõÃÛ áõÝ Ý»ñÇÝ.
(x A > 0 ) , (x A < 4 ) , (y A ) ( )
< 4 ¨ x A2 + y A2 > 4 : (1.5)
ì»ñç Ý³Ï³Ý ³å»ë A Ï»ïÇª D ïÇñáõÛÃÇÝ å³ïÏ³Ý »–

É áõÃÛ ³Ý å³ÛÙ ³ÝÁ ëï ³ó íáõ Ù ¿ í»ñÁ µ »ñ í³Í »ñ Ïá õ å³Û–
Ù ³Ý Ý» ñÇ Ïó áõÙ áí þÏ³Ùþ ß³ÕÏ ³åÇ ÙÇçáóáí ¨ ÑÝãáõÙ ¿
³Ûëå»ë. »Ã» (1.4) Ï³Ù (1.5) å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ ³éÏ³ »Ý, ³å³ A
Ï»ïÁ å³ïÏ³ÝáõÙ ¿ D ïÇñáõÛÃÇÝ, Ñ³Ï³é³Ï ¹»åùáõÙª áã:
Î³ñ» ÉÇ ¿ ß³ñáõ Ý³Ï»É ÝÙ ³Ý³ïÇ å ËÝ ¹ÇñÝ »ñ Ç ùÝÝ³ñ–
Ï áõÙ Á , ë³Ï ³ÛÝ Ý³ËÁ Ýï ñ»ÉÇ ¿ , áñ ¹áõ ù ÇÝ ùÝ áõñ áõÛ Ý
÷áñÓ³ñÏ»ù Ó»éù µ»ñ³Í áõ Ý³Ï áõÃÛ áõÝÝ»ñÁ ×ÛáõÕ³íáñí³Í
34
³É ·á ñÇÃÙ Ý» ñ Ï ³éáõó» Éáõ ³ëå³ñ» ½áõÙ : ÆÝ ùÝ ³í³ñ Å³ÝùÇ
Ýå³ï ³Ï áí ëïáñ¨ ³é³ç³ñÏáõÙ »Ý ù ½³Ý³½³Ý ï»ë³ÏÇ
ËÝ¹ÇñÝ»ñ, áñáÝó ³É·á ñÇÃÙ Ý»ñÇ Ï³éáõóáõÙÁ ÏÝå³ëïÇ
ë ï³ó ³Í ·Çï »ÉÇ ùÝ »ñ Ç ³Ùñ ³åÝ ¹Ù ³ÝÁ ¨ Ñ» ï³·³ ÝÛ áõÃÇ
Ñ»ßï Ûáõñ³óÙ³ÝÁ :
ì²ðÄàôÂÚàôÜÜºð
ê ï áñ ¨ ³ é³ ç ³¹ñ í³ Í µ áÉ áñ í³ñ Åáõ ÃÛá õ Ý Ý » ñÇ Ñ ³Ù ³ñ

å³Ñ³Ýç íáõÙ ¿ Ï³½Ù »É Ûáõ ñ ³ù³Ý ãÛ áõñÇ É áõÍ Ù³Ý ³É ·á– ñÇÃ ÙÇ
µÉáÏ –ë Ë»Ù³Ý:
1–3 ËÝ¹ÇñÝ»ñáõÙ ï³é³ÛÇÝ å³ñ³Ù»ïñ»ñÇ Ï³Ù³Û³–
Ï³Ý Ãí³ÛÇÝ ³ñÅ»ùÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ Ñ³ßí»É ïñí³Í ýáõÝÏóÇ³ÛÇ
³ñÅ»ùÁ.
⎧x +1 , » Ã » −10 < x ≤ −6 ,
⎪
1) y = ⎨x 2 , » Ã» x ≤ 3 ,
⎪x ,
⎩ ÙÝ ³ ó ³ Í ¹» åù » ñùõÙ :
⎧ax + b , » Ã » a + b > 10 ,
⎪
2) y = ⎨bx − a , » Ã » −15 ≤ a + b < 2 ,
⎪a + b , ÙÝ ³ ó ³ Í ¹» åù » ñáõÙ :
⎩
⎧x + 3 a , » Ã» x ≤ 4 ,
⎪
⎪ax − 2 , » Ã» 5 < x ≤ 8 ,
3) y = ⎨ 2
⎪x , » Ã » x > 20 ,
⎪3 x ,
⎩ ÙÝ ³ ó ³ Í ¹» åù » ñáõÙ :
4) î³ñ»ÃÇíÁ Ïáãíáõ Ù ¿ °Ý³Ñ³Ýç°, »Ã» ³ÛÝ ³ÝÙÝ³óáñ¹

µ ³ Å³ÝíáõÙ ¿ 4–Ç , µ ³ó ³é áõ Ã Û ³ Ùµ ³ÛÝ ï ³ñ »Ã í» ñÇ , áñ áÝù
å³ïÇÏ »Ý 4 00– ÇÝ : ä³ñ ½»É ª ï ñí³Í N ï³ñ »Ã Çí Á Ý³Ñ ³ ±Ý ç ¿ ,
Ã »` á ã :
5 ) î ñí ³Í » Ý ª x , y Çñ³Ï ³Ý Ãí»ñÁ : ä ³Ñ³Ýç íáõÙ ¿ »ñ–
Ï áõëÇó Ýí³½³·áõÛ ÝÁ ÷áË³ñÇÝ »É Ý ñ³Ýó ÏÇ ë³·áõÙ ³ñáí,
Ç ëÏ Ù »Í ³·á õ Û ÝÁ ª ³ñï³¹ ñÛ ³É Ç Ï» ë ³ ñÅ » ùáí : º Ã» x=y, ³å³
Ã í» ñÁ Ãá ÕÝ »É ³Ý÷ á÷ áË :
35
6 ) î ñí ³Í »Ý » é ³ÝÏ Û ³Ý Ï áÕ Ù» ñÇ x , y, z »ñ Ï³ñá õ–
ÃÛ áõÝ Ý» ñÁ : ä ³ñ½»É ¨ ³ñï ³Í »É . 3 – »Ã » » é³ÝÏÛ áõÝ Á Ñ ³–
í ³ ë³ñ ³ë ñá õ Ý ¿ , 2 – »Ã» ³ÛÝ Ñ ³ í³ë³ñ ³Ï áÕÙ ¿ ¨ 1 –
Ù Ý³ó ³Í ¹»åù»ñ áõÙ :
7 ) î ñ í³Í » Ý . ax 2 +bx+c=0 ù³é³ÏáõëÇ Ñ³í³ë³ñÙ ³Ý a,
b ¨ c ·áñÍ³ÏÇó Ý»ñÇ ³ñÅ»ùÝ »ñÁ (a ≠ 0 ) : Ð³ßí»É ¨ ³ñ ï³Í»É
Ñ³í³ë³ñÙ³Ý ³ñÙ³ïÝ »ñ Ç ³ñÅ»ùÝ»ñÁ, ÇëÏ »Ã» ³ÛÝ ÉáõÍáõÙ
ãáõ ÝÇ , ³å³ å³ï ³ëË³Ý »É þÉáõÍáõÙ ãÏ³þ :
8 ) î ñ í ³Í » Ý ¹ñ ³Ï³ Ý a, b, c , d Ãí» ñÁ : ä ³ñ ½ »É .
ÑÝ³ñ³íá±ñ ¿ ³ñ¹Ûáù, a, b Ïá ÕÙ »ñ áí áõ ÕÕ³Ý ÏÛáõÝ Á ³Ù–
µáÕçáõ ÃÛ³Ù µ ï»Õ³¹ñ »É c, d ÏáÕÙ»ñáí áõÕÕ³ÝÏÛ³Ý Ù»ç
³ÛÝå»ë, áñ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõ ñ áõ ÕÕ ³Ý ÏÛ³Ý ÏáÕÙ»ñÁ ÉÇÝ»Ý
½áõ ·³Ñ» é Ï³Ù áõÕÕ³Ñ ³Û ³ó Ù Ûáõ ë áõÕÕ³Ý ÏÛ ³Ý Ï áÕÙ» ñÇ
Ý Ï³ ïÙ ³Ùµ: ² ñï ³Í» É Ñ ³Ù ³ å³ï³ë Ë³ Ý å³ï ³ë Ë³ ÝÁ :
9 ) î ñ í ³Í » Ý ABCD ½áõ·³Ñ»é³·ÍÇ A, B, C, D ·³–
·³ÃÝ»ñÇ (x A ,y A ) , ( x B ,y B ) , (x C ,y C ) ¨ (x D ,y D ) Ïááñ¹Ç–Ý ³ï Ý» ñÁ`
Ñ ³Ù ³ å³ï³ë Ë³ Ý³ µ³ ñ : ä³ñ½» É ½áõ · ³Ñ» é ³– ·Í Ç ï »ë ³Ï Á ¨
³ñï³Í»É. 0 – »Ã» ³ÛÝ áõÕÕ³ÝÏÛáõÝ ¿, 1 - »Ã» ³ÛÝ
ù ³ é ³Ï áõ ëÇ ¿ ¨ 2 – »Ã » ³ÛÝ ß» Õ³ÝÏÛ áõÝ ¿ :
1 0) î ñ í³Í »Ý » ñÏ áõ á ã Ñ ³Ù ³Ï »Ý ïñ áÝ ß ñç³ÝÝ »ñ Ç O 1 ¨
O 2 Ï »ÝïñáÝÝ »ñÇ Ïá áñ ¹Ç Ý³ïÝ »ñ Áª (x 1 ,y 1 ) ,(x 2 ,y 2 ) ¨ ß³–
é³íÇÕÝ»ñÁª R 1 , R 2 : ä ³Ñ³Ý çíáõ Ù ¿ Ñ³ßí»É ¨ ³ñï³Í »É
ßñç³Ý³·Í»ñÇ ÁÝ ¹Ñ³Ý áõñ Ï»ï»ñÇ ù³Ý ³Ï Á:
11–14 ËÝ¹ÇñÝ»ñáõÙ å³Ñ³ÝçíáõÙ ¿ å³ñ½»É. å³ïÏ³–
Ýáõ±Ù ¿, ³ñ¹Ûáù, A(x,y) Ï»ïÁ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ïÇñáõÛÃ–
Ý»ñÇÝ, Ã» áã:
1 1) 12)
y y
x2+y2=4 x2+y2=4
x2+y2=1
–2 2
0 x –2 0 1 2 x
–1
y=x
y=– 4 –2x y=– 4+2x –2
–4
13) 14)
36
3 . ä² ð¼ òÆ ÎÈº ð
ØÇÝã ³Û ÅÙ ùÝÝ³ñÏí³Í ¨ Ï³éá õóí³Í ×ÛáõÕ³íáñí³Í

³É ·á ñÇÃÙ Ý» ñá õÙ Ý» ñÏ³Û³ó í³Í ·á ñÍ áÕáõÃÛá õÝÝ »ñ Ç Ù Ç Ù ³ëÁ
Ë Ý¹ ñÇ É áõ ÍÙ ³Ý Á ÝÃ ³ó ùáõ Ù Ï³ï³ñ íáõ Ù ¿ Ù » Ï ³ Ý· ³Ù Ï ³Ù ãÇ
Ï ³ï ³ñ í áõÙ ª »ÉÝ »É áí Ù áõ ï ù³Û ÇÝ ï íÛ ³ É Ý »ñÇ Ïá ÝÏ ñ»ï
³ ñ Å» ùÝ »ñÇó : Æ ëÏ »Ã » ¹ áõ ù ËÝ ¹Ç ñÁ É áõ Íá õ Ù » ù Ù áõ ï ù ³Û ÇÝ
ï íÛ ³ÉÝ »ñ Ç á ñá ß³ÏÇ ï Çñ áõÛÃ áõÙ , ³å³ ·á ñÍ áÕáõÃÛá õÝÝ »ñÇ
Ù Ç Ë áõ Ùµ Á Ý¹ Ñ³Ý ñ³å »ë ãÇ Ï ³ï ³ñ íÇ :
1
²Û Ýáõ ³Ù »Ý³ÛÝÇ í ïíÛ ³É
êÏÇ½µ
·á ñÍ áÕáõÃÛá õÝÝ »ñ Ç ³éÏ ³Ûá õÃÛ áõÝ Á ³É ·á-
ñ ÇÃÙ áõÙ ³ÝÑ ñ³Å»ßï ¿ , ù³ÝÇ áñ Ù» Ýù
2 å»ïù ¿ ÝÏ³ñ³·ñ»Ýù ËÝ¹ñÇ ÉáõÍÙ³Ý
òáõó³Ï Á ÝÃ ³óùÁ ï íÛ ³ÉÝ »ñ Ç µá Éá ñ Ñ Ý³ñ³íáñ
³ñÅ»ùÝ »ñÇ Ñ³Ù³ñ:
º ñ µ Ñ ³ñÏ ¿ É Ç Ýáõ Ù Ë Ý¹ Çñ Á É áõ Í»É
Ù áõï ù³ÛÇÝ ï íÛ ³ÉÝ »ñ Ç ³ÛÉ ³ñ Å» ùÝ »ñÇ
k Ñ ³Ù ³ñ , ÙÇ ¨Ý áõÛÝ ³É ·á ñÇÃÙ Á å» ïù ¿
òáõó³Ï °³ßË³ï»óÝ »É ° , ÏñÏÇÝ ëÏë³Í Ã Çí 1 µÉá-
Ï Ç ó : º í ³ Û ë å »ë å» ïù ¿ í ³ñ í »É Ù Ç ßï,
³ Ý ·³Ù »Ã» Ù áõ ï ù³Û Ç Ý ï íÛ ³É Ý» ñÇ ï ³ñ-
µ»ñ ³ñ Å»ùÝ»ñÁ Ý»ñÙ áõÍíáõÙ »Ý ³ÝÁÝ¹-
ÜÏ.2.1. òÇÏÉ å³ñ½³- Ñ³ï: îíÛ³É ·á ñÍÁÝÃ³óÁ ³íïáÙ³ï³ó-
µ³ÝáÕ µÉáÏ-ëË»Ù³: Ý »É á õ Ý å³ ï ³Ïá í Ï ³ñ »É Ç ¿ í ³ ñ í»É ,
Ç Ýãå»ë Ýßí³Í ¿ ÝÏ .2 .1– áõÙ , ³Û ëÇ ÝùÝ .
Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³Ý· ³ Ù ³ ñ ¹Ûá õ Ý ùÁ
Ñ³ßí»Éáõó ¨ ³ï³Í»Éáõó Ñ»ïá å³ñï ³¹ñ»É Ï³ï³ñáÕÇ Ýª
í» ñëÏ ë» É ³É ·á ñÇÃÙ Ç Ç ñ ³Ï ³Ý ³óáõÙÁ Ùáõïù³ÛÇÝ ïíÛ³ÉÝ»ñÇ
³ñÅ» ùÝ »ñÇ Ý »ñÙ áõÍ áõÙ Çó : À ëï µ » ñí³Í ë Ë» Ù³ÛÇ
Ý »ñ Ùáõ Íáõ ÙÁ ¨ Ñ» ï³· ³ ÁÝ Ã³ó ù Á , áñ Á Ý ßí ³ Í ¿ Ï» ï³· Íá í ,
Ï Çñ ³Ï ³Ý ³ó í»Ý ³íï áÙ ³ï áñ»Ý : Ø»ñ Ù Çç ³ÙÁ ïáõÃÛ áõÝ Á
Ï å ³Ñ ³Ý çíÇ ³ÛÝ ¹»å ù »ñ áõÙ , » ñµ Ù áõ ïù ³Û ÇÝ ï íÛ ³É Ý »ñ Ç
Ý »ñ Ùáõ Íáõ ÙÁ Çñ ³Ï ³Ý³ ó í Ç Ù»ñ Ï áÕÙÇó : ²Û ë ¹» åù» ñáõ Ù,
µÝ³Ï³Ý ¿, 2 ÷ k ·á ñÍáÕá õÃÛ áõÝÝ» ñÇ Ïñ ÏÝáõÃ Ûáõ ÝÁ Ï ³Ëí³Í ¿
Ù »ñ ó ³ÝÏá õ ÃÛ áõ ÝÇó , ÇÝ ãÁ µ Ëá õ Ù ¿ ËÝ¹ ñÇ å ³Û Ù³ ÝÝ »ñ Ç
Ã »É ³¹ñ³ÝùÇó , ³ÛÉ ³å» ë ÝÙ ³Ý Ï ³éáõóí³Í ùá í ³É·á ñÇÃ ÙÁ
» ÝÃ ³Ï ³ ¿ ³ Ý í» ñç Ï ñÏ Ýí »É á õ :
ê³Ï³ÛÝ ÙÇ ßï ã¿ , áñ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ Ùáõïù³ÛÇÝ
ïíÛ ³ÉÝ »ñÁ Ý»ñÙ áõÍ »É : Þ³ï ¹»åù»ñáõÙ µ ³í³Ï³Ý ¿ Ýß»É
Ñ³ßí³ñ ÏíáÕ ýáõÝÏóÇ³ÛÇ ³ñ·áõÙ»Ý ïÇ ëÏ½µÝ³Ï³Ý ³ñÅ» ùÁ
37
¨ Ýñ³ ÷á÷áËÙ³Ý ûñ»Ý ùÁ , áñå»ë½Ç Ñ»ï³·³ Ñ ³ßí³ñÏÝ »ñÝ
Ç ñ³ Ï³ Ý³óí »Ý ³íïá Ù³ïá ñ» Ý ª ³é³ Ýó Ù ³ñ ¹ áõ
Ù Çç ³Ùï áõÃÛ ³Ý ª ³ñ ·á õÙ» ÝïÇ Ù» Ï ³ñÅ» ùÇó ë ï³Ý³Éá í Ù Ûáõ ëÁ
¨ ï» Õ³¹ñ»É áí ³ñ ï³Ñ ³Ûï áõÃ Û³Ý Ù» ç :
²É · áñÇ ÃÙÇ ³ Û Ý Ñ ³ïí³ ÍÁ , áñ Ý ³ É ·á ñÇÃ ÙÇ Çñ ³Ï ³–
Ý ³óÙ ³Ý ÁÝ Ã³ó ùáõÙ Ï ñÏÝ íáõÙ ¿ ÙÇ ù³Ý Ç ³Ý ·³Ù , ÁÝ¹áõ Ýí³Í
¿ ³ Ýí ³Ý »É ò Æ ÎÈ , Ç ëÏ ³ ÙµáÕ ç ³É ·á ñÇ ÃÙÁ ª òÆÎÈ²ÚÆÜ
(ßñç³÷áõÉ³ÛÇÝ): ä³ñ½»Ý ù óÇ ÏÉ »ñÇ Ý µÝ áñáß Ñ³ïÏáõÃÛ áõÝ-
Ý »ñ Á :
² ÏÝÑ ³Ûï ¿, áñ óÇ ÏÉ»ñÁ å»ïù ¿ Ï ñÏ Ýí»Ý í»ñç ³íáñ
ù³Ý³Ïáõ ÃÛ³Ùµ , áñÇ å³ï×³éáí ³Ù»Ý ³Ý ·³Ù óÇÏÉÁ í» ñ–
ëÏë»Éáõó ³é³ç å»ïù ¿ Ñ³Ùá½í»É Ý ñ ³ ÏñÏÝ áõÃÛ³Ý ³Ý–
Ñ ñ³ Å »ßïáõ ÃÛ ³Ý Ù» ç : ²Û ¹ Ýå³ï³Ï áí Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ óÇÏÉ
Ï ³ ½Ù» É Çë Ý ³Ë ³ å» ë å ³ ñ ½áõ Ù » Ý ï íÛ ³É ó Ç ÏÉÇ ÏñÏÝ áõÃÛ ³Ý
Ï³Ù ³í³ñïÇ å³ÛÙ³Ý Ý»ñÁ , áñáÝ ù, ëáíáñ³µ³ñ, ëïáõ·íáõÙ
» Ý ó ÇÏÉÇ ë Ï½ µáõ Ù Ï³Ù í »ñ çáõÙ , á ñÇó Ñ»ï á ÙÇ ³ÛÝ Á Ý¹ áõ Ý-
íáõ Ù ¿ Ñ³Ù ³å³ï³ëË³Ý á ñá ßá õÙ , ÇÝ ãå»ë Ý »ñÏ ³Û ³ó í³Í ¿
Ý Ï .2 .2 –áõ Ù: ´»ñí³Í ëË»Ù³Ý»ñÇó óÇÏ ÉÇ ³) ï³ñµ »ñ³ÏÁ
ÏáãíáõÙ ¿ Ý³Ë³å³ÛÙ³Ýáí óÇÏÉ , ÇëÏ µ ) ï³ñµ »ñ³Ï Áª
Ñ »ïå³Û Ù³Ý á í ó ÇÏÉ : º ñÏ áõ ¹» å ùá õ Ù ¿ É Ù Ç ³Û Ý å³Û Ù ³ÝÇ
³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ ãÇ ³å³ÑáíÇ óÇÏÉÇ í» ñç³íáñ áõÃÛ áõÝÁ, »Ã»
ó Ç ÏÉÇ Ï ³ï ³ñ Ù³ Ý Á ÝÃ ³ó ù áõÙ å ³ Û Ù ³Ý Á µ Ý áñ áß áÕ ÷ á ÷á-
Ë ³Ï ³Ý Ý» ñÇó áñ ¨¿ Ù »Ï Á ã ÷á ËÇ Ç ñ ³ ñ Å» ùÁ:
²ÛëåÇëáí, óÇÏÉÇ ³ßË³ï³ÝùÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ ÝÏ³ñ³·ñ»É
Ñ » ï ¨ Û ³ É Ï » ñ å ª ó Ç ÏÉÁ ëÏ ë»É áõó Ñ » ï á á ñ ¨ ¿ ÷ á ÷ á Ë ³ Ï ³ Ý Ç
³ñÅ»ù ³ÛÝå»ë ¿ ÷á÷áËíáõÙ, áñ Ç í»ñçá óÇÏÉÇ å³ÛÙ³ÝÁ
ÁÝ¹áõÝáõÙ ¿ óÇÏÉÇ ³í³ñïÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ëË³ÝáÕ ³ñÅ»ù,
ÇÝãÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ óÇÏÉÇ ³ßË³ï³ÝùÁ ÁÝ¹Ñ³ïíáõÙ ¿:
áã
ä1
áã
ä2
³Ûá
³Ûá
³) µ)
ÜÏ.2.2. òÇÏÉ»ñÇ Ï³½Ù³Ï»ñåÙ³Ý ï³ñµ»ñ³ÏÝ»ñ:
38
Ð»ï³·³ÛáõÙ ¹Çï³ñÏí³Í ³) ¨ µ) Ï³éáõóí³ÍùÝ»ñáí
óÇÏÉ»ñÇ ÝÏ³ñ³·ñÙ³Ý Ñ³Ù³ñ Ïû·ï³·áñÍ»Ýù Ñ»ï¨Û³É ³) ¨
µ) ¹³ñÓí³ÍùÝ»ñÁ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý³µ³ñ.
³ ) ø ³Ý Ç ¹ » é ä 1 å ³ Û Ù ³ Ý Á × ß Ù ³ ñ Ç ï ¿ , Ï ³ï ³ ñ » É
ó Ç Ï É á õ Ù Á Ý ¹ · ñ Ï í³ Í · á ñ Í á Õ á õ Ã Û á õ Ý Ý » ñ Á ¨
µ) ÎñÏÝ»É óÇÏÉáõÙ ÁÝ¹·ñÏí³Í ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ
ÙÇÝã¨ ä2 å³ÛÙ³ÝÇ ×ßÙ³ñÇï ¹³éÝ³ÉÁ:
²ÛëáõÑ»ï¨ óÇÏÉáõÙ ÁÝ¹·ñÏí³Í ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ,
µ³ó³éáõÃÛ³Ùµ ä å³ÛÙ³ÝÇ, Ï³Ýí³Ý»Ýù óÇÏÉÇ Ù³ñÙÇÝ:
²ÛÅÙ ï³ñµ»ñ ûñÇÝ³ÏÝ»ñáí óáõó³¹ñ»Ýù ½³Ý³½³Ý
ïÇå»ñÇ óÇÏÉ»ñ Ï³éáõó»Éáõ ÑÝ³ñùÝ»ñÁ ¨ Ñ³Ùá½í»Ýù, áñ
Ýñ³Ýù, ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ, Ï³Ëí³Í ã»Ý ËÝ¹ÇñÝ»ñÇ µáí³Ý–
¹³ÏáõÃÛáõÝÇó áõ ¹ñ³Ýó ÏÇñ³éÙ³Ý áÉáñïÇó: êÏ½µáõÝùÁ
Ù»ÏÝ ¿ª áñáß»É óÇÏÉÇ Ù³ñÙÇÝÁ Ï³½ÙáÕ ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ¨
¹ñ³Ýó Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý Ñ³çáñ¹³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ, å³ñ½»É óÇÏÉÇ
áñ¨¿ ÷á÷áË³Ï³ÝÇ, áñÁ ³ÛëáõÑ»ï Ï³Ýí³Ý»Ýù óÇÏÉÇ
å³ñ³Ù»ïñ, ÷á÷áËÙ³Ý ûñ»ÝùÁ ¨ ³ÛÝ å³ÛÙ³ÝÁ, áñÇ
¹»åùáõÙ óÇÏÉÁ ÏñÏÇÝ å»ïù ¿ í»ñëÏë»É Ï³Ù ³í³ñï»É:
ØÇ³ÛÝ ³ÛëåÇëÇ Ñëï³Ï ¹ÇñùáñáßÙ³Ý å³ñ³·³ÛáõÙ ¹áõù
ÏÝí³×»ù Ý³¨ ³Ûë µ³ñÓáõÝùÁ:
ÊÝ¹Çñ 11: Ð ³ ß í» É ¨ ³ ñï ³Í» É y=f(x) ýáõ ÝÏóÇ ³ÛÇ
µ áÉ á ñ ³ñ Å» ùÝ »ñ Á D = [x1 , x 2 ] Ñ³ïí³ÍÇ íñ³ ∆ x ù³ÛÉá í:
²Û ëï »Õ »ÝÃ ³¹ñ íáõ Ù ¿ , áñ y ý áõ Ý ÏóÇ ³Ý D ïÇñáõÛÃáõÙ
³ ÝÁ Ý¹ Ñ³ ï ¿ , ³Û ëÇÝ ùÝ ª x ³ñ·áõÙ»ÝïÇ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ
³ ñ Å» ùÇ Ñ³Ù ³ñ áñ áßí ³ Í ¿ : Ð³Ï ³ é³Ï ¹»å ù áõÙ D Ñ³ïí³ÍÁ
Ï ³ñ »É Ç ¿ ï ñá Ñ»É ã Ñ ³ï íá Õ » ÝÃ ³Ñ ³ï í³ ÍÝ »ñ Ç , áñ áÝó áõ Ù
ýáõ ÝÏóÇ ³Ý Ë½áõÙ ãáõÝÇ , ¨ ËÝ¹ÇñÁ ÉáõÍ»É ³é³Ý ÓÇ Ý–
³é³Ý ÓÇÝª Ûáõñ³ù³Ý ãÛáõñ ÝÙ³Ý Ñ³ïí³ÍÇ Ñ³Ù³ñ:
Î ³ ñ¨ áñ ã¿ , Ã» Ç Ýã Ç ± Ñ ³Ù ³ñ » Ý Ñ ³ ßííá õ Ù ý áõ ÝÏóÇ ³Û Ç
³ñ Å» ùÝ »ñÁ á ñ¨¿ ïÇ ñáõ ÛÃá õÙ , Ù » ½ Ñ³Ù³ñ Ï ³ñ¨ áñ ¿ , Ã»
Ç Ýã å » ±ë : ²Û Ýáõ ³Ù »Ý³Û ÝÇ í , Ñ ³ß í ³ñ Ïí³Í Ï »ï »ñÁ Ï³ñ »É Ç ¿
û ·ï³·áñÍ»É ïíÛ³É ýáõ ÝÏóÇ ³ÛÇ ·ñ³ýÇÏÁ Ï³éáõó»É áõ Ñ ³-
Ù ³ñ : Ð ³ Ýñ³ Ñ ³ßíÇ ï³ñ ñ³ Ï³ Ý Ï áõ ñ ëÇó Ñ³Û ïÝ Ç ¿ , áñ Ý Ù³ Ý
¹» åù» ñáõ Ù ³ÝÑ ñ ³Å»ßï ¿ ³ñ ·á õÙ» ÝïÇ ³ñ Å» ùÁ ÷á÷ á Ë»É
ë Ï½ µÝ ³Ï ³Ý ³ ñÅ » ùÇó ÙÇÝ ã¨ Çñ í »ñ çÝ ³Ï ³Ý Á ∆ x ¹ñ ³Ï ³Ý
ù³ÛÉáí ¨ Ûáõñ³ù³Ý ãÛáõñÇ Ñ³Ù³ñ Ñ³ßí»É ïíÛ³É ýáõÝÏóÇ³ÛÇ
³ñÅ» ùÁ : ²Ûëï»Õ ¿³Ï³Ý ã¿, Ã» D Ñ ³ï í ³Í Ç í ñ³ Ç ±Ý ã á õ Õ-
ÕáõÃÛ³Ùµ »Ýù ÁÝÃ³ÝáõÙª x 1 –Çó ¹»åÇ x 2 – Á , Ã » Ñ³Ï ³ é³Ï :
¸ñ³Ý Çó Ñ³ñ¨³Ý Ï»ï»ñÇ Ñ ³ñ³µ»ñ³Ï ³Ý ¹Ç ñùÁ ãÇ ÷áËíáõÙ
¨ ÙÇ ³óÝ» É á í Ñ ³ñ ¨ ³Ý Ï »ï»ñÁ ÙÇÙ Û³Ýó ª Ïëï³Ý ³Ýù
39
å³Ñ³Ýç íáÕ ÏáñÁ : ¸Çó áõù, x ³ ñ ·áõ Ù»Ý ïÇ ë Ï½ µÝ ³Ï ³Ý
³ñÅ» ùÁª D Ñ ³ï í ³ÍÇ Ó ³ Ë »½ñÝ ¿ , ³Ûë ÇÝ ùÝ ª x 1 ³ñÅ»ùÁ:
²Û ÅÙ å³ñ½» Ýùª Ã » Ç Ýã ·á ñÍ áÕáõÃÛ áõÝ Ý» ñ »Ý Ï ³ï ³ñ-
íáõÙ ³ñ·áõÙ»ÝïÇ x Ï³Ù ³Û³Ï³Ý ³ñÅ»ùÇ ¹»åùáõÙ .
1 ) ï»Õ³¹ñ»É áí x –Ç ³ñÅ»ùÁ f(x) ³ñ ï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý
Ù »ç ª Ñ ³ ßíáõÙ »Ý ù y ýáõ ÝÏóÇ ³ÛÇ ³ñÅ»ùÁ ( y:=f(x) );
2 ) ·ñ³ÝóáõÙ »Ý ù ( ³ñ ï³Íáõ Ù »Ý ù) ýáõ ÝÏóÇ ³ÛÇ Ñ³ß–
í³ñÏ í³Í ¨ Ýñ³Ý Ñ³Ù³å³ï³ëË³ÝáÕ ³ñ·áõÙ»ÝïÇ ³ñ–
Å»ùÝ »ñÁ , áñáÝù ÙÇ³ëÇ Ý Ý»ñÏ ³Û ³óÝ áõÙ »Ý Ù»Ï Ï»ïÇ Ï á–
áñ¹ÇÝ ³ïÝ»ñÁ ;
3) ³ÝóÝáõÙ »Ý ù ³ñ·áõÙ»Ý ïÇ Ñ³çáñ¹ ³ñÅ»ùÇÝ, áñÁ
ë ï³ó í áõ Ù ¿ Á ÝÃ ³ó Ç Ï ³ ñÅ » ùÇó ª ·áõ Ù³ñ »É áí ∆ x ù³ÛÉÁ,
³ Û ë ÇÝ ùÝ (x+ ∆ x) Ýá ñ ³ñ Å» ùÁ í» ñ³·ñ áõÙ » Ý ù ÙÇ ¨Ýá õÛÝ ª x
÷á÷áË³Ï³ÝÇÝ (x :=x+ ∆ x) . ³Ûëï»Õ ¿, áñ °í»ñ ³·ñáõÙ°
·á ñÍ áÕ áõÃÛá õÝÁ ³í»ÉÇ ×Ç ßï ¿ ³ñï ³Ñ ³Ûï áõÙ ·á ñÍ– ÁÝÃ ³óÁ ,
ù³Ý Ã» °Ñ ³í³ë³ñ° ·áñÍáÕáõ ÃÛáõÝÁ;
² Û ë åÇ ëá í , » Ã» D ïÇñá õÛÃÇ ë³ÑÙ³Ý³ÛÇÝª x=x 1 ³ñÅ»ùÇ
Ý Ï³ïÙ ³Ùµ Ï Ç ñ³é»Ýù Ý ßí³Í »ñ» ù ·áñ Íá Õá õÃÛ áõÝÝ »ñÁ , ³å³
Ï ëï ³Ý ³Ý ù. ý á õ ÝÏó Ç³Û Ç y=f(x 1 ) ¨ ³ñ·áõÙ»Ý ïÇ x= x 1 + ∆ x
³ñ Å» ùÝ »ñÁ : ºÃ » Ï ñÏÇ Ý Ï ³ï ³ñ» Ýù ÝáõÛÝ ·á ñÍ á–
ÕáõÃ Ûáõ ÝÝ»ñÁ , ³å³, µÝ ³Ï ³Ý³µ ³ñ, Ï ëï³Ý ³Ý ù. ýáõÝ Ï–
óÇ³ÛÇ y=f(x 1 + ∆ x) ¨ ³ñ ·á õÙ»Ý ïÇ Ñ ³ç áñ ¹ª x=( x 1 + ∆ x)+ ∆ x
³ñ Å» ùÝ »ñÁ : Æ Ýãå»ë ï »ë ÝáõÙ » ù, Û áõñ³ù³Ý ãÛ áõñ ³Ý ·³Ù
ý áõ ÝÏóÇ ³Û Ç Ñ» ñÃ ³Ï ³Ý ³ ñÅ »ù Á Ñ ³ ßí»Éá õ ó Ñ »ï á x -Ç ³ñÅ»ùÁ
³×áõÙ ¿ ∆x ã³÷á í, ³å³Ñ áí»Éáí ·á ñÍÁÝÃ³óÇ
³ÝÁ Ý¹Ñ³ïá õÃÛ áõÝÁ : ²Û ÅÙ Ï ³ñ áÕ »Ý ù íë ï³Ñá ñ» Ý ³ë »É , áñ
í» ñÁ Ã í³ñÏ í³Í »ñ »ù ·á ñÍ áÕ áõÃÛ áõÝ Ý» ñÇó Ï ³ñ»É Ç ¿ Ï ³½Ù» É
óÇÏÉ , á ñÇ ³í³ñ ïÁ å³ÛÙ ³Ý ³íá ñ í³Í ¿ x- Ç ¨ D ïÇñ áõ ÛÃÇ
»ñÏ ñáñ¹ ë³ÑÙ ³Ý ³ÛÇÝ Ï»ïÇ ª x 2 – Ç Ñ ³ñ ³µ »ñ áõ ÃÛ ³Ùµ : Ø» ½
Ù Ýáõ Ù ¿ áñ á ß»É , Ã » á ñ ï Ç åÇ ó ÇÏÉ Ý ¿ ³ í »ÉÇ × Çßï Ç ñ³-
Ï ³Ý ³ó Ý áõÙ ¹Çï ³ñ Ïí ³ Í ·á ñÍÁ ÝÃ ³ó Á . ëÏ ½µ Ý³± å ³Û Ù³Ý á í,
Ã » ª Ñ »ï å³ Û Ù ³Ý áí , Ï ³ ½Ù» É Ñ ³Ù ³ å³ï³ëË³Ý ³ é Ýãá õ ÃÛ áõÝÁ
¨ ï»Õ³¹ñ»É ³ÛÝ ó ÇÏÉÇ ëÏ ½µÇó Ï³Ù ¿É í»ñçÇó :
40
ºÃ» ¹áõù Ñ³Ùá½í³Í »ù, áñ ÙÇßï, x 1 ≤ x 2 , ³å³ íÁë–
ï ³Ñ áñ »Ý Ï ³ñ áÕ »ù ÏÇ ñ ³é »É í » ñçÝ ³ å ³Û Ù³Ý á í ó ÇÏ É : ê³-
Ï ³Û Ý ÝÙ ³Ý ËÝ ¹Çñ É áõ Í »ÉÇ ë ÑÝ ³ñ ³ íá ñ » Ý ³Û Ý åÇë Ç í ñÇ-
åáõÙÝ»ñ, »ñµ ïíÛ³ÉÝ»ñÁ
1 Ý»ñÙáõ Í»ÉÇë ¹áõù áã ÙÇ-
êÏÇ½µ ïáõÙÝ³íáñ Ï»ñåáí Ý»ñ-
ÙáõÍ»ù ë³ÑÙ³Ý³ÛÇÝ Ï»-
2 ï »ñ Ç ³ Û ÝåÇ ëÇ ³ñÅ » ùÝ »ñ ª
x1, x2, ∆x
x 1 >x 2 : îíÛ³É å³ñ³·³Ûáõ Ù
Ó»ñ óÇÏÉÁ ÏÑ³ëóÝÇ Ù »Ï
³Ý ·³Ù Çñ³·áñÍ í»É (Ñ ³-
3 Ï³é³Ï Ùáõïù³ÛÇÝ ïíÛ³É-
x := x1 Ý»ñÇ ³ñ Å»ùÝ»ñÇ), áñÇ
³ ñ ¹Ûá õ Ý ùáõÙ Ïëï³Ý ³Ý ù
y=f(x 1 ) ³ñ Å»ùÁ , Ï³ñï ³-
4 Í »Ý ù ³ÛÝ ¨ Ñ »ïá Ï ³ÝóÝ »Ý ù
áã ³ñ·áõÙ»ÝïÇ Ñ³çáñ¹
x ≤ x2 ³ ñ Å» ùÇ Ý , á ñÁ x 2 –Çó ³í»É Ç
8 Ù »Í ÏÉ ÇÝÇ : ¸ñ³ Ñ»ï»-
³Ûá
ì»ñç í³Ýùáí óÇ ÏÉÇ ³ßË³ï³ÝùÁ
5 Ï ³í³ñï íÇ: ²É ·á ñÇ ÃÙÁ
y := f(x) ³ Û ë åÇ ëÇ ë Ë ³É É áõ Í áõÙ Ý»-
ñÇó ³å³Ñáí³·ñ»Éáõ Ýå³-
6
ï³Ïáí ïíÛ³É ¹» åùáõÙ
Ý å³ï ³Ï ³Ñ ³ñ Ù³ñ ¿ ÏÇ ñ³-
y, x
é»É Ý³Ë³å³ÛÙ³Ý áí óÇÏÉ :
ÊÝ¹ñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·á –
7 ñÇÃÙ Ç µÉáÏ –ëË»Ù ³Ý µ»ñ–
x:=x+∆x í³Í ¿ ÝÏ.2 .3–á õÙ : ¶Á Í³–
Ý Ï³ñÇó ¨ í» ñÁ µ» ñ í³Í
¹³ïáÕáõ ÃÛáõÝÝ»ñÇó å³ñ½
¿ , áñ ³ÛÝ óÇ ÏÉ³ÛÇÝ ¿ ¨
ÜÏ.2.3. ÊÝ¹Çñ 11 ÉáõÍÙ³Ý Á Ý¹·ñÏáõ Ù ¿ 4…7 µÉáÏ Ý»ñÇó
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³: Ï³½Ù í³Í óÇÏÉÁ: Ð³Ù³Ó³ÛÝ
í» ñÁ µ »ñí³Í ³)
¹³ñÓí³Í ùÇ ª Ï ³½Ù³Í ó ÇÏÉÁ
Ï ÝÏ ³ñ ³· ñí Ç ³Û ë å»ë . ù³ÝÇ ¹»é x ≤ x 2 Ï³ï³ñ»É 5, 6 ¨ 7
µÉáÏÝ»ñÁ: ´Ý³Ï³Ý ¿, áñ »ñµ ïíÛ³É å³ÛÙ³ÝÁ Ë³ËïíÇ,
³ Û ë ÇÝ ùÝ x – Ç ³ñ Å» ùÁ ¹ áõ ñë · ³ D ïÇ ñáõÛ Ã Ç ë ³Ñ Ù³Ý Ý» ñÇó ,
óÇ ÏÉÁ å» ïù ¿ ³í³ñï» É :
²Û ÅÙ ÷áñÓ»ù å³ïÏ »ñ ³óÝ»É, Ã» Ç±Ýã ï»ÕÇ ÏáõÝ»Ý³, »Ã»
ÇÝã–ÇÝã å³ï×³éÝ»ñá í.
41
1) óÇ ÏÉáõ Ù ãÝ³Ë³ï »ë »Ý ù x ÷á÷áË³Ï ³ÝÇ ³ñÅ»ùÇ ³Ý ÁÝ-
¹Ñ ³ï ³× (µ É.7) Ï ³Ù
2 ) óÇ ÏÉÁ Ï ³½Ù »Ý ù ³é³Ýó 4 –ñ¹ µÉ áÏ áõÙ Ýßí³Í å³ÛÙ ³Ý Ç:
±…: ²Û á, ¹á õù Çñ³í³óÇ »ù: ²é³çÇÝ ¹»åùáõÙ ÏÁëï ³–
Ý ³Ý ù ³Ýí»ñç óÇ ÏÉ , »ñµ ³ÝÁ Ý¹Ñ³ï ÏÑ ³ßí³ñÏíÇ ¨ Ï³ñ-
ï³Í íÇ ýáõÝÏó Ç³Û Ç Ù Ç¨Ý áõÛ Ýª y=f(x 1 ) ³ñÅ» ùÁ: ºñÏñáñ¹
¹ » å ùáõ Ù ÏË³ Ëï íÇ Ë Ý¹ ñÇ ÑÇ ÙÝ ³Ï ³Ý å³Û Ù ³ÝÝ »ñ Çó Ù»Ï Á ,
³ Û Ý ¿ ª ýáõ Ý ÏóÇ ³Û Ç ³ñ Å »ù Ý» ñÁ Ñ ³ ßí»É D í» ñç ³íáñ ï Çñ áõÛ-
ÃáõÙ, ÇÝ ãÁ ÝáõÛÝå»ë ÏÑ ³Ý ·»óÝÇ ³ÝÁÝ¹Ñ³ï Ñ³ßí³ñ ÏÝ» ñÇ :
ºÃ» ÝÙ³Ý ËÝ¹Ç ñ ÉáõÍ»ÉÇë Ó» ½ ÏÑ»ï ³ùñùñÇ Çñ³Ï³–
Ý ³ó íá Õ ó ÇÏ É Ç Ïñ ÏÝáõ ÃÛ áõ Ý Ý» ñÇ Ã Çí Á , ³ å³ ¹áõ ù ³ÛÝ Ï ³ñ áÕ
» ù Ñ ³ ßí»É Ñ »ï ¨Û ³ É µ³Ý ³ Ó¨ áí.
⎡x − x1 ⎤
N =⎢ 2 ⎥ + 1, ( 2. 1)
⎣ ∆x ⎦
áñï»Õ ÙÇ ç³Ï (áõÕÕ³ÝÏÛáõÝ) ÷³Ï³·Í »ñ Á Ýß³Ý³Ï áõÙ »Ý ª
Ýñ³ÝóáõÙ ÷³Ïó í³Í ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ ³Ý ³Ùµ áÕ ç Ù³ëÁ : Æ ëÏ
Ç Ù³ Ý³É á í Û áõ ñ ³ ù³Ý ãÛ áõñ ó ÇÏ É Ç Ï ³ï ³ñ Ù³ Ý Å³Ù³Ý ³Ï ³-
Á ÝÃ ³ó ù Á , ³ ÝÑ ñ³ Å »ßï áõ ÃÛ ³Ý ¹» å ùá õ Ù Ï³ñ »É Ç ¿ Ý ³¨ Ñ ³ßí»É
³Ùµ áÕç ³É ·áñÇÃÙ Ç Ï ³ï³ñÙ³Ý Ï³Ù ËÝ ¹ñÇ É áõ ÍÙ ³Ý
Å³Ù³Ý³ÏÁ: ² É·áñÇÃÙ Ý»ñÇ Å³Ù ³Ý ³Ï ³ÛÇÝ ·Ý³Ñ³ï³Ï ³Ý Á
µ ³ ½Ù ³ÃÇ í ¹ » å ù» ñá õ Ù Ï ³ñ áÕ ¿ É ÇÝ »É ³Ûë Ï ³ Ù ³ÛÝ ³ É ·á -
ñ ÇÃÙ Ç ÁÝ ïñ áõÃ Û³Ý ã³÷ ³ÝÇ ß, »ñ µ ÙÇ ¨Ý áõÛÝ ËÝ ¹Ç ñÁ É áõÍ »Éá õ
Ý å³ï ³Ï áí ³é³ç³¹ñí³Í »Ý ÉÇ ÝáõÙ Ù» ÏÇó ³í»ÉÇ
³É·á ñÇÃÙ Ý»ñ:
Ð ³ çá ñ¹ ËÝ ¹ñ áõÙ ó ÇÏ É Ç Ï ñÏÝ áõÃ Û áõ ÝÝ» ñÇ ÃÇ íÁ Ý³Ë ³–
å» ë ïñ íáõÙ ¿ , ë ³Ï³ÛÝ ¹³ á ã ÙÇ Ó¨ áí ãÇ ³Ý¹ñ³¹³éÝ áõÙ
³ É ·á ñÇÃÙ Ç Ï ³ éáõ ó í³Í ùÇ í ñ³. ÷á Ë íáõÙ ¿ Ù Ç³ÛÝ ó Ç ÏÉÇ
å³ÛÙ³ÝÁ:
Ê Ý ¹Çñ 1 2 : îñí³Í n µÝ ³Ï ³Ý Ã íÇ Ñ ³Ù ³ñ Ñ ³ ßí»É áõ
n
³ñï³Í»É S = ∑i 2 ·áõÙ³ñÇ ³ñÅ» ùÁ:
i =1
ºÃ » Ý»ñÏ³Û³ó Ý»Ýù ·áõ Ù³ñÁ µ ³óí³Í ï»ëùáí, ³å³
Ï áõ Ý »Ý ³Ý ù Ñ »ï ¨Û ³ É µ³Ý ³ Ó¨Á .
S=1 2 + 2 2 + 3 2 + … + i 2 + … + n 2 : (2.2)
42
¸ Å í ³ñ Ã» á ñ ¨¿ Ù » Ï Á µ »ñ í³Í ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý ³ñ–
Å» ùÁ Ñ ³ßí» Éáõ Ý å³ï³Ïá í ë ÏëÇ ·áõÙ ³ñ»É í» ñçÇó , ³é³–í»É
¨ ë ª Ï ³Ù ³Û ³Ï ³Ý i –ñ ¹ ³Ý ¹³ÙÇó: êáíáñ³µ³ñ ·áõÙ³ñÇ
³ñ Å» ùÁ Ñ³ßííáõ Ù ¿ Ñ ³çá ñ¹³µ ³ñ ª ·áõÙ³ñ »Éá í ³é³çÇ Ý
³ Ý ¹³Ù Ç Ý » ñÏ ñá ñ¹ Á , Ñ »ï áª » ññá ñ ¹Á ¨ ³Ûëå» ë Ù Ç Ý ã¨ í » ñçÇ Ý ª
n –ñ¹ ³Ý¹³ÙÁ: ÆëÏ ¹ñ³ Ñ³Ù³ñ i ÷á÷áË³Ï ³ÝÁ
Ñ ³ç áñ ¹ ³µ³ ñ Á Ý¹ áõ Ýá õ Ù ¿ 1 –Çó n ³Ùµ áÕç ³ñ Å» ùÝ »ñ Á ¨
Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³Ý ·³Ù ÁÝ-
1 Ã³óÇÏ ³ñÅ»ùÇ ù³é³Ïá õëÇÝ
êÏÇ½µ ·áõÙ³ñíáõÙ ¿ Ý³Ëáñ¹ ù³Û-
É »ñÇó ëï³óí³Í ª ( i– 1) ³Ý -
2 ¹³ÙÝ» ñÇ Ù³ëÝ ³ÏÇ ·áõ-
n Ù³ñÇÝ: ²ÛëåÇëáí, Ï³ñ»ÉÇ ¿
íëï³ÑáõÃÛ³Ùµ ³ë»É, áñ
3 Û áõñ ³ù³ ÝãÛ áõñ i –ñ ¹ ù³ÛÉ áõ Ù
S := 0 Ï³ï³ñíáõÙ »Ý Ñ»ï¨Û³É
·á ñÍ áÕáõÃÛá õÝÝ »ñ Á .
1 ) S:= S+ i 2 – Ý ³Ëá ñ¹
4
ù ³Û É » ñÇ ³ñ ¹Û áõÝ ùá õ Ù ëï ³ó-
i := 1 í³Í Ù ³ë Ý³ ÏÇ ·á õ Ù ³ñÇÝ
³í»É³ÝáõÙ ¿ i 2 ³ñÅ»ùÁ ¨
Ï ñÏÇ Ý í»ñ³·ñíáõÙ ¿ S
5 ÷á÷áË³Ï³ÝÇ Ýª áñå»ë
áã ³é³çÇÝ i ³Ý ¹³ÙÝ»ñÇ
i≤n
Ù³ëÝ³ÏÇ ·á õÙ³ñ ;
2) i : = i+ 1 – Ñ ³ç áñ¹
³Ûá ³Ý ¹³ÙÇÝ ³ÝóÝ»Éáõ ÝÁ å³-
6 8
ï ³Ï áí i Ñ³Ù ³ñÇ Ý ·áõ Ù ³ ñáõ Ù
2 »Ýù 1 ³ñÅ» ù:
S:=S+i S ² Û ë åÇ ëá í , ³ é Ï ³ ¿ · á ñ-
ÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÏñÏÝáõÃÛ áõÝ,
7 9 Ñ»ï¨³µ³ñ, ·áñÍ áõÝ»Ýù
i := i + 1 ì»ñç ßñç³÷áõÉ³Û ÇÝ ·áñÍÁÝÃ³óÇ
Ñ »ï : ø ³Ý Ç áñ i
÷á÷áË³Ï³ÝÇ ³ñ Å»ùÝ ³Ý-
ÁÝ¹Ñ³ï ³×áõÙ ¿ ¨ ãÇ
ÜÏ.2.4. ÊÝ¹Çñ 12 ÉáõÍÙ³Ý ·» ñ³½³Ýó» Éáõ n Ù»ÍáõÃÛ áõ-
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³: ÝÁ, ³å³ áñå»ë óÇÏÉÇ
Ï ñÏÝ áõÃ Û³Ý ³ÝÑñ³Å»ßï
å³ÛÙ³Ý ÁÝïñáõ Ù »Ýù i ≤ n ³éÝãáõÃÛ ³Ý ×ßÙ³ñÇï ÉÇÝ» ÉÁ:
² ÝÏ³Ë ÏÇñ³éíáÕ óÇÏ ÉÇ ï»ë³ÏÇó ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ Ù ÇÝ ã¨
³é³çÇÝ óÇÏ ÉÇ Çñ³Ï ³Ý ³óáõÙÁ áñáß»É ³ÛÝ ÷á÷áË³Ï³ÝÝ »ñÇ
43
Ý ³ËÝ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÝ»ñÁ , áñáÝù ÏñÏ Ýáõ ÃÛ áõÝÇó ÏñÏÝ áõÃÛ áõÝ
÷á÷áËí»Éáõ »Ý : Ø»ñ ûñÇÝ³ÏáõÙ ¹³ª S ¨ i ÷ á–
÷ áË³Ï ³ÝÝ »ñ Ý »Ý : ºÃ » i ÷á÷áË³Ï ³ÝÇ ³é³çÇÝ ³ñÅ»ùÁ
³ÏÝÑ³Û ï ¿ ¨ Ñ³í³ë³ñ ¿ 1 –Ç, ³å³ ·áõÙ³ñÇ ëÏ½µÝ³Ï³Ý
³ñÅ»ùÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ ëï³Ý ³É Ñ»ï¨Û ³É ¹³ïáÕáõÃÛ áõÝ Ý»ñÇó .
· áõ Ù³ ñÙ ³Ý ª S:= S+i 2 µ³Ý³Ó¨Á å»ïù ¿ ·áñÍÇ i ÷ á÷ á–
Ë ³Ï ³Ý Ç µ áÉ á ñ Ãáõ Û É ³ï ñ»É Ç ³ ñ Å» ùÝ »ñÇ Ñ ³Ù ³ñ , Ç Ý ã å» ë
Ý ³¨ ª i = 1 ëÏ ½µ Ý³Ï³Ý ³ñÅ»ùÇ Ñ³Ù ³ñ: ÆëÏ ³é³çÇ Ý ³Ý ¹³ÙÁ
·áõ Ù³ñ»É áõó Ñ» ïá å» ïù ¿ ëï ³Ý ³Ý ù. 1 = S+ 1 2 ÝáõÛÝáõÃÛ áõÝÁ,
á ñï »Õ Ç ó Ñ »ï ¨áõ Ù ¿ , á ñ S=0 , ³ÛëÇÝùÝ, ·áõÙ³ñ Ç ³é³çÇÝ
³ñÅ»ùÁ å»ïù ¿ Ñ³í³ë³ñ É ÇÝÇ ½ñáÛÇ :
ì» ñÁ Ý Ï³ñ ³·ñ í³Í ³É ·áñ ÇÃÙÇ ³Ù µá Õç ³Ï ³Ý µÉá Ï–ë Ë» Ù³Ý
µ »ñ í³Í ¿ Ý Ï .2 .4– áõÙ : ²Û ëï» Õ 5 …7 µÉ áÏ Ý» ñÇó Ï³½Ùí³Í
óÇ ÏÉÁ ÝáõÛÝ å»ë ëÏ ½µ Ý³å³ÛÙ ³Ý áí ¿ ¨ Ý Ï³–ñ³·ñíáõ Ù ¿
³Ûëå»ë. ù³ÝÇ ¹»é i ≤ n, Ï³ï³ñ»É 6 ¨ 7 µÉáÏÝ»ñÁ :
ÆÝãå»ë ï»ëÝáõ Ù »ù, ³Û ë ¨ Ý³Ëáñ¹ ËÝ¹ÇñÝ»ñÇ ÉáõÍÙ³Ý
³É ·áñÇÃÙ Ý»ñÁ ãÝ ãÇ Ý , áã ¿ ³Ï ³Ý µ³ó ³éáõÃ Û³Ùµ , ÝÙ ³Ý »Ý
Ù ÇÙÛ ³Ýó ª ãÝ ³Û ³Í å³Û Ù³Ý Ý» ñÇ ¿ ³Ï ³Ý ï ³ñ µ» ñáõ ÃÛ ³Ý Á : ²Û¹
ï ³ñ µ » ñáõÃÛ áõÝ Á å³Û Ù ³Ý ³ íá ñí³Í ¿ á ã Ã » Ï ³ éáõ ó í ³Í ù ³ÛÇ Ý
á ñ¨ ¿ Ñ ³ñóá í, ³ÛÉ Á Ý¹³Ù »ÝÁ ª ³ñï ³Í Ù³Ý ·á ñÍáÕáõÃ Û³Ý
ÏÇñ³éÙ ³Ùµ: Ü³Ëáñ¹ ËÝ¹ñáõÙ å³Ñ³Ýçíá õÙ ¿ñ ³ñï³Í»É
ýáõÝÏóÇ³ÛÇ Ûáõñ³ù³Ý ãÛ áõñ Ñ³ßí³ñÏí³Í ³ñÅ» ù, ³Û¹ å³ï-
×³éáí ³ñï³ÍÙ³Ý µÉáÏÁ ÁÝ¹·ñÏí»ó ó ÇÏÉ Ç Ù »ç , ÇëÏ í»ñçÇÝ
Ë Ý¹ ñá õ Ù ýá õ ÝÏó Ç³Û Ç Ù Ç³ Ïª í »ñ çÝ ³Ï ³Ý ³ñÅ » ùÁ ëï ³ó íáõ Ù ¿
í » ñçÇ Ý ÏñÏ Ýáõ ÃÛáõ ÝÇó Ñ »ï á, áñ Ç å³ï×³ é á í ³ ñï³ÍÙ ³Ý
µ É áÏ Á ï» Õ³¹ ñí »ó ó ÇÏ É Çó ¹ áõ ñë:
Ð ³ çá ñ¹³Ï³ Ý ·áõ Ù³ñ áõÙ Á Ï ³ñ »É Ç ¿ Ý Ù³ Ý»ó Ý»É Ï áõ –
ï³Ï Ù³Ý ·áñÍ ÁÝÃ ³óÇÝ , »ñµ ¹³ï³ñÏ ½³Ùµ Ûáõ ÕÁ Éó íáõÙ ¿ ,
Ñ ³ç áñ ¹ ³µ³ ñ ³í»É ³óÝ »É á í á ñá ß ³ÏÇ ª å³ñï ³ ¹Ç ñ ã ¿ Ñ ³–
í³ë³ñ, ù³Ý³ÏáõÃÛ³Ùµ ³åñ³Ýù³ï»ë³Ïáí: ²Û¹ å³ï×³éáí
“ ·áõÙ³ñÙ ³Ý” ýáõ ÝÏóÇ³Ý »ñµ»ÙÝ ³Ýí³Ý áõÙ »Ý “Ï áõï³ÏÙ ³Ý”
ýáõ ÝÏóÇ ³ ¨ ½³ÙµÛáõÕÝ ¿É Ý³Ë³å»ë å»ïù ¿ ¹³ï³ñÏ »É
(S= 0 ):
´ ³ó³ñÓ³Ï³å»ë ÝáõÛ Ý Ï³éáõóí³ÍùÝ áõÝ Ç “µ ³½Ù³–
å³ïÏÙ³Ý” ýáõÝÏó Ç³ÛÇ Ñ³ßíÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÁ, ÇÝãå»ë , ûñÇ-
Ý ³Ï , Ñ»ï ¨Û ³É Á .
n
y = ∏ i = 1× 2 × 3 × ⋅ ⋅ ⋅ × n : ( 2. 3)
i =1
²Û ëï »Õ, Ç ï ³ñµ »ñáõÃ Ûáõ Ý ·áõÙ ³ñ Ù³Ý ·á ñÍ ÁÝÃ ³óÇ, Û áõ–
ñ³ù³ÝãÛáõñ i –ñ ¹ ù³ÛÉáõÙ ³é³çÇÝ ( i– 1) µ³½Ù ³å³ïÏ »–
É ÇÝ»ñÇ ³ñï³¹ñÛ ³ÉÁ µ ³½Ù ³å³ïÏíáõÙ ¿ i– ñ¹ ³Ý ¹³Ù Ç íñ ³,
44
ëï³Ý³Éáí ³é³çÇÝ i µ³½Ù ³å³ïÏ»ÉÇÝ» ñÇ ³ñï³¹ñÛ³ÉÁ,
³ Û ë ÇÝ ùÝ ª y :=y × i : àñå»ë½Ç óÇÏÉÇ ³é³çÇÝ Ï³ï³ñÙ ³Ý ³ñ-
¹Ûáõ ÝùáõÙ ë ï³Ý³Ýù 1=y × 1 Ýá õ Û Ý áõ ÃÛ áõ Ý Á , µ Ý ³Ï ³Ý ¿ Á Ý ¹áõ-
Ý »É ýáõÝ ÏóÇ ³ÛÇ Ý³ËÝ ³Ï ³Ý ³ñÅ» ùÁ Ñ ³í³ë ³ñ y= 1 : Æ ¹» å,
1 –Çó n µ Ý³ Ï³ Ý Ã í» ñÇ ³ ñï ³ ¹ñÛ ³É Á Ù ³ Ã» Ù³ï ÇÏ ³Û Çó
Ñ³ÛïÝÇ ¿ áñå»ë “ý³ÏïáñÇ³É ” ³ÝáõÝ áí ýáõÝÏó Ç³ ¨
Ý ß³Ý ³Ï íáõÙ ¿ ª y= n!, áñ Ç Ñ ³Ù ³ñ Á Ý¹ áõ Ý í ³Í ¿ . 0!=1 , »ñµ n=0 :
¸ Çï ³ ñÏ» Ýù ³ ñï ³¹ ñÛ ³É Ç Ñ³ß íÙ ³Ý Ù»Ï ³ÛÉ û ñÇ Ý³ Ï :
ÊÝ ¹Çñ 13: Î³½Ù»É i ³ëïÇ×³Ý³ó áõÛóÇ Ï³Ù³Û³Ï ³Ý
µÝ³Ï³Ý ³ñ Å»ùÇ Ñ³Ù³ñ y= 2 i ³ëïÇ ×³Ý³ÛÇÝ ýáõÝÏóÇ³ÛÇ
³ñÅ» ùÁ Ñ³ßíáÕ ³É·áñÇ ÃÙÇ µÉáÏ –ë Ë»Ù ³:
ÆÝ ãå»ë Ñ³ÛïÝÇ ¿, Ýßí³Í ýáõÝÏóÇ³ÛÇ ³ñÅ» ùÁ Ñ³ß–
í³ñÏíáõÙ ¿ª i ³ Ý ·³Ù » ñÏ áõ ë Á µ ³½Ù ³ å³ ïÏ »É á í Ç ñ Ñ»ï :
Ð »ï ¨» É á í ( 2. 3) û ñÇ Ý³ ÏÇ Ý , ýáõ Ý ÏóÇ ³Ý Ï³ñ »É Ç ¿ Ý» ñÏ ³–
Û ³óÝ »É ³ ñï ³ ¹ñÛ ³ÉÇ ï »ë ùá í .
i
y = 2 i = 21⋅42 L2 = ∏ 2 :
2 ⋅ 243 (2.4)
i Ñ³ ï k =1
ì»ñÁ Ýßí³Í ¹³ïáÕáõÃÛ áõÝÝ»ñÇ Ñ ÇÙ³Ý íñ³ ³ëïÇ×³–

Ý³ÛÇÝ ýáõÝÏóÇ³ÛÇ ³ñ Å»ùÇ Ñ³ßíÙ³Ý ·áñÍÁÝÃ³óÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿
Ý Ï³ñ³·ñ»É ÝÏ .2 .5– áõÙ µ»ñí³Í µ ÉáÏ –ëË»Ù³Ûáí, Áëï áñÇ y ¨
k ÷á ÷á Ë³Ï ³Ý Ý» ñÇ Ý³ËÝ ³Ï ³Ý ³ñ Å» ùÝ »ñÁ á ñá ß»Éáõó Ñ» ïá
(µÉ .3) ù³ÝÇ ¹»é k ≤ i Ï³ï³ñíáõÙ »Ý. y–Á 2–áí
µ³½Ù³å³ïÏÙ³Ý ¨ k–ÇÝ 1 ·áõÙ³ñÙ³Ý ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ
(µÉ .5,6) :
ÆÝãå»ë »ñ¨áõÙ ¿ ·Í³ÝÏ³ñÇó, k ÷ á÷á Ë³Ï ³ÝÁ ³ÝÙ Ç–
ç³å»ë ãÇ Ù³ëÝ ³ÏóáõÙ ýáõÝÏóÇ³ÛÇ Ñ³ßíÙ³ÝÁ , áñÝ Çñ³–
Ï ³Ý ³ó íáõÙ ¿ µÉ .5 –áõÙ , ë³Ï³ÛÝ ³Ûë ÷á÷áË³Ï³ÝÁ ³Ý –
Ñ ñ³Å»ßï ¿ óÇ ÏÉÇ Ï ñ ÏÝáõÃÛáõÝÝ »ñÇ ù³Ý³ÏÁ Ñ ³ßí»Éáõ
Ñ ³Ù ³ñ : â¿ ± á ñ Ù »½ Ñ ³ ñÏ ³íáñ ¿ »ñ Ïáõ ë á í µ ³ ½Ù³ å ³ï –
Ï áõ Ù Ý» ñÁ Ï ³ï ³ñ »É i ³Ý ·³Ù : Ð» ï¨ ³µ ³ñ , ï íÛ ³É ¹»åùáõÙ k
÷á÷áË³Ï³ÝÁ Ï ³ï³ñáõÙ ¿ Ñ ³ßíÇãÇ ¹»ñ: ÜÙ ³Ý ³é³-
ù»É áõÃÛ ³Ùµ û Åïí³Í ÷á÷áË³Ï³ÝÁ , ÁÝ¹³Ñ ³Ý ñ³å»ë, Ï áã-
í á õ Ù ¿ Ñ ³ ßíÇ ã:
45
Ð³çá ñ¹ ûñ ÇÝ ³ÏÝ »ñ Á ùÝÝ ³ñÏ »ÉÇ ë Ûáõ ñ³ù³Ý ãÛáõ ñ ¹» å-
ù áõ Ù ¹ áõ ù Ï ñÏÇ Ý Ï Ñ³ Ùá ½í »ù , á ñ ³Ù »Ý ³Ý ·³Ù ó Ç ÏÉ
Ï ³éáõó »ÉÇë Ï³ñ»É Ç ¿ ÏÇ ñ³é»É »ñÏáõ ï»ë³Ï Ç ó ÇÏÉ »ñÇó Ù »ÏÁ
( Ý ³ Ë³ å ³ÛÙ ³Ý áí Ï ³Ù Ñ »ï å ³ÛÙ ³Ý áí ) : ÐÇ ÙÝ ³Ï ³Ý
µ ³ñ ¹áõÃÛ áõÝ Á »ñ µ»ÙÝ ³é³ç ³Ý áõÙ ¿ ª óÇ ÏÉáõ Ù ýáõÝ ÏóÇ ³Ý
Ñ ³ßí³ñ ÏáÕ ·á ñÍ áÕá õÃÛ áõÝÝ »ñÇ á ñá ßÙ ³Ý Ñ ³ñó áõÙ : ºÃ »
ËÝ¹Çñ 11–áõÙ »ÝÃ³¹ñíáõÙ ¿ñ, áñ ý áõ Ý ÏóÇ ³Ý ïñ í ³Í ¿
µ ³ó ³Ñ ³Û ï` f(x) ï »ëùá í, ³å³ ËÝ ¹Ç ñ 12 –áõ Ù ³ÛÝ µ ³ó³-
Ñ³Ûï Ó¨áí ïñí³Í ã¿ñ, ¨ Ù»Ýù
1 Ù Ç³Û Ý ¹ ³ ïá Õáõ ÃÛ á õ ÝÝ »ñÇ
êÏÇ½µ Ñ ÇÙ ³Ý íñ³ ëï ³ó ³Ý ù .
S:= S+ i 2 Ù » Ï ¨ y :=y × i Ù Ûáõ ë
2 ¹»åùáõÙ: ²ÛÉ å³ñ³·³ÛáõÙ
i ýáõÝÏóÇ³ÛÇ ³ñÅ»ùÁ Ñ³ß-
í³ñÏ áÕ ³ñï ³Ñ ³Ûï áõÃÛ áõÝ Á
3
¹áõ ñë µ»ñ»Éáõ Ñ³Ù³ñ Ï ³ñáÕ
» Ý å ³Ñ ³Ýçí » É Ñ ³ï áõ Ï Ù ³ë-
y := 1
Ý ³ ·Çï ³Ï³Ý ·Çï »É Ç ùÝ »ñ ¨
k := 1
³É ·áñÇÃÙ Ý»ñÇ Ï³éáõó Ù³Ý
á ñáß³ÏÇ Ñ Ùïá õÃÛ áõÝ , áñ áÝ ù
áõÝ»Ý³Éáõ ¹»åùáõ Ù Ñ³ç áÕáõ-
4
áã ÃÛ ³Ù µ Ï ÏÇñ ³é» ù Ó»½
k≤i ³é³ç³¹ñí³Í ËÝ¹ÇñÁ Éáõ-
Í »É áõ Ñ ³Ù³ñ :
³Ûá ²Û ÅÙ ùÝ Ý³ñÏ »Ý ù ³ñ ¹»Ý
5 7 ¹Çï³ñÏí³Í ËÝ¹Ç ñÝ»ñÇ ³Û É,
y := y ⋅ 2 y Ó¨³÷ áËí³Í ï³ñµ»ñ³ÏÝ»ñ ,
» ñµ »ÙÝ ÙÇ ³ íá ñ»É áí Ù »Ï Çó
6
³í»É ËÝ¹Ç ñÝ »ñÁ Ù»Ï Ç Ù» ç :
8
úñÇÝ³Ï, ÇÝãå»±ë ÏÓ¨³÷áË-
k := k + 1 ì»ñç íÇ ËÝ¹Çñ 12–Ç ³É·áñÇÃÙÁ,
»Ã» ·áõÙ³ñ »ÉÇÝ»ñÇ n ù³Ý ³-
ÏÁ ÷á Ë³ñÇ Ý»Ýù ³ÛÉ å³ÛÙ³-
ÜÏ.2.5: ÊÝ¹Çñ 13 ÉáõÍÙ³Ý Ý áí ¨ ËÝ ¹Ç ñÁ Ý »ñ Ï³Û ³óÝ »Ý ù
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³: Ñ »ï ¨Û ³ É Ó¨ ³Ï »ñ åÙ ³Ù µ :
ÊÝ¹Çñ 14: î ñ í ³Í ¿ A µÝ ³Ï³Ý Ù»Í ÃÇ íÁ : Ð³ßí»É`

2 2 2 2
S = ∑i =1 + 2 +L+i , ÙÇÝ ã¨ ³ÛÝ ³Ý¹³ÙÁ Ý»ñ³éÛ³É,
i =1
áñÇ ¹» åùáõÙ ëï ³óí³Í ·áõÙ³ñÁ Ï·»ñ ³½³ÝóÇ A Ã Çí Á :
¸Åí³ñ ã¿ Ïé³Ñ»É , áñ ³Û ëåÇëÇ Ñ³ñó³¹ñÙ ³Ùµ ËÝ ¹ñÇ
É áõÍ áõÙÁ ëï³Ý ³É áõ Ñ ³Ù ³ñ µ ³í³Ï³Ý ¿ ÝÏ .2 .4– áõÙ µ »ñí³Í
46
³É ·áñÇÃÙ Ç µ ÉáÏ–ëË»Ù³Ûáõ Ù n ÷á ÷á Ë³Ï ³ÝÇ ³ñ Å»ùÇ
÷ áË ³ñ »Ý Ý »ñ Ùáõ Í»É A Ù»ÍáõÃÛáõÝÁ ¨ ÃÇí 5 µÉáÏÁ ÷áË³-
ñ Ç Ý »É ª S ≤ A ³éÝ ãáõÃÛ áõÝÁ ëï áõ ·á Õ å³ÛÙ ³Ý ³Ï ³Ý µ ÉáÏ á í:
Ü Ù³ Ý å ³ ñ³· ³Û áõ Ù ·á õ Ù ³ñÙ ³Ý · á ñÍÁ ÝÃ ³ó Á Ï Ïñ ÏÝ íÇ ª ù³ÝÇ
¹»é S ≤ A ¨ Ï³í³ñï íÇ , »ñ µ i ÷ á÷áË ³Ï ³Ý Ç Ñ »ñÃ ³ Ï³ Ý
³ñ Å» ùÇ ù³é³Ï áõ ëÇÝ ·á õÙ ³ñ »Éá õó Ñ» ïá ëï ³Ý ³Ý ùª S> A:
²Û ÅÙ Ó¨³÷á Ë» Ýù ·áõÙ ³ñ »ÉÇ ³ñï ³Ñ ³Ûï áõÃÛ ³Ý ï» ë–ùÁ,
í»ñóÝ»Éáí i 2 ÷á Ë³ñ»Ý 2 i ¨ ÉáõÍ»Ý ù Ñ»ï¨Û³É ËÝ ¹ÇñÁ:
ÊÝ¹Çñ15: îñí³Í ¿ n µÝ ³Ï³ Ý Ã Çí Á: ä ³Ñ ³Ýçí áõ Ù ¿
Ï ³ éáõ ó »É Ñ » ï¨Û ³É · á õ Ù ³ñ Ç Ñ ³ ß íÙ ³Ý ¨ ³ ñï ³Í Ù³Ý
³É ·áñÇÃÙ Ç µÉ áÏ –ëË»Ù ³Ý .
n
S = ∑ 2i : (2.5)
i =1
² é ³çÇ Ý Ñ³Û ³ó ùÇó Ã íá õ Ù ¿ , Ã » ³É ·á ñÇ ÃÙÁ ÙÝ áõÙ ¿

³ Ý÷ á÷ áË , µ ³ó ³ éáõ ÃÛ ³Ù µ ýáõ Ý ÏóÇ ³Ý Ñ ³ ßíáÕ ³ ñï ³–
Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý , áñÁ ÏÁ Ý¹áõ ÝÇ . S:=S+2 i ï» ëùÁ : ê ³Ï ³Û Ý ëï ³ó-
í³Í ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÁ ×Çßï ãÇ ³ñï³óáÉáõÙ Çñ³Ï³-
Ý ³ó íáÕ ·áñÍ ÁÝÃ ³óÁ ¨ ³Ñ ³ Ã» ÇÝ ãáõ : ¶ñ»É áí 2 i Ù»Ýù Ç
Ý Ï³ ïÇ áõÝ »Ý ù , áñ ï íÛ ³É å³ÑÇ Ý ³Ý Ññ ³ Å» ßï ¿ Ñ ³ ßí»É
»ñÏ áõëÇ Ýßí³Í ³ëïÇ ×³ÝÁ , áñÁ , ÇÝ ãå»ë ³ëí»ó Ý³Ëáñ¹
ËÝ¹ñáõÙ, Ñ³ßí³ñÏíáõÙ ¿ª i ³Ý·³Ù »ñÏáõëÁ µ³½Ù³-
å³ïÏ »Éá í ÇÝ ùÝ Ç ñ»Ý áí: ê ³Ï³ÛÝ , Ñ ³ßíÇ ³éÝ» Éá í ³ëïÇ -
× ³ Ý³ó áõ Û ó Ç Ñ³çá ñ¹³ Ï ³Ý ³×Á ó ÇÏÉ Ç Ù Ç Ï ñÏÝ áõÃÛ áõÝ Çó
Ù Û áõ ëÁ , µ Ý³ Ï ³Ý ¿ Ã íÇ i – ñ ¹ ³ëï Ç×³Ý Á Ñ³ßí» É û·ïí»É áí Çñ
Ý ³Ë áñ ¹ ª (i–1) –ñ¹ ³ë ïÇ ×³ÝÇó , ³ Û ë ÇÝ ùÝ . 2 i = 2 i – 1 × 2 é»Ïáõ-
ñ»Ýï µ³Ý³Ó¨Çó : ºÃ» ³ÛÅÙ »ñÏáõëÇ ³ëïÇ×³ÝÁ Ýß³Ý³Ï»Ýù,
û ñÇÝ ³Ï , Z ³ÝáõÝáí, ³å³ ÝáõÛÝ é»Ïá õñ»Ýï µ³Ý³Ó¨Á
Ï ³ñ »É Ç ¿ ÷ áË ³ñ ÇÝ »É Ñ »ï ¨Û ³É ª Ñ ³Ù ³ñ Å»ù í »ñ ³· ñÙ³Ý ·á ñ-
ÍáÕáõÃÛáõÝáí. Z : = Z × 2, áñ Á óÇÏÉÇ i –ñ ¹ Ï ñÏÝ áõÃÛ ³Ý ëÏ ½µ áõÙ ,
ÇÝãå»ë ·Çï»ù, Ýß³Ý³ÏáõÙ ¿ª Z– Ç Ñ» ñÃ ³Ï³ Ý (i – ñ¹) ³ ñ Å» ùÁ
ëï³Ý³É Çñ ÁÝÃ³óÇÏ ((i –1 )–ñ¹) ³ñ Å» ùÇó , ³Û Ý µ ³½Ù ³-
å³ïÏ »Éáí »ñÏáõëáí: ÆÝãå»ë ï»ëÝáõ Ù »ù, ³ÝÏ³Ë óÇÏÉÇ
Ñ ³Ù ³ñ Çó , Ï ³Ù ³ ëï Ç× ³ Ý³ó áõ Û ó Ç ³ ñ Å» ùÇó , Ù» Ýù ³ ëï Ç× ³Ý
µ³ñÓñ³óÙ³Ý ·á ñÍ áÕáõÃÛáõ ÝÁ ÷áË³ñÇÝ»óÇÝù Ù» Ï Ñ³ï
» ñÏ áõ ë á í µ ³ ½Ù ³å³ï Ï Ù ³Ý · áñ Íá Õáõ ÃÛá õ Ý áí : ´ Ý ³Ï³ Ý ¿ , áñ
Z ÷á÷áË³Ï³ÝÇ, áñå»ë ³ñï³¹ñÛ³ÉÇ, Ý³ËÝ ³Ï³Ý ³ñ Å» ùÁ
å»ïù ¿ ÁÝ¹áõ ÝíÇ Ñ³í³ë³ñ Ù »ÏÇ :
47
ì» ñÁ Ï ³ï³ñ í³Í ¹³ïáÕ á õÃÛ áõÝ Ý» ñÇó Ï³ñ áÕ »Ý ù » ½-
ñ³Ï³óÝ»É , áñ (2.5 ) ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõ ÝÁ, áñå»ë ·áõÙ³ñ,
å»ïù ¿ Ñ³ßí³ñÏ íÇ Ñ ³Ù³Ó³ÛÝ 2 .4 ÝÏ ³ñáõÙ µ »ñí³Í µÉáÏ–
ëË»Ù³ÛÇ, ³ÛÝ ï³ñµ»ñáõÃÛ ³Ùµ ÙÇ³ÛÝ, áñ óÇÏÉ Ç Ù³ñÙ ÝÇ
³ßË³ï³ÝùÁ å»ïù ¿ ³ÝÙÇç³å»ë ëÏë» É Z–Ç Ñ»ñÃ³Ï³Ý
³ñÅ»ùÇ Ñ³ßíáõÙáí, áñÇó Ñ»ïá ÙÇ ³ÛÝ ³Û Ý Ï³ñáÕ »Ý ù
·áõ Ù³ñ»É S– ÇÝ : ÊÝ¹ ñÇ ³Ù -
1 µ áÕç³Ï³Ý µÉ áÏ–ëË»Ù³Ý
êÏÇ½µ µ »ñ í³Í ¿ ÝÏ .2 .6– áõÙ :
² ë³ÍÝ ³é³í»É å³ñ½³-
2 µ ³Ý »É á õ Ý å ³ï ³Ï áí Ï ³-
n ï ³ñ »Ý ù · Í ³ÝÏ ³ñ áõ Ù ÝÁ ß-
í³Í µáÉáñ ·áñÍáÕáõÃÛ áõÝ-
3 Ý »ñ Á Ñ ³Ù³Ó ³Û Ý Ý»ñ Ï³ Û ³ó-
S := 0 í³Í Ñ»ñÃ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý: ¸Ç-
Z := 1 óá õù, Ý» ñÙ áõÍ »É » Ýù n=3
³ñÅ» ùÁ (µÉ.2): àñÇó Ñ»ïá
4 á ñá ß áõÙ »Ý ù 3 ¨ 4 µ É áÏ-
Ý»ñáõÙ Ýßí³Í Ý³ËÝ³Ï³Ý
i := 1
³ñÅ»ùÝ »ñÁ áõ ÙïÝ áõÙ óÇ ÏÉ :
î» ëÝ »Ý ù, Ã » Ç ±Ýã ¿ ï »Õ Ç
áõÝ»Ýáõ Ù óÇ ÏÉÇ »ñ»ù
5 Ï ñÏÝ áõÃ Û áõÝ Ý» ñÇó Û áõ ñ³–
áã ù³ÝãÛ áõ ñáõÙ :
i≤n
êïáõ·áõÙ »Ýù. 1≤3
³éÝãáõÃ ÛáõÝ Á (µÉ .5) : êï áõ ·-
³Ûá Ù ³Ý ³ñ ¹ÛáõÝ ùÝ ¿ ª °³Ûá ° å³-
6 9 ï ³ë Ë³ÝÁ : Ð» ï¨ ³µ ³ñ óÇÏ ÉÁ
Z :=Z × 2 S Ï³ï³ñáõÙ »Ýù ³é³çÇÝ
³Ý·³Ù.
7 Z := 1 × 2=2 ; ( µÉ .6)
10
S :=0+ 2=2 ; (µ É .7)
S :=S + Z ì»ñç i :=1+1= 2 : (µ É .8)
êïáõ·áõÙ »Ýù. 2≤3
8 ³éÝãáõÃ ÛáõÝ Á (µÉ .5) : êï áõ ·-
i := i + 1 Ù ³Ý ³ñ¹ Û áõÝ ùÝ ¿ ª °³Ûá ° å³-
ï ³ë Ë³ÝÁ : Ð» ï¨ ³µ ³ñ óÇÏ ÉÁ
Ï³ï³ñáõÙ »Ýù »ñÏñáñ¹
³Ý·³Ù.
ÜÏ.2.6. ÊÝ¹Çñ 15 ÉáõÍÙ³Ý Z := 2 × 2=4 ; ( µÉ .6)
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³: S :=2+ 4=6 ; (µ É .7)
i :=2+1= 3 : (µ É .8)
48
êïáõ·áõÙ »Ýù. 3 ≤ 3 ³éÝ ãáõ ÃÛ áõÝÁ (µÉ .5) : ê ïáõ ·Ù³Ý ³ñ-
¹ÛáõÝùÝ ¿ª °³Ûá ° å³ï³ëË³ÝÁ: Ð»ï¨³µ ³ñ óÇÏÉ Á Ï³ï³ñáõÙ
» Ýù »ñ ñá ñ¹ ³Ý·³Ù .
Z := 4 × 2=8 ; ( µÉ .6)
S :=6+ 8=14; (µ É .7)
i :=3+1= 4 : (µ É .8)
êïáõ·áõÙ »Ýù. 4 ≤ 3 ³éÝãáõÃ Ûáõ ÝÁ (µ É.5) : êïá õ·Ù³Ý
³ñ¹ÛáõÝùÝ ¿ª °á ã° å³ï³ë Ë³ÝÁ : Ð» ï¨ ³µ ³ñ ³ÝóÝ áõÙ »Ý ù ÃÇ í
9 µÉáÏÇÝ , ·ñ³Ýó áõÙ »Ýù S ÷á÷áË³Ï ³ÝÇ í»ñç ÇÝ ³ñÅ»ùÁ ,
áñÁ 14–Ý ¿, ¨ ³í³ñïá õÙ ³ßË³ï³ÝùÁ: ÆÝãå»ë ï»ë³ù, 6…8
µ ÉáÏ Ý»ñÇó Ï³½Ù í³Í óÇÏÉ Ç Ù³ñÙÇÝ Á Ï³ï³ñí»ó áõ ÕÇ Õ n=3
³ Ý ·³Ù , á ñá íÑ »ï ¨ i Ñ ³ ßíÇ ãÇ í »ñç ÇÝ ª 4 ³ ñ Å» ùÁ
·» ñ³½³Ýó»ó n –Ç ³ñÅ»ùÇÝ:
²Û ëá õ Ñ» ï¨ Ù »Ý ù Ñ ³ ×³Ë³ÏÇ
Ï Ñ³ Ý¹ Çå »Ý ù ³ÛÝ åÇ ëÇ Ý³Ë³å ³Û -
Ù ³Ý áí ó ÇÏ É »ñ Ç , á ñáÝó Ïñ ÏÝá õ ÃÛ áõ Ý -
Ý »ñ Ç ù³Ý³ÏÁ Ý ³Ë³å »ë Ñ ³Û ï ÝÇ ¿
Ï ³Ù Ý ³Ë³å »ë Ï ³ñ »É Ç ¿ áñ á ß»É ,
Ç Ýãå»ë Ý³Ëáñ¹ ûñÇ Ý³ÏÝ»ñáõÙ (µ ³-
òÇÏÉÇ
ó ³é áõÃ Û³Ùµ ËÝ ¹Ç ñ 14 –Ç) : ²Ù »Ý ³Ý -
Ù³ñÙÇÝ
·³Ù µÉá Ï– ëË»Ù ³Ý »ñ áõÙ »ñ »ù å³ñ-
ï³¹Çñ µÉáÏÝ»ñÁ ãÏñÏÝ»Éáõ Ñ³Ù³ñ,
³ÛÝ ¿ . ó ÇÏÉ Ç ÷á÷áË³Ï ³ÝÇ Ý³ËÝ³-
ÜÏ.2.7: “Øá¹ÇýÇÏ³óÇ³” Ï ³Ý ³ñ Å »ù Ç á ñá ß áõÙÁ , ÷á÷ áË³Ï ³ÝÇ
µÉáÏ: Á ÝÃ ³óÇÏ ³ñÅ»ùÇ Ñ³Ù»Ù³ïáõÙ Á Çñ
í » ñçÇ Ý ³ ñ Å» ùÇ Ñ »ï ¨ ó Ç ÏÉáõ Ù
÷ á÷ áË ³Ï³ÝÇ Ý ù³Û É Ç ·áõ Ù³ ñ áõÙÁ , Ñ »ï ³· ³Û áõ Ù Ù »Ýù
ÏÏÇñ³é»Ýù ÁÝ¹Ñ³Ýñ³óí³Í ª “Ùá¹ÇýÇÏ³óÇ³” µÉáÏÁ, áñáí
ëÏëí»Éáõ ¿ óÇ ÏÉÁ ( ÝÏ . 2 .7) : ´É áÏÇÝ ÏÇó Ùáõ ïù³Û ÇÝ ¨ »Éù³Û ÇÝ
· Í »ñÁ µ É áÏ Ç Ñ» ï Ñ ³Ý¹» ñ Ó ³é³ Ý ÓÇÝ - ³ é³ Ý ÓÇ Ý
Ù »ÏÝ ³µ ³Ý» Éáõ ÷á Ë³ñ »Ý ÝÏ .2.8 –áõ Ù Ý »ñÏ ³Û ³óí³Í ¿ í»ñ Á
Ï ³ ½Ù ³Í 11 , Ç ëÏ ÝÏ . 2 .9 –áõ Ùª 1 2 ËÝ ¹Ç ñÝ »ñ Ç É áõ ÍÙ ³ Ý ³É -
·á ñÇÃ ÙÝ» ñÇ Ó¨ ³÷á Ëí³Í µÉ áÏ –ë Ë» Ù³Ý » ñÁ , áñ ï» Õ û ·ï ³-
·á ñÍ ³Í ¿ “Ù á¹ÇýÇÏ ³óÇ ³” µ ÉáÏ Á:
ºñ Ïáõ ·Í ³Ý Ï³ñÝ »ñ áõÙ ¿É “Ù á¹Ç ýÇÏ ³óÇ³” µÉ áÏ áõÙ Ý ßí³Í
»Ý ó ÇÏÉ Ç ÷á÷áË³Ï³ÝÇ ª ³é³ç ÇÝ , í»ñçÇÝ ¨ ù³ÛÉÇ ³ñÅ»ù-
Ý »ñ Á , á ñáÝó íñ³ áã Ù Ç ë³ÑÙ³Ý ³÷ ³Ïá õÙ ãÇ ¹ñ íáõÙ : 2 .8
µ ÉáÏ –ëË»Ù³Ûáõ Ù óÇÏÉ Ç í»ñÝ ³·Çñ Á Á ÝÃ» ñó íáõ Ù ¿ ³Û ë å»ë .
÷á÷áË»Éáí x-Ç ³ñÅ»ùÁ x 1 –Çó ÙÇÝã¨ x 2 ∆ x ù³ÛÉáí,
Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³ñÅ»ùÇ Ñ³Ù³ñ Ï³ï³ñ»É óÇÏÉÇ Ù³ñÙÇÝÁ ,
49
1 áñÁ ïíÛ³É ¹» åùáõ Ù
êÏÇ½µ Ï ³ ½Ùí ³ Í ¿ 4 ¨ 5 µÉ áÏ-
Ý»ñÇó: ø³ÝÇ áñ “Ùá¹Ç-
2
ýÇÏ³óÇ³” µÉ áÏÁ »Ý Ã³-
¹ñáõÙ ¿ Ý³Ë³å³ÛÙ³Ýáí
x1,x2,∆x óÇÏÉ, ³å³ ³Û ëï»Õ µ³-
ó³éíáõÙ ¿ ³í»Éáñ¹ óÇÏÉÇ
3
Ç ñ³Ï³Ý ³óá õÙÁ ÷á÷á Ë-
Ù³Ý ù³ÛÉÇ ¹ñ³Ï³Ý ³ñ-
x:=x1,x2,∆x Å » ùÇ ¨ x 1 >x 2 ¹»åùáõÙ
Ï³Ù ù³ÛÉÇ µ³ó³ë³Ï³Ý
4 6 ³ñÅ» ùÇ ¨ x 1 <x 2 ¹»åùáõÙ:
y := f(x) ì»ñç Æ ëÏ ÇÝ ã± ï»ÕÇ Ïáõ Ý»Ý³,
» Ã» x 1 <x 2 å³ÛÙ ³ÝÇ
5 ¹» åùáõ Ù Ý » ñÙá õÍ» Ýù
ù ³Û É Ç ³ñ Å» ùÁ ∆ x< 0 Ï ³Ù
y, x
x 1 >x 2 å³ÛÙ³ÝÇ ¹» åùáõ Ù
í»ñóÝ»Ýù ∆ x>0 : öáñÓ»ù
å³ï³ëË³Ý »É
ÜÏ.2.8: ÊÝ¹Çñ 11 ÉáõÍÙ³Ý ³É·á– ³é³ç³¹ñí³Í Ñ³ñó »ñÇÝ:
ñÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³: ò ÇÏÉÇ í»ñÝ ³·ñáõÙ
Ù Çß ï ã¿ , áñ å »ï ù ¿ Ý ß» É
÷á÷áËÙ ³Ý ù³ÛÉÇ ³ñ Å»ùÁª ÙÇ³ÛÝ Ù» Ï ¹» åùáõÙ, »ñ µ ∆ x=+ 1,
³ÛÝ Ï³ñ»ÉÇ ¿ ãÝ ß»É , Ç Ýãå»ë ÝÏ .2 .9– áõÙ , ÙÝ ³ó ³Í ¹»åù»ñ áõÙ
ù ³Û É Ç Ý ßá õ Ù Á å ³ ñï ³¹Çñ ¿ :
¸Çï ³ñÏ» Ýù å³ñ½³·á õÛÝ óÇ ÏÉ »ñ Ç Ñ »ï Ï³åí³Í ¨ë ÙÇ
ß³ñù ËÝ¹ÇñÝ»ñ, áñï»Õ ³é³çÇÝ Ñ³Û³óùÇó Ãí³óáÕ
µ ³½Ù ³óÇÏÉ ³ÛÇ Ý ·á ñÍ ÁÝÃ ³óÁ Çñ ³Ï ³Ý ³ó íá õÙ ¿ Ù»Ï óÇ ÏÉá í:
¸³ ÑÝ³ñ³íáñ ¿ ¹³éÝ áõÙ, »Ã » ÏÇñ³éáõÙ »Ýù, ÇÝãå»ë ËÝ¹Çñ
1 5– áõ Ù , é»Ï áõ ñ »Ý ï µ³Ý ³ Ó¨ »ñ :
ÊÝ¹Çñ 16: îñí³Í N µÝ ³Ï ³Ý ÃíÇ Ñ ³Ù ³ñ Ñ³ßí»É .
1 2 N
y = + +L+ ; (2.6)
sin 1 sin 1 + sin 2 sin 1 + L + sin N
ºÃ» Ï³Ù»ÝáõÙ »ù, ³é³ç³¹ñí³Í ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÁ
Ï ³ñ »É Ç ¿ Ý » ñÏ ³Û ³óÝ »É ³í»ÉÇ Ï ³ñ × ï »ë ùá í, á ñ å» ë .
N i
y = ∑ i
, (2.7)
i =1
∑ sin k
k =1
50
1 ë³Ï ³Û Ý ùÇã Ñ »ïá ÏÑ³Ùá½-
êÏÇ½µ í» ù, áñ ï íÛ ³É å³ñ³·³Û áõ Ù
ÝÙ³Ý “å³ñ½»ó áõÙÁ”
2 ëÏëÝ³ÏÇÝ Ï ³ñáÕ ¿ Ù Ç³ÛÝ
n Ë³Ý ·³ñ »É ·á ñÍÁÝ Ã³ó Ç
Ñ ³ç áñ ¹ ³Ï³ Ýá õ ÃÛ áõÝÁ ÁÙ-
3
µ éÝ »É áõ Ñ ³ ñóáõÙ : ²Û ¹
ÇÙ³ëïáí ýáõÝÏóÇ³ÛÇ
S :=0 ³é³çÇÝ ï»ëùÁ Ý³ËÁ Ý-
ï ñ»É Ç ¿ ¨ ³Ñ ³ Ã» Ç Ýãáõ :
4 º Ã » Ñ ³Ù »Ù ³ï »ù Ý³Ë áñ¹
i :=1, n ËÝ¹ñÇ Ñ»ï, ³å³ Ïï»ëÝ»ù,
á ñ Ç ï ³ñµ »ñ áõÃÛ áõÝ ( 2 .5)
5 6 ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý , ³Ûë
2
S ¹» åùáõ Ù áã Ã» ÁÝ ¹Ñ³Ýá õñ
S:=S+i
³Ý ¹³ÙÝ ¿ Ñ³ßí³ñÏíáõÙ
é»Ïáõñ»Ýï µ³Ý³Ó¨áí, ³ÛÉ
7
Á Ý¹Ñ³Ýáõ ñ ³Ý ¹³ÙÇ
ì»ñç Ñ ³Ûï ³ñ³ñÁ : ²Û ëå»ë, » Ã »
Ñ³Ûï³ñ ³ñÁ ÷áË³ñÇ Ý»Ýù
ÜÏ.2.9: ÊÝ¹Çñ 12 ÉáõÍÙ³Ý ³É·á- H ³ÝáõÝ áõÝ»óáÕ
ÑÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³: ÷á÷áË³Ï³Ýáí, ³å³
é»Ïáõ ñ»ÝïáõÃÛ áõÝÁ (H i =H i –
1 +s in i ) Ñ ³Ù ³ñ Å »ù ¿ ª H :=H+s ini í»ñ ³·ÁñÙ ³Ý ·á ñÍáÕáõÃ Û³-
ÝÁ, ã¿ áñ ·áõÙ³ñÇ i –ñ¹ ³Ý¹³ÙÇ Ñ³Ûï³ñ ³ñÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿
ëï³Ý³É Ý³Ëáñ¹ª ( i– 1) –ñ¹ ³Ý¹³ÙÇ Ñ³Ûï³ñ³ñÇó , ·áõÙ ³-
ñ»É áí Á Ý¹³Ù»ÝÁ Ù»Ï ÃÇ í. s i n i : ÜÏ .2 .10 –áõÙ µ »ñ í³Í ¿ ËÝ¹ñÇ
É áõ Í Ù³Ý ³É ·á ñÇÃ ÙÇ µ É áÏ –ë Ë»Ù³Ý , á ñÇó å ³ ñ ½ » ñ¨á õ Ù ¿ , áñ
4 …6 µ ÉáÏÝ » ñÇó Ï³½Ùí³Í óÇÏÉ áõÙ , ÷³ëï áñ »Ý , Ñ³ç áñ ¹³µ ³ñ
Ñ³ßí³ñ ÏíáõÙ »Ý »ñÏáõ ·áõÙ³ñÝ»ñª H ¨ S: ²Ûëï »Õ Ï³ñ¨áñ ¿
ã Ë ³Ëï»É Ý ñ³ Ýó Ñ ³ßíÙ ³Ý Ñ »ñÃ³ Ï ³Ýá õ ÃÛ áõÝ Á , á ñá íÑ» ï¨ H –
Ç ³ñ Å»ùÁ ï »Õ³¹ñ íáõÙ ¿ S–Ç ³ñï³Ñ³ÛïáõÃ Û³Ý Ù»ç :
ø ³ÝÇ áñ ýáõ ÝÏóÇ ³ÛÇ ³ñÅ»ùÁ ëï³ó íáõÙ ¿ óÇÏÉ Ç Ù Ç³ÛÝ
í » ñçÇ Ý ª N- ñ¹ ÏñÏ ÝáõÃ Ûáõ ÝÇó Ñ»ïá, ³ñï³ÍÙ ³Ý µÉáÏÝ ¿É
ï»Õ³¹ñ íáõÙ ¿ óÇÏÉÁ ³í³ñï» Éáõó Ñ»ïá (µÉ.7) : âÇ µ³ó³é-
íáõ Ù , á ñ Ý Ù³Ý ËÝ ¹Ç ñÝ »ñ áõÙ Ñ» ï³½á ïÙ ³Ý Ýå³ï³Ï áí
å³Ñ³Ýç íÇ ³ñï³Í »É ·áõ Ù³ñÇ Ù Çç ³ÝÏ Û³É ³ñÅ»ùÝ »ñÁ ª ³Ûë
¹» åù» ñáõ Ù ³ñï ³ÍÙ ³Ý µ ÉáÏ Á ³ÝÑ ñ³Å»ßï ¿ ï »Õ³¹ñ»É óÇÏ ÉÇ
Ý »ñë áõ Ù , µÝ ³Ï ³Ý ¿ , Ã Çí 6 µÉ áÏÇó Ñ»ï á : Æë Ï » Ã» å ³Ñ ³Ý çí Ç
Ý³¨ ³ñï³Í» É Ñ³Ûï³ñ ³ñÇ ÙÇç³ÝÏ Û³É ³ñÅ» ùÝ »ñ Á, ³å³
Ñ ³Ù ³ å³ï³ë Ë³ Ý ³ñï ³ ÍÙ ³Ý µÉ áÏÁ å» ïù ¿ ï» Õ ³¹ ñ»É
ÝáõÛÝ óÇÏÉáõÙ ÃÇí 5 µÉáÏ Çó Ñ»ïá ó³ÝÏ ³ó ³Í ï»ÕáõÙ:
51
ÊÝ¹Çñ 17: îñí³Í N µÝ ³Ï ³Ý ÃíÇ Ñ ³Ù ³ñ Ñ³ßí»É .
y = 2+ 2+ 2+L 2 : (2.8)
1 4 4 442 4 4 4 4
3
N ³ ñÙ ³ ïÝ » ñ
ØÇ ³ÛÝ ãßï³å» ù Ñ ³Ûï ³ñ ³ñ»É , á ñ ³Û ë ¹»åùáõÙ ¿É ·á ñÍ

áõÝ»Ýù ·áõÙ ³ñÙ³Ý ýá õÝÏó Ç³Û Ç Ñ »ï: øÇ ã Ù ï³Í»ù ¨ Ñ»ïá¯
Í ³Ý áÃ ³ó »ù Ñ »ï ³· ³ Ù » ñ ¹³ïáÕ áõ Ã Û áõ ÝÝ»ñ ÇÝ : º Ã» áõ ß³¹ Ç ñ
½ ÝÝ »ù ( 2 .8) ³ñï ³Ñ ³Û ï áõÃ Û áõ ÝÁ, ³ å ³ Ï ï» ëÝ »ù , áñ ý áõ ÝÏ-
ó Ç ³ÛÇ ³ ñÅ » ùÁ Ñ ³ßí í áõ Ù ¿ ë Ïë ³Í Ý »ñ ùÇ Ý ³ñ Ù³ïÇó ª
1
Ñ ³ç áñ ¹ ³µ³ ñ ï » Õ³¹ ñ »-
É áí Ù»Ï ³ñÙ³ïÇ ³ñÅ»ùÁ
êÏÇ½µ
Ù Ûáõ ëÇ Ù» ç : ²Ûë ÇÝ ùÝ
³ñÙ³ïÝ ³Ûëï»Õ Ñ³Ý-
2
¹Çë³ÝáõÙ ¿ é»ÏáõñëÇí
N ýáõÝÏóÇ³ ¨, Ëáë»Éáí
é»Ïáõ ñ»Ýï µ ³Ý³Ó¨»ñÇ
3 É»½íáí, Ï³ñ»ÉÇ ¿ ³ñ Ó³-
S := 0 Ý³·ñ »É , áñ þÛáõ ñ³ù³Ý-
H := 0 ãÛáõñ ³ñÙ³ïÇ ³ñÅ»ùÁ
ëï³ó íáõÙ ¿ª Ý³Ëáñ¹
4 ³ñÙ ³ï Ç ³ñ Å»ùÇÝ ·áõÙ ³-
ñ³Í »ñÏáõ ¨ ÏñÏÇÝ
i := 1, N í» ñóí³Í ³ñÙ ³ï þ ·á ñÍ á-
ÕáõÃÛ³Ùµ, ÇÝãÁ ³ñï³-
5 7
Ñ³ÛïíáõÙ ¿ Ñ»ï¨Û³É
H:=H + sin i S
Ó¨áí. y : = 2 + y : îíÛ³É
6 µ ³Ý ³Ó¨Çó ³ÏÝÑ ³Ûïáñ»Ý
8
Ñ »ï ¨áõ Ù ¿ . » Ã » ý áõ Ý Ï-
i ì»ñç óÇ ³ÛÇ Ý³ËÝ ³Ï ³Ý ³ñ -
S := S +
H Å»ùÁ Ñ ³í³ë³ñ ÉÇ ÝÇ
½ñáÛÇ, ³å³ óÇÏÉÇ ³é³-
ç ÇÝ Ç ëÏ Ï ³ï ³ñÙ ³Ý
ÜÏ.2.10: ÊÝ¹Çñ 16 ÉáõÍÙ³Ý ³ ñ ¹Ûá õ Ý ùáõÙ Ïëï ³Ý ³Ý ù
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³: y = 2 ³ñ Å» ùÁ , á ñÁ »ñ-
Ï ñá ñ¹ Ï ñÏÝ áõÃÛ ³Ý Å³Ù ³-
Ý ³Ï ï» Õ³¹ ñí áõ Ù ¿ ÙÛá õ ë ³ ñÙ ³ï Ç ï ³Ï , ëï³ Ý ³Éá í
y = 2 +y = 2 + 2 ³ñÅ»ùÁ ¨ ³ÛÉÝ: N ³Ý·³Ù ÏñÏÝ »Éáí
ï »Õ³¹ñÙ ³Ý ·á ñÍ áÕáõÃ Ûáõ ÝÁ , Ïë ï³Ý³Ýù (2 .8) ³ñï ³Ñ ³Û-
52
ïáõÃÛ³Ý ³ñÅ» ùÁ: ÜÏ³ñ³·ñí³Í ·áñÍ ÁÝÃ ³ó Á É ³í³·áõÛÝë
Ý Ï³ ñ³ · ñáõÙ ¿ ÝÏ . 2. 11 –áõ Ù µ» ñ í³ Í µÉ áÏ –ëË »Ù ³Ý :
ÊÝ¹Çñ 18: Ð³ßí»É Ñ »ï ¨Û ³É ³ñï ³Ñ ³Ûï áõÃÛ ³Ý ³ñ Å»– ùÁ .
( 2. 9)
1
y =
1
1 +
1
3 +
1
5 +
M
1
101 +
103
º Ã » Ý ³Ë áñ ¹ û ñÇ Ý³ ÏÝ »ñ Ç ù ÝÝ ³ñ ÏÙ ³Ý Ñ»ï ¨³ Ýù á í ¹ áõ ù
³ñ¹»Ý ïÇñ³å»ï»É »ù é»ÏáõñëÇ ³ÛÇ áõ ó ÇÏÉÇ ·³Õ³-
÷³ñÝ»ñÇÝ, ³å³ Ï³ñ»ÉÇ ¿
1
³ ë »É , á ñ ¹ áõ ù Ñ ³ë »É »ù
êÏÇ½µ
³ Û Ý åÇ ëÇ Ù³Ï ³ñ ¹³ ÏÇ, »ñ µ
ó ³ÝÏ ³ó ³Í Ýá ñ ËÝ¹Çñ
2 ³é³ç³¹ñ»ÉÇë å³ñï³íáñ
N »ù ëÏ½µÇó ÷áñÓ»É ÉáõÍ»É
³ÛÝ ÇÝ ùÝáõ ñáõÛ Ý : ºÃ» ³Ûë
3
³Ý·³Ù Ó»½ Ùáï ãëï³ó-
í»ó, ÙÇ íßï³ó»ù, Ï÷áñÓ»ù
y := 0
Ñ ³ç áñ ¹ ³Ý · ³Ù : Æ ëÏ »Ã»
³ÝÑ ³ç áÕáõÃ Ûáõ ÝÝ»ñÇ
4 ß³ñùÁ » ñÏ³ñ ï ¨»ó , ³å³
i := 1, N ËáñÑáõ ñ¹ Ïï³Ý ù ÁÝ¹Ñ³-
ï»É Ó» éÝ³ñÏÇ Ñ»ï³·³
5 6 Á ÝÃ»ñóáõÙÁ ¨ Ï ñÏÇÝ ³Ý -
y ¹ ñ ³¹³ éÝ ³É Ý ³Ë áñ ¹ µ ³-
y := 2 + y
ó ³ïñ áõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇÝ : ØÇ ³ÛÝ
³ÛëåÇëÇ ëï»ÕÍ³·áñÍ³-
7
Ï ³Ý Ùáï»óÙ ³Ù µ Ï³ñ»ÉÇ ¿
ì»ñç Ñ ³ë Ý»É ½ ·³ É Ç ³ñ ¹Û áõÝ ùÇ :
… ºÃ» å³ïñ³ëï ¿
ÜÏ.2.11: ÊÝ¹Çñ 17 ÉáõÍÙ³Ý í»ñçÇÝ ËÝ¹ñÇ ÉáõÍÙ³Ý
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³: ³É ·á ñÇÃÙ Ç Ó» ñ ï³ñµ »-
ñ³ÏÁ, ³å³ ³ÛÅÙ Í³Ýá-
Ã ³ó» ù ³é³ç ³ñ ÏíáÕ Ù» ñ ï³ñµ »ñ ³Ï ÇÝ : Ð³Ù»Ù ³ï íá Õ ³É -
·á ñÇÃ ÙÝ» ñÇ ÙÇ ç¨ ï³ñµ »ñ áõÃ Ûá õÝÁ ³ÝËáõ ë³÷»É Ç ¿ , Ã »Ï áõ½
Ý ß³Ý ³ÏáõÙÝ »ñÇ , Ï³Ù ÷á÷áË³Ï³ÝÝ »ñÇ Ý³ËÝ ³Ï ³Ý ³ñ Å» ù-
Ý »ñ Ç Á Ýïñ áõÃ Û ³ Ý Ù» ç : ê³Ï³Û Ý ³Ù» Ý³Ï ³ñ ¨á ñ Ù³ë áõ Ù ª
53
é » Ïáõ ñë Çí µ ³Ý ³ Ó¨ Ç ¨ ³Û Ý Ç ñ³ Ï ³Ý ³óÝáÕ ó ÇÏÉ Ç ÁÝ ïñ áõ-
ÃÛ ³Ý Ù»ç Ù»Ýù å»ïù ¿ É ÇÝ» Ýù, ÑÇ ÙÝ ³Ï ³ÝáõÙ , Ñ³Ù³ËáÑ :
ì» ñÉá õÍ» Éáí (2 .9 ) ³ñï ³Ñ ³Ûï áõÃÛ áõÝ Á , » ½ñ³Ñ³Ý ·áõÙ
» Ýù ³ Û Ý Ùï ùÇ Ý , á ñ ÷ á÷ áË ³Ï³ÝÇ ¹ »ñ áõ Ù Ñ ³Ý ¹»ë ¿ · ³É Ç ë
Ñ³Ûï³ñ³ñÁ: ¸Åí³ñ ã¿ ï»ëÝ »É , áñ Ñ³ßí³ñ ÏÁ Ï³ï³ñíáõÙ ¿
Ý »ñ ù¨ Çó í» ñ¨ . Ù»Ï Ñ³Û ï ³ñ ³ñ Çó Ý áñ Ñ ³Û ï ³ñ ³ ñ ëï³ Ý ³Éá í :
Ð³Û ï³ñ ³ñ– ÷á÷ áË³Ï ³Ý Á Ýß³Ý ³Ï» Ýù y ï ³éá í ¨ Ç ñ
³é³çÇÝ ³ñ Å»ùÁ ÁÝ¹áõÝ»Ýù y=103 : ´³óÇ ³Û¹, Ñ³ßí³ñÏ-
1 Ý»ñáõÙ Ù³ëÝ ³ÏóáõÙ ¿
êÏÇ½µ
¨ ë Ù» Ï ÷ á÷ áË ³Ï ³Ý ,
áñÇ ¹»ñáõ Ù
Ñ ³Û ï ³ ñ³ñ á õ Ù Ñ ³Ý-
2
¹ » ë ¿ · ³É Ç ë ·á õ Ù ³-
y := 103 ñ»ÉÇÝ»ñÇó Ù»ÏÁ:
Üß³Ý ³Ï »Ýù Ý ñ³Ý x
3 ³ÝáõÝáí ¨ ÷á÷á-
x:=101, 1, -2 Ë»Ýù Ýñ³ ³ñÅ»ùÁ
101 –Çó ÙÇÝ ã¨ 1 ∆ x=–
4 5 2 ù³ÛÉ áí: ¶áõó» ¹áõù
y := x + 1 / y Ïé³Ñ »óÇù, Ã» á±ñÝ ¿
y := 1 / y
Ñ³Ûï³ñ³ñ Ñ³ßíáÕ
é »Ï áõ ñë Çí µ ³Ý ³Ó ¨ Á:
6 ²Û á, ¹áõù ÙÇ ³Ý ·³-
y Ù³ÛÝ Çñ³í³óÇ »ùª ¹³
y=x+1/y µ³Ý ³Ó ¨Ý ¿ ,
ÜÏ.2.12: ÊÝ¹Çñ 18 ÉáõÍ- 7
á ñÇ Çñ ³Ï ³Ý ³óá õÙÁ
Ù³Ý ³É·áñÇÃÙÇ µ »ñ í ³Í ¿ Ý Ï .2 . 12–
ì»ñç
µÉáÏ–ëË»Ù³: áõÙ: ÆÝãå»ë »ñ¨áõÙ ¿
· Í ³ÝÏ ³ñ Ç ó ,
Ý »ñ Ù áõ ÍíáÕ ïíÛ ³É Ý » ñ ã Ï ³ Ý , ù ³Ý Ç á ñ µ áÉ á ñ ÷ á÷á-
Ë ³Ï ³Ý Ý» ñÇ Ý ³ ËÝ³ Ï³ Ý ¨ í»ñç Ý³Ï³Ý ³ñ Å »ù Ý» ñÁ Ý ³Ë ³-
å» ë Ñ ³ÛïÝ Ç »Ý : ØÛáõ ë Ïá ÕÙÇó ª 3 ¨ 4 µÉ áÏ Ý» ñÇó Ï ³½Ù í³Í
óÇÏÉÇ Çñ ³Ï ³Ý ³óÙ³Ý ³ñ¹Û áõÝùáõÙ Ñ³ßí³ñÏíáõÙ ¿ ÙÇ³ÛÝ
( 2. 9) ³ñï³Ñ ³Û ï áõÃÛ³ Ý Ñ ³Û ï ³ñ ³ ñÁ , á ñÇó Ñ »ï á í »ñ çÝ ³Ï ³Ý
³ñ¹ÛáõÝùÁ ëï³Ý ³É áõ Ñ³Ù³ñ Ï³ï³ñíáõ Ù ¿ µÉ.5–áõÙ Ý»ñÏ ³-
Û ³óí³Í µ³Å³Ý Ù³Ý ·á ñÍ áÕ áõÃÛá õÝÁ :
Ê Ý ¹Çñ 1 9 : î ñ í³Í »Ýª x , a Ç ñ³Ï ³Ý ¨ n µÝ ³Ï ³Ý Ã í» ñÁ :
Ð³ßí»É Ñ»ï¨Û³É ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý ³ñÅ»ùÁ.
((( LLLL((( x + a ) ⋅ 10 + a ) ⋅ 10 + L + a ) ⋅ 10 + a ( 2.10)
1442443
n ö ³ Ï ³· Í » ñ
54
Ø Ç ù³ÝÇ ¿ ç Ñ »ïá Ù» Ýù Ï ½· ³Ý ù ³Û ë ËÝ ¹ñ Ç É áõ ÍÙ ³Ý
³É·á ñÇÃÙ Ç Ï³ñÇ ùÁ , ÇëÏ ³é³ÛÅÙ ïíÛ³É ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ ³Ý
³ ñ Å» ùÇ Ñ³ß íÙ ³Ý ³É ·á ñÇÃ ÙÇ Ï ³ éáõ ó áõÙÁ ³é³ ç³ ñÏ áõ Ù » Ýù
Ï ³ï ³ñ »É Ç ÝùÝáõ ñáõ ÛÝ ª ÑÇÙ Ýí»Éá í Ý³Ëá ñ¹ » ñÏ áõ ËÝ¹ÇñÝ » ñÇ
ÉáõÍÙ³Ý ëÏ ½µ áõÝùÇ íñ³: ºÃ» ¹áõù ãÏ ³ñáÕ³Ý ³ù, ³å³ Ù»Ýù
Ù Ç³ ëÇ ¯Ý Ïí» ñÉ áõ Í» Ýù ËÝ ¹ ñÇ ³É ·á ñÇÃ ÙÁ :
ÊÝ¹Çñ 20: îñ í³Í »Ý ¹ñ ³Ï ³Ý , Çñ ³Ï ³Ý a , x , ε Ã í»ñÁ:
1⎛ x ⎞
y 0 = a; y i = ⎜⎜ y i −1 + ⎟, i =1, 2, … , (2.11)
2⎝ y i −1 ⎟⎠
ûñ»Ýùáí ³é³ç³ó ³Í y 1 , y 2 ,…, Ñ ³ç áñ ¹³Ï ³Ý áõÃÛ áõÝ áõÙ
áñáß»É ³ÛÝ ³é³çÇÝ y n ³Ý¹³ÙÁ, áñÁ Ïµ³í³ñ³ñÇ Ñ»ï¨–Û³É
³ÝÑ³í³ë³ñáõÃÛ³ÝÁ. y n2 − y n2−1 < ε : (2.12)
² é ³çÇ Ý Ñ³Û ³ ÍùÇó Ã íá õ Ù ¿ , Ã » Ý³Ëá ñ¹ Ë Ý¹ Çñ Ý» ñÇ

û ñÇÝ ³Ï áí ³Ûëï»Õ ÝáõÛ Ý å»ë Ï³ñ»ÉÇ ¿ Ñ ñ³Å³ñí»É Ç Ý¹»ùë-
Ý»ñÇ ·áñÍ³Íáõ ÙÇó ¨ ÏÇñ³é»É Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ª
1⎛ x ⎞
í»ñ ³·ñ Ù³Ý ·á ñÍáÕáõÃ Ûáõ ÝÁ . ³ÛÝ ù³Ý Å³Ù³-
y := ⎜⎜ y + ⎟⎟
2⎝ y ⎠
Ý ³Ï , ÙÇ Ýã¨ ËÝ¹ñáõ Ù µ » ñí³Í ( 2.12) ³ÝÑ ³í³ë³ñáõÃ Ûáõ ÝÁ
¹ ³ éÝ ³ × ßÙ ³ñ Çï : ê³Ï ³Û Ý ³Û ë ¨ Ý ³Ë áñ¹ å ³ Û Ù ³ÝÝ »ñ Ç Ù »ç
· áÛ áõ Ã Û áõ Ý á õ Ý Ç ¿ ³Ï ³Ý ï ³ñµ »ñ áõÃÛ áõÝ, á ñ Á ³ÝÙ Çç ³ å» ë
Ñ »ñ ùá õ Ù ¿ Ù »ñ Ý ³ËÝ ³Ï ³Ý »ÝÃ ³ ¹ñ áõÃÛ áõÝ Á : º Ã » Ý ³Ë áñ ¹
û ñÇÝ ³Ï Ý»ñÇ Ûáõ ñ ³ù³Ý ãÛáõ ñ óÇ ÏÉáõ Ù Ù »½ ³ÝÑ ñ³Å»ßï ¿ñ
áõÝ»Ý³É é»Ïáõ ñëÇí ÷á÷áË³Ï³ÝÇ Á Ý¹ ³Ù »ÝÁ Ù»Ï Á ÝÃ ³ó ÇÏ
³ñÅ» ùª Ñ³çáñ¹Á Ñ³ßí»Éáõ Ñ³Ù³ñ, ³å³ ³Ûëï»Õ ³Ý-
Ñ ñ³ Å »ßï » Ý ÷ á÷á Ë³Ï ³ÝÇ í»ñ çÇ Ý » ñÏáõ ³ñ Å »ùÝ »ñ Á , ÇÝ ãÁ
å ³ Ñ³Ýç áõÙ ¿ ³É ·á ñÇ ÃÙÇ Ù »ç Ï ³ï ³ñ »É á ñá ß ³ÏÇ É ñ ³ó áõÙ-
Ý »ñ :
Ø ÇÝ ã¨ ³É ·á ñÇ ÃÙÇ Ï ³é áõ ó »ÉÁ Ï ³ñ áÕ »Ý ù Ñëï ³Ï ³ë »É , áñ
é» Ïáõ ñë Ç³Ý Çñ ³Ï ³Ý ³óÝ áÕ óÇ ÏÉÁ å» ïù ¿ ÉÇÝ Ç Ñ »ï–
å³ÛÙ³Ýáí, ù³ÝÇ áñ Áëï ËÝ ¹ñ Ç å³ÛÙ³Ý Çª ÉáõÍáõÙÁ ³Ý–
Ññ³Å»ßï ¿ ³í³ñï»É (2.1 2) ³Ý Ñ³í ³ë ³ñá õ ÃÛ ³Ý × ßÙ ³ñ Çï
É ÇÝ» ÉáõÝ å» ë : Æë Ï ³éÝ ãáõ ÃÛá õÝÁ Ï³ñá Õ »Ý ù ë ïáõ ·»É Ù Ç³ÛÝ
ó Ç ÏÉÇ í »ñç áõÙ , » ñµ Ï áõ Ý »Ý ³Ý ù Ñ ³ç áñ ¹³Ï ³Ý áõÃÛ ³Ý ÁÝ Ã³-
óÇÏ »ñÏá õ ³ñÅ» ùÝ »ñÁ :
55
Ü Ï .2 .1 3– áõÙ µ »ñ í ³Í Ë Ý¹ ñÇ É áõ ÍÙ³Ý ³É ·á ñÇ ÃÙÇ µÉá Ï–
ëË»Ù³ÛÇó »ñ¨áõÙ ¿, áñ Ñ³çá ñ¹³Ï ³Ý áõÃÛ ³Ý í»ñçÇÝ ³ñ –Å»ùÁ
Ý ß³Ý ³Ï í³Í ¿ z –á í , Ç ëÏ Ý ³Ë³í »ñ çÇÝ Á ª y – áí: ø³ÝÇ áñ
Û áõñ ³ù³ÝãÛ áõñ óÇÏ ÉáõÙ í» ñç ÇÝ ³ñ Å» ùÇ Ù Ç çáó áí
Ñ³ßí³ñ ÏíáõÙ ¿ Ñ³çáñ¹Á, ³ÛëÇÝùÝ ïíÛ³É å³ÑÇ í»ñçÇÝÁ
Ñ ³ç áñ¹ å³ÑÇ Ý ¹³éÝ áõÙ ¿ Ý ³Ëáñ¹, ³å³ ó ÇÏÉÁ ëÏ ëáõ Ù ¿
³ßË³ï³ÝùÁ Ý ñ³ÝÇó, áñ y –ÇÝ í» ñ ³· ñáõ Ù ¿ z ³ñ Å» ùÁ (µÉ.4):
ºÃ» áñ ¨¿ Ù»ÏÁ Ï³ëÏ³ÍáõÙ ¿, Ã» (2.11) é»ÏáõñëÇí µ³-
1
êÏÇ½µ
2
a, x, ε
3
z := a
4 8
y := z z
5 9
1 ⎛ x ⎞ ì»ñç
z := ⎜⎜ y + ⎟⎟
2 ⎝ y ⎠
∆ := z 2 − y 2
ÜÏ.2.13: ÊÝ¹Çñ 20 ÉáõÍÙ³Ý
áã 7 ³Ûá ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ëË»Ù³:
∆<ε
Ý ³Ó¨Ç ÙÇç áóáí ëï³óíáÕ Ãí³ÛÇÝ Ñ³çáñ¹³Ï³ÝáõÃ Ûáõ Ýáõ Ù

Ï ·ï Ýí »Ý » ñÏ áõ Ñ ³ñ¨ ³Ý ³ÛÝ åÇ ëÇ Ã í» ñ , á ñ ó ³ ÝÏ³ó ³ Í ε
¹ñ ³Ï ³Ý Ã íÇ Ñ ³Ù³ñ Ïµ ³í³ñ ³ñ íÇ (2 .12) ³ÝÑ ³í³ë³-
ñáõÃÛáõÝÁ, ³å³ Ï³ñáÕ »Ýù Ñ³í³ëïÇ³óÝ»É , áñ ëï ³ó íá Õ
Ã í³ÛÇÝ Ñ ³ç áñ ¹³Ï ³Ýá õÃÛ áõÝÁ ½á õ·³Ù Çïá õÙ ¿ ¨ , Ñ»ï¨ ³µ ³ñ,
Ó·ïáõÙ ¿ áñáß³ÏÇ ë³ÑÙ ³Ý Ç: ÆëÏ ( 2 .1 2) ³éÝ ãáõÃ Ûáõ ÝÁª
56
ë ³Ñ Ù³ ÝÇ ³ é Ï³Û áõ ÃÛ ³ Ý Ñ »ï¨³ Ý ùÝ ¿ : Ü Ù³ Ý µ ³Ý³Ó ¨ »ñÁ ,
áñáÝóáí Ñ³ßí³ñ ÏíáõÙ ¿ ýáõÝÏóÇ³ÛÇ Ùáï³íáñ ³ñÅ»ùÁ ,
Ç Ýãå»ë ³ë áõÙ »Ý , ε × ß ïáõ ÃÛ ³Ù µ , ³ Û É Ï »ñ å ³Ý í ³Ýá õ Ù »Ý
“Ç ï »ñ ³óÇá Ý ” µ ³Ý ³Ó ¨ »ñ : ² í»É Ç Ù ³Ý ñ³Ù ³ë Ý Çï»ñ ³óÇ áÝ
µ ³Ý ³Ó¨ »ñÇ , Ç Ýãå»ë Ý ³¨ ËÝ¹Çñ 20 –áõ Ù ëï ³ó íá Õ
Ñ ³ç áñ ¹³Ï³Ýá õÃÛ ³Ý ½áõ ·³ÙÇ ïá õÃÛ ³Ý Ñ ³ñó »ñ Ç Ñ» ï Ï ³ñ áÕ
» ù Í³Ýá Ã³Ý ³É [1 ] ·ñ ³Ï ³Ý áõÃÛ áõÝ Çó : Üá õÛÝ ³Û ¹ ·ñ ³Ï ³-
Ý áõÃÛ áõÝ áõÙ Ï ·ïÝ »ù ³ÛÉ ïÇ åÇ ß³ñ ù»ñÇ ½á õ·³Ù Çï áõÃÛ ³Ý
³å³ó áõÛóÁ, ÇëÏ ³ÛÅÙ Ù» Ýù Ïû ·ï ³·áñÍ»Ýù ³Û ¹ ÷³ëï Á
Ñ ³ç áñ ¹ Ë Ý¹ Çñ Á É á õ Í»É áõ Ñ ³Ù ³ñ :
²Û ë û ñÇÝ³Ïá õ Ù Ù »Ý ù ³ éÝ ãí»ó ÇÝ ù µÉá Ï– ëË »Ù ³Ý »ñ Ç
Ï ³ éáõ ó Ù³Ý ³ÛÉ ï³ñµ »ñ ³Ï Ç Ñ»ï , »ñ µ ï³ñ ³Í ù ïÝï »ë »É á õ
Ý å³ï ³Ï áí » ñÏ ñáñ ¹ ë Ûáõ ÝÁ ·Í ³·ñ íáõ Ù ¿ ³é³çÇÝ ëÛ ³ÝÁ
½áõ ·³Ñ»é, ëÏ ë»Éáí Ã Çí 1 µÉ áÏ Ç Ù³Ï³ñ¹³ÏÇó : ÂÇí 7 ¨ 8
µ É áÏ Ý» ñÁ Ù Ç³ó Ýá Õ ëÉ ³ùÇ »ñ» ù Ñ ³ï í ³Í áí µ »ÏÛ ³ÉÇ ï »ë ùÁ
µ ³ó ³ïñ íáõÙ ¿ Ý ñ ³Ýáí, áñ Û áõñ³ù³Ý ãÛ áõñ µÉ áÏÇ Ù áõï ù³ÛÇÝ
ëÉ³ùÁ å»ïù ¿ ï»Õ³¹ñíÇ ÙÇÙ Ç³Û Ý Çñ»Ý Çó í»ñ¨: ² í»É Ç
Á Ý¹ ³ñ Ó ³Ï µ É á Ï– ëË »Ù ³Ý »ñ Ç ¹» å ùá õ Ù , »ñ µ µ³½Ù ³Ã Çí »Ý
å³ÛÙ ³Ý ³Ï³Ý µÉ áÏÝ» ñÇ ù³Ý³Ï Á ¨ Ý ñ³Ýóá í å³ÛÙ ³Ý ³-
íá ñí³Í ³Ýó áõÙ Ý» ñÁ , ëÉ ³ùÝ» ñÇ Ñ ³ïáõ ÙÝ »ñ Á ³Ý Ëáõ ë³÷»É Ç
»Ý: ÜÙ³Ý ¹»åù»ñáõ Ù Ñ³ïáõÙ Ý»ñÁ ÃáõÛ É »Ý ïñíáõÙª ÙÇ³ÛÝ
Ñ³ïÙ³Ý Ï»ï» ñÁ Ñ³ïáõÏ Ï»ïáí Ýß»É Ñ³ñÏ ³íáñ ã¿ :
Ê Ý ¹Çñ 2 1 : îñí³Í »Ý Çñ³Ï³Ý x ¨ ε Ãí» ñÁ : àñ áß»É
Ñ »ï ¨Û ³ É ß³ñ ùÇ ·áõ Ù³ ñÁ .
x 3 x 5 x (2 n + 1 )
S = x + + + L + + L ( 2.13)
3! 5! (2 n + 1 )!
ε ×ßïáõ ÃÛ ³Ù µ :
ø ³ÝÇ áñ µ »ñí³Í ß³ñùÁ ½áõ·³ÙÇïáõÙ ¿ , ³å³ ó ³Ý–
Ï ³ó ³Í ¹ ñ³ Ï ³Ý ε ÃíÇ Ñ ³Ù ³ñ Ï·ï íÇ ³ Û ÝåÇ ëÇ n –ñ ¹ ³Ý– ¹³Ù
U n , áñÇó ëÏ ë³Í µ áÉáñ ·áõÙ ³ñ »ÉÇ Ý» ñÇ ³ñ Å» ùÝ »ñ Á ÓÁ·-
ïáõÙ »Ý ½ñáÛÇ, ³ëÇÝùÝ .
x (2 i + 1 )
U = → 0 , i = n , n + 1, n + 2,... , (2.14)
i
(2 i + 1 )!
Ç ëÏ ¹ ³ Ý ß³ Ý ³Ïá õ Ù ¿ , á ñ n –ñ ¹ ¨ Ýñ³Ý Ñ³çáñ¹áÕ µáÉáñ ³Ý-
¹³ÙÝ»ñÇ Ñ³Ù ³ñ ×Ç ßï ¿ U n < ε ³Ý Ñ³í³ë ³ñáõÃÛ áõÝ Á : Ð»-
ï ¨³ µ³ ñ , ß ³ ñùÇ · áõ Ù ³ñ Ç Ñ ³ßíÙ ³Ý ·á ñÍÁ ÝÃ ³ó Á í»ñ ¿ ³ Í-
íáõ Ù ÏÉ ³ëÇÏ , Ñ»ïå³Û Ù³Ý á í óÇÏÉ å³ñáõÝ³ÏáÕ ëË»Ù³ÛÇ,
57
1 áñï»Õ áñå»ë óÇÏÉÇ ³í³ñ ïÇ
êÏÇ½µ å³ÛÙ ³Ý Ï Çñ ³éíáõÙ ¿ í» ñÁ
Ý ß í³Í ³ é ÝãáõÃ Û áõÝ Á , ÇëÏ
2 áñå»ë ·á õÙ³ñÇ Ý³ËÝ ³Ï ³Ý
³ñÅ» ù ÁÝ¹áõÝíáõÙ ¿ ³é³çÇÝ
x, ε ·áõ Ù³ñ»É Ç ª x –Á:
²É ·áñÇ ÃÙÇ Ý Ï ³ñ ³·ñ í³Í
3 ï ³ñ µ» ñ³ ÏÁ ³Ý í ³Ý »Ý ù ² 21 . 1,
S := x áñÇ µÉáÏ–ë Ë» Ù³Ý µ»ñí³Í ¿
i := 0 Ý Ï .2 .1 4–á õ Ù :
ê ³Ï ³Û Ý , Í ³Ý áÃ É ÇÝ »É á í
é»Ïáõ ñëÇ³Û Ç ·³Õ³÷³ñÇ Ñ»ï,
4 Ý ß» Ýù, áñ ß³ñ ùÇ Á Ý¹h³Ýáõ ñ
i := i + 1 ³Ý ¹³ÙÁ Ï ³½Ù í³Í ¿ ³ë ïÇ–
×³Ý³Û ÇÝ ¨ ý³ÏïáñÇ³É ýáõÝÏ-
5 óÇ ³Ý »ñ Çó , á ñáÝó Çó Ûáõñ ³-
ù³ÝãÛ áõ ñÁ Ñ ³ßííáõÙ ¿ é»-
x (2 i + 1 ) Ï áõ ñ ëÇ í µ ³Ý ³ Ó¨ á í, Ñ »ï» –
U :=
(2 i + 1 )! í³µ³ñ , ³É ·á ñÇÃÙ áõÙ Ï ³ñÇ ù
ãÏ³ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ³Ý¹³ÙÁ Ñ³ß–
6 í »É ( 2 .1 4) µ ³ Ý³Ó ¨áí: ²Û Ý Ï ³-
S := S + U ñáÕ »Ýù ëï³Ý³É, ³é³Ý ÓÇÝ–
³é³Ý ÓÇÝ Ñ³ßí»Éáí ³ñï³-
Ñ ³Û ï áõÃ Û ³Ý Ñ³Ù³ñ Çã Ý áõ
7 Ñ³Ûï³ñ³ñÁ ¨ µ³Å³Ý» Éáí Ù»ÏÁ
áã Ù Ûáõ ëÇÝ : ÐÇ ÙÝ í»É áí ³Ûë ¹Çï á-
U <ε ÕáõÃÛ³Ý íñ³ª ¹Çï³ñÏ»Ýù
ïíÛ ³É ËÝ ¹ñÇ é»ÏáõñëÇ í µ³Ý³-
³Ûá Ó¨»ñáí ÉáõÍÙ³Ý »ñÏáõ
8 ï³ñµ»ñ³ÏÝ»ñ:
S
9
ì»ñç

²21.1 ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ëË»Ù³:
58
1 ) ² 21 . 2 ³ É ·á ñ ÇÃÙ :
Ü³Ë Ñ³Ù³ñ³Ï³É»Ýù ß³ñùÇ ³Ý¹³ÙÝ »ñ Á µÝ ³Ï³Ý

Ñ »ñ Ã³ Ï³ Ýá õ ÃÛ ³Ùµ , ³ Û ë ÇÝ ùÝ ª Ñ ³ç áñ ¹ ³Ï³ Ý Ñ ³Ù ³ñ Ý» ñá í,
x3 x5
ëÏë³Í Ù»ÏÇó. U 1 =x ; U 2 = ; U3 = ¨ ³Û ÉÝ : Ð³ñÏ ³íáñ ¿
3! 5!
á ñá ß »É ª U i + 1 =F(U i ) é»ÏáõñëÇ í µ³Ý³Ó¨Á, ³ÛëÇÝùÝª i –ñ¹ ³Ý–
¹³ÙÇó (i+1) –ñ¹ ³Ý ¹³ÙÇ Ñ³ßí³ ñÏ Ù³ Ý ³Ýó áÕ ÇÏ µ³Ý ³ Ó¨Á :
²Û ¹ Ýå³ï³Ïáí ÏÇñ³é»Ý ù ÇÝ¹á õÏóÇ³ÛÇ Ù»Ãá¹Á, áñÝ ³ëáõ Ù
¿ . »Ã» áñ ¨¿ µ ³Ý ³ Ó¨ × Ç ßï ¿ ³é³çÇ Ý i ù³ÛÉ »ñ áõÙ , ³å³ ³Û Ý
×Çßï ¿ Ý³¨ (i+1) –ñ ¹ ù³ÛÉ áõÙ : ²Û ë ³éá õÙá í ùÝÝ³ñÏ »Ýù
³é³çÇÝ »ñÏ áõ– »ñ »ù ù³ÛÉ »ñÁ : ¸Çóá õù, áõÝ »Ý ù.
1 . U 1 =x Ï³Ù U 1 =x/1 ;
² é ³çÇ Ý ³Ý ¹ ³ÙÇó » ñÏ ñá ñ¹ Á ëï³ Ý ³Éáõ Ñ³Ù ³ñ µ ³í³Ï ³Ý ¿
Ñ ³Ù ³ñ Çã Á µ ³ ½Ù ³å³ ïÏ »É x 2 - áí ÇëÏ Ñ ³Û ï ³ ñ³ ñÁ ª 2 ⋅ 3
³ñï³¹ñÛ ³É áí, ³Û ëÇÝùÝ ª
x2 x ⋅x2 x3
2. U 2 = U1 ⋅ = = : º Ã» ß³ñ áõ Ý ³Ï »Ý ù Ý Ù ³ Ý á × áí,
2 ⋅ 3 1 ⋅ 2 ⋅ 3 3!
³å³ » ñÏñ áñ ¹ ³Ý ¹³ÙÇó » ññá ñ ¹Á ëï ³Ý ³É áõ Ñ³Ù ³ñ µ ³-
í ³ Ï³Ý ¿ Ñ ³Ù ³ñ Çã Á µ ³½ Ù³ å³ ïÏ »É ÏñÏ ÇÝ x 2 -áí ÇëÏ Ñ³Û-
ï³ñ³ñÁ ª 4 ⋅ 5 ³ñï³¹ñÛ³Éáí, ³ÛëÇÝùÝª
x2 x3 ⋅x2 x5
3. U 3 = U 2 ⋅ = = : Ð³çá ñ¹ ³Ý¹³ÙÝ »ñ Ç í»ñÉá õ-
4 ⋅ 5 3! ⋅4 ⋅ 5 5!
ÍáõÃÛáõÝÁ ¹Åí³ñ Ã» Ýáñ å³ñ½³µ³Ý áõÙÝ»ñ ³í»É ³óÝÇ
ëï»ÕÍí³Í Çñ³íÇ×³ÏáõÙ, ù³ÝÇ áñ ³ñ¹» Ý Ï³ñáÕ »Ýù
Ï³ï³ñ»É áñáß »½ñ³Ï³óáõÃÛáõÝÝ»ñ: ¸ñ³Ýù »Ý . ³) ÁÝ¹–
Ñ ³Ý áõñ ³Ý¹³ÙÇ Ñ ³Ù³ñÇ ãÁ ÙÇ ßï µ³½Ù ³å³ïÏ íáõ Ù ¿ x 2 –á í;
µ) Ñ ³Û ï ³ñ³ ñÁ µ ³½ Ù³ å ³ï ÏíáõÙ ¿ »ñÏ áõ ³ Û Ý åÇ ëÇ Ãí» ñá í ,
áñáÝù Ï³ñ»ÉÇ ¿ Ñ ³ßí³ñÏ »É ³Ý ÙÇç ³å»ë ÁÝ Ã³ó ÇÏ ³Ý ¹³ÙÇ
Ç Ý¹ »ù ëÇ ³ ñ Å» ùÇó » É Ý» É á í : ²Ûëå»ë, ³é³çÇÝ µ³½Ù³å³ï-
Ï »ÉÇ Ýª ÇÝ ¹»ùëÇ ÏñÏÝ³å³ïÇÏÝ ¿ , ÇëÏ »ñÏñáñ¹Á ª Ï ñÏÝ ³-
å³ïÇÏÇó Ù»Ïá í ³í»ÉÇ: ²ÛëåÇë áí ³ÝóáÕÇ Ï µ³Ý³Ó¨ Á
Ï ÁÝ ¹áõ ÝÇ Ñ» ï¨Û ³É ï»ë ùÁ .
x2
U i +1 = U i ⋅ , á ñï »Õ i =1, 2, 3, . . . ( 2.15)
2i ⋅ (2i + 1)
î»ë³±ù, Ã» ÇÝ ã Ñ³çáÕáõÃÛ ³Ùµ ² 20 .1 ³É·áñÇÃ ÙÇ óÇ ÏÉÇ
Û áõñ ³ù³ÝãÛ áõñ Ïñ ÏÝ áÕ áõÃÛ ³Ý Á ÝÃ ³ó ùá õÙ Ï³ï³ñ í»É Çùª
³ëïÇ×³Ý µ³ñÓñ³óÙ³Ý ¨ ý³Ïï áñ Ç³ÉÇ Ñ³ßíÙ ³Ý ·áñÍ á-
ÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ³ÝÏ³Ë ³ëïÇ ×³Ý³óáõÛóÇ ¨ ý³ÏïáñÇ³ÉÇ
59
Ñ ÇÙ ùÇ ³ñÅ» ùÝ »ñÇó , ÷á Ë³ñÇ Ý»ó ÇÝ ù Ñ»ï ¨Û ³É ãáñë Ã í» ñÇ
µ ³½Ù ³å³ï Ïáõ Ùá í. x –Ç ù³é ³Ï áõ ëÇ ³ ë ïÇ ×³Ý áí ( x 2 ) ,
» ñÏ áõ ë Á i –á í ( 2 ⋅ i ) , 2i – áí ¨ (2i+1) –áí: ¶á ñÍ áÕ áõÃÛ áõÝ Ý» ñÇ
ÝÙ³Ý å³ñ½»ó áõÙÁ , ³ÛÝ ¿É óÇÏÉ áõÙ, Ç í»ñçá Ñ³Ý·»óÝáõÙ ¿
Å³Ù³Ý³ÏÇ ½·³ÉÇ ïÝï»ëÙ ³Ý, »Ã » Ñ³ßíÇ ³éÝ »Ý ù ε
×ßïáõ ÃÛáõ ÝÁ Ý í³×»Éáõ Ý å³ï³Ïáíª Çñ³·áñÍíáÕ ó ÇÏÉ Ç
ÏñÏÝ áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³Ñé»ÉÇ ù³Ý³ÏÁ : òÇÏÉÇ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõ ñ,
³Ý ·³Ù å³ñ ½³·áõÛÝ, þ³í»Éá ñ¹þ ·áñ Íá Õá õÃÛ áõÝ ³Ý Ý» ñ»ÉÇ
Ï »ñ å áí »ñÏ ³ñ ³ Ó ·áõ Ù ¿ ³É ·á ñÇÃ ÙÇ Ç ñ³ Ï³ Ý ³óáõ ÙÁ : ²Û ¹ Ç ëÏ
å³ï×³éáí ÝÏ .2 .15– áõÙ µ» ñí³Í ²2 1.2 ³É ·á ñÇÃ ÙÇ x 2
³ñÅ» ùÁ , áñå»ë þ³í»Éáñ¹þ, Ñ³ßííáõÙ ¿ óÇÏÉÇó ¹áõñë ¨
í»ñ³·ñ íáõÙ z ÷á÷ áË³Ï ³ÝÇ Ý :
ò³ÝÏ³ó ³Í ËÝ ¹Ç ñ ÉáõÍ»ÉÇë ÙÇ µ³í³ñ³ñí»ù ³É·á–
ñÇÃÙÇ Ù»Ï ï³ñµ »ñ ³Ï áíª ÷áñÓ»ù ³ÛÝ µ³½Ù ³Ï áÕÙ³ÝÇ
í» ñÉáõ Í»É ¨ ÷Ý ïñ »É å³ñ ½»ó Ù³Ý Ýá ñ á õÕÇÝ »ñ ª ÏÇñ³é»É áí
³ÛÉ Ù»Ãá¹Ý»ñ Ï ³Ù ÑÝ³ñùÝ »ñ, ÇÝ ãå»ë, ûñÇÝ ³Ï , Ý áõÛÝ ËÝ ¹ñÇ
² 21 .3 ³É ·á ñÇ ÃÙá õ Ù :
2) ² 2 1 .3 ³É · áñ ÇÃÙ
Ü Ï³ ï» Ýù , á ñ ( 2 .15 ) ³ Ýó áÕÇ Ï µ ³Ý ³ Ó¨ Á ë ï³ó ³Ý ù ³ Û Ý

» ÝÃ ³¹ ñá õ ÃÛ áõÝÇó , áñ ß ³ ñùÇ ³ Ý¹³ÙÝ »ñ Á Ñ ³Ù ³ñ ³Ï ³É í³ Í »Ý
Ñ ³ç áñ ¹ ³Ï³ Ý Ñ ³Ù ³ñÝ »ñ áí, ³Ûë ÇÝ ùÝ ª ∆ i=1 ù³ÛÉáí: ê³Ï³ÛÝ
á ãÇ Ýã ã Ç Ë ³Ý · ³ñ áõÙ Ñ ³Ù ³ñ³Ï ³É áõ ÙÁ Ç ñ ³Ï ³Ý³ ó Ý» É ³ÛÉ
ù³ÛÉáí, ûñÇÝ³Ï , ∆ i= 2 : ²Û¹ ¹» åùáõÙ Å³Ù³Ý³ÏÇ ³éáõÙáí
Ï áñ áõ ë ïÝ »ñ ã »Ý ù áõÝ »Ý ³ , ÙÝáõ Ù ¿ å ³ ñ½»É , Ã » ÇÝ ã å» ë
Ï Ó ¨³÷á ËíÇ ³Ýó áÕ ÇÏ µ ³Ý ³ Ó¨ Á :
Ð³Ù³ñ³Ï³É»Ýù ÝáõÛ Ý ß³ñùÇ ³Ý¹³ÙÝ»ñ Á þ2 þ ù³ÛÉáí,
ëÏë³Í Ù»ÏÇó , ³Û ëÇÝ ùÝ . 1,3,5,… Ãí»ñáí: ²Ûë ¹»åùáõÙ ÏáõÝ»-
3 5
Ý ³Ý ù . U 1 =x ; x x ¨ ³ÛÉ ³Ý ¹³ÙÝ»ñÁ: ºÃ»
U3 = ; U5 =
3! 5!
x , ³å³ Ñ ³ç áñ ¹ ³µ³ ñ Ï ëï ³Ý ³Ý ù.
U1 =
1
x2 x ⋅x 2
x3 x2 x 3 ⋅x 2 x5
U 3 = U1 ⋅ = , U5 =U3 ⋅
= = = ¨ ³Û ÉÝ:
2 ⋅ 3 1⋅ 2 ⋅ 3 3! 4⋅5 3! ⋅4 ⋅ 5 5!
ÆÝ ãå»ë ï»ë Ýáõ Ù »Ý ù, Ûáõ ñ ³ù³ÝãÛá õñ ù³ÛÉ áõÙ . ³) ÁÝ ¹Ñ ³Ý áõñ
³Ý¹³ÙÇ Ñ³Ù³ñÇ ãÁ Ýá õÛÝáõÃÛ³Ùµ µ³½Ù ³å³ïÏíáõÙ ¿ x 2 – áí ;
µ) Ñ ³Û ï³ ñ³ ñÁ µ ³ ½Ù³ å ³ï ÏíáõÙ ¿ » ñÏ áõ Ã í» ñá í , áñ áÝó Çó
» ñÏ ñá ñ¹ Ç ³ ñ Å» ùÁ Ñ ³Ù ÁÝÏ Ýá õ Ù ¿ Ñ³ßí³ñÏíáÕ ( Ñ³çáñ¹)
³Ý ¹³ÙÇ ÇÝ¹»ùëÇ Ñ»ï, Ç ëÏ ³é³ç ÇÝÇ ³ñÅ»ùÁ ª
60
1 1
êÏÇ½µ êÏÇ½µ
2 2
x, ε x, ε
3 3
S := U := x S := U := x
4 4
z := x 2
z := x2
i := 0 i := 1
5 5
i := i + 1 i := i + 2
6 6
U ⋅z U ⋅z
U := U :=
2 i ⋅ (2 i + 1 ) (i −1 ) ⋅ i
7 7
S := S + U S := S + U
8 áã 8
áã
|U|< ε |U|< ε
³Ûá ³Ûá
9 9
S S
10 10
ì»ñç ì»ñç
ÜÏ.2.15: ÊÝ¹Çñ 21 ÉáõÍÙ³Ý ÜÏ.2.16: ÊÝ¹Çñ 21 ÉáõÍÙ³Ý

²21.2 ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ëË»Ù³: ²21.3 ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ëË»Ù³:
Ñ ³ç áñ¹ ³Ý ¹³ÙÇ ÇÝ¹»ùëÇó Ù»Ïáí å³Ï³ë ¿: ²Û ëåÇ ëáí,

61
³ÝóáÕÇÏ µ³Ý³Ó¨Ç å³ñ½³·áõÛÝ ï»ëùÁ ÏÉÇÝÇ.
2
x , áñï»Õ i = 3 , 5 , 7 , … ( 2. 16)
U =U ⋅
i i −2
(i − 1) ⋅ i
² Ñ³ ³ Û ë åÇ ëÇ å³ñ½»ó í ³Í é »Ïá õ ñ »Ýï µ ³Ý ³ Ó¨ á í ß³ñùÇ
Á Ý¹ Ñ³ Ýáõ ñ ³ Ý¹ ³Ù Ñ ³ ßí³ñ ÏáÕ ó ÇÏÉ áí ²2 1 .3 ³É ·áñ ÇÃ ÙÇ
µ É áÏ –ë Ë»Ù³Ý µ» ñ í³ Í ¿ ÝÏ . 2. 1 6– áõÙ : ÖÇ ßï ¿ , Ù »Ýù ß ³Ñ »-
óÇ Ýù Á Ý¹³Ù»ÝÁ Ù »Ï µ³½Ù ³å³ïÏÙ ³Ý ·áñÍáÕáõÃÛ áõÝ ª 2 ⋅ i ,
³ Û Ý ¿ É Ù»Ï ó ÇÏÉ áõÙ: ê ³Ï ³Û Ý ó Ç ÏÉÇ µ³½ Ù³Ã Ç í Ï ñÏÝ áõ-
ÃÛ áõÝÝ»ñÇ å³ñ³·³ÛáõÙ Å³Ù³Ý³ÏÇ ïÝï» ëá õÙÁ ¹³éÝáõÙ ¿
³ÏÝÑ³Û ï:
²Û ë Ù »Ï û ñ ÇÝ ³Ï áí Ù »Ý ù ó ³ ÝÏ ³Ý áõÙ ¿ ÇÝ ù Á Ý¹ ³ñÓ³ Ï
Ó¨ á í Ý» ñÏ³Û³ó Ý»É Ûá õñ ³ù³Ý ãÛáõñ ËÝ ¹ñ Ç ÉáõÍÙ³Ý ³É·á–
ñÇÃÙÇ Ï³éáõóÙ³Ý ·áñÍÁÝÃ³óÁ: ºÃ» ³Ù÷á÷»Ýù ³ñ–
¹Ûáõ ÝùÝ» ñÁ, ³å³ Ï³ñ áÕ »Ý ù »½ñ ³Ï ³óÝ »É , á ñ ³É ·á ñÇ ÃÙÇ
Ï É³ëÇÏ ï³ñµ »ñ³Ï Á Á ÝïñíáõÙ ¿ Ù Ç³Û Ý áñå»ë ÑÇ Ùù ³Ù µáÕç
ß ÇÝ áõ ÃÛ ³Ý ( ³É ·áñ ÇÃÙ Ç) Ï ³é áõ ó Ù ³Ý ·á ñÍ áõÙ , Ç Ýãå» ë · áõ -
Ù ³ñ Ù³Ý ëË»Ù ³Ý í»ñ çÇ Ý ËÝ ¹ñá õÙ : ¸ñ ³ÝÇó Ñ »ï á ëÏ ëíáõÙ ¿
Ñ ÇÙÝ ³Ï ³Ý ë ï »ÕÍ³·á ñÍ ³Ï ³Ý ³ßË³ï³ÝùÁ , »ñ µ å³Ñ ³Ýç -
í áõ Ù » Ý Ó » ñ Ù ³Ã »Ù ³ï ÇÏ ³Ï³Ý ¨¯ ïñ³ Ù ³µ ³Ý ³Ï ³Ý áÕç
áõÝ³ÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ý»ñ¹ñáõÙÁ Á Ýïñ í ³Í ë Ë» Ù³ Û Ç Ï³ï ³ñ »-
É ³ ·á ñÍÙ ³Ý Ñ³ñóáõ Ù: ¸ ñ ³ ó ³Û ï áõÝ û ñÇÝ ³Ï Ý ¿ ñ ª é » Ïáõ ñ-
ëÇ³ÛÇ ÏÇñ³éáõÙÁ ß³ñùÇ ÁÝ¹ Ñ ³Ýáõñ ³Ý ¹³ÙÇ Ñ ³ßíÙ³Ý
· á ñÍ áõÙ : Æ ëÏ í »ñ çÝ³Ï ³Ý å ³ñ ½ »óí ³Í ï ³ñ µ»ñ ³ ÏÁ ßïÏ Á-
íáõÙ ¿ áñáß ÑÝ³ñ ùÝ»ñ ÏÇñ³é»Éáõó Ñ»ïá. »Ã » ÑÇßá õÙ »ù,
í » ñçÇ Ý û ñÇ Ý³ Ïáõ Ù µ³í ³Ï ³Ý ¿ ñ ÷ á÷ áË »É ß ³ ñùÇ ³ Ý ¹³Ù-
Ý »ñ Ç Ñ ³Ù³ñ ³Ï ³É Ù ³Ý ù ³Û É Ç ã³÷Á , á ñå» ë ½Ç ó ÇÏÉÇ Û áõ ñ ³-
ù ³ ÝãÛ áõ ñ Ï ñÏÝ áõÃ Û ³Ý ÁÝ Ã³ó ùá õ Ù ß ³Ñ»Ç Ýù Ù» Ï µ ³ ½Ù ³-
å³ïÏÙ ³Ý ·á ñÍ áÕáõÃÛá õÝ :
Ð»ï³·³ÛáõÙ ÝÙ³Ý ËÝ¹ñÇ Ñ³Ý¹Çå»ÉÇë, µÝ ³Ï ³Ý ¿, áñ
¹áõù, ÑÇÙÝí» Éáí Ó»éù µ»ñ³Í ÷áñÓÇ íñ³, áñå»ë ³É–
·á ñÇÃ ÙÇ Ñ ÇÙÝ ³ÛÇ Ý ë Ë»Ù ³ ÁÝ ïñ »ù ²2 1 .3 ³É ·á ñÇÃÙ Ç
ëÏ½µáõÝùÁ: ÆÝùÝ³í³ñÅ³ÝùÇ Ý å³ï ³Ï áí Ï³é³ç ³ñ Ï»Ýù
É áõÍ »É ëáõÛ Ý µ ³ÅÝÇ í»ñ çáõÙ Ý» ñÏ ³Û³óí³Í ÙÇ ß³ñ ù
ËÝ¹ÇñÝ»ñ:
Æ ëÏ ³Û ÅÙ ¹Çï ³ñÏ»Ý ù ³ÛÉ ïÇ åÇ ËÝ ¹Çñ Ý» ñÇ É áõÍ Ù³Ý
» Õ³Ý ³ÏÝ »ñ Á , áñ áÝ ù Ñ ³×³Ë³Ï Ç »Ý ÏÇ ñ³éíáõÙ Í ñ³·ñ³–
í á ñÙ ³Ý åñ ³Ï ïÇÏ ³Û á õ Ù : Ø ÇÝ ã µ áõ Ý Ë Ý¹ ñÇ Ý ³Ýó Ý»ÉÁ µ »ñ »Ý ù
áñáß å³ñ½³µ³ÝáõÙÝ»ñ:
¶Çï» ±ù, ³ñ ¹Û áù, Ã» ÇÝãå»ë ¿ ³é³Ý ÓÇÝ Ãí³Ý ß³ÝÝ» –ñ Çó
Ó¨³íáñíáõÙ µÝ ³Ï ³Ý ÃÇíÁ: ÆÝãå»±ë ¿, ûñÇÝ ³Ï , þ5þ (ÑÇÝ·)
Ã í³Ý ß³ÝÇó ëï³óíáõÙ þ5 1 þ (ÑÇ ëáõ ÝÙ »Ï) Ã Ç íÁ , »ñµ ÑÇ Ý·Ç
Ï áÕ ùÇ Ý ³ í» É ³ó Ýáõ Ù » Ýù þ 1 þ Ã í³ Ý ß³ÝÁ : º í ë Ù »Ï Ãí³ Ý ß³Ý,
62
û ñÇÝ ³Ï , þ3 þ ( »ñ»ù) ³í»É ³óÝ»Éáí, Ï ëï³Ý ³Ý ùª þ513 þ ( ÑÇÝ ·
Ñ³ñÛáõ ñ ï³ëÝ»ñ»ù) ÃÇíÁ ¨ ³ÛÉÝ: ²Ûë ·áñÍÁÝÃ³óÇ
Ý Ï³ ñ³ · ñÙ³ Ý Ñ ³ñó áõÙ Ù » ½ Ï³ñ áÕ ¿ û ·Ý» É ËÝ ¹Ç ñ 1 9– áõ Ù
³é³ç³¹ñí³Í (2.1 0) ³ñï ³Ñ ³Û ï áõÃÛ ³Ý Ñ³ß íÙ ³Ý
³É·á ñÇÃÙ Á, áñÁ Ó» ½ í³Õûñáù Ñ³ÝÓÝ³ñ³ñí»É ¿ñ Ï³½Ù»Éáõ :
ºÃ» Ï³½Ù»É »ù, ³å³ ³Ûë óáõóáõÙÁ µ³í³Ï³Ý ¿, áñ å»ë½Ç
¹ áõ ù Ï é ³Ñ» ù µ Ý³ Ï³Ý Ãí»ñ Ç Ó¨³ í áñ Ù³Ý » Õ ³Ý ³ÏÁ , Ç ëÏ »Ã»
áã, ³å³ ³é³ç³ñÏáõÙ »Ý ù ÙÇ³ëÇ Ý ÉáõÍ»É Ñ»ï¨Û³É
Ó¨ ³Ï »ñ åÙ³Ùµ ËÝ ¹Ç ñÁ .
ÊÝ¹Çñ 22: Î³½Ù»É Ã í³Ý ß³ÝÝ »ñ Ç Ñ³ç áñ ¹³Ï³Ý áõ-
ÃÛ áõÝ Çó µÝ³Ï ³Ý Ã íÇ Ó ¨ ³ íá ñÙ ³Ý ³É ·á ñÇÃÙ Á :
² Ý¹ñ³¹³éÝ ³É áí ( 2 .10 ) ³ñ ï³Ñ³Ûï áõÃÛ ³ÝÁ , Ï ³ñá Õ » Ýù
³ñÓ³Ý³·ñ»É, áñ Ýñ³ ³ñÅ»ùÁ Ñ³ßí³ñÏ íáõÙ ¿ ó ÇÏÉÇ
Ï ñÏÝ áõÃ Û áõÝ Ý» ñÇ ³ñ¹ Û áõ ÝùáõÙ ª Ù » Ï ÷³Ï ³· ÍÇ ³ ñ Å» ùÇó
Ù Û áõ ëÁ ëï³ Ý ³Éá í , Ç Ýã Ç Ñ ³Ù³ñ Ù» Ï ÷ ³Ï ³ ·ÍÇ ³ ñ Å »ù Á
µ ³ ½Ù ³å³ïÏíáõÙ ¿ ï ³ë á í ¨ ³ ñï ³ ¹ñÛ ³É ÇÝ ·áõ Ù³ñ í áõ Ù a
Ã Çí Á : ÜÏ ³ï »Ý ù , á ñ Ý áõ Û Ý ëÏ ½µá õ Ý ùÁ · áñÍ áõÙ ¿ Ý ³¨ í» ñÁ
µ»ñí³Í Ãí³Û ÇÝ ûñÇÝ³Ïáõ Ù: ²Û ëï»Õ ÷³Ï³·ÍÇ ¹»ñáõ Ù
Ñ ³Ý ¹» ë ¿ · ³ É Çë Ù ÇÝ ã¨ ÁÝÃ ³óÇ Ï å³ÑÁ Ý» ñÙá õ Í í³Í
Ã í ³Ý ß³ÝÝ» ñÇó Ï ³ ½Ù í ³Í ÃÇ íÁ , Ç ëÏ ·á õ Ù ³ñ í áÕ a Ã íÇ ¹»-
ñ áõ Ù ª Ñ» ñÃ³ Ï ³Ý ÃÁ í³Ý ß³ ÝÁ : ¸Çó áõ ù , þ5 1 þ Ã Ç íÁ ëï ³óí áõ Ù ¿
þ5þ–Á µ³½Ù³å³ï Ï»Éáí þ10 þ- áí ¨ ·áõÙ ³ñ»Éá í þ1 þ Ã í³Ý ß³ÝÁ ,
Ç ëÏ þ5 13 þ Ã Çí Áª ³ñ ¹» Ý ëï ³ó³ Í þ51 þ –Á µ ³½ Ù³ å³ ïÏ »É á í
þ1 0 þ– áí ¨ ·áõÙ ³ñ»É áí þ3 þ Ãí³Ýß³Ý Á : ² Ûë å» ë å» ïù ¿
ß³ñáõ Ý³Ï»É ÙÇ Ýã¨ ³í³ñïíÇ ÃÁ í³Ý ß³ÝÝ»ñÇ ó³ÝÏÁ : ÆëÏ
ëÏ½µáõ Ù Ï³ñ»ÉÇ ¿ »ÝÃ³¹ñ »É , áñ ÃíÇ ³ñ Å»ùÁ ½ñ á ¿, áñÇó
³é³çÇÝ ÇëÏ ù³ÛÉáõÙ ëï³ó íáõÙ ¿ þ5 þ ÃÇíÁ. 0 ⋅ 10+ 5=5 :
Ü Ï .2 .1 7– áõÙ µ »ñ í³ Í ¿ ËÝ ¹Ç ñ 22 - Ç É áõ ÍÙ ³Ý ³ É · áñ ÇÃÙÇ
µ ÉáÏ –ëË»Ù³Ý , áñï»Õ áñå»ë y Ã íÇ Ý ³Ë Ý³Ï ³Ý ³ñ Å» ù
( ³ é³çÇÝ ÷ ³Ï ³ ·ÇÍ) Á Ýïñ í ³Í ¿ ½ñ áÝ , Ç ëÏ Û áõ ñ ³ù³ ÝãÛ áõ ñ
·áõÙ³ñíáÕ Ãí³Ýß³ÝÇ ³ñ Å» ùÁ (a –Ý) , µ ³ó³éáõÃ Û³Ùµ ³é³-
çÇÝÇ , Ý»ñÙ áõÍíáõÙ ¿ óÇÏÉÇ Ñ»ñÃ³Ï³Ý ÏñÏÝ áõÃÛ ³Ý ÁÝÃ³ó-
ùáõ Ù : ÆÝ ãå»ë »ñ¨áõÙ ¿ ·Í ³Ý Ï³ñÇó , Ñ ³ßí³ñÏáÕ ó ÇÏÉÁ
Ý ³Ë³å³ÛÙ ³Ý áí ¿ , ³ÛÝ å» ë á ñ ³Û Ý Ñ »ñÃ ³Ï³Ý ³Ý·³Ù
Ï Ï³ ï³ ñí Ç, » Ã» Ù áõ ïù ³Û ÇÝ Ýß³Ý Á Ã í³ Ýß ³Ý ¿ , ³Ûë ÇÝùÝ a –Ç
³ñÅ» ùÁ å³ïÏ³Ý áõÙ ¿ [0;9] µ ³½ Ùá õ ÃÛ ³ÝÁ : ² Û ë Ñ³Ý·³ Ù ³Ý ùÁ
µÉáÏ –ë Ë»Ù³ÛáõÙ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ¿ ÃÇí 4 å³ÛÙ³Ý³Ï ³Ý
µ ÉáÏ áõÙ : Æë Ï Ã» ÇÝ ãå» ë ¿ ³Û ¹ ÷ ³ëï Á ëï áõ ·íáõÙ , Ñá õë áí
»Ýùª ã»ù Ùáé³ó »É. a ∈ [0;9 ] å³ÛÙ ³ÝÁ ×Á ßÙ ³ñÇï ¿ , »Ã »
Ù Ç³Å³Ù ³Ý³Ï a ≥ 0 ¨ a ≤ 9 : Ø Ý³ó³ ÍÁ Ù» ÏÝ³µ ³Ý íáõ Ù ¿ ëá íá -
ñ ³Ï ³Ý Ó »í á í . ù³ÝÇ ¹»é a ∈ [0;9] Ï³ï³ñ»É 5 ¨ 6 µÉáÏÝ»ñáõÙ
63
1
Ýßí³Í ·áñÍá-
êÏÇ½µ
ÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, Ñ ³Ï ³é ³ Ï
2 ¹»åùáõ Ù ÃíÇ Ñ³ßíáõÙÁ
y := 0 Ï ³í³ñï íÇ:
Ð»ï³·³ÛáõÙ ¹áõù
3 Ï ñÏÇ Ý ÏÑ ³Ý ¹Ç å»ù (2.1 0)
ïÇåÇ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý
a ¨ Ù»Ï ³Ý ·³Ù ¨ë
Ï Ñ³ Ùá ½í »ù Ý ñ³
å ñ ³Ï ïÇÏ Ù »Í Ý ß³ Ý ³-
4 Ï áõ ÃÛ ³Ý Ù »ç : Æ ¹ » å ,
áã
a∈[0;9] ¹áõù ³ñ ¹» Ý å³ïñ³ëï
» ù ï íÛ ³É Ñ ³Ý ¹Ç åÙ³ÝÁ
¨, Ñáõëáí »Ýù, Ç íÇ×³ÏÇ
³Ûá »ù ÇÝùÝáõñáõÛÝ Ï³-
5 7
éáõó »É áõ ÝÙ ³Ý , Ã» Ïáõ ½ ¨
y := 10⋅y + a y ÁÝ¹Ñ³Ýñ³ó í³Í ³É-
·áñÇÃÙ:
6 8 ¸Çï³ñÏí³Í ËÝ ¹Ç ñÝ
ì»ñç áõÝÇ Çñ Ñ³Ï ³¹³ñÓÁ , »ñµ
a ³ÝÑ ñ³Å»ßï ¿ á ñáß» É
ï ñí³Í µÝ ³Ï ³Ý ÃÇíÁ
Ï ³ ½Ùá Õ Ã í ³Ý ß³ÝÝ» ñÁ ,
ÜÏ.2.17: ÊÝ¹Çñ 22 ÉáõÍÙ³Ý ³É·á- Ï ³Ù Ã íÇ Ï ³ñ -
ñÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³: ·³ÛÝáõÃÛáõÝÁ: ²é³ç ÇÝ
Ñ³Û³óùÇó ³é³ç³¹Áñ-
í ³ Í Ë Ý ¹ Ç ñ Á ³ÝÇ Ù ³ë ï ¿ , ù ³Ý Ç á ñ , » Ã» Ã Ç íÁ ·ñ í³Í ¿ ¨ ,
Ñ»ï¨³µ³ñ, ï»ë³Ý» ÉÇ ¿, ³å³ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñ Ç Ï³½ÙÁ, ÇÝãå»ë
Ý ³¨ Ý ñ³ Ýó ù ³Ý ³ÏÁ , ³ ÏÝÑ ³Ûï » Ý : Æ ëÏ » Ã» Ã Çí Á ï »ë ³Ý »É Ç
ã¿ ±, Ï ³ñ á ±Õ » ù, ³ñ¹Û áù, Ãí³ñÏ »É ³ÛÝ ·á ñÍ áÕ áõÃÛ áõÝ Ý» ñÁ ,
áñáÝù å»ïù ¿ Ï³ï³ñí»Ý µ³Õ³¹ñ Çã Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ , ³ÛÝ ¿ª
ÙÇ³íáñÝ»ñÁ , ï³ëÝ ³íáñÝ»ñÁ ¨ ³Û ÉÝ, áñáß»Éáõ Ñ³Ù³ñ:
²Û ëÇ ÝùÝ ³é³ç³ñÏáõÙ »Ýù ÉáõÍ»É Ñ»ï¨Û³É ËÝ¹ÇñÁ:
ÊÝ¹Çñ 23: îñí³Í ¿ µÝ³Ï³Ý N Ã Ç íÁ : à ñá ß »É ³Û ¹ Ã íÇ
å³ïÏ »ñÁ Ï ³½Ùá Õ Ã í³Ý ß³ÝÝ» ñÁ :
îñí³Í ÃÇíÁ ï³ëÝ áñ¹³Ï ³Ý Ñ³ßí³ñÏ ³ÛÇ Ý Ñ³Ù³Ï³ñ–
·Çó ¿ , áñ Á å³ï Ï³Ýá õÙ ¿ ¹Ç ñù³ÛÇÝ Ñ ³Ù³Ï ³ñ·»ñÇ ¹³ëÇÝ :
Æ ëÏ ³Û ¹ ï Çå Ç Ñ³Ù³Ï ³ñ ·» ñáõÙ , Ç Ýã å »ë Ñ ³Û ïÝÇ ¿ , ó ³Ý-
Ï ³ó ³Í ÃíÇ å ³ï Ï» ñÁ Ï ³½ Ùá Õ Ãí³Ý ß³ÝÝ »ñ Ç Çñ ³Ï ³Ý
³ñÅ» ùÁ Ï³Ëí³Í ¿ Ãí³Ýß³ÝÇ ½µ ³Õ»óñ³Í ¹ÇñùÇó: ¸Ç –óáõ ù,
Ù »ñ ÃÇ íÁ ( p+ 1) Ï³ñ · ³ÝÇ ¿ , Ñ »ï ¨³ µ³ ñ Ý ñ ³ å ³ï –Ï» ñÁ
64
ï ³ë Ýá ñ¹³Ï ³Ý Ãí³Ý ß³ÝÝ» ñÇ í» ñç³íáñ Ñ³ç áñ ¹³–
Ï ³Ý áõ ÃÛ áõ Ý ¿ ª a a
p p −1 L a a a
2 1 0 , áñï»Õ a p , a p – 1 , … , a 1 , a 0
Ã í³Ý ß³ÝÝ» ñÇó Ûáõ ñ³ù³Ý ãÛ áõñÁ å³ïÏ³Ý áõÙ ¿ [0;9] µ ³½ -
Ù áõ ÃÛ ³Ý Á , Ç ëÏ Ý ñ³ Ýó ù ³ ß» ñÁ ³í»É ³Ý áõÙ »Ý 1 0 ³Ý · ³Ù ³çÇó
Ó³Ë: úñÇÝ³Ï, í»ñÁ Ýßí³Í þ513þ ÃÇíÁ »ñ »ù Ï³ñ·³ÝÇ ¿ (p=2)
¨ Ýñ³ å³ïÏ »ñ Á Ï³½Ùí³Í ¿ ° 5 °, ° 1 ° ¨ ° 3 ° ï³ë ³Ï ³Ý
Ã í³Ý ß³ÝÝ»ñÇó , áñï»Õ a 0 =3, a 1 =1, a 2 = 5 : ê ³Ï ³ÛÝ , »Ã » a 0 –Ç
ù ³ ßÁ Ñ³í³ë ³ñ ¿ Ù »Ï Ç , ³ å ³ a 1 -Ç ù³ßÁ Ñ³í³ë³ñ ¿ 10, ÇëÏ
a 2 – ÇÝ Áª 1 00 ¨ ³ÛÉÝ : Ð³ßíÇ ³éÝ »Éá í ³Ûë Ñ ³Ý ·³Ù ³ÝùÁ , 513
Ã íÇ ³ñ Å»ù Á Ñ ³ ßíáõÙ »Ý , áñ å »ë ( 5 ⋅ 10 2 + 1 ⋅ 1 0 1 +3) µ³½-
Ù³Ý¹³ÙÇ ³ñÅ» ù: ÀÝ¹Ñ³Ýáõñ ¹» åùáõÙ µÝ³Ï³Ý ÃíÇ ³ñÅ» ùÁ
Ï³ñ»ÉÇ ¿ Ñ³ßí»É Çñ µ³Õ³¹ñ Çã Ãí³Ý ß³ÝÝ »ñ Çó Ñ»ï¨Û³É
µ ³ ½Ù ³Ý ¹³Ù Ç ÙÇ çáó áí .
N = a p ⋅ 10 p + a p −1 ⋅ 10 p −1 + L + a 2 ⋅ 10 2 + a 1 ⋅ 10 1 + a 0 : (2.17)
Ø»ñ ËÝ ¹ÇñÝ ¿ª áõ Ý»Ý³Éáí µÝ³Ï³Ý ÃÇí, áñáß»É Ýñ³

µ ³Õ ³ ¹ñ Çã Ã í³ Ýß ³ÝÝ »ñ Á : ²Û¹ Ý å ³ï ³Ïá í ¹ÇÙ »Ýù ( 2 .1 7)
³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ ³Ý Á áñï»ÕÇó »ñ¨áõÙ ¿, áñ µáÉáñ ·áõÙ³–
ñ »É Ç Ý» ñÁ , µ ³ó ³ éáõ ÃÛ ³Ù µ í »ñç ÇÝ ª a 0 – Ý , ³ ÝÙ Ý³ó áñ ¹ µ³–
Å³ÝíáõÙ »Ý 10-Ç: ²Ûëï»ÕÇó Ñ»ï¨ áõÙ ¿, áñ »Ã» N Ã Çí Á
µ³Å³Ý»Ýù 10-Ç, ³å³ ³é³ç³ó³Í ÙÝ³óáñ¹Á Ñ³í³ë³ñ
Ï ÉÇÝÇ a 0 – Ç: ²Û ë Ñ³Ý·³Ù ³Ý ùÁ Ï³ñáÕ »Ýù ·ñ³Ýó »É ³Û ëå»ë.
⎧ N ⎫ : ´ ³Å ³Ý Ù³ Ý ³ñ ¹Ûá õ Ý ùÇ ª ù³Ýáñ ¹Ç ³Ù µáÕ ç Ù ³ë Á,
a0 = ⎨ ⎬
⎩ 10 ⎭
µÝ³Ï³Ý³µ³ñ, a 0 ã Ç å ³ ñá õ Ý ³ÏÇ , Ç ëÏ Ù Ý³ó ³Í a i (i=1,2,…,p)
Ã í³Ý ß³ÝÝ»ñÇ Ý ÏÇó ï³ëÇ ³ëïÇ×³Ý³óáõÛó Ý»ñÁ Ù»Ïáí
Ï Ýí³½»Ý : ºÃ » ³Ù µáÕç Ù³ëÁ Ýß³Ý ³Ï »Ý ù N 1 , ³å³
Ï áõ Ý »Ý ³Ý ù.
N 1 = a p ⋅ 10 p −1 + a p −1 ⋅ 10 p −2 + L + a 2 ⋅ 10 1 + a 1 :
ºÃ» ß³ñáõÝ³Ï»Ýù ÝáõÛÝ á×áí, ³å³ Ï³ñáÕ »Ýù ³ë »É , áñ
µ ³ Å³Ý»É áí N 1 – Á ï³ëÇ Ï ëï³Ý ³Ý ù a 1 Ù Ý ³ó á ñ ¹Á , Ç ëÏ N 2
³Ùµ áÕç Ù ³ëÁ ÏÁ Ý¹áõÝÇ Ñ»ï¨Û ³É ï»ëùÁ .
N 2 = a p ⋅ 10 p − 2 + a p −1 ⋅ 10 p − 3 + L + a 3 ⋅ 10 1 + a 2 :
65
²Ûëå»ë ß³ñáõÝ³Ï »Éáí, ÏÑ³ëÝ»Ýù N p = a p Ã íÇÝ : Ø »Ï
³Ý·³Ù ¨ë µ³Å³Ý» Éáí ÁÝÃ³óÇÏ N p ÃÇíÁ ï³ëÇ , áñå»ë
Ù Ý³ó áñ ¹ , Ï ëï ³Ý³Ý ù a p Ã í³ Ý ß³ÝÁ , Ç ëÏ ³Ùµ áÕ ç Ù ³ëÁ
Ï Ñ³í³ë ³ñíÇ ½ñáÛ Ç ª ¹ñ ³Ý áí Ã í³Ý ß³Ý-
1
Ý »ñ Ç á ñá ßÙ³Ý ·á ñÍÁ ÝÃ ³ó Á Ï³í³ñïí Ç :
êÏÇ½µ ÆÝãå»ë ï»ë³Ýù, ËÝ ¹ñ Ç ÉáõÍáõÙÁ
³í³ñ ïíáõÙ ¿, » ñµ Ñ» ñÃ ³Ï ³Ý Ni
2
µ Ý³Ï³Ý ÃÇ íÁ , áñÁ ëï ³ó í»É ¿ Ý ³Ëáñ ¹
N ù ³Û É Ç N i – 1 µÝ ³Ï ³Ý Ã íÇó , µ ³Å³Ý»Éáí
³ÛÝ ï³ëÇ íñ ³ ¨ í» ñóÝ »Éá í ù³Ýá ñ¹Ç
³Ùµ áÕç Ù³ëÁ , ³ÛëÇ ÝùÝª N i = ⎡⎢ i −1 ⎤⎥ ,
3 N
k := 0 ⎣ 10 ⎦
Ñ ³í ³ ë³ñíá õ Ù ¿ ½ñá Û Ç : ²Û ë Ñ ³Ý · ³-
4 Ù ³Ý ùÇó »É Ý»É áí , í»ñ Á Ý »ñ Ï³ Û ³ó í ³Í
· á ñÍÁ ÝÃ ³ó Á íë ï³Ñá ñ »Ý Ï ³ñ áÕ »Ý ù
⎧N ⎫ Ý Ï³ ñ³·ñ »É Ñ»ï å ³ÛÙ ³Ý áí ó ÇÏ É Ç Ù Ç-
⎨ ⎬
⎩10 ⎭ ç áó á í , Ç Ýã Á µ »ñ í ³Í ¿ ÝÏ . 2 .1 8– áõÙ:
ÊÝ¹ÇñÁ ÉáõÍ»É Çë, ½áõ·³Ñ»é³µ³ñ Ï³-
ñáÕ »Ýù Ñ³ßí»É Ý³¨ ³ÛÉ å³ñ³Ù»ïñ»ñÇ
5
³ñÅ»ùÝ»ñª ¹Çó áõù ³É·áñÇÃÙÇ µ»ñí³Í
k := k + 1 ï³ñµ»ñ³ÏáõÙ Ù»Ýù ÙÇ³Å³Ù³Ý ³Ï
Ñ ³ ßíáõÙ » Ýù N ÃíÇ k Ï ³ñ · Á, á ñÇ
6 ³ ñ Å» ùÁ ³ ñï ³Í í áõÙ ¿ ó ÇÏ É Ç ³ßË³-
⎡N ⎤ ï³Ý ùÁ ³í³ñï»É áõó Ñ »ïá: Æ ëÏ ó ÇÏÉ áõÙ
N := ⎢ ⎥ ÁÝ¹·ñÏí³Í »Ýª Ïñïë »ñ Ãí³Ý ß³ÝÇ
⎣10 ⎦
áñáßÙ³Ý ¨ ³ñï³ÍÙ ³Ý (µÉ.4), Ï³ñ·Á
áñáßáÕ k ÷á÷áË³Ï³ÝÇ Ý Ù»Ï
7 · áõ Ù³ ñÙ ³Ý ( µÉ .5) ¨ N – Á ï³ëÇ µ ³Å³-
áã
N=0 Ý ³Í ù ³Ý áñ ¹Ç ³ Ùµ áÕ ç Ù³ëá í ÷ á Ë³-
ñÇÝáÕ (µÉ.6) µÉáÏÝ»ñá í:
Î³éáõó í³Í óÇ ÏÉÇ ÝÏ ³ñ³·ñáõ–
³Ûá ÃÛ áõÝ Á Ý áõ Û Ý å »ë á ãÝ ãá í ãÇ ï ³ñµ »ñíá õ Ù
8
Ý ³Ëáñ¹ ûñÇ Ý³Ï Ý»ñáõ Ù ÏÇ ñ³éí³Í
k ¹ ³ ñ Óí ³Í ùÝ »ñ Ç ó ¨ Ñ Ý ã áõ Ù ¿ ³ Û ëå» ë .
ÏñÏÝ»É 4, 5 ¨ 6 µÉáÏÝ»ñÁ ÙÇÝã¨ N=0
9 å³ÛÙ³ÝÇ ×Çßï ÉÇÝ»ÉÁ: î»ëÝáõ ±Ù »ù,
ì»ñç³ ñ ¹» Ý á ñ» ñá ñ ¹ ³Ý· ³ Ù Ý áõ Û Ý á ×á í
ÝÏ³ñ³·ñáõÙ »Ýù ï³ñµ»ñ µáí³Ý¹³-
ÜÏ.2.18: ÊÝ¹Çñ 23 Ï áõ ÃÛ ³Ù µ ó Ç ÏÉ» ñ : î ³ ñµ »ñ áõÃ Û á õ ÝÁ Ù Ç-
ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ ³ÛÝ óÇÏÉÇ å³ñá õÝ³ÏáõÃÛ áõÝÝ ¿:
µÉáÏ–ëË»Ù³: ÆÝ ãå»ë »ñ¨ áõÙ ¿ ³É·á ñÇÃ ÙÇ µÉ áÏ–
66
ëË»Ù³ÛÇó , ó ÇÏÉ Ç Ûáõñ³ù³Ý ãÛ áõñ Ïñ ÏÝáõÃÛ³Ý ÁÝÃ³óùáõÙ
Ñ ³ ßí³ñ Ïíá Õ a i ( i=1 ,2 ,…,p) Ã í³Ý ß³ÝÁ ÙÇ³ÛÝ ³ñï³ÍíáõÙ ¿ ¨
á ã ÙÇ ï »Õ ãÇ å³Ñ å³Ý íáõ Ù : ²ÛÝ å»ë áñ , » Ã» áñ ¨¿ ËÝ¹ñá õÙ
Ñ ³ñ Ï ÉÇÝÇ Ç Ý ã–á ñ Ó¨ áí ¹ñ ³Ýó û ·ï ³·á ñÍ» É , ³å³
³ÝÑ ñ³Å»ßï ¿ óÇ ÏÉÇ ëÏ ½µ áõÙ ³í»É ³óÝ»É Á Ý¹³Ù»ÝÁ Ù»Ï
í» ñ³·ñ Ù³Ý ·áñÍ áÕ áõÃ Ûáõ Ýª a k : = N { }10
: ²Û ë ¹»åùáõÙ ó ÇÏÉ Ç
³é³çÇÝ Ï³ï³ñÙ ³Ý Å³Ù³Ý³Ï, »ñµ k=0, Ñ³ßí³ñÏíáÕ
Ù Ý³ó áñ ¹Á Ï í»ñ ³·ñíÇ a 0 –Ç Ý , Ï ³ ñï ³Íí Ç ¨ k –Ç ³ ñ Å» ùÁ
Ï ³ ×Ç Ù »Ïá í , ë ï³ Ý³ É á í Ù »Ï ³ ñ Å» ùÁ : ò ÇÏÉÇ Ñ ³ç áñ ¹
Ï ñÏÝ áõÃ Û ³Ý Å ³Ù ³Ý³Ï ÙÝ ³óá ñ ¹Á Ïí» ñ ³· ñí Ç a 1 –Ç Ý ,
Ï ³ñï³ÍíÇ ¨ k –Ý ÏÁÝ¹áõ ÝÇ »ñÏáõ ³ñÅ»ùÁ ¨ ³ÛÉÝ : ²Û ëåÇ ëáí
Ù »Ý ù Ïë ï³Ý ³Ý ù A (a 0 , a 1 , L , a k − 1 , a k ) í»Ïïáñ, áñ Ç ï³ññ»ñÇ
³ñ Å» ùÝ »ñÝ »Ý ª N ÃíÇ ÙÇ³íáñÝ»ñÇ, ï³ëÝ³íáñÝ»ñÇ,
Ñ ³ñ Ûáõ ñ³íá ñÝ »ñ Ç ¨ ³ÛÉÝ ù³Ý³ÏÝ »ñ Á , ³Û ëÇÝ ùÝ ª µ³Õ ³¹ñ Çã
Ã í ³Ý ß³ÝÝ» ñÁ : òÇÏ É Ç ³ ßË ³ï³Ý ùÇ ³í³ ñï Çó Ñ »ï á k – Ý
óáõÛó Ïï³ áã ÙÇ ³ÛÝ N ÃíÇ Ï³ ñ·Á, ³ÛÉ Ý³¨ A í» Ïï áñÇ
»ñ Ï ³ñáõÃÛáõÝÁ:
Ð³çá ñ¹ ËÝ ¹Ç ñÁ ÉáõÍ»ÉÇë ³é³çÇÝ Ñ³Û³óùÇó Ï³ñáÕ ¿
Ãí³É , áñ µáÉáñ ·áñÍáÕ áõÃÛáõ ÝÝ»ñÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ Çñ³Ï ³Ý³ó–Ý »É
Ù »Ï ó Ç ÏÉÇ Ï ñÏÝ áõÃ Û áõÝ Ý» ñÇ ßÝá ñÑ Çí : ê ³Ï ³Û Ý ¹ ³ ³ Û ¹å» ë ã ¿ :
Ê Ý ¹Çñ 2 4 : î ñí ³Í ¿ N µÝ ³Ï ³Ý Ã Ç íÁ : º Ã» ³ Û Ý Ï³½–
ÙáÕ µáÉáñ Ãí³Ý ß³ÝÝ» ñÁ ÷á ùñ »Ý þ5þ–Çó , ³å³ ëï ³Ý ³É N 1
µÝ³Ï³Ý ÃÇíÁ, ÏñÏÝ³å³ïÏ»Éáí N Ã íÇ Ã í ³Ý ß ³ÝÝ »ñ Á ¨
å ³ Ñ å³ Ý»Éá í Ãí³Ý ß³ÝÝ »ñ Ç Ñ³ñ ³µ »ñ ³Ï³Ý ¹Ç ñùÁ: º Ã » N
Ã íÇ å ³ïÏ »ñ áõÙ ³éÏ ³ »Ý þ5 þ –Çó Ù »Í Ï ³Ù Ñ ³í ³ ë³ñ
Ãí ³ Ý ß³ÝÝ»ñ, ³å³ ÃÇ íÁ Ãá ÕÝ»É ³Ý÷á÷á Ë:
Ø ÇÝ ã¨ Ë Ý¹ñ Ç É áõ Í Ù³Ý Ý ³Ýó Ý »ÉÁ Ñë ï³Ï»ó Ý »Ý ù ËÝ¹ ñÇ
å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ, ³ñ ¹Û áõÝùÁ ¨ í»ñç ÇÝÇë Ñ³ëÝ »Éáõ ÑÝ³ñ ³íáñ
áõÕÇÝ»ñÁ: ¸Çóáõù, N=3014 ÃíÇ µáÉáñ a i Ã í ³ Ýß ³Ý Ý»ñ Á ÷ á ùñ
»Ý þ5 þ Ãí³Ý ß³ÝÇó, Ç Ý ãÇ å³ï ×³ é áí, Ï ñÏ Ý³ å³ ï– Ï»É áí
Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ Ãí³Ýß³Ý, å»ïù ¿ Ó¨ ³íáñ »É N 1 =6028 ÃÇ íÁ :
N=9 251 8 Ã íÇ Ï³½ÙáõÙ ³éÏ³ »Ý ÇÝ ãå»ë þ5 þ–Çó ÷áùñ,
³ Û Ý å» ë ¿ É ª Ù» Í Ï ³Ù Ñ³í ³ë ³ñ Ã í ³Ý ß³Ý Ý» ñ , Ñ »ï¨ ³µ ³ ñ ,
Ã Ç í Á å »ïù ¿ Ã áÕÝ »É ³ Ý÷ á÷ áË :
ò³ÝÏ³ó ³Í ËÝ¹Çñ Ï³ñ»ÉÇ ¿ ÉáõÍ»É ï³ñµ »ñ »Õ ³Ý³Ï–
Ý »ñ áí, ¨ ³Ûë ËÝ ¹ÇñÁ Ý áõÛ Ýå»ë µ³ó ³éáõÃÛ áõÝ ãÇ Ï³½Ùáõ Ù :
ê ³Ï ³ÛÝ »Ã» ³É ·áñÇÃÙ Ç ÝÏ ³ïÙ³Ùµ áã Ù Ç Ñ ³ïáõÏ å³Ñ³Ýç
ãÇ Ý»ñÏ³Û³óí³Í, ³å³ Ýå³ï³Ï ³Ñ ³ñÙ³ñ ¿ ÏÇñ³é»É Ó»½
Ñ ³Û ï ÝÇ Ù »Ã á¹ Ý» ñÁ , Ç Ýã Á Ïµ »ñÇ Å ³Ù ³Ý ³Ï Ç ½ · ³ÉÇ ï Ýï» ë-
Ù³ÝÁ: ÜÙ³Ý Ùá ï»óÙ³Ùµ ³É ·á ñÇ ÃÙÁ Ï³ñÍ»ë Ã» þÑ ³í³ùíáõÙ
67
¿þ ³ é³ Ý ÓÇ Ý Ùá ¹ áõ É Ý»ñ Çó , ³ ñ ¹Ûá õ Ý ùáõÙ å ³ ñ½»ó Ý»É áí
³É ·áñÇÃÙ Ç Ï ³éáõó Ù³Ý ·áñÍÁÝ Ã³ó Á : ²ë ³Í Á óá õó ³¹ñ» Ýù
í» ñ çÇÝ ûñÇÝ³Ïáí:
Üáñ ÃÇíÁ Ù»Ýù Ï³ñáÕ »Ýù Ó¨³íáñ»É ËÝ¹Çñ 22– áõÙ
Ý »ñ Ï³Û ³ó í³Í ³É ·á ñÇ ÃÙá í ( ²22 ) , áñï»Õ å³Ñ³ÝçíáõÙ ¿
Ã í³Ý ß³ÝÝ» ñÁ Ý» ñÙ áõÍ »É ª ëÏë ³Í ³í³· Ï³ñ·Çó: ê³Ï³ÛÝ ³Û ¹
Ã í³Ý ß³ÝÝ»ñÁ ² 23 ³É ·á ñÇÃ ÙÇ Ù Çç áóá í þ³ñï ³ùÁ ë–í»É áõ þ »Ý
ï ñí ³Í N Ã íÇó Ñ³Ï ³é ³Ï Ñ »ñ Ã³ Ï³ Ýá õ ÃÛ ³Ùµ ª ë Ïë ³Í
ÙÇ³íáñÝ»ñÇó: Ð» ï¨³µ³ñ , ³Ûëï»Õ å»ïù ¿ ¹ÇÙ»Ýù í»ñÁ
³é³ç³ñÏí³Í A ½³Ý·í³ÍÇ û·ÝáõÃÛ³ÝÁª ³é³çÇÝ ÷á õÉáõ Ù
Ñ³çáñ¹³µ³ñ · ñ³Ýó»Éáí ³ÛÝï»Õ µáÉáñ a i µ ³ Õ ³¹ ñÇ ã
Ã í³ Ý ß³ÝÝ»ñÁ :
ÊÝ ¹ñáõÙ ³é³ç ³¹ñí³Í Ñ³ñóÇ å³ï³ëË³ÝÁ ëï³Ý ³–É áõ
»Ýù »ñÏñáñ¹ ÷áõÉ áõÙ: ¸ñ³ Ñ ³Ù³ñ ³Ù »Ý¨Ç Ý ¿É å³ñ– ï³¹Ç ñ
ã¿ ëïáõ ·»É µ áÉá ñ Ãí³Ý ß³ÝÝ» ñÁ ª µ ³í³Ï ³Ý ¿ ¹ñ ³Ý ù ë ïáõ ·»É
Ñ ³ç áñ ¹ ³µ³ ñ ª Ù ÇÝ ã ¨ ³ÛÝ å³Ñ Á, »ñµ ÏÑ ³Ý¹Ç å»Ýù Ñ³ñ³ÏÇó
³ Û Ý åÇ ëÇ » ñÏ áõ Ãí³ Ý ß³ÝÝ» ñÇ , á ñáÝ ù · ïÝ íá õ Ù » Ý þ4 þ – þ5 þ
ë ³Ñ Ù³ Ý³ ·Í Ç » ñÏá õ Ï áÕ Ù» ñáõ Ù : º Ã » ³ Û ¹åÇ ëÇ Ç ñ³íÇ ×³ ÏÇ
ã Ñ ³Ý ¹Ç å»Ý ù , ³å³ N Ã Çí Á ÏÃá ÕÝ »Ý ù ³ Ý÷ á÷ áË , Ñ ³ Ï ³é ³Ï
¹ » å ùáõ Ùª »ñ ñá ñ ¹ ÷áõ Éá õÙ Ï Ó¨³íá ñ» Ýù Ýá ñ Ã Çí:
ÜÏ .2 .1 9– áõÙ µ» ñí³Í ¿ ËÝ ¹Çñ 24 –Ç É áõÍ Ù³Ý í» ñÁ Ýßí³Í
ï ³ñ µ» ñ³ ÏÇ ª ²24 . 1 ³ É ·á ñÇÃÙ Ç µ É á Ï– ëË »Ù ³Ý , á ñÁ ï ñ³ Ù³ -
µ ³Ý áñ »Ý µ³ÕÏ ³ó ³Í ¿ »ñ »ù Ù ³ë »ñ Çó ( Ù á¹áõÉ Ý» ñÇó) ª Ñ ³Ù ³-
å³ï³ëË³Ý Ý ßí³Í ÷á õÉ» ñÇ , á ñáÝó Çó Ûáõ ñ ³ù³Ý ãÛ áõñÁ
Ç ñ³ Ï³ Ý³óí áõ Ù ¿ Ç ñ»Ý µ Ýá ñ á ß ó Ç ÏÉÇ ÙÇ çáó á í : ²Û ÅÙ ÷á õ É » ñÇ
Ù ³ ë ÇÝ ³í»É Ç Ù³Ýñ³Ù³ëÝ :
ÆÝ ã å»ë »ñ ¨á õÙ ¿ ·Í ³Ý Ï³ñáõÙ , Ùáõï ù³ÛÇÝ N ÷á ÷á –
Ë ³Ï ³Ý Ç ³ ñ Å» ùÁ Ïñ ÏÝû ñÇÝ ³Ïí³ Í ¿ M ÷ á÷ áË ³Ï ³Ý áõ Ù
( µ É .3) : ¸ ³ Ï ³ï ³ñ »É » Ýù , Ñ³ß íÇ ³ éÝ »É á í ³ Û Ý Ñ ³Ý·³ Ù ³Ý ùÁ ,
áñ ³é³çÇÝ ÷áõÉÁ Çñ³Ï ³Ý³óÝáÕ ²23 ³É·áñÇÃÙÇ
Ç ñ³ · áñÍ Ù³Ý ³ñ ¹ÛáõÝ ù áõÙ ( µÉ . 5 …8) Ù áõ ï ù ³Û ÇÝ ÃÇ íÁ ãÇ
å³Ñå³Ýíá õÙ, ÇëÏ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý å³ÛÙ³ÝÇ ¹»åùáõ Ù ³ÛÝ
Ï ³ñ áÕ ¿ í» ñç áõÙ å» ïù ·³É : ØÛ áõë Ïá ÕÙ Çó, ËÝ¹ñÇ
å ³ Û Ù ³ÝÝ »ñ Çó »ÉÝ »É á í , ³ é ³çÇ Ý ÷ áõ É áõÙ ²2 3 ³ É · á ñÇÃ ÙÇ
Ñ ³Ù »Ù ³ï Ï ³ï ³ñ »É » Ýù ³Ý Ýß³Ý ÷ á÷ áË áõ Ã Û áõ Ý . Ùáõ ïù ³ Û ÇÝ
Ã íÇ Û áõ ñ ³ù³ ÝãÛ áõ ñ Ã í ³Ý ß³Ý å ³ Ñ å ³ Ýíá õ Ù ¿ A í »Ï ïá ñÇ
Ñ ³Ù ³ å³ï³ë Ë³ Ý ¹ Çñ ù áõÙ ( µÉ .5,6) :
º ñ Ïñ áñ ¹ ÷ áõ É Á Ç ñ³Ï ³Ý ³ó íáõ Ù ¿ 9 . . .12 µ É á ÏÝ »ñÇ Ù Ç -
ç áó á í , á ñï »Õ 1 0…12 µ É áÏ Ý» ñÇó Ï ³ ½Ù í³Í Ñ» ï å³ Û Ù ³Ý áí
óÇÏÉáõ Ù áñáßíáõÙ ¿ µ³Õ³¹ñÇã a i Ã í³Ý ß³ÝÝ»ñÇ å³ï-
Ï³Ý»ÉáõÃÛ³Ý ïÇ ñá õÛÃÁ: ÆÝ ãå»ë ï» ëÝáõÙ »ù, óÇÏÉÁ Ï³ñáÕ ¿
Á Ý¹Ñ³ïí»É »ñÏ áõ ¹»åùáõÙ . Ù» ÏÁ µÝ ³Ï ³Ý Ó¨ á í, »ñ µ A í»Ï-
68
1
êÏÇ½µ
9
2 i := 0
N
10
3 i := i + 1
M := N
4 11 ³Ûá
k := 0 i>k
5 áã
k := k + 1 áã 12
ai ≥ 5
6
⎧M ⎫ ³Ûá
ak = ⎨ ⎬
⎩10 ⎭
7 13
⎡M ⎤ N := 0
M := ⎢ ⎥
⎣10 ⎦
14
13
áã 8 i := k, 1,-1
³Ûá
M=0
15
N := N⋅10 + 2⋅ai
16
N

17
ì»ñç
69
ïáñÇ µáÉáñ ï³ññ »ñÁ ÷áùñ »Ý ‘5þ–Çóª ³Ûë ¹» åùÇÝ Ñ³Ù³-
å³ï³ëË³Ý áõÙ ¿ i>k å³ÛÙ ³Ý Á ( µÉ .1 1) ; ÙÛ áõë å³ï×³ éÝ ¿ ª
þ5 þ–Çó Ù »Í Ï ³Ù Ñ³í³ë³ñ Ã í³Ýß³ÝÇ Ñ³Ý¹Çå»ÉÁ (µ É .12 ), áñÇ
¹ » å ùáõ Ù å³Ñ ³Ýç í áõ Ù ¿ Ùáõ ïù³Û ÇÝ ÃÇ íÁ Ã áÕ Ý»É ³Ý÷ á÷ áË .
³Ñ³¯ áñï»Õ Ù»½ û·Ý»ó N ÃíÇ M ÏñÏÝûñÇÝ³ÏÁ: ø³ÝÇ áñ
óÇÏÉÇ ³í³ñïÇ å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ »ñÏáõëÝ »Ý, ³å³ ³ÛÝ
Ï ÝÏ ³ñ ³· ñí Ç Ñ »ï ¨Û ³ É ¹ ³ ñ Óí³Í ùá í . ÏñÏÝ»É ÃÇí 10 µÉáÏÁ
ÙÇÝã¨ (i>k) Ï³Ù (a i ≥ 5) å³ÛÙ ³Ý Ý»ñÇó Ù»ÏÇ ×Ç ßï É ÇÝ»ÉÁ : ²Ûë
¹ » å ùáõ Ù , µÝ ³Ï ³Ý ¿ , áñ ó ÇÏÉÁ Ï ß³ ñ áõÝ ³ÏÇ Ï ³ï ³ñ í »É, ù³ÝÇ
¹»é (i ≤ k) ¨ (a i <5) å³ÛÙ ³Ý Ý» ñÁ Ù Ç³Å³Ù ³Ý³Ï ³éÏ ³ » Ý : º Ã»
óÇ ÏÉÁ ³í³ñï íáõÙ ¿ µÝ ³Ï ³Ý Ó¨ á í, ¹³ Ý ß³Ý ³Ï áõÙ ¿ , áñ
µáÉáñ ÃÁí³Ýß³Ý Ý»ñÁ ÷áùñ »Ý ÑÇÝ·Çó ¨ ÇÝãå»ë
· Í ³ÝÏ ³ñ áõ Ù ¿ Áë ï Ë Ý¹ ñÇ å ³Ñ ³Ý çÇ , Ï³ï ³ñ í áõÙ ¿ ³ Ýó áõ Ù
»ññáñ¹ ÷áõÉÇÝª Ýáñ ÃÇí Ó¨³íáñ»É áõ Ýå³ï³Ïáí (µÉ.
13…1 5) :
ÆÝ ã å»ë í» ñÁ Ý ßí»ó, ³Û ë ÷ áõÉ áõÙ ÏÇ ñ³é» É » Ýù ² 22
³É·á ñÇÃÙÁ, áñÁ N ÃíÇ µ³Õ³¹ ñÇ ã Ã í ³Ý ß³Ý Ý» ñÁ í» ñóÝ áõ Ù ¿
A í»Ïï áñ Ç í»ñç Çó ª a k ,a k – 1 ,…,a 2 ,a 1 Ñ »ñÃ ³Ï ³Ý áõÃ Û³Ùµ:
²Û ëï»Õ áñå»ë Ý áñ ÃíÇ ³Ýáõ Ý í»ñóí³Í ¿ Ï ñÏÇ Ý N –Á , Ç Ý ãÁ
ÃáõÛÉ ¿ ï³ÉÇë Ó¨³íáñí³Í ÃÇ íÁ ³ñï³Í»Éáõ Ñ³Ù³ñ ¹ÇÙ»É
ÝáõÛÝª 16 µÉ áÏÇÝ:
¸Åí³ñ ã¿ ÝÏ³ï»É , áñ Ï³éáõóí³Í ³É ·áñÇ ÃÙÇ Çñ³Ï³–
Ý ³óÙ ³Ý ³Ù »Ý ³» ñÏ ³ñ Å³Ù ³Ý³Ï Á ë å³ë íá õÙ ¿ , » ñµ µ áÉáñ
Ã í ³Ý ß³ÝÝ» ñÁ þ 5 þ–Çó ÷ áù ñ »Ý : ²Û ë ¹» å ùáõÙ Ï ·á ñÍ»Ý µá –Éá ñ
»ñ»ù ÷áõÉ»ñÁ, ³ÛëÇÝùÝ »ñ»ù óÇÏÉ»ñ Áª Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÁ k
³Ý·³Ù, áñ ï» Õ k–Ý Ãí³Ý ß³ÝÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÝ ¿ : ²É·áñÇÃ ÙÇ
³ßË³ï³ÝùÁ Ï ³ñ»ÉÇ ¿ ³ñ³·³óÝ»É , Ïñ×³ï»É áí óÇ ÏÉ»ñÇ
ù³Ý³ÏÁ ª »Ã » ¹³ ÑÝ ³ñ ³íá ñ ¿ , Ñ³Ù ³ï» Õ» Éá í »ñÏ áõ ¨ ³í»ÉÇ
óÇ ÏÉ»ñ Ù»ÏÇ Ù»ç : Ø»ñ ¹»åùáõÙ ³É·áñÇÃ ÙÇ ïñ³Ù³-
µ ³Ý áõ ÃÛ áõ ÝÁ Ãáõ Û É ¿ ï ³É Ç ë ³Û ¹åÇ ëÇ Ñ ³Ù³ï» Õá õ Ù : Ø Ýá õ Ù ¿
å³ñ½»É ª á±ñ »ñ ÏáõëÁ:
º ñ » ù ó Ç ÏÉ» ñÇ Ñ ³Ù ³ï »Õ áõ Ù Á ÑÝ ³ñ ³ íá ñ ã ¿ í» ñÁ Ý ßí ³ Í
å³ï×³éáí, ³ÛÝ ¿ . Ã í³Ý ß³ÝÝ» ñÇ þ³ñï³ùëÙ ³Ý þ ¨ Ñ» ï³·³
û·ï³·áñÍÙ³Ý Ñ»ñÃ³Ï³ÝáõÃÛ áõÝÝ»ñÁ ï³ñµ»ñ »Ý : ºñÏñáñ¹
¨ »ññáñ¹ ÷áõÉ»ñÇ (óÇÏÉ»ñÇ) Ñ³Ù³ï» Õá õÙÁ ÇÙ³ëï ãáõÝÇ,
á ñá íÑ »ï ¨ , » Ã » áã µ áÉ á ñ Ãí³Ý ß ³Ý Ý » ñÝ »Ý ÷ áù ñ þ 5 þ–Ç ó , ³ å³
Ý áñ Ã íÇ Ó¨³íáñÙ³Ý íñ³ Ï áñó ñ³Í Å³Ù³Ý³ÏÁ ÏÉÇ ÝÇ
³í»Éáñ¹: ØÝáõÙ »Ý ³é³çÇÝ »ñ Ïáõ ÷áõÉ»ñ Á: ²Ûë »ñÏáõ ÷áõ-
É »ñÇ Ñ ³Ù³ï» Õá õÙÁ ÑÝ ³ñ ³íáñ ¿ , »Ã » ÷ áË»Ý ù ³É ·á ñÇÃ ÙÇ
ïñ³Ù³µ³Ý áõÃÛ áõÝÁ: ºÃ» Ï³éá õóí³Í ³É ·á ñÇÃÙáõÙ µáÉáñ
Ã í ³Ý ß³ÝÝ» ñÁ ëÏ ½µá õ Ù þ ³ñ ï³ ù ëíáõÙ þ ¿ ÇÝ Ñ»ï á Ý áñ
ë ïáõ ·íáõ Ù, ³å³ Ýá ñ ³É ·á ñÇÃ Ùá õÙ Ï ³ñ»ÉÇ ¿ Û áõñ ³ù³Ý ãÛáõ ñ
70
Ãí³Ý ß³Ý ëïáõ ·»É ³ÝÙÇç³å»ë ³ÛÝ áñáß»É áõó Ñ»ïá,
³ÛëÇÝùÝª ³é³çÇÝ ÷á õÉáõ Ùª Ññ³Å³ñ í»Éáí »ñÏ ñáñ¹ ÷áõÉÇó :
²Û ë ï³ñµ»ñ³ÏáõÙ ³é³çÇÝ óÇ ÏÉÝ ¿ ¹³éÝ áõÙ »ñÏáõ »É ùáí
ó Ç ÏÉ , á ñá Ýó Çó Ù»Ï Á µ Ý³ Ï³ Ý ¿ , Ç ëÏ Ù Û áõ ëÁ ª ëïÇ å áÕ³ Ï ³Ý:
ò ÇÏÉÁ Ï³í³ñïÇ Çñ ³ßË³ï³ÝùÁ µÝ ³Ï ³Ý Ó¨á í, »Ã» µáÉ áñ
Ã í³Ý ß³ÝÝ»ñÁ ÉÇÝ »Ý þ5 þ–Çó ÷áùñ, ¨ Å³Ù ³Ý ³ÏÇó ßáõï,
Ñ »Ýó á ñ Ñ³Ý ¹Ç å» Ýù þ 5 þ– Çó Ù»Í Ï ³Ù Ñ³í ³ ë³ñ Ã í³ Ý ß³ÝÇ :
Ü Ï .2 .2 0– áõÙ µ »ñ í³ Í ¿ ËÝ ¹Ç ñ 24– Ç ó Ç ÏÉÝ »ñÇ Ñ ³Ù ³ï »Õ Ù³ Ùµ ª
²24.2 ³É·á ñÇ ÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³Ý: ´»ñí³Í ëË»Ù ³Û Çó å³ñ½
1
êÏÇ½µ
2
N 9
N := 0
3
M := N 10
k := 0 13
i := k, 1,–1
11
4
k := k + 1 N := N⋅10 +2⋅ai
5
⎧M ⎫
ak = ⎨ ⎬ 12
⎩10 ⎭
N
6
⎡M ⎤ 13
M := ⎢ ⎥
⎣10 ⎦ ì»ñç
7
áã
ai < 5
³Ûá
áã 8
³Ûá
M=0 ²24.2 ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ëË»Ù³:
71
» ñ¨ áõÙ ¿, á ñ ë ïÇ åáÕ³Ï ³Ý »ÉùÇ ¹» åùáõÙ ßÁ ñç ³Ýóíáõ Ù ¿
» ñÏ ñá ñ¹ ÷ áõ É Á ¨ Ï ³ ï³ñíá õ Ù ¿ ³Ýó áõ Ù ³ ñ¹ Û áõ ÝùÇ
³ñï³Í Ù³Ý µÉáÏÇÝ :
Ð ³ Ù»Ù ³ï »É áí Ï³é áõ ó í³Í ³ É ·á ñÇ ÃÙÝ »ñ Ç » ñÏ áõ ï³ñ-
µ»ñ³ÏÝ»ñÁ, Ï³ñáÕ »Ý ù ³ñÓ³Ý³·ñ»É, áñ µÉáÏ Ý»ñÇ ù³Ý³ÏÇ
³éáõÙ á í Ý ñ³Ýó Ù Çç ¨ ·ñ »Ã » á ã ÙÇ ï³ñµ »ñ áõÃ Ûá õÝ ãÏ ³:
ê ³Ï ³ÛÝ , ÇÝ ãå»ë Ý ßí»É ¿ , ¹³¯ ãÇ ³ñÅ»ù³íáñáõÙ ó ÇÏÉÇÏ
³É ·áñÇÃÙ Ý»ñÁ , ³ÛÉ Ýñ³Ýó Çñ³Ï ³Ý ³óÙ ³Ý Å³Ù³Ý ³ÏÁ , áñÁ
Ý³¨ Ï³Ëí³Í ¿ óÇÏÉ»ñÇ ù³Ý³ÏÇó: ºñÏñáñ¹ ï³ñµ»ñ³ÏáõÙ
ó Ç ÏÉ» ñÇ ù³Ý ³ÏÁ Ù »Ï áí å ³Ï ³ë ¿ , Ç ëÏ ó Ç ÏÉ» ñÇ Ï Áñ ÏÁÝ áõ-
ÃÛ áõÝ Ý» ñÇ Ã Çí Á ÙÝ ³ó» É ¿ ³ Ý÷ á÷ áË : :
ä ³ñ ½³·áõÛ Ý óÇ ÏÉ» ñáí ³É ·á ñÇÃÙ Ý» ñÇ Ï³éá õóÙ ³Ý û ñÇ-
Ý³ÏÝ»ñÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ ³Ýí» ñç ß³ñáõÝ³Ï »É, ë³Ï³ÛÝ, ÇÝãå»ë
µ ³ ½ÙÇó ë Ý ß í»É ¿ , Ý Ù³ Ý ³é³ïá õ ÃÛ áõ ÝÁ ¹ Å í³ñ Ã » áñ ³Ï
³í»É ³óÝÇ : Ø»Ýù Ó»½ Ñ »ï µ³í³Ï³ÝÇÝ ß³ï ï³ñ³µÝ áõÛÃ
óÇ ÏÉ» ñ Ï³éáõó »óÇÝù, á ñ å» ë½Ç ¹áõù Ç ÝùÝáõ ñáõ ÛÝ Éá õÍ»ù
Ý»ñùá ³é³ç³ñ ÏíáÕ ËÝ¹Ç ñÝ»ñ Á ¨ ÙÇ³ë ÇÝ ß³ñáõÝ³Ï »Ý ù
áõëáõÙÝ³ëÇ ñ»É ³í»ÉÇ µ³ñ¹ª Ý»ñ¹ñí³Í óÇÏÉ»ñÇ Ï³éáõóÙ³Ý
ëÏ½µáõ ÝùÝ»ñÁ :
1 . öá÷ áË »É áí x ÷á÷áË³Ï³ÝÇ ³ñÅ»ùÁ [1;8] Ñ³ïí³ÍáõÙ

∆ x=0.2 ù ³Û É á í Ñ ³ ß í» É ¨ ³ñï³Í» É y ýáõÝÏóÇ³ÛÇ ³ñÅ» ù–
⎪⎧2 x +1 , » Ã » x < 5,
Ý »ñ Á . y = ⎨ 2
⎪⎩x −1 , Ñ³ Ï ³ é ³ Ï ¹» åùáõÙ :
2. öá÷áË» Éáí x ÷á÷ áË³Ï ³ÝÇ ³ñ Å»ùÁ [1;12] Ñ³ï– í³ÍáõÙ

∆ x ù³Û É á í Ñ ³ ßí»É ¨ ³ ñï ³Í »É y ý áõ ÝÏóÇ ³Û Ç ³ ñÅ »ù Ý» ñÁ .
⎧5 x + 2 , » Ã » x < 3,
⎪ 2
y = ⎨x + x −1 , » Ã » 3 ≤ x ≤ 10,
⎪1
⎩ , ÙÝ ³ ó ³ Í ¹» åù » ñáõÙ :
ÊÝ¹ñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É ·áñÇÃÙÁ Ï³éá õó»É Ù»Ï óÇÏÉáí:
3 . î ñí ³Í N µ Ý³ Ï³ Ý Ã íÇ Ñ³Ù³ñ Ñ ³ ßí»É ¨ ³ ñï ³Í »É
sin 1 sin 1 + sin 2 sin 1 + L + sin N
S = + +L+ :
cos 1 cos 1 + cos 2 cos 1 + L + cos N
72
4 . î ñí ³Í »Ý ª µ Ý³ Ï³ Ý n ¨ Çñ³Ï³Ý x Ãí»ñ Á : Ð³ßí»É
S = sin x + sin 2 x + sin 3 x + L + sin n x :
5 . î ñí ³Í »Ý ª µ Ý³ Ï³ Ý N ¨ Çñ ³Ï ³Ý x Ãí»ñ Á : Ð³ßí»É
S = sin x + sin sin x + L + sin
14 sin
42 sin
L443 x:
N
6 . î ñí ³Í N µ Ý³ Ï³ Ý Ã íÇ Ñ³Ù³ñ Ñ ³ ßí»É
y = 3 + 6 + L + 3(N − 1) + 3N :
7 . î ñí ³Í x Çñ³Ï³Ý ¨ n µÝ ³Ï ³Ý Ã í» ñÇ Ñ ³Ù ³ñ Ñ³ß í»É

sin (x + 1) sin (x + 2 ) n +1 sin (x + n )
S = − + L + (− 1) ⋅ :
x x 2
xn
8 . î ñí ³Í x Çñ³Ï³Ý ¨ n µÝ ³Ï ³Ý Ã í» ñÇ Ñ ³Ù ³ñ Ñ³ß í»É
n cos (ix )
y = ∏ i
:
i =1 2 ⋅ i !
9 . N µÝ ³Ï³ Ý Ã íÇ Ñ³Ù ³ñ Á Ý¹á õ Ý» Ýù , áñ N ! ! Ý ß ³Ý³ Ïá õ Ù ¿ .

1 ⋅ 3 ⋅ 5 ⋅ … ⋅ N Ï »Ýï N –Ç Ñ ³Ù ³ñ ¨ 2 ⋅ 4 ⋅ 6 ⋅ … ⋅ N ½á õ Û · N –Ç Ñ³Ù ³ñ:
Ð³ßí»É y=N!! Ï ³Ù ³Û ³ Ï ³Ý N – Ç Ñ ³Ù ³ñ :
1 0 . îñ í³Í ¿ A ³Ù µá Õç Ã ÇíÁ : à ñáß»É ³Û Ý ³Ù» Ý³Ù» Í i ³Ùµ áÕç

Ã Çí Á , áñ Ç ¹ » å ùáõ Ù 4 i < A:
1 1 . î ñ í³Í ¿ N µ Ý³ Ï³Ý ÃÇ íÁ : Ð ³ß í »É
y=1 ⋅ 2 + 2 ⋅ 3 ⋅ 4 + … + N ⋅ ( N+1) ⋅ … ⋅ 2N :
1 2 .àñ áß»É ï ñí³Í N µÝ ³Ï ³Ý ÃíÇ Ã í³Ý ß³ÝÝ» ñÇ ·á õÙ ³ñ Á :
1 3 . î ñ í³Í N µ Ý³Ï ³Ý Ã íÇ Ã í ³Ý ß³ÝÝ» ñÇ Ñ »ñ Ã³ Ï ³Ýá õ –

ÃÛ áõÝ Á ÷áË»É Ñ³Ï³¹³ñÓáí: úñÇÝ³Ïª 3275 ÃíÇó ëï³Ý³É
5 723 ÃÇ íÁ :
73
3. Üºð¸ðì²Ì òÆÎÈºð
Ü³Ëá ñ¹ µ³ÅÝáõÙ ¹Çï³ñÏí³Í ËÝ¹ÇñÝ»ñÇ ÉáõÍÙ³Ý

³ É ·á ñÇÃÙ Ý» ñÁ ó ÇÏÉ ÇÏ µÝ áõÛ Ã Ç ¿ Ç Ý ¨ , á ñå » ë Ï ³Ý áÝ , á ã ÙÇ
óÇ ÏÉÇ Ù ³ñÙ ÇÝ Çñ Ï³½Ùáõ Ù ã¿ñ å³ñáõÝ³ÏáõÙ ³Û É óÇÏÉ »ñ:
¸ñ³ ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛáõÝÁ ãÇ ¿É ÝÏ³ïí»É, áñáíÑ »ï¨ Ñ³ß-
í³ñÏ íá Õ ýáõ ÝÏóÇ ³Ý» ñÁ é»Ï áõñ »Ý ï µ ÝáõÛÃ Ç ¿ÇÝ , ¨ í»ñ ç-
Ý ³Ï ³Ý ³ñ ¹Û áõÝ ùÁ ë ï³ó í áõ Ù ¿ ñ ó Ç ÏÉÇ Ïñ ÏÝá õ ÃÛ áõ Ý Çó
Ï ñÏÝ áõÃ Û áõÝ ª Ù »Ï ³ñÅ » ùÇó Ù Û áõ ëÁ ë ï³ Ý³ É á í : º Ã » ý áõ ÝÏ–
óÇ ³Ý Ï³Ëí³Í ¿ ñ ³ÛÉ , Ýáõ ÛÝ å»ë é»Ï áõñ»Ý ï, ýáõÝ ÏóÇ ³ÛÇó ,
³å³ ÑÝ ³ñ³íáñáõ ÃÛáõÝ ·ï³Ýù ÙÇ¨Ýáõ ÛÝ óÇÏ ÉáõÙ Ñ³ßí»É ¨
Ý »ñ¹ñí³Í ýáõÝÏó Ç³ÛÇ Ñ»ñÃ³Ï ³Ý ³ñÅ»ùÁ , ¨ Ñ ÇÙÝ ³Ï ³Ý
ýáõ ÝÏóÇ ³ÛÇ ÝÁ : ê ³Ï ³Û Ý µ ³½Ù³ÃÇ í ËÝ ¹Ç ñÝ»ñáõÙ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ
¿ Ñ³Ï³é³Ï Ç ñ ³íÇ ×³Ï , »ñµ Ý»ñ¹ñí³Í ýáõ ÝÏó Ç³Ý
ÑÝ³ñ³íáñ ã¿ Ñ³ßí»É ½áõ·³Ñ »é ÑÇÙÝ³Ï³Ý ÇÝ , Çë Ï »Ã » ³ÛÝ
Ý áõÛÝ å»ë óÇ ÏÉÇÏ µÝáõÛÃÇ ¿ , ³å³ Ù »Ýù ëïÇåí³Í »Ýù
Ñ ÇÙÝ ³Ï ³Ý óÇ ÏÉÇ Ù ³ñÙÝ áõÙ Ï Çñ³é»É Ù»Ï ³ÛÉ óÇ ÏÉ ª »ñÏ ñáñ¹
ýáõÝÏóÇ³Ý Ñ³ßí»É áõ Ñ³Ù³ñ: ²Û ë ¹» åùáõÙ ·á ñÍ áõÝ»Ýù
Ý » ñ¹ñ í³ Í ó Ç ÏÉ» ñÇ Ñ »ï :
Ü»ñ ¹ñí³Í óÇ ÏÉ» ñÇ ³Ý Ññ ³Å» ßïá õÃÛ áõÝÁ ³é³ç ³Ýá õÙ ¿ áã
Ù Ç³Û Ý Ýßí³Í ¹ » åù»ñ áõÙ , ³ÛÉ Ý ³¨ µ ³ ½Ù³ å ³ ñ³ Ù»ï –ñ ³Ï ³Ý
ýáõ ÝÏóÇ ³Ý» ñÇ ³ñ Å»ùÝ» ñÁ Ñ ³ßí»É Çë : ÀÝ ¹Ñ ³Ý áõñ ¹»åùáõÙ ª
g ( z 1 , z 2 ,..., z n ) ýáõÝÏó Ç³Ý Ï ³Ëí³Í ¿ n å³ñ³–Ù »ï ñ» ñÇó ,
á ñá Ýó ³ñÅ» ùÝ »ñÁ ÷ á÷ áËíáõÙ »Ý ï ³ñµ »ñ ïÇñ áõÛÃ Ý» ñáõ Ù
½³Ý³½³Ý ù³ÛÉ»ñáí: ´Ý³Ï ³Ý ¿, áñ ³Ûë ¹»åùáõÙ ³Ý ÇÙ³ë ï ¿
Ù Ç¨Ý áõÛ Ý ó ÇÏÉ áõÙ ÙÇ ³Å³Ù ³Ý ³Ï ÷ á –÷áË»É µá Éáñ
å³ñ³Ù»ïñ»ñÇ ³ñ Å» ùÝ »ñ Á , ù³ÝÇ á ñ Ýñ³Ýó Ã áõÛÉ ³ïñ»ÉÇ
³ñÅ» ùÝ »ñÇ ù³Ý³ÏÝ»ñ Á ï³ñµ»ñ »Ý ¨ ÙÇ³–Å³Ù³Ý³Ï
ëå³é»Éáõ Ñ ³í³Ý³Ï³ÝáõÃÛ áõÝÁ ·ñ»Ã» Ñ³í³– ë³ñ ¿ ½ñáÛÇ :
´ ³½Ù³å³ñ³Ù »ïñ³Ï³Ý ýáõ ÝÏóÇ ³Ý »ñÇ ÁÝ¹Ñ ³Ýáõñ ¹»åùÇÝ
Ù»Ýù Ï³Ý¹ñ³¹³éÝ³Ýù ùÇã áõ ß, ÇëÏ ³é³Û ÅÙ Ù»Ï ûñÇÝ³Ï:
ÊÝ ¹Çñ 25: Ð³ßí»É ¨ ³ñï³Í»É y= a ⋅ f(x) ýáõÝÏóÇ ³ÛÇ
³ñ Å» ùÝ »ñÁ , »ñ µ a ¨ x å³ñ³Ù »ï ñ» ñÁ Á Ý¹ áõ Ý áõÙ » Ý ³ñ –
Å» ùÝ »ñ Ñ³Ù ³å³ï ³ë Ë³Ý ³µ ³ñ ª A= [a 1 ,a 2 ] ¨ X= [x 1 ,x 2 ]
Ñ ³ï í ³ÍÝ »ñ Çó (a ∈ A , x ∈ X) ∆ a ¨ ∆ x ù³ÛÉ »ñ áí:
Ø Ç ³Ï å ³Ñ³Ýç Á , áñ Ï ³ñ áÕ » Ýù Ý» ñÏ ³Û ³óÝ »É ý áõ ÝÏ –
ó Ç ³ÛÇ Ý ª å³ñ ³Ù »ïñ »ñ Ç Ýßí ³Í ï Çñ áõ Û Ã Ý»ñ áõÙ ³ÛÝ å » ïù ¿
É ÇÝÇ ³Ý ÁÝ¹Ñ ³ï, ³é³Ýó Ë½áõÙ Ý»ñÇ : Ð³ç áñ¹ Ñ³ñóÁ í»ñ³-
µ »ñíáõÙ ¿ ýáõ ÝÏóÇ ³ÛÇ µ á í³Ý¹³ÏáõÃÛ ³ÝÁ, ÇÝ ãÁ ¨ áñáßáõ Ù ¿
Ï ³½Ù ³Ï» ñåíá Õ ·áñÍ ÁÝÃ ³óÇ ï ñ³Ù³µ³Ý áõÃÛ áõÝ Á : a ·á ñ-
74
Í ³Ïó Ç Ï ³Ù ³Û ³Ï ³Ý ³ ñ Å» ùÇ ¹» å ùá õ Ù y ýáõ ÝÏóÇ ³ÛÇ ·ñ³-
ý ÇÏ Á ³ Û ÝåÇ ëÇ Ï áñ ¿ , áñÁ Ï ³ñ áÕ »Ý ù ëï ³Ý ³É ² 11 ³É ·á -
ñ ÇÃÙ Ç ÏÇ ñ³éÙ³Ùµ ª ýÇ ùë »Éá í ·á ñÍ ³ÏóÇ ³ñ Å» ùÁ : ö á÷ á-
Ë »É áí ·áñ Í³ Ïó Ç ³ñ Å »ù Á , Ù»Ý ù , µÝ ³Ï³ Ý ¿ , Ï ëï ³Ý ³Ý ù
½áõ·³Ñ»é f(x) Ï áñ» ñÇ µ ³½Ùá õÃÛ áõÝ : Ð» ï¨ ³µ ³ñ , ËÝ ¹ñÇ
¹ñí³ÍùÁ Ï ³ñ»É Ç ¿ í»ñ³Ó¨³Ï »ñå»É Ñ »ï¨Û ³É ï»ëùÇ.
÷á÷áË»Éáí ·áñÍ³ÏóÇ ³ñÅ»ùÁ A Ñ³ïí³ÍáõÙ ∆ a ù³ÛÉáí,
Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³Ý·³Ù Ï³éáõó»É y=a ⋅ f(x) ÏáñÁ: ÆëÏ ³Û ëåÇëÇ
Ó ¨ ³Ï »ñ å Ù³ Ùµ ËÝ ¹ñ Ç É áõ ÍÙ³Ý ³É ·áñ ÇÃÙ Á Ý áõ Û Ý ²11
³É ·á ñÇÃÙ Ý ¿ ª ³Û Ý ï³ñµ »ñ áõÃ Û³Ùµ , áñ a å³ñ³Ù»ïñáí óÇ-
Ï É áõÙ (³ñï³ùÇÝ óÇÏÉ) y ýáõ ÝÏó Ç³Ý Ñ ³ßí³ñÏíáõÙ ¿ áã Ã»
Ù»Ï í»ñ³·ñ Ù³Ý ·áñÍáÕáõÃÛ ³Ý ßÝáñÑÇí (ÝÏ.2.3) , ³ÛÉ ÝáõÛÝ-
åÇ ëÇ ßñç³÷áõÉ³ÛÇÝ ·áñÍ ÁÝÃ³óÇ ( Ý » ñ ùÇ Ý óÇ ÏÉ) ³ñ¹ÛáõÝ-
ùáõ Ù , ÷á÷á Ë» Éá í x å³ñ³Ù»ïñÇ ³ñÅ»ùÁ X Ñ³ïí³Í Ç íñ³
áñáß³ÏÇ ù³ÛÉáí: ²ÛëåÇëáí, µ³í³Ï³Ý ¿ a å³ñ³Ù»ïñáí
óÇ ÏÉáõ Ù ï»Õ³¹ñ»É ÝÙ ³Ý ³ïÇåª x å³ñ³Ù»ïñáí óÇÏÉ ¨ Ù »Ý ù
Ï ëï ³Ý ³Ý ù ï íÛ ³É ËÝ ¹ñ Ç É áõ ÍÙ ³Ý ³É ·áñ ÇÃÙ Á : ²Ñ³ ¯ Ó »½
³É ·áñÇÃÙ Ý»ñÇ Ù á¹áõÉ ³ÛÇ Ý ëÏ ½µ áõÝ ùáí Ï³éáõóÙ ³Ý ¨ë Ù»Ï
û ñÇÝ ³Ï :
Ü Ï .3 .1 –áõ Ù µ »ñ í ³Í ¿ ï íÛ ³É ËÝ¹ñ Ç É áõ ÍÙ ³Ý ³É ·á ñÇ Ã– ÙÇ
Ñ ³Ù ³ éá ï ï ³ñµ »ñ³ÏÁ , á ñï» Õ Ý ßí ³Í »Ý µ áÉ áñ Ç ñ ³–
Ï ³Ý ³ó íá Õ · á ñÍá Õá õ ÃÛ áõÝ Ý» ñÁ , Ç ëÏ Ý Ï. 3. 2 –áõ Ù ª Ýáõ Û Ý ³É –
·áñÇÃ ÙÇ »ñÏñáñ¹ ï³ñµ »ñ³Ï Á þÙ á¹Ç ýÇÏ³óÇ ³þ µÉ áÏ Ç Ï Ç-
ñ ³ éÙ ³Ù µ : ²ÏÝ Ñ³ Û ï ¿ , áñ » ñÏ áõ · Í³ ÝÏ ³ñ Ý» ñÇ Ñ ³Ù »Ù ³-
ïáõÃÛáõÝÁ »ñÏñáñ¹ ï³ñµ»ñ³ÏÇ û·ïÇÝ ¿, ë³Ï³ÛÝ ³é³Û ÅÙ
³í»ÉÇ Ñ³ñÙ ³ñ ¿ Ï³ï³ñ»É ³É ·áñÇ ÃÙÇ ³é³çÇ Ý ï³ñµ »ñ³ÏÇ
µ ³ó ³ïñáõÃÛ áõÝ Á : Ð»ï³·³Û áõÙ ÝÙ ³Ý Ñ³Ù»Ù³ïáõÃÛ áõÝ Ý»ñ
ã »Ý ³ ñ íÇ , Ñ ³ ñ ·»É áí Ó » ñ Ó » é ù µ » ñ³Í ÷á ñ ÓÝ áõ áõÝ ³Ï áõ -
ÃÛ áõÝ Ý» ñÁ :
º í ³Ûëå»ë, ïíÛ³ÉÝ»ñÇ Ý»ñÙáõ ÍáõÙ Çó Ñ»ïá (µÉ .2 ) a
å³ñ ³Ù» ïñ ÇÝ í» ñ³·ñ áõÙ »Ýù ³é³ç ÇÝ ª a 1 ³ñÅ»ùÁ (µÉ.3):
²Û Ýáõ Ñ»ï¨, ù³ÝÇ ¹»é a ≤ a 2 Ï³ï³ñáõÙ »Ýù 5, 6…10 ¨ 12
µÉáÏÝ»ñÁ: ²Ûëï»Õ 6 …10 µÉ áÏ Ý»ñÁ Çñ³Ï ³Ý ³óÝáõÙ »Ý y
ý áõ ÝÏóÇ ³Û Ç ³ñ Å» ùÝ» ñÇ Ñ ³ ßíá õ ÙÁ X Ñ³ïí³ÍÇ íñ³ ∆ x
ù ³Û É á í ¨ Ý ñ³ Ýó ³ñï ³Í áõ Ù Á , á ñÇ ÁÝÃ ³ó ùáõ Ù a å³ñ³–
Ù »ï ñÇ ³ ñÅ » ùÁ ÙÝ áõÙ ¿ ³ Ý÷ á÷ áË : ²Û ëÇÝ ùÝ , ³ñ ¹Ûá õ Ý ùáõÙ
ëï³Ýáõ Ù »Ýù Ïáñ»ñÇó Ù »ÏÁ ª a å³ñ³Ù»ïñÇ áñáß³ÏÇ
³ ñ Å» ùÇ Ý Ñ ³Ù ³ å³ï³ë Ë³ Ý : Ð³ç áñ ¹ Ï áñÁ ëï ³Ý ³Éá õ Ñ ³–
Ù ³ñ ³ÝÑ ñ³ Å »ßï ¿ ·á ñÍ ³Ïó Ç ÁÝ Ã³ó ÇÏ ³ñ Å »ù ÇÝ · áõ Ù ³ ñ»É
∆ a ù³ÛÉÇ ³ñ Å» ùÁ ( µÉ .1 2) ¨ Ãá õÛÉ ³ï ñ»É Ç ³ñÅ» ùÝ »ñÇ
ë ³Ñ Ù³ÝáõÙ ·ïÝí»Éá õ ¹» åùáõÙ Ïñ ÏÝ »É 5, 6 ÷ 10 ¨ 12
µÉáÏÝ»ñÁ , ³ Û ë ÇÝ ùÝ ª ³ñ ï³ùÇ Ý ó Ç ÏÉÇ ³ßË ³ï ³Ý ùÁ :
75
êÏÇ½µ
²Ûëï »Õ ß³ï Ï³ñ¨áñ ¿
×Ç ßï áñ áß» É Ã Çí 6 µÉ áÏÇ
2 ï»ÕÁ ÁÝ¹Ñ³Ýáõ ñ
·áñÍÁ ÝÃ ³óÇ ë³ÑÙ³ÝÝ »-
a1,a2,∆a ñ áõ Ù : Êá ëùÝ ³ Û Ý Ù ³ë ÇÝ ¿ ,
x1,x2,∆x áñ ³Ûë µÉáÏáõ Ù ÇÝãå»ë ¨
3 –áõ Ù , Ï³ï ³ñíáõ Ù ¿
Ý ³ËÝ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÝ» ñÇ
3
í» ñ³·ñ áõÙ: ² Û¹ Ñ ³Ý ·³-
a := a1 Ù ³Ý ùÁ ß³ï ¹ » åù» ñá õ Ù
Ñ ³Ý ¹Ç ë³ Ýá õ Ù ¿ ë Ë ³É
P áñáßÙ³Ý å³ï×³é, áñÇ
4 áã
Ñ»ï¨³Ýùáí x : =x 1 ·áñ-
a≤a2 ÍáÕáõÃÛáõÝÁ Ñ³ÛïÝíáõÙ ¿
ëË»Ù³ÛÇ P Ï »ïÇó í » ñ¨ ª
a:=a 1 ·áñÍ áÕáõÃ Û³Ý
³Ûá Ï áÕ ùÇ Ý :
5 ê ³Ï ³Û Ý ãÙ á é³ –Ý ³Ýù,
a áñ 7…10 µÉáÏ–Ý »ñ Çó
Ï ³½Ù í³Í óÇ ÏÉÇ
6 11 ³ßË³ï³ÝùÁ ³í³ñ ï»-
x := x1 ì»ñç É áõó Ñ »ïá x ÷ á÷ á–
Ë³Ï³ÝÇ ³ñÅ»ùÁ ·»–
ñ³½³ÝóáõÙ ¿ ë³ÑÙ³–
Ý ³Û Ç Ý x 2 – Á : Ð» ï¨ ³µ ³ñ ,
7 áã ³ ÝÙ Çç ³ å»ë Ñ ³ç áñ ¹ Ï áñ Á
x≤x2 Ñ ³ßí³ñ Ï»Éá õó ³é³ç
³ÝÑñ³Å»ßï ¿ í»ñ³-
³Ûá Ï ³Ý ·Ý »É x å³ñ³Ù»ïñÇ
8 ë Ï½ µÝ ³Ï ³Ý ³ñÅ » ùÁ : ²Ñ ³
y := af(x) ³Ûë ÝÏ³ï³éáõÙÇó
»ÉÝ»Éáí ïíÛ ³É µÉ áÏÇ
9 ï »ÕÁ ë Ë»Ù ³Û áõÙ áñá ßí»É
y, x
ÜÏ.3.1: ÊÝ¹Çñ 25
ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ
10 12 ÁÝ¹³ñÓ³Ï µÉáÏ-ëË»Ù³:
x:=x + ∆x a:=a + ∆a
¿ª ³ÝÙÇ ç³å»ë Ã Çí 7
µÉáÏÇó ³é³ç:
76
1
êÏÇ½µ
a1,a2,∆a
x1,x2,∆x
3
a:=a1,a2,∆a
4 8
a ì»ñç
5
x:=x1,x2,∆x
6
y := af(x)
7
y, x þÙá¹ÇýÇÏ³óÇ³þ µÉáÏÇ ÏÇ–
ñ³éÙ³Ùµ ³É·áñÇÃÙÇ
ÜÏ.3 .2 -Ç í»ñ³µ»ñÛ ³É ÙÇ³ÛÝ Ýß»Ý ù, áñ ëÏë»Éáí 5…7

µ ÉáÏ Ý»ñÇó Ï ³½Ùí³Í óÇÏÉ Á , ³Û Ý Ï ³í³ñïíÇ , »ñµ Ýñ³ x
å³ñ³Ù»ïñÁ Ïëå³éÇ µ áÉáñ Ãáõ ÛÉ ³ï ñ»É Ç ³ñ Å»ùÝ» ñÁ : ØÇ ³ÛÝ
³Ûë ¹»åùáõÙ ³ñï³ùÇÝ óÇÏ ÉÁ Ï ß³ñáõ Ý³ÏÇ ·áñÍ– ÁÝÃ ³óÁ,
Ý ³Ë ³ å ³ïñ ³ ëï» É á í Ý »ñ ùÇ Ý ó ÇÏ É Ç Ñ ³Ù ³ñ a ·á ñÍ ³ÏóÇ Ý áñ
³ñÅ» ù: ØÝ áõÙ ¿ ³ñÓ³Ý³·ñ»É Ý» ñùÇÝ óÇÏÉÇ å³ñ³Ù»ïñÇ
Á Ýïñ áõÃ Û³Ý Ù»Ï µÝ áñ áßÇã ë Ï½µáõ Ýù, á ñá í å» ïù ¿
³Ûë áõÑ »ï ¨ Õ »Ï ³í³ñí»É Ý »ñ ¹ñ í³Í óÇÏ É»ñ Ï³½Ù³-
Ï »ñ å »ÉÇ ë . »ñÏáõ å³ñ³Ù»ïñ»ñÇó ³ÛÝ, áñÁ ÙÛáõëÇ
ÝÏ³ïÙ³Ùµ ³í»ÉÇ Ñ³×³Ë ¿ ÷á÷áËáõÙ Çñ ³ñÅ»ùÁ, å»ïù ¿
Ñ³Ý¹Çë³Ý³ Ý»ñùÇÝ óÇÏÉÇ å³ñ³Ù»ïñ, ÇëÏ ÙÛáõëÁª
³ñï³ùÇÝ: ² Û ë ÷ ³ëï Á ó ³Û ï áõÝ Ï »ñ å áí ³ ñ ï³Ñ³Û ï í ³Í ¿
í » ñçÇ Ý ËÝ¹ ñÇ É áõ ÍÙ ³Ý ³É ·á ñÇÃÙ áõÙ :
øÝ Ý³ñÏ í³Í ýáõÝ ÏóÇ³Ý Ï³ñ»É Ç ¿ Ñ ³Ù ³ñ»É í»ñÁ µ»ñí³Í
Á Ý¹ Ñ³ Ýáõ ñ ý áõ ÝÏóÇ ³Û Ç Ù ³ë Ý³ í áñ ¹»åù, ³Û ëÇÝ ùÝ ª
77
g ( z1 , z 2 ) = a ⋅ f ( x ) , áñï»Õ z 1 =a ¨ z 2 =x : º Ã» å³ñ³Ù» ïñ »ñ Ç
ù³Ý³ÏÁ ³í»É ³óÝ»Ý ù, í» ñóÝ» Éá í »ñ »ù, ãá ñë Ï ³Ù ³í» É ,
³å³ ËÝ¹ñÇ µáí³Ý¹³ÏáõÃÛ áõÝÁ ãÇ ÷á ËíÇª ÙÇ ³ÛÝ Ï»ñÏ³ñÇ:
êï³ó ³Í ³ñ¹ÛáõÝùÁ ÁÝ¹Ñ ³Ý ñ³óÝ»Éáõ Ýå³ï³Ïáí »ÝÃ³-
¹ñ »Ý ù, á ñ å³ñ ³Ù »ï ñ» ñÇó Û áõ ñ³ù³Ý ãÛáõ ñÁ ÷á÷ áËíáõÙ ¿
³é³Ý ÓÇÝ ïÇñáõÛÃá õÙ Çñ»Ý µÝáñáß ù³ÛÉáí, ûñÇÝ³Ïª
1 2
z1 ∈ Z 1 = [ z1 ; z1 ] ∆ z 1 ù³ÛÉáí, z 2 ∈ Z 2 = [ z 2 ; z 2 ] ∆ z 2 ù³ÛÉáí
1 2
¨ ³Û É Ý : À Ý ¹á õ Ý » É á í å ³ ñ ³Ù »ï ñ» ñÇ ù³Ý ³Ï Á Ñ ³í³ë ³ñ n
µ Ý³Ï³Ý ÃíÇ , Ï³ñá Õ » Ý ù ·ñ»É , á ñ z i å³ñ³Ù»ïñÁ ÁÝ ¹áõÝáõÙ
¿ ³ñÅ»ùÝ»ñ Z i = [ z 1i ; z i2 ] Ñ ³ ïí³ÍÇó ∆ z i ù³ÛÉáí (i = 1 , 2 ,… , n)
¨ Ó¨³Ï»ñå»É ÁÝ¹Ñ ³Ýáõñ ËÝ ¹ÇñÁ :
ÊÝ¹Çñ 26: î ñí ³Í ¿ n å³ñ ³Ù »ïñ »ñ Çó Ï ³Ëí³Í
y=g(z 1 ,z 2 ,…,z n ) ýáõÝ ÏóÇ ³, áñï »Õ Û áõ ñ³ù³ÝãÛ áõ ñ z i å³ñ³-
Ù»ïñÇ ³ñÅ»ùÁ ÷á÷á Ëíáõ Ù ¿ Z i Ñ ³ï í³ Íá õ Ù ∆ z i ù³ÛÉáí
(i=1,2,…,n): Ð³ßí»É ¨ ³ñï³Í »É ýáõÝÏó Ç³Û Ç µ áÉ áñ
ÑÝ³ñ³íáñ ³ñÅ» ùÝ»ñÁ:
ÂíáõÙ ¿ , Ã» ³Ý »É³Ý»É Ç íÇ ×³Ï ¿. ÑÝ ³ñ ³íá±ñ ¿ , ³ñ– ¹Ûá ù,
Ï³½Ù³Ï»ñåí³Í Ó¨áí, ù³ÛÉ ³é ù³ÛÉ, ³ÝóÝ»É ³ñ–
· áõ Ù»Ý ïÝ »ñ Ç µ áÉ áñ Ïá ÙµÇ Ý³ó Ç³ Ý» ñÇ í ñ³ Û á í , ãÏ ñÏÝ »É á í áã
Ù »ÏÁ : â¿ ± áñ ³Û¹åÇ ëÇ Ñ»ñÃ³Ï ³ÝáõÃÛ³Ý ÁÝïñáõÃ Ûáõ ÝÇó ¿
Ï³Ëí³Í Ù»ñ Ñ³çá ÕáõÃÛáõÝÁ: øÇã ËáñÑ »Éáõó Ñ»ïá Ï³ñáÕ
»Ýù Ñ³Ý·»É ³ÛÝ ÙïùÇÝ, áñ , ÏÇ ñ³é»Éáí í»ñÁ ùÝÝ³ñÏ í³Í
Ý»ñ¹ñí³Í óÇÏÉ»ñÇ ·³Õ³÷³ñÁ, Ý»ñùÇÝ óÇÏÉÇ å³ñ³Ù»ïñÇ
Á Ýïñ áõÃ Û ³Ý ëÏ ½µ áõÝùÁ , ï íÛ ³É Ë Ý ¹Çñ Á Ï ³ñ áÕ ¿ ë ï³ Ý³ É
ß³ï Ï³ñ× ¨ ·»Õ»óÇÏ ÉáõÍáõÙ, áñÁ µ»ñí³Í ¿ ÝÏ.3.3–áõÙ:
²Û ëï »Õ ïñ í³Í n å³ñ³Ù»ïñ»ñÇó Û áõñ³ù³ÝãÛáõñ óÇÏ ÉÇ
å³ñ³Ù» ïñ Ç ÁÝïñ áõÃÛáõ ÝÁ Ï³Ëí³Í ¿ ÏáÝÏñ»ï ËÝ¹ñ Ç
å³ÛÙ³ÝÝ»ñÇó ¨ å³ñ³Ù»ïñ»ñÇ µáí³Ý¹³ÏáõÃÛ áõÝÇó : ØÛ áõë
ÏáÕÙÇó, Ý»ñ¹ñí³Í óÇÏÉ»ñ å³ñáõÝ³Ï áÕ ³É·áñÇÃÙÝ»ñáí
Ñ ³ ßíÙ³Ý Ñ» ï¨ ³Ý ùá í » ñ µ»Ù Ý ëï ³ó íáõ Ù »Ý , Ï ³ñ »É Ç ¿ ³ ë» É ,
ß³ï Ù»Í ù³Ý³ÏáõÃÛ ³Ù µ ³ñÅ»ùÝ »ñ: ÜÙ ³Ý å³ñ³·³Û áõÙ
Ï³ñ¨áñ ¹»ñ ¿ Ñ³ïÏ³ó íá õÙ å³ñ³Ù»ïñ»ñÇ ³ñï³ÍÙ³Ý
Ñ³ñó ÇÝ, Ã» á±ñ å³ñ³Ù»ïñ »ñ Á ¨ »±ñµ å» ïù ¿ ³ñï³Íí»Ý:
²Ý·³Ù ýáõÝÏóÇ³ÛÇ Ñ³ßí³ñ Ïí³Í áã µáÉáñ ³ñÅ»ùÝ »ñ Ý »Ý
» ÝÃ ³Ï ³ ³ñ ï³ÍÙ ³Ý : ´á Éá ñ ¹» åù» ñáõ Ù ³ñï ³Í Ù³Ý Ñ³ñó »ñÁ
á ñá ß íáõ Ù »Ý Íñ ³·ñ ³í á ñá ÕÇ Ñ ³Û »ó á Õáõ ÃÛ ³Ù µ :
78
1
êÏÇ½µ
2
n
z 1i , z i2 , ∆z i
(i = 1 , n )
4
z1 : = z11 , z12 , ∆z1
5 n+6
z2 := z 12 , z 22 , ∆z 2 ì»ñç
i+3
z i : = z 1i , z i2 , ∆z i
n+3
z n : = z1n , z n2 , ∆z n
n+4
y=g(z1,z2,…,zn)
n+5
y
ÜÏ.3.3: Ü»ñ¹ñí³Í
óÇÏÉ»ñáí ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ
³É·áñÇÃÙÇ
Ð³çáñ¹ ËÝ ¹Ç ñÁ , Ã íáõÙ ¿ , É ÇáíÇÝ Ïå³ñ½³µ³ÝÇ ÁÝ ¹–

79
Ñ³Ýáõñ ëË»Ù³Ý: ê³Ï³ÛÝ ÙÇÝã¨ ËÝ¹ñÇ Ó¨³Ï »ñåáõÙÁ µ»ñ»Ýù
Ù »Ï ë³ÑÙ³ÝáõÙ : ¼ áõÛ · Ï³ñ·³ÝÇ µÝ ³Ï³Ý ÃÇ íÁ Ï á ã»Ýù
þ » ñç ³Ý ÇÏ þ , » Ã » ³Û¹ Ã í Ç Ã í ³Ý ß ³ÝÝ »ñ Ç Ù Ç Ï »ë Ç · áõ Ù³ ñÁ
Ñ ³í³ë³ñ ¿ ÙÛ áõë Ï»ë Ç ·áõÙ ³ñÇ Ý : úñ ÇÝ³Ï ª 37 0541 Ã ÇíÁ
þ » ñç ³Ý ÇÏ þ ¿ , áñ á íÑ» ï¨ 3 + 7+0=5+ 4+1 , Çë Ï 2 72 59 1 ÃÇ íÁ ª á ã ,
á ñá íÑ »ï ¨ 2+ 7+2 ≠ 5+9+ 1 :
ÊÝ¹Çñ 27: à ñá ß» É ù³é ³Ý Ç ß Ãí» ñÇ ó µ áÉ á ñ þ» ñç ³ÝÇ Ï þ
Ã í» ñÁ :
ØÇ·áõó» Ó»½³ÝÇó áÙ³Ýù, ·Ý ³É áí Ã³ñÙ Ñ»ïù»ñáí,
÷ áñ Ó»Ý ³Û ë ËÝ ¹Ç ñÁ É áõÍ »É , ÏÇ ñ³é»Éá í ² 23 ³É·áñ ÇÃÙ Á:
²Û ëÇ ÝùÝ , N 4 = [1 000 ;99 99 ] Ãí»ñÇó Ûáõ ñ ³ù³Ý ãÛáõ ñÁ í» ñÉáõ –
Í »É áí µ ³Õ ³ ¹ñ Çã ãá ñë Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ ¨ Ñ³Ù»Ù³ï»Éáí
³ é ³ çÇÝ »ñ Ïáõ ëÇ ·á õ Ù ³ñ Á Ñ ³çá ñ ¹ ½ áõ Û ·Ç · áõ Ù³ ñÇ Ñ »ï : ¸»
ÇÝã, áñå»ë ³Ýó³Í Ã»Ù³ÛÇ ÏñÏÝáõ ÃÛáõ Ý, Ï³ñáÕ »Ýù ÙÇ ³Û Ý
á Õç áõ Ý »É Ý Ù³ Ý ó ³ÝÏ áõÃÛ áõÝ Á : Ò »ñ Ù ï³ Ñ ³Õ³óáõÙ Á Ç ñ ³-
Ï ³Ý ³ó Ý »Éá õ ó Ñ» ïá Ñ ³Ù »Ù ³ï »ù ëï ³ó ³Í ³ ñ ¹Ûáõ ÝùÁ ëïá ñ¨
³é³ç³ñÏí³Í ÉáõÍÙ³Ý Ñ»ï:
öáñÓ»Ý ù ËÝ¹ñÇ Ý Ùáï»Ý³É ³ÛÉ ï»ë³ÝÏÛ áõÝÇó ª áã Ã »
í» ñÉáõ Í»É áí N 4 µ ³½Ù áõÃÛ ³Ý Ãí» ñÁ µ ³Õ³¹ ñÇ ã Ã í³ Ý ß³Ý–
Ý »ñ Ç , ³Û É Á Ýïñ »É áí ã á ñë ³Ý Ï³Ë Ãí³Ý ß³ÝÝ »ñ Çó Ï ³½Ù ³Í
µ áÉáñ ÑÝ ³ñ³íáñ ÏáÙµ ÇÝ ³óÇ ³Ý»ñÁ : ¸Çóáõ ù, ù³é³ÝÇ ß Ã íÇ
Ã í³Ý ß³ÝÝ»ñÁ Ýß³Ý ³Ï í³Í »Ý ª a , b , c d ï³é» ñá í, áñáÝóÇó
Ûáõñ³ù³ÝãÛ áõñÁ Ï³ñá Õ ¿ ÁÝ¹áõÝ»É 0…9 ³ñ Å»ùÝ»ñ: ¶áõó» ¨
Ñ Ý³ñ³íáñ µá Éáñ ¹»åù»ñÁ ëï³Ý ³Éáõ ³Ù »Ý ³Ï ³ñ× ×³Ý ³-
å ³ ñÑ Á Ñ»ï ¨Û ³É Ý ¿ .
1 0 0 0 1 0 1 0 1 0 2 0 . . . 1 1 0 0 1 1 1 0 . . .
1 0 0 1 1 0 1 1 1 0 2 1 . . . 1 1 0 1 1 1 1 1 . . .
1 0 0 2 1 0 1 2 1 0 2 2 . . . 1 1 0 2 1 1 1 2 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1 0 0 9 1 0 1 9 1 0 2 9 . . . 1 1 0 9 1 1 1 9 . . .
Ü Ï .3 .4 : âáñ ë Ã í ³Ý ß³Ý Ý» ñÇó Ï ³½ Ù ³Í µ áÉ áñ
ï»Õ³÷áËáõÃÛ áõÝÝ »ñÇ ëï³óÙ ³Ý Ñ»ñÃ ³Ï³Ý áõÃÛ áõÝ Á :
àõß³¹Çñ Ý³Û»Éáí µ»ñí³Í ³ÕÛáõë³ÏÇÝ, Ï³ñ»ÉÇ ¿

Ý Ï³ï»É Ñ» ï¨Û ³É ûñ ÇÝ ³ã³÷ áõÃ Ûáõ ÝÁ , áñ Ûáõ ñ³ù³Ý ãÛáõ ñ
ëÛ³Ý Ù»ç ÷á÷áËíáõÙ ¿ ÙÇ³ÛÝ Ïñïë»ñª d Ãí³Ý ß³ÝÁ ,
Á Ý¹áõÝ »Éáí Ñ Ý³ñ³íáñ µáÉáñ 10 ³ñÅ»ùÝ»ñÁ : êÛ áõÝÇó ëÛáõ Ý
³ Ýó Ý »ÉÇ ë , Ù »Ï ÙÇ ³íá ñá í ³×áõÙ ¿ d Ã í³Ý ß³ÝÇ Ý Ñ³ñ³ÏÇó
Ñ ³ç áñ ¹ ª c Ã í³Ý ß³ÝÁ : ²Û ¹å»ë ß³ñ áõÝ³ÏíáõÙ ¿ ÙÇÝ ã¨ 1 0– ñ¹
ëÛáõ ÝÁ, »ñµ c å³ñ³Ù»ïñÁ ëå³éáõÙ ¿ Ñ Ý³ñ³íáñ µáÉáñ
80
³ñ Å» ùÝ »ñÁ : ² ÛÝá õÑ»ï ¨ Ù»Ï ÙÇ³íáñáí ³×áõ Ù ¿ c –ÇÝ ÏÇó ª b
å³ñ³Ù»ïñÁ, c –Ý ÁÝ¹áõÝáõÙ ¿ þ0þ ³ñ Å»ù ¨ ³Ù»Ý ÇÝã
ÏñÏÝ íáõÙ ¿: ²ÛëÇÝùÝ, ³é³çÇÝ 10 ëÛ áõÝ»ñáõÙ Çñ³Ï³Ý³óíáÕ
·áñÍ áÕáõÃÛáõÝÝ »ñÁ ÝáõÛ Ýáõ ÃÛ³Ùµ Ï ñÏÝ íáõÙ »Ý Ñ ³ç áñ¹ 1 0 × 1 0
ë Ûáõ Ý» ñáõ Ùª ³ÛÝ ï ³ñ µ» ñáõÃÛ ³Ù µ , áñ Û áõñ ³ù³Ý ãÛáõ ñ
ï ³ë Ý Û ³Ï Ç ó Ñ »ï á ³ ×á õ Ù ¿ b Ï³ñ·Ç ³ñÅ»ùÁ : Þ³ñáõÝ³Ï»Éáí
Ý Ù³Ý ¹³ï áÕáõÃÛ áõÝ Ý» ñÁ Ï ³ñ áÕ »Ý ù » ½ñ ³Ï ³óÝ »É , áñ
Û áõñ ³ù³ÝãÛ áõñ 100 ë Ûáõ Ý³ÏÇó Ñ »ï á ³×áõ Ù ¿ a Ï ³ñ ·Ç
³ñ Å» ùÁ : º í ³Û ë å»ë 9 ³Ý ·³Ù ª ³í³· Ï ³ñ ·Ç ÁÝ ¹á õÝ ³Í
³ñ Å» ùÝ »ñÇ ù³Ý ³Ïáí:
² ÝÏ³Ë ³ÛÝ µ ³Ý Çó , á ñ í» ñÁ µ» ñ í³ Í · á ñÍÁ ÝÃ ³ó Ç
µ ³Ý ³ íá ñ Ý Ï³ ñ³ ·Ç ñÁ É Ç áíÇÝ å ³ ñ ½³ µ³Ý áõÙ ¿ »ñ¨ áõÛ ÃÁ ,
³ÛÝáõ³Ù» Ý³ÛÝÇí, ³ÛÝ ³Ùµá Õç³Ï³Ý ã¿ ¨ ãÇ ¿É Ï³ñá Õ ÉÇÝ»É
³Û¹åÇëÇ Ý , ù³Ý Ç áñ ³É ·á ñÇÃÙ Ý» ñÇ µ ³Ý ³íá ñ ÝÏ ³ñ³·ñáõ ÙÁ
³Ý ½áñ ¿ Ù³Ýñ³Ù ³ëÝ Ý »ñÏ ³Û ³óÝ »Éáõ Ç ñ³Ï ³Ý ³ó íáÕ µ áÉ áñ
·á ñÍ áÕáõÃÛá õÝÝ »ñ Á : ÆÝ ãå»ë ÝÏ³ï» ÉÇ ¿ , Ù Çç ³ÝÏ Û³É µ áÉá ñ
·á ñÍ áÕáõÃÛá õÝÝ »ñ Ç å³ñ ½³µ³ÝáõÙ Á Ãá ÕÝ í³Í ¿ Ù »ñ » ñ¨ ³-
Ï ³Û áõ ÃÛ ³ÝÁ : º Ã » ù³é ³Ý Çß Ãí» ñÇ ¹ » åùáõ Ù Ù» ñ Ñ ³Ùµ »-
ñáõÃÛáõÝÁ ÏÝ»ñÇ µ³ó³ïñ ³·ÇñÁ Éñ³óÝ»Éáõ, ³å³ ÁÝ ¹Ñ ³Ý áõñ
¹»åùáõÙª n –Ï ³ñ·³ÝÇ Ãí»ñÇ Ñ ³Ù ³ñ ëï Çåí³Í » Ýù
Á Ý¹ Ñ³ Ýñ ³å » ë Ñ ñ³ Å³ ñ í»É ³Û ¹ Ù ïù Çó : ØÝ áõÙ ¿ ¹ ÇÙ» É ³ñ ¹»Ý
÷ áñ Ó áõÃÛ áõÝ ³Ýó ³Í ¨ Ç ñ»Ý ¹ ñ ³Ï ³Ý Ï » ñ åá í ¹ ñë ¨á ñ ³Í
µ É áÏ –ë Ë»Ù³Û Ç û ·Ý áõ ÃÛ ³ÝÁ :
²Û ë ËÝ ¹ñÇ É áõÍÙ ³Ý ³É ·áñÇ ÃÙ Á É ÇáíÇÝ Ñ ³Ù³å³-
ï³ëË³ÝáõÙ ¿ µ³½Ù³å³ñ³Ù»ïñÇÏ ýáõÝÏóÇ³ÛÇ Ñ³ßíÙ³Ý
ÁÝ¹Ñ³Ýáõ ñ ëË»Ù³ÛÇÝ ¨, Ñ»ï¨³µ ³ñ , Ï³ñ»É Ç ¿ ÏÇ ñ³é» É ²2 6
³ É ·á ñÇÃÙ Á: ¸ ñ ³Ý áõÙ Ñ ³Ù á½ í» É á õ Ñ ³Ù ³ñ µ ³ í³Ï³Ý ¿ í» ñÁ
µ»ñí³Í ³ÕÛáõë³ÏÇ µ³Ý³íáñ ÝÏ³ñ³·ÇñÁ í»ñ³Ó¨³Ï»ñå»É ,
ß³ñ³¹ñ»É áí Ñ »ï¨Û³É Ï»ñå. ÷á÷áË»Éáí a Ãí³Ýß³ÝÇ
³ñÅ»ùÁ [1;9] Ñ³ïí³ÍáõÙ, Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÇ Ñ³Ù³ñ ÷á÷áË»É
b Ãí³Ýß³ÝÇ ³ñÅ»ùÁ [0;9] Ñ³ïí³ÍáõÙ, áñáÝóÇó
Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÇ Ñ³Ù³ñ ÷á÷áË»É c Ãí³Ýß³ÝÇ ³ñÅ»ùÁ [0;9]
Ñ³ïí³ÍáõÙ, áñáÝóÇó Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÇ Ñ³Ù³ñ ÷á÷áË»É d
Ãí³Ýß³ÝÇ ³ñÅ»ùÁ [0;9] Ñ³ïí³ÍáõÙ ¨ »Ã» Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ
Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ÏáÙµÇÝ³óÇ³ÛÇ Ñ³Ù³ñ a+b=c+d, ³å³
³ñï³Í»É abcd ÃÇíÁ: ÜÙ ³Ý Ó¨ ³Ï »ñ åÙ ³Ù µ ³É ·á ñÇ ÃÙÇ µÉ áÏ–
ëË»Ù³Ý µ»ñí³Í ¿ ÝÏ.3 .5–áõÙ:
ÆÝ ãå»ë »ñ¨áõÙ ¿ ·Í³ÝÏ ³ñÇó , ³ñï³Í íáõÙ »Ý Ù Ç³ÛÝ
³ÛÝ ù³é³Ý Çß Ã í»ñÁ áñáÝó Ã í³Ý ß³ÝÝ»ñÁ µ ³í³ñ³ñáõÙ »Ý
ËÝ¹ñáõÙ ¹ñí³Í å³ÛÙ ³Ý ÇÝ : ØÛáõë Ï áÕÙÇó , ³ÏÝÑ ³Ûï ¿ , áñ
Ï³ñ»ÉÇ ¿ Ññ³Å³ñí»É ÃÇí 4 µÉáÏÇó , ï» Õ³¹ñ »É áí (a+b) ³ñ -
ï ³Ñ ³Ûï áõÃÛ áõÝ Á ÃÇ í 7 µÉá Ïáõ Ù ë ïáõ ·íá Õ ³éÝãáõÃ Û³Ý Ó³Ë
81
Ï áÕ Ùáõ Ù : ê ³Ï ³Û Ý Ëá ñÑ áõñ ¹ ã» Ýù ï ³ ¹Ç Ù»É Ý Ù³ Ý ù ³Û É Ç ,
ù³ÝÇ áñ µ»ñí³Í Ó¨Á ïÝï» ëáõ Ù ¿ Ñ³ßí³ñÏÙ³Ý ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ
Å³Ù³Ý³ÏÁ. ã¿ ± áñ ÃÇ í 5 µÉáÏÇó ëÏëíáÕ óÇÏÉ áõÙ a ¨ b
Ã í³Ý ß³ÝÝ» ñÁ ÷ á÷á Ëá õÃÛ ³Ý ã» Ý »Ý Ã³ñÏ íáõÙ : ¸ñ ³Ý áõÙ
Ñ ³Ù á½í»Éáõ Ñ³Ù³ñ Ñ ³ßí»Ý ù ï íÛ ³É ëË»Ù ³Û áí Ç ñ³Ï³-
Ý ³ó íá Õ ó ÇÏ É »ñ Ç ù³Ý³ÏÁ , á ñÁ ³ Ýá õ Õ Õ³ ÏÇ Ï »ñ åá í ï ³É Ç ë ¿
ï íÛ ³É ³É·á ñÇ ÃÙÇ Å ³Ù ³Ý ³Ï ³Û ÇÝ µÝá õ Ã ³·Ç ñÁ :
1
êÏÇ½µ
2
a:=1,9
3 9
b:=0,9 ì»ñç
4
S := a + b
5
c:=0,9
6
d:=0,9
áã 7
S=c+d
³Ûá
8
a,b,c,d
ÜÏ.3.5: ÊÝ¹Çñ 27
¸³ï»Éáí í»ñÁ µ»ñí³Í ³ÕÛáõë³ÏÇ ÝÏ³ñ³·ñÇó , Ý»ñ–

ùÇÝª d å ³ñ ³Ù »ï ñá í ó Ç ÏÉÇ Ï ñÏ Ýáõ ÃÛáõ ÝÝ» ñÇ ù³Ý³Ï Á Ñ ³–
í³ë³ñ ¿ 9 × 10 3 : ÀÝ¹ áñáõÙ ÃÇ í 4 µÉáÏÁ Ï³ï³ñíáõ Ù ¿ 9 × 10
³Ý·³Ù. ³ÛÝù³Ý , ÇÝ ãù³Ý áñ ÷á÷áËíáõÙ ¿ b Ã í³ Ýß ³Ý Á : ² Ûë
82
» ñÏ áõ Ã í»ñ Ç ï ³ñµ »ñ áõÃ Ûáõ ÝÁ óá õÛó ¿ ï³ÉÇ ë (a+b ) ·áõÙ ³ñ-
Ù³Ý ·áñÍáÕáõÃÛ ³Ý ïÝï»ëí³Í ù³Ý³ÏÁ, áñÁ Ï³½Ù áõÙ ¿ª
9 000 –90= 89 10 : Ð»ï³·³ Ù» ÏÝ³µ ³Ýá õÃÛ áõÝ Ý» ñÁ , Ãíáõ Ù ¿ ,
³í»Éá ñ ¹ »Ý :
ä »ï ù ¿ Ý ß» É , á ñ ï íÛ ³ É ËÝ ¹ñ áõÙ Ï ³ñ ¨áñ ã ¿ Ý »ñ ¹Á ñ-
í ³ Í ó Ç ÏÉ»ñ Ç å ³ñ ³Ù» ïñ »ñ Ç Á Ýï ñáõ ÃÛ ³Ý Ï ³ñ ·Á . ÇÝã Ñ »ñ-
Ã³Ï³ÝáõÃÛ³Ùµ ¿É Ýñ ³Ý ù ÷á÷áËí»Ý ÙÇ ¨Ý áõÛÝ ¿ µáÉáñ
ÑÝ³ñ³íáñ ï»Õ³÷áËáõÃ Ûáõ ÝÝ»ñáí Ù»Ýù Ï ³ÝóÝ »Ýù: àñáß
¹ » å ù» ñáõ Ù Ù Ç ³Û Ý Ï³ñ áÕ ¿ í» ñ ³Ý ³É ÃÇ í 4 µÉ áÏÁ : ä³ñ–
½ ³ å »ë Á Ýï ñí ³Í Ñ»ñ Ã³ Ï³ ÝáõÃÛ áõÝ Á ³ å³ Ñá í áõÙ ¿ » ñÃ Á Ù» Ï
áõÕÕáõ ÃÛ³Ù µª ³çÇó Ó³Ë, ÇÝ ãÁ Ñ » ßï ³óÝá õÙ ¿ ³É·áñ Ç ÃÙá í
ëï³ó íáÕ ³ñ¹ÛáõÝùÝ» ñÇ ÑëÏáõÙÁ:
²Û ë åÇ ëá í , ¹ áõ ù Í ³Ý áÃ ³ó ³ ù , ï íÛ ³É ¹»å ù áõÙ ã áñë ,
Ç ëÏ Á Ý¹ Ñ³ Ýá õ ñ ¹»å ù áõÙ n Ãí» ñÇó Ï ³½ Ù ³Í µ áÉ áñ ï» Õ³–
÷ áË áõ ÃÛ áõ Ý Ý» ñÇ Á Ýï ñÙ ³Ý ³É· á ñÇÃ ÙÇÝ , á ñÁ Ñ ³×³Ë ³ÏÇ ¿
Ï Çñ ³ éíáõÙ · á ñÍÝ ³Ï ³Ý áõ Ù :
Ð»ï¨»Éáí Ý³Ëáñ¹ µ³ÅÝáõ Ù ùÝÝ³ñÏíáÕ ËÝ¹ÇñÝ»ñÇ
Á Ýïñ Ù³Ý ï ñ³ Ù³ µ³Ý áõÃÛ ³Ý Á ª Ñ ³ç áñ ¹ ù ³Û É áõ Ù ³é³ ç ³ñ–
ÏáõÙ »Ýù ÉáõÍ»É Ñ»ï¨Û ³É ËÝ¹ÇñÁ:
ÊÝ¹Çñ 28: Ð³ßí»É ¨ ³ñï³Í»É
n ⎡ p ⎤
Y = ∏ ⎢m 2 ∑ a m +k ⎥ : (3.1)
m =1 ⎣ k =0 ⎦
´»ñí³Í ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ áõÝÁ ³Û ÝåÇë Ç ·áõÙ³ñ Ý» ñÇ
³ñï ³¹ñÛ ³É ¿ , áñï »Õ Û áõñ ³ù³ÝãÛáõñ ·áõÙ³ñ ÁÝ¹·ñÏí³Í ¿
Çñ ¹ÇñùÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ·áñÍ ³Ïóáí: ºÃ» ÑÝ³ñ³íáñ
É ÇÝ»ñ m–ñ¹ ·áõ Ù³ñÁ ( S m ) ëï³Ý³É (m–1) -ñ¹ ·áõÙ³ñÇó ( S m -
1 ) , ³å³ ïíÛ ³É ËÝ¹ñÇ É áõÍ áõÙ Á ÑÝ ³ñ³íáñ ÏÉ ÇÝ»ñ Ý»ñ-
Ï ³Û ³ó Ý »É Ù »Ï ó Ç ÏÉÇ Ù Çç áó á í ª û ·ï ³· áñ Í» É á í é»Ï áõ ñ ëÇ ³ÛÇ
·³Õ ³÷³ñÁ : Ð³Ù» Ù³ï» Éá í ³Û ¹ » ñÏ áõ ·áõ Ù³ñÝ »ñÇ ³ñï³-
Ñ ³Û ï áõÃ Û áõÝ Ý» ñÁ .
S m −1 = a (m −1 )+0 + a (m −1 )+1 + L + a (m −1 )+ p ¨
S m = a m +0 + a m +1 + L + a m + p ,
Ý Ù³Ý Ýå³ï ³Ï Çó ëïÇ åí³Í »Ýù Ññ ³Å³ñí»É : ê ³Ï ³Û Ý »Ã»
·áõÙ³ñÇó ·áõÙ³ñ ëï³Ý³ÉÁ ³ÝÑÝ³ñ ¿, ÇÝãå»ë ï»ëÝáõÙ »ù,
Ï ³ñ »É Ç ¿ S m ·áõÙ³ñÇ ³é³çÇÝ ·áõÙ³ñ»É ÇÝ ëï ³Ý ³É Ý³Ëáñ ¹ª
S m – 1 ·áõÙ³ñÇ ³é³çÇÝ ·áõÙ³ñ »ÉÇÇó, µ³½Ù³å³ïÏ»Éáí a
Ù »Í áõ ÃÛ ³Ý Ñ »ï :
83
1
²Û É µ ³Ý ¿ ª ï ñí ³Í
êÏÇ½µ p ¨ m å³ñ³–Ù»ïñ»ñÇ
Ñ ³Ù ³ñ Sm ·áõÙ³ñ
2 Ñ ³ ßí»ÉÁ : ÆÝ ãå» ë
³ñ¹»Ý ·Ç– ï»Ý ù, Ù»Ï
m, p
·áõ Ù³ñÇ ë³ÑÙ ³Ý-
Ý »ñ áõ Ù a m + k ³ñï³Ñ³Û-
3 ïáõÃÛ áõÝÁ é»Ïáõ ñëÇí
Y := 1 µ ÝáõÛ ÃÇ ¿ , ù ³ ÝÇ á ñ
Z := 1 Ñ ³ë ï³ ïáõÝ m –Ç ¹»å-
ùáõÙ ÷á÷áËíáõÙ ¿ ÙÇ-
4 ³ÛÝ ³ëïÇ×³Ý³ó áõÛóÇ k
m:=1,n µ ³Õ ³ ¹ñ ÇãÁ :
9 ²ÛëåÇëáí, ³ñï³–
5 ¹ñÛ³É Ñ³ßíáÕ óÇÏ–ÉáõÙ
Y ³ÝÑñ³Å»ßï ¿
Z:=Z⋅a
Ý ³Ë³ï »ë» É ·áõÙ³ñ
X:=Z 10 Ñ³ßíáÕ óÇÏÉ, áñ Á å»ïù
6 ì»ñç ¿ ·á ñÍ Ç m– Ç
Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³ñÅ»ùÇ
S := 0
Ñ ³Ù ³ñ , ³ Û ëÇ ÝùÝª
7
»Ï³Ýù Ý»ñ¹ñí³Í »ñÏáõ
óÇ ÏÉ»ñÇ Ï Çñ³éÙ ³Ý
k:=0,p
·³Õ³÷³ñÇÝ: ²Û ë
ËÝ¹ñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É-
8 11 ·áñÇÃ ÙÇ µ ÉáÏ –ëË»Ù³Ý
S:=S+X Y:=Y⋅m2⋅S µ »ñ í ³Í ¿ ÝÏ . 3 .6– áõÙ :
X:=X⋅a ²Û ëï »Õ Z ï ³–
éáí Ýß³Ý³Ï í³Í ¿
Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ S m ·á õ-
Ù ³ñ Ç ³é³çÇ Ý ·áõ Ù ³-
ÜÏ.3.6: ÊÝ¹Çñ 28 ÉáõÍÙ³Ý ñ»ÉÇÝ: Ü³Ë³å»ë í»-
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³: ñ³·ñ »Éáí Z–ÇÝ þ1 þ ³ñ -
Å»ù (µÉ.3), m å³ñ³-
Ù »ïñáí ³ñï³ùÇÝ
óÇÏÉÇ Ûáõñ³ù³Ý ãÛ áõñ Ïñ ÏÝá õÃÛ³Ý ëÏ ½µ áõÙ ³ÛÝ ³×áõÙ ¿ a
³Ý·³Ù (µÉ.5), ÁÝ¹áõÝ»Éáí a m ³ñÅ»ù:
7 ¨ 8 µ É áÏÝ »ñ Çó Ï³½Ù í ³Í Ý »ñ ùÇ Ý ó ÇÏÉ áõÙ Z ÷á÷ á–
Ë ³Ï ³Ý Á å» ïù ¿ ÷áË Ç Çñ ³ ñÅ» ùÁ a m – Çó ÙÇÝ ã¨ a p ³ñÅ» ùÁ,
Ñ ³ç áñ ¹³µ³ñ µ³½Ù ³å³ïÏ í»É áí a –áí: ê³Ï ³ÛÝ Ù»Ýù ã»Ý ù
Ï ³ñ áÕ ÃáõÛ É ï ³É , á ñ Z–Á ÷á ËÇ Çñ ³ ñ Å» ùÁ , ³ ÛÉ ³ å» ë
Ñ ³ç áñ ¹ ·á õ Ù ³ñÇ Ñ³Ù ³ñ ã» Ýù áõ Ý»Ý ³ ³ é ³ çÇÝ ª a m + 1
84
· áõ Ù³ ñ»É ÇÝ : Ð» ï¨ ³µ³ ñ , Ù ÇÝ ã¨ Ý »ñ ùÇ Ý ó Ç ÏÉÇ ³ é³ çÇ Ý Ï ³-
ï ³ñ áõ Ù Á ³ ÝÑ ñ³ Å »ßï ¿ Ïñ ÏÝû ñÇÝ ³Ï »É Z ÷á ÷áË ³Ï ³Ý Ç
³ ñ Å» ùÁ Ù» Ï ³Û É ÷á÷ áË ³Ï ³ÝáõÙ , ûñÇÝ³Ï , X–áõÙ: Ð»ï³-
·³ÛáõÙ ÷á÷áËíáõÙ ¿ X–Ç ³ñÅ» ùÁ ª ÃáÕÝ»Éáí Z–Ç ³ñÅ» ùÁ
³ Ý÷ á÷ áË : Ø Ç ³ÛÝ ³í³ ñï »É á í Ý »ñ ùÇ Ý ó Ç ÏÉÇ ³ßË³ï ³Ý ùÁª
Ù »Ý ù Ïáõ Ý» Ý³ Ýù Ñ »ñ Ã³ Ï³ Ý ·á õ Ù ³ñÇ ³ñ Å »ù Á , áñÁ Ï µ³ ½-
Ù³å³ïÏ »Ý ù Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ·áñÍ ³Ïó áí ¨ ÏÁ Ý¹·ñÏ»Ýù Y
³ñï³¹ñÛ ³É Ç Ù»ç (µÉ.1 1) : ºí ³Û¹ µáÉ áñÝ ³ñï³ùÇÝ óÇ ÏÉÇ
Ý »ñ ùá :
ÊÝ¹Çñ 29: à ñ áß»É 1– Çó Ù ÇÝ ã¨ N µ Ý³Ï³Ý Ãí»ñ Çó
µ áÉ á ñ å³ñ½ Ã í» ñÁ :
² é³çÇ Ý Ñ³Û³ó ùÇó ËÝ¹ñÇ ÉáõÍ Ù³Ý ³É ·áñÇÃÙ Á Ï³ñ»ÉÇ
Ï ³ éáõ ó »É Ù »Ï ó Ç ÏÉÇó , á ñÇ å ³ñ ³Ù »ï ñÁ å » ïù ¿ ÷á÷ á ËíÇ
Ý ß í³Í ë ³Ñ Ù³ ÝÝ» ñá õ Ù ¨ Û áõ ñ³ ù ³Ý ãÛ áõñ ³ ñ Å» ùÇ Ñ ³Ù ³ ñ
ë ïáõ · íÇ å ³ ñ ½áõ ÃÛ³ Ý å ³Û Ù ³Ý Á : ê ³Ï ³Û Ý , Ñ ³ß íÇ ³ é Ý»É áí
å³ñ½ ÃíÇ ë³ÑÙ³ÝáõÙÁ, Ù»Ýù ã»Ýù Ï³ñáÕ åÝ¹»É, Ã» ÃíÇ
å³ñ½áõ ÃÛáõÝ Á áñáßíáõÙ ¿ Ù»Ï å³ÛÙ ³Ý áí: àõ ñ»ÙÝ á±ñ Ã ÇíÝ ¿
Ï áã í áõÙ å³ñ ½ : ÐÇ ß»ó Ù ³Ý Ï ³ñ·á í . ³Û Ý µ Ý³ Ï³ Ý ÃÇ íÁ , á ñÁ
³ ÝÙ Ý³ó áñ¹ µ ³ Å³Ý íá õ Ù ¿ ÙÇ ³ÛÝ Ù» ÏÇ ¨ Ç ñ íñ ³ , Ïá ã íáõ Ù ¿
å³ñ½ ÃÇí: ÆëÏ ÆÝãå»±ë Ï³ñ»ÉÇ ¿ ëïáõ ·» É ÃíÇ
µ ³Å³Ý³ñ³ñÝ »ñ Á , »Ã » áãª Ñ³ç áñ ¹³µ ³ñ µ ³Å³Ý» Éá í ïíÛ³É
Ã ÇíÁ Ç ñ»ÝÇó ÷áùñ µáÉáñ µÝ ³Ï³Ý Ã í»ñÇ íñ³ ¨ ëïáõ·»É áí
µ ³Å³ÝÙ ³Ý Ù Ý³ó áñ ¹Á : Ð»ï¨ ³µ ³ñ ³é³ç³Ýá õÙ ¿ »ñ Ïñ áñ ¹
ó Ç ÏÉÇ Ï ³½Ù ³Ï »ñ åÙ ³Ý ³ÝÑ ñ³ Å» ßï áõ Ã Û áõ ÝÁ , á ñÁ , µÝ³Ï ³Ý ¿ ,
å»ïù ¿ ÁÝ ¹·ñÏ í³Í ÉÇ ÝÇ ³é³çÇ ÝÇ Ù »ç : À Ý¹ áñáõÙ , »Ã»
³ ñï ³ ùÇÝ ó Ç ÏÉÁ å» ïù ¿ Ï³ï³ñíÇ á ñá ß³ ÏÇ ù³Ý³Ïáõ ÃÛ ³Ù µª
N ³ Ý· ³Ù , ³ å ³ Ý áõ Û Ý µ ³Ý Á ã Ç Ï ³ñ »É Ç ³ë »É Ý »ñ ùÇÝ ó Ç ÏÉÇ
Ù ³ë ÇÝ , áñ á íÑ» ï¨ ³ Û Ý å »ï ù ¿ ³ í ³ñï »É , Ñ ³Ý¹Çå»É á í
ëïáõ ·íáÕ ÃíÇó ¨ Ù»ÏÇó ï³ñµ »ñíáÕ µ³Å³Ý³ñ³ñÇ :
ú · ïí»Éá í Ù » ñ Ç ëÏ Ï áÕ ÙÇó ë ³Ñ Ù³ Ýí ³Í Ù Çç áó Ý» ñÇóª
Ó¨³Ï »ñ å»Ýù ËÝ¹ñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÁ ÁÝ ¹Ñ ³Ý áõñ ï»ëùáí:
öá÷áË»Éáí m ÷á÷áË³Ï³ÝÇ ³ñÅ»ùÁ 1–Çó ÙÇÝã¨ N Ù»Ï
ù³ÛÉáí, Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³ñÅ»ùÇ Ñ³Ù³ñ, ëÏë³Í k=2 ÃíÇó,
Ï³ï³ñ»É. ù³ÝÇ ¹»é (k<m) ¨ m ÃÇíÁ ãÇ µ³Å³ÝíáõÙ k ÃíÇ
íñ³ ÷áË»É k–Ý: ² Û ëå» ë Ï ³ éáõ ó í³Í Ý» ñ ùÇ Ý ó ÇÏÉ Á , Ç Ýã å »ë
Ñ Çß áõ Ù » ù , á õ Ý Ç » ñÏ áõ »É ù . µ Ý³Ï ³Ý ¨ ëïÇ – åá Õ³Ï³Ý : À ëï
ß³ñ³¹ñí³Í Ý³Ë³å³ÛÙ ³ÝÝ »ñÇ Ý »ñùÇÝ óÇ ÏÉÁ ³í³ñïáõÙ ¿
³ßË³ï³ÝùÁ µÝ³Ï³Ý Ó¨áí, »Ã » m ÃÇ íÁ ãÇ µ³Å³Ý íáõ Ù
³ ÝÙ Ý³ó áñ¹ Ç ñ»Ý Çó ÷ áù ñ ¨ á ã Ù Ç Ã íÇ íñ³ , á ñÇ Ñ»ï ¨³ Ýù á í
ëï³Ýáõ Ù »Ýùª k >m å ³ Û Ù ³Ý Á: ò ÇÏÉ Á Á Ý¹ Ñ³ ïáõÙ ¿ Ç ñ
³ßË³ï³ÝùÁ , »ñµ Ñ³Ý ¹Ç åáõ Ù ¿ ³é³çÇÝ µ ³Å³Ý³ñ³ñÇÝ :
85
1
êÏÇ½µ
2
N
m:=1,N
4 9
k:=2 ì»ñç
⎡m ⎤
Z := ⎢ ⎥
⎣2 ⎦
6 áã
k≤Z
10
³Ûá
m
7
⎧m ⎫ áã
⎨ ⎬≠0
⎩k ⎭
³Ûá
8
k:=k+1 ÜÏ.3.7: ÊÝ¹Çñ 29
²É ·áñÇ ÃÙÇ µÉ áÏ– ëË»Ù ³Ý µ »ñ í³Í ¿ ÝÏ .3 .7 –áõ Ù , áñ ï» Õ å³ñ½

» ñ¨ áõ Ù »Ý » ñÏ áõ » É ù »ñ Ç ó Ñ »ï¨ áÕ ß ³ñ áõ Ý ³Ï áõÃÛ áõÝ Ý »ñ Á :
¶Í ³Ý Ï³ñÇ ¨ ß³ñ³¹ñ ³Ý ùÇ ÙÇ ç¨ ¹áõ ù Ï ³ñ áÕ ¿Ç ù
Ý Ï³ï»É Ù» Ï ï³ñµ »ñ áõÃ Ûáõ Ý , á ñÁ Ï ³åí³Í ¿ ³É ·á ñÇ ÃÙÇ
³ñ³·³óÙ³Ý Ñ»ï: ºÃ » ÙÇÝ ã¨ ³Û ÅÙ ã»ù Ý Ï³ï»É, ³å³
³ ë »Ý ù , á ñ ³ ñ ³ ·³óÙ ³Ý Ý å³ï ³Ï áí Ý»ñ ùÇ Ý ó Ç ÏÉÇ ÏÁ ñÏ–
Ý áõÃÛ áõÝ Ý»ñÇ ù³Ý ³ÏÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ Ï ñ×³ï»É , ÷Ýïñ»É áí m Ã íÇ
86
µ ³Å³Ý³ñ³ñÝ »ñ Á áã Ã» [2;m–1] Ñ³ïí³ÍÇÝ å³ïÏ ³Ý áÕ
µÝ³Ï³Ý Ãí»ñÇ Ù»ç, ³ Û É 2– Çó Ù ÇÝ ã¨ m ÃíÇ Ï»ëÁ , ù³ÝÇ áñ
Ï»ëÇó µ³ñÓñ Ãí»ñÇ íñ ³ µ³Å³Ý»ÉÝ ³ÝÇÙ³ëï ¿ ¨
Ñ ³ í³ë³ñ³½ áñ ¿ Å³Ù ³Ý ³ÏÁ í ³ ïÝ» É áõÝ : ´ »ñ í ³Í µÉá Ï–
ëË»Ù³Ûáõ Ù m Ã íÇ Ï»ë Ç ÷ áË ³ñ» Ý í» ñóí ³Í ¿ Z = ⎡ m ⎤ ³ñ–
⎢ 2 ⎥
⎣ ⎦
Å» ùÁ , áñÁ , Ç Ýãå»ë ÑÇ ßá õÙ » ù, Ý ß³Ý ³Ïá õÙ ¿ ª m ÃíÇ Ï »ë Ç
³Ùµ áÕç Ù³ëÁ , ³Ûëå» ë ÏÉ áñ³óÝ» Éá í m–Ç Ï »Ýï ³ñÅ» ùÇó
³é³ç³ó áÕ Ïáïáñ³Ï³ÛÇÝ ÃÇíÁ:
¶áÛáõÃÛáõÝ áõ ÝÇ å³ñ½ Ãí»ñÇ áñáßÙ³Ý ³í»É Ç
ÑÝ³ñ³ÙÇï, ³í»ÉÇ ·»Õ»óÇÏ ³É·á ñÇÃÙ, áñÇ ³ñ³·³·áñ-
Í áõ ÃÛ áõ Ý Á å ³ Û Ù ³Ý ³íá ñ í³ Í ¿ Ý ñ³ Ýá í , áñ 1–Çó N µ áÉ á ñ
Ãí»ñÁ í» ñÉ áõÍ»Éáõ ÷áË³ñ»Ý Ñ³ïáõÏ »Õ³Ý ³Ïáí Ñ³çáñ-
¹³µ³ñ Ï ³ï³ñíáõÙ ¿ ³ÝóáõÙ Ù»Ï å³ñ½ Ã íÇó Çñ»ÝÇó Ù»Í
Ñ ³ç áñ ¹ å³ñ ½ Ã íÇÝ : ê ³Ï ³Û Ý ÑÇ ß»ó Ý» Ýù , á ñ Ù »Ý ù Ýå³ ï³ Ï
ã»Ý ù ¹ñ»É ³Û ë Ó»éÝ³ñÏ Ç ë³ÑÙ ³Ý Ý» ñáõ Ù Í ³Ýá Ã³óÝ »É Ó» ½
Ý»ñÏ³Û ³ó í³Í ËÝ ¹ÇñÝ»ñÇ ÉáõÍÙ³Ý É³í³·á õÛÝ ï³ñµ»-
ñ³Ï Ý»ñÇÝ , ³í»ÉÇ ÑÝ³ñ³ÙÇ ï, ³í»ÉÇ ³ñ³·³·áñÍ: ²Ù»Ý¨ÇÝ
¿É áã: Ø»ñ Ý å³ï³ÏÝ»ñÁ ³í»É Ç Ñ ³Ù »ëï »Ý , µ³Ûó å³ïí³–
íáñ, ³Û Ý ¿ª Í ³ÝáÃ³óÝ »É ½³Ý ³½³Ý ï» ë³Ï Ç ³É ·áñÇÃ ÙÝ» ñÇ
Ï ³ éáõ ó Ù³Ý ë Ï½ µáõÝ ùÝ »ñ ÇÝ , ³ Û Ý Ù ï³ Í» É ³ Ï» ñå ÇÝ , á ñÁ
µÝáñáß ¿ Íñ³·ñ³íáñáÕÇÝ: ØÇ³ÛÝ ïÇñ³å»ï»Éáí ³Ûë ³Û-
µ áõ µ »ÝÇ Ý , Ï ³ñ »É Ç ¿ Ù ³ï áõ ó » É ³ í »ÉÇ µ³ñ¹ Ï ³ éáõ ó í³Í ùá í,
ß ³ ï ³ Ý·³Ù Ñ ³ï áõ Ï ·Ç ï»É Çù Ý» ñÇ ÏÇñ³ é áõÙ å ³Ñ ³Ý çá Õ
×ß·ñÇï ³É·áñÇÃ ÙÝ»ñ:
Úáõñ³ù³ÝãÛáõñ ËÝ ¹Çñ ÉáõÍ»ÉÇë, áñ å»ë Ï³ÝáÝ, ÑÝ³–
ñ³íáñ ã¿ ³ÝÙÇç³å»ë ·ïÝ»É É³í³·áõÛÝ ÉáõÍáõÙª Ñ³ïÏ ³å»ë
ëÏëÝ³ÏÇ Ñ³Ù ³ñ: È ³í³·áõÛÝÁ Á ÝïñíáõÙ ¿ ÙÇ¨ÝáõÛ Ý ËÝ ¹ñÇ
É áõÍ Ù³Ý ÙÇ ß³ñù ³É ·áñÇÃÙ Ý»ñÇó , »ÉÝ»Éáí å³Ñ³ÝçíáÕ
Ñ ³ïÏ³ÝÇ ßÝ »ñÇó , »ñµ»ÙÝ ª Ý³Ë³ëÇñáõÃÛ áõÝ Ý»ñÇó: ØÇ ³ÛÝ
Ñ ³Ù »Ù ³ï »É áí ï ³ñµ »ñ ³Ï Ý» ñÁª Ï³ñ» ÉÇ áñ á ß»É Ý³Ë-
Á Ýïñ »ÉÇ Ý : úñ ÇÝ ³Ï , ·ïÝ í»Éá í í» ñç ÇÝ ËÝ¹ñÇ ï å³íáñ áõ-
ÃÛ ³Ý ï ³Ï , Ñ ³çá ñ¹ ËÝ ¹Ç ñÁ Ï³ñ» ÉÇ ¿ É áõÍ» É Ù Ç¨Ý áõÛÝ » Õ³-
Ý³Ïáí, û·ï³·á ñÍ»Éáí »ñÏáõ Ãí»ñÇ ³Ý ÙÝ³óáñ¹ µ³Å³ÝÙ³Ý
ë Ï½µáõ ÝùÁ : ê³Ï³ÛÝ , Ï ³éáõó »É áí ³É ·á ñÇÃÙ Ç ³ÛÉ ï ³ñµ » ñ³Ï
¨ Ñ ³Ù »Ù³ï» É á í Ù ÇÙÛ ³Ýó Ñ »ï, Ïï»ëÝ»Ýù, Ã» ³é³-
í »É áõ ÃÛ áõ ÝÁ áñ Ç Ïá ÕÙÝ ¿ : ² Û ë å»ë Ù» Ýù Ñ ³í ³ ï³ñÇÙ Ï ÙÝ ³Ý ù
³ñ ¹» Ý ³í³Ý ¹áõÛ Ã ¹³ñ Óñ³Í ëÏ ½µ áõÝ ùÇ Ýª Ûá õñ ³ù³Ý ãÛ áõñ
µ ³ÅÇÝ ³í³ñï »É Ù Ç¨Ý áõÛ Ý ËÝ ¹ñÇ Éáõ ÍÙ ³Ý ï ³ñµ »ñ
³ É ·á ñÇÃÙ Ý» ñÇ Ï³é áõ ó Ù ³Ù µ ¨ ¹ñ ³Ýó Ñ³Ù»Ù ³ï áõ ÃÛ ³Ù µ :
87
Ê Ý ¹Çñ 3 0 : îñí³Í »Ý N ¨ M µÝ³Ï³Ý Ãí»ñÁ (N<M):
à ñá ß»É ¨ ³ ñï ³Í »É [ N ;M] ÙÇ ç³Ï ³Û ù Ç ³Û Ý Ã í» ñÁ , á ñ áÝ ù
Ñ ³Ý ¹Ç ë³ Ýá õ Ù » Ý á ñ¨¿ Ã íÇ ³ë ïÇ × ³Ý :
ºÉ Ý»É áí ËÝ ¹ñÇ Ó¨³Ï»ñåáõ ÙÇó ¨ Ý³Ëáñ¹ ËÝ¹ñÇ Ã ³ñÙ
÷ áñ Ó Çóª É áõ ÍÙ ³Ý ³ é ³çÇ Ý ï ³ ñµ »ñ ³Ï Á Ï ³ñ »É Ç ¿
Ý»ñÏ³Û ³óÝ»É Ñ»ï¨Û³É Ï»ñå. N–ÇÝ ·áõÙ³ñ»É Ù»Ï ÙÇÝã¨ M,
ëïáõ·»Éáíª ÙÇç³Ï³ÛùÇ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ÃÇí Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ¿,
³ñ¹Ûá±ù, áñ¨¿ ÃíÇ ³ëïÇ×³Ý: ²Û ëåÇëÇ Ó¨³Ï »ñåáõÙÁ
»ÝÃ³¹ñáõÙ ¿ Ý»ñ¹ñí³Í óÇÏÉ»ñ: ¸ñ³ÝóÇó ³ñï³ùÇÝ óÇÏÉÇ
å³ñ³Ù»ïñÁ áñáßáõÙ ¿ [N ;M] ÙÇç³Ï ³Û ùÇ ÃÇ íÁ , Ý»ñùÇÝ óÇÏ ÉÁ
áñáßáõÙ ¿ ³ÛÝ K ÃÇíÁ , áñÇ ³ëïÇ×³ÝÝ»ñÁ å»ïù ¿ Ñ³ßí»É :
² Ñ³ ³Û ë ÷³ëï Á Ï ³ñ» ÉÇ ¿ å³ñ½»É , ÇÝ ãå»ë í»ñÁ ³ë³óÇÝ ù,
û ·ï í»É á í Ý ³Ëáñ¹ ËÝ ¹ñáõÙ ÏÇ ñ³éí³Í »Õ³Ý ³ÏÇó ª
µ ³ Å³Ý»É áí Ýßí ³Í Ù Çç ³Ï ³Û ùÇ ÃÇ íÁ K–Ç íñ ³ , ù³ÝÇ ¹» é
µ ³Å³ÝÙ ³Ý ÙÝ ³óáñ¹Á Ñ ³í³ë³ñ ¿ ½ñáÛÇ ÙÇ Ýã¨ ù³Ýáñ¹Ç
³ÙµáÕç Ù³ëÁ Ñ³í³ë³ñíÇ Ù»ÏÇ: ²ÛëåÇëáí, »ñÏñáñ¹ óÇÏÉáõ Ù
áõñí³·Í»óÇÝù »ññáñ¹ª ³Ù »Ý³Ý»ñùÇÝ óÇÏÉÁ, áñÇ »É ùÁ
Ï ³Ý Ëá ñá ßá õ Ù ¿ Ý ñ³ Ý Á Ý¹ ·ñ Ïá Õ ó Ç ÏÉÇ Ñ »ï³· ³ Á ÝÃ ³ó ùÁ :
² é³çÇ Ý ï³ñµ »ñ ³Ï áí Ï ³éáõó í³Í ² 30 .1 ³É ·á ñÇÃÙ Ç
µ ÉáÏ –ëË»Ù³Ý µ »ñí³Í ¿ ÝÏ .3 .8– áõÙ : º Ã» ³ñï³ùÇÝ óÇ ÏÉÁ
å » ïù ¿ å³ñï ³ ¹Ç ñ Ï ³ï ³ñ íÇ ( M–N+ 1 ) ³ Ý ·³Ù ë ïá õ · »É áí
Ù Çç ³Ï ³Û ùÇ µ áÉ áñ B Ã í »ñ Á , ³ å ³ K å ³ ñ ³Ù »ïñ áí 6 …10
µ É áÏ Ý» ñÇó Ï ³ ½Ù í³Í Ý »ñ ùÇ Ý ó ÇÏ É Ç Ï ³ éáõ ó í³ÍùÁ ³ÛÉ ¿ ª ³Û Ý
»ñÏáõ »É ùáí ¿: ´Ý³Ï³Ý »É ùÁ å³ÛÙ³Ý ³íáñ í³Í ¿ Ýñ³Ýáí, áñ
Ù Çç ³Ï ³Û ùÇ B ÃÇ íÁ [2 ;P] ÙÇ ç³Ï³Û ùÇó áã ÙÇ K Ã íÇ ³ëïÇ ×³Ý
ãÇ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ , ÇëÏ »Ã » Ñ³Ý¹Ç åáõÙ ¿ ³Û¹åÇëÇ Ã Çí, ó ÇÏÉ Á
ëïÇåáÕ³µ³ñ ¿ ÁÝ¹Ñ³ïáõÙ Çñ ³ßË³ï³ÝùÁ , ³Ýó Ý»É áí Ã Çí
1 0 µÉ áÏÇó ¹»åÇ ÃÇ í 1 1 ¨ ³ÛÝ áõÑ »ï¨ª ³ñï³ùÇÝ óÇ ÏÉ :
²Û ëï »Õ K å ³ ñ ³Ù»ï ñÇ ( ³ë ïÇ × ³ÝÇ ÑÇÙ ùÇ) í »ñÇÝ
ë ³Ñ Ù³ Ý³ Û Ç Ý ³ ñÅ »ùÁ µÝ ³Ï³ Ý ¿ Á Ý¹ áõ Ý» É Ñ ³í ³ë³ñ ³ÛÝ –
åÇëÇ P ÃíÇ, áñÇ ù³é³Ïá õëÇ ³ëïÇ×³ÝÁ ãÇ ·»ñ³½³ÝóáõÙ B
[ ]
³ñÅ» ùÁ , ³Û ëÇÝùÝª P = B : ¸ñ³Ý Çó Ù»Í Ã í»ñÁ áñå»ë ÑÇÙ ù
Á Ý¹áõÝ »ÉÁ ³ÝÇÙ ³ëï ¿ , ³ÛÉ³å»ë ÏÝ ß³Ý ³ÏÇ Å³Ù ³Ý ³ÏÇ
Ï áñ áõ ë ï :
88
1
êÏÇ½µ 6
K:=2,P
2
N,M 7
A:=B
3
B:=N,M
8
4
P := [ B] áã
⎧A⎫
⎨ ⎬ =0
⎩K ⎭
³Ûá
5 9
ì»ñç ⎡A⎤
A := ⎢ ⎥
⎣K ⎦
10 áã
A=1
³Ûá
11
ÜÏ.3.8: ÊÝ¹Çñ 30
B
ÉáõÍÙ³Ý ²30.1 ³É·á–
ñÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³:
¶Í³Ý Ï³ñÇó »ñ¨áõÙ ¿, áñ K–Ç íñ³ µ³Å³ÝáõÙÝ»ñÁ

Ç ñ³Ï³Ý³óÝ »Éáõ Ñ ³Ù³ñ B– Ç ³ñÅ»ùÁ ÏñÏÝû ñÇ Ý³ÏíáõÙ ¿ A
÷ á÷ áË ³Ï³Ýá õ Ù ( µÉ .7 ) , áñÁ ¨ µ ³Å ³Ý íáõÙ ¿ Á Ýïñ³ Í Ã íÇ
í ñ ³ : º Ã» µ ³ Å³ÝÙ ³Ý Ù Ý ³ó á ñ¹Á Ñ ³ í ³ë ³ñ ã ¿ ½ ñá Û Ç ( µ É .8) ,
³å³ ÷ áñÓá õÙ »Ý ù µ³Å³Ý »É K– Ç Ñ ³ç áñ¹ ³ñ Å» ùÇ íñ ³,
³ í »É ³óÝ» É á í Á ÝÃ ³ó ÇÏ ³ñ Å» ùÇ Ý Ù »Ï ÙÇ ³ íá ñ ( ³Ýóá õ Ù Ã Çí 6
µ ÉáÏ ÇÝ) : úñÇÝ ³Ï , A=4 0 ¨ K=2 ¹»åùáõÙ ³Ù»Ý³Ý»ñùÇÝ ó ÇÏÉ Á
ÏÏ³ï³ñíÇ »ñ»ù ³Ý ·³Ù . Ûáõ ñ³ù³Ý ãÛáõ ñ ù³ÛÉ áõÙ ÃÇ í 9 µÉ áÏÇ
Ù Çç áó á í A– Ç ³ ñÅ » ùÁ Ý í ³½áõÙ ¿ 2 ³ Ý· ³Ù ¨ Ù» Ýù ëï ³Ý áõÙ
» Ýù ë Ï½µÝ³Ï ³Ý 40–Çó 20 , 1 0 ¨ 5 ³ñ Å» ùÝ »ñ Á : ì» ñç ÇÝ ª 5
89
³ñ Å» ùÁ ³Ý ÙÝ ³óá ñ¹ 2– Ç ãÇ µ³Å³ÝíáõÙª ³Û¹ å³ï×³éáí
³Ù»Ý³Ý»ñùÇÝ óÇ ÏÉÁ ÁÝ¹Ñ³ïáõ Ù ¿ Çñ ³ ßË ³ï³Ý ùÁ ¨
í»ñ³¹³éÝáõÙ Çñ»Ý ÁÝ¹·ñÏáÕ óÇ ÏÉ ª K– ÇÝ Ù»Ï ³í»É³óÝ»Éáõ
Ý å³ï ³Ï áí: Æë Ï A=2 7 ¨ K= 3 ¹» åùáõ Ù ³Ù »Ý ³Ý »ñ ùÇÝ ó ÇÏÉÁ
ÝáõÛÝå»ë ÏÏ³ï³ñíÇ »ñ»ù ³Ý·³Ù, ë³Ï³ÛÝ A–Ç 27 , 9 ¨ 3
Ñ ³ç áñ ¹ ³Ï³ Ý ³ñ Å»ù Ý» ñÇó í » ñçÇ ÝÁ 3 –Ç ³ÝÙÝ ³óá ñ ¹
µ ³Å³Ýí»Éáõ Ñ»ï»í³Ýùáí Ý í³½áõÙ ¿ »ñ»ù ³Ý·³Ù ,
ëï³Ý³Éáí A=1 ³ñÅ»ùÁ , áñÇ å³ï×³éáí ³Ù»Ý³Ý »ñ ùÇ Ý
óÇÏÉÁ ³í³ñïáõÙ ¿ Çñ ³ßË³ï³ÝùÁ µÝ³Ï³Ý Ó¨áí,
³ ñï ³Í í áõÙ 3–Ç ³ ëï Ç× ³Ý Ñ³Ý ¹Ç ë³ó áÕ B ³ ñ Å» ùÁ ¨ á ã Ã »
í»ñ³¹³éÝáõÙ ¿ Çñ»Ý Á Ý¹·ñÏ áÕ ó ÇÏÉ , ³ÛÉ ³ÝÙÇ ç³å»ë
³ñï³ùÇÝ óÇ ÏÉ , ù³ÝÇ áñ ó ³Ý Ï³ó ³Í Ã Çí Ï³ñáÕ ¿ ÙÇ³ÛÝ Ù»Ï
Ã íÇ ³ë ïÇ ×³Ý É Ç Ý»É :
²Û ÅÙ Ï³éáõó»Ý ù Ýá õÛÝ ËÝ ¹ñ Ç ÉáõÍÙ³Ý ³ÛÉ ³É ·á ñÇÃÙ ª
Ñ ÇÙÝ í» Éá í ÏÇ ñ³éí³Í »Õ³Ý ³ÏÇ É ñÇ í Ñ³Ï ³¹ ³ñ Ó ëÏ Á½–
µ áõ Ý ùÇ íñ³ : ²ÛÝ ¿ . [2 ; P ] Ñ ³ï í³ ÍÇó Û áõ ñ³ ù ³Ý ãÛ áõñ K Ã íÇ ,
áñå»ë ÑÇÙùÇ Ñ³Ù³ñ å³ñ½»Ýù Ý ñ ³ áñ¨¿ ³ëïÇ ×³ÝÇ Ï ³Ù
³ ëï Ç× ³Ý Ý» ñÇ å ³ï Ï³ Ý» É áõ ÃÛáõÝ Á [N ;M] Ù Çç ³Ï ³Û ùÇÝ : â¿ ±
áñ ÙÇ¨ÝáõÛÝ ÑÇÙùáí ï³ñµ»ñ ³ëïÇ ×³ÝÝ»ñ Ï³ñá Õ »Ý
Ñ ³ÛïÝí»É ÝáõÛÝ ÙÇç ³Ï ³Û ùáõÙ : ú ñÇÝ ³Ï , [ 10 0 ;30 0 ] Ñ ³ï-
í³Íáõ Ù »Ý ·ïÝíáõÙ 2 7 =128 ¨ 2 8 = 2 56 Ã í» ñÁ : ÆëÏ ³Ù »-
Ý ³÷áùñ µÝ ³Ï ³Ý ÃÇíÁ , áñÇ ù³é³Ï áõ ëÇÝ ·»ñ³½³Ýó áõÙ ¿
í » ñÇÝ ë³ÑÙ ³Ý Á , 18 –Ý ¿ , ù ³ÝÇ á ñ 1 8 2 >300, Çë Ï 17 2 < 300 :
Ð»ï¨³µ ³ñ, ïíÛ ³É ÙÇç ³Ï ³Û ùÇ Ñ³Ù ³ñ ÑÇÙù»ñÇó Ù»Í³·áõÛ ÝÁ
[ ] [ ]
Ï ³ñ áÕ ¿ É ÇÝ »É P = 300 ≈ 17.32 =17 Ã Çí Á:
²ÛëåÇëáí, ²30.2 ³É ·á ñÇÃÙÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ Ó¨³Ï»ñå»É
Ñ»ï¨Û³É Ï»ñå. ÷á÷áË»Éáí ÑÇÙùÇ ³ñÅ»ùÁ [2;P] ïÇñáõÛÃáõÙ
Ù»Ï ù³ÛÉáí, å³ñ½»É, Ã» áñÇ ³ëïÇ×³ÝÝ»ñÝ »Ý å³ïÏ³ÝáõÙ
[N;M] ÙÇç³Ï³ÛùÇÝ, ³ñï³Í»Éáí Ýñ³Ýó ³ñÅ»ùÝ»ñÁ: Æ Ýã å »ë
ï»ëÝáõ Ù »ù, ïíÛ³É Ó¨ ³Ï »ñåáõÙÁ »ÝÃ³¹ñ áõÙ ¿ »ñÏáõ
Ý »ñ¹ñí³Í óÇ ÏÉ»ñ. ³ñï³ùÇ Ý óÇ ÏÉÁ áñáßáõÙ ¿ K ÑÇ ÙùÁ , ÇëÏ
Ý »ñ ùÇ ÝÁ Ñ ³ ßíáõÙ ¨ ëï áõ ·áõ Ù , Ã» ÁÝï ñ³Í Ñ ÇÙùá í á ñ
³ëïÇ×³ÝÝ»ñÝ »Ý å³ïÏ ³Ý áõÙ [N ;M] ÙÇç³Ï³ÛùÇÝ : Æ
ï ³ñ µ» ñáõÃÛ áõÝ Ý ³Ëáñ ¹ ³É·á ñÇ ÃÙÇ , ³Ûë ï ³ñµ »ñ ³Ï áõÙ
ÑÇÙù»ñÇ Ù» Í³·áõÛÝ ³ñÅ» ùÁ , Ñ³í³Ý³µ³ñ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿
[ ]
ÁÝ¹áõÝ»É ª P = M :
² 30 .2 ³É ·á ñÇ ÃÙÇ µÉáÏ –ë Ë»Ù ³Ý µ »ñ í ³Í ¿ Ý Ï .3 .9 –áõ Ù:
²Û ëï »Õ K ÑÇÙùáí A ³ëïÇ×³ÝÝ»ñÁ Ñ³ßííá õÙ »Ý é» Ïá õñ»Ýï
µ³Ý³Ó¨áíª 6…9 µÉáÏÝ»ñÇó Ï³½Ùí³Í Ý»ñùÇ Ý ó ÇÏÉ áõÙ: ØÇÝ ã¨
K– Ç Ýí³½³·áõÛ Ý ³ëïÇ×³Ý Çª [N ;M] ÙÇ ç³Ï ³Û ùáõ Ù Ñ³ÛïÝ í»ÉÁ
·á ñÍ áõÙ »Ý Ý» ñùÇÝ óÇ ÏÉÇ 6 ¨ 7 µÉáÏÝ»ñÁ: Ð»Ýó áñ Ý í³½³-
90
1
êÏÇ½µ ·áõÛÝ ³ë ïÇ ×³ÝÁ Ñ³ÛïÝíáõÙ ¿
Ù Çç ³Ï ³Û ùáõÙ , ³ÛÝ ³ñ ï³ÍíáõÙ
2 ¿ (µÉ.9) ¨ ß³ñáõÝ³Ï áõÙ
N,M µ ³½Ù ³å³ï Ïí»É K–á í (µ É .6) ª
³í»ÉÇ µ³ñÓñ ³ëïÇ ×³ÝÝ »ñ Á
3
ë ïáõ ·»Éáõ Ý å³ï ³Ï áí: ºÃ »
P := M [ ] Ñ ³ç áñ ¹ ³ë ïÇ ×³ÝÝ»ñ Á Ý áõ Û Ý -
å»ë ·ï ÝíáõÙ »Ý ÙÇç³Ï³ÛùáõÙ,
³å³ ·áñÍáõÙ »Ý Ý»ñùÇÝ óÇ ÏÉÇ
4 µ áÉ á ñ µ É áÏÝ »ñ Á : º ñµ
K:=2,P ³ëïÇ×³ÝÇ ³ñÅ»ùÁ ·»-
ñ ³ ½³ÝóáõÙ ¿ Ù Çç ³Ï³Û ù Ç í»ñ ÇÝ
5 ë ³Ñ Ù³ ÝÁ , Ý »ñ ùÇ Ý ó Ç ÏÉÇó
í»ñ³¹³éÝáõÙ »Ýù ³ñï³ùÇÝ
A := 1
óÇ ÏÉ ª Ñ ÇÙùÇ ³ñÅ»ùÁ Ù»Ï áí
³ í »É ³óÝ» É á õ Ñ ³Ù ³ñ :
6 º Ã » ³ Û Å Ù Ñ ³Ù »Ù ³ï »Ýù
A:=A⋅K Ë Ý¹ ñÇ É áõ Í Ù³Ý » ñÏ áõ ï³ñµ »-
ñ³ÏÝ»ñÁ, ³å³, ³ÝÏ³ëÏ³Í,
³é³í»É áõÃÛ áõÝÁ ÏÉ ÇÝÇ í»ñçÇÝ Ç
³Ûá 7 Ï áÕ ÙÁ : Ü³Ë ³Û Ý å³ï ×³éá í ,
A<N áñ »ñ Ïñ áñ ¹ ï³ñµ »ñ ³ÏÁ
Ç ñ³Ï³Ý³óíáõ Ù ¿ áã Ã» »ñ »ù,
áã ³ÛÉ »ñÏáõ Ý»ñ¹ñí³Í óÇÏÉ»ñáí:
Ð³çá ñ¹ ·á ñÍ áÝ Á Ã í»ñ Ç
8 áã Á Ýïñ áõÃ Û³Ý Ñ» ñÃ ³Ï ³Ý áõ-
A≤M ÃÛ áõÝ Ý ¿ , ³ Û Ý ¿ . » Ã» Ý ³Ë áñ ¹
³É ·á ñÇÃÙ áõÙ ùÝÝ ³ñÏ íá õÙ ¿ ÇÝ
³Ûá [N;M] Ñ³ïí³ÍÇó µ áÉ á ñ Ã í» ñÁ ,
9 ³å³ í»ñçÇ Ýáõ Ù Ù»Ýù ÁÝ ïñáõÙ
A » Ýù Ù Ç³Û Ý ³ Û Ý Ã í »ñ Á , áñ áÝù
á ñ¨ ¿ ÃíÇ ³ë ïÇ× ³ Ý »Ý:
êïáñ¨ ³é³ç³ñÏíáÕ

10
²30.2 ³É·áñÇÃÙÇ
ì»ñç µÉáÏ–ëË»Ù³:
ËÝ¹ÇñÝ»ñÁ ÉáõÍ»ÉÇë, Ï³Ù³ Ã»

³Ï ³Ù ³ ¹á õù ë ïÇ åí³Í ÏÉÇÝ »ù í» ñ³Ý³Û »É í»ñÁ µ »ñ í³Í
ËÝ¹ÇñÝ»ñÇ É áõ ÍÙ³Ý ³É ·áñÇÃÙ Ý»ñÁ , ÏñÏ ÇÝ í»ñÉáõÍ»Éáí
¹ñ ³Ýó , ·áõó » ¨ ³í»É Ç Ñ »ï ³ùñ ùÇ ñ ³É·á ñÇÃ ÙÝ» ñ
91
³é³ç³ñÏ»Éáí: ØÇ³ÛÝ ³ÛëåÇëÇ ëï»ÕÍ³·áñÍ³Ï³Ý
Ù áï »ó áõ ÙÁ Ï ï³ ó ³ÝÏ³É Ç ³ñ ¹Û áõÝ ùÁ :
1 . º ñ» ù å³ñ ³Ù »ïñ y=g(a,p,t) ýáõÝÏó Ç³Ý ³ÝÁ Ý¹Ñ ³ï ¿

å³ñ ³Ù» ïñ »ñ Ç Ñ ³Ù ³å³ï³ëË³Ý ³ñÅ» ùÝ »ñÇ Ñ ³Ù³ñ
( a ∈ [a 1 ,a 2 ], p ∈ [p 1 ,p 2 ], t ∈ [t 1 ,t 2 ]): îñí³Í B ¨ Y Ù»ÍáõÃÛáõÝ–Ý»ñÇ
Ñ ³Ù ³ñ á ñá ß »É ¨ ³ñï ³Í »É t å ³ ñ ³Ù »ïñ Ç ³ Û Ý ³ñ Å»ù Ý» ñÁ ,
á ñá Ý ó ¹ » åùáõ Ù a+p ≤ B ¨ y < Y:
2 …5 ËÝ ¹Çñ Ý» ñáõ Ù ï³é ³Û ÇÝ å³ñ³Ù »ïñ»ñÇ Ï³Ù³-

Û ³Ï ³Ý Ã í³ Û ÇÝ ³ ñ Å» ùÝ »ñ Ç Ñ³Ù ³ñ Ñ ³ß í »É ¨ ³ñ ï³Í»É
Ñ »ï ¨Û³É ³ñ ï³Ñ³ÛïáõÃ Ûáõ ÝÝ» ñÇ ³ñ Å» ùÝ »ñÁ .
2.
m
Y = ∑i i :
n ⎡ i
3. Y = ∑ ⎢(i + 1) ∏ i + j ⎥ :
i =1⎣
2
( )⎤
i =n j =1 ⎦
iixi
( )
n 1 n
S = ∑ ∑ (− 1) 2k + 1 ! :
k
4. : 5. S = 2
i =1 i ! n! k =1
6 . à ñá ß»É ï ñí ³ Í N µÝ³Ï ³Ý ÃíÇ µ áÉ áñ å ³ ñ ½ µ³Å³Ý ³–

ñ³ñÝ»ñÁ:
7 . î ñ í³Í » Ý N ¨ M µ Ý ³ Ï ³ Ý Ã í» ñÁ : ê ï³ Ý ³É N – Ç ó ÷ á ùñ
µ áÉ á ñ ³ÛÝ µ Ý³ Ï³ Ý Ã í »ñÁ , á ñá Ýó Ã í³ Ý ß³ÝÝ» ñÇ ù ³ é³-
Ï áõ ë ÇÝ »ñÇ · áõ Ù³ ñÁ Ñ³í ³ë ³ ñ ¿ M –Ç :
8 . ´ Ý ³Ï³ Ý Ã Çí Á Ï á ãíá õ Ù ¿ Ï³ï³ñÛ³É , »Ã» ³ÛÝ Ñ³í³ë³ñ ¿
Ç ñ µ áÉ á ñ µ ³ Å³Ý³ñ ³ ñÝ» ñÇ , µ ³ó ³é áõ ÃÛ ³Ù µ Ç ñ» Ý , · áõ –
Ù ³ñ ÇÝ : Â Çí 6-Á Ï ³ï³ñÛ ³É ¿ , áñ á íÑ» ï¨ 6=1+ 2+3 , Çë Ï ÃÇí
8 –Á Ï ³ï ³ñ Û³É ã¿ , áñá íÑ »ï ¨ 8 ≠ 1+ 2+4 :
à ñáß»É ïñí³Í N µÝ³Ï ³Ý ÃíÇó ÷áùñ µáÉ áñ Ï³ï³–
ñÛ³É Ãí»ñ Á:
9 . î ñ í³Í ¿ N µ Ý³ Ï³ Ý ÃÇ íÁ : à ñá ß»É ¨ ³ ñï ³Í »É ³ Û ¹ Ã Ç íÁ
ã·»ñ³½³ÝóáÕ µÝ³Ï³Ý Ãí»ñÇ µ áÉ áñ åÛ áõÃ ³· áñ Û ³ Ý »é–
Û ³ÏÝ »ñ Á , ³ Û ë ÇÝ ùÝ ³Û ÝåÇëÇ a , b , c » éÛ ³ÏÝ »ñ , á ñá Ýó Ñ ³Ù ³ñ
Ï ³ï ³ñ íÇ a 2 + b 2 =c 2 ( a ≤ b ≤ c ≤ N) å³ÛÙ³ÝÁ:
92
1 0 . N Ã í³ Ý ß³ÝÝ»ñÇó µ ³Õ Ï³ ó³Í µÝ³Ï³Ý ÃÇíÁ Ñ³Ý-
¹Çë ³Ý áõÙ ¿ ²ñÙ ëï ñáÝ ·Ç ÃÇ í, » Ã» Çñ Ã í³Ý ß³ÝÝ» ñÇ N– ñ¹
³ ëï Ç× ³Ý Ý» ñÇ ·áõ Ù³ñ Á Ñ³í ³ë³ñ ¿ Ýáõ Û Ý Ã íÇ Ý, ÇÝ ã å» ë ,
û ñÇÝ ³Ï ª 15 3=1 3 +5 3 +3 3 : àñáß»É ¨ ³ñï³Í» É »ñÏ áõ , »ñ»ù ¨
ã á ñë Ã í ³Ýß ³ ÝÝ» ñÇó Ï ³ ½Ù í³Í ² ñÙë ïñ áÝ· Ç Ã í» ñÁ :
4 . î ì Ú²ÈÜº ðÆ ¼² Ü¶ì ²Ì Üº ð
´ ³½Ù³ÃÇ í ûñÇÝ ³ÏÝ»ñáí Ù »Ýù ó áõó ³¹ñ»óÇ Ýù ·ñ»Ã»

µáÉáñ ïÇå³ÛÇÝ ³É·áñÇÃÙÝ»ñÇ Ï³éáõóÙ³Ý ëÏ½µáõÝùÝ»ñÁ:
ò³ÝÏ³ó ³Í Ýáñ ËÝ¹Ç ñ ÉáõÍ»ÉÇë ¹áõù Ï³ñáÕ »ù û·ïí»É
³ñ ¹» Ý Ý» ñÏ ³Û ³óí³Í ³É·áñ ÇÃÙÝ »ñ Çó , í»ñ ³Ó¨»É áí ¹ñ ³Ý ù,
Ï ³Ù þÑ ³ í³ù»É áíþ Ý ñ ³Ýó Çó , áñ å» ë å ³ï ñ ³ë ïÇ Ù á¹ áõ É Ý »ñ Çó ,
Ý áñ ³É ·áñ ÇÃÙ Ý» ñ : Ø Ýá õ Ù ¿ Ù Ç³Û Ý × Çß ï Ï áÕÙ Ýá ñá ß í»É
Á Ýïñ áõÃ Û ³Ý ¨ Ó¨ ³÷ áËÙ³Ý Ñ ³ñó» ñá õ Ù :
àñå»ë Ï³ÝáÝ, ¹Çï³ñÏí³Í ËÝ¹ÇñÝ»ñáõ Ù Ùß³ÏÙ³Ý »Ý-
Ã³Ï³ ûµÛ»ÏïÝ»ñÁ å³ñ½ ÷á÷áË³Ï³ÝÝ »ñ ¿ÇÝ, ³ÛëÇÝùÝª
÷ á÷ áË³Ï³ÝÝ »ñ , áñá Ýó ³Ý áõÝ Ý» ñÁ ÇÝ¹» ùë³íá ñí³Í ã» Ý :
²Û Ýáõ ³Ù »Ý³Û ÝÇ í Ù» Ï Ã » »ñ Ïáõ ³ Ý ·³Ù Ù »Ý ù ëïÇ å í³Í ¿ ÇÝù
¹ÇÙ »É ÇÝ ¹»ùëáí ÷á÷áË³Ï ³ÝÝ »ñÇÝ ª ÙÇ ËáõÙ µ Ãí»ñ Å³Ù³-
Ý ³Ï ³ íá ñ Ñ Çß »É á õ Ù Çï áõ Ù áí ( ËÝ ¹Ç ñ 2 4) : î ³ñ ñ» ñÇ ³ Ýá ñá ß
ù³Ý³ÏÁ Ù»½ ëïÇå»ó Ññ³Å ³ñí»É ³Ýáõ ÝÝ »ñÇ ï ³ñµ »ñ³-
Ï áõÙ Çó ¨ Ï Çñ ³é»É ÙÇ ¨Ý áõÛÝ ³Ý áõÝ Á , µ³Ûó ÇÝ ¹» ùë áí, áñ Ý
³ Ùµ áÕ ç ÃÇí ¿ ¨ ó áõ Û ó ¿ ï³É Çë Ñ ³Ù ³ å ³ï ³ë Ë ³Ý ï ³ñ ñÇ
ï »Õ Á ï íÛ³ÉÝ »ñÇ ß³ñ ùáõÙ :
Ø³Ã»Ù³ïÇÏ³ÛáõÙ ï³ñµ»ñ Ñ³Ù³ñÝ »ñáí ÙÇ¨Ý áõÛÝ ³ÝáõÝ
ÏñáÕ ÝáõÛÝ³ïÇ å ïíÛ³ÉÝ»ñÇ Ëá õÙµÁ Ïá ãíáõ Ù ¿ ½³Ý·í³Í :
²Ûëå»ë, a, b, c, d ³Ýí³ÝáõÙÝ»ñáí Çñ³Ï³Ý ïÇåÇ Ãí»ñÁ
½³Ý·í³Í ã» Ý Ï ³½Ùá õÙ , áñá íÑ »ï ¨ ¹ñ ³Ýó ³Ýá õÝÝ »ñÁ
ï³ñµ»ñ »Ý : ¼³Ý·í³Íá õÙ ÁÝ¹·ñÏ»É áõ Ñ³Ù³ñ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿
³Û¹ ³Ý áõÝÝ»ñÁ ÝáõÛÝ³óÝ»É ¨ Ñ³Ù³ñ³–Ï³É»É , ûñÇÝ ³Ï ,
(x 1 ,x 2 ,x 3 ,x 4 ) , áñ ï» Õ a-Ý ½ ³Ý · í³Í Ç ³é³ çÇÝ ï ³ ññ Ý ¿ ( x 1 ) , b-
Ý ª »ñ Ïñ áñ ¹ (x 2 ) , c - Ý ª » ññ áñ ¹ ( x 3 ) ¨ d- Ý ª ã áñ ñá ñ ¹ ( x 4 ) : ² Ûëï »Õ
x i –Ý ÇÝ¹»ùëáí ÷á÷áË³Ï³Ý ¿ , áñÇ Ç Ý¹»ùëÇ ³ñÅ»ùÁ
ÙÇ³Ýß³Ý³Ï áñá ßáõÙ ¿ ïíÛ³ÉÇ ¹ÇñùÁ
Ñ ³ç áñ¹³Ï³ÝáõÃÛ áõÝáõÙ : ØÝ áõÙ ¿ ÙÇ ³ÛÝ Å³Ù ³Ý ³ÏÇ Ý ¨ ×Çßï
Ñ ³ëó »Ý »ñáí ·ñ³Ýó »É ïíÛ ³É Ý»ñÁ , áñå»ë½Ç ³ÝÑñ³Å»ßïáõ-
ÃÛ ³Ý ¹ » åùáõ Ù Ï ³ñá Õ ³Ý ³Ý ù ¹ ñ ³Ýó û ·ï ³· áñ Í» É : º Ã»
Ñ Çß »Ý ù ²2 4 ³É ·á ñÇ ÃÙÁ , ³ å³ Ý ñ ³Ýá õ Ù µÝ ³Ï ³Ý Ã íÇ
Ã í³Ý ß³ÝÝ» ñÁ , ëÏë ³Í ÙÇ ³íáñÝ» ñÇó , Ñ ³çá ñ ¹³µ³ñ þ³ñï ³-
93
ùÁë íáõÙ þ ¿Ç Ý ÃíÇó ¨ ·ñ³ÝóíáõÙ A ½³Ý ·í³Íáõ Ù , áñ å»ë ½Ç
Ñ ³ç áñ¹ ÷áõÉáõ Ù ³Û ¹ Ã í³Ýß³ÝÝ »ñÁ û ·ï³·áñÍí»ÇÝ Ç ñ»Ýó
þ³ñï³ùëÙ³ÝÁ þ Ñ³Ï³é³Ï Ñ»ñÃ ³Ï ³Ý áõÃÛ³Ùµ : º Ã» Ý ³ËÏÇ-
Ý áõÙ áñ¨¿ ÷á÷áË³Ï³ÝÝ ¿ñ Ñ³Ý ¹Ç ë³Ýáõ Ù óÇ ÏÉÇ å³ñ³Ù »ïñ,
³ å ³ ½ ³Ý · í³ÍÝ» ñÇ Ù ß ³ÏÙ³Ý ËÝ ¹Çñ Ý» ñáõ Ù , ÇÝ ã å» ë
Ñ ³Ù á½ í »óÇ ù , ó Ç ÏÉÇ å ³ ñ ³Ù »ï ñÇ ¹» ñáõÙ Ñ³Ý¹»ë ¿ · ³É Ç ë
Ç Ý¹ »ù ëÁ :
ì» ñÁ ¹Çï³ñÏ í³Í ½³Ý ·í³Í Ý»ñ Á Ïá ãíáõÙ » Ý ÙÇ³ã³÷ ,
ù³ÝÇ á ñ ½³Ý ·í³Í Ç ï ³ññ» ñÇ ¹Ç ñùÁ áñ áßíá õÙ ¿ Ù»Ï
Ç Ý¹ »ù ëÇ ³ ñ Å» ùá í : Ø ³ Ã»Ù ³ï ÇÏ ³Û áõ Ù ÙÇ³ã ³÷ ½ ³Ý · í³Í–
Ý »ñ Á ³ÛÉ Ï » ñ å ³Ý í³Ý áõ Ù »Ý í»Ïïáñ , Ç ëÏ ³ Û Ý ÷³ë ïÁ , áñ
ï ñí ³Í ¿ n ï³ññ å³ñáõÝ³ÏáÕ X í» Ïïáñ, Ý»ñÏ³Û³óíáõÙ ¿
³Ûëå»ë. X = (x i ), i = 1 , n , ³ÛëÇ ÝùÝ Ç Ý¹»ùëÁ Ï³ñáÕ ¿ ÁÝ¹áõ-
Ý »É 1,2,…,n ³ñ Å»ùÝ»ñÁ:
Ð ³ çá ñ¹ ï »ë ³Ï Ç ½ ³ Ý·í ³ÍÁ, á ñÁ · áñ ÍÝ ³Ï ³Ý É ³Û Ý
ÏÇñ³éáõÙ áõÝÇ, ¹³ »ñÏã³÷ ½³Ý·í³ÍÝ ¿ (Ù³ïñ Çó ), áñï»Õ
Û áõñ ³ù³ÝãÛ áõñ ï ³ñ ñ µÝ áñ áßíá õÙ ¿ » ñÏá õ Ç Ý¹»ùëÝ »ñá í, Çë Ï
ï³ññ»ñÇ ÷áË³¹³ñÓ ¹ÇñùÁ Ñ»ï¨Û³ÉÝ ¿.
⎛ b1 ,1 b1 ,2 L b1 m ⎞
⎜ ⎟
⎜ b 2 ,1 b 2 ,2 L b 2 m ⎟
B =⎜ Ï ³Ù B = b ij , i = 1 , n ; j = 1 , m :
L L L L ⎟
⎜ ⎟
⎜b ⎟
⎝ n1 b n 2 L b nm ⎠
ÀÝ¹á õÝí³Í ¿ áñå»ë ³é³ç ÇÝ ÇÝ¹»ùë û·ï³·áñÍ»É ïáÕÇ
Ñ ³Ù ³ñ Á , Ç ëÏ áñ å »ë » ñÏ ñá ñ¹ Ç Ý¹ »ù ë ª ë Û ³Ý Ñ³Ù ³ñÁ:
² Û ë åÇ ëá í b 3 , 5 ÏÝ ß³Ý³ÏÇ »ñÏ ã³÷ Ù ³ïñÇóÇ ³ÛÝ ï³ññÁ , áñÁ
·ïÝíáõÙ ¿ 3-ñ¹ ïá ÕÇ ¨ 5-ñ¹ ëÛ³Ý Ñ³ïÙ ³Ý Ï»ïáõÙ:
² é³Ý ÓÝ ³Ñ³ïá õÏ ï» Õ »Ý ½µ ³Õ»óÝ áõÙ ù³é³Ïáõ ëÇ
Ù ³ïñÇóÝ »ñÁ , áñáÝó ïáÕ»ñÇ ù³Ý³ÏÁ Ñ³ÙÁ ÝÏÝ áõÙ ¿ ëÛ áõ–
Ý »ñÇ ù³Ý³ÏÇ Ñ »ï (n= m) : ÜÙ³Ý Ù³ïñÇóÝ »ñÇ Ûáõ ñ ³–
Ñ ³ï Ïáõ ÃÛáõÝ Ý ³ÛÝ ¿ , á ñ Ý ñ³ Ýù å ³ ñ áõ Ý ³Ï áõÙ » Ý , ³ Û ë å »ë
Ïáãí³Í , ·ÉË³íáñ ¨ ûÅ³Ý¹³Ï ³ÝÏÛ áõÝ ³·Í »ñ : ÀÝ ¹ á ñáõÙ,
·ÉË³íá ñ ³ÝÏÛ áõÝ ³·Ç ÍÁ ÁÝ ¹·ñÏ áõÙ ¿ Ù ³ï ñÇóÇ í»ñ¨ Ç Ó³Ë ¨
Ý »ñ ù¨ Ç ³ ç ³ÝÏ Û áõÝ Ý» ñÁ ÙÇ ³óÝ áÕ ³ ÝÏÛ áõÝ ³ ·Í Ç í ñ³
ï »Õ ³¹ñ í³Í ï ³ñ ñ» ñÁ , á ñáÝó »ñ Ïáõ ÇÝ ¹»ùëÝ »ñ Á Ñ ³í³ë³ñ
» Ý Ù ÇÙÛ ³Ýó : úÅ³Ý ¹³Ï ³ÝÏ Û áõÝ ³ ·ÇÍ Á ÁÝ¹· ñÏ áõ Ù ¿ Ù ³ï ñÇóÇ
í» ñ¨Ç ³ç ¨ Ý»ñ ù¨Ç Ó³Ë ³Ý ÏÛáõÝ Ý» ñÁ ÙÇ ³óÝ áÕ
³ÝÏÛ áõÝ ³·Í Ç íñ ³ ï »Õ³¹ñ í³Í ï ³ñ ñ»ñ Á , áñ áÝó » ñ Ïáõ
Ç Ý¹ »ù ëÝ »ñÁ Ï³å í ³Í » Ý Ñ »ï ¨Û ³ É µ ³Ý ³ Ó¨ á í . j=n-i+1 , áñï»Õ
i -Ý ïáÕÇ Ñ³Ù ³ñÝ ¿, ÇëÏ j -Ýª ëÛ ³Ý:
94
êÏ ½µ áõÝ ùáñ »Ý Ï ³ñ »ÉÇ ¿ ëï» ÕÍ »É » é³- , ù³é³- ¨ ³ÛÉ
ã³÷³ÝÇ ½³Ý ·í³Í Ý»ñ , áñ áÝ ù Ý áõÛÝ å»ë Ï áãíáõÙ »Ý Ù ³ï -
ñÇóÝ»ñ , ³í»É ³óÝ»Éáí ÷á÷áË³Ï³ÝÇÝ ÏÇó »ññáñ¹, ãáññáñ¹
¨ ³ÛÉ ÇÝ¹» ùëÝ»ñ: ºÃ» »é³ã³÷ Ù³ïñ ÇóÁ ¹»é Ï³ñ»ÉÇ ¿
å³ïÏ »ñ ³óÝ »É ¨ ·Í ³·ñ »É , áñ å»ë »ñ Ïã³÷ Ù ³ïñ ÇóÝ »ñÇ
Ñ ³ç áñ ¹³Ï³Ýá õÃÛ áõÝ , á ñï »Õ »ññ áñ ¹ Ç Ý¹»ùëÁ áñ á ßáõÙ ¿ ³Û ¹
Ù³ïñÇóÝ»ñÇ ï³ñ³Í³Ï³Ý ¹Ç ñùÁ, ³å³ ù³é³ã³÷ ¨ ³í»ÉÇ
µ ³ñ Ó ñ ã ³÷ ³Ý Ç Ù ³ï ñÇóÝ »ñ Ç å ³ï Ï» ñá õ ÙÁ ÙÝ áõÙ ¿ Ù»ñ
» ñ¨ ³Ï ³Û áõ ÃÛ ³Ý ËÝ ¹Çñ :
²Û ë µ ³ÅÝáõÙ Ù»Ýù ÏÓ¨³÷áË»Ýù Ý ³ËÏ ÇÝáõÙ ¹Çï³ñÏ–
í ³ Í Ë Ý¹Çñ Ý» ñÇ Ù »Í³Ù ³ëÝ áõÃ Û ³ Ý É áõ Í Ù³Ý ³É ·á ñÇ ÃÙ Ý» ñÁ ,
Ï Çñ ³ é»É áí ½ ³ Ý ·í ³ÍÝ »ñ ª ëÏ ½µÇó ÙÇ ³ã³÷, Ñ»ïá »ñÏ ã³÷:
Î÷áñ Ó»Ýù Ý³¨ ÁÝ¹Ñ³Ýñ³óÝ»É ¹ñ³Ý ù ¨ ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛ³Ý
¹» åùáõ Ù ³é³ç ³ñÏ »É É áõÍ Ù³Ý Ýáñ »Õ ³Ý ³Ï Ý» ñ :
4 .1 . ØÆ ²â²ö ¼ ²Ü¶ì²ÌÜº ðÆ ØÞ²Îà ôØ
ØÇÝã¨ ËÝ¹ÇñÝ»ñÇÝ ³ÝóÝ»ÉÁ å³ñ½»Ýù ½³Ý·í³ÍÇ

ï³ññ»ñÇ Ý»ñÙáõ ÍÙ ³Ý Ñ³ñóÁ: â¿± áñ Ý»ñÙáõ ÍÙ ³Ý »Ý »Ý–
Ã ³Ï ³ µ³½ Ù ³ÃÇ í ï íÛ ³É Ý »ñ , á ñáÝ ù ³ é ³Ý Ó ÇÝ-³ é ³Ý Ó ÇÝ
Ý »ñ Ï³Û ³óÝ» É Ñ Ý³ ñ ³íá ñ ã¿ : ê³Ï ³Û Ý , Ñ³ß íÇ ³ éÝ» É á í ³ÛÝ
Ñ³Ý·³Ù ³ÝùÁ, áñ ïíÛ³ÉÝ»ñÁ Ý»ñÙáõ ÍíáõÙ »Ý Ñ³çáñ¹³–µ³ñª
Ù »ÏÁ Ù Û áõ ëÇó Ñ »ï á , X ½ ³Ý ·í ³Í Ç Ý» ñÙá õ Í Ù³ Ý · áñÍÁ ÝÃ ³ó Á
Ï³ñ»ÉÇ ¿ ÝÏ³ñ³·ñ»É óÇÏÉáí, ÇÝãå» ë Ý»ñ–Ï³Û³óí³Í ¿
Ý Ï .4 .1 ³- áõÙ ( Ñáõ ëá í » Ýù Ù» ÏÝ ³µ ³Ý áõÃÛ ³Ý Ï ³ñ Çù ãÏ³) :
Ð»ï³·³ÛáõÙ ½³Ý·–
í³ÍÝ»ñÇ ÏÇñ³ñÏ –
Ù ³Ù µ ·ñ» Ã» µ áÉ áñ
n n, X ËÝ¹ÇñÝ»ñÇ ³É·á –
ñÇÃÙ Ý»ñÁ Ï³éáõ–
ó»ÉÇë Ù»Ýù ³éÁ Ýã–
i :=1,n
í»Éáõ »Ýù ½³Ý·–
µ) í³ÍÝ»ñÇ ï³ññ»ñ Ç
Ý »ñ Ùáõ ÍÙ ³Ý Ñ »ï ¨
xi
³Ù»Ý ³Ý·³Ù µÉáÏ–
³) ëË»Ù³Ý»ñáõÙ ÏÇ–
ñ³é» É ³) ï³ñµ»–
ñ³ÏÁ Ýå³ï³Ï³–
ÜÏ.4.1: ì»ÏïáñÇ n ï³ññ»ñÇ
Ñ ³ñ Ù³ ñ ã ¿ : Ð³ß íÇ
Ý»ñÙáõÍÙ³Ý µÉáÏ-ëË»Ù³Ý»ñ:
³éÝ»Éáí ³É·á ñÇÃÙ-
Ý »ñ Ç µ³ñ¹³Ý³É áõ ¨
95
¹ñ³ Ñ»ï¨³Ý ùáí µÉáÏ-ëË»Ù³Ý»ñÇ ³í»ÉÇ Á Ý¹³ñÓ³Ï í»É áõ
Ù Çïá õ ÙÁ , ½ ³ Ý·í ³ Í Ý» ñÇ Ý »ñ Ùáõ ÍÙ ³Ý µ) ï³ñµ»ñ³Ïáí
Ý »ñ Ï³Û ³óÝ» ÉÁ ãÇ Ýë» Ù³ó ÝÇ ³É ·áñ ÇÃ ÙÇ ³ñ Å» ùÁ : ²é³Ý ÓÇÝ
¹» åù» ñáõ Ù, » ñµ Ý» ñÙá õÍá õÙÁ ÏÑ³Ù ³ï»ÕíÇ ³ÛÉ ·áñÍ ÁÝ Ã³óÇ
Ñ »ï, Ù »Ý ù ÏñÏÇÝ Ï ¹ÇÙ »Ý ù ³) ï³ñµ»ñ³ÏÇÝ ª óÇÏ É»ñÇ
ù³Ý³ÏÁ Ï ñ×³ï»É áõ Ýå³ï³Ïáí:
Ê Ý ¹Çñ 3 1 : îñ í³Í ¿ n Çñ ³Ï ³Ý Ã í» ñ å³ñ áõÝ ³Ï áÕ A
½³Ý·í³Í: Ð³ßí»É ½³Ý·í³ÍÇ ¹ñ ³Ï ³Ý ï³ññ»ñÇ ·á õÙ³ñÁ:
ÆÝ ãå»ë í»ñ Á Ý ß»É »Ý ù, A í»Ïï áñ Ç ï³ññ »ñ Á Ý ß³Ý³-
Ï íá õ Ù »Ý Ñ »ï ¨Û ³ É Ï» ñ å . a 1 , a 2 , … , a n : ºÝ Ã³¹ñ íá õÙ ¿ , áñ
½ ³ Ý·í ³ÍÇ ï ³ ññ »ñ Ç ³ ñ Å» ùÝ »ñÁ Ï ³Ù ³Û ³Ï ³Ý Ç ñ³ Ï³ Ý Ãí»ñ
» Ý , áñá Ýù Ý ³Ë³å»ë Ý »ñÙ áõÍí»É áõ »Ý Ñ³ç áñ ¹³µ³ñ , ½µ³-
Õ»óÝ»Éáí Çñ»Ýó Ñ³Ù³ñ Ñ³ïÏ³ó í³Í 1-Çó n ï»Õ»ñÁ:
â ÇÙ ³Ý ³É áí ï³ññ »ñÇ ³ñ Å »ùÝ »ñ Á ª Ù» ½ Ù Ýá õ Ù ¿ ¹ÇÙ »É Ý ñ ³Ýó
Ñ ³Ù ³ñ á í . a i ¨ ÷á ÷áË»É ÇÝ ¹» ùë Ç ³ñ Å» ùÁ 1 -Çó n ( i = 1 , n ) :
ØÝ ³ó³Í ·á ñÍ áÕáõÃÛ áõÝ Ý» ñÁ Ñ ³Ûï ÝÇ »Ý , ÷ áËí» É ¿ Ù Ç³ÛÝ
³é³ñÏ³ÛÇ ÁÝïñáõÃÛ³Ý »Õ³Ý³ÏÁ: Ü³Û»Éáí ÝÏ . 4.2³-ÇÝ,
á ñï »Õ Ý »ñÏ ³Û ³óí ³Í ¿ ³ É ·á ñÇÃ ÙÇ µÉá Ï- ëË »Ù ³Ý , ¹ Åí ³ ñ ã¿
å ³ ïÏ »ñ ³óÝ »É Ñ »ï ³· ³ · áñÍ ÁÝÃ ³óÁ :
ì» ñÉá õÍ» Éáí ·Í ³Ý Ï³ñ áõÙ µ »ñ í³Í ³É·áñÇ ÃÙÁ , Ï ³ñá Õ
» Ýù íÏ ³Û»É , á ñ ³Û Ý µ ³í³ñ³ñáõÙ ¿ ³É·áñ ÇÃÙ Ç Ï³éá õóÙ ³Ý
¹³ë³Ï³Ý Ï ³Ý áÝÝ »ñÇÝ ª ëÏ ½µáõÙ Ý »ñÙáõ ÍáõÙ , ³å³ Ñ³ßí³ñÏ
¨ ³ñï³Íá õÙ: ÂíáõÙ ¿, Ã» ³ÛÝ ÉÇ áíÇÝ å»ïù ¿ Ù»½
µ ³ í³ñ³ñÇ ¨ Ñ »ï ³·³ í »ñ ³Ù ß³ ÏÙ ³Ý »ÝÃ ³Ï ³ ã¿ : ê ³Ï ³Û Ý
Ñ Çß»Ý ù, áñ Ý »ñ Ùáõ ÍÙ ³Ý ÃÇ í 2 µÉ áÏ Á ÁÝ ¹Ñ ³Ý ñ³óí³Í ¿ ¨
Ç ñ³ Ï³ ÝáõÙ n Ã í» ñ Ý» ñÙ áõÍ áÕ ó Ç ÏÉ ¿ : êï³ ó í áõ Ù ¿ , á ñ Ù »Ý ù
Ï Çñ ³ éáõ Ù » Ýù Ýáõ Û Ý ù ³Û É á í ¨ Ï ñÏÝ áõÃ Û áõÝ Ý» ñÇ Ã íáí » ñÏá õ
óÇ ÏÉ»ñ. ÃÇ í 2 µÉ áÏáõÙ Ý ³Ë³ï»ëí³Í ¨ 4…6 µÉáÏ Ý»ñÇó
Ï ³ ½Ù í³Í ó Ç ÏÉ» ñÁ : Ð» ï¨ ³µ ³ñ Ï ³ñ »É Ç ¿ Ýñ ³Ýó Ñ ³Ù³ï»Õ » É ,
÷ áË³ñ ÇÝ »É áí »ñ Ïáõ óÇ ÏÉ» ñÁ Ù »Ï áí, áñï »Õ Ý» ñÙá õÍÙ ³Ý Á
½ áõ · ³Ñ» é Ã Çí Á ëïáõ· í áõÙ ¿ ¨ ³ ÝÙ Çç ³ å»ë Ï ³ï ³ñíá õ Ù »Ý
³ÝÑ ñ³Å»ßï ·á ñÍ áÕáõÃ Ûáõ ÝÝ» ñÁ: ²É ·á ñÇÃ ÙÇ »ñÏ ñá ñ¹ª ²3 1 .2
ï³ñµ»ñ³ÏÁ µ» ñí³Í ¿ ÝÏ.4.2µ-áõÙ:
ÆÝ ãå»ë ï» ëÝ áõÙ »ù, óÇÏÉÇ ÁÝ¹³Ù»ÝÁ Ù» Ï µÉáÏáí
Ñ ³Ù ³É ñáõ ÙÁ Ñ ³Ý · »óÝ áõ Ù ¿ Å³Ù ³Ý ³Ï Ç ½·³ É Ç ïÝ ï» ëÙ ³Ý ,
Ç Ýã Á ¿ ³ Ï³Ý ¿ ¹ ³é ÝáõÙ n-Ç Ù»Í ³ ñ Å» ùÝ »ñÇ ¹» å ùá õ Ù :
î»ëÝ »Ý ù, Ã» ãÝãÇÝ ã³÷á í ÷áË»Éáí ïíÛ³É ËÝ¹ñÇ
å³ÛÙ³ÝÁ, ÇÝãå»±ë ÏÓ¨³÷áËíÇ ³É·á ñÇÃÙÁ: ¸ñ³ å³ï³ë-
Ë ³Ý Á Ï ëï³Ý ³ù , Í³Ýá Ã³Ý³É á í Ñ ³ç áñ ¹ Ë Ý¹ ñÇ É áõ ÍÙ ³Ý Á :
96
1 1
2 2
n, A n
3 3
S := 0 S := 0
4 4
i:=1,n i:=1,n
5
áã 5
ai
ai>0
áã 6
³Ûá
6 ai>0
S:=S+ai
³Ûá
7
S:=S+ai
7
S
8 8
ì»ñç S
9
³) ²31.1 µ) ²31.2 ì»ñç
ÜÏ .4 .2 . ÊÝ¹Çñ 31 É áõÍ Ù³Ý ³É ·áñ ÇÃÙ Ý» ñÇ

» ñÏ áõ ï³ñµ »ñ ³Ï Ý» ñÇ µÉá Ï-ëË»Ù ³Ý »ñ
Ê Ý ¹Çñ 3 2 : îñ í³Í ¿ n Çñ ³Ï ³Ý Ã í» ñ å³ñ áõÝ ³Ï áÕ A

½³Ý·í³Í: Ð³ßí»É ½³Ý·í³ÍÇ ³ÛÝ ¹ñ³Ï ³Ý ï³ññ»ñÇ
·áõÙ³ñÁ, áñáÝù ï»Õ³¹ñ í³Í »Ý ÙÇÝã¨ ³é³çÇÝ ½ñ áÝ : ºÃ»
½³Ý·í³ÍÁ ½ñá ³ñÅ» ùáí ï³ññ ãÇ å³ñáõÝ³ÏáõÙ, Ñ³ßí»É
í»ÏïáñÇ µá Éáñ ¹ñ³Ï³Ý ï³ññ»ñ Ç ·áõÙ³ñÁ:
97
ÜÏ .4 .3 -áõ Ù å³ïÏ »ñ í³Í ³Ûë ËÝ¹ñÇ ÉáõÍ Ù³Ý ³É·á ñÇ ÃÙÇ
µ ÉáÏ- ëË»Ù³ÛÇó »ñ ¨á õÙ ¿ , Ã»
1
Ç Ýã ÷á÷áËáõÃ Ûáõ ÝÝ»ñÇ ¿ Ñ³Ý-
êÏÇ½µ
·»óÝáõÙ µáÉáñ µ³éÇ ÷áË³-
ñ ÇÝ áõ ÙÁ ÙÇÝã ¨ µ³éáí: â¿ ± áñ
2
³é³çÇÝ Á »ÝÃ ³¹ñáõÙ ¿ 1 -Çó n
n, A µáÉáñ ï³ññ»ñÇ ùÝÝ³ñÏáõ ÙÁ,
Ç ëÏ »ñ Ïñ áñ ¹Á ª á ã µ áÉ áñ , ÙÇ ³ÛÝ
3 Ù ÇÝ ã¨ ½ ñá Ñ ³Ý¹Ç å»É Á: ¼ ñáÛ Ç
S := 0 µ ³ó ³Ï ³Û áõ Ã Û ³ Ý ¹ » åùáõ Ù
i := 1 ëïÇåí³Í »Ýù ¹Ç ï³ñÏ»É µáÉáñ
n ï³ññ »ñ Á:
²ÛëåÇëáí, ·á õÙ³ñÙ³Ý
· á ñÍÁ ÝÃ ³ó Á Ï ³ñ »É Ç ¿ ÝÁ Ï³–
4
áã ñ³·ñ»É Ñ»ï¨Û ³É Ï»ñå. ³é³–
(i≤n) ¨ çÇÝ ï³ññÇó ëÏë³Í ù³ÝÇ ¹»é
(ai≠0) (i ≤ n) ¨ (a i ≠ 0), ·áõÙ³ñ»É ÙÇ³ÛÝ
¹ñ³Ï³Ý Ãí»ñÁ: ²ÛëÇÝ ùÝ ó ÇÏÉ Ç
³Ûá Ï ñÏÝ áõÃ Û ³Ý å³Û Ù ³Ý Ý»ñ Á »ñ -
Ï áõë Ý »Ý , ¨ áñ ¨¿ Ù» ÏÇ Ë³Ë-
5 áã ïÙ³Ý ¹»åùáõÙ óÇÏÉÇ ³ßË³-
ai>0 ï ³Ý ùÁ å »ï ù ¿ Á Ý¹ Ñ³ ï» É :
²Ûëï»Õ Ù»Ýù ³é³çÇÝ
³Ûá ³ Ý ·³Ù å³Û Ù ³ÝÇ ë ïáõ ·Ù ³Ý
6 µ ÉáÏ áõÙ (µ É.4) Ý »ñÏ ³Û ³óñ »–
S:=S+ai óÇ Ýù »ñÏáõ ³éÝ ãáõÃ Ûáõ ÝÝ»ñ,
Ïó í³Í þ¨ þ ß³Õ Ï³åá í: ÜÙ ³Ý
µ ³Ý Ãáõ Û É ¿ ï ñíá õ Ù , »Ã»
7
³éÝãáõÃ ÛáõÝ Ý»ñÇ »ñÏáõ ÑÁÝ ³–
i :=i + 1 ñ³íáñ ß³ñáõÝ³Ï áõÃÛ áõÝÝ»ñÁ
Ñ ³Ù ÁÝÏ ÝáõÙ »Ý ¨ ÁÝ ¹Ñ ³Ý áõñ
å³ÛÙ ³Ý ³Ï³Ý ³ñï³Ñ ³Ûï áõ–
ÃÛ áõÝ Á ï»Õ³íá ñíáõÙ ¿ ß» Õ–
8 ³ÝÏÛ ³Ý ë³Ñ Ù³ÝÝ»ñáõÙ :
S ²Û ÅÙ å³ï Ï» ñ³ó ñ»ù, Ã »
ÇÝãå»ë ÏÓ¨³÷á ËíÇ ³É·á–
9 ñÇÃÙÁ, »Ã» ËÝ¹ñÇ Ó¨³Ï »ñ å–
ì»ñç Ù ³Ý Ù » ç ÷ á Ë»Ý ù » ñ Ï ñ áñ ¹
å³ÛÙ³ÝÁ, Ýß»Éáí. »Ã» ½³Ý·-
í³ÍÁ ½ñá ³ñÅ»ùáí ï³ññ ãÇ
Ü Ï .4 .3 . ÊÝ ¹Ç ñ 32 É áõ ÍÙ ³Ý å³ñáõÝ³ÏáõÙ, áãÇÝã ãÑ³ßí»É:
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ëË»Ù³: ²Û ë ¹ñ í³Íùá í ËÝ¹ñÇ É áõÍ áõÙ Á ,
98
Ñ ³í³Ý³µ³ñ, ÏÝ »ñÏ³Û³ó íÇ »ñÏ áõ ÷áõÉ áí Ï³Ù »ñÏáõ ³Ý Ï³Ë
ó Ç ÏÉ» ñá í . ³ é ³ çÇÝ Á å » ïù ¿ å³ñ ½Ç ½ ñáÛÇ ³ é Ï³Û áõ ÃÛ áõ Ý Á
í »Ï ïá ñÇ Ï ³ ½Ùá õ Ù ¨ Ý ñ ³ Ñ³Ù³ñÁ , » Ã» ³ Û Ý ·ïÝíÇ , ÇëÏ
» ñÏ ñá ñ¹ Á ³ ÝÑ ñ³Å» ßï áõ ÃÛ ³Ý ¹ » å ùá õ Ù å »ï ù ¿ Ñ ³ ßíÇ ÙÇ Ýã ¨
á ñá ß ³Í Ñ³Ù ³ñÁ ï» Õ ³¹ Áñ í³Í ¹ ñ³ Ï³ Ý Ã í »ñ Ç ·á õ Ù ³ñÁ :
²ÛëåÇëáí, í»ñçÇÝ ¹»åùáõ Ù ½ñáÛÇ ëïáõ ·Ù ³Ý ¨ ·áõÙ³ñÇ
Ñ ³ ßíÙ³Ý Ñ ³Ù ³ï »Õ áõ Ù Á ¹ ³ éÝá õ Ù ¿ ³ ÝÇ Ù³ ëï , ù³ÝÇ áñ
½ ñ áÛÇ µ³ó ³ Ï ³Û áõ ÃÛ ³Ý ¹ » åùáõÙ Ñ ³ ßí í ³Í · áõ Ù³ ñÁ å» ïù ã¿ :
ÊÝ¹ñÇ í»ñç ÇÝ ï³ñµ»ñ³ÏÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ Ï³éá õóáõ ÙÁ
Ã áÕ Ýáõ Ù »Ý ù Ó » ½, áñ Ç ÁÝÃ ³óù áõ Ù ¹áõ ù Ù » Ï ³Ý ·³Ù ¨ë
Ï Ñ³Ùá ½í»ù, áñ Ûáõ ñ³ù³Ý ãÛ áõñ ËÝ ¹Ç ñ É áõ ÍíáõÙ ¿ Ûá õñ áíÇ ,
Ç Ýã Ç å³ï×³éáí ¹ñ ³Ý ù å» ïù ¿ É áõÍ í» Ý ëï» ÕÍ ³·á ñÍ³µ ³ñ :
Ð³çáñ¹ ËÝ ¹Ç ñÁ , áñÝ ³é³ç ³ñÏáõ Ù »Ý ù ùÝÝ ³ñÏ »É ¨
É áõÍ »É , ÙÇ³ã³÷ ½³Ý ·í³ÍÇ ï³ññ»ñÇó Ù»Í³·áõÛÝ Ç ( ÝÁ í³-
½³·á õÛÝÇ) áñáßÙ³Ý ËÝ¹Ç ñÝ ¿: Ø»Ýù Ï³é³ç³ñÏ »Ý ù »ñ Ïáõ
ï³ñµ»ñ ³É ·á ñÇÃÙÝ»ñ, áñáÝóÇó ³ é ³ çÇ ÝÁ Ï ³ñ »É Ç ¿ Ñ³Ù ³ñ »É
Ý ³Ë ÏÇÝ áõÙ ¹Ç ï³ñ Ïí ³Í »ñ » ù Ã í»ñ Çó Ù »Í³· áõ Û ÝÇ
(Ý í³½³·áõÛ ÝÇ) áñáßÙ³Ý ËÝ ¹ñÇ Á Ý ¹Ñ ³Ýñ³óáõ ÙÁ , ÇëÏ »ñ-
Ï ñáñ¹Á ª ³í»É Ç µÝ ³Ï³Ý »Õ³Ý ³Ï Ç Ç ñ³Ï ³Ý ³óáõÙ : ²ÛëåÇëáí,
³é³ç³ñÏíáÕ ËÝ¹ÇñÝ ¿.
ÊÝ¹Çñ 33: î ñí ³Í ¿ n Ãí»ñ å³ñ áõ Ý ³Ï áÕ A ½ ³Ý ·í ³ ÍÁ :
à ñá ß»É ³Ù» Ý³Ù» Í ³ñÅ» ù áõ Ý»ó áÕ ï³ññ Ç Ñ³Ù ³ñÁ :
² Ý¹ñ³¹³éÝ ³Ý ù ËÝ ¹Ç ñ 5-Ç É áõ ÍÙ³Ý ³É·á ñÇÃ ÙÝ» ñÇ Ý :
¸ ÇÙ »É áí ²5 . 1 ³É ·á ñÇ ÃÙÇ Ý , Ï³ñ áÕ »Ý ù ³ ÝÙ Çç ³ å»ë ÝÁÏ ³–
ï »É , áñ ³Û Ý åÇï ³ÝÇ ã ¿ Á Ý¹ Ñ³ Ýñ ³ó Ù ³ÝÁ , ù ³Ý Ç áñ Ñ ëï ³-
Ï »óí³Í ã»Ý ³ÛÝ ·á ñÍá Õá õÃÛ áõÝÝ» ñÁ , á ñáÝ ù å» ï ù ¿ Ïñ ÏÝ í» Ý
½³Ý·í³ÍÇ ª ï³ññÇó ï³ññ ³ÝóÝ »ÉÇ ë : ÜáõÛ ÝÁ ã»Ýù Ï ³ñáÕ
³ë »É ²5 .2 ³É ·á ñÇÃ ÙÇ Ù³ëÇ Ý: ²Û ëï»Õ Ñëï³Ï ß³ñ ³¹Áñ í³Í
¿ , áñ Û áõ ñ³ ù ³Ý ãÛ áõñ ÷ á÷ áË ³Ï ³Ý Ñ ³Ù»Ù ³ï íá õ Ù ¿ Ý ³ Ëá ñ¹
Ã í» ñÇó Ù» Í³· áõ Û Ý Ç Ñ »ï , ÇÝã Ç ³ñ ¹Û áõÝ ùá õ Ù Ù »Í³· áõ Û Ý
³ñ Å» ùÁ Ï³ñ áÕ ¿ ÷áËí»É ª ëï ³Ý ³É áí ³í»É Ç Ù »Í ³ñ Å» ù: ²Û ÅÙ
»Ã» å³ïÏ »ñ³óÝ»ù, áñ a, b, c ³Ý Ï³Ë ³Ý í³ÝáõÙÝ»ñÇ
÷ áË ³ñ »Ý Ï Çñ ³ é»É »Ý ù Ñ ³Ù ³ ñá í ï³ñµ »ñ í áÕ ª a 1 ,a 2 ,a 3 ,…,a n
³ÝáõÝÝ»ñ Á, ³å³ Ñ³Ùá½í³Í »Ý ù, áñ Ó»ñ »ñ¨³Ï³ÛáõÃÛ³Ý
Ù »ç ³ é ³ç³ ó »É ¿ Ý áõ Û Ý ó ÇÏ É Ç å³ïÏ »ñ Á , áñ Á Ý »ñ Ï³Û³ ó í ³Í ¿
Ý Ï .4 .4- áõÙ :
²Û ëï»Õ Ý áõÛ Ý å»ë ÙÇÝ ã¨ ó ÇÏÉ Ç ³é³ç ÇÝ Ï ³ï³ñáõÙÁ y
÷á÷áË³Ï³ÝÇ Ý í»ñ³·ñíáõÙ ¿ ó áõó ³Ïáí ³é³çÇÝ ï³ññÇ
³ ñ Å» ùÁ ( µ É . 3) , ÇëÏ k ÷á ÷áË ³Ï ³Ý ÇÝ ª Á Ýï ñ³ Í ï ³ ññÇ
Ñ ³Ù ³ñ Á , ³Û ëÇÝ ùÝ Ù»Ï: à ñÇó Ñ»ïá, ëÏë³Í »ñ Ïñáñ ¹ ï³ññÇó,
99
1
êÏÇ½µ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ a i ï ³ñ ñ ( i= 2, n )
2
Ñ ³Ù »Ù ³ï íá õ Ù ¿ Á Ýï ñ³ Í ³ ñÅ » ùÇ
Ñ »ï ( µÉ .5) : àñ ï³ñ ñÇ ³ñÅ » ùÁ
n, A Ï ·»ñ ³½³ÝóÇ Ý³Ëá ñ ¹ Ã í»ñ Çó
Á Ýïñ í ³Í Ù »Í ³ ·á õ Û ÝÇ Ý , Ý ñ³
3 ³ñÅ»ùÁ ÏÁí»ñóíÇ áñå» ë ÁÝÃ ³óÇ Ï
y:=a1 Ù »Í ³· áõ Û Ý ³ ñÅ » ù , Çë Ï Ý ñ³
k:=1 Ñ ³Ù ³ñ Á Ï í» ñ ³· ñí Ç k
÷á÷áË³Ï³ÝÇÝ (µÉ.6): ²ÛëåÇëáí,
4 4 …6 µÉ áÏÝ»ñÇó Ï ³½Ùí³Í óÇ ÏÉÇ ( n-
i:=2,n 1 ) ÏñÏÝáõÃÛ áõÝ Ý»ñÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ
Ï ëï ³Ý ³Ý ù ½ ³Ý · í³ÍÇ µ áÉ áñ
ï³ññ»ñÇó Ù»Í³·áõÛÝ ³ñÅ»ùÁ y-
áã 5
á õ Ù , Ç ëÏ Ý ñ³ Ñ ³Ù ³ñÁ ª k - áõÙ :
ai >y ê ³Ï ³ÛÝ Ï³éáõó ³Í ³É ·áñÇÃÙ Á
³í»ÉÇ ³ñ Ñ» ëï ³Ï ³Ý ¿ , ù³Ý µÁÝ ³-
³Ûá Ï ³Ý : ¸ ñ³Ý áõÙ ¹ áõ ù Ï ³ñ áÕ » ù Ñ ³-
6 Ùá½í»É , »Ã» ÷áñÓ»ù ÇÝùÝ »ñ ¹ Éáõ-
y:=ai Í »É Ý Ù³ Ý Ë Ý ¹Çñ ª Ù »ÏÝ ³µ ³Ý»É á í
k:=i Ï³ï³ñ³Í Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ù³ÛÉ:
ì»ñóÝ»Ýù Ãí»ñ (n=5) ¨ áñáß»Ýù
¹ñ³ÝóÇó ³Ù»Ý³Ù»ÍÁ: ºÝÃ³¹ñ»Ýù,
7
á ñ ³Û¹ Ãí»ñ Ý » Ý .
a 1 = 5 ; a 2 =3; a 3 = 8 ; a 4 =11; a 5 =2:
k, y 1) ² é³ç ÇÝ ù³ÛÉáõÙ , µÝ ³Ï ³Ý ¿ ,
Ñ³Ù»Ù³ïí»Éáõ »Ý ³é³çÇÝ »ñ Ïáõ
8 Ã í» ñÁ a 2 > a 1 å³ÛÙ³Ýáí: Ð³Ù»-
ì»ñç Ù ³ï áõ ÃÛ ³Ý ³ ñ¹Û áõÝ ùÝ ¿ ª ° á ã °, »ñ»ùÁ
÷áùñ ¿ Ñ ÇÝ·Çó :
ÜÏ.4.4. ÊÝ¹Çñ 33 2) Ð»ï¨»É áí µ³Ý³Ï ³ÝáõÃÛ³ÝÁ ,
ÉáõÍÙ³Ý ²33.1 ³É·á- ³Ûë ù³ÛÉ áõÙ ÏÑ ³Ù »Ù ³ï »Ý ù ³é³ç ÇÝ
ñÇÃÙÇ µÉáÏ-ëË»Ù³: ¨ »ñ ñá ñ¹ Ã í» ñÁ a 3 >a 1 å³ÛÙ³Ýáí,
Ç Ýã Ç å ³ï ³ë Ë ³ÝÁ ÏÉÇ ÝÇ þ³ Û á þ,
áõÃÁ Ù»Í ¿ ÑÇÝ·Çó :
3 ) ²Û ë ù³Û É áõÙ ã áñ ñáñ ¹ ÃíÇ Ñ »ï Ñ ³Ù» Ù³ï íá õ Ù ¿ a 3 -Á,
áñå»ë Ý³Ëáñ¹ Ãí»ñÇó Ù»Í³·á õÛÝÁª a 4 >a 3 å³ÛÙ ³Ý áí, áñÁ
Ï ñÏÇ Ý ³ é Ï³ ¿ ¨ å ³ï³ë Ë³ ÝÝ ¿ ª þ³ Û á °:
4 ) ì »ñ ç ³å» ë , ³Ûë ù ³ Û É áõ Ù Ñ ³Ù »Ù ³ï áõ Ù »Ý ù ãáñ ñá ñ ¹ ¨
Ñ ÇÝ ·» ñá ñ¹ Ã í »ñÁ ª a 5 >a 4 å³ÛÙ³Ýáí: î»Õ³¹ñ »Éáí ÷á÷á–
Ë ³Ï ³Ý Ý» ñÇ ³ñ Å» ùÝ »ñ Á ïíÛ ³É ³ é ÝãáõÃ Û áõÝ áõ Ù` Ñ ³Ù á½ – íáõ Ù
»Ýù, áñ Ñ³Ù»Ù³ïáõÃÛ ³Ý ³ñ¹ÛáõÝ ùÝ ¿ ª °áã þ å³ï³ë– Ë³ÝÁ ¨
100
a 4 = 11 ³ñ Å »ù Á ÙÝ áõÙ ¿ Ù »Í ³· áõ Û Ý , ÇÝ ãÁ Ñ ³Ù ³–
å³ï³ëË³Ý áõÙ ¿ Çñ ³Ï ³Ý áõÃÛ ³ÝÁ :
²Û ëï »Õ áñ á ß Á ÝÃ»ñó áÕÝ» ñ Ï ³ñ áÕ » Ý ï ³ñ³Ïáõ ë»É ,
ãÝÏ³ï»Éáí ³ÛÝ í×éáñáß ûñÇÝ ³ã³÷áõ ÃÛáõÝÝ»ñÁ, áñá Ýó ÑÇ-
1 Ù ³Ý í ñ³ Ñ Ý ³ñ ³í áñ ¿ Ï³é áõ ó »É
êÏÇ½µ óÇ ÏÉ : ê ³Ï³ÛÝ áíù»ñ Á ÝÃ»ñóáõÙ ¿Ç Ý
á õ ß ³ ¹Çñ ¨ í »ñÉ áõÍ ³µ ³ñ , Ñ ³-
2 í³Ý³µ³ñ Ý Ï³ï»ó ÇÝ : ²ÛÝ ³í»ÉÇ
n, A ï»ë³Ý»ÉÇ ¹³ñÓÝ» Éáõ Ñ³Ù³ñ ³ñ-
ï ³·ñ »Ý ù Ûáõ ñ ³ù³Ý ãÛ áõñ ù³ÛÉ áõÙ
ë ï³ó ³Í ³ñ ¹Ûá õÝ ùÝ» ñÁ ÙÇ ³ëÇ Ý ,
3
³é³Ýó Ù » ÏÝ³µ ³ÝáõÃÛ áõÝ Ý»ñÇ :
i := 1 Îëï³Ý³Ýù.
4 a2 > a1 → þáãþ
j:=2,n a3 > a1 → þ³Ûáþ
5
a4 > a3 → þ³Ûáþ
áã
aj >ai
a5 > a4 → þáãþ
³Ûá
6 Ðáõëáí »Ýù, ÝÏ³ï»ó Çù ÇÝ–
i := j ¹»ùë Ý»ñÇ ÷á÷áËÙ³Ý Ñ»ï Ï³å-
í³Í ûñÇÝ³ã³÷ áõÃÛ áõÝÁ: ºÃ» áã,
³å³ Ñáõß»Ý ù, áñ ³ÕÛ áõ ë³Ï áõÙ
µ »ñ í ³Í ³ é ÝãáõÃ Û áõÝ Ý» ñÇ Ó³Ë
Ï áÕ Ùáõ Ù ÇÝ ¹» ù ëÁ , áñ Á Ýß³Ý ³Ï »Ý ù
7
j - á í , ÷ á÷á Ë íáõ Ù ¿ 2 - Çó 5 ( n) ,
i, ai Ù Ý³É á í ÙÇ ßï ³ í»ÉÇ Ù» Í , ù³Ý
³ç³Ï áÕÙÛ³Ýª i ÇÝ¹»ùëÁ, áñÁ
8 Á Ý¹áõÝ áõÙ ¿ Ó³Ë³ÏáÕÙÛ ³Ý Ç Ý–
ì»ñç ¹»ùë Ç ³ñ Å»ùÁ, »ñ µ ³éÁÝ ãá õ–
ÃÛ áõÝ Á ×ßÙ ³ñÇ ï ¿: Ð ³Ï ³é ³ Ï
¹ » å ùáõ Ù Ý ñ³ ³ñ Å» ùÁ Ù ÝáõÙ ¿
ÜÏ.4.5. ÊÝ¹Çñ 33 ³Ý÷á÷áË:
ÉáõÍÙ³Ý ²33.2 ³É- Æñ ÇÙ³ëïá í ¹³ Ýß³Ý ³Ï áõÙ ¿,
·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ëË»Ù³: á ñ ù³ÝÇ ¹»é a 1 (i=1) ÙÝáõÙ ¿ ³í»ÉÇ
Ù»Í, ù³Ý Çñ»Ý Ñ³çáñ¹áÕ Ãí»ñÁ,
Ù»Í³·áõÛÝ ï³ññÇ ÇÝ¹»ùëÇ
³ñÅ»ùÁ ãÇ ÷á÷áËíáõÙ: Ð»Ýó áñ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ »Ýù Çñ»ÝÇó
Ù»Íª a j ÃÇí, Ù»Í³·áõÛÝÇ ÇÝ¹»ùëÁ Ñ³í³ë³ñ»óÝáõÙ »Ýù j–ÇÝ
101
( i :=j), ÇÝãÁ ÏÝß³Ý³ÏÇ, áñ a j ÃÇíÁ Çñ»Ý Ý³Ëáñ¹áÕ Ãí»ñÇó
Ù»Í³·áõÛÝÝ ¿: îíÛ³É å³ÑÇó ëÏë³Íª Çñ»Ý Ñ³çáñ¹áÕ
ï³ññ»ñÁ ÏÑ³Ù»Ù³ïí»Ý ³ñ¹»Ý a j ÃíÇ Ñ»ï, ¨ áã Ã» a 1 -Ç:
²Û ëå»ë ß³ñáõÝ³Ï »É áíª i ÇÝ¹»ùëÇ í»ñçÝ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÁ óáõÛó
Ï ï³ ½ ³Ý · í³ÍÇ Ù »Í ³ ·áõ Û Ý ï ³ ññÇ Ñ ³ Ù³ñÁ: î íÛ ³É
å³ñµ »ñ áõÃÛ áõÝ áõÙ µ» ñ í³Í ß³ñ³¹ñáõ ÃÛá õÝ Á ÁÝ ¹áõ Ý»ù áñ å»ë
Ý Ï .4 .5- áõÙ Ý »ñÏ ³Û ³ó í³Í ËÝ ¹Ç ñ 33 -Ç ² 33 .2 ³É·áñ ÇÃ ÙÇ
ÝÏ³ñ³·ñáõÃÛáõ Ý:
²É·áñÇ ÃÙÇ »ñÏñáñ¹ ï³ñµ»ñ³ÏÇ ³é³í»ÉáõÃÛ áõÝÁ ³é³-
ç ÇÝÇ ÝÏ ³ï Ù³Ùµ ³ÏÝ Ñ³Û ï ¿ , Ã »Ï áõ½ ³ÛÝ å³ï ×³éá í, áñ
Ù »Í ³·áõÛ Ý ï ³ññ Ç Ñ³Ù ³ñÁ á ñáß»É áõ Ý å³ï ³Ï áí É ñ³–óá õóÇã
÷á÷áË³Ï³ÝÇ ÏÇ ñ³éÙ ³Ý ¨ Ýñ³ Ñ»ï Ï ³åí³Í ³í»Éáñ¹
·á ñÍ áÕ áõÃÛá õÝÝ »ñ Ç Ï³ï ³ñÙ ³Ý Ñ ³ñÏ ãÏ³: ²Û ë ¹» åùá õÙ ,
áñáß»Éáí Ù »Í ³·áõÛ Ý ï³ññÇ Ñ³Ù ³ñÁ , Ù»Ýù ÙÇ³Å³Ù ³Ý ³Ï
³ÝáõÕÕ³ÏÇ Ï»ñåáí áñáßáõÙ »Ýù ¨ Ýñ³ ³ñ Å»ùÁ:
ì» ñç ÇÝ ûñÇ Ý³Ïá í ï» ë ³Ý ù, áñ µÝ ³Ï ³Ý í³ñí»É³Ó¨ Ç
³É·á ñÇÃÙ Ç í»ñ³Í»ÉÁ ·»ñ³¹³ë»ÉÇ ¿: ê³Ï³ÛÝ ÙÇßï ã¿ , áñ ¹³
³Û¹å»ë ¿: Úáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³Ý·³Ù å» ïù ¿ ÁÝ¹áõÝ»É
Çñ³íÇ×³ÏÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý áÕ É³í³·áõÛÝ áñáßáõ Ù,
Ç Ýãå»ë Ñ ³ç áñ¹ û ñÇÝ³ÏáõÙ :
Ê Ý ¹Çñ 3 4 : îñí³Í ¿ n Ã í»ñÇó µ³ÕÏ ³ó ³Í X ½³Ý ·í³– ÍÁ:
ä ³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ ½ ³Ý ·í ³ ÍÇó Ñ »é ³ó Ý»É ½ñá ³ñ Å »ù á õ Ý»ó áÕ
µ áÉáñ ï³ññ»ñÁ :
ºÃ » ¹ÇÙ »Ýù µÝ ³Ï ³Ý í³ñ í»É ³Ó¨ Ç , ³å³ ï ñ í³Í Ãí» ñÁ
ÝáõÛÝ Ñ»ñÃ ³Ï ³Ý áõÃÛ³Ùµ, µ³Ûó ³é³Ýó ½ñáÝ»ñÇ, å»ïù ¿
Ñ³çáñ¹³µ³ñ ³ñï³·ñ»Ý ù Ýáñ ïáÕáõÙ, ÇÝãå»ë óáõó³–
¹ Áñ í ³Í ¿ Ý Ï .4 .6- áõÙ : ²É ·á ñÇÃ ÙÝ »ñ Ç É » ½íáí ¹ ³ Ñ ³Ù³ñ Å» ù ¿ ª
X í »Ï ïá ñÇ ï³ññ »ñÇ ³ é ³Ýó ½ ñ áÝ» ñÇ ³ñ ï³· ñÙ ³ÝÁ áÙ Ý Y
½ ³ Ý·í ³ÍÇ Ù »ç : ´ »ñí³ Í û ñ ÇÝ³Ïá õ Ù Ý Ï³ ï» É Ç ¿ , á ñ X-Ç
ï ³ñ ñ» ñÇ Ç Ý¹ »ù ëÝ »ñÇ ³ñ Å» ùÝ» ñÁ Ñ ³Ù ÁÝ ÏÝá õ Ù » Ý Ý áõ Û Ý
ï ³ñ ñÇ Y-á õ Ù ½ µ³ Õ»óñ ³Í ¹Ç ñùÇ Ñ»ï Ù Ç³ Û Ý Ù ÇÝ ã¨ ³ é ³ çÇÝ
½ñ áÝ : à ñÇó Ñ »ïá Ý ³ËÏÇÝ ¨ Ýáñ ½µ³Õ»ó ñ³Í ¹Ç ñù»ñÇ ÙÇ ç¨
³é³ç³ÝáõÙ ¿ ï³ñµ »ñáõÃ Ûáõ Ý , ÇÝ ãÁ µ³ó ³ïñíáõÙ ¿ ½ñáÛÇÝ
Ñ ³ í³ë³ñ ï ³ñ ñ» ñÇ Ñ » é³ó áõÙ áí :
ºÃ » X í»Ïï áñ Ç ï³ññ »ñ Ç ÇÝ ¹»ùëÁ Ýß³Ý ³Ï »Ý ù i -á í, Ç ëÏ
Y í»ÏïáñÇÝ Áª j-áí, ³å³ ³ÛÝ ¹»åùáõÙ, »ñµ i-Ý ÁÝ¹áõÝáõÙ ¿
1-Çó n Ñ³çáñ¹³Ï³Ý ³ñÅ»ùÝ»ñ, j-Ý ³×áõ Ù ¿ ÙÇ³ÛÝ ³ÛÝ
¹»åùáõ Ù, »ñµ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ½³Ý·í³ÍÇó ½³Ý·í³Í ï³ññ Ç
³ñï³·ñÙ³Ý ³ÝÑ ñ³Å»ßïáõÃÛ áõÝ : ¶ áñÍÁÝ Ã³óÝ ³í³ñï»ÉÇ ë j
Ç Ý¹ »ù ëÇ ³ ñ Å» ùÁ óá õÛó Ïï³ Y ½³Ý ·í³Íáõ Ù ·ñ ³Ýó í³Í
102
X – x1, x2, 0, x4, 0, 0, x7, 0
Y – y1, y2, y3, y4
Ü Ï .4 .6 . È ñ³ ó áõó Çã ½³Ý ·í ³Í Ç û ·ï ³· áñ ÍÙ ³Ù µ
½ñáÝ»ñÇ Ñ » é³ó Ù³Ý ·áñÍÁ ÝÃ ³óÇ ëË»Ù ³:
ï ³ñ ñ» ñÇ ù³Ý ³ÏÁ : îíÛ ³É ëË»Ù ³Ý Ç ñ³Ï ³Ý³óÝá Õ ³É ·áñ Ç ÃÙÇ

µ É áÏ- ëË »Ù³Ý µ »ñ í ³Í ¿ Ý Ï . 4 .7 ³- áõ Ù :
ØÇ ·áõó » Ù»Ýù ßï³å»ó ÇÝ ù, Y í»ÏïáñÇ ï³ññ»ñÇ Ñ³Ù ³ñ
Ï Çñ³é»É áí ³é³Ý ÓÇÝ j ÇÝ ¹»ùë , ³Û Ý ¹» åùáõÙ, »ñ µ 4.6
ëË»Ù³ÛÇ ³í»ÉÇ áõß³¹Çñ ½ÝÝÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝ ùáõÙ Ï ³ñáÕ ¿Ç Ýù
Ý Ï³ï»É , áñ x i ï³ññÇ Ý áñ ¹Çñ ùÁ Ý í ³½ ¿ i ¹ Çñ ùÇó Ù ÇÝ ã¨ ³Û ¹
ï ³ñ ñÁ Ñ»é ³ó í ³Í ½ñ áÝ »ñ Ç ù³Ý ³Ïá í : Æ ñá ù , x 4 ³ñï³-
·Á ñíáõÙ ¿ 3 -ñ ¹ ¹Ç ñù, x 7 ª 4 -ñ¹ ¨ ³ÛÉÝ : ² Ûë ï ³ñµ »ñ ³Ï Á
Ç ñ³Ï³Ý³óÝ »Éá õ Ñ ³Ù³ñ ³Ý Ññ ³Å» ßï ¿ ÏÇñ ³é» É Ñ »é³óí³Í
½ñáÝ»ñÁ Ñ³ßíáÕ Ñ³ßíÇã: ÜÏ . 4.7µ -áõÙ ÝÙ ³Ý Ñ³ßíÇãÁ
Ý ß³Ý ³Ï í³Í ¿ k-á í, á ñÇ Ý³ËÝ³Ï ³Ý ³ñ Å» ùÝ ¿ ½ñáÝ : ÆëÏ
ï íÛ ³É Ç Ý áñ ¹Ç ñùÁ Ý ³Ë áñ ¹Ç Ñ ³Ù »Ù ³ï á ñá ß íáõ Ù ¿ ( i- k )
³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ ³Ùµ: ºÃ», ûñÇÝ ³Ï , X ½³Ý·í³ÍÁ ½ñá ³ñ Å» -
ùáí ï³ññ ãå³ñáõÝ³ÏÇ, ³å³ Ñ³ßíÇãÇ ³ñÅ» ùÁ ÏÙÝ³
Ñ³í³ë³ñ ½ñáÛÇ ¨ X-Ç å³ñáõÝ³ÏáõÃÛ áõÝÁ ³ÙµáÕçáõÃÛ ³Ùµ
Ï³ñï³·ñíÇ Y ½³Ý·í³ÍÇ Ù» çª ½µ ³Õ »óÝ»Éáí Ýá õÛÝ ï»Õ»ñÁ:
ä»ïù ¿ Ëáëïáí³Ý»Ýù, áñ »ñ Ïáõ ï³ñµ »ñ ³Ï Ý»ñÝ ¿É
µ»ñí³Í »Ý ÙÇïáõÙÝ³íáñª ³é³Ýó ßï ³å»Éáõ Ï³Ù áõß³ó-
Ý »É á õ , ù ³ÝÇ áñ Ý ñ³ Ýó á õ Ù Ç ñ³ Ï³ Ý ³óí ³Í » ñÏ áõ ë Ï½µ áõÝ ù-
Ý »ñ Á · áñ ÍÝ ³Ï ³Ý áõ Ù Ñ ³ ×³Ë³ÏÇ »Ý Ï Çñ ³é í áõÙ :
²Û ÅÙ å³ïÏ »ñ ³óñ » ù, áñ ¹áõ ù ½ÇÝ í³Í »ù Ù ³ï Çï áí áõ
é»ïÇÝáí, ÇëÏ ËÝ¹ÇñÁ å³Ñ³Ýç áõÙ ¿ ÝáõÛÝ ½ñáÝ»ñÁ X
½³Ý·í³ÍÇó Ñ»é³óÝ»É ³é³Ýó Ýáñ ïáÕ ½µ³Õ »óÝ»Éáõ:
´Ý ³Ï ³Ý ¿ , á ñ ¹áõù Ï í³ñ í» ù »ñ Ïñ áñ ¹ ³É·á ñÇÃ Ùáõ Ù Çñ ³–
Ï³Ý³ó í³Í »Õ³Ý³Ïáí, ÙÇ³ÛÝ Ã» x i -Ý ³ñï³·ñ»Éáí áã Ã» Y
½³Ý·í³ÍáõÙ , ³ÛÉ ÝáõÛ Ý X- áõÙ ª (i-k) ï»ÕáõÙ, çÝ ç»É á í ³ÛÝï»Õ
·ñ í³Í ÃÇ íÁ ¨ ·ñ ³Ýó» Éá í Ýá ñÁ : ØÝáõ Ù ¿ í» ñç áõÙ ³í» É³ó Ý»É
n := n-k ·á ñÍ áÕáõÃ ÛáõÝÁ , Ñ³ßíÇ ³éÝ»É á í ï³ñ– ñ» ñÇ ù³Ý ³ÏÇ
å³Ï³ë»ó Ù³Ý ÷³ëïÁ: îíÛ³É »Õ³Ý ³ÏÇ ÝÏ³ñ³·ñáõÃÛáõ ÝÁ
Ã áÕ Ý»É áí Ó» ½, ³í»É³óÝ» Ýù, áñ ½³Ý ·– í³ÍÇó ÝÙ³Ý Ó¨áí
Ã í» ñÇ Ñ» é³ó áõ ÙÁ Ï áã áõ Ù »Ý ½ ³Ý · í³ÍÇ þë»ÕÙáõÙþ :
103
1 1
2 2
n, X n, X
3 3
j := 0 k := 0
4 4
i:=1,n i:=1,n
³Ûá 5 5 ³Ûá
xi =0 xi =0
áã áã
6 6 9
j := j + 1 yi-k := xi k := k+1
yj := xi
7
7
yj yi-k
8 8
ì»ñç ì»ñç
³) ²34.1 µ) ²34.2
ÜÏ .4 .7 . ÊÝ¹Çñ 34 É áõÍ Ù³Ý ³É ·áñ ÇÃÙ Ý» ñÇ

» ñÏ áõ ï ³ñ µ » ñ³ Ï Ý »ñ:
¼ ³Ý ·í³Í Ý» ñÇ ÏÇ ñ³ñÏ Ù³Ùµ Ãí»ñ Ç í» ñ³µ³ßËáõ Ùá í ³É-

·áñÇÃ ÙÝ»ñ ·áñÍÝ³Ï³ÝáõÙ Ñ³×³Ë »Ý Ñ³Ý ¹Ç åáõ Ù , ãÝ ³Û ³Í
½³Ý·í³ÍÇó ½³Ý ·í³Í ï³ññ »ñÇ ³ñ ï³·ñ» ÉÁ ³í»ÉÇ Ñ »ßï ¿
á õ ³ñ ³ · : ì » ñ³µ³ß ËÙ ³Ý ³ ÝÑ ñ³Å»ßïáõÃÛáõÝÁ ³é³ç³ÝáõÙ ¿
³½³ï ï» ÕÇ ëÕáõÃÛ ³Ý Ï³Ù µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ý å³ï×³éáí: ²Û ë
åñáµÉ »ÙÁ ÑÇÙ Ý³Ï³ÝáõÙ Ï³åí³Í ¿ Ñ ³Ù³Ï³ñ·ÇãÝ»ñÇ
104
Ñ ÇßáÕ áõÃÛ³Ý ë ³ÑÙ ³Ý ³÷ ³Ï Í ³í³É Ý»ñÇ Ñ»ï, »ñµ ëïÇåí³Í
» Ýù Ñ ³ßí³é»É Û áõ ñ³ù³Ý ãÛáõ ñ ï íÛ ³ÉÇ Ý Ñ ³ï Ï³óíáÕ
µ çÇ çÝ» ñÇ ù ³ Ý³ÏÁ : Ø Û áõ ë Ï áÕÙÇó í» ñ³µ³ß ËÙ ³Ý ³É ·á ñÇÃ Ù-
Ý»ñÁ ³é³Ý ÓÇÝ Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝ »Ý Ý»ñÏ³Û³ó ÝáõÙ Çñ»Ýó
Û áõñ ³Ñ ³ïá õÏ ï ñ³Ù³µ ³Ýá õÃÛ³Ùµ :
²Û ëá õÑ» ï¨ » ÝÃ ³¹ñ »Ý ù, áñ ½³Ý ·í³Í Ý»ñ ÇÝ Ñ³ïÏ³ó–
íáõ Ù »Ý ³Ý Ññ³Å»ßï ù³Ý ³Ï áõÃÛ ³Ùµ Ñ³Ù³ñ³Ï ³É í³Í í³Ý -
¹³ÏÝ» ñ , áñ ï» Õ Ûáõ ñ³ù³Ý ãÛ áõñ í³Ý ¹³Ïá õÙ Ï ³ñ»É Ç ·ñ ³Ýó »É
Ù »Ï ï ³ñ ñ ( Ã Çí) : î ³ñ ñÇ Ñ³Ù ³ñ Á Ñ ³ÙÁ ÝÏÝ áõÙ ¿ Çñ Ï áÕ ÙÇó
½µ ³Õ »óñ ³Í í³Ý ¹³ÏÇ Ñ³Ù³ñÇ Ñ »ï : ²Ûëå» ë , Ëáë» Éá í x i
ï ³ñ ñÇ Ù ³ë ÇÝ , Ý Ï³ ïÇ áõÝ »Ý ù , á ñ ³ Û Ý ½µ³ Õ »óÝá õ Ù ¿ Ñ ³-
ç áñ ¹³Ï ³Ý í³Ý ¹³ÏÝ» ñÇó i-ñ ¹Á: ÂÇ íÁ í³Ý ¹³ÏÇó í³Ý¹³Ï
³ ñï ³ ·ñ »ÉÇ ë ÏñÏ Ýû ñ ÇÝ ³Ï íáõ Ù ¿ , Ç ëÏ í » ñçÇ Ý í³Ý ¹³ ÏÇ
Ý ³ËÏÇÝ å³ñ áõÝ ³Ï áõÃÛ áõÝ Á çÝçíáõ Ù : Ð»ï¨ ³µ ³ñ , » Ã» á ñ¨¿
í³Ý¹³ÏÇ å³ñá õÝ³ÏáõÃÛ áõÝ Ó»½ Ñ»ï³·³Û áõÙ å»ïù ¿ , ³å³
Ù ÇÝ ã¨ ³ÛÝï »Õ Ýáñ ÃÇ í ·ñ³Ýó»ÉÁ ³ñï ³·ñ»ù Ýñ³ å³ñáõ-
Ý ³Ï áõ ÃÛ áõ ÝÁ ³ÛÉ í ³Ý ¹³ ÏÇ Ù» ç: ÆÝ ã å» ë Ñ ³çá ñ ¹ û ñ ÇÝ³Ï áõ Ù :
ÊÝ¹Çñ 35: î ñ í³Í »Ý a ¨ b ÷á ÷á Ë³Ï³Ý Ý» ñÇ ³ ñÅ» ù–
Ý »ñ Á : Î ³ï ³ñ »É Ýßí ³Í ÷á÷ áË ³Ï ³ÝÝ »ñ Ç ³ ñÅ » ùÝ »ñÇ
ï»Õ³÷áËá õÃÛáõÝ:
² é³çÇ Ý Ñ³Û³ó ùÇó ß³ï å³ñ½ Ã í³ó áÕ ³Ûë ËÝ¹ñÇ Éáõ -
Í áõ Ù Á ³ÛÝá õ ³ Ù»Ý ³Û ÝÇ í å ³Ñ ³Ýç áõÙ ¿ áñ áß Ù ï³ íá ñ ³ ß Ë ³-
ï³Ýù: ²é³çÇÝ ³Ý ·³Ù Íñ³·ñ³íáñÙ³Ý Ñ»ï ³éÝãíáÕ
É ë³ñ³Ýáõ Ù ³Ý ÙÇ ç³å»ë ³é³ç ³ñÏáõ Ù »Ý Ï³ï³ñ»É Ñ»ï¨Û ³É
» ñÏ áõ ·áñÍ áÕáõÃ ÛáõÝÝ »ñ Á . a :=b ¨ b := a : ê³Ï ³ÛÝ µ ³í³Ï³Ý ¿
Ñ áõ ß»É , áñ ³é³çÇÝ ·áñÍ áÕáõÃÛ³Ý ³ñ¹ÛáõÝ ùáõÙ ³ñï³·ñ»Éáí
Ã Çí Á b - ÇÝ Ñ ³ ïÏ ³óí³Í í ³Ý ¹³Ï Çó a - Ç í³Ý ¹³ ÏÇ Ù» ç Ù» Ýù
Ï áñó Ýáõ Ù »Ýù í»ñçÇ ÝÇë Ý³ËÝ ³Ï ³Ý ³ñ Å» ùÁ , µ áÉá ñÁ
ÙÇ³µ»ñ³Ý ³é³ç Ïù³ß»Ý ûÅ³Ý¹³Ïª z ÷á÷áË³Ï³ÝÇ
(í³Ý¹³ÏÇ) í³ñÏ³ÍÁ, ³ñ¹Û áõÝùáõÙ, ×Ç ßï ÉáõÍáõÙÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿
Ý»ñÏ³Û ³óÝ»É »ñ»ù ·áñÍáÕáõ ÃÛáõÝÝ»ñÇ ÙÇçáó áí. z:=a; a:=b ¨
b := z :
ºñ Ïáõ Ãí» ñÇ ï» Õ³÷á ËÙ ³Ý ëÏ ½µáõ ÝùÁ Ù »½ å» ïù
Ï ·³ Ñ ³ç áñ¹ ËÝ ¹Ç ñÁ Éá õÍ» ÉÇë :
ÊÝ¹Çñ 36: îñí³Í ¿ n ï³ññ å³ñá õÝ³ÏáÕ X ½³Ý·í³–Í Á:
ì»ñ¹³ë³íáñ»É ½³Ý·í³ÍÇ ï³ññ»ñÁ Ñ³Ï³¹³ñÓ Ñ»ñ-
Ã³Ï³ÝáõÃÛ³Ùµ :
ö áñ Ó »Ý ù ï íÛ ³É ËÝ¹ ñÇ É áõ Í áõÙ Á ÝÏ ³ñ³ · ñ» É Ù Ç³ Û Ý
Ã í ³ñÏ »É áí ³ Û Ý ï ³ñ ñ» ñÇ ½áõ Û · »ñ Á , á ñáÝó ³ ñ Å» ùÝ »ñÁ å »ï ù
105
¿ ï» Õ»ñá í ÷ áË³Ý ³Ï» É , ³é³Ýó ³í»É áñ¹ Ù» ÏÝ ³-
µ ³Ý áõ ÃÛ áõ ÝÝ »ñ Ç :
´» ñí³Í ë Ë» Ù³Û Çó ³ÏÝÑ ³Ûï ¿ ¹³éÝá õÙ Ç ñ³Ï³Ý ³óíáÕ
· á ñÍÁ ÝÃ ³ó Ç û ñÇ Ý³ã³ ÷áõ ÃÛáõÝ Á , ÇÝ ãÁ á ñá ß áõÙ ¿ Ñ ³Ù ³–
å³ï³ëË³Ý ó ÇÏÉ Ç i å³ñ³Ù»ïñÇ ÷á–
x1 ↔ xn ÷ áËÙ³Ý ûñ »Ý ùÁ : ØÝ áõÙ ¿ ×ßï» É Ý ñ³ í» ñÇÝ
x2 ↔ xn-1 ë³ÑÙ³ÝÁ: Ð³í³Ý³µ³ñ ³ÛÝ å»ïù ¿
x3 ↔ xn-2 Á ÝÃ ³Ý ³ ÙÇ Ýã¨ ½³Ý·í³ÍÇ Ï »ÝïñáÝÇ Ã ÇíÁ ,
....... áñÇ Ñ³Ù³ñÝ ¿ ª k = ⎡ n ⎤ :
⎢2 ⎥
xi ↔ xn-i+1 ⎣ ⎦
ÜÏ.4 .8 -áõÙ Ý»ñÏ³Û ³óí³Í ¿ µ»ñí³Í
· á ñÍÁ ÝÃ ³ó Á Çñ ³Ï³ Ý ³ó-
1 Ý áÕ ³É ·áñ ÇÃÙ Ç µÉ áÏ- ëË »-
êÏÇ½µ
Ù ³Ý , áñ Á ³ Û É ¨ë , Ñ áõ ë á í
»Ýù, Ù»ÏÝ³µ ³Ýá õÃÛ³Ý Ï³-
2
ñÇù ãáõÝÇ: ØÇ·áõó» áñáß
n, X ï ³ñ ³Ï áõë ³Ý ù ³é³ç ³óÝ Ç
³ ñï ³Í Ù³Ý ª Ã Çí 6 µ É áÏ Á :
3
ê ³Ï ³Û Ý áã Ù Ç Ýá ñáõ Û Ã ³ÛÝ
⎡n ⎤ ãÇ å ³ ñáõÝ ³Ï áõ Ù , µ ³ó Ç
k = ⎢ ⎥
⎣2 ⎦ ³ÛÝ , á ñ Ý» ñÙ áõÍÙ ³Ý å»ë
ÁÝ¹Ñ³Ýñ³ó í³Í Ó¨áí ³ñ -
4 ï ³Ñ ³Û ï áõÙ ¿ X ½³Ý·í ³Í Ç
i:=1,k n ù³Ý ³ÏáõÃ Û³Ùµ ï³ññ»ñÇ
³ñÅ» ùÝ»ñÇ ³ñï³ÍáõÙ:
6
5
Ò»½ ÝÏ³ï»ÉÇ ï» ÕÇ ëÁÕáõ-
n, X ÃÛ áõÝ Á É ñÇí ³ñ¹³ñ³óÝ áõÙ
z:=xi ¿ ÏÇ ñ³éí³Í ÁÝ ¹Ñ³Ýñ³-
xi:=xn-i+1 óáõÙÁ:
7
xn-i+1:=z ¼ ³Ý ·í ³Í Ç Ù »Í ³ ·áõ Û Ý
ì»ñç
( ÷ á ùñ ³· áõ Û Ý ) ï ³ñ ñÇ
á ñá ßÙ ³Ý ¨ ï³ññ »ñÇ ³ñ -
ÜÏ .4 .8 . ÊÝ¹Çñ 36 É áõÍ Ù³Ý Å»ùÝ »ñÇ ï»Õ³÷áËÙ³Ý
¹Çï³ñÏí³Í ëÏ½µ áõÝùÝ»ñÁ
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ëË»Ù³:
ëïáñ¨ ÏÏÇñ³é»Ýù Ñ³çáñ¹
ËÝ¹ÇñÁ ÉáõÍ»ÉÇë: ¼³Ý·-
í³ÍÇ ï³ññ »ñ Ç ª Á ëï á ñ¨ ¿ µÝ áõÃ³·ñÇ Ï³ñ·³íá ñá õÙÁ ·á ñÍ-
Ý ³Ï ³Ý áõ Ù Ï Ç ñ³ é íáÕ Ï ³ñ ¨á ñ³ · áõÛ Ý ËÝ ¹Ç ñÝ »ñÇó ¿ : ²Û ë
ËÝ¹Çñ Á Ç ñ³Ï ³Ý ³óÝáÕ ³É ·á ñÇÃÙ Ý» ñÝ áõÝÇ í» ñë ³É µÝ áõÛÃ Ç
»Ý, ù³ÝÇ áñ ÃáõÛÉ »Ý ï³ÉÇë Ï³ñ·³íáñ »É áã ÙÇ³ÛÝ Ãí»ñ, ³ÛÉ
Ý ³¨ µ³é» ñ ¨ Ý ³Ë ³ ¹³ëá õ ÃÛ áõ ÝÝ »ñ : ´ ³í ³Ï ³Ý ¿ Ý ß»É
106
³Ûµµ »Ý ³Ï³Ý Ï³ñ·áí ³Ý ÓÝ ³Ï³½ÙÇ ó áõó³ÏÇ Ï³ñ·³íáñÙ³Ý
ËÝ¹ÇñÁ, Ï³Ù óáõó³ÏÇ Ï³ñ·³íáñáõÙÁ Áëï ³Ý Ó»ñÇ ï³ñÇùÇ,
³ßË³ï³Í ï³ñÇÝ»ñÇ ¨ ³Û ÉÝ : Âí³Û ÇÝ Ù »Í ½³Ý·í³ÍÝ»ñÇ
Ï ³ñ · ³íáñí³ Íáõ ÃÛáõÝ Á Ã áõ Û É ¿ ï³É Çë Ñ ³Ù ³ å³ï³ë Ë³ Ý
³ñ ³·³·á ñÍ ³É ·á ñÇÃ ÙÝ» ñÇ ßÝ áñ ÑÇ í ß³ï ³ñ³· ·ïÝ»É
³ ÝÑ ñ³ Å »ßï Ãí»ñ Á : Æ Ýã ¨¿ , ë ïá ñ¨ Ù »Ý ù Ï ½µ ³Õ í »Ýù
ï íÛ ³ÉÝ »ñ Ç Ï ³ñ ·³íáñ Ù³Ý ³É·áñ ÇÃÙ Ý» ñÇ Ï ³éáõó áõÙá í:
Ê Ý ¹Çñ 3 7 : î ñí ³Í ¿ n ï ³ñ ñ» ñ å ³ ñ áõ Ý ³Ï áÕ Ã í³ Û Ç Ý A
½³Ý·í³ÍÁ: Î³ñ·³íáñ»É ½³Ý·í³ÍÇ ï³ññ»ñÝ Áëï Ýñ³Ýó
³ñÅ» ùÝ»ñÇ Ýí³½Ù³Ý:
î íÛ³É ËÝ¹ÇñÁ Ý å³ï³Ï ³Ñ ³ñÙ³ñ ¿ É áõÍ »É ³é³Ýó
É ñ³ó áõóÇ ã ½³Ý ·í³Í û ·ï³·áñÍ »Éáõ , ù³ÝÇ áñ ·áñÍÝ ³–
Ï ³Ý áõ Ù ³Û ¹ åÇë Ç ÑÝ ³ñ ³ íá ñáõÃ Û áõ Ý Ï³ñ áÕ ¿ ãÁÝ Ó » éí »É :
²í»ÉÇÝ, ¹áõù ßáõïáí ÏÑ³Ùá½í»ù, áñ ÙÇ¨ÝáõÛÝ ½³Ý·í³–Íá õÙ
ï íÛ ³ÉÝ »ñ Ç Ï ³ñ ·³íáñ áõÙ Á ³í»ÉÇ ³ñ ¹Û áõÝ³í»ï ¿ :
²Û ë ¹»åùáõÙ ¿É Ù»Ýù ÏÕ»Ï³í³ñí»Ýù ³ñ¹»Ý ³í³Ý–¹áõÛÃ
¹³ñ Ó³Í ëÏ ½µ áõÝ ùá í, ËÝ ¹ñ Ç Éá õÍ Ù³Ý Ñ ³Ù³ñ ³é³–ç³ñÏ »É áí
Ù »ÏÇó ³í»É ³É ·áñÇÃ ÙÝ»ñ, áñáÝó Ñ »ï³·³ ÏÇ –ñ³éáõÙ Á
Ï ³Ëí³Í ¿ Ï áÝÏ ñ»ï Ç ñ ³íÇ×³ÏÇó : ²Ûë ³Ý ·³Ù ëÏ½µÇó
Ï ¹Ç ï³ ñÏ »Ý ù Ï ³ñ · ³íá ñÙ ³Ý · áñ ÍÁÝ Ã³ó Ç þ í ³ ï þ ï³ñµ »ñ ³ÏÇ
³É ·á ñÇÃÙ³óáõ ÙÁ , áñ Çó Ñ »ï áª µ Ý ³Ï³Ý ¨ ³ñÑ »ëï ³Ï ³Ý :
þ ì ³ ï þ ³É ·á ñÇ ÃÙÇ Ý »ñ Ï³ Û ³ó Ù³Ý ó ³ÝÏ áõ–ÃÛ áõÝ Á ³é³ç ³ó»É ¿
Ý ñ³ ãÑÇ ÙÝ ³ íá ñí³Í Ñ³× ³Ë ³Ï Ç Ï Ç– ñ³éÙ ³Ý Ñ» ï¨ ³Ý ù áí ,
ÇÝãÁ ³Ý Ãá õÉ³ïñ»ÉÇ ¿: Ð³Ï³é³Ï ¹ñ³Ý í»ñçÇÝ »ñÏáõëÁ
Ï Çñ ³é»É Ç » Ý ï³ñµ »ñ å³ÛÙ ³Ý– Ý» ñáõ Ù , ÇÝ ãá õÙ ¹áõù ³éÇ Ã
Ï áõ Ý »Ý ³ù Ñ ³Ù á½ í »Éáõ ï íÛ ³É Ó »é Ý ³ñ ÏÇ ë ³Ñ Ù³ ÝÝ» ñá õ Ù :
² É · áñ ÇÃ Ù ² 37 . 1
î íÛ³É ³É ·á ñÇ ÃÙÇ ·³Õ³÷ ³ñÁ , Ñ ³í³Ý³µ³ñ , ³é³ç³–ó»É

¿ ³é³Ýó ËáñÁ ¹³ï»Éáõ ¨ Ýñ³ Çñ³·áñÍáÕÇ ÑÝ³ñ³–
íáñáõ ÃÛáõ ÝÝ »ñ Á Ñ³ßíÇ ³éÝ»Éáõ: Ð³Ù»Ý³ÛÝ ¹»åë, Í³Ýá –
Ã ³Ý ³É áí ³ Û ë ³É ·á ñÇ ÃÙÇ Ñ»ï , Ñ ³Ù á½ í ³Í » Ý ù, Ó » ½³ÝÇó á ã
á ù ãÇ ëï³ Ý ÓÝ Ç ÝÙ³Ý ³ é³ ù»É áõÃÛ áõÝ : Æë Ï Ù ï³Ñ ³Õ ³ó áõÙÁ
Ñ»ï¨Û³ÉÝ ¿:
² é ³çÇ Ý ù³Û É áõÙ a 1 ï ³ñ ñÁ Ñ³ç áñ ¹ ³µ ³ñ Ñ ³Ù »Ù ³ï–í áõ Ù
¿ Ý ñ³ÝÇó Ñ »ïá ï»Õ³¹ñí³Í µáÉ áñ ï³ññ»ñÇ Ñ»ï:
Ð³Ý¹Çå»Éáí ³í»ÉÇ Ù»Í ³ñÅ»ùáí a j ï³ñ ñÇ , Ýñ³Ýó ï» –
Õ»ñáí ÷áË³Ý³ÏáõÙ »Ýù ¨ ß³ñáõÝ³Ï áõÙ »Ý ù »ñ ÃÁ ¹» åÇ
í » ñçÇ Ý ï³ñ ñÁ : ²Ûë ÁÝ Ã³ó ùá õ Ù a j ï³ññÇó Ñ»ïá ï»Õ³–
107
¹ ñ í³Í ï ³ñ ñ» ñÁ ÏÑ ³Ù »Ù ³ï í» Ý Ý áõ Û Ý a j ï³ññÇ Ñ»ï, áñÁ
Ñ³ÛïÝí»ó ³é³çÇÝ ¹ÇñùáõÙ: Üñ³ÝÇó Ù»Í ³ñÅ»ùáí a k - Ý ¨
³é³çÇÝ ï³ññÁ Ï÷áË³Ý ³Ï »Ý ù ï»Õ»ñáí, áñÇ Ñ»ï¨ ³Ý ùáí
a j –Ý ÏÑ³ÛïÝíÇ k–ñ¹ ¹ÇñùáõÙ: ²Ûëå»ë ß³ñáõÝ³Ï»Éáíª
³é³çÇÝ ï» Õá õÙ ÏÑ³ÛïÝíÇ ½³Ý·í³ÍÇ Ù»Í³·áõÛÝ ³ñÅ»ùá í
ï ³ñ ñÁ :
ºñÏñáñ¹ ù³ÛÉ áõÙ ÝáõÛ ÝÁ Ï³ï³ñáõÙ »Ýù »ñÏ ñáñ¹ ¹Ç ñ–
ù áõ Ù Ñ ³Û ï Ýí³Í ï³ñ ñÇ Ñ »ï: ²Û ëÇ ÝùÝ ³ Û Ý Ñ³çá ñ ¹³ µ³ñ
Ñ ³Ù »Ù ³ï áõ Ù »Ý ù Ç ñ» ÝÇó Ñ»ïá ï» Õ ³¹ ñí ³ Í µ áÉ á ñ ï ³ ñ–
ñ »ñ Ç Ñ »ï : Ð³Ý¹Ç å»É áí ³í»É Ç Ù »Í ³ñÅ» ùáí a j ï ³ñ ñÁ ,
Ýñ³Ýó ÷áË³Ý³ÏáõÙ »Ýù ï» Õ»ñáí ¨ ß³ñá õÝ³ÏáõÙ »Ýù »ñ ÃÁ
¹» åÇ í»ñç ÇÝ ï³ññÁ : ²Ûë ÁÝÃ ³ó ùáõ Ù a j ï³ññÇó Ñ»ïá
ï »Õ ³ ¹ñ í³Í ï ³ñ ñ» ñÁ ÏÑ ³Ù »Ù³ ï í»Ý Ý áõ Û Ý a j ï³ññ Ç Ñ»ï,
áñÁ Ñ³ÛïÝí»ó »ñÏñáñ¹ ¹Ç ñùáõÙ : Üñ³Ý Çó Ù »Í ³ñÅ»ùáí a k –Ý
¨ »ñÏñáñ¹ ï³ññÁ Ï÷áË³Ý ³Ï»Ýù ï»Õ»ñáí, áñÇ Ñ»ï¨³Ýùáí
a j - Ý Ï Ñ³ÛïÝíÇ k– ñ¹ ¹ÇñùáõÙ : ²Û ëå»ë ß³ñáõÝ ³Ï»Éáíª
» ñÏ ñá ñ¹ ï »Õ áõ Ù ÏÑ³Û ïÝ íÇ ½³Ý ·í ³Í Ç ³ ñ Å» ùá í » ñÏ ñá ñ¹
Ù »Í ³ ·áõ Û Ý ï ³ñ ñÁ :
ÜáõÛ ÝÁ Ï ñÏÝ »Éáí Ñ ³çáñ¹ ï³ññ»ñÇ Ñ »ïª Ù»Ýù ù³ÛÉ ³é
ù ³Û É Ï ¹ ³ë ³ íá ñ» Ýù ½ ³ Ý ·í ³Í Ç ï ³ ññ» ñÁ Á ëï Ý ñ ³Ýó
³ñÅ»ùÝ »ñÇ Ýí³½Ù³Ý Ï³ñ·Ç: ¸ñ³Ý áõÙ ¹áõù Ï³ñáÕ »ù Ñ³–
Ùá½í»É ¹ÇÙ»Éáí ÝÏ .4.9-áõÙ µ»ñí³Í ²37.1 ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ -
ëË»Ù³ÛÇÝ:
ä ³ïÏ »ñ ³óÝ áõ ±Ù » ù, Ã » Û áõ ñ³ù³Ý ãÛ áõñ i – ñ¹ óÇÏÉ áõÙ
áñù³Ý ï³ññ»ñ å»ïù ¿ ï»Õ»ñáí ÷áË³Ý³Ï»É, áñå»ë½Ç i
Ñ³Ù³ñÇó ÙÇÝã¨ í» ñç ÇÝ ¹ÇñùÁ ï»Õ³¹ñí³Í ï³ññ»ñÇó
Ù»Í³·áõÛÝÁ Ñ³ÛïÝíÇ i–ñ¹ ¹ÇñùáõÙ: ¶»ñ³¹³ëáõÙ »Ýù ³Û¹
ù ³ Ý³ÏÁ ãÑ³ ß í» É ¨ ³é³ ç ³ñÏ »É Ñ »ï ¨Û ³ É Ùá ï»ó áõ Ù Á :
² É · áñ ÇÃ Ù ² 37 . 2
²É ·áñÇ ÃÙÇ ³ßË³ï³ÝùÇ ëÏ½µáõ ÝùÁ Ñ »ï¨Û³É Ý ¿ :

² é ³çÇ Ý ù³Û É áõÙ á ñá ß áõÙ » Ýù a 1 -Çó a n Ã í»ñÇó Ù»Í³–
·áõ ÛÝÁ , áñÁ ÷áË³Ý³ÏáõÙ »Ýù ï»Õ»ñáí a 1 - Ç Ñ »ï : ²Û ë åÇ–
ëáí Ù»Í³·áõÛÝ ³ñÅ» ùáí ï³ññÁ Ñ³ÛïÝíáõÙ ¿ ³é³çÇÝ
ï»ÕáõÙ: ÆëÏ ÇÝãå»±ë í³ñí»É , »Ã» a 1 - Ý ¿ Ù »Í ³·á õÛÝÁ :
ä³ñ½³å»ë áãÇÝã ãÓ»éÝ³ñÏ»É , Ãá ÕÝ »Éáí ³ÛÝ ÝáõÛÝ ï»–ÕáõÙ:
108
1
êÏÇ½µ
2
n, A
3
i :=1,n-1
7
4
A
j :=i+1, n
8
áã 5 ì»ñç
aj >ai
³Ûá
6
z:=aj
aj:=ai ÜÏ .4 .9 . ÊÝ¹Çñ 37
ai:=z É áõ ÍÙ ³Ý ² 37 .1
³É·áñÇÃÙÇ
ºñ Ïñ áñ ¹ ù³Û Éáõ Ù á ñá ßáõÙ » Ýù a 2 - Çó a n Ã í» ñÇó

Ù »Í ³ ·áõ Û ÝÁ , áñ Á ÷á Ë ³Ý ³Ïá õ Ù »Ý ù ï »Õ »ñ á í a 2 -Ç Ñ»ï:
²ÛëåÇëáí, ³ñÅ» ùá í »ñÏñáñ¹ Ù»Í³·áõÛÝ ï³ññÁ Ñ³ÛïÝÁ–
íáõ Ù ¿ »ñ Ïñ áñ ¹ ï »Õá õÙ : ºÃ » ³Û ë ù³ÛÉ áõÙ Ù »Í ³·áõÛÝ Á ÉÇÝ Ç
a 2 -Á, ³å³ ³ÛÝ å» ïù ¿ ÃáÕÝ»É ï»ÕáõÙ:
²Ûëå»ë ß³ñáõÝ³Ï »É áíª ù³ÛÉ ³é ù³ÛÉ Ù»Ýù ¹³ë³íá–ñ áõÙ
» Ýù ½³Ý ·í³ÍÇ Ã í»ñÁ Ù »ÍÇó ÷ áùñ : ì» ñçÇ Ýª (n- 1)- ñ¹ ù³Û Éáõ Ù
Ï ÙÝ ³Ý » ñÏá õ Ãí»ñ , áñ áÝó Çó Ù»Ï Á Ï½µ³Õ»óÝ Ç Ý³Ë³í»ñçÇ Ý ª
( n-1)- ñ¹ ï» ÕÁ , ÇëÏ ÙÛá õëÁ ª í» ñçÇ Ý :
ÆÝãå»ë ï»ë³Ýù, ù³ÛÉ»ñÇó Ûáõñ³ù³Ý ãÛ áõñáõÙ Ù»Ýù
å» ïù ¿ á ñá ß»Ý ù Ù »Í³·áõÛ ÝÁ ª ³Û¹ ù³ÛÉ Ç Ñ ³Ù ³ñá í ï ³ññÇó
ÙÇÝã¨ í»ñç ÇÝÁ : ø³ÝÇ áñ Ù»½ ³í»ÉÇ ß³ï Ñ» ï³ùñùñáõÙ ¿
Ù»Í³·áõÛÝ ï³ññÇ ¹ÇñùÁ, ³å³ ÏÇñ³é»Ýù í»ñÁ ùÝÝ³ñÏí³Í
² 33 .2 ³É ·á ñÇ ÃÙÁ ãÝã ÇÝ ÷á ÷áË áõ Ã Û áõ ÝÝ»ñ á í ( ï »ë Ý Ï .4 .5) :
ºÃ» ù³ÛÉÁ Ñ³ßíáÕ ÷á÷áË³Ï³ÝÁ ³Ý í³Ý»Ýù q-áí, ³å³
á ñ å» ë » ÝÃ³¹ ñí áÕ ³é³ çÇ Ý Ù »Í³· áõ Û Ý ÃÇí å »ï ù ¿ Á Ýïñ »É
109
á ã Ã » a 1 - Á , ³ ÛÉ a q -Ý (i:=q) : ¸ñ ³ Ñ»ï Ï³åí³Íª Ï÷ áËíÇ Ý³¨
Ù »Í ³·áõÛ ÝÇ Ñ»ï Ñ ³Ù»Ù³ïíáÕ ³é³çÇÝ ï³ññÇ Ñ ³Ù³ñÁ , áñÁ
Ñ ³ í³ë³ñ Ï É Ç ÝÇ ( q+ 1) - Ç: ²Û ë åÇ ëá í , Ë Ý ¹Ç ñÁ É áõ ÍáÕ
³É·á ñÇÃÙ Á ÏÝ»ñ Ï³Û³óíÇ Ý»ñ¹ñí³Í »ñ Ïáõ óÇÏÉ»ñáí, áñáÝ-
ó Çó ³ñ ï³ù ÇÝ ó Ç ÏÉÁ å » ïù ¿ Ñ³ß íÇ ù³Û É » ñÁ , Ç ëÏ Ý» ñ ùÇÝ Á
á ñá ßÇ Á ÝÃ ³ó Ç Ï ù³Û É Ç Ý Ñ ³Ù ³ å³ï³ëË³Ý áÕ Ù» Í³· áõ Û Ý
ï ³ñ ñÇ Ñ³Ù ³ñ Á : ²3 7.2 ³É ·á ñÇÃ ÙÇ µ É áÏ - ëË »Ù ³Ý µ»ñ í ³Í ¿
ÝÏ.4.10-áõÙ:
²Û Ý Ù ³Ýñ³ Ù ³ëÝ ÝÏ³ñ ³· ñ» É áõ Ï ³ñ Çù ãÏ ³ , ù ³Ý Ç á ñ
Ù»Í³·áõÛÝ ï³ññ Ç ³ñÅ» ùÁ áñáßáÕ ·Í³ÝÏ³ñÇ 4…7 µÉáÏ-
Ý »ñ Çó Ï ³½Ù í ³Í ó Ç ÏÉÇ ³ ßË ³ï³Ý ùÁ ³ñ ¹» Ý ùÝÝ ³ñ Ïí »É ¿ ÃÇ í
3 3 ËÝ ¹Ç ñÁ É áõ Í »ÉÇ ë: Æ ëÏ ÃÇ í 8 ¨ 9 µÉ áÏÝ »ñ Ç ³ éÏ ³Û áõ Ã Û áõ ÝÁ
Ù »½ ³å³Ñ áí³·ñ áõÙ ¿ Û áõñ ³ù³ÝãÛ áõ ñ ù³Û Éáõ Ù áñ á ßíáÕ
Ù»Í³·áõÛÝ ï³ññÇ ³í»Éáñ¹ ï» Õ ³÷á Ëá õÃÛ áõÝ Çó:
ÜÏ³ñ ³·ñí³Í ·á ñÍÁ ÝÃ ³óÁ (n-1 ) ³Ý ·³Ù Ïñ ÏÝ »Éáõó Ñ» ïá A
½³Ý·í³ÍÇ ï³ññ»ñÁ Ïí»ñ³¹³ë ³íáñí»Ý ³ñÅ» ùÝ »ñÇ Ýí³½-
Ù ³Ý Ï ³ñ ·á í : ¸ ñ ³Ýá õ Ù Ñ³Ùá½ í »Éá õ Ñ ³Ù ³ñ Ï Çñ ³é í ³Í ¿
³ ñï ³Í Ù³Ý1 ª Ã Çí 10 µÉ áÏÁ :
²É ·áñÇ ÃÙÇ êÏÇ½µÑ »ï Í ³ÝáÃáõ ÃÛáõÝÁ ³í³ñ ï»Éáõó ³é³ç Ó»ñ
áõß³¹ñ áõÃÛáõÝÁ Ññ ³íÇñ»Ýù Ýñ ³ ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ã» ñá õÃÛ³Ý íñ ³:
ä³ïÏ »ñ ³óñ»ù, 2 áñ A ½³Ý·í³ÍÇ Ý»ñÙáõÍ³Í ï³ññ»ñÁ Ç
ëÏ½µ³Ý» Ï³ñ·³íáñí³Í n, A »Ý Ýí³½Ù³Ý Ï³ñ·áí: Æ±Ýã »ù
Ï ³ñ Íáõ Ù , ³ñ ¹Ûá ù ïíÛ³É ÷³ëï Á áñ ¨¿ Ï »ñ å Ï ³ñ³·³óÝ Ç
² 37 .2 ³É·á ñÇ 3
ÃÙÇ ³ßË ³ï ³Ý ùÁ : ò ³í áù , á ã ¿ ³ å »ë : ØÇ ¨Ý áõÛ Ý
¿ ( n-1) ³Ý·³Ù Ï ·áñÍÇ 3…9 µÉáÏ Ý»ñÇó Ï ³½Ù í³Í óÇÏÉ Á, áñÇ
q:=1,n-1 ãÛáõ ñ ³Ý ·³Ù ë Ïë ³Í q -ñ¹ ¹Ç ñùÇó Ï áñ áßíÇ
Ý »ñ ëáõ Ù Ûáõ ñ³ù³Ý
Ù»Í³·áõÛÝ ³ñÅ» ùá í ï³ññÁ, áñÁ ï» Õ³÷áËáõÃÛ³Ý 10 Ï³ñÇ ù ãÇ
á õ Ý» Ý³, ù³ÝÇ 4 áñ ³ÛÝ ÙÇ ßï Ï É Ç ÝÇ ³é³ çÇ ÝÁ , ³Ûën,ÇÝùÝ A ª a q - Ý:
Ð»ï¨³µ ³ñ, Ù»Ýù i := q Ïß³Ñ»Ýù ÙÇ³ÛÝ (n-1) ³Ý·³Ù ÃÇ í 9-áõ Ù
Ý »ñÏ³Û ³ó í³Í ·áñÍáÕáõÃÛ áõÝÝ »ñÇ Ï³ï³ñÙ³Ý 11Å³Ù³Ý³ÏÁ :
Üßí³Í 5Ã»ñáõÃÛáõÝÇó ½»ñÍ ¿ Ñ³çáñ¹ ³É ·á ñÇÃÙÁ, ì»ñç
áñÁ
Ï ñáõ Ù ¿ þåÕåç³Ï³íáñþ
j:=q+1,n ³ÝáõÝÁ:
8 ³Ûá
áã 6 ² É · áñ ÇÃ Ù ² 37 . 3i =
( åÕåç
q ³ Ï³í áñ)
aj >ai
¼ ³Ý ·í³Í Ç ï ³ñ ñ» ñÇ Ï ³ñ ·³íáñí³Íáõ ÃÛáõÝ Á å³ñ ½»– Éáõ
Ñ ³Ù ³ñ , Ñ³í ³Ý ³µ ³ñ , Ï ³ñ »É Ç ¿ Ñ³Ù» áã Ù³ï »É µáÉ áñ Ñ ³ñ ³Ï Çó
³Ûá 9
½áõÛ ·»ñÁ : 7ºÃ » ÁÝ ÃÑ³Ý ³Éá í ÙÇ áõ ÕÕáõÃÛ³Ùµ , ëá íáñ ³µ ³ñ ,
³é³çÇÝ Ã íÇó z:=ai ,
i := j ëÏë³Í , å³ñ½íÇ áñ Ã í»ñÁ ³ñ¹»Ý
Ï ³ñ · ³íáñí³ Í » Ý , ³å³ Ï ³ñ ·³íá ai:=añÙq ³Ý ·áñ ÍÁ Ý Ã³ó Á Ï ³ñ »É Ç
¿ Ñ³Ù³ñ»É ³í³ñïí³Í : ê ³Ï ³Û aq:=z
Ý ÁÝ Ã³ó ùáõÙ ÑÝ ³ñ³íáñ »Ý
110
Ü Ï .4 .1 0 . ÊÝ ¹Ç ñ 37 É áõ ÍÙ³Ý ²3 7.2
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ëË»Ù³:
ß» Õáõ ÙÝ» ñ » ñµ áñ ¨¿ ½áõÛ ·áõÙ Ý ³Ëáñ ¹ ÃÇ íÁ ³í»ÉÇ Ù»Í ¿
Ñ ³ç áñ ¹Ç ó : ² Û ë ¹» å ùá õ Ù Ï ³ñ »É Ç ¿ Ñ ³ñ ³Ï Ç ó Ã í» ñÁ ï »Õ »ñ áí
÷ áË ³Ý ³Ï» É ¨ ß³ñÅí »É ³ é ³ç : ²Û ë å» ë Á ÝÃ ³Ý ³É á í ¹ »åÇ
½³Ý·í³ÍÇ í»ñçÁ, Ù»Ýù ù³ÛÉ ³é ù³ÛÉ ÷áùñ³·áõÛÝ ï³ññÇÝ
¹áõ ñë ÏÙÕ»Ý ù í»ñçÇ Ý ï»ÕÁ :
Ø»Ï ³Ý ·³Ù ³Ýó Ý»É áí ëÏ½µÇó ÙÇÝ ã¨ í»ñç ª å»ïù ¿
å³ñ½»É ª »Õ»±É ¿, ³ñ¹Ûáù, ·áÝ» Ù»Ï ½áõÛ·á õÙ Ãí»ñ Ç ï»–
Õ³÷áËáõÃÛ áõÝ: ºÃ» ãÇ »Õ»É , ³å³ Ï ³ñ»ÉÇ ¿ ·áñÍ ÁÝÃ ³óÁ
³í³ñ ï»É , Ñ ³Ï ³é³Ï ¹» åùáõ Ùª í» ñëÏ ë» É ë ïáõ ·áõÙÝ» ñÁ ª
ë Ïë ³Í ³ é³ çÇ Ý Ã íÇó Ù ÇÝ ã¨ Ý ³Ë ³ í» ñç ÇÝ ï ³ñ ñÁ :
ºñ Ïñ áñ ¹ » ñÃ Ç ³ñ ¹Û áõÝ ùáõ Ù ³ñ Å» ùá í » ñÏ ñá ñ¹ ÷ áùñ
Ã ÇíÁ ÏÑ ³ÛïÝíÇ í»ñ çÇó »ñ Ïñ áñ¹ ï» Õá õÙ : ò ³Ý Ï³ó ³Í » ñ– Ïáõ
Ã í» ñÇ ï»Õ ³÷ áË áõ ÃÛ ³Ý å ³ ñ³· ³ Û áõ Ù ½³Ý · í³ÍÇ ï³ññ » ñÇ
ëïáõ ·áõÙÝ» ñÁ å»ïù ¿ í»ñëÏëí»Ý :
²Ûëå»ë ß³ñáõÝ³Ï áõÙ »Ýù, ÙÇÝã¨ áñ¨¿ »ñÃÇ ÁÝÃ³óùáõÙ
Ã í» ñÇ ï»Õ ³÷ áË áõ ÃÛ áõ Ý ãÏ ³ï ³ñ íÇ : àõ ñ»Ù Ý , ½ ³Ý · í³ÍÇ
ï ³ñ ñ» ñÇ í ñ ³Ûá í Ù »Ý ù Ï ³ÝóÝ» Ýù ³ÛÝ ù³ Ý ³ Ý· ³Ù, á ñù ³Ý
Ãí»ñ Ë³Ëï áõÙ »Ý ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ Ï³ñ·³íáñ í³Íá õÃÛáõÝÁ:
Ø Ý á õ Ù ¿ á ñá ß »É , Ã » ½³Ý ·í ³Í Ç í ñ ³Ûá í ³Ýó Ý »Éá õ ó Ñ »ïá
ÇÝãå»±ë å³ñ½»É »ñ Ïáõ Ãí»ñÇ ï» Õ³÷á Ëá õÃÛ³Ý ÷³ëïÁ:
ÜÙ³Ý ¹»åù»ñ áõÙ, »ñµ ·áñÍáÕáõ ÃÛáõÝÝ»ñÁ ³í³ñï»Éáõó
Ñ »ï á Ñ ³ñÏ ¿ É ÇÝ áõ Ù å ³ ñ ½ »É áñ ¨¿ » ñ¨á õ Û Ã Ç Ç ñ ³Ï³Ý ³óÙ ³Ý
÷ ³ë ïÁ , ÏÇ ñ³éáõÙ »Ý , ³Ûë å»ë Ïá ãí³Í , þ÷ á Ë³Ýç ³ï Ç ãÝ »ñ þ:
ö áË³Ý ç³ï ÇãÁ ï ñ³Ù ³µ ³Ý ³Ï³Ý ïÇ åÇ ÷ á÷ áË³Ï³Ý ¿ , á ñÁ
Ï ³ñ áÕ ¿ ÁÝ ¹á õÝ» É »ñÏ áõ ³ñÅ»ùÝ »ñ Çó Ù »ÏÁ . þ³Ûá° Ï³Ù ° á ã ° :
Æ ëÏ ÏÇ ñ³ñ ÏÙ ³Ý » Õ³ Ý ³ÏÁ Ñ »ï ¨Û ³É Ý ¿ . Ù ÇÝ ã¨ · áñÍ ÁÝÃ ³óÇ
ë ÏÇ ½µÁ ÷ áË ³Ý ç ³ïÇ ãÇ ³ ñ Å» ùÁ Á Ý¹ áõ Ý áõÙ » Ý Ñ³í³ë³ñ ° ³Û á°
Ï ³Ù ° áã ° ³ ñ Å» ùÇ Ý : º Ã » ÁÝ Ã³ó ùáõ Ù Ñ» ï³ù ñù ñá Õ » ñ¨ áõ Û ÃÁ
ï »Õ Ç ¿ áõÝ »Ý áõ Ù , ³ å ³ ÷áË ³Ý ç ³ïÇ ãÇ Ý í» ñ³· ñ áõÙ » Ý
ë Ï½ µÝ ³Ï ³Ý ÇÝ Ñ ³Ï ³¹ ³ ñ Ó ³ñ Å» ù : ¶ áñ ÍÁÝ Ã³ó Á ³ í³ ñï »É áõó
Ñ »ïá ÷áË³Ýç ³ïÇãÇ ³ñÅ»ùÁ Ï³ñáÕ ¿ ÙÇ³Ý ß³Ý³Ï íÏ ³Û »É
»ñ¨áõÛÃÇ Çñ³Ï³Ý³óáõÙÁ:
àñáß ¹»åù»ñáõ Ù, áñå»ë ÷áË³Ýç³ïÇã, ÏÇñ³éáõÙ »Ý
Ã í³ÛÇÝ ÷á÷áË³Ï³Ý , áñÇÝ ·áñÍ ÁÝÃ ³óÇ ëÏ ½µáõÙ í»ñ³–
·ñáõÙ »Ý áñ¨¿ Ãí³ÛÇÝ ³ñ Å» ù, ÇëÏ Ñ»ï³ùñùñáÕ »ñ¨áõÛÃÇ
Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý å³ÑÇÝ ª ³Û É ³ñÅ»ù: ¶áñÍÁÝÃ³óÁ ³í³ñï»-
É áõ ó ÷áË ³Ý ç³ ïÇ ãÇ ³ ñ Å» ùÇ ÑÇÙ ³Ý í ñ³ Ï³ñ »É Ç ¿ »ñ¨ áõÛ ÃÇ
Ù ³ë ÇÝ ³Ý »É áñ áß³Ï Ç » ½ñ³Ï³ó áõÃ Ûáõ ÝÝ» ñ :
º Ã » á ñ å»ë Ã í³Û ÇÝ ÷ áË ³Ý ç³ï ÇãÇ ë Ï½ µÝ ³Ï ³Ý ³ ñÅ » ù
í»ñóíÇ ½ñáÝ , ¨ »ñ¨áõÛ ÃÇ Ûáõ ñ ³ù³ÝãÛ áõ ñ Ï³ï³ñÙ ³Ý å³ÑÇÝ
÷ áË ³Ý ç³ï ÇãÇ Á ÝÃ ³ó Ç Ï ³ñ Å» ùÇ Ý ·áõ Ù³ ñí Ç °1 ° ( Ù »Ï) , ³ å³
í » ñç áõÙ ÷ áË ³Ý ç³ï Çã Ç ½ ñá ³ ñ Å» ùÁ Ï íÏ ³Û Ç » ñ¨ áõ Û Ã Ç
111
µ ³ó ³Ï ³Û áõ Ã Û ³ Ý Ù ³ëÇ Ý , Çë Ï á ñ¨ ¿ ³Û É ³ ñÅ» ù ó áõ Û ó Ïï ³ ³Û¹
»ñ¨áõÛ ÃÇ Çñ³Ï ³Ý ³óÙ³Ý ù³Ý³ÏÁ :
²Û ë åÇ ëá í ¹ áõ ù Í ³Ý áÃ ³ó ³ ù ÷ áË ³Ý ç³ï Çã Ý» ñÇ » ñÏ áõ
ï³ñµ»ñ³ÏÝ»ñÇÝ: Â» áñÁ ÁÝïñ »É ³Ûë Ï³Ù ³ÛÝ ¹» åùáõÙª
Ï³Ëí³Í ¿ ÏáÝÏ ñ»ï Çñ³íÇ×³Ï Çó : ²Ý¹ñ³¹³éÝ³Éáí Ù»ñ
ËÝ¹ñÇÝª Ýå³ï³Ï³Ñ³ñÙ³ñ »Ýù ·ïÝáõÙ ÏÇñ³é»É ïñ³–
Ù ³µ ³Ý ³Ï³Ý ïÇ å Ç ÷ áË ³Ý ç³ ïÇ ã , ù ³Ý Ç áñ Ù»½ Ñ» ï³-
ùÁñùÁñáõÙ ¿ ÙÇ³Û Ý »ñ Ïáõ Ãí»ñÇ ï»Õ³÷á ËÙ ³Ý ÷³ëïÁ, ¨ áã
Ã » ù ³Ý ³ÏÁ :
î ñ ³Ù ³µ ³Ý³ Ï ³Ý ÷áË ³Ý ç ³ïÇ ãÇ Ï Çñ ³ñÏÙ ³Ù µ Ï ³ñ –
·³íáñÙ ³Ý åÕåç ³Ï³íáñ ³É·áñÇ ÃÙÇ µÉáÏ-ëË»Ù³Ý Ý»ñ–
Ï³Û³óí³Í ¿ ÝÏ .4 .11-áõÙ: ²Ûëï»Õ ÷áË³Ýç ³ïÇãÇ ¹»ñáõÙ
Ñ ³Ý ¹» ë ¿ · ³ É Ç ë ö ÷ á÷ áË ³Ï ³Ý Á , á ñÁ 4 …1 0 µ É á ÏÝ »ñÇó
Ï³½Ù í³Í í»ñçÝ³å³ÛÙ³Ý áí óÇ ÏÉÇ Û áõñ³ù³ÝãÛáõñ ÏñÏÁ–
Ý áõ ÃÛ ³Ý ëÏ ½µ áõÙ ÁÝ¹áõ Ýáõ Ù ¿ ° ³ Û á° ³ ñÅ » ù , áñ Á Ï ³ñ áÕ ¿
÷áË³ñÇÝí»É Ñ³Ï³¹³ñÓ ³ñÅ»ùáí ÙÇ³ÛÝ, »Ã » ½³Ý·í³ÍÇ
íñ ³Ûá í ³Ýó Ý»É Çë , áñ ¨¿ »ñÏ áõ ï ³ñ ñ ï »Õ »ñ á í ÷áË³Ý ³Ï –
í »Ý ( µ É .7 ,8) : Æë Ï k ÷á ÷á Ë³Ï³Ý Ç ¹» ñÁ ª ó Ç ÏÉÇ Ïñ ÏÝ áõÃ Û áõ ÝÇó
Ï ñÏÝ áõÃ Û áõÝ Ï ³ ñ·³íá ñí áÕ ï ³ñ ñ» ñÇ ù ³Ý ³Ï Ç Ù »Ïá í
Ý í³½»óáõ ÙÝ ¿ : â¿ ± áñ í» ñÁ Ý ßí»ó , á ñ ½³Ý ·í³Í Ç íñ ³Ûá í
Ûáõñ³ù³ÝãÛ áõñ ³Ý ·³Ù ³ÝóÝ»ÉÇë, í» ñç Çó ï»Õ³¹ÁñíáõÙ »Ýª
Ýí³½³³·áõÛÝ ³ñ Å» ùá í ï³ññ Á, Ñ»ïáª Ýñ ³Ý ·»ñ³½³ÝóáÕ
³ñÅ»ùáí »ñÏñáñ¹ ï³ññÁ ¨ ³ÛÉÝ :
¸áõ ù ³ñ¹»Ý ÝÏ ³ï»óÇ ù, áñ ÃÇí 1 0 µ ÉáÏáõÙ ëïáõ·íáÕ
å³ÛÙ ³ÝÁ Ý »ñ Ï³Û ³ó í³Í ¿ ³Ý ëá íáñ Ó¨ áí: ºÃ» å³Û Ù³Ý Á
·ñ ³Ýó »ÇÝù ³éÝ ãáõ ÃÛ ³Ý ï »ë ùáí, ³å³ ³ÛÝ ÏÝ»ñÏ³Û³ó í»ñ
³Ûëå»ë . ö= °³Ûá°: Ð³ßíÇ ³éÝ» Éáí ³ÛÝ Ñ³Ý·³Ù ³ÝùÁ, áñ
³éÝã áõÃ Û³Ý ëï áõ ·Ù ³Ý ³ñ¹Ûáõ ÝùÁ Ï³ñáÕ ¿ Ñ³ÙÁÝ ÏÝ»É °³Ûá°
³ñÅ» ùÇ Ñ»ï, ÝÙ³Ý ¹» åù»ñáõÙ ÁÝ¹áõÝí³Í ¿ ³éÝãáõ ÃÛ áõÝÇó
Ñ ñ³Å³ñí»É ª ·ñ»Éáí Ù Ç³Û Ý ïñ³Ù ³µ ³Ý ³Ï ³Ý ÷á÷áË³Ï ³Ý Ç
³ñÅ» ùÁ:
Ð ³ Ù»Ù ³ï »É áí å Õ åç³ Ï ³íáñ ³É ·á ñÇÃ ÙÁ Ý ³Ë áñ ¹ ª ²3 7 .2
³É ·á ñÇÃÙ Ç Ñ »ï Ï ³ñá Õ »Ý ù Ñ³í³ë ï»É , á ñ ³Û ë ¹» åùáõ Ù
÷ áË ³Ý ç³ï Çã Ç ß Ýáñ ÑÇ í ½ ³Ý · í³ÍÇ í ñ ³Ûá í ³ í »Éá ñ ¹
³ÝóáõÙÝ»ñ ã»Ý Ï³ï³ñíáõ Ù: ÆëÏ »Ã» ½³Ý·í³ÍÇ ï³ññ»ñÁ
Ý »ñ Ùáõ ÍíáõÙ »Ý ³ñ ¹» Ý Ï ³ñ ·³ í áñ í ³Í Ñ »ñ Ã³ Ï³ Ýá õ ÃÛ ³Ùµ,
³ å ³ Ù »Ï ³ Ý ·³Ù ³Ýó Ý »Éá í ³é³çÇ Ý ï ³ññ Çó ÙÇ Ýç ¨ í »ñ çÇ Ý
ï ³ñ ñÁ ÷ áË ³Ý ç ³ïÇ ãÁ Ç ñ ³ ñÅ» ùÁ ãÇ ÷á ËÇ , Ñ »ï¨ ³µ ³ ñ ,
³É·áñÇÃÙÇ ³ßË³ï³ ÝùÁ Ï³í³ñïíÇ :
ºÃ» Ï³ñÍáõÙ »ù, áñ ëñ³Ýáí ³í³ñï»óÇÝù Í³ÝáÃáõ-
ÃÛ áõÝ Á ½ ³Ý · í³ÍÇ ï ³ñ ñ» ñÇ Ï ³ñ · ³íáñÙ ³Ý ·á ñÍÁ ÝÃ ³ó Ç
ï³ñµ»ñ³ÏÝ»ñÇÝ, ³å³ ßï ³å»óÇù: øÇã ¿É ã³ñ³ß³Ñ»Ýù Ó»ñ
112
Ñ³Ùµ»ñáõ ÃÛ áõÝÁ ¨ Ù³ïá õó»Ý ù ¨ë Ù»Ï ï³ñµ»ñ³Ï: ²í»ÉÇ
× Ç ßï ª åÕå ç ³Ï ³ íá ñ Ù »Ã á¹ Ç Ï ³ ï ³ñ » É ³· á ñÍ í³Í ï ³ñ µ »-
ñ ³Ï : Â » á ñÁ ¹áõ ù Ï Ý³ ËÁÝ ïñ» ù , ¿ ³Ï ³Ý ã¿ : ä ³ñ½³ å »ë
ó ³ÝÏ áõÃÛ áõÝ Ï³ Ù»Ï ³Ý ·³Ù ¨ë óáõó ³¹ñ»Éáõ Ù³ñ¹Ï ³Û ÇÝ
Ù ïùÇª ³Ý í» ñç áñ áÝ »Éá õ ³Ý·Ý³Ñ³ï» ÉÇ Ñ ³ï Ïáõ ÃÛáõ ÝÁ :
º í ³Û ë å»ë , å³ï Ï»ñ ³ó ñ» ù, áñ Ñ³Ý¹Ç å» Éá í Ï ³ñ ·³–
íá ñí³Í áõÃÛ áõÝÁ Ë³Ëïá Õ »ñ Ïá õ Ñ ³ñ³ÏÇó ª a i ¨ a i + 1 ï³ñ–
ñ»ñÁ, ¹áõù ëÏëáõÙ »ù Ñ³çáñ¹³µ ³ñ Ñ³Ù»Ù³ï»É a i + 1 ï³ññÁ
a i -ÇÝ Ý³Ëáñ¹áÕ ï³ññ»ñÇ Ñ»ï Ñ³Ï³é³Ï áõÕÕáõÃÛ ³Ùµ,
³ÛëÇÝùÝ, ¹» åÇ ½³Ýí³ÍÇ ëÏÇ½µÁ : Ð³Ý¹Çå»Éáí ³é³çÇÝ ÇëÏ
a k ï ³ñ ñÇÝ , áñÇ ³ñ Å»ùÁ ·»ñ³½³Ýó áõÙ ¿ a i + 1 -Ç ³ñÅ»ùÁ,
µÝ³Ï³Ý ¿ ï»Õ³÷áË»É a i + 1 ï³ññÁ (k+1) ¹Çñù: ²ÛëåÇëáí
Ï ëï ³Ý ³Ý ù Ù ³ ë³Ùµ Ï ³ñ · ³íáñí³ Í ï íÛ ³É Ý»ñ Ç Ñ ³ çá ñ ¹³-
1
2
n, A
3
k:=n-1
5
i
6 9 ³Û
á ö
ai<ai+1
á
³Û
7 1 1
z:=ai k:=k-1 n, A
a a 1
8
ö:=°áã°
ÜÏ.4.11. ¼³Ý·í³ÍÇ ï³ññ»ñÇ Áëï ³ñÅ»ùÝ»ñÇ

Ýí³½Ù³Ý Ï³ñ·³íáñÙ³Ý åÕåç³Ï³íáñª
113
Ï³ÝáõÃÛáõÝ: Þ³ñáõÝ³Ï »Éáí ³é³çÁÝÃ³óÁ ÝáõÛÝÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿
Ç ñ³·áñÍ »É Ñ ³ç áñ ¹ °³Ý Ñ³çá Õ° ½áõÛ ·»ñÇ ÝÏ ³ï Ù³Ùµ :
ê ³Ï ³ÛÝ Ñ³ç áñ ¹³Ï³Ý áõÃÛ áõÝ áõÙ ï ³ñ ñÇ ï » Õ³÷áËáõ–
ÃÛ áõÝÁ ÙÇ³Ýß³Ý³Ï ã¿, ù³ÝÇ áñ ³ÛÝ ï» ÕÁ , áñÁ å³ï–
ñ³ëï íáõÙ »Ýù ·ñ³í»É , ½µ ³Õí³Í ¿: Ø»ñ ¹» åùáõÙ (k+1)–ñ¹
¹Çñ ùáõÙ , Ç Ýãå»ë ¨ ³ÛÉ Ñ³Ù³ñÝ »ñ Ç ï³Ï , ·ñ ³Ýó í³Í » Ý
ï³ñµ»ñ Ãí»ñ: Ð»ï¨³µ³ñ , ÙÇ³Ï »ÉùÝ ¿ª a i + 1 ÃÇ íÁ Ï ñÏÝ û-
ñ ÇÝ ³Ï »É ¨ a k + 1 , a k + 2 , … ,a i ï ³ñ ñ» ñÁ ï» Õ³ß ³ñ Å »É ¹» å Ç ³ç
Ù»Ï ¹Çñùáí: ²ÛÅÙ Ï³ñ»ÉÇ ¿ a i + 1 -Ç ÏñÏÝûñÇÝ³Ïí³Í ³ñÅ»ùÁ
³ñï ³·ñ »É ( k+1) ¹Ç ñùáõ Ù ³é³Ýó íÝ ³ë »É áõ ³Û ¹ï »Õ Ý ³ËÏÇ-
Ý áõÙ ·ñ³Ýó í³Í ÃÇ íÁ : ÜÏ ³ñ ³·ñ ³Í Á å³ïÏ »ñ³óÝ» Éáõ
Ñ ³Ù ³ñ ³ é³ ç ³ñ Ïáõ Ù » Ýù ¹Ç Ù»É 4 . 12 ·Í ³ÝÏ ³ñ ÇÝ :
2
ÜÏ .4 .1 2 . a i + 1 ï³ññ Ç ak ak+1 ak+2 ... ai ai+1
(k+ 1)-ñ¹ ¹Çñù ï»Õ³- 3 1
÷áËÙ³Ý ·áñÍ ÁÝÃ ³óÇ
å³ñ½³µ ³Ý áõÙ: z
¶Í ³Ý Ï³ñáõÙ Ãí»ñ á í Ý ß³Ý ³Ï ³í³Í ¿ Ñ³Ù³å³ï³ë– Ë³Ý

·á ñÍ áÕáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ Á ï »Õ³÷ áËÙ³Ý ·á ñÍ áÕáõÃÛá õÝÝ »ñ Ç
Ñ »ñ Ã³ Ï³ Ýá õ ÃÛ áõÝ áõ Ù , á ñÝ ³ñ¹ »Ý í» ñÁ ß ³ ñ³–¹ñ í »É ¿ :
Î ³ ñ ·³ íá ñÙ ³Ý ã áñ ñáñ ¹ ï³ñµ »ñ ³Ï Ç Ç ñ³óÙ ³Ý ³É · áñ ÇÃÙ áõÙ ,
á ñÇ µÉ áÏ- ëË »Ù ³Ý µ» ñ í³Í ¿ Ý Ï .4 .1 3- áõ Ù , Ã íÇ
ï »Õ³÷ áËá õÃÛ áõÝÁ Ý »ñ Ï³Û ³ó í³Í ¿ Ã Çí 5 , 11- 12 ¨ 13
µ ÉáÏ Ý» ñá í: ÆÝ ãå» ë » ñ¨ áõÙ ¿ 1 1-1 2 µÉáÏ Ý» ñÇó Ï³½Ùí³Í
óÇ ÏÉÇó , a k + 1 , a k + 2 , ... , a i ï ³ññ »ñ Ç ï »Õ³ß³ñ ÅÁ ¹» åÇ ³ç
Ï ³ï ³ñ í áõÙ ¿ ë Ï ë ³Í í »ñ çÇ Ý ª a i ï³ññÇó, ï»Õ ³½³ï»Éáí
Ó³ËÇó Ñ³ñ³Ï Çó ï³ññÇ Ñ³Ù³ñ:
² ë³ÍÇÝ ÙÝ áõÙ ¿ ³í»É ³óÝ »É , áñ ÃÇ í 6 -8 µÉ áÏÝ»ñÇó
Ï ³½Ù í³Í óÇ ÏÉÁ Çñ ³Ï ³Ý ³óÝ áõÙ ¿ a i + 1 Ã í Ç Ýá ñ ï »Õ Ç áñ á–
Ý áõ Ù Á ½ ³Ý·í ³Í Ç ë Ï½µ Ý³Ù³ëáõÙ , áñ Á Ù ÇÝã¨ a i ï ³ ñ ñÁ ³ ñ¹ »Ý
Ï ³ñ ·³íáñí³Í ¿ : àñ áÝ »Éá í ³Û ÝåÇ ëÇ a k ï³ñ ñ , á ñÁ ³ ñ Å» ùá í
·»ñ³½³ÝóáõÙ ¿ a i + 1 ï ³ñ ñÁ , Ù »Ý ù Ñ ³ïÏ ³óÝ áõ Ù » Ýù Ýñ ³Ý
Ñ ³ç áñ ¹ áÕ ( k+1) ï »Õ Á a i + 1 ï³ññ ÇÝ: ºÃ» áñáÝ–Ù ³Ý
Á ÝÃ ³ó ù áõÙ ³ Û ¹ åÇ ëÇ ï ³ñ ñ ã Ç Ñ ³Ý ¹Ç åáõÙ , ³ å³ ó Ç ÏÉÇ k
å³ñ³Ù»ïñÁ ÁÝ¹áõÝáõÙ ¿ ½ñá ³ñ Å»ù ¨ a i + 1 ï³ññÇ Ýáñ
ï »Õ Ç Ñ ³Ù³ñÝ ¿ ¹ ³ éÝ áõÙ ³ é³ çÇ Ý ¹ Çñ ùÁ ( k + 1= 1) :
114
1
êÏÇ½µ
2
n, A
3
i:=1,n-1
9
n, A
áã 4
ai<ai+1
10
ì»ñç
³Ûá
5
z := ai+1
k := i-1
6 áã
k ≥1
³Ûá
7 áã
ak<z
11
³Ûá j:=i,k+1,-1
8
k:=k-1 12 13
aj+1 := aj ak+1:= z
Ü Ï .4 .1 3 . ÊÝ ¹Ç ñ 37 É áõ ÍÙ³Ý ²3 7.4 ³É ·á ñÇÃÙ Ç

µ ÉáÏ- ëË»Ù³:
ÆÝ ãå»ë »ñ¨áõÙ ¿ í»ñç ÇÝ ·Í ³ÝÏ³ñÇó , ½³Ý·í³Í Ç Ï³ñ-

· ³ íá ñá õ ÙÁ Ç ñ³ · áñÍ íá õ Ù ¿ , Ñ ÇÙÝ ³Ï ³Ý áõÙ , Ù »Ï ó Ç ÏÉáí, á ñÇ
å ³ ñ ³Ù» ïñ Ý ¿ i ÷ á÷ áË ³Ï ³ÝÁ : Ü» ñùÇ Ý » ñÏ áõ ó ÇÏ É »ñ Á Ï ³-
115
ï ³ñ í áõÙ » Ý ÙÇ³Û Ý ³ ÝÑ ñ³ Å »ßï áõ ÃÛ ³Ý ¹» å ùá õ Ù , »ñ µ Ñ³Ý -
¹Ç åáõ Ù »Ýù ° ³ÝÑ ³ç áÕ ° ½áõÛ ·Ç , á ñÁ Ë³Ëï áõÙ ¿ Ï³ñ ·³íá-
ñ í ³Í áõÃÛ áõÝ Á . ³ÛÝ å» ë áñ ³ É ·á ñÇ ÃÙÇ Å³Ù ³Ý ³Ï ³Û Ç Ý µ Ýáõ -
Ã ³·Çñ Á ³Ý ÙÇç ³Ï ³Ýá ñ» Ý Ï ³Ëí³Í ¿ ³Û ¹åÇ ëÇ ½áõÛ·» ñÇ ù³-
Ý ³Ï Çó : ÆëÏ ¹ñ ³Ýó µ ³ó ³Ï ³Û áõ Ã Û ³ Ý ¹ »å ù áõÙ , áõÝ »Ý ³É á í
ï íÛ ³É Ý »ñ Ç Ç ë Ï ½µ ³Ý» Ï ³ñ ·³ íá ñ í³ Í Ñ ³ç áñ ¹ ³Ï ³Ýá õ ÃÛ áõÝ ,
Ï ³ ßË³ïÇ Ù Ç ³Û Ý ³ñ ï³ùÇ Ý ó Ç ÏÉÁ , µ³ÕÏ ³ó ³Í 3-4 µÉ áÏ-
Ý »ñ Çó :
²ÛëåÇëáí Ï³ñ»ÉÇ ¿ ë³ÑÙ³Ý³÷³Ï»É ÙÇ³ã³÷ ½³Ý·-
í³ÍÝ» ñ Ùß³Ïá Õ ³É·á ñÇÃ ÙÝ» ñÇ áõ ëáõ ÙÝ³ëÇ ñá õÃÛ áõÝ Á , Ù »Ï
³ Ý ·³Ù ¨ ë Ã í ³ñÏ »É áí ³ Û Ý Ñ ÇÙÝ ³Ï ³Ý Ýå³ ï ³ÏÝ »ñ Á, á ñá Ýó
Ñ »ï ³åÝ ¹áõÙ ¿ÇÝ ù: ú·ï ³·áñ Í»É áí ½³Ý ·í³ÍÝ »ñ Ç ï³ñ ñ»ñ Ç
Ñ ³ç áñ ¹ ³Ï³ Ý Ñ³Ù³ñ ³Ï ³É á õ Ù Á , Ñ Ý³ñ ³ íá ñáõ ÃÛá õ Ý ¿
Á Ý Ó» é íáõ Ù, ÷ á÷ áË »É á í ÇÝ ¹» ùëÇ ³ ñÅ »ù Á Ñ ³ç áñ ¹ ³µ³ ñ ÁÝ-
ï ñ»É µ áÉá ñ ï ³ññ »ñ Á , í» ñÉ áõÍ »É Ý ñ³Ýó ³ñÅ» ùÝ »ñÁ ¨ Ù ß³Ï»É
Á ëï ËÝ ¹ñ Ç å³Ñ³Ýç Ý» ñÇ : Æ ñ³Ï³Ý³óíáÕ ·á ñÍ áÕ áõ-
ÃÛ áõÝÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ÉÇÝ»É ï³ñµ»ñ µÝáõÛÃÇ, ûñÇÝ³Ï ,
· áõ Ù³ ñÇ ( ³ ñï ³ ¹ñÛ ³É Ç) Ï³Ù ù³Ý ³ÏÇ Ñ ³ß í áõÙ , Ù »Í³· áõ Û Ý
(÷ á ùñ ³·áõÛ Ý) ³ñÅ»ùÇ áñ áßáõÙ , ½³Ý ·í³ÍÇ ï ³ññ »ñÇ í» ñ³-
¹³ë³íáñáõÙ ¨ Áë ï á ñ¨ ¿ Ñ ³Ûï³ÝÇ ßÇ Ï ³ñ ·³íáñ áõÙ: ´ áÉá ñ
¹Çï³ñÏí³Í ³É ·áñÇÃ ÙÝ»ñÁ ÑÇ ÙÝ ³ñ³ñ ¹»ñ »Ý Ë³ÕáõÙ
Íñ³·ñ³íáñÙ³Ý áÉáñïáõÙ: Âí³ñÏí³Í ËÝ ¹Ç ñÝ »ñÇó Û áõñ ³-
ù³ÝãÛ áõ ñÝ ³Û ë Ï³Ù ³Û Ý ï³ñµ »ñ ³Ï Ý» ñáí ·á ñÍ Ý³Ï ³Ý áõÙ
Ñ ³×³Ë³ÏÇ »Ý Ñ³Ý¹Ç åáõ Ù ¨ µáÉáñ ¹» åù»ñáõÙ å»ïù ¿
ëï»ÕÍ³·áñÍ³µ³ñ ÏÇñ³é»É ÉáõÍÙ³Ý Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý
³É ·áñÇÃÙ Á: º ñµ »ÙÝ ÷³ÏáõÕáõó ¹áõ ñë ·³Éáõ Ñ ³Ù³ñ
³ÝÑ ñ³Å»ßï ¿ ÉÇ Ýáõ Ù ÷Ý ïñ »É ¨ Ï ³éáõó »É Ý áñ ³É ·áñÇ ÃÙÝ »ñ
Ï³Ù ÁÝ ¹Ñ³Ýñ³óÝ»É »Õ³ÍÁ: àñå»ë ³ë³ÍÇ ÑÇÙ Ý³íáñáõÙ
Ï ³ñ »É Ç ¿ Ñ Çß ³ï ³Ï »É »ñ Ïáõ ëÇó ³í»ÉÇ Ã í»ñÇó Ù»Í³·áõ ÛÝÇ
á ñá ßÙ ³Ý Ë Ý¹ Çñ Á , »ñ µ û ·ïí»óÇ Ýù 5 .2 ³ É ·á ñÇÃÙ áõÙ Çñ ³-
Ï³Ý³óí³Í ëÏ½µáõ ÝùÇó, ÝÏ³ï »Éáí ³ÛÝï»Õ ·áñÍáÕáõ -
ÃÛ áõÝ Ý» ñÇ Ï ñÏÝ áÕ áõÃ Û á õ Ý ¨ Ù» ñÅ» É á í 5 .1 - Á :
ÆÝãå»ë ¹Åí³ñ ã¿ñ ÝÏ³ï»É, ½³Ý·í³ÍÝ»ñÇ ÏÇñ³ñÏ–Ù³Ùµ
Ë Ý¹ Çñ Ý» ñáõÙ Ñ ÇÙÝ ³Ï³ Ý µ ³ñ ¹áõÃ Û áõ ÝÁ Ý »ñ Ï³Û ³ó–Ý áõÙ ¿
ïíÛ ³ÉÝ »ñÇ Ù ß³ÏÙ ³Ý Ñ »ñÃ ³Ï ³Ý áõÃÛ ³Ý ÁÝ ïñáõ–Ã ÛáõÝ Á , áñÁ
Ï ³ñ »ÉÇ ¿ Ç ñ³·áñÍ »É ï ³ñµ »ñ á õÕÕáõ ÃÛáõÝ –Ý» ñá í: ²Û ë å» ë,
ËÝ¹ñÇ å³ÛÙ³Ý Ý»ñÇó Ï³Ëí³Í ½³Ý·í³ÍÇ ï³ññ»ñÁ Ï ³ñ»ÉÇ
¿ ÁÝïñ »É ëÏ½µÇó, ß³ñÅí»Éáí ¹»åÇ í»ñçÁ, Ï³Ù í»ñçÇóª
ÁÝÃ³Ý³Éáí ¹» åÇ ëÏ Ç½µÁ : îíÛ³É ¹ñáõ ÛÃÁ í×éá ñá ß ¹»ñ ¿
Ë³Õáõ Ù Ñ ³ï Ï³å»ë »ñ Ïã³÷ ½³Ý·í³ÍÝ »ñÇ Ù ß³ÏÙ ³Ý
Å³Ù³Ý³Ï , áñáÝó áõëáõÙ Ý³ëÇ ñ– Ù³ÝÁ Ù»Ý ù å³ïñ³ëïíáõÙ
» Ýù ³Ýó Ý»É ³ÝÑ ³å³Õ :
116
4.2. ºðÎâ²ö ¼²Ü¶ ì²ÌÜºðÆ ØÞ²ÎàôØ
º ñ Ïã³÷ ½³Ý ·í ³Í Á Ï ³Ù Ù ³ïñ ÇóÁ ï íÛ ³ É Ý »ñÇ ¹³ë ³-

íá ñÙ ³Ý ³ÛÉ ï ³ñµ »ñ³Ï ¿ , áñï »Õ Ûáõ ñ³ù³Ý ãÛ áõñ ï ³ññÇ
¹ Çñ ùÁ áñá ß íáõ Ù ¿ Ç ñ »ñ Ïáõ Ç Ý¹ »ù ëÝ» ñÇ Ï ³Ù Ï áá ñ¹Ç -
Ý ³ï Ý» ñÇ ³ñ Å» ùÝ »ñá í: ÆÝ ãå»ë í» ñÁ Ýßí»É ¿ , ³é³çÇ Ý ÇÝ-
¹ » ùë Á ó áõ Û ó ¿ ï ³É Ç ë ³ Û Ý ï áÕÇ, Ç ëÏ » ñÏñá ñ ¹ ÇÝ ¹» ùë Á ª ³Û Ý
ëÛ³Ý íñ³, áñáÝó Ñ³ïÙ³Ý Ï»ïá õÙ ·ïÝíáõÙ ¿ ïíÛ³É ï³ññ Á:
Ø ³ ïñÇó Ç ï ³ñ ñ» ñÁ Ù ß ³Ï» É áõ Ñ ³Ù ³ñ Ýñ³ Ýó ³ñ Å»ù Ý» ñÁ
³ÝÑ ñ³Å»ßï ¿ Ý³Ë³å»ë Ý» ñÙ áõÍ »É ¨ ï »Õ ³¹ñ »É Ç ñ»Ýó
ï »Õ »ñ áõ Ù : ¸ ñ ³Ý Çó Ñ »ï á Ù »ñ ¹ » Ù Í ³ é³Ýá õ Ù ¿ Ñ ³ç áñ ¹ ª
ï íÛ ³É Ý »ñ Ç Á Ýï ñáõÃÛ ³Ý ËÝ¹ Çñ Á , Ã» Ç Ýã å ÇëÇ Ñ» ñ-
Ã³Ï³ÝáõÃÛ³Ùµ ÁÝï ñ» É ïíÛ³ÉÝ»ñÁ Ýå³ï³Ï ÇÝ Ñ³ëÝ »É áõ
Ñ ³Ù ³ñ : À Ý ïñ áõÃÛ áõÝ Á å »ï ù ¿ ³ Û Ý å» ë Ï ³ ½Ù ³Ï» ñå » É , áñ-
å»ë½Ç áã Ù Ç ï³ññ ¹áõ ñë ãÙÝ³ Ù »ñ ï»ë³¹³ßïÇóÇó , ÇëÏ
ÁÝÃ³óùÁ ÉÇÝÇ ÑÝ³ñ³íáñÇÝ ã³÷ ³ñ³·:
¸ Ç ó áõ ù å³Ñ ³Ý ç í áõ Ù ¿ Ý »ñ Ù áõÍ »É n ï áÕ» ñÇó ¨ m ë Û áõ-
Ý »ñ Çó µ ³ÕÏ ³ó ³Í Ñ »ï ¨Û ³É Ù ³ï ñÇóÇ ï³ñ ñ» ñÁ .
⎛ b1 ,1 b1 ,2 L b1 m ⎞
⎜ ⎟
⎜ b 2 ,1 b 2 ,2 L b 2 m ⎟
B =⎜ :
L L L L ⎟
⎜ ⎟
⎜b ⎟
⎝ n1 b n 2 L b nm ⎠
ê áíáñ ³µ ³ñ Ù³ïñÇóÇ ï ³ññ »ñÁ Ý»ñ Ùáõ Íá õÙ ¨ Ùß³Ï áõÙ »Ý
Ñ »ï ¨Û³É »ñ Ïáõ Ñ »ñÃ³Ï ³Ýá õÃÛ áõÝ Ý» ñá í. °ï áÕ ³é ïá Õ° Ï³Ù
°ëÛ áõÝ ³é ëÛ áõÝ ° , ÇÝ ãÁ Ï ³åí³Í ¿ ³ÕÛ áõë³Ï Ý»ñÇ ÁÝ –Ã »ñó Ù³Ý
Ï ³ñ ·Ç Ñ »ï : º ñÏ áõ ¹ » å ù áõÙ ¿ É ëÏ ½µáõÙ Ý »ñ ÙáõÍíá õ Ù ¿
³é³çÇÝ ïá ÕÁ ª Ó³ËÇó ³ç , Ï³Ù ëÛ áõÝ Áª í»ñ ¨Çó Ý »ñù¨ , áñÇó
Ñ»ïá Ý» ñÙáõÍíáõ Ù ¿, Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý³µ³ñ, »ñÏñáñ ¹ ïáÕÁ
Ï³Ù ëÛáõ ÝÁ ¨ ³ÛÉÝ: ì»ñÉáõ Í»Éáí ³é³çÇÝ ï³ñµ »ñ ³ÏÁª Ï³ñáÕ
»ù ÝÏ³ï »É, áñ Ï³Ù³Û³Ï³Ý i–ñ¹ ïá ÕÁ Ý»ñÙ áõÍ»ÉÇë, ³é³çÇÝ
Ç Ý¹ »ù ëÇ ³ ñ Å» ùÁ ÙÝ áõÙ ¿ ³ Ý÷ á÷ áË ¨ Ñ ³í ³ë ³ñ i , Çë Ï
» ñÏ ñá ñ¹ ÇÝ ¹» ù ëÁ Á Ý¹ áõ Ýáõ Ù ¿ 1 - Çó m Ñ ³ç áñ ¹ ³Ï ³Ý ³ Ù µá Õç
³ñ Å» ùÝ »ñÁ : Æ Ýãå» ë Ý »ñÏ³Û³ó í³Í ¿ ÝÏ .4 .14 ³-áõ Ù ,
Á Ý¹·ñÏ»É áí Ýßí³Í óÇ ÏÉÁ i å³ñ³Ù»ïñáí ó ÇÏÉ Ç Ù »ç ¨
Ï ñÏÝ »É áí ³ Û Ý ³ é ³çÇ Ý Ç Ý¹ » ùëÇ 1- Çó n µ áÉ á ñ ³ ñÅ» ùÝ »ñ Ç
Ñ ³Ù ³ñ , Ï Çñ ³Ï ³Ý ³ó Ý »Ý ù ³Ù µá Õç Ù³ïñ ÇóÇ ï ³ñ ñ» ñÇ
Ý »ñ Ùáõ Íáõ Ù:
117
i :=1,n i :=1,m
j :=1,m j :=1,n
bij bji
³) µ)
ÜÏ .4 .1 4 . ° îá Õ ³ é ïá Õ ° ( ³) ¨ °ëÛ áõÝ ³ é ëÛ áõÝ (µ)

»Õ³Ý³Ï Ý»ñáí Ù³ïñÇóÇ ï³ññ»ñÇ Ý»ñÙ áõÍÙ³Ý
³ É ·áñ ÇÃÙÇ µÉá Ï- ë Ë»Ù ³Ý »ñ :
ÜÙ³Ý ¹³ïáÕáõÃÛ áõÝÝ»ñÇ ÑÇÙ ³Ý íñ³ Ï³éáõó í³Í ¿ °ëÛáõÝ

³é ëÛ áõÝ ° Ý» ñÙ áõÍ Ù³Ý ³É ·á ñÇÃ ÙÇ µÉá Ï-ë Ë»Ù ³Ý , áñ Á µ» ñ í³Í
¿ ÝÏ.4.1 4µ-áõÙ: Æ ï³ñµ»ñáõÃÛ áõÝ Ý³Ëáñ¹ ï³ñµ»ñ ³ÏÇ
³Ûëï»Õ i– ñ¹ ëÛ³Ý ï³ññ»ñÇ Ý»ñÙáõÍÙ³Ý ÁÝÃ³óùáõÙ
³Ý÷á÷áË ¿ ÙÝáõÙ ï³ññÇ »ñÏñáñ¹ Ç Ý¹»ùëÁ , ÇëÏ ³é³çÇÝ Á
÷ á÷ áË íáõÙ ¿ 1-Çó Ù ÇÝ ã¨ n : ²Û ëá õ Ñ» ï¨ Ù ³ïñ ÇóÝ» ñÇ Ñ »ï
³éÝãíáÕ µá Éá ñ ËÝ ¹Çñ Ý» ñáõ Ù , »Ã » Ù ³ïñ ÇóÇ ï ³ññ »ñ Ç Ý» ñ-
Ù áõÍ Ù³ÝÁ ãÇ Ñ³Ù³ï»Õíáõ Ù áñ¨¿ ³ÛÉ ·áñÍáÕáõ ÃÛáõÝ , Ù»Ýù
Ï ÏÇñ ³é» Ýù Ý »ñÙ áõÍ Ù³Ý ÁÝ ¹Ñ ³Ý ñ³ó í³Í µ ÉáÏ , Ç ÝãåÇ ëÇÝ
Ý »ñ Ï³Û ³ó í³Í ¿ ÝÏ . 4 .1 5-á õ Ù : ²Ûë å ÇëÇ Ý»ñÏ ³Û ³óÙ ³Ý Å ³Ù ³-
Ý ³Ï Ù ³ïñ ÇóÇ ï ³ññ »ñ Ç Ý» ñÙ áõÍ Ù³ Ý Ñ »ñ Ã³ Ï³ Ýá õ ÃÛ áõÝÁ
¿ ³Ï ³Ý ã¿ , Ç ëÏ Ù ³ïñ ÇóÇ ã ³÷ë »ñ Á Ý ß »ÉÇ ë ³ é³ çÇÝ Ñ» ñÃ ÇÝ
Ý ßá õ Ù » Ý ïá Õ» ñÇ ù ³Ý³ÏÁ ( n) , Ñ» ïá ª ëÛáõ Ý» ñÇ ( m) :
Ü áõ Û Ý Ó¨ áí Ï ³ñ »É Ç ¿ í ³ñ í»É Ù ³ï -
ñÇóÇ ï³ññ»ñÇ ³ñï³ÍÙ³Ý ¹»åùáõ Ù,
÷ áË³ñ ÇÝ »É áí Ý »ñÙá õÍÙ ³Ý µÉ áÏÁ ³ñ-
n,m,B
ï³ÍÙ³Ý µÉáÏáí ¨ ï» Õ³¹ñ»É áí, µÝ³Ï³Ý
¿ , Ù ³ï ñÇóÇ ï³ññ »ñÇ ³ñ Å» ùÝ »ñÇ áñ áß-
Ù ³Ý Ñ³ïí³ÍÇó Ñ»ïá:
ÜÏ.4.15. ² Û ë åÇ ëá í µ áÉ áñ
Ý³Ë³å³ïñ ³ëï³Ï³Ý ³ßË³ï³ÝùÝ»ñÁ
³í³ñ ïí³Í »Ý , Ï ³ñáÕ »Ý ù ³ÝóÝ »É Ù »ñ ÑÇÙ Ý³Ï³Ý ·áñ ÍÇÝ :
Ê Ý ¹Çñ 3 8 : î ñ í³Í ¿ ª B = b ij , i = 1 , n ; j = 1 , m Ù ³ ï ñÇóÁ :
ä ³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ Ñ ³ß í»É ¨ ³ ñï ³Í »É Ù ³ïñ ÇóÇ µ áÉ á ñ ¹ñ ³Ï ³Ý
ï ³ñ ñ» ñÇ ÙÇ çÇÝ Ãí³µ³Ý ³Ï ³ÝÁ :
118
ì» ñÑÇ ß»Éáí, áñ Ãí»ñÇ ÙÇç ÇÝ Ãí³µ³Ý³Ï³ÝÁ ³Û ¹ Ãí» ñÇ
· áõ Ù³ ñÇ ¨ ù ³ Ý ³ÏÇ ù ³ Ýá ñ¹Ý ¿ , Ï ³ ñ»É Ç ¿ Ñ» ï¨Û ³É Ï » ñå
á õ ñ í³ ·Í »É ï íÛ ³É ËÝ¹ ñÇ É áõ Í áõÙ Á . Ù³ïñ ÇóÇ Û áõ ñ ³ ù³ Ý ãÛáõ ñ
ï³ññÇ ³ñÅ»ùÁ Ý»ñÙáõÍ»Éáõó ³ÝÙ Çç ³å»ë Ñ»ïá ³Ý ÑÁñ³-
Å » ßï ¿ ³ÛÝ Ñ³Ù»Ù ³ï »É ½ñá Û Ç Ñ »ï : º Ã » Ã ÇíÁ ¹ñ³ Ï ³Ý ¿ ,
³ å ³ ³Û Ý å » ïù ¿ ÁÝ ¹ ·ñÏ »É ·á õ Ù ³ñÇ Ù »ç ¨ Ñ ³ß í»É : ²Ûë -
åÇëá í ËÝ¹ñÇ ÉáõÍáõÙÁ Ñ³Ý·»ó Ù»½ ù³ç Ñ³ÛïÝÇ ·áõÙ³ñÇ ¨
ù ³ Ý³ÏÇ Ñ³ß íÙ ³Ý Á , á ñ áÝ ù Ñ³Ù ³ï» Õ íáõÙ » Ý ï íÛ ³É Ý »ñÇ
Ý »ñ Ùáõ ÍÙ ³Ý Ñ »ï : Ø Ç ³Ï Ý áñ áõ Û ÃÁ ª Ù³ïñ ÇóÇ í ñ ³Ûáí
» ñÃ ¨» Ïáõ ÃÛ³Ý Ï ³½Ù ³Ï »ñ åáõÙÝ ¿ : ÀÝ ¹áõÝ »Ý ù ï ³ññ »ñ Ç Ý »ñ-
Ù áõ Í Ù³Ý °ï áÕ ³ é ïá Õ ° ï ³ñ µ»ñ ³Ï Á ¨ ¹ÇÙ »Ý ù Ý Ï. 4 . 16- ÇÝ
áñáß ·á ñÍáÕáõÃÛ áõÝÝ»ñ å³ñ½³µ ³Ý »Éáõ ÙÇïáõÙáí:
¶ Í ³Ý Ï³ñÇó å ³ñ ½ ³µ³ ÝÙ ³Ý Ï ³ñ Çù áõ Ý»Ý ª ó ÇÏÉ »ñÇ ³ ß-
Ë³ï³Ý ùÁ ³í³ñï»É áõó Ñ»ïá Ï³ï³ñí»É Çù ·áñ Íá Õáõ –
ÃÛ áõÝ Ý» ñÁ , Çë Ï ³í»É Ç ëïá õÛ ·ª ÃÇ í 8 µÉ áÏá õÙ ëïá õ·íá Õ
³ é Ýã áõÃ Û áõÝ Á : ²Û Ý å³Û Ù ³Ý ³íáñ í ³Í ¿ Ýñ³ Ýá í , áñ Ù ³ï ñÇóÇ
Ù »ç Ñ Ý³ ñ³ í áñ ¿ ã·ï Ýí Ç á ã Ù Ç Ñ³ï ¹ñ ³Ï ³Ý ÃÇí , ÇÝ ãÇ
Ñ »ï ¨³ Ýù áí ¨ ·áõ Ù³ñ Á ( ¶ ) ¨ ù³Ý ³ÏÁ ( ø ) Ï ÙÝ ³Ý Ñ³í ³ë ³ñ
½ñáÛÇ : ä ³ïÏ»ñ³ó Ýáõ ±Ù »ù, Ã» ÇÝ ã ï»ÕÇ Ï áõÝ »Ý³ »Ã»
³é³Ýó å³Û Ù³Ý Á ëïáõ ·»Éáõ Ï ³ï³ñ»Ý ù ÃÇ í 9 µÉ áÏÁ: ÂíáõÙ
¿ ª Ñ »ï ¨³ÝùÝ» ñÁ µ³ó³ïñ »É áõ Ï³ñÇ ù ãÏ ³:
²Û ë åÇ ëá í , ¹ ñ³ Ï³ Ý Ã í» ñÇ µ³ó ³ Ï³Û áõ ÃÛ ³Ý ¹» åùáõÙ
Ï ëï ³Ý ³Ý ù ¶ = 0 å ³ï ³ë Ë ³ÝÁ , Ç ëÏ ·á Ý» Ù »Ï Ã íÇ ³ é Ï³–
Û áõÃÛ ³Ý ¹»åùáõÙ ª ½ñáÛ Çó ï³ñµ »ñíáÕ Ã Çí:
119
1
êÏÇ½µ
2
¶:=ø:=0
3
i :=1,n
4 8 áã
j :=1,m ø>0
5 ³Ûá
9
bij
¶ := ¶ ø
áã 6
bij >0 10
¶
³Ûá
7
11
¶:=¶ + bij ì»ñç
ø:=ø + 1
ÜÏ .4 .1 6 . ÊÝ ¹Ç ñ 38 Éáõ ÍÙ³Ý ³É·á ñÇ ÃÙÇ

µ ÉáÏ- ëË»Ù³:
ÊÝ¹Çñ 39: î ñ í³Í ¿ª B = b ij , i = 1 , n ; j = 1 , m Ù ³ï ñÇóÁ :

ä ³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ áñ á ß» É ¨ ³ñï³Í» É Ù ³ïñ ÇóÇ ³Ù»Ý ³÷ áùñ
³ñ Å» ù á õÝ»ó áÕ ï³ññÁ :
î íÛ³É ËÝ¹ÇñÁ É áõÍ»Éáõ Ñ³Ù³ñ ÏÇñ³é»Ýù ÙÇ ³ã³÷
½³Ý·í³ÍÝ»ñáõÙ ÝÙ³Ý³ïÇ å ËÝ¹Çñ ÉáõÍáÕ ²33.2 ³É·á–
ñ ÇÃÙ Ç Ï ³ éá õ ó Ù ³Ý ë Ï½ µá õ Ý ùÁ ( ï »ë ÝÏ .4 . 5) : ø ³Ý Ç áñ ÑÇ ß ³-
ï ³Ï í ³Í ³ É ·á ñÇÃÙ Á Å ³ Ù³Ý³ÏÇ Ý Ù ³Ý ñ³Ù ³ë Ý í»ñ É á õ Í í»É ¿
¨ , Ñ áõë á í »Ý ùª Ó»ñ Ïá ÕÙ Çó Ûá õñ ³óí»É , ³å³ ë³Ñ Ù³Ý³-
÷ ³Ï í» Ýù Ý áõ Û Ý ëÏ½ µá õ Ý ùÁ Çñ ³Ï ³Ý ³óÝá Õ Ù³ïñÇóÇ ï ³ñ-
120
ñ »ñ Çó ÷á ùñ ³·áõ ÛÝÁ á ñá ßáÕ ³É·á ñÇÃ ÙÇ µÉ áÏ- ëË»Ù ³Û Ç Ý »ñ-
Ï ³Û ³ó Ù ³Ùµ , áñ Á µ» ñí³ Í ¿ ÝÏ . 4. 1 7-áõ Ù :
Ê Ý ¹Çñ 4 0 : î ñ í³Í ¿ ª B = b ij , i = 1 , n ; j = 1 , m Ù ³ ï ñÇóÁ :

ä ³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ Ù ³ïñ ÇóÇ ï áÕ» ñÁ Ï³ñ·³ í áñ »É Á ëï k - ñ ¹
ë Û ³ Ý ï ³ñ ñ» ñÇ ³ñ Å »ùÝ »ñ Ç ³ ×Ù ³Ý ª í» ñ¨ Çó Ý »ñ ù¨ :
ÐÝ ³ñ ³íáñ ã¿ í» ñ³¹³ë³íáñ»É áí Ù³ïñÇó Ç ï áÕ »ñ Á
ÙÇ³Å³Ù ³Ý³Ï Ï³ñ·³íáñ »É µáÉáñ ëÛáõÝ»ñÇ ï³ññ»ñÁ:
ê ³Ï ³Û Ý ß³ï Ñ ³× ³Ë ³ÝÑ ñ ³Å» ßï ¿ É Ç Ýá õ Ù ³ ÕÛ á õ ë ³Ï Ý» ñÁ
Ï ³ñ ·³íáñ» É Áë ï áñ¨ ¿ ëÛ ³Ý ïíÛ³ÉÝ» ñÇ ³ñ Å» ùÝ »ñÇ ³×Ù³Ý
Ï ³Ù Ý í ³½Ù ³Ý : úñ ÇÝ³Ï , Ï ³ñ »É Ç ¿ å ³ïÏ» ñ ³ó Ý» É , á ñ Ù ³ï-
ñÇóÇ k-ñ¹ ëÛáõ ÝÁ å³ñáõÝ³Ï áõÙ ¿ n ³Ý Ó³Ýó ³ßË³ï³Ýù³Û ÇÝ
ë ï³ ÅÁ ¨ ï íÛ ³É å³ÑÇ Ý Ñ ³ñÏ ³ íá ñ ¿ Ù ³ï ñÇóÇ ï áÕ »ñÁ
í» ñ³¹³ë ³íá ñ»É ³ÝÓ» ñÇ ë ï³ÅÇ ³×Ù ³Ý Ï ³Ù Ýí³½Ù³Ý
Ï³ñ·áí:
²é³ç ³¹ñí³Í ËÝ ¹Ç ñÁ ÉáõÍ»Éáõ Ñ³Ù³ñ Ï³ñáÕ »Ýù
û ·ï í»É í»Ï ïá ñÝ» ñÇ Ý Ï³ ïÙ ³Ùµ ÏÇ ñ ³é í ³Í Ï ³ ñ·³ íá ñÙ ³Ý
³É ·á ñÇÃÙ Ý» ñÇó : ºÃ» Ñ Ç ßáõ Ù »ù, ¹ñ ³Ý ù » ñ Ïáõ ëÝ ¿ ÇÝ , ¨
1
êÏÇ½µ
2
n,m,B
3
k :=p :=1
4
i:=1,n
8
5
k,p, bkp
j:=1,m
9
6
á ì»ñç
bkp<bij
³Ûá
7
ÜÏ .4 .17 . ÊÝ ¹Çñ 39
k:=i; p:=j
É áõ ÍÙ ³Ý ³É ·á ñÇÃ ÙÇ
121
Ñ ³Ù »Ù ³ï áõ Ã Û ³ Ý ³ ñ¹Û áõÝ ùáõ Ù å ³ ñ ½í »ó , á ñ åÕå ç³ Ï ³íáñ
» Õ ³Ý ³ÏÁ Ý ³Ë ÁÝï ñ»É Ç ¿ : ê ³Ï ³Û Ý Ù³ïñÇóÝ »ñÇ ÏÇñ³ñÏÙ ³Ùµ
ïíÛ ³É Ù»Ãá¹Á Çñ»Ý ãÇ ³ñ¹³ñ³óÝáõÙ , ù³ÝÇ áñ
Ï³ñ·³íáñÙ ³Ý ÁÝÃ³ó ùáõÙ ï³ññ»ñÇ ï»Õ³÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ
ù³Ý³ÏÁ ã³÷³½³Ýó ß³ï ¿ : º Ã» ÙÇ³ã ³÷ ½ ³Ý · í³Íáõ Ù
ï »Õ ³÷ áËÙ ³Ý »Ý Ã³Ï ³ ¿ Ù» Ï ï ³ñ ñ , ³ å³ » ñÏ ã ³÷ ½ ³ Ý ·-
í³Íáõ Ùª Ù»Ï ïáÕ, áñÁ µ ³ÕÏ ³ó ³Í ¿ m ï³ññ»ñÇó : à õñ»ÙÝ
» ñÏ áõ ïá Õ» ñÇ ï» Õ ³÷ áË áõ ÃÛ áõ Ý Á Ñ ³Ý · áõÙ ¿ 2 m ï³ññ»ñÇ
ï »Õ ³÷ áËá õ ÃÛ ³Ý , áñ Ý Á Ý¹ áõ Ý» É Ç ã¿ : Ð»ï ¨³ µ³ ñ , Ù Ýáõ Ù ¿
Ï Çñ ³é»É í» Ïï áñÝ »ñ Ç Ï ³ñ·³íáñ Ù³Ý ³é³ç ÇÝ »Õ ³Ý ³Ï Á , á ñÁ
Ù ³ï ñÇóÝ »ñ Ç ÏÇ ñ³ñÏÙ ³Ù µ Ó ¨ ³÷ áËíá õ Ù ¿ ³ Û Ý ï »ëùÇ , á ñÁ
µ »ñ í ³Í ¿ ÝÏ . 4 .18- áõÙ :
Ð³Ù»Ù ³ï»É áí ²37 .2 ³É ·áñÇÃÙ Áª Ù ³ïñÇó Ý»ñÇ Ï Ç–
1
ì»ñç
2
n,m,B; k
3
p:=1,n-1
11
4 B
i := p
12
5
ì»ñç
j:=i+1,n
8 ³Ûá
6
áã i =p
bjk<bik
áã
9
³Ûá
7 j:=1,m
i := j
10
z := bpj
bpj:=bij
bij:= z
ÜÏ.4.18. ÊÝ¹Çñ 40 ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ëË»Ù³:

122
ñ ³ ñÏÙ ³Ù µ ² 40 ³É ·á ñÇ ÃÙÇ Ñ»ï ª Ï³ñá Õ » Ý ù Ý ß» É Ý ñ ³Ýó
µ ³ó ³ñ Ó ³Ï Ý áõ Û Ýáõ ÃÛ á õ ÝÁ , ï ³ñµ »ñ áõÃÛ ³Ùµ ÃÇ í 9-10 µÉ áÏ–
Ý»ñÇ: â¿ ± áñ Ù³ïñ ÇóÇ Ûáõñ³ù³Ý ãÛáõ ñ ëÛá õÝ Ï³Ù ïá Õ Ï ³–
ñ»ÉÇ ¿ ¹Çï³ñÏ»É áñ å»ë í»Ïïáñ , áñÇ ï³ññ»ñÁ µÝáõ Ã³–
·Á ñíáõÙ »Ý »ñÏáõ ÇÝ ¹»ùëÝ»ñáí: ÀÝ ¹ áñáõÙ Ñ³ÙÁÝÏ Ýáõ Ù »Ý
Ù Ç¨Ý áõÛ Ý ë Û³Ý ï ³ññ »ñ Ç » ñÏ ñá ñ ¹ ÇÝ ¹» ùë Ý» ñÁ , Ç ëÏ ÙÇ¨ –
Ý áõÛÝ ï áÕÇ ï ³ññ »ñÇ ÝÁ ª ³é³çÇ Ý : ºÃ » í» Ïï áñÝ »ñ Ç ¹» å–
ù áõ Ù » ñÏ áõ ï³ññ »ñÇ ³ ñÅ » ùÝ» ñÁ ï» Õ ³÷ áË »É á õ Ñ ³Ù ³ñ
å³Ñ³Ýç íáõÙ ¿ ñ » ñ»ù ·á ñÍ áÕáõÃ Ûáõ Ý ( ÝÏ.4 .10-µ É .9) , ³å³
Ù ³ï ñÇ ó Ý »ñ áõ Ù ³Û ¹ » ñ» ù ·áñ Íá Õáõ ÃÛá õ Ý Ý » ñÁ Ç ñ³ Ï ³Ý ³ó-
í»É áõ »Ý p ¨ i ï áÕ» ñÇ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ï³ññ »ñÇ ÙÇ ç¨ ,
á ñï »Õ i- Ý ³ Û Ý ïá ÕÇ Ñ ³Ù ³ñ Ý ¿ , á ñï »Õ · ïÝ íá õ Ù ¿ k - ñ ¹ ëÛ ³Ý
÷ áùñ ³·áõÛÝ ï³ññ Á ª ë Ïë ³Í p-ñ¹ ï ³ñ ñÇó ( b p k ) ÙÇ Ýã¨ í»ñ-
ç ÇÝ ª b n k ï³ññÁ: ÆëÏ Ù» ÏÇó ³í»ÉÇ, m ù³Ý³Ïáí ½áõÛ· ï³ñ-
ñ »ñ Ç ï »Õ³÷á Ëá õ ÃÛ á õ ÝÁ Ï³ñ»É Ç ¿ Ç ñ³ ·á ñÍ »É Ù Ç³Û Ý ó ÇÏÉ Ç
Ù Çç áóá í, ÇÝ ãÁ ¨ Ý »ñÏ³Û³ó í³Í ¿ 9 -10 µÉáÏ Ý» ñÇó Ï ³½Ù í³Í
óÇÏÉáí:
²Û ë åÇ ëá í , Ù ³ ïñÇó Ç ³ é ³ Ý ÓÇÝ ë Û áõÝ »ñÇ Ï ³Ù ïá Õ »ñÇ
í» ñ³µ» ñÛ³É Ï ³ñ »ÉÇ ¿ ÏÇ ñ³é»É µ áÉ áñ ³ÛÝ ³É·áñ ÇÃÙ Ý» ñÁ ,
á ñá Ýù ÷ áñÓ³ ñÏ »É » Ýù í» Ïï áñÝ» ñÇ Ý Ï³ ïÙ ³Ù µ : Æ ëÏ ë Û áõÝ Çó
ë Û áõ Ý Ï ³Ù ï áÕ Çó ïá Õ ³Ýó Ý »ÉÁ ³ å ³Ñá íí áõ Ù ¿ ³ñï ³ù ÇÝ
óÇ ÏÉáõ Ù : ØÝá õÙ ¿ Ù Ç³Û Ý ×Ç ßï ÁÝï ñ»É »ñ Ã¨ »Ï áõÃÛ ³Ý
á õ Õ Õáõ ÃÛáõÝ Á ¨ Å ³Ù³Ý ³ÏÇ Ý Ï³ï ³ñ »É áñ á ß ÷ á÷áË ³Ï ³Ý -
Ý »ñ Ç ëÏ ½µÝ ³Ï ³Ý ³ñÅ » ùÝ »ñÇ í» ñ ³· ñáõ Ù , Ç Ýã å »ë Ñ³ç áñ ¹
û ñÇÝ ³Ï áõÙ:
ÊÝ¹Çñ 41: î ñí ³Í ¿ ª B = b ij , i = 1 , n ; j = 1 , m Ù³ïñ Ç-
óÁ : à ñá ß»É ¨ ³ñ ï³Í »É Û áõñ ³ù³ÝãÛ áõ ñ ë Û³Ý ÷á ùñ ³·áõ ÛÝ
³ñ Å» ù á õÝ»ó áÕ ï³ññÁ :
² é³Ý ÓÇ Ý ëÛ ³Ý ÷ áùñ³·áõÛ Ý ³ñÅ» ùá í ï ³ñ ñÁ á ñá ß»Éáõ
Ñ³Ù³ñ Ï³ñáÕ »Ýù û·ïí»É Ý³Ëáñ¹ ËÝ¹ñáõÙ k-ñ¹ ëÛ³Ý
÷áùñ³·áõÛÝ ï³ññÁ áñáßáÕ óÇÏÉÇó: öá÷áË»Éáí k-Ç ³ñÅ» ùÁ
1 -Çó m, Ñ ³ç áñ ¹³µ ³ñ Ïëï ³Ý ³Ý ù µá Éá ñ ëÛ áõÝ »ñÇ
÷áùñ³·áõÛÝ ³ñÅ»ùÝ»ñ Á: ºÃ» ³Û¹ ³ñÅ» ùÝ »ñ Á Ñ³ñÏ³íáñ ã¿
å ³ Ñ å³ Ý»É Ñ »ï ³· ³ û ·ï ³· áñ ÍÙ ³Ý Ñ ³Ù ³ñ , ³ å³ µ³í ³Ï ³Ý
¿ ëï³Ý ³É áõÝ å»ë ¹ñ³Ýó ³ñï³Í»É ¨ ³ÝóÝ»É Ñ³çá ñ¹ ëÛ³ÝÁ:
Æ ëÏ »Ã» Éñ³ó áõóÇ ã å³Ñ³Ýç íáõÙ ¿ ÑÇ ß»É ëÛáõ Ý»ñÇ Ù ÇÝÇ Ù³É
ï³ññ»ñÁ, ³å³ ³ñï³Í»Éáõó µ ³óÇ Ûá õñ³ù³Ý ãÛ áõñ ³Ý ·³Ù
Ù ÇÝÇ Ù³É ³ñÅ»ùÁ Ñ³ñÏ ³íáñ ¿ ·ñ³Ýó »É ³é³Ý ÓÇÝ í»Ï ïáñÇ
Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ¹ÇñùáõÙ: ÊÝ¹ñÇ ÉáõÍÙ³Ý í»ñç ÇÝ
ï ³ñ µ» ñ³ ÏÇ Ý Ï ³ñ áÕ » ù Í ³Ý áÃ³Ý ³É ¹ ÇÙ »É áí ÝÏ . 4 . 19 - ÇÝ :
123
Ü Ï .4 .2 0-á õ Ù µ »ñ í³ Í ¿ Ñ ³ç áñ ¹ Ë Ý¹ ñÇ É á õ Í Ù³Ý ³É ·á–
ñ ÇÃÙ Ç µÉ áÏ- ëË »Ù ³Ý , á ñÇ å ³Û Ù ³Ý Á Ñ» ï¨Û ³É Ý ¿ .
ÊÝ¹Çñ42: îñí³Í ¿ª B = b ij , i = 1 , n ; j = 1 , m Ù ³ï ñÇóÁ :
êï»Õ Í» É n »ñÏ³ñáõÃÛ áõÝ áõ Ý»óáÕ A í»Ïïáñ, áñ Ç ï³ññ»ñÇ
³ ñ Å» ùÝ »ñÁ Ñ ³ í³ë³ñ É ÇÝ »Ý Ù³ïñ ÇóÇ Ñ³Ù ³å ³– ï³ ë Ë³Ý
ï áÕ Ç ¹ ñ³ Ï³ Ý ï ³ñ ñ»ñ Ç ù ³Ý ³Ï ÇÝ :
ÂíáõÙ ¿, Ã» í»ñçÇÝ »ñÏáõ ËÝ¹ÇñÝ»ñÇ ÙÇç¨ ÁÝ¹Ñ³–
ÝáõñÁ ÙÇ³ÛÝ »ñÏã³÷ Ï³éáõÛóÝ ¿, áõ ñ ·ñ³Ýóí³Í »Ý
ï íÛ ³ÉÝ »ñ Á: ê³Ï³ÛÝ , ÇÝ ãå» ë »ñ ¨á õÙ ¿ 4 .1 9 ¨ 4 .20 ÝÏ ³ñ –
Ý»ñáõÙ µ»ñí³Í ³Û¹ »ñÏáõ ËÝ ¹Ç ñÝ »ñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·á–
ñ ÇÃÙ Ý» ñÇ Ã »Ï áõ ½ Ù³Ï »ñ »ë ³Û Ç Ý Ñ ³Ù »Ù ³ïá õ ÃÛ áõ ÝÇó , ï íÛ ³É
» ñÏ áõ Ë Ý¹Ç ñÝ »ñÇ É áõ Í Ù³Ý ëÏ ½µá õ Ý ùÁ Ý áõ Û Ý Ý ¿ , ï ³ñµ »ñ »Ý
ÙÇ³Û Ý ï³ññ»ñÇ ÁÝïñÙ ³Ý Ñ»ñÃ³Ï³ÝáõÃÛ áõÝÁ ¨ áñáßíá Õ
ýáõ ÝÏóÇ ³Ý»ñÁ :
4 .20 ·Í³ÝÏ ³ñ Ç Ý»ñ¹ñ í³Í »ñÏ áõ ó ÇÏÉ »ñ Çó Ý» ñùÇÝ Á
(µ É .5- 7) Ï³ï ³ñ áõÙ ¿ i-ñ ¹ ï áÕÇ ¹ñ ³Ï ³Ý ï³ññ »ñÇ Ñ³ß–
í³éáõÙª ïá ÕÇ íñ ³ ³Ù »Ý ³Ý ·³Ù ¹ñ ³Ï ³Ý ÃÇí Ñ³Ý¹Çå»ÉÇë
ù³Ý³ÏÇÝ Ù »Ï ·áõÙ³ñ»Éáí: ø³ÝÇ áñ ³Û¹ ïáÕÇÝ Ñ³Ù³-
å³ï³ëË³Ý áÕ ù³Ý³ÏÁ å» ïù ¿ ·ñ³ÝóíÇ A í»Ïï áñ Ç i– ñ¹
¹ÇñùáõÙ, ³ÛÝ Ýß³Ý³Ï í³Í ¿ a i : Æ ëÏ Ù»Ýù ³ñ¹»Ý ·Çï»Ý ù, áñ
ù³Ý³ÏÁ , Ñ³Ý ¹Çë³Ý ³É áí Ù»Ï»ñÇ ·áõÙ ³ñ , å»ïù ¿ Ý³Ë³å»ë
ÁÝ¹áõÝÇ ½ñá ³ñÅ» ù, áñÁ Ý³Ë³ï»ëí³Í ¿ ï»Õ³¹ñ»É ïá ÕÇ
Ñ ³Ù ³ñ Á áñ á ß»É áõó Ñ » ïá ( µ É .3) ¨ ³Ý Ù Ç ç ³å» ë ï áÕÇ í ñ ³Ûá í
» ñÃ ¨» Ï »É áõó ³é³ ç :
¸áõ ù Ñ ³í³Ý ³µ ³ñ ÝÏ ³ï »É » ù, á ñ í» ñçÇÝ ËÝ¹ÇñÝ »ñ Ç
É áõÍ áõÙÝ »ñÁ áõ Õ»Ïóíáõ Ù »Ý µ ³í³Ï³ÝÇÝ ëáõÕ Ù »ÏÝ ³–
µ ³Ý áõ ÃÛ áõ ÝÝ »ñ áí ª ß ³ï ³ í»É Ç Ñ³ÏÇ ñ×, ù ³Ý Ý³ËÏÇ ÝáõÙ : ¸ ñ³
å³ï×³éÝ ³ÛÝ ¿, áñ Ù»Ýù Ýáñ ³É ·á ñÇÃÙÝ»ñ ã» Ýù ³é³-
ç ³¹ñáõÙ , ³ÛÉ ÏÇ ñ³éáõÙ »Ý ù ³ñ¹»Ý Ï³éáõó ³Í ¨ Å³Ù ³Ý ³Ï ÇÝ
Ù ³Ý ñ³Ù³ëÝ áõ ëáõ ÙÝ ³ë Çñ í³Í ³É ·á ñÇÃÙ Ý» ñÁ ª Á Ýï ñ»É áí
É ³í³·áõ ÛÝÁ ¨ Ñ³ñÙ ³ñ ³óÝ »Éá í ³Û Ý Ýá ñ å³ÛÙ ³ÝÝ » ñÇÝ :
ÜáõÛ ÝÁ í»ñ³µ»ñáõÙ ¿ ëÏ ½µáõÝùÝ» ñÇÝ. å³ñï ³¹Çñ ã¿
³ É ·á ñÇÃÙ Ý» ñÇ µ ³ó ³ñ Ó ³Ï Ý Ù³Ý Ï ñÏ ÁÝáõ ÃÛ áõ Ý Á , Ï³ñ ¨á ñÁ ª
³ Û ¹ ³ É · áñÇ ÃÙÇ ïñ ³Ù ³µ ³Ý áõÃÛ³ Ý Ï³Ù Ý ñ³ Ñ ÇÙ ùáõÙ Á ÝÏ ³Í
ëÏ½µáõ ÝùÇ ×Çßï ÁÝÏ ³É áõÙÝ ¿ , áñÁ Ó»½ ÑÝ ³ñ³íáñáõÃ Ûáõ Ý
Ï ÁÝ Ó» é Ç ó ³ÝÏ ³ó ³Í å ³ Û Ù ³ÝÝ »ñ áõ Ù û · ï í»É Ý ñ³ Ýó Çó :
² ë³ÍÁ óáõó ³¹ñ»Ýù Ñ³ç áñ¹ ûñÇÝ ³Ï Ý»ñÇ íñ³:
ÊÝ¹Çñ 43: î ñí ³Í ¿ ª B = b ij , i = 1 , n ; j = 1 , m Ù³ïñ Ç-
óÁ : ä³Ñ³Ý çíáõÙ ¿ Ñ³ßí»É ¨ ³ñï³Í»É ÙÇ ³ÛÝ ³Û Ý ïáÕ»ñÇ
124
ï³ññ»ñÇ ·áõÙ³ñÁ, áñáÝó ï³ññ»ñÁ Ï³ñ·³íáñí³Í »Ý Áëï
³ñÅ» ùÝ»ñÇ Ýí³½Ù³Ý:
²Û ë åÇ ëá í , Ñ ÇÙÝ ³Ï ³Ý ËÝ ¹Çñ Á ª · áõ Ù³ ñ Ñ ³ ßí»ÉÝ ¿ ,
ë ³Ï ³Û Ý áã µ áÉá ñ Ãí»ñ Ç , ³Û É ÁÝï ñá íÇ , Ç ÝãÁ å» ïù ¿ å³ñ½íÇ
1 1
2 2
n,m,B n,m,B
3 3
k:=1,m i :=1,n
4 4
i := 1 ai := 0
5 5
j:=i+1,n j :=1,m
áã 6 6
áã
bjk<bik bij >0
³Ûá ³Ûá
7 7
i := Û ai:=ai+1
8 8
ak := bik ai
9
ak
9
ì»ñç
10
ì»ñç
ÜÏ.4.19. ÊÝ¹Çñ 41 ÜÏ.4.20. ÊÝ¹Çñ 42

ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ
µÉáÏ-ëË»Ù³: µÉáÏ-ëË»Ù³:
125
Ñ ³Ù ³ å³ï³ë Ë³ Ý å³Û Ù ³Ý ëïá õ · »É áõ ó Ñ »ï á : ø ³Ý Ç áñ
å ³ Û Ù ³ÝÁ Ï ³ åí³Í ¿ ï áÕ »ñ Ç Ñ »ï , Ù³ïñ ÇóÇ ï ³ñ ñ» ñÁ
Ñ ³ñ Ï³íáñ ¿ Á Ýï ñ»É þï áÕ ³é ï áÕ þ ëÏ ½µ áõÝùá í:
Úáõ ñ³ù³ÝãÛá õñ ï áÕÇ íñ ³ ³Ýó Ý» ÉÇë , µÝ ³Ï³Ý ¿ , Ý ³Ë
å» ïù ¿ ëï áõ ·»É å³Ñ ³Ýç íáÕ å³ÛÙ³Ý Á ¨ Ñ»ïá, »Ã» ³ÛÝ
³éÏ³ ¿ , ·á õÙ ³ñ »É ³Û ¹ ïá ÕÇ µá Éá ñ ï³ññ »ñ Ç ³ñÅ» ùÝ »ñ Á ,
Ñ ³Ï ³ é³Ï ¹ » å ùáõ Ùª ³ Ýó Ý »É Ñ ³ç áñ ¹ ï áÕ ÇÝ : ê ³Ï ³Û Ý ï áÕ ÇÝ
í» ñ³µ» ñá Õ å³Û Ù³Ý Á ãÇ áñá ßíá õÙ Ù» Ï ³éÝ ãáõ ÃÛá õÝ ëï áõ-
·»É á í, ³Û¹åÇ ëÇ Ñ³Ù»Ù³ïáõ ÃÛáõÝ å»ïù ¿ Ï³ï³ñíÇ Ñ³çáñ-
¹³µ³ñ Ñ³ñ³Ï Çó ½áõÛ · Ã í»ñÇ ÝÏ ³ïÙ³Ùµ , ³ÛëÇ ÝùÝ óÇ ÏÉáí:
ÀÝ ¹ áñáõ Ù ïíÛ³É ó ÇÏ ÉÁ Ïáõ Ý»Ý³ »ñÏáõ »É ù. Ù»ÏÁ µÝ ³Ï ³Ý,
» ñµ ïá ÕÁ Ï ³ñ ·³íáñí³Í ¿ , ÙÛ áõ ëÁ Ñ³ñÏ ³¹ñ í³Í , »ñµ ÏÑ ³Ý-
¹Ç å»Ýù Ï³ñ·³íáñí³ÍáõÃÛ áõÝÁ Ë³ËïáÕ ³é³ç ÇÝ ½áõ Û·ÇÝ:
Ð»ï¨³µ ³ñ å³ÛÙ ³Ý ëïáõ ·áÕ óÇ ÏÉÁ ãÇ Ï³ñáÕ ÝÏ³ñ³·ñí»É
þÙ á¹ÇýÇÏ ³óÇ ³þ µÉáÏÇ ÏÇ ñ³éÙ ³Ùµ ª ³Û Ý Ï ³ñáÕ ¿ Ý » ñÏ ³-
Û ³óí»É ëÏ ½µ Ý³å³ÛÙ ³Ý áí ó ÇÏÉ áí:
²Ûëå»ë áõñí³·Í» Éáí ËÝ¹ñ Ç ÉáõÍáõÙÁ ¨ ÁÝïñ»É áí
³É·á ñÇÃÙ áõÙ ÏÇñ³éíáÕ ëÏ ½µ áõÝùÝ»ñÁ, Ï³ñáÕ »ù ÇÝùÝáõ –
ñáõÛ Ý Ï ³éáõó»É ïíÛ³É ËÝ¹ñÇ É áõÍ Ù³Ý ³É ·áñÇÃÙ Ç µÉ áÏ–
ë Ë» Ù³ Ý ¨ Ñ ³ Ù»Ù ³ï» É ³ÛÝ ÝÏ .4 . 21- áõÙ µ» ñ í³ Í ·Í³ ÝÏ ³ñ Ç
Ñ »ï :
Þ³ñáõ Ý³Ï» Éá í Ù ³ïñ ÇóÝ »ñÇ ¨ í» Ïïá ñÝ »ñ Ç ÷ áËÑ ³–
ñ³µ»ñáõÃÛ³Ý Ã»Ù³Ýª ¹Çï³ñÏ»Ýù ¨ë ÙÇ ß³ñù ûñÇÝ³ÏÝ»ñ:
ÊÝ¹Çñ 44: îñ í³Í » Ý n , m µÝ ³Ï ³Ý Ã í»ñÁ ¨ n ï³ññ
å³ñáõÝ³ÏáÕ X(x 1 ,x 2 ,…,x n ) í»ÏïáñÁ : ä ³Ñ³Ýç íáõÙ ¿ ëï³Ý ³É
¨ ³ ñï ³Í»É m × n ã³÷Ç A Ù ³ï ñÇóÁ , áñ Ç ï»ë ùÝ ¿ .
⎛ x1 x2 L xn ⎞
⎜ 2 ⎟
⎜ x1 x 22 L x n2 ⎟
A =⎜ :
L L L L ⎟
⎜ ⎟
⎜x m x m L x m ⎟
⎝ 1 2 n ⎠
ÆÝ ãå»ë »ñ¨áõÙ ¿ Ù³ïñÇóÇ ï»ëùÇó , Ýñ³ ³é³çÇÝ
ïáÕáõÙ ³ÙµáÕçáõ ÃÛ ³Ù µ ·ñ³Ýóí»Éáõ »Ý X í»ÏïáñÇ ï³ññ»-
ñÁ: ì» ñ¨ Çó Ý»ñù¨ Ûáõñ³ù³Ý ãÛáõñ j- ñ¹ ëÛ áõÝ ( j = 1 , n ) å³-
ñáõÝ³Ï »Éáõ ¿ Çñ ³é³çÇÝ ïáÕáõÙ ·ñ ³Ýóí³Í x j ï³ññÇ Ñ³-
ç áñ ¹³Ï ³Ý ³ëïÇ ×³Ý Ý» ñÁ ª ÙÇÝ ã¨ x m
j : Øï³µ»ñ»Éáí Ý³Ë-
Ï ÇÝá õ Ù ù ÝÝ ³ñ Ïí ³Í ª ³ ëï Ç× ³Ý Ç Ñ ³ß íÙ ³Ý é »Ï áõ ñ ëÇí ·á ñÍ-
Á ÝÃ ³ó Á , Ï³ñ áÕ »Ý ù Á Ýïñ »É Ù ³ï ñÇóÇ Ó ¨³íá ñÙ ³Ý Ñ »ï ¨Û ³É
126
1
êÏÇ½µ ÜÏ .4 .2 1 . ÊÝ ¹Çñ 43
2
µÉáÏ-ëË» Ù³:
N,m,B
3
S := 0
4
i:=1,n
11
5 S
j := 1
12
ì»ñç
6 áã
j<m
³Ûá
7 9
áã
bij >bi,j+1 j :=1,m
10
³Ûá
8 S:=S+bij
j := j +1
ëÏ½µáõ ÝùÁ . ß³ñÅí»Éáí ³é³ç ÇÝ ëÛáõ ÝÇó ¹»åÇ í»ñç ÇÝÁ (³ñ-
ï³ùÇÝ óÇÏÉ j = 1 , n å³ñ³Ù» ïñ áí), Ûáõ ñ ³ù³Ý ãÛ áõñ ë Û³Ý
³é³çÇÝ ¹Ç ñùáõÙ ï»Õ ³¹ñ áõÙ »Ý ù x j ï ³ ññ Á ( a1 j = x j ) , áñÇó
Ñ »ï á Ý »ñ ùÇ Ý ó Ç ÏÉáõ Ù ( i = 2 , m ) ï íÛ ³É ë Û³ Ý Û áõñ³ ù ³Ý ãÛ áõñ
a i j ï³ññÇ ³ñÅ» ù ÏÑ³ßí³ñÏíÇ ³ÝÙÇç³å»ë Çñ í»ñ¨Ç ï³ññÇ
¨ í»Ïïáñ Ç j–ñ¹ ï³ññÇ ³ñÅ» ùÝ»ñÇ ³ñ ï³¹ñÛ³Éáí:
Ð³Ùá ½í³Í »Ýù, áñ ¹á õù Ç íÇ ×³ÏÇ »ù ÇÝùÝáõñáõÛÝ Ï³éáõó»É
³ Û ë åÇ ëÇ Á ÝÃ» ñóÙ ³Ùµ ³É ·á ñÇÃ ÙÇ µ É áÏ - ë Ë» Ù³Ý ¨ Ñ ³Ù »-
Ù ³ï »É ³ÛÝ Ý Ï .4 .2 2- áõ Ù µ» ñí³Í · Í ³ÝÏ ³ñ Ç Ñ »ï :
127
1 1
2 2
n,m,X n,m,A,B
3 3
j :=1,n k :=1,m
4 4
a1j :=xj ck:=0
5 5
i :=2,m i :=1,n
6 6
aij := ai-1,j ⋅ xj ck:=ck+ai⋅bik
7
7 ck
A
8
8
ì»ñç
ì»ñç
ÜÏ .4 .2 2 . ÊÝ ¹Çñ 44 ÜÏ .4 .2 3 . ÊÝ ¹Çñ 45
É áõ Í Ù³Ý ³É ·á ñÇÃ ÙÇ É áõ Í Ù³Ý ³É ·á ñÇÃ ÙÇ
µÉáÏ-ëË»Ù³: µÉ áÏ- ëË»Ù ³:
î íÛ ³ É ËÝ ¹ñ Ç É áõ ÍÙ ³Ý Ý ³ÛÉ Ù áï »ó áõ Ù ó áõ ó ³µ »ñ »ÉÁ ,
³ÛëÇÝùÝ Ù³ïñ ÇóÇ þïáÕ ³é ïá Õþ Ó¨³Ï »ñ åá õÙÁ, ÏÑ³Ý–·»óÝÇ
³í»Éáñ¹ óÇÏÉÇ ÏÇñ ³éÙ³ÝÁ, Ï³åí³Í ³é³çÇÝ ïáÕÇ
É ñ³ó Ù³Ý Ñ »ï : ¸ ñ³Ý áõÙ Ñ ³Ùá½ í »Éá õ Ñ ³Ù ³ñ ³ é ³ç³ ñÏ áõ Ù
» Ýù Ó» ½ áñ å»ë í³ñÅáõ ÃÛáõ Ý Çñ ³·á ñÍ »É ï íÛ ³É ëÏ ½µ áõÝ ùÁ ¨
Ñ ³Ù »Ù ³ï »É Ý ³ Ëá ñ¹ ³ É ·á ñÇÃÙ Ç Ñ »ï :
¶áñÍ Ý³Ï³Ý áõÙ Ñ³×³Ë³Ï Ç ¿ ³é³ç ³Ý áõÙ í»ÏïáñÇ ¨
128
Ù ³ï ñÇóÇ Ï ³Ù » ñÏá õ Ù ³ ïñÇó Ý» ñÇ ³ ñï ³¹ ñÛ ³É Ý »ñ Ñ ³ ßí»Éáõ
³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛáõÝÁ, ÇÝãå»ë Ý³¨ Ù³ïñ ÇóÇ ïñ³Ýëåá-
Ý ³óÙ ³Ý ËÝ ¹Ç ñÁ : Ð³ç áñ¹ ûñÇÝ³ÏÝ »ñÁ ÝíÇ ñí³Í »Ý ÑÇ ß³-
ï ³Ï í³Í ËÝ ¹Ç ñÝ »ñÇ Éá õÍÙ ³Ý ³É·á ñÇÃ ÙÝ» ñÇ Ï³éáõóÙ³ÝÁ :
ÊÝ¹Çñ 45: î ñí ³ Í » Ý ª n ï ³ñ ñ» ñ å ³ñá õ Ý ³Ïá Õ A
í »Ï ïá ñÁ ¨ B = b ij , i = 1 , n ; j = 1 , m Ù ³ï ñÇó Á: ä ³Ñ ³Ý çíá õ Ù ¿
ëï³Ý³É C=AB ³ñï³¹ñÛ³ÉÁ:
ÆÝ ã å »ë Ñ ³Û ï ÝÇ ¿ Ù ³Ã »Ù ³ïÇ Ï³Û Çó , í» Ïïáñ Ç ¨ Ù ³ï-
ñ ÇóÇ ³ñï³¹ñÛ ³ÉÁ í» Ïï áñ ¿ , áñ Ç ï ³ññ »ñÁ ïñ í³Í í» Ïï áñÇ
¨ Ù³ïñÇóÇ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ëÛ ³Ý ëÏ ³ÉÛ³ñ ³ñï³¹ñÛ³ÉÝ ¿ :
Ð»ï ¨ ³µ ³ñ, ³ñ ¹Û áõÝ ùá õÙ ëï ³óíá Õ í» Ïïá ñÇ »ñ Ï³ñá õÃÛ áõÝÁ
Ñ ³ í³ë³ñ ¿ Ù ³ï ñÇó Ç ëÛ áõÝ» ñÇ ù ³Ý ³Ï ÇÝ : ²Û ë åÇ ëá í , A
í»ÏïáñÇ ¨ B Ù³ïñÇóÇ µ³½Ù³å³ïÏÙ³Ý ³ñ¹Ûáõ ÝùáõÙ
ë ï³ó í áÕ C í »Ï ï áñÇ ï ³ñ ñ» ñÝ »Ý ª c 1 ,c 2 ,…,c m , á ñï »Õ
Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ c k ( k = 1 , m ) ï ³ñ ñÁ A í» Ïï áñÇ ¨ B Ù ³ï ñÇóÇ
k-ñ¹ ëÛ³Ý ëÏ³ÉÛ³ñ ³ñï³¹ñÛ³É Ý ¿: êÏ ³ÉÛ ³ñ ³ñ ï³¹ñÛ ³ÉÇ
µ ³Ý ³ Ó¨ Ý ¿ .
n
ck = ∑ a i b ik = a1 b1 k + a 2 b 2 k + L + a n b nk : ( 4. 1)
i =1
Ü Ù³ Ý · áõ Ù ³ñ Ç Ñ ³ßíÙ ³Ý Ï ³½Ù ³Ï »ñ å áõ Ù Á , ÇÝ ã å»ë
Ý ³¨ Ù Ç ß³ñ ù ³Û ëåÇ ëÇ · áõ Ù ³ñ Ý» ñÇ Ñ ³ßíáõ ÙÁ , Ù» ½ Ñ ³ Ù³ñ
ëáíáñ³Ï³Ý »ñ ¨á õÛÃ ¿: ¸ñ³ Ñ³Ù³ñ µ³í³Ï³Ý ¿ c k Ù »Í áõ ÃÛ ³Ý
µ ³Ý ³ Ó¨ ( 4. 1) - á í Ñ ³ßíÙ ³Ý ó ÇÏ É Á ³Ùµ áÕ çáõÃ Û ³ Ùµ ÁÝ ¹·ñ Ï»É k
å³ñ³Ù»ïñáí ó ÇÏÉ Ç Ù »ç , áñÁ å» ïù ¿ ÷ á÷ áË Ç k –Ç ³ ñ Å» ùÁ
1 - Çó m : Â » ÇÝ ãåÇë Ç ï »ë ù Ï ëï ³Ý ³ ³ Ùµ áÕ ç ³É ·á ñÇÃ ÙÁ ,
¹áõù Ï³ñáÕ »ù ï» ëÝ»Éª ¹Ç Ù»Éáí ÝÏ.4.23-ÇÝ:
ÊÝ¹Çñ 46: î ñ í³Í »Ý A ¨ B Ù ³ï ñÇóÝ »ñ Á , áñ ï» Õª
A = a ij , i = 1 , n ; j = 1 , m , Ç ëÏ B = b ij , i = 1 , m ; j = 1 , p : ä ³–
Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ Ñ ³ ßí»É ïñ í ³Í Ù ³ïñ ÇóÝ »ñÇ C ³ ñï ³ ¹ñÛ ³É Á:
Ð³Û ïÝÇ ¿ , áñ »ñÏáõ Ù ³ïñÇóÝ »ñ µ ³½Ù³å³ïÏ»É áõ
Ñ³Ù³ñ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿, áñ ³é³çÇÝ Ù³ïñÇóÇ »ñ Ï³ñáõ –ÃÛáõÝÁ
( ëÛáõ Ý»ñÇ ù³Ý ³Ï Á) Ñ ³í³ë³ñ É ÇÝÇ »ñÏñáñ¹ Ù³ïñÇóÇ
µ ³ñ Óñá õÃÛ³ÝÁ (ï áÕ»ñ Ç ù³Ý ³Ï ÇÝ) : Ø³ïñÇóÝ »ñÇ
³ñï³¹ñÛ ³É Á ÝáõÛ Ý å»ë Ù³ïñÇó ¿ , á ñÇ ã³÷ áÕ ³Ï ³Ý áõ Ã Û áõ ÝÝ
¿ ª n × p, ³ÛëÇÝùÝ n ïáÕ»ñáí ¨ p ëÛ áõÝ»ñá í: C Ù³ïñ ÇóÇ
Ûáõñ³ù³ÝãÛ áõñ i–ñ¹ ïáÕ Ó¨ ³íáñíáõ Ù ¿ Ý³Ëáñ¹ ûñÇÝ³ÏÇ
129
Ý Ù³Ýª µ³½Ù ³å³ïÏ»Éáí A Ù³ïñ ÇóÇ i– ñ¹ ïá ÕÁ, á ñ å»ë
í »Ï ïá ñ , B Ù ³ï ñÇó áí.
m
c ik = ∑ a ij b jk = a i1 b1 k + a i 2 b 2 k + L + a im b mk , k = 1 , p : 4.2)
j =1
ØÝáõÙ ¿ ³í»É ³óÝ »É , áñ C Ù³ïñÇóÁ ³Ù µáÕçáõÃÛ ³Ùµ
Ï Ó¨³íáñ íÇ, »Ã » µ³Ý³Ó¨ (4 .2 )-Á ÏÇ ñ³é»Ýù µáÉ áñ ïáÕ»ñÇ
Ñ ³Ù ³ñ , ³Ûë ÇÝ ùÝ , ÷ á÷ áË »Ý ù
1
ï áÕ Ç Ñ ³Ù³ñÁ 1–Çó Ù ÇÝ ã¨ n :
êÏÇ½µ Æ ëÏ ¹ ñ³ Ñ³Ù ³ñ µ ³í³Ï ³Ý ¿
µ³Ý³Ó¨ (4.2 )-Á Çñ³-
2 Ï ³Ý ³ó Ý áÕ ² 45 ³É ·áñ ÇÃÙ áõÙ
n,m,p Ï Çñ³éí³Í ó ÇÏÉ Á ÁÝ ¹·ñÏ »É
A,B ³ÛÉ óÇÏÉÇ Ù »ç , áñÇ i
å³ñ³Ù»ïñÁ Ï÷á÷áËÇ
3 Ýßí³Í ë³ÑÙ³ÝÝ» ñá õÙ
i :=1,n ( Ý Ï .4 .2 4) :
ì»ñç ÇÝ û ñÇÝ ³Ï Ý»ñÇ
4 ÑÇÙ³Ý íñ³ ¹á õù å»ïù ¿
Ñ ³Ù á½ í »Çù , Ã » áñ ù³Ý Å ³-
k :=1,p
Ù ³Ý ³Ï ¿ ï Ýï» ë íáõÙ Ñ ³Û -
ïÝÇ ³É ·áñÇÃÙ Ý»ñ ÏÇñ³é»-
5
É Çë , Ù »Ï ËÝ ¹ñ áõÙ ÏÇñ ³ éí ³ Í
cik:=0 ëÏ½µáõ ÝùÁ Ù Ûáõëáõ Ù
Ï Çñ ³ é»É áõ ¹ » å ùáõ Ù :
6 ²ÝóÝ»Ýù í»ñÁ Ýßí³Í
j :=1,m Ù ³ï ñÇóÝ »ñ Ç ï ñ³ Ýë å á–
Ý ³ó Ù ³Ý Ë Ý¹ ñÇ Ý , á ñÁ ÏÇ-
7 ñ ³é» ÉÇ ¿ ÙÇ ³ÛÝ ù³é³Ï áõ-
cik:=cik+aij⋅bjk ë ³Û ÇÝ Ù ³ï ñÇóÝ »ñ Ç ÝÏ ³ï-
Ù ³Ù µ : ²Û¹åÇ ëÇ Ù ³ïñ ÇóÝ »ñÇ
³ÝÏÛ áõÝ ³·Í »ñÇ Ñ »ï
8 Ï ³åí³Í Ñ ÇÙÝ ³Ï³Ý Û áõ–
cik ñ ³Ñ ³ï ÏáõÃÛ ³Ý Ù ³ëÇ Ý ³ñ-
¹»Ý Ýß»É »Ýù: ¸ñ ³Ý ³í»-
É ³ó Ý »Ý ù ³ Û Ý Ñ ³Ý ·³ Ù ³Ý ùÁ ,
áñ ù³é³Ïá õëÇ Ù³ïñ ÇóÝ»ñÁ
ÜÏ .4 .2 4 . ÊÝ ¹Çñ 46
9
ì»ñç µÉáÏ-ëË»Ù³:
ëÇÙ »ïñÇÏ »Ý Ï ³Ù³Û³Ï³Ý
130
³ÝÏÛ áõÝ ³·Í Ç ÝÏ ³ïÙ³Ùµ : Ø³ïñÇóÇ ïñ ³Ý ë åáÝ ³ó áõÙ Á Ýñ ³
³ Û Ý åÇ ëÇ Ó ¨ ³÷ áËáõÙ Ý ¿ , » ñµ a i j ï ³ ñ ñÁ Ñ ³Û ï Ýíá õ Ù ¿ a j i
ï³ññÇ ï»ÕáõÙ, ÇëÏ a j i ï ³ñ ñÁ ª a i j –Ç ï» Õáõ Ù , ³Û ëÇÝ ùÝ ï» ÕÇ
¿ áõÝ »Ý áõ Ù ù ³ é³Ïá õ ë ³ÛÇ Ý Ù³ïñ ÇóÇ å ï áõÛ ï 1 80 û - áí
·ÉË³íáñ ³ÝÏÛ áõÝ³·Í Ç ßáõñç:
î íÛ ³ É ËÝ ¹ñ Ç É áõ ÍÙ ³Ý ³É ·á ñÇÃÙ Ç å³ñ½áõÃÛ ³Ý å ³ï-
×³éáí ³é³ç³ñ ÏáõÙ »Ýù Ýñ³ µÉáÏ -ëË»Ù³ÛÇ Ï³éá õóáõ ÙÁ
Ï ³ï ³ñ »É Ç ÝùÝáõ ñáõ ÛÝ , ÑÇ ß»ó Ý» Éá í Ù Ç³ÛÝ , áñ » ñÏá õ ï ³ñ-
ñ »ñ Ç ï» Õ³÷á Ëá õÃÛá õÝÁ Ç ñ³Ï³Ý ³óíáõÙ ¿ û Å³Ý¹³Ï ÷á ÷á-
Ë ³Ï ³Ý Ç ÙÇ çáó áí :
ø ³ÝÇ áñ ³Ý ¹ñ ³¹³ñÓ³Ý ù ù³é³ÏáõëÇ Ù³ïñÇóÝ »ñÇÝ,
¹Çï³ñÏ»Ýù Ýñ³Ýó Ñ»ï Ï³åí³Í ÙÇ ß³ñù ³Û É ËÝ¹ÇñÝ»ñ,
á ñï »Õ Ù ß³ ÏÙ ³Ý »Ý » ÝÃ ³Ï ³ ³ ÝÏÛ áõÝ ³ ·Í »ñ Çó í» ñ¨ Ï ³Ù
Ý»ñù¨ ï»Õ³¹ñ í³Í ï³ññ»ñÁ: ²Û¹ Ýå³ï ³Ï áí å³ñ½»Ýù
Ý ßí³Í ïÇ ñá õÛÃÝ »ñ Ç ë³ÑÙ ³Ý Ý» ñÁ :
¶ÉË³íáñ ³ÝÏÛáõÝ³·Ç Í: Ð Ç ß»É áí ³ Û Ý Ñ³Ý · ³Ù ³Ý ùÁ,
áñ ³Û¹ ³Ý ÏÛáõ Ý³·ÍÇ íñ ³ ï»Õ³¹ñ í³Í ï³ññ»ñÇ ÇÝ¹»ùë–
Ý »ñ Ç ³ñ Å» ùÝ »ñ Á Ñ³í³ë ³ñ »Ý ÙÇÙ Û³Ýó, Ï ³ñá Õ »Ý ù Ñ ³-
í³ëï»É , áñ Ï ³Ù ³Û ³Ï ³Ý ïáÕÇ íñ³ ÙÇÝã¨ ·É Ë³íáñ ³Ý-
Ï Û áõÝ ³ ·ÇÍÁ ï »Õ ³¹ ñí ³ Í ï ³ ññ »ñ Ç »ñ Ïñá ñ ¹ Ç Ý¹ »ùë Ç ³ñ -
Å»ùÁ ÷áùñ ¿ ³é³çÇ ÝÇó , ÇëÏ ³ÝÏÛ áõÝ ³·ÍÇó Ñ »ïá ï»Õ³-
¹Áñ í³Í ï³ñ ñ» ñÇ »ñÏ ñá ñ¹ Ç Ý¹» ùëÇ ³ñÅ»ùÁ ª ³í»É Ç Ù »Í : ²Û ë
¹ÇïáÕáõÃÛáõÝÇó Ñ»ï¨áõ Ù ¿ , áñ ·ÉË³íáñ ³ÝÏÛáõÝ³·ÍÇó
Ý»ñù¨ ·ïÝíáÕ ï³ññ»ñÇ »ñÏñáñ¹ ÇÝ¹»ùëÇ ³ñÅ»ùÁ ÷áùñ ¿
³é³çÇÝÇó, ÇëÏ ·ÉË³íáñ ³ÝÏÛáõÝ³·ÍÇó í»ñ¨ª ³í»ÉÇ Ù»Í:
ÊÝ¹Çñ 47: î ñí ³Í ¿ n × n ã³÷áÕ³Ï ³ÝáõÃÛ³Ùµ B = b ij
ù³é³ÏáõëÇ Ù³ïñÇó ( i,j = 1 , n ) : ä³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ Ñ ³ ßí»É Ù³ï-
ñÇóÇ ·ÉË³íáñ ³Ý ÏÛáõÝ³·Í Çó Ý»ñù¨ ·ïÝíáÕ ³ÛÝ ï³ññ»ñÇ
Ù ÇçÇ Ý ù ³ é³Ïá õ ë ³ÛÇ ÝÁ , áñ áÝó Ç Ý¹ » ùë Ý» ñÇ · áõ Ù³ ñÁ Ï» Ýï ¿ :
Ü³Ë Ñ Çß»Ý ù k ù³Ý³ÏáõÃÛ ³Ùµ` x 1 ,x 2 ,…,x k ï ³ñ ñ»ñ Ç
Ù ÇçÇ Ý ù ³é ³ Ïáõ ë ³ÛÇÝ Ç Ñ ³ß íÙ³Ý µ ³Ý ³Ó ¨ Á , á ñÁ Ñ »ï ¨Û ³ É
k
1
ï »ë ùÇ ¿ .
k
∑ x i
2
: Ø»ñ ¹»åùáõÙ ·áõÙ³ñ»ÉÇÝ»ñ Ç ¹»ñáõÙ
i =1
Ñ ³Ý ¹» ë »Ý · ³É Ç ë Ë Ý¹ ñÇ å³Û Ù ³ÝÝ »ñ ÇÝ µ ³ í³ñ³ñ áÕ B
Ù ³ï ñÇóÇ ï ³ñ ñ» ñÁ , á ñá Ýó ù ³Ý ³Ï Á Ý³Ë³å »ë Ñ ³Û ï ÝÇ ã¿ :
²Û Ý Ï áñá ß íÇ ÙÇ ³ÛÝ Ù³ïñ ÇóÇ ·ÉË ³ íá ñ ³ ÝÏ Û áõÝ ³ ·ÍÇó Ý »ñ ù¨
·ï íá Õ ï³ñ ñ» ñÇ ÇÝ ¹» ùëÝ» ñÇ ·áõ Ù³ñÝ» ñÁ ëï áõ·»É áõó ¨
Ï »Ýï · áõ Ù³ ñÝ »ñ Ç ù ³Ý ³Ï Á Ñ ³ß í» É áõó Ñ»ï á:
131
²Û ë åÇ ëá í , Ë Ý ¹ñÇ É áõ ÍáõÙ Á Ñ ³Ý · áõÙ ¿ Ñ»ï ¨Û ³É ·á ñ–
Í áÕ áõ Ã Û áõ ÝÝ »ñ Ç Ï ³ï³ñÙ ³Ý Á . »ñ Ã ·É Ë³íá ñ ³Ý ÏÛáõÝ ³ ·ÍÇó
Ý»ñù¨ ï»Õ³¹ñ í³Í ï³ññ»ñÇ íñ³Ûáí, ÇÝ¹» ùëÝ»ñÇ Ï»Ýï
·áõ Ù³ñáí ï³ññ»ñÇ ù³é³Ïáõ ëÇ Ý»ñÇ ·áõÙ ³ñÇ ¨ ù³Ý ³ÏÇ
Ñ ³ ßíáõÙ : ò ÇÏÉÇ ³ í³ ñï Çó Ñ »ï á , áõÝ »Ý³É á í ÁÝïÁ ñí ³Í
ï³ññ»ñÇ ù³é³ÏáõëÇÝ»ñÇ ·áõÙ³ñ Á ¨ ù³Ý³ÏÁ, Ï³ñáÕ »Ýù
Ñ³ßí»É Ýñ³Ýó ÙÇçÇ Ý ù³é³Ïáõë³ÛÇÝÁ:
ÜÏ³ñ ³·ñ³Í ³É·áñÇ ÃÙ Ç µÉ áÏ- ëË»Ù ³Ý µ»ñ í³Í ¿ ÝÏ.
4 .25- áõÙ : ø ³ÝÇ á ñ ·ÉË³íá ñ ³ÝÏÛ áõÝ ³·Í Ç íñ³ ·ïÝíáÕ
ï ³ñ ñ» ñÁ Á Ý¹ ·ñ Ïí ³Í ã»Ý á ñáßÙ ³Ý ïÇ ñá õ Û Ã áõ Ù , Ù³ïñ ÇóÇ
³é³çÇÝ ïáÕÁ ÙÝáõÙ ¿ ³Û ¹ ïÇ ñáõÛ ÃÇó ¹áõ ñë, ¨ ïáÕÇ Ñ ³Ù ³ñÁ
áñáßáÕ i å³ñ³Ù»ïñ Ç ³ñÅ»ùÁ å»ïù ¿ ÷á÷áËíÇ ëÏë³Í 2-
1
êÏÇ½µ
2
n, B
3
S:=k:=0
4
i :=2,n
8
5
S
j :=1,i-1 S:=
k
6 9
S
áã
⎧i + j ⎫
⎨ ⎬≠0
⎩ 2 ⎭ 10
ì»ñç
³Ûá
7
S := S + b ij2 ÜÏ .4 .2 5 . ÊÝ ¹Çñ 47
k := k + 1 É áõ Í Ù³Ý ³É ·á ñÇÃ ÙÇ
132
Ç ó , ³Ûë Ç Ý ùÝ ª » ñÏ ñá ñ ¹ ïá ÕÇó : ê Û ³Ý Ñ ³Ù ³ñ Á á ñá ßáÕ
»ñÏñáñ¹` j ÇÝ¹»ùëÇ ³ñÅ»ùÁ å»ïù ¿ ÷á ÷á ËíÇ ëÏë³Í 1-
Çó ÙÇ Ýã¨ ( i- 1) , ÙÇ ßï ÙÝ ³Éáí Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ïáÕÇ
Ñ ³Ù ³ñ Çó ÷ áù ñ :
úÅ³Ý ¹³Ï ³ÝÏÛ áõÝ³·Ç Í: ²Û ë ³Ý ÏÛáõ Ý³·ÍÇ Ñ³Ù»Ù ³ï
í » ñ¨ Ï ³Ù Ý »ñ ù¨ ï» Õ ³¹ ñí ³Í ï ³ ññ» ñÇ Ç Ý¹ »ù ëÝ »ñ Ç Ñ ³–
ñ ³µ »ñ áõ Ã Û á õ ÝÁ Ï ³ñ »É Ç ¿ ¹á õ ñ ë µ » ñ»É , Ñ³Ù» Ù³ï»É á í ³Ý –
Ï ÛáõÝ ³·ÍÇ íñ ³ ·ïÝíá Õ ï³ññ» ñÇ ÇÝ¹» ùë Ý» ñÇ ³ñÅ» ùÝ »ñÇ
Ñ»ï: ºÃ» ÑÇ ßá õÙ »ù, ³Û¹åÇëÇ ï³ññ»ñÇ »ñ Ïñ áñ ¹ª j ÇÝ¹»ùëÁ
Ï³åí³Í ¿ ³é³çÇÝ ª i ÇÝ¹»ùëÇ Ñ» ï Ñ»ï¨Û³É µ³Ý³Ó¨áí. j=n–
i + 1 , áñï »Õ n- Á Ù ³ï ñÇóÇ ïáÕ »ñ Ç ¨ ëÛá õ Ý» ñÇ ù ³Ý ³Ï Ý ¿ :
Ð »ï ¨ ³µ ³ñ, Ï ³ñ »É Ç ¿ åÝ ¹»É , á ñ Ï ³Ù ³Û ³ Ï ³Ý i –ñ¹ ïá ÕÇ
Ñ ³Ù ³ñ ÙÇ Ýã¨ û Å³ Ý ¹³Ï ³ ÝÏÛ áõÝ ³ ·Ç ÍÁ ï» Õ³¹ ñí ³Í
ï ³ñ ñ» ñÇ » ñÏ ñá ñ¹ Ç Ý ¹» ù ëÇ ³ ñÅ » ùÁ ÷á ùñ ¿ ( n –i+ 1) Ù »Íá õ -
ÃÛ áõÝ Çó , Çë Ï ³Ý ÏÛáõÝ ³ ·ÍÇó Ñ» ïá ï» Õ³¹ñí³Í ï ³ñ ñ» ñÇ
Ç Ý¹»ùëÇ ³ñÅ»ùÁª ¹ñ³ÝÇó Ù»Í : ²Û ë ¹ÇïáÕáõÃÛ áõÝÇó Ñ »ï¨áõ Ù
¿ , á ñ ûÅ³Ý¹³Ï ³ÝÏÛáõÝ³·ÍÇó í»ñ¨ ·ïÝíáÕ ï³ññ»ñÇ
»ñÏñáñ¹ ÇÝ¹»ùëÇ ³ñÅ»ùÁ ÷áùñ ¿ (n– i +1)-Çó, ÇëÏ ûÅ³Ý¹³Ï
³ÝÏÛáõÝ³·ÍÇó Ý»ñù¨ÇÝÁª ³í»ÉÇ Ù»Í:
ù³é³ÏáõëÇ Ù³ïñÇó ( i,j = 1 , n ) : ä ³Ñ ³Ýçíáõ Ù ¿ Ñ³ßí»É

Ù ³ï ñÇóÇ û Å³ Ý¹ ³Ï ³ ÝÏÛ áõÝ ³ ·Í Çó Ý» ñ ù¨ Ï ³Ù Ýñ³ í ñ³
·ïÝíáÕ ½áõÛ· ³ñ Å» ù áõÝ»óáÕ ï³ññ»ñÇó ÷á ùñ³·áõÛÝÁ:
² é ³çÇ Ý Ñ³Û ³ó ùÇó Ã íá õ Ù ¿ , Ã» ³ Û ë ËÝ ¹ñ Ç É áõ Í áõÙÁ
å»ïù ¿ ÁÝ Ã³Ý³ ÝáõÛ Ýáõ ÃÛ³Ùµ, Ç Ýãå»ë ² 39 ³É·áñÇ ÃÙáõÙ .
µ ³í³Ï³Ý ¿ ÷á÷áË»É Ç Ý¹»ùëÝ »ñÇ ë³ÑÙ ³Ý Ý»ñÁ ËÝ¹ñÇ
å³ÛÙ³ÝÝ»ñÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ª ³í»É³óÝ»Éáí ÃíÇ ½áõÛ–
· áõ ÃÛ áõ ÝÁ ë ïáõ · áÕ å ³ Û Ù ³ÝÁ : ê ³Ï ³Û Ý ¹³ × Çß ï ÏÉÇ ÝÇ , » Ã»
³é³çÇÝ ÁÝïñíáÕ ÃíÇ ³ñ Å» ùÁ ª b 1 n -Á ÉÇ ÝÇ ½áõÛ ·: ÆëÏ ÝÙ ³Ý
»ÝÃ ³¹ñáõÃÛ áõÝ ³Ý»ÉÁ ³ÝÑ ÇÙÝ ¿ , Ñ»ï¨³µ ³ñ, Ï ³ñ»ÉÇ ¿
³ é ³ ç³ ñÏ »É Ñ »ï ¨Û ³É » ñÏ áõ Ù áï»ó áõ Ù Ý» ñÁ :
1 ) ØÇ Ýã¨ Ù ³ï ñÇóÇ ï ³ñ ñ» ñÇ ë ïáõ · áõ ÙÁ Ï ³ñ »É Ç ¿
á ñá ß»É Ñ »ñÃ áí ³é³ç ÇÝ ½áõÛ · Ã ÇíÁ , áñÇ Ñ»ï å»ï ù ¿ ë Ïë »Ù ù
Ñ ³Ù »Ù ³ï »É Ñ ³ç áñ ¹ Ã í»ñ Á : î íÛ ³ É · áñÍ ÁÝÃ ³óÁ
Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ ³é³ÝÓÇÝ Ý»ñ¹ñí³Í óÇÏÉ»ñáíª ûÅ³Ý¹³Ï
³ÝÏÛáõÝ³·ÍÇ íñ³ Ï³Ù Ýñ³ÝÇó Ý»ñù¨` ÙÇÝã¨ ½áõÛ· ÃíÇ
Ñ³Ý¹Çå»ÉÁ: ²Û ¹ åÇë Ç ï ³ ññ Ñ ³Ý¹Ç å»É áõó Ñ »ï á Ý ñ³ ³ ñÅ » ùÁ
Á Ý¹áõÝ íá õÙ ¿ áñ å»ë ÷ á ùñ ³·áõÛ Ý , ¨ Ñ ³çá ñ ¹ óÇ ÏÉ»ñ áõÙ ³ÛÝ
Ñ ³Ù »Ù ³ï íá õ Ù ¿ ÙÝ ³ó ³Í ï³ññ» ñÇ Ñ» ï : ê áõ Û Ý ³É ·á ñÇ ÃÙÇ
133
ÝÏ³ñ³·ñáõÃÛáõ ÝÁ ÃáÕÝ»Ýù Ó»½ª ÇÝùÝ³í³ñÅ³ÝùÇ ÙÇï áõÙáí,
Ç ëÏ Ù »Ý ù ³ Ýó Ý »Ý ù »ñ Ïñ áñ ¹ ï³ñµ »ñ ³Ï Ç Ý Ï³ ñ³ · ñÙ³ ÝÁ , á ñÇ
1
êÏÇ½µ
2
n, B
3
k := 0
4
i :=1,n
5 ³Ûá 10
j :=n-i+1,n k=0
áã
6 11
áã k, p, bkp
⎧⎪ b ij ⎫⎪
⎨ ⎬=0
⎪⎩ 2 ⎪⎭
12
³Ûá ‘ÈáõÍáõÙ ãÏ³þ
7 ³Ûá
k=0
13
áã
ì»ñç
8
áã
bij<bkp
³Ûá
9
ÜÏ .4 .2 6 . ÊÝ ¹Çñ 48
k:=i; p:=j É áõ Í Ù³Ý ³É ·á ñÇÃ ÙÇ
134
µ É áÏ- ëË »Ù³Ý µ »ñ í ³Í ¿ Ý Ï .4 .2 6- á õ Ù :
2 ) º Ã» Ó »½ Ñ ³ç áÕ íÇ µ³ñ» Ñ³ç áÕ ³ í ³ñï »É ËÝ ¹ñÇ
ÉáõÍÙ³Ý ³é³çÇÝ ï³ñµ»ñ³ÏÇ ÝÏ ³ñ ³·ñáõÃÛáõÝÁ, ³å³ ³ñ-
Å³Ý³íá õÛÝ Ï ·Ý ³Ñ ³ï» ù Ý³¨ ëï áñ ¨ Ý »ñÏ³Û³ó íáÕ »ñ Ïñ áñ ¹
ï³ñµ»ñ³ÏÁ: àñáß»Éáí å³Ñå³Ý»É ²39-Ç å³ïÏ »ñ Áª ³Ý-
Ñ ñ³ Å »ßï ¿ Ñá · ³É ³é³ çÇ Ý ½áõ Û · ÃíÇ ÁÝï ñáõ ÃÛ ³Ý Ù ³ë ÇÝ ,
áñÇ Ñ³ñóÁ ÉáõÍíáõÙ ¿ Ñ»ï¨Û³É Ó¨áí: þîáÕ ³é ïáÕþ »ñ -
Ã ¨» Ï»É áõ å³ÛÙ ³ÝÝ »ñ áõÙ ãÏ ³ñá Õ ³Ý ³Éá í ³é³çÇÝ ª b 1 n ï³ññ Ç
³ñÅ» ùÁ ÁÝ¹á õÝ»É áñå»ë ³é³çÇÝ ÷áùñ³·áõ ÛÝ ³ñ Å» ù, Ù»½
Ù Ýáõ Ù ¿ ÁÝÃ ³ó ùáõ Ù ½á õ Û · ÃÇ í Ñ³Ý ¹Ç å»É Çë ( µÉ . 6) å³ñ½»É ª
³ÛÝ ³é³çÇ±ÝÝ ¿, Ã» áã: ºÃ» þ³Ûáþ, ³å³ k ¨ p ÷á÷á-
Ë³Ï³ÝÝ»ñÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý³µ³ñ í»ñ³·ñíáõÙ »Ý ³Û ¹
ï ³ñ ñÇ ³é³çÇ Ý ¨ »ñÏ ñá ñ¹ ÇÝ ¹» ùëÝ» ñÇ ³ñ Å»ùÝ» ñÁ (µ É .9) ,
Ñ ³Ï ³ é³Ï å ³ ï³ëË³Ý Ç ¹» å ùáõÙ ÃÇ íÁ Ñ ³Ù »Ù ³ï íáõÙ ¿ Ç ñ» Ý
Ý ³Ë áñ ¹ áÕ Ã í» ñÇó ÷ áù ñ ³·áõÛ ÝÇ ª b k p - Ç Ñ» ï (µ É .8) :
ÆÝ ã å »ë »ñ¨ áõÙ ¿ ·Í³ ÝÏ ³ñ Çó , ½ á õ Û · Ã íÇ ³ é ³çÝ áõ –
ÃÛ áõÝ Á å³ñ ½»É áõ Ýå³ï³Ïá í ³É·áñ ÇÃÙ Ç ëÏ ½µÝ³Ù ³ë áõÙ ,
áñå»ë ÷áùñ³·áõÛÝ ³ñÅ» ùá í ï³ññÇ, ïá ÕÇ Ñ³Ù³ñ ÁÝ¹áõÝ-
í³Í ¿ k= 0 ³ñ Å» ùÁ ( µÉ .3) : ²ÛÝ Ï³ñ áÕ ¿ Ñ »ï ³·³Û áõÙ á õÕÕí»É ª
³é³çÇÝ ½áõÛ · ÃíÇÝ Ï³Ù Ýñ³ÝÇó ³í»É Ç ÷áùñÇ Ý Ñ ³Ý¹Ç å»ÉÇë
( µ É .9) : º Ã » û Å³ Ý¹ ³Ï ³ ÝÏÛ áõÝ ³· ÍÇ íñ ³ Ï³Ù Ý ñ³Ý Çó Ý »ñ ù¨
½áõÛ · ÃÇ í ãÑ ³Ý ¹Ç å»Ý ù, Ï³ñ» ÉÇ ¿ å³ï ³ëË³Ý »É , á ñ ËÝ¹Çñ Á
É áõ Í áõÙ ã áõ Ý Ç ( µÉ . 12) , ³ Û É ³ å» ë ³ ñï ³Ííá õ Ù ¿ ÇÝ ¹ »ù ëÝ »ñ Ç k
¨ p ³ñ Å» ùÝ »ñ áí Ù³ïñ ÇóÇ b k p ï³ññÁ (µÉ .11):
²Û ë åÇ ëá í , ¹ áõ ù Í ³Ýá Ã³ó ³ ù Ù» Ï Ë Ý¹ ñÇ É áõ Í Ù³Ý »ñ -
Ï áõ ï³ñµ»ñ³ÏÝ »ñÇÝ. Ù »ÏÁ µ ³Ý ³íáñ ÁÝÃ »ñó Ù³Ùµ , ÙÛ áõëÁª
Ó¨³Ï »ñ åí³Í µÉáÏ-ëË»Ù³ÛÇ ï»ëùáí: Â» á±ñÝ ¿ Ý³ËÁ Ý-
ï ñ»É Ç , áñ áß» ù ÇÝ ùÝ»ñ ¹, Çë Ï Ù»Ý ù ³Ýó Ý» Ýù Ñ ³çá ñ¹ ËÝ¹ñÇ Ý,
áñï»Õ ·áñÍáÕáõ ÃÛáõÝÝ»ñÁ ½³ñ·³Ý áõÙ »Ý ³ÝÏÛáõÝ³·Í»ñÇ
íñ³:
ù³é³ÏáõëÇ Ù³ïñÇó ( i,j = 1 , n ) : ä³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ ëï ³Ý³ É Ý áñ ª
A í»Ïïáñ, áñÇ a i ï ³ ññ Á å»ï ù ¿ Ñ ³ í³ë³ñ É ÇÝÇ Ù ³ï ñÇó Ç i –
ñ ¹ ï áÕ Ç íñ ³ ·ïÝ íáÕ ·É Ë³íá ñ ¨ û Å ³Ý¹ ³Ï ³ÝÏ Û áõ Ý³· Í» ñÇ
ï ³ñ ñ» ñÇó Ù »Í ³ ·áõ Û ÝÇ Ý :
î íÛ³É ËÝ ¹ñ Ç ³é³ç ³ñ ÏÁ å³Û Ù³Ý ³íáñ í³Í ¿ á ã ³ÛÝ–
ù³Ý Ýñ³ ³É·á ñÇÃÙ³Ï³Ý Ûáõñ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñáí, áñù³Ý
ÇÝ¹»ùëÝ»ñÇ ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïáõÏ ·áñÍ ³ÍÙ³Ùµ: â¿ ± áñ ·ÉË³íáñ
³ÝÏÛáõÝ³·Í Ç íñ ³ ·ïÝíáÕ ï³ññ»ñÇ »ñÏáõ ÇÝ¹» ùëÝ»ñÇ
³ ñ Å» ùÝ »ñÁ Ù Ç Ù Û ³Ýó Ñ ³í ³ ë³ñ » Ý ¨ ë áí áñ ³Ï ³ Ý b i j
135
·ñ ³éÙ ³Ý ÷ áË³ñ»Ý Ï³ñ» ÉÇ ¿ ·ñ»É b i i , Ç ëÏ û Å³ Ý¹ ³Ï
³ÝÏÛ áõÝ ³·Í ÇÝÁ ª b i , n - i + 1 : ²ÛëÇ ÝùÝ ÇÝ¹»ùëÝ»ñÁ Ý»ñÏ³Û³óÝ»Éáõ
Ñ ³Ù ³ñ Ï³ñ »É Ç ¿ û ·ï í»É Ù» Ï ÷ á÷áË ³Ï ³Ý Ç Í ³ é³Û áõ -
ÃÛ áõÝ Çó :
1 ÜÏ .4 .2 7-á õÙ Ý» ñÏ ³Û ³ó-
êÏÇ½µ í³Í ¿ í» ñÁ Ýßí³Í ¹Ç ïáÕáõ-
ÃÛ áõÝÝ»ñáí Ñ³Ý¹»ñ Ó ïíÛ³É
2 Ë Ý¹ ñÇ É áõ ÍÙ³Ý ³É· á ñÇÃ ÙÇ
n, B µ É áÏ –ë Ë»Ù³Ý , á ñÇ É ñ³ ó áõó Çã
å³ñ ½³µ ³Ý áõÙ Á , Ãíáõ Ù ¿,
3 ³í»Éáñ¹ ¿: Üß»Ý ù ÙÇ³ÛÝ, áñ
i :=1,n ó Ç ÏÉÇ ³é³çÇ Ý Ï³ï ³ñÙ ³ Ý
Á ÝÃ ³ó ù áõÙ Ñ ³Ù »Ù ³ ïíáõ Ù »Ý
³é³çÇÝ ïáÕÇ Í³Ûñ³ÛÇÝ
4 ï ³ñ ñ» ñÁ : ¸ ñ ³Ý Ç ó Ñ »ï á
áã
bii>bi,n-I+1 ï áÕ Ç i Ñ ³Ù ³ñ Á
þÙ á¹ÇýÇÏ ³óÇ ³þ µ ÉáÏÇ
ß Ýá ñÑ Çí ³ × áõÙ ¿ Ù »Ï áí ¨
³Ûá Ï ³ï ³ñ í áõÙ ¿ ³ Ýó áõ Ù Ù ³ï-
5 ñÇóÇ Ñ ³ç áñ¹ ïáÕÁ : ò ÇÏÉ áõÙ
ai := bii Ï ³ï ³ñ í»ÉÇ ù ÙÛ áõë ·áñ Íá-
ÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, Ñ³Ùá½í³Í
»Ýù, å³ñ½³µ³ÝÙ³Ý Ï³ñÇù
6 ãáõÝ »Ý , áñá íÑ »ï ¨ å³ñ ½ »Ý ¨
¹Ûáõ ñÇÝ: ØÇ ³ÛÝ ³í»É³óÝ» Ýù,
ai := bi,n-i+1 áñ µ» ñí³Í ëË»Ù ³Û áõÙ
ëï»ÕÍíáÕ í»ÏïáñÇ ï³ññ»ñ Ç
7 ³ñï³Í áõÙÁ Ñ³Ù³ï»Õí³Í ¿
ai Ý ñ³ Ýó áñ áßÙ ³Ý Ñ» ï: Ü á õ Û ÝÁ
Ï³ñ»ÉÇ ¿ Ï³ï³ñ»É ³é³ÝÓÇÝ
óÇ ÏÉáí Ñ³ßí³ñÏÙ ³Ý óÇÏÉ Ç
³ßË³ï³ÝùÝ ³í³ñï»Éáõó
8 Ñ »ï á , ë ³Ï ³Û Ý ³Û¹ ÏÑ ³Ý-
ì»ñç
·»óÝ Ç Å³Ù³Ý ³ÏÇ ÏáñëïÇ :
êï áñ ¨ ³Ù÷ á÷ í³Í
Ó¨áí Ý»ñÏ³Û³ó Ý»Ýù ù³-
ÜÏ .4 .2 7 . ÊÝ ¹Ç ñ 49 é ³ Ïáõ ëÇ Ù ³ï ñÇóÝ »ñ Ç ª ³Ý -
É áõ Í Ù³Ý ³É ·á ñÇÃ ÙÇ Ï Û áõÝ ³ ·Í »ñ á í ï ñá ÑÙ ³Ý
µÉáÏ-ëË»Ù³: ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ³é³ç³ó³Í
»é³ÝÏÛáõ Ý³Ó¨
ïÇñáõÛÃÝ»ñ áõÙ ÇÝ¹»ùëÝ»ñÇ ÷á÷áËÙ ³Ý ë³ÑÙ³ÝÝ»ñÁ ,
á ñï »Õ i– áí Ý ß³ Ý³Ïí ³ Í ¿ ïá ÕÇ Ñ³Ù³ñÁ , Ç ëÏ j– áíª ë Û ³ Ý :
136
¶ É Ë³íá ñ ³ ÝÏÛ áõÝ ³ ·Í Çó Ý »ñ ù¨ Ï ³Ù Ýñ ³ íñ ³
· ïÝ íá Õ ï ³ñ ñ» ñÇ Ç Ý ¹ »ù ëÝ »ñÇ ë ³Ñ Ù ³ÝÝ »ñ Ý » Ý .
i =1 , n , ÇëÏ j=1 , i : ØÇ³Û Ý ³ÝÏÛ áõÝ³·ÍÇó Ý»ñù¨
· ïÝ íá Õ ï³ñ ñ» ñÇ Ñ ³Ù ³ñ ª i= 2 , n , Ç ëÏ j= 1 , i −1 :
¶ É Ë³íá ñ ³ ÝÏÛ áõÝ ³ ·Í Çó í» ñ¨ Ï ³Ù Ý ñ³ íñ ³
·ïÝ íáÕ ï³ññ»ñÇ ÇÝ ¹»ùëÝ»ñÇ ë³ÑÙ ³ÝÝ»ñÝ »Ý .
i =1 , n , ÇëÏ j= i , n : ØÇ³Û Ý ³ÝÏÛ áõÝ³·ÍÇó í»ñ¨
· ïÝ íá Õ ï³ñ ñ» ñÇ Ñ ³Ù ³ñ ª i= 1 , n −1 , Ç ëÏ j= i +1 , n :
úÅ³Ý ¹³Ï ³Ý ÏÛáõ Ý³·ÍÇó Ý»ñù¨ Ï ³Ù Ý ñ³
íñ³ ·ïÝíáÕ ï³ññ»ñÇ ÇÝ ¹» ùëÝ»ñÇ ë³ÑÙ³Ý Ý»ñÝ
»Ý. i= 1 , n , Ç ëÏ j= n − i +1 , n : ØÇ³Û Ý ³Ý ÏÛáõÝ ³·ÍÇó
Ý »ñ ù¨ ·ï Ý í á Õ ï ³ñ ñ»ñ Ç Ñ ³Ù ³ñ ª i = 2 , n , ÇëÏ j= n − i + 2 , n :
úÅ³Ý ¹³Ï ³ÝÏÛ áõÝ ³·Í Çó í»ñ¨ Ï³Ù Ýñ³ íñ³
· ïÝ íá Õ ï ³ñ ñ» ñÇ Ç Ý ¹» ùëÝ »ñ Ç ë³Ñ Ù³ ÝÝ» ñÝ
» Ý .i= 1 , n , ÇëÏ j= 1 , n − i +1 : ØÇ ³ÛÝ ³ÝÏÛ áõÝ³·ÍÇó
í»ñ¨ ·ïÝíáÕ ï³ññ»ñÇ Ñ³Ù³ñª i=1 , n −1 , Ç ëÏ j=1 , n − i :
Ø ³ ïñÇó Ý»ñ Ç Ã »Ù ³Ý ³ í ³ ñï» É á õ ó ³é³ç Ï ñÏ ÇÝ ³Ý –
¹ ñ ³¹³ éÝ ³Ý ù Ý ñ³Ýó í ñ ³Ûá í ³ Ýó Ù ³Ý »ñ Ãáõ ÕÇ Ý» ñÇ Á Ý–
ï ÁñÙ ³Ý Ñ³ñóÇ Ý : Ä³Ù ³Ý ³ÏÇ Ý Ù»Ýù ³ë³óÇÝ ù, áñ ³Ù»Ý ³-
ï³ñ³Í í³Í ¨ Ñ ÇÙÝ³Ï ³ÝáõÙ Ï Çñ³éíáÕ »ñÃ áõ ÕÇÝ»ñÝ »Ý .
þï áÕ ³é ï áÕ þ ¨ þëÛá õÝ ³é ëÛá õÝ þ Ñ» ñÃ³Ï ³Ýá õÃÛ áõÝ Ý» ñÁ :
ê ³Ï ³ÛÝ »ñ µ» ÙÝ ³ÝÑ ñ³Å»ßïáõÃÛ áõÝ ¿ ³é³ç ³Ýá õÙ Á Ýïñ »É
³ÛÉ » ñÃá õÕÇÝ »ñ , ÇÝãÁ ³É ·áñÇ ÃÙÝ »ñ áõÙ ³é³ç ³óÝ áõÙ ¿
»ñÃ ¨»Ïáõ ÃÛ³Ý Ï³½Ù³Ï»ñåÙ ³Ý Ñ»ï Ï³åí³Í ½·³É Ç
µ ³ñ ¹áõÃÛ áõÝ Ý» ñ , áñ áÝ ù ·»ñ³½³Ýó áõÙ »Ý Ñ ³ßí³ñ Ïá Õ
Ñ³ïí³ÍÇ µ³ñ¹áõÛÃÝ» ñÁ : ¸Ç ï³ñÏ»Ýù ÝÙ ³Ý Ù»Ï ûñÇÝ³Ï:
ù³é³ÏáõëÇ Ù³ïñÇó ( i,j = 1, n ) : ä ³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ Ù³ïñ ÇóÇ
ï ³ñ ñ» ñÁ ³ ñï ³Í »É ¿ ë Ï ë ³Í í»ñ¨Ç Ó³Ë ³Ý ÏÛáõ ÝÇó ûÅ³Ý¹³Ï
³ÝÏÛáõÝ³·Í ÇÝ ½áõ·³Ñ»é ·Í»ñáíª ÙÇÝã¨ Ý»ñù¨Ç ³ç
³ ÝÏÛ áõÝ Á , Ç Ýã å »ë Ý »ñ Ï³ Û ³ó í ³Í ¿ ÝÏ ³ñ áõÙ .
137
b11 b12 b13 b1n
b 21 b 22
b 31
•
• •
b n1 • • b nn
Àë ï ÝÏ ³ñÇ , Ù ³ï ñÇóÇ ï ³ññ »ñÇ ³ñ ï³ÍÙ³Ý Ñ »ñÃ ³–

Ï ³Ý áõ ÃÛ áõ ÝÁ Ñ» ï¨Û ³É Ý ¿ . b 1 1 , b 1 2 , b 2 1 , b 1 3 , b 2 2 , b 3 1 , …, b 1 n ,
…, b n 1 , …, b n n : î íÛ ³É ·áñÍÁÝ Ã³óÁ Çñ³Ï³Ý ³óÝ»Éáõ Ñ ³Ù ³ñ
Ï ³ñ »É Ç ¿ Ù ³ïñ ÇóÇ ï ³ñ ñ»ñ Á ³ñ ï³Í »É » ñÏá õ Ù ³ëá í .
ëÏ½µáõ Ù ³ÛÝ ï³ññ»ñÁ, áñáÝù ï» Õ³¹ñí³Í »Ý ûÅ³Ý¹³Ï
³ÝÏÛ áõÝ ³·Í Çó í»ñ¨, Ý »ñ³éÛ³É ³ÝÏÛ áõÝ ³·ÇÍ Á , ÇëÏ Ñ »ïá
³Û¹ ³Ý ÏÛáõÝ³·ÍÇó Ý»ñù¨ ï» Õ³¹ñí³Í ï³ññ»ñÁ:
ØÇÝã¨ ³É ·á ñÇ ÃÙÇ ÝÏ³ñ³·ñá õÃÛ³Ý Ñ» ï Í³Ýá Ã³Ý³ÉÁ
³ é ³ ç³ ñÏ áõ Ù »Ý ù Ç ÝùÝ áõñ áõ Û Ý í» ñÉ áõÍ »É Ýñ ³ µÉá Ï–ëË »Ù ³Ý ,
á ñÁ µ» ñí³Í ¿ ÝÏ .4 .28- áõÙ : Ð³Ù³Ó³Û Ý ³ñï ³Í Ù³Ý ëË»Ù ³ÛÇ ,
í» ñ¨Ç ï Çñ áõÛ ÃÇ µáÉ áñ áõ ÕÇ Õ Ñ ³ï í³ÍÝ »ñ Á ëÏ ëíáõ Ù »Ý
³é³çÇÝ ï áÕ Çó , ï» Õ ³÷á Ëí»É áí Ù »Ï ëÛ áõÝ ³é³ç: Ð»ï »-
í³µ³ñ, áñå»ë óÇÏÉÇ å³ñ³Ù»ïñ Ï³ñ»ÉÇ ¿ ÁÝïñ»É ëÛ³Ý j
Ñ ³Ù ³ñ Á 1-Çó n ë ³Ñ Ù³ ÝÝ »ñ áí ( µ É . 3) : Úáõ ñ³ ù ³Ý ãÛ áõñ Ñ ³ï-
í ³ ÍÇ íñ ³Ûá í ³Ýó Ý»ÉÇ ë Ý Ï³ ïáõÙ »Ý ù , áñ ³ Û ¹ Ñ ³ï í³ ÍÇ í ñ³
ï »Õ ³ ¹ñ í³Í ï ³ñ ñ» ñÇ ïá ÕÇ Ñ³Ù ³ñÁ ³ ×á õ Ù ¿ , Ç ëÏ ë Û ³Ý
Ñ ³Ù ³ñ Á Ýí³ ½á õ Ù : À Ý ¹ á ñáõ Ù ï áÕÇ Ñ³Ù ³ñ ÷ á÷ áË Ù³Ý
ë³Ñ Ù³ÝÝ ¿ 1- Çó j , ÇëÏ ëÛ ³Ý Ñ³Ù ³ñ. j-Çó 1 : ø ³ÝÇ áñ ³Û ë
»ñÏáõ å³ñ³Ù»ïñ»ñÁ ÷á ÷á Ëí»Éáõ »Ý ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï, ³Û¹
·áñÍÁ ÝÃ ³óÁ å»ïù ¿ Ï³½Ù ³Ï»ñå»É Ù »Ï ó ÇÏÉ áí: ¶Í ³Ý Ï³-
ñáõÙ µ»ñí³Í ï³ñµ »ñ ³Ï áõÙ ³Û¹åÇë Ç óÇÏÉÇ å³ñ³Ù»ïñ ¿
Á Ýïñ³Í ÏñÏÇÝ ëÛ³Ý k Ñ³Ù³ñÁ (µÉ .5) , ÇëÏ ïáÕÇ i Ñ ³Ù ³ñÁ
÷ á÷ áËíáõÙ ¿ Ýáõ ÛÝ óÇ ÏÉáõ Ù Ù »Ï ·áõ Ù³ñ»É áí (µÉ .6) :
ÜÙ³Ý ¹³ïáÕáõÃÛ áõÝ Ý»ñÇ ÑÇÙ³Ý íñ³ ¿ Ï ³éáõó í³Í
Ý³¨ ûÅ³Ý¹³Ï ³Ý ÏÛáõÝ³·Í Çó Ý»ñù¨ ï»Õ³¹ñí³Í ï³ññ»– ñÇ
³ ñï ³Í Ù³Ý ó ÇÏÉ Á , áñ Á Ï ³ ½Ù í³Í ¿ 8…12 µ É á ÏÝ» ñÇó : Æ Ýã å »ë
»ñ¨áõÙ ¿ ËÝ¹ñáõ Ù µ»ñí³Í »ñÃ¨ »Ï áõÃÛ³Ý ëË»Ù³–ÛÇó,
Ù ³ï ñÇóÇ Ý ß í³Í ïÇñá õ Û Ã áõ Ù µ áÉ á ñ Ñ ³ïí³Í Ý» ñÁ ëÏ ëíáõ Ù »Ý
Ù ³ï ñÇóÇ í» ñçÇ Ý ëÛ áõÝ Çó ¨ ³í³ñï íáõÙ í» ñç ÇÝ ï áÕá õÙ : ²Û ë
Ñ ³Ý · ³Ù ³Ýù Á Ù »½ Ñá õ ß áõÙ ¿ , á ñ ï áÕÇ Ñ ³Ù ³ñ Á å » ïù ¿
138
1
êÏÇ½µ
8
2
i :=2,n,1
n, B
9
3
j := n+1
j :=1,n,1
10
4
k := i,n,1
i := 0
11
5
j := j -1
k:=j,1,-1
12
6
bkj
i := i +1
7
bik
13
ì»ñç
ÜÏ .4 .2 8 . ÊÝ ¹Ç ñ 50 Éáõ ÍÙ³Ý ³É·á ñÇ ÃÙÇ

Ñ ³Ý ¹Ç ë³ Ý³ ó ÇÏ É Ç å ³ ñ ³Ù »ï ñ ( µ É .8) : Ø » Ï Ñ ³ï í ³Íáí
ß³ñÅí»ÉÇ ë ÝÏ ³ï áõÙ » Ýù, áñ ³Û ¹ Ñ ³ï í³Í Ç íñ ³
ï »Õ ³ ¹ñ í³Í ï ³ñ ñ» ñÇ ïá ÕÇ Ñ³Ù ³ñÁ ³ ×á õ Ù ¿ , Ç ëÏ ë Û ³Ý
Ñ ³Ù ³ñ Á Ýí³ ½á õ Ù : À Ý ¹ á ñáõ Ù ï áÕÇ Ñ³Ù ³ñ ÷ á÷ áË Ù³Ý
ë ³Ñ Ù³ ÝÝ ¿ i-Çó n , Çë Ï ëÛ ³Ý Ñ³Ù ³ñ . n- Çó i : ø ³Ý Ç á ñ ³ Û ë
»ñÏáõ å³ñ³Ù»ïñ»ñÁ ÷á ÷á Ëí»Éáõ »Ý ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï, ³Û¹
· á ñÍÁ ÝÃ ³ó Á Ï³½Ù ³Ï »ñ å í³ Í ¿ Ù»Ï ó ÇÏÉ áí: ¶ Í³ ÝÏ ³ñ áõ Ù
µ »ñ í ³Í ï³ñµ »ñ ³Ï áõÙ ³ Û ¹ åÇ ëÇ ó ÇÏÉ Ç å³ñ ³Ù »ïñ ¿ ÁÝï ñ ³Í
Ï ñÏÇ Ý ïáÕÇ k Ñ ³Ù ³ñÁ ( µÉ .1 0) , ÇëÏ ëÛ ³Ý j Ñ³Ù³ñÁ
÷ á÷ áË íáõÙ ¿ Ýáõ Û Ý ó Ç ÏÉáõ Ù ª Ù» Ï Ñ ³Ý »É á í ( µ É . 11) :
î» ëÝ áõ ±Ù » ù, Ã» ÇÝ ã Í ³í³Éáõ Ý ³É ·á ñÇÃ Ù ë ï» ÕÍ í»ó
å³Ñ³Ýç íáÕ, áã ³í³Ý ¹³Ï³Ý , »ñÃ áõÕáí ïíÛ ³ÉÝ »ñÁ ³ñ–
ï³Í»Éáõ Ñ³Ù³ñ: ¸Çï³ñÏí³ÍÇó ß³ï ³í»ÉÇ µ³ñ¹ »ñÃáõ–
ÕÇÝ »ñ Ó»½ Ï ³é³ç³ñÏ »Ý ù ³Ýó Ý»É í³ñ ÅáõÃÛ áõÝ Ý» ñÁ Éá õ–
139
Í»ÉÇë ¨ Ñ³Ùá½í³Í »Ýù, áñ ¹áõù ÏÑ³ÕÃ ³Ñ ³ñ»ù µáÉáñ
¹Åí³ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: ÆëÏ ³é³Û ÅÙ ³é³ç³ñÏáõÙ »Ýù Í³ÝáÃ³-
Ý ³É Ñ ³ çá ñ¹ ËÝ ¹ ñÇÝ :
ù³é³ÏáõëÇ Ù³ïñÇó ( i,j = 1, n ) : ä ³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ Ù³ïñ ÇóÇ
ï³ññ»ñÁ ³ñï³Í»É ·³É³ñ³Ó¨ »ñÃá õÕáí, ëÏ ë³Í í»ñ¨Ç Ó³Ë
³ÝÏÛáõÝÇó, ß³ñÅí»Éáí ¹»åÇ ³ç ¨ ³í³ñï»Éáí Ù³ïñÇóÇ
Ï »Ýï ñá Ýáõ Ù , ÇÝ ãå»ë Ý »ñ Ï³Û ³ó í³Í ¿ Ý Ï³ ñá õ Ù .
öáñÓ»Ý ù ¹³ïá Õá õÃÛáõÝÝ» ñÇ ÑÇÙ³Ý íñ ³ å³ñ½»É ³ÛÝ

û ñÇÝ ³ã³÷á õÃÛ áõÝÝ »ñÁ , á ñá Ýù Á Ý¹Ñ³Ýáõ ñ » Ý Ýßí³Í áõÕ Ç-
Ý »ñ Ç Ñ³Ù³ñ : ²ÛÝ , áñ »ñÃ áõ Õáõ ãáñ ë áõ ÕÇÝ »ñ Á ÁÝÃ ³Ý áõÙ »Ý
Ù Ç¨Ý áõÛ Ý ûñ »Ý ùá í, ¨ , Ñ »ï ¨³µ³ñ, å» ïù ¿ ÝÏ ³ñ ³·ñ í»Ý Ýáõ ÛÝ
ï ÇåÇ óÇÏÉ »ñ áí, ³ÏÝ Ñ³Û ï ¿ : Ð³ïí³Í Ý»ñ Á µÝ áñ áßíáõ Ù »Ý
Ç ñ»Ýó ë³ÑÙ ³Ý ³ÛÇ Ý Ï»ï»ñÇ Ïá áñ ¹Ç Ý³ïÝ »ñ á í: ÜÏ³ï »ÉÇ ¿ ,
áñ Ûáõ ñ ³ù³Ý ãÛáõ ñ Ñ³ïí³ÍÇó Ñ »ïá ×³Ý³å³ñÑÁ Ã»ùíáõ Ù ¿
¹»åÇ ³ç: ÀÝ¹ áñáõÙ ³Û É¨ë ïíÛ³É Ñ³ïí³ÍÇÝ í»ñ³¹³ñÓ
ãÏ³: ¸³ Ýß³Ý³ÏáõÙ ¿, áñ ³Û¹ Ñ³ïí³Íáí áñáßíáÕ ë³ÑÙ ³ÝÁ
Ï ³ñ »É Ç ¿ ï» Õ ³ß ³ñ Å »É Ù »Ï Ù Ç³íá ñá í :
Î³ñ» ÉÇ ¿ Á Ý¹áõÝ »É , á ñ »ñ Ã¨ »Ïá õÃÛ áõÝÁ ÁÝ Ã³Ýáõ Ù ¿
í » ñ¨Ç ( ‘ í ’) ¨ Ý» ñù¨Ç ( ‘Ý ’) ë ³Ñ Ù³ Ý ³ÛÇÝ ïáÕ »ñ Ç Ï ³Ù ³ ç ( ‘ ³’)
¨ Ó³Ë ( ‘ Ó’) ë³ÑÙ ³Ý³ÛÇÝ ëÛ áõÝ» ñÇ íñ³Û áí: ºñ ÃÁ ëÏë íáõÙ ¿
³é³çÇÝ ïáÕÇó , áñÁ Ñ ³Ý¹Çë³Ý áõÙ ¿ í»ñ¨Ç ³é³çÇÝ
ë³ÑÙ³ÝÁ (í=1): Ð³ëÝ »Éáí ïá ÕÇ í»ñç ¨ Ã» ùí»É áí ³ç ª ¹»åÇ
Ý »ñ ù¨ Ç ë³ÑÙ ³Ý Á , Ï ³ñ áÕ »Ýù í» ñ¨ Ç ë ³Ñ Ù³ ÝÁ Ç ç»ó Ý»É
» ñÏ ñá ñ¹ ï áÕ ( í :=í+1 ) : Æ çÝ »É á í ³ ç ë ³Ñ Ù³ Ý³Û ÇÝ ëÛ áõÝ áí
Ý»ñù¨ (³=n) ¨ Ã» ùí»É áí ³çª ¹»åÇ Ó³Ë ë³ÑÙ³Ý Á,
íëï³Ñ áñ»Ý Ï³ñáÕ »Ýù ³ç ë³ÑÙ ³Ý Á ï»Õ³ß³ñÅ»É Ù»Ï
ë Ûáõ Ýá í ¹» åÇ Ó³Ë ( ³:=³-1): Þ³ñÅí»É áí Ý» ñù¨Ç ª Ý := n
ë³ÑÙ³Ý³ÛÇÝ ïá Õá í, Ñ³ëÝ»É áí Ó³Ë »½ñÇÝ (Ó=1) ¨ Ã»ùí»Éáí
140
³ç ª ¹» åÇ í» ñ¨Ç ë³ÑÙ ³Ý Á , Ý »ñù¨Ç ë³ÑÙ³ÝÁ Ï ³ñáÕ »Ý ù
µ ³ñ Óñ ³óÝ» É Ù »Ï ïáÕ á í í» ñ¨ (Ý := Ý–1 ) : ºñ Ã¨ »Ï áõÃÛ ³Ý ³Û ë
Ñ ³ï í ³ÍÁ Ï ÁÝÃ ³Ý ³ Ù ÇÝ ã¨ » ñÏñ áñ ¹ ï áÕ , ù ³Ý Ç á ñ í »ñ ¨Ç
ë ³Ñ Ù³ ÝÁ ³ ñ ¹» Ý Çç »É ¿ Ù»Ï ïáÕ á í Ý» ñ ù¨ :
²Û ë åÇ ëá í , Ù »Ï åïáõÛ ï Ï³ï³ñ» É áõ ó Ñ »ïá ÏÑ ³ÛïÝ Á–
í»Ý ù áã Ã» b 1 1 , ³ÛÉ b 2 1 ï³ññÇ íñ³: ÎñÏÝ »Éá í í» ñÁ ÝÁÏ ³-
ñ³·ñ í³Í »ñÃáõÕÇÝª Ñ³çáñ¹ åïáõÛïÁ ÏÏ³ï³ñíÇ ÷á÷áË-
í³Í ë³ÑÙ³Ý Ý»ñÇ Ý»ñùá: àñÇ ÁÝÃ ³ó ùáõÙ ë³ÑÙ³ÝÝ »ñÁ
Ï ñÏÇ Ý Ï ë»ÕÙí»Ý :
àñå»ë½Ç ã½µ³Õí»Ýù ³ÝåïáõÕ ·áõß³Ï áõÙÝ»ñáí, Ã»
ù³ÝÇ ± åïáõÛïÇó Ñ»ïá Ï³í³ñïíÇ »ñÃÁ, Ï³Ù ³ñ¹Ûá±ù
»ñÃ ¨»Ïáõ ÃÛ³Ý ÁÝ Ã³óùáõ Ù Çñ³Ï³Ý ³óíáõÙ »Ý ³Ùµ áÕç ù³-
Ý³ÏáõÃÛ³Ùµ åïáõÛïÝ»ñ, »ñÃ¨»Ï»É áõ ÁÝÃ³ó ùáõÙ Ñ³ßí»Ý ù
³ñï ³Í íáÕ ï ³ññ »ñÇ k ù³Ý ³ÏÁ ¨ Û áõñ ³ù³ÝãÛ áõ ñ Ñ ³ï í³Í
³ÝóÝ »Éáõó Ñ »ïá Ñ³Ù»Ù³ï»Ýù ³Û Ý Ù³ïñÇóÇ ï³ññ»ñÇ
ù³Ý³ÏÇ Ñ»ï, áñÁ Ï³½Ùáõ Ù ¿ ª n 2 : ²Û ëå»ë Ï ³½Ù ³Ï »ñ åí³Í
³ É ·áñÇÃÙ Á Ñ Ý ³ñ ³ íáñ ¿ ÏÇ ñ³é » É Ý ³¨ áõ ÕÕ ³Ý ÏÛáõÝ Ù ³ï-
ñÇóÝ »ñÇ ÝÏ ³ïÙ³Ùµ :
Ü Ï³ ñ ³·ñí³ Í ³É ·áñ ÇÃ ÙÇ µÉ áÏ- ëË »Ù ³Ý µ»ñ í ³Í ¿ ÝÏ.
4 .29- áõÙ : î» ÕÇ ë ÕáõÃÛ ³Ý å³ï×³éáí ·Í³ÝÏ ³ñ áõÙ µ ³ó ³–
Ï³ÛáõÙ »Ý ³é³ç ÇÝ »ñÏáõ µÉáÏÝ»ñÁ, áñï»Õ Ýßí³Í »Ýª
ë ÏÇ ½µÁ ¨ Ù ³ï ñÇóÇ Ý »ñ Ùáõ ÍÙ³Ý ·á ñÍ áÕ áõÃ Ûáõ ÝÁ : ¸ñ ³Ýó
µ ³ó ³Ï ³Û áõ Ã Û áõ ÝÁ , Ñá õ ë áí »Ý ù, ã Ç Ë³Ý·³ ñÇ ³É ·á ñÇ ÃÙÇ
³ßË³ï³ÝùÇ ÁÝÏ³ÉÙ³ÝÁ:
ºÃ» ó³ÝÏáõÃÛáõÝ ÏáõÝ»Ý³ù »ñÃ¨»Ïáõ ÃÛáõÝÁ ëÏë»É
Ù ³ï ñÇóÇ á ñ¨ ¿ ³Û É ³ ÝÏÛ áõÝ Çó , ³ å ³ µ³í ³ Ï³Ý ¿ Ñ ³Ù ³–
å³ï³ëË³Ý » ½ñ ³·Íá í »ñ Ã¨ »Ï» Éáõ ÝÏ ³ñ³·ñáõ ÃÛá õÝ Á ï »-
Õ³÷áË»É ³é³çÇÝ ï»Õ, ½µ³Õ»óÝ »Éáí 4-Çó 6 µÉ áÏÝ »ñÁ ¨
ã Ë ³Ëï»É áí µ áÉ áñ ó Ç ÏÉ» ñÇ Ñ ³ñ ³µ »ñ ³Ï ³Ý ¹ Çñ ùÁ : î íÛ ³É
¹»åùáõ Ù, µÝ³Ï³Ý ¿, Ï÷áËíÇ ÙÇ³ÛÝ Ó³Ë »½ñÇ ëÏÁ½µ-
Ý ³Ï ³Ý ³ ñÅ » ùÁ ¨ ³ Û Ý ë ³Ñ Ù³ ÝÇ , á ñÇó Ùï ³ ¹ñ í»É » ù ë Ïë»É
Ó»ñ »ñÃÁ :
²Ûëå»ë Ï³ñ»ÉÇ ¿ ³Ýí»ñç ùÝÝ³ñÏ »É ½³Ý³½³Ý
ËÝ¹ÇñÝ»ñÇ ûñÇÝ³ÏÝ»ñ, ÉáõÍ»É Ý ñ ³Ýó ï ³ñ µ» ñ »Õ³Ý ³Ï –
Ý »ñáí, Ñ ³Ù »Ù ³ï»É Ù ÇÙÛ ³Ýó Ñ»ï ¨ ÁÝïñ»É É ³í³·áõ ÛÝÁ :
ê ³Ï ³ÛÝ ÇÝ ãù³Ý ËÝ¹ÇñÁ µ ³ñ¹ ¿ , ³Û Ýù³Ý É áõÍ Ù³Ý ï³ñ-
µ»ñ³ÏÝ»ñÁ ½³Ý³½³Ý ¨ ³Û ë å³ÛÙ³ÝÝ» ñá õÙ ³ÝÑÝ³ñ ¿
¹ ³ éÝ áõÙ µ áÉ á ñ ËÝ¹ Çñ Ý» ñÇ í » ñÉáõ Íáõ ÙÁ Ù» Ï Ó»é Ý ³ñ ÏÇ
ë³ÑÙ³ÝÝ»ñáõÙ: îíÛ³É ³ßË³ïáõÃÛáõÝÁ áõëáõÙÝ³ëÇñ»ÉÇë,
¹ áõ ù å» ïù ¿ Ý Ï³ï» Çù , áñ µá í ³Ý ¹³ ÏáõÃ Û ³ Ùµ ËÝ¹ Çñ Ý» ñÇ
ó ³ÝÏ Á ³ÛÝ ù³Ý ¿É ÁÝ ¹³ñÓ³Ï ã¿ñ: ä ³ñ½³å»ë, ÙÇ¨Ýáõ ÛÝ
141
3
Ó:=0; í:=1; 12
³:=Ý:=n; k := k+³-Ó
k := 0 ³:=³-1
4 13
k := k+³-Ó j:=³,Ó,-1
Ó:=Ó+1
14
5 bÝ,j
j := Ó,³
6
15 áã
bí,j
k<n2
³Ûá
áã 7 16
k<n2 k := k+Ý-í
Ý:=Ý-1
³Ûá
8 17
k := k+Ý-í j:=Ý,í,-1
í:=í+1
18
9 bj,Ó
j := í,Ý
10
bj,³ 19 áã
k<n2
³Ûá
11
2 20
k<n
³Ûá ì»ñç
áã
Ü Ï .4 .2 9 . ÊÝ ¹Ç ñ 51 É áõ ÍÙ³Ý ³ É ·á ñÇ ÃÙÇ µÉáÏ- ëË »Ù ³ :

ËÝ¹ÇñÝ»ñÁ ³é³ç ³ñÏí»É ¿ ÉáõÍ»É ïíÛ³ÉÝ»ñÇ ï³ñµ»ñ Ï³-
142
éáõÛóÝ»ñÇ íñ³ª ëÏ ë³Í å³ñ½ ÷á ÷á Ë³Ï³ÝÝ»ñÇó ¨ í»ñç ³ó-
ñ³Í ÙÇ³ã³÷ áõ »ñÏã³÷ ½³Ý·í³ÍÝ»ñáí: àñù³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÇ
Ï³éáõÛóÁ µ³ñ¹³Ý áõÙ ¿ñ, ³Û Ýù³Ý ¹Åí³ñ ¿ñ ÉÇÝáõÙ ÁÝïñ »É
»ñÃ¨»Ï»É áõ áõ ÕÇÝ, áñÁ ¨ Ý»ñÏ³Û³ó ÝáõÙ ¿ñ ³É ·áñÇÃÙÇ
Ñ ÇÙÝ ³Ï ³Ý µ ³ñ¹áõÃÛáõÝÁ : ê ³Ï³ÛÝ Ù»Ý ù Ù Ç³ëÇÝ Ñ³ÕÃ ³Ñ ³-
ñ»óÇÝù ³Û¹ ×³Ý³å³ñÑ Ý» ñÇÝ Ñ³Ý¹Çå³Í ³ñ·»ÉùÝ»ñÁ: ºÃ»
Ù »½ Ñ ³ç áÕí»ó ÇÝ ã áñ ã ³÷á í Ó»½ Ñ »ï ³ùÁñ ùñ»É ¨ Ý»ñ·ñ ³í» É
Íñ³·ñ³íáñÙ³Ý ÑÇ³ë ù³Ýã ³ßË³ñÑ , ³å³ ÏÑ³Ù ³ñ»Ýù, áñ
Ñ ³ë ³Ý ù Ù »ñ ³ é ³ç ¹ñí ³ Í Ý å³ ï³ ÏÇ Ý :
1 . î ñ í ³Í ¿ X ( x 1 ,x 2 ,…,x n ) ÙÇ³ã³÷ Ãí³ÛÇÝ ½³Ý·í³ÍÁ:

ä ³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ Ñ³ß í»É ¨ ³ ñï ³Í» É Ù ÇÝ ã¨ ½³Ý ·í ³Í Ç í » ñçÇ Ý
½ñáÝ ï»Õ³¹ñí³Í ¹ñ³Ï³Ý Ãí»ñÇ ³ñï³¹ñÛ³ÉÁ: ºÃ»
½³Ý·í³ÍÁ ½ñá ³ñ Å» ùáí ï³ññ ãÇ å³ñáõÝ³ÏáõÙ, áãÇÝã
ã Ñ ³ßí» É :
2 . îñí³Í ¿ X(x 1 ,x 2 ,…,x n ) ÙÇ³ã³÷ Ãí³ÛÇÝ ½³Ý·í³ÍÁ:
ä ³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ Ñ³ß í» É ¨ ³ñï³Í» É ½ ³Ý·í ³Í Ç ³ é³ çÇ Ý ¨
í » ñçÇ Ý ½ ñá Ý» ñÇ Ù Çç¨ ï» Õ ³¹ ñí ³ Í ¹ ñ³ Ï³ Ý Ã í» ñÇ · áõ Ù ³ ñÁ :
ºÃ» ½³Ý·í³ÍÁ å³ñáõÝ³ÏáõÙ ¿ ÁÝ¹³Ù»ÝÁ Ù»Ï ½ñá, Ñ³ßí»É
³ Û ¹ ½ ñáÛÇ Ý Ñ ³ç áñ¹á Õ µ áÉ áñ ï ³ñ ñ»ñ Ç ·áõ Ù³ñ Á : º Ã »
½³Ý·í³ÍÁ ½ñá ³ñ Å» ùáí ï³ññ ãÇ å³ñáõÝ³ÏáõÙ, áãÇÝã
ã Ñ ³ßí» É :
ä ³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ Ñ ³ ßí» É ¨ ³ ñï³Í» É ³ÛÝ ï ³ñ ñ» ñÇ · áõ Ù³ ñÁ ,
áñáÝù ½³Ý·í³ÍáõÙ ã» Ý ÏñÏÝíáõÙ:
4 . î ñ í ³Í ¿ N µÝ ³Ï³ Ý ÃÇ íÁ : ä ³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ å³ñ½»É , Ã»
á ñ ù³±Ý ï³ñµ »ñ Ãí³Ý ß³ÝÝ »ñ Çó ¿ Ï ³½Ù í³Í ³Û ¹ ÃÇ íÁ:
ä ³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ Ñ ³ß í» É ¨ ³ñï³Í»É ½³Ý·í³ÍáõÙ å³ñáõ–
Ý ³Ï íá Õ å³ñ ½ Ã í» ñÇ · áõ Ù³ ñÁ :
ä ³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ Ñ ³ß í» É ¨ ³ñï³Í»É ½³Ý·í³ÍáõÙ å³ñáõ–
Ý ³Ï íá Õ å³ñ ½ Ã í» ñÇó Ù »Í ³· áõ Û Ý Á :
7. îñí³Í ¿ X(x 1 ,x 2 ,…,x n ) Ù Ç³ ã³ ÷ Ã í ³ÛÇÝ ½ ³Ý ·í ³Í Á : ä³-

Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ ³ÛÝ å »ë í » ñ³¹ ³ë ³íáñ»É ½³Ý·í³ÍÇ ï³ññ»ñÁ,
áñ ëÏ ½µÇó ï»Õ³¹ñí»Ý µ³ó ³ë³Ï ³Ý , Ñ»ï á ½ñ áÛ ³Ï ³Ý ¨
143
í» ñç áõÙ ª ¹ñ ³Ï ³Ý ³ñ Å» ùÝ »ñá í ï ³ñ ñ»ñ Á : ØÇ ¨Ý áõÛ Ý Ýß³Ý
á õ Ý »ó áÕ ï ³ñ ñ» ñÇ Ñ ³ñ ³µ »ñ ³Ï ³Ý ¹Ç ñ ùÁ å »ï ù ¿ å ³Ñ -
å³ÝíÇ:
ä ³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ áñ áß» É ½³Ý·í³ÍÇ ³Û Ý ï ³ñ ñ» ñÇ ù ³ Ý³ÏÁ ,
áñáÝù µ³í³ñ³ñá õÙ »Ý 2 k <x k <2 k + 1 å³ÛÙ³ÝÇÝ, áñï»Õ
k=1,2,…,n:
9. îñí³Í »Ý X(x 1 ,x 2 ,…,x n ) ¨ Y(y 1 ,y 2 ,…,y m ) ÙÇ ³ã³÷ Ã í³ÛÇÝ
½³Ý·í³ÍÝ»Á: Y ½³Ý·í³ÍÇ ³ÛÝ ï³ññ»ñÁ, áñá Ýù ã»Ý
Ñ ³Ý ¹Ç å áõÙ X- áõÙ , ³í»É ³óÝ »É X ½ ³Ý · í³Í Ç í »ñ çáõ Ù:
10. îñí³Í »Ý X(x 1 ,x 2 ,…,x n ) ¨ Y(y 1 ,y 2 ,…,y n ) ÙÇ ³ã³÷ Ã í³ÛÇÝ
½³Ý·í³ÍÝ» ñ : Ð³Û ïÝÇ ¿ , áñ X ½³Ý·í³ÍÇ ï³ññ »ñÁ Ï³ñ-
· ³ íá ñ í³ Í » Ý Á ëï Ýí³ ½Ù ³Ý : ä ³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ ï »Õ ³¹ ñ »É Y
½³Ý·í³ÍÇ ï³ññ»ñÁ X-Ç Ù»ç ³Û Ýå»ë, áñ X ½³Ý ·í³ÍÇ
Á Ý¹ Ñ³ Ýáõ ñ Ï ³ñ · ³íáñ í ³Í áõ ÃÛ áõ Ý Á ã Ë ³Ëï íÇ :
1 1 . î ñ í³Í ¿ X ( x 1 ,x 2 ,…,x n ) ÙÇ³ã³÷ Ãí³ÛÇÝ ½³Ý·í³ÍÁ,
á ñï »Õ n=m 2 : ä ³ Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ í »Ï ïá ñÁ í » ñ³Í»É » ñÏ ã ³÷
ù³é³Ïáõë³ÛÇÝ Ù³ïñ ÇóÇ, áñÇ ³é³çÇÝ ïáÕáõÙ ³ÝÑñ³– Å»ßï
¿ · ñ³ Ýó »É í »Ï ïá ñÇ ³ é³çÇÝ m ï ³ññ »ñ Á (x 1 ,…,x m ) , » ñÏ ñá ñ¹
ïáÕáõÙª (x m + 1 ,…,x 2 m ) ï ³ññ »ñÁ ¨ ³Û ÉÝ : ì» ñ çÇÝ ï áÕáõÙ ,
µÝ³Ï³Ý ¿, Ï·ñ³Ýó í»Ý (x n - m + 1 ,…,x n ) ï ³ñ ñ»ñ Á :
1 2 . î ñí ³Í ¿ A= a ij ( i= 1 , n ; j= 1 , m ) Ù ³ï ñÇóÁ : ä ³Ñ ³Ýç –íáõÙ
¿ Ñ ³ ßí»É Ù ³ï ñÇóÇ ³ Û Ý ï ³ñ ñ» ñÇ Ù ÇçÇ Ý ù ³ é ³Ïáõ ë ³Û ÇÝÁ ,
á ñá Ýó ³ ñ Å» ùÁ µ³Å ³Ý »É Ç ë 3- Ç Ï ÙÝ ³ 2 Ù Ý³ ó á ñ¹ :
1 3 . î ñ í ³Í ¿ A= a ij ( i= 1 , n ; j= 1 , m ) Ù³ïñÇóÁ : ä³Ñ³Ý çíáõ Ù ¿
Ï ³ñ · ³íáñ» É Ù ³ïñ ÇóÁ Áëï k - ñ ¹ ï áÕ Ç ³ ñÅ» ùÝ »ñ Ç ³ ×Ù ³Ý :
ëï³Ý³É ¨ ³ñï³Í»É Ýáñ B í»Ïïáñ , áñÇ b i ï³ññÁ Ñ³í³ë³ñ
É ÇÝÇ Ù ³ïñÇóÇ i –ñ¹ ïáÕáõÙ í»ñçÇÝ Ù» Í³·áõÛÝ ï³ññÇ
½µ ³Õ »óñ ³Í ¹Ç ñùÇÝ :
1 5 . î ñí ³Í ¿ A = a ij ( i= 1 , n ; j= 1 , m ) Ù ³ïñÇóÁ : ä ³Ñ³Ýç –íáõÙ

¿ ëï³ Ý ³ É ¨ ³ñ ï³Í »É Ý áñ B í »Ï ï áñ, á ñÇ b i ï ³ñ ñÁ
Ñ ³í³ë³ñ ÉÇ ÝÇ Ù ³ï ñÇóÇ i– ñ¹ ïá ÕÇ å³ñ ½ Ãí»ñÇó ÷ áù-
ñ ³ ·áõ Û ÝÇ Ý :
144
Ñ » é³ó Ý»É Ù ³ïñÇóÇó ³ÛÝ ïáÕ»ñÁ , áñáÝù Ï ³ñ·³íáñí³Í ã»Ý
Á ëï ³ñ Å»ù Ý» ñÇ ª áã ³ × Ù³Ý , á ã Ý í ³½Ù³Ý :
17. î ñí ³Í ¿ A= a ij ( i , j= 1 , n ) ù³é³Ïáõë³ÛÇ Ý Ù ³ïñÇóÁ:
ä ³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ ª ·É Ë³í á ñ ³ ÝÏÛ áõÝ ³ ·ÍÇó Ý»ñ ù ¨ Ï ³Ù Ýñ ³ íñ ³
·ïÝíáÕ ï³ññ»ñÇó Ï³½Ù»É Ýáñ í»Ïïáñ, áõñ Ýßí³Í
ï ³ñ ñ» ñÁ å » ïù ¿ ³ñï ³ ·ñ í» Ý ï áÕ ³ é ï áÕ :
ä ³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ Ï³½Ù »É Ýá ñ í »Ï ïá ñ , á ñÁ Ï å³ ñá õ Ý ³ÏÇ
Ù ³ïñÇóÇ û Å³Ý¹³Ï ³Ý ÏÛáõÝ ³·ÍÇó í»ñ¨ ·ïÝíáÕ ³Û Ý
ï³ññ»ñÁ, áñáÝó ³ñ Å»ùÁ ãÇ ÏñÏÝíáõÙ ûÅ³Ý¹³Ï ³ÝÏÛáõ–
Ý ³·ÍÇó Ý»ñù¨:
ä ³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ ª ·ÉË ³í á ñ ³Ý ÏÛáõÝ ³ ·Í Çó í» ñ¨ Ï³Ù Ýñ ³ í ñ³
· ïÝ íá Õ ï ³ñ ñ» ñÇ ó Ï ³½Ù »É Ý áñ í »Ï ïá ñ , áñ ï»Õ Ý ß í³Í
ï³ññ»ñÁ ¹³ë³íáñí³Í ÉÇÝ»Ý Áëï Ýñ³Ýó ÇÝ¹»ùëÝ»ñÇ
· áõ Ù³ ñÇ ³×Ù ³Ý :
ä ³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ ï »Õ »ñ á í ÷á Ë ³Ý ³Ï »É Ù ³ï ñÇóÇ Ó ³Ë ¨ ³ç
Ï»ë»ñÁ: ºÃ» n- Ç ³ñ Å»ùÁ Ï» Ýï ¿ , Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý ëÛáõ ÝÁ
ÃáÕÝ»É ³Ý÷á÷áË:
ä ³Ñ ³Ý çí áõ Ù ¿ ï »Õ »ñ áí ÷ áË ³Ý³Ï» É
1 2 Ù ³ï ñÇóÇ Ï »Ýï Ñ ³Ù³ñÇ »Ý Ã³Ù ³ï –ñÇó Ý» ñÁ ,
Ç Ýãå»ë Ýßí³Í ¿ ÝÏ³ñáõÙ : º Ã» n- Ç ³ñÅ»ùÁ
Ï »Ýï ¿ , ³å³ Ï »ÝïñáÝ³Ï³Ý ëÛ ³Ý ¨ ïáÕÇ
4 3 í ñ ³ · ïÝ íá Õ ï ³ñ ñ» ñÁ Ãá ÕÝ» É ï» Õá õ Ù :
2 2 .î ñ í³Í ¿ A= a ij ( i , j= 1 , n ) ù³é³Ïáõë³ÛÇÝ
Ù ³ïñÇóÁ : ä³Ñ³Ýç íáõÙ ¿ Ù³ïñÇóÇ
ï ³ñ ñ» ñÁ ³ ñï ³Í »É ³ Û Ý Ñ »ñ Ã³Ï ³Ý áõÃÛ ³Ùµ ,
Ç Ýã å »ë Ýßí ³ Í ¿ ÝÏ³ñ áõ Ù , ³Ûë ÇÝ ùÝ , ëÏë »É
í»ñ¨Ç Ó³Ë ³Ý ÏÛáõÝÇó ¨ ³í³ñï»É Ý»ñù¨Ç ³ç ³ÝÏ ÛáõÝ áõÙ
( a 1 1 , a 1 2 , a 2 1 , a 3 1 , a 2 2 , a 1 3 , …, a n - 1 , n , a n , n - 1 , a n n ) :
145
Ð ² ìºÈ ì² Ì
²Û ë µ ³Å Ýá õ Ù ¹ áõ ù Ï ·ï Ý» ù ³Û Ý ³É ·á ñÇÃ ÙÝ» ñÇ µ É á Ï–
ëË»Ù³ÛÇÝ ÝÏ³ñ³·ñá õÃÛáõÝÝ»ñÁ , áñáÝ ù Å³Ù³Ý³ÏÇÝ Ý»ñ-
Ï³Û³óí»É »Ý µ³Ý³íáñ Ó¨áí ¨ ³é³ç³ñÏí»É Ó»½ ÇÝùÝ ³-
í³ñÅ³Ý ùÇ Ý å³ï ³Ï áí:
ÊÝ¹Çñ 4:
1
êÏÇ½µ
2
x
3 áã
x >12
áã 9
³Ûá x≤5
4 áã
x ≤20 ³Ûá
áã 10
³Ûá x ≥-5
5 8
y := f1(x) y := f3(x) ³Ûá
11
y := f2(x)
6
y
7
ì»ñç
146
1 ÊÝ¹Çñ 7:
êÏÇ½µ
2
XA, YA
3 áã
XA ≥YA
³Ûá
4 6
þ³Ûáþ þáãþ
5
ì»ñç 1
êÏÇ½µ
2
XA, YA
ÊÝ¹Çñ 8:
³Ûá 3
YA <XA+2
³Ûá 6
áã
YA >-XA+3
áã
7
XA < 5
áã
³Ûá
þ³Ûáþ þáãþ
ì»ñç
147
1 1
êÏÇ½µ
êÏÇ½µ
2
2
N:=1000, 9999
x, a, n
3
3
K := N
y := x+a
4
4 S1 := S2 := 0
i := 2, n i := 0
5
5 áã
y := y⋅10+a
K>0
³Ûá
6 6
y i := i + 1
áã 7
7
ì»ñç
i≤2
³Ûá
ÊÝ¹Çñ 19: 12 8
⎧K⎫ ⎧K ⎫
S2 := S2 + ⎨ ⎬ S1 := S1 + ⎨ ⎬
⎩10 ⎭ ⎩10 ⎭
13
⎡K⎤ 9
K := ⎢ ⎥ áã
⎣10 ⎦ S1=S2
³Ûá
10
N
ÊÝ¹Çñ 27:
11
ì»ñç
148
ÊÝ¹Çñ 32: ÊÝ¹Çñ 34:
1 1
2 2
n, A n, X
3 3
i :=1, n k := 0
4
áã 4
ai = 0 i := 1, n
³Ûá 5 ³Ûá
5
xi = 0
S := 0
áã
6 6 10
j :=1, i -1 xi - k := xi k := k+1
áã 7 7
ai > 0 xi - k
³Ûá
8
S := S + ai 8
n := n-1
9 9
S ì»ñç
10
ì»ñç
149
ÊÝ¹Çñ 44: Ø³ïñÇóÇ ïñ³ÝëåáÝ³óáõÙ:
1 1
2 2
n,m,X n,m,A
3 3
j := 1, n i := 2, m
4 4
a1j := xj j := 1, i -1
5
5 c := aij
i := 2, m aij := aj i
aj i := c
6
j := 1, n
7 6
aij := ai-1,j ⋅ xj A
7
ì»ñç
8
A
9
ì»ñç
150
ÊÝ¹Çñ 48:
1
êÏÇ½µ 10
j := j + 1
2
n, B
11 ³Ûá
3 j≤n
k :=1, n
áã
4 12
p :=n-i+1, n i := i + 1
áã 13
5
i≤n
áã
⎧⎪ b ij ⎫⎪
⎨ ⎬=0
⎪⎩ 2 ⎪⎭ ³Ûá
14
j := n- i +1
³Ûá
6 15
i := k; j := p áã
⎧⎪ b ij ⎫⎪
⎨ ⎬=0
⎪⎩ 2 ⎪⎭
7
þÈáõÍáõÙ ãÏ³þ
³Ûá
16 áã
b ij < b kp
8
k, p, b k p
³Ûá
17
k := i; p := j
9
ì»ñç
151
¶ ð² Î²Ü à ôÂÚ à ôÜ
1 . Äåìè äîâè÷ Á.Ï ., Ìàðîí È .À. Îñíîâû âû÷èñëè–

ò åëü íîé ìà òå ìà òèêè . Ì., “Íàóêà”, 1970.
2 . Ñ .À . À áð àì î â , Ã .Ã .Ã íå çä èë î â à è ä ð. Ç à äà÷ è ïî
ï ðîã ðà ììèð î âàí èþ . Ì., “Íàóêà” , 1 98 8.
3 . ¶³ë å³ñ Û³Ý ¾.¶ ., ² Ûí ³½Û ³Ý Ú áõ .² .: ¾ É»Ï ïñ áÝ ³Û ÇÝ
Ñ ³ ßí Çã Ù »ù »Ý ³Ý »ñ Ç ÏÇ ñ³é áõ ÙÁ á õ ëá õ ÙÝ³Ï ³Ý å ñáó» ëá õ Ù :
ºñ ¨ ³Ý , §Èá õÛë ¦ , 19 90 :
4. è.ì.²Õ·³ßÛ³Ý , ² .Ð.²é³ù»É Û³Ý , ê .ê .² í »ïÇëÛ³Ý ,
ê .ì.¸³ÝÇ»ÉÛ ³Ý : ø áÙ÷Û áõÃ »ñÝ»ñÇ Ï Çñ³éáõÙ ¨ Í ñ³·ñ³íá–
ñáõÙ (ËÝ ¹ÇñÝ»ñÇ ÅáÕá í ³Í áõ ) : Ðä ÖÐ, 199 8 :
5. ² . Ð .² é³ ù »ÉÛ ³Ý , è . ì .² Õ·³ß Û ³Ý , ê.ê .² í» ïÇ ëÛ ³ Ý ,
ê .ì.¸³ÝÇ»ÉÛ ³Ý , È .² .Ø³Ýáõ ÏÛ³Ý: Ðä ÖÐ ÁÝ ¹Ñ ³Ý áõñ Ï ñÃ áõ–
ÃÛ ³Ý å » ï³Ï ³Ý ³Ù÷ á÷Ç ã ùÝÝ áõ ÃÛ ³Ý ùÝ Ý³Ñ³ñó»ñ Ç ßï »–
Ù ³ñ ³Ý Ç Ë Ý ¹ Ç ñ Ý » ñÇ É áõ ÍÙ ³Ý á õ Õ »ó áõ Û ó : º ñ ¨ ³Ý , § Üá Û Û ³ Ý
î ³å ³Ý ¦ , 1 9 9 6 :
6 . ² .²µ ñ³Ñ ³Ù »Û ³Ý–ºá õ .´³ñá »³Ý , ¶ .Ø³ñÏ ³ñ á í– Î.Ø³ñ-
Ï ³ñ » ³Ý : ÆÝ ýá ñÙ ³ï ÇÏ ³ÛÇ Ñ ÇÙáõ Ý ùÝ »ñ : ì»Ý »ïÇ Ï–ê . Ô³½ ³ñ ,
Ø ËÇ Ã³ ñ» ³Ý Ññ ³ï ³ñ³ Ï ãáõ ÃÛ áõ Ý, 1 991 :
7. Ñ .À.Íå ìíþã èí . T ur bo- Pasc al. Ó÷å áí èê. Ñ.-Ï .,
“Ï èòå ð” , 20 00 .
152

Ալգորիթմներ Ծրագրավորումը բոլորի համար

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ալգորիթմներ Ծրագրավորումը բոլորի համար

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ð²Ú²êî²ÜÆ Ð²Üð²äºîàôÂÚ²Ü

ÎðÂàôÂÚ²Ü ºì ¶ÆîàôÂÚ²Ü Ü²Ê²ð²ðàôÂÚàôÜ

Ð²Ú²êî²ÜÆ äºî²Î²Ü Ö²ðî²ð²¶Æî²Î²Ü

Ìð²¶ð²ìàðàôØ ´àÈàðÆ Ð²Ø²ð

Ò»éÝ³ñÏÁ Ý³Ë³ï»ëí³Í ¿ ùáÙ÷ÛáõÃ»ñ³ÛÇÝ Íñ³–

¶ñ³ËáëÝ»ñª åñáý. Úáõ.²Ûí³½Û³Ý

Üºð²ÌàôÂÚàôÜ ……………………………… ………… 4

Ìñ³·ñ³íáñáõÙÁ ÝáõÛÝù³Ý ÑÇÝ ¿, áñù³Ý Ù³ñ¹ÏáõÃÛ³Ý

Ð »ï ³ ·³ Ý Û áõÃ Á Ï ³ñ ¹ ³ÉÇ ë ÙÇ ÷ áñ Ó »ù ³ Û Ý í» ñ³· ñ »É

²Û ëï »Õ Ù»Ý ù »ÝÃ ³ ¹ñ »óÇ Ýù, áñ a , b , c Ù»ÍáõÃÛáõÝÝ»ñÁ

Ü»ñÙáõÍ»É ²ñï³Í»É ²ñï³Í»É

ÜÏ.1.8. ²0.2 ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³:

ÆÝ ã å »ë Ñ ³Û ï ÝÇ ¿ , ó ³Ý Ï³ó ³Í û µ Û »Ï ïÝ» ñÇ µ ³½ Ùáõ –ÃÛ á õ Ý

ÜÏ.1.10. ²2.1 ³É·áñÇÃÙÇ ÜÏ.1.11. ²2.2 ³É·áñÇÃÙÇ

Ð»ï³·³ ËÝ¹ÇñÝ»ñáõÙ å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ Ñ»ï½Ñ»ï» ³í»É³-

⎪x⎜≤a å³ÛÙ³– ⎪ x ⎜ ≤ a å³Û– ⎪x⎜>b å³Û– ⎪x⎜>b å³ÛÙ³–

Û ³óÝ »Éáõ ëË»Ù ³Ý »ñÁ , áñáÝù Ç ñ³Ï ³Ý ³óí³Í »Ý ÑÇÙÝ ³Ï ³Ý

²Û ë ³Ý ·³Ù y ýá õ ÝÏóÇ ³Û Ç ³ ñ Å» ùÝ »ñ Á Ñ ³ß í »Éá õ Ñ ³Ù ³ñ

ÜÏ.1.14. ÊÝ¹Çñ 4 ÉáõÍÙ³Ý ²4.1 ³É·áñÇÃÙÇ

ÜÏ.1.15. ÊÝ¹Çñ 4 ²4.2 ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ëË»Ù³:

ÜÙ³Ý³ïÇå ËÝ¹ÇñÝ»ñ ÉáõÍ»ÉÇë ³É · áñÇ ÃÙ Ç í »ñ çÝ ³– Ï³Ý

ÜÏ.1.16. Âí³ÛÇÝ ³é³ÝóùÇ µ³ßËáõÙÁ ïÇñáõÛÃÝ»ñÇ:

²É ·áñÇ ÃÙÇ ³ßË³ï³Ý ùÁ ëï áõ·»Éáõ Ñ³Ù³ñ ³Ý Ññ³–Å»ßï

ÜÏ.1.17. ÊÝ¹Çñ 5 ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ëË»Ù³:

ÊÝ¹Çñ 6: à ñá ß»É ïñí ³ Íª a , b, c »ñ »ù Ãí» ñÇó Ù »Í³–

ºÃ» A Ï»ï Á å³ïÏ³Ýá õÙ ¿ ³ç »Ý Ã³ïÇ ñáõ ÛÃÇ Ý (A ∈ D 2 ) ,

ì»ñç Ý³Ï³Ý ³å»ë A Ï»ïÇª D ïÇñáõÛÃÇÝ å³ïÏ³Ý »–

ê ï áñ ¨ ³ é³ ç ³¹ñ í³ Í µ áÉ áñ í³ñ Åáõ ÃÛá õ Ý Ý » ñÇ Ñ ³Ù ³ñ

4) î³ñ»ÃÇíÁ Ïáãíáõ Ù ¿ °Ý³Ñ³Ýç°, »Ã» ³ÛÝ ³ÝÙÝ³óáñ¹

ØÇÝã ³Û ÅÙ ùÝÝ³ñÏí³Í ¨ Ï³éá õóí³Í ×ÛáõÕ³íáñí³Í

ì»ñÁ Ýßí³Í ¹³ïáÕáõÃÛ áõÝÝ»ñÇ Ñ ÇÙ³Ý íñ³ ³ëïÇ×³–

ÊÝ¹Çñ 14: î ñ í ³Í ¿ A µÝ ³Ï³Ý Ù»Í ÃÇ íÁ : Ð³ßí»É`

² é ³çÇ Ý Ñ³Û ³ó ùÇó Ã íá õ Ù ¿ , Ã » ³É ·á ñÇ ÃÙÁ ÙÝ áõÙ ¿

ØÇ ³ÛÝ ãßï³å» ù Ñ ³Ûï ³ñ ³ñ»É , á ñ ³Û ë ¹»åùáõÙ ¿É ·á ñÍ

² é ³çÇ Ý Ñ³Û ³ ÍùÇó Ã íá õ Ù ¿ , Ã » Ý³Ëá ñ¹ Ë Ý¹ Çñ Ý» ñÇ

Ý ³Ó¨Ç ÙÇç áóáí ëï³óíáÕ Ãí³ÛÇÝ Ñ³çáñ¹³Ï³ÝáõÃ Ûáõ Ýáõ Ù

ÜÏ.2.14: ÊÝ¹Çñ 21 ÉáõÍÙ³Ý

Ü³Ë Ñ³Ù³ñ³Ï³É»Ýù ß³ñùÇ ³Ý¹³ÙÝ »ñ Á µÝ ³Ï³Ý

Ü Ï³ ï» Ýù , á ñ ( 2 .15 ) ³ Ýó áÕÇ Ï µ ³Ý ³ Ó¨ Á ë ï³ó ³Ý ù ³ Û Ý

ÜÏ.2.15: ÊÝ¹Çñ 21 ÉáõÍÙ³Ý ÜÏ.2.16: ÊÝ¹Çñ 21 ÉáõÍÙ³Ý

Ñ ³ç áñ¹ ³Ý ¹³ÙÇ ÇÝ¹»ùëÇó Ù»Ïáí å³Ï³ë ¿: ²Û ëåÇ ëáí,

Ø»ñ ËÝ ¹ÇñÝ ¿ª áõ Ý»Ý³Éáí µÝ³Ï³Ý ÃÇí, áñáß»É Ýñ³

ÜÏ.2.19: ÊÝ¹Çñ 24 ÉáõÍÙ³Ý

1 . öá÷ áË »É áí x ÷á÷áË³Ï³ÝÇ ³ñÅ»ùÁ [1;8] Ñ³ïí³ÍáõÙ

2. öá÷áË» Éáí x ÷á÷ áË³Ï ³ÝÇ ³ñ Å»ùÁ [1;12] Ñ³ï– í³ÍáõÙ

7 . î ñí ³Í x Çñ³Ï³Ý ¨ n µÝ ³Ï ³Ý Ã í» ñÇ Ñ ³Ù ³ñ Ñ³ß í»É

9 . N µÝ ³Ï³ Ý Ã íÇ Ñ³Ù ³ñ Á Ý¹á õ Ý» Ýù , áñ N ! ! Ý ß ³Ý³ Ïá õ Ù ¿ .

1 0 . îñ í³Í ¿ A ³Ù µá Õç Ã ÇíÁ : à ñáß»É ³Û Ý ³Ù» Ý³Ù» Í i ³Ùµ áÕç

1 2 .àñ áß»É ï ñí³Í N µÝ ³Ï ³Ý ÃíÇ Ã í³Ý ß³ÝÝ» ñÇ ·á õÙ ³ñ Á :

1 3 . î ñ í³Í N µ Ý³Ï ³Ý Ã íÇ Ã í ³Ý ß³ÝÝ» ñÇ Ñ »ñ Ã³ Ï ³Ýá õ –

Ü³Ëá ñ¹ µ³ÅÝáõÙ ¹Çï³ñÏí³Í ËÝ¹ÇñÝ»ñÇ ÉáõÍÙ³Ý

ÜÏ.3 .2 -Ç í»ñ³µ»ñÛ ³É ÙÇ³ÛÝ Ýß»Ý ù, áñ ëÏë»Éáí 5…7

Ð³çáñ¹ ËÝ ¹Ç ñÁ , Ã íáõÙ ¿ , É ÇáíÇÝ Ïå³ñ½³µ³ÝÇ ÁÝ ¹–

àõß³¹Çñ Ý³Û»Éáí µ»ñí³Í ³ÕÛáõë³ÏÇÝ, Ï³ñ»ÉÇ ¿

¸³ï»Éáí í»ñÁ µ»ñí³Í ³ÕÛáõë³ÏÇ ÝÏ³ñ³·ñÇó , Ý»ñ–

²É ·áñÇ ÃÙÇ µÉ áÏ– ëË»Ù ³Ý µ »ñ í³Í ¿ ÝÏ .3 .7 –áõ Ù , áñ ï» Õ å³ñ½

¶Í³Ý Ï³ñÇó »ñ¨áõÙ ¿, áñ K–Ç íñ³ µ³Å³ÝáõÙÝ»ñÁ

ÜÏ.3.9: ÊÝ¹Çñ 30 ÉáõÍÙ³Ý

ËÝ¹ÇñÝ»ñÁ ÉáõÍ»ÉÇë, Ï³Ù³ Ã»

1 . º ñ» ù å³ñ ³Ù »ïñ y=g(a,p,t) ýáõÝÏó Ç³Ý ³ÝÁ Ý¹Ñ ³ï ¿

2 …5 ËÝ ¹Çñ Ý» ñáõ Ù ï³é ³Û ÇÝ å³ñ³Ù »ïñ»ñÇ Ï³Ù³-

6 . à ñá ß»É ï ñí ³ Í N µÝ³Ï ³Ý ÃíÇ µ áÉ áñ å ³ ñ ½ µ³Å³Ý ³–

´ ³½Ù³ÃÇ í ûñÇÝ ³ÏÝ»ñáí Ù »Ýù ó áõó ³¹ñ»óÇ Ýù ·ñ»Ã»

4 .1 . ØÆ ²â²ö ¼ ²Ü¶ì²ÌÜº ðÆ ØÞ²Îà ôØ