6 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020

ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΣΥΡΟ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ “ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΙΣΛΑΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ

Το διαχρονικό φαινόμενο των ισχυρών ηγετών

ριφορά του και προσιδιάζουν σε αυτό που απο-

Έ
το αυταρχικό του καλούμε και αντιλαμβανόμαστε
να βιβλίο που εκδόθηκε πρόσφατα, φέρνει νέα δεδομέ- στυλ διακυβέρ- ως τρομοκρατία, ή τουλάχιστον
να στην πολιτική επιστήμη και τις θεωρίες άσκησης πο- νησης, όπως επί- σε μια ωμή αλλά όχι εκλεπτυ-
λιτικής. Το νέο που φέρνει το βιβλίο δεν αφορά μόνο την σης και μια σειρά σμένη εκδοχή της.
«θεωρία» της πολιτικής, αλλά έχει και μια πολύ επίκαιρη διά- καταστροφικών Για να επιστρέψουμε όμως
σταση. οικονομικών με- στις πηγές της προνεωτερικής
Σε έναν κόσμο όπου κάποιοι λαοί στενάζουν, κάτω από την ταρρυθμίσεων ισλαμικής σκέψης, αυτό που
αυταρχική πυγμή λαϊκιστών ηγετών, σε μια εποχή που η Δύση και στρατιωτικών αναδεικνύουν με ανάγλυφο
κατανοεί με οδυνηρό τρόπο, ότι η θρησκεία του Ισλάμ είναι επιχειρήσεων οι τρόπο είναι η άσκηση της βίας
ένας οδηγός για πολιτική δράση, το βιβλίο αυτό μας προσφέ- οποίες έλαβαν ως εργαλείου της διακυβέρνη-
ρει εφόδια για να εξετάσουμε με διάθεση κριτικής σκέψης, πο- χώρα στην περίο- σης και ποιες συνέπειες μπορεί
λιτικά γεγονότα της εποχής μας. δο της διακυβέρ- να έχει αυτή στη λειτουργία της
Ο λόγος για το βιβλίο με τίτλο, «Μεσαιωνική ισλαμική πολι- νησής του, συχνά κοινωνίας, αλλά και στην ίδια
τική σκέψη και σύγχρονη ηγεσία» του κ. Βασίλειου Σύρου, Ανα- αναλογιζόμουν την προσωπικότητα του ηγεμό-
πληρωτή Καθηγητή Πολιτικής Ιστορίας και Ιστορίας της Πολιτι- τις περιπτώσεις να ο οποίος αποξενώνεται από
κής Σκέψης στα Πανεπιστήμια του Ελσίνκι και της Γιβάσκιλα. Το των Σαντάμ Χου- τους υπηκόους του και το άμε-
βιβλίο κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Παπαζήση. σεΐν και Μουα- σο περιβάλλον του και ζει σε
Με την ευκαιρία της έκδοσης του βιβλίου, πραγματοποιήσα- μάρ Καντάφι και συνεχή φόβο και δυστυχία.
με μια πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία με τον κ. Βασίλειο Σύρο, το τραγικό τους Αυτές οι διαστάσεις του εκ-
η οποία θα μας διαφωτίσει για το βιβλίο και την επιστημονική θρησκείες και τις πολιτικές ιδε- τέλος. φυλισμού της πολιτικής εξουσί-
γνώμη του συγγραφέα, για σύγχρονα πολιτικά φαινόμενα. ολογίες, οι οποίες, πολλές φο- Από την άλλη πλευρά, αν και ας και της ηθικής κατάπτωσης
ρές, εκτοπίζουν τα θρησκευτικά αυτά τα γεγονότα διαδραματί- του αυταρχικού ηγέτη αποτε-
συστήματα και εξελίσσονται στηκαν στον ισλαμικό κόσμο, η λούν ένα από τα κεντρικά ζητή-
Ερώτηση: Ο τίτλος του βιβλίου συνδέεται συχνά η προνεωτε- στην ουσία σε κάτι ανάλογο γοητεία των έργων που εξετάζω ματα τα οποία συζητούν διάφο-
σας αναφέρεται στην μεσαιω- ρική (πριν από τον 18ο αιώνα) των θρησκειών. Από αυτήν τη έγκειται ακριβώς στο ότι εμπε- ρα αρχαία φιλοσοφικά κείμενα,
νική ισλαμική πολιτική σκέψη. ισλαμική πολιτική σκέψη με την σκοπιά, μπορεί κανείς να εντο- ριέχουν σημαντικές παρατηρή- όπως ο Ιέρων ή τυραννικός του
Από το περιεχόμενό του αντι- αραβόφωνη παράδοση, η επι- πίσει συνδέσεις αναφορικά όχι σεις για τα αίτια και τις συνέ- Ξενοφώντα, όπως επίσης και
λαμβανόμαστε ότι έχετε μελε- στημονική δουλειά μου στοχεύ- τόσο με τον τρόπο άσκησης της πειες της πολιτικής αποτυχίας έργα της μεσαιωνικής πολιτικής
τήσει την Μεσαιωνική Ισλαμι- ει στο να αναδείξει ένα διακρι- εξουσίας, αλλά με τις κυρίαρχες και της αυταρχικής ηγεσίας, οι και ιστορικής γραμματείας, σε
κή γραμματεία που σχετίζεται τό και εξαιρετικά πλούσιο σώμα αντιλήψεις περί της φύσης και οποίες είναι διαχρονικές και μερικά από τα οποία εστιάζω
με την διακυβέρνηση και την κειμένων, κυρίως στα περσικά των ορίων της εξουσίας μεταξύ ισχύουν πέρα από συγκεκριμέ- και στο πόνημά μου.
πολιτική. Ποιες σκέψεις σας και στα οθωμανικά τουρκικά, το του παρελθόντος και σύγχρο- να θρησκευτικά ή ιστορικά συμ-
ώθησαν να καταπιαστείτε με οποίο αποτελεί σε μεγάλο βαθ- νων κρατών, τα οποία κυβερ- φραζόμενα. Ερώτηση: Στο βιβλίο σας περι-
το θέμα αυτό, που είναι σχεδόν μό προϊόν μιας, αν θα μπορού- νούνται με βάση τις ισλαμικές λαμβάνεται σύγκριση της πο-
άγνωστο στο ευρύτερο κοινό, σα να την αποκαλέσω, δεύτερης αρχές ή σε ισλαμικά πολιτισμι- Ερώτηση: Από το χθες στο σή- λιτικής σκέψης για την άσκηση
αλλά και ανεξερεύνητο από την χρυσής εποχής του Ισλαμικού κά περιβάλλοντα. μερα του ισλαμικού τρόπου εξουσίας μεταξύ του μεσαιω-
επιστημονική κοινότητα; πολιτισμού· αυτή σηματοδοτεί- διακυβέρνησης, εμπεριέχεται νικού ισλαμικού χώρου και της
Βασ. Σύρος: Στη διάρκεια των ται με την ανάδυση της Οθωμα- Ερώτηση: Πού εντοπίζετε ομοι- και το στοιχείο της ισλαμικής Αναγεννησιακής Δύσης. Ο ανα-
διδακτορικών μου σπουδών νικής Αυτοκρατορίας τον 15ο ότητες και διαφορές; τρομοκρατίας; Δηλαδή είναι γνώστης του βιβλίου σας, θα
στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελ- αιώνα και την ίδρυση των αυ- Βασ. Σύρος: Θα ήταν παρα- μέρος της Ισλαμικής πολιτικής μπορέσει να εντοπίσει μέσα
βέργης στη Γερμανία άρχισα να τοκρατοριών των Μουγκάλ και κινδυνευμένο να γενικεύσω πρακτικής και η χρήση μεθόδων από αυτή την σύγκριση, κάποια
ασχολούμαι με τις άμεσες και Σαφαβιδών τον 16ο αιώνα. Με και να παραβλέψω τις διαφο- που θα τις χαρακτηρίζαμε ‘τρο- στοιχεία για να κατανοήσει τις
υποδόριες επιδράσεις της αρα- αυτόν τον τρόπο επιχείρησα να ρές που υπέχουν ανάμεσα σε μοκρατία’; σημερινές σχέσεις μεταξύ του
βικής πολιτικής φιλοσοφίας στη αμφισβητήσω και να υπερβώ τη ισλαμικούς πολιτικούς σχη- Βασ. Σύρος: «Τρομοκρατία» ισλαμικού κόσμου και της Δύ-
μεσαιωνική Ευρώπη. Την περί- δυσανάλογη εστίαση στην αρα- ματισμούς του παρελθόντος είναι αρκετά αμφιλεγόμενος σης;
οδο των μεταδιδακτορικών μου βική γραμματεία και συνάμα να και σύγχρονες κοινωνίες όπου όρος και είναι ένα πολύ πιο Βασ. Σύρος: Οι συγκρίσεις
σπουδών στο Μόναχο και στο αναδείξω καίριες διασυνδέσεις κυριαρχεί το μουσουλμανικό σύνθετο φαινόμενο από την που διεξήγαγα ανάμεσα στα
Παρίσι συνέχισα να εργάζομαι με την πολιτική σκέψη στην Ευ- στοιχείο, ή τις διαφορές στο επικρατούσα απλοϊκή αντίλη- έργα της μεσαιωνικής ισλαμι-
σε αυτό το πεδίο, αν και ανα- ρώπη στην ίδια περίοδο. εσωτερικό του Ισλάμ, όπως για ψη για παράδειγμα περί ενός κής και αναγεννησιακής ιταλι-
κάλυψα μια άλλη εξίσου σημα- παράδειγμα μεταξύ του σουνι- ή μας ομάδας ατόμων τα οποία κής πολιτικής σκέψης αποσκο-
ντική παράδοση του πολιτικού Ερώτηση: Κατά την εκτίμηση τικού και του σιιτικού Ισλάμ. τοποθετούν βόμβες στα μέσα πούσαν στο να καταρριφθεί η
στοχασμού, η οποία αναπτύ- σας υπάρχει κάποιος συσχετι- Ωστόσο, θα τολμούσα να μαζικής μεταφοράς ή αεροπλά- αντίληψη της μοναδικότητας
χθηκε στις κεντρικές και ανα- σμός μεταξύ του τρόπου άσκη- υποστηρίξω ότι τα ισλαμικά να. Η τρομοκρατία υποδηλώνει και, σε ένα βαθμό, υπεροχής
τολικές περιοχές του ισλαμικού σης της πολιτικής εξουσίας, στα κείμενα τα οποία μελετώ περι- βασικά η χρήση βίας για την της δυτικής παράδοσης.
κόσμου, δηλαδή στο σημερινό μεσαιωνικά ισλαμικά κράτη και λαμβάνoυν γενικές αρχές σχετι- προώθηση ενός πολιτικού προ- Συγκεκριμένα, θεμελιακός
Ιράν, καθώς και στην κεντρική τα σημερινά κράτη που διοικού- κά με την άσκηση της πολιτικής γράμματος, σε βάρος κυρίως στόχος μου ήταν να καταδείξω
και νότια Ασία. Η άνθηση αυτής νται με τις ισλαμικές αρχές; εξουσίας και το τι συνιστά καλή πολιτών. ότι ορισμένες από τις θεωρίες
της γραμματείας, βασικό γλωσ- Βασ. Σύρος: Αναμφίβολα το διακυβέρνηση και πραγματεύο- Δεν θεωρώ λοιπόν ότι απο- και τις ιδέες τις οποίες θεωρού-
σικό εργαλείο της οποίας ήταν θρησκευτικό πλαίσιο μιας κοι- νται περιπτώσεις από την ιστο- τελεί διακριτικό ή εγγενές γνώ- με ρηξικέλευθες και αποδίδου-
η περσική γλώσσα, συνέπεσε νωνίας έχει βαθιά επίδραση ρία του ισλαμικού κόσμου, οι ρισμα της ισλαμικής πολιτικής με σε Ευρωπαίους θεωρητικούς
με την εδραίωση των τριών με- στον τρόπο με τον οποίο σφυ- οποίες παραπέμπουν στη ση- πρακτικής, αν και είναι γεγονός όπως ο Μακιαβέλι, έναν συγ-
γάλων ισλαμικών αυτοκρατορι- ρηλατούνται και λειτουργούν μερινή εποχή. Για παράδειγμα, ότι διάφορες ισλαμιστικές ορ- γραφέα τον οποίο οφείλω να
ών της νεότερης περιόδου: των συγκεκριμένες δομές εξουσίας. όταν ανέλυα την περίπτωση γανώσεις και ηγέτες του ισλα- ομολογήσω ότι αγαπώ ιδιαίτε-
Οθωμανών, των Σαφαβιδών Αυτό βέβαια ισχύει όχι μόνο του Muhammad bin Tughluq, μικού κόσμου έχουν συχνά κα- ρα και έχω μελετήσει διεξοδικά,
και των Μουγκάλ. Ενώ λοιπόν για το Ισλάμ αλλά για όλες τις ιδιαίτερα την αλόγιστη συμπε- ταφύγει σε μεθόδους οι οποίες

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΣΥΡΟΣ: Βιογραφικό σημείωμα

Ο Βασίλειος Σύρος (Dr.phil. στη Μεσαιωνική και
Νεότερη Ιστορία από το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης)
είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Ιστορίας και
Ιστορίας της Πολιτικής Σκέψης στα Πανεπιστήμια του
Ελσίνκι και της Γιβάσκιλα (Φινλανδία).
Το 2017/2018 διορίστηκε Επισκέπτης Καθηγητής
στην Βασιλική Ακαδημία Τεχνών και Επιστημών της
Ολλανδίας (KNAW) και Senior Fellow του Descartes
στο Κέντρο Ιστορίας και Φιλοσοφίας των Επιστημών και
των Ανθρωπιστικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της
Ουτρέχτης.
Έχει διδάξει, μεταξύ άλλων, στα πανεπιστήμια
Στάνφορντ, McGill, του Σικάγο και την École Pratique
des Hautes Études (Παρίσι).
Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται
στην αλληλεπίδραση των χριστιανικών, ισλαμικών
και εβραϊκών παραδόσεων ως προς τα ζητήματα της
πολιτικής σκέψης, καθώς και στις διαπολιτισμικές
σχέσεις κατά την πρώιμη σύγχρονη περίοδο.
Άλλα ερευνητικά πεδία του, αποτελούν η συγκριτική
μελέτη των ευρωπαϊκών και ισλαμικών αυτοκρατοριών,
οι ιδέες για την ακμή και την παρακμή των αυτοκρατοριών
καθώς και οι προσεγγίσεις στη συγκριτική μελέτη των
διαφόρων μορφών πολιτικής οργάνωσης και των τύπων
της κυβέρνησης κατά την προνεωτερική εποχή.
Είναι συγγραφέας βιβλίων όπως: Die Rezeption der
aristotelischen politischen Philosophie bei Marsilius von
Padua (Brill, 2007), Well Begun is Only Half Done: Trac-
ing Aristotle’s Political Ideas in Medieval Arabic, Syri- Στα ελληνικά κυκλοφορεί το βιβλίο του Μεσαιωνική
ac, Byzantine, and Jewish Sources (ACMRS, 2011) και ισλαμική πολιτική σκέψη και σύγχρονη ηγεσία (Εκδόσεις
Marsilus of Padua at the Intersection of Ancient and Me- Παπαζήση, 2020).
dieval Cultures and Traditions of Learning (University of Επίσης πρόσφατα εκδόθηκε το βιβλίο του με τίτλο «Η
Toronto Press, 2012). Για το προσεχές μέλλον ετοιμάζει Αρχή Δεν Είναι το Ήμιση του Παντός: Ο αριστοτελικός
μια νέα έκδοση με τίτλο Renaissance Jewry in an Age of πολιτικός στοχασμός στις μεσαιωνικές αραβικές,
Skepticism: Simone Luzzatto on Economic Decline and συριακές, βυζαντινές και εβραϊκές παραδόσεις»
Religious Tolerance. (Ινστιτούτο του Βιβλίου – ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΑ)

ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΗΓΕΣΙΑ”
Muhammad bin Tughluq
https://www.quora.com/Why-is-
Muhammad-Bin-Tughlaq-called-
an-intelligent-fool
έχουν μια πολύπλοκη προϊστορία
και ότι συχνά έχουμε την αφέλεια
να πιστεύουμε ότι είναι ένα δυτικό
κατόρθωμα, ενώ στην πραγματι-
κότητα επανεφεύρουμε τον τροχό.
Μία από τις βασικές θέσεις του βι-
βλίου είναι ότι, αν και οι ιστορικοί,
κοινωνικοί και θρησκευτικοί πα-
ράγοντες, επωάζουν και αφήνουν
το στίγμα τους στην ιστορία της
πολιτικής σκέψης, υπάρχει αυτό
που θα χαρακτήριζα ως την «φαι-
νομενολογία της πολιτικής», δηλα-
δή υπάρχουν ορισμένες αρχές οι
οποίες διέπουν την άσκηση της πο-
λιτικής εξουσίας διαχρονικά. Ίσως,
εδώ να έγκειται μια ακόμη πιθανή
συνεισφορά της δουλειάς μου, και
της συγκριτικής εξέτασης των ιδε-
ών γενικότερα: για την κατανόηση
των σχέσεων μεταξύ Δύσης και άλ-
λων πολιτικών παραδόσεων είναι
αποφασιστικής σημασίας να προσ-
διορίσει κανείς αν και σε ποιο βαθ-
μό υφίστανται διαφορές ή αποκλί-
σεις, όχι ως προς τη μορφή, αλλά
ως το πώς ασκείται η εξουσία στην
πράξη.
Ερώτηση: Εκτός από τα σημεία που
αναφερθήκαμε προηγουμένως, τι
άλλο περιλαμβάνει το βιβλίο σας;
Στα περιεχόμενα διαβάζουμε ότι
αναφέρεστε σε μια σχετικά άγνω-
στη προσωπικότητα, η οποία όμως
κατά κάποιο τρόπο σχετίζεται και
με την χώρα μας, τον Walter VI de
Brienne.
Βασ. Σύρος: Πράγματι, o Walter
VI de Brienne σχετίζεται με την
ιστορία του ελληνικού χώρου: το
1311 διορίστηκε «Δούκας των Αθη-
νών» αν και δεν είχε την ευκαιρία
να ασκήσει πλήρως τα καθήκοντα
που απόρρεαν από το αξίωμά του,
καθώς μεγάλο μέρος της επικρά-
τειάς του βρισκόταν υπό κατάληψη
στα χέρια των Καταλανών.
O Walter αποτελεί μια ενδια-
φέρουσα μορφή και η ολιγόμηνη
περίοδος διακυβέρνησής του στη
Φλωρεντία είναι πηγή σημαντικών
διδαγμάτων για τις σύγχρονες δη-
μοκρατίες. To 1342 εκλήθη στην
προαναφερθείσα ιταλική πόλη για
να αναλάβει τα ινία της εξουσίας,
με την ελπίδα ότι θα συνέβαλε
στην αντιμετώπιση μεγάλων οικο-
νομικών προβλημάτων και ότι θα
κατάφερνε να επουλώσει τις δια-
φορές μεταξύ των διαφορετικών
κοινωνικών ομάδων και να καλύ-
ψει το κενό εξουσίας που υπήρχε.
Έχοντας γίνει ευρέως αποδεκτός
τόσο από τις εύπορες τάξεις όσο
και από τα χαμηλότερα κοινωνικά
στρώματα, o Walter πολύ γρήγορα
απέκτησε απόλυτες εξουσίες και
διολίσθησε σε μια αυταρχική
μορφή διακυβέρνησης, κατα-
στρατηγώντας τους θεσμούς
και στρεφόμενος, συχνά με
στυγνό τρόπο, ενάντια στους
πολίτες. Το καθεστώς του κα-
τέρρευσε το καλοκαίρι του
1343 ύστερα από μια μαζική
εξέγερση και ο ίδιος κατάφε-
ρε να διαφύγει με κίνδυνο τη
ζωή του.
Από την ιστορία του
Walter, όπως παρουσιάζεται
από τον Leonardo Bruni και
άλλους κορυφαίους Ιταλούς
συγγραφείς, όπως ο Βοκά-
κιος και ο Μακιαβέλι, είναι
δυνατό να εξάγουμε συμπε-
ράσματα για το τι μπορεί να συμ-
βεί όταν το πολιτικό σώμα, στην
απελπισία του για την αναζήτηση
λύσεων σε σημαντικές πολιτικές
και κοινωνικές προκλήσεις εναπο-
θέτει τις ελπίδες του σε έναν ισχυ-
ρό ηγέτη ή όταν οι κυβερνώντες
στερούνται της ικανότητας να κα-
τανοήσουν τις ανάγκες και τα όρια
αντοχής της κοινωνίας. Η εξέγερση
των «κίτρινων γιλέκων» στη Γαλ-
λία και των αντιδράσεων κατά της
κυβέρνησης Μακρόν καταδεικνύει
πώς ένα ηγέτης, από όσες καλές δι-
αθέσεις και αν εμφορείται, μπορεί
να υπονομεύσει με συγκεκριμένες
αποφάσεις και ενέργειές του την
κοινωνική συνοχή, όταν λειτουργεί
με γνώμονα τεχνοκρατικά σχέδια
και έχει αποκοπεί από την πραγμα-
τικότητα.
Ερώτηση: Επίσης αναφέρεστε και
σε πολιτικές προσωπικότητες του
Ισλάμ, πέρα από τον γεωγραφικό
χώρο της Μέσης Ανατολής. Θα θέ-
λατε να μας μιλήσετε γι’ αυτά τα
σημεία του βιβλίου σας;
Βασ. Σύρος: Όπως ανέφερα και
πρωτύτερα, ένα σημαντικό μέρος
του βιβλίου μου επικεντρώνεται σε
γεγονότα και περιπτώσεις ηγετών
στον χώρο πέρα από τη Μέση Ανα-
τολή και τον αραβόφωνο κόσμο. O
Muhammad b. Tughluq ενσαρκώνει
το μοντέλο ενός αυταρχικού ηγέτη,
ο οποίος είναι συναισθηματικά
ευμετάβλητος και επιδίδεται σε
ριψοκίνδυνα εγχειρήματα, δίχως
επίγνωση των δυνατοτήτων του.
Σε μια μελλοντική μου μελέτη
πάνω στο θέμα «Η ισλαμική πολιτι-
κή σκέψη σε διάλογο με την ιταλική
Αναγέννηση» φιλοδοξώ να εγκύ-
ψω σε αυτά τα ζητήματα αναλύο-
ντας και άλλες περιπτώσεις όπως ο
Αμπάς Α’ της Περσίας, ο αυτοκρά-
τορας των Σαφαβιδών, στο πλαίσιο
της διερεύνησης του ερωτήματος
αν οι μεγάλοι ηγέτες γεννιούνται ή
διαμορφώνονται από συγκεκριμέ-
νες συνθήκες.
Όπως και ένας δημοσιογράφος,
ο ιστορικός καλείται να θέσει και
να συζητήσει αυτά τα ερωτήματα
με τη μόνη διαφορά ότι ο συνο-
μιλητής του είναι η ιστορία. Υπό
το φως των όσων συνέβησαν πρό-
σφατα στο Καπιτώλιο στις ΗΠΑ και
στη διάρκεια της προεδρίας του
Ντόναλντ Τραμπ, προβλέπω ότι το
φαινόμενο των ισχυρών ηγετών θα
συνεχίσει να μας απασχολεί και
στο μέλλον και ότι δεν θα εκλεί-
ψει. Σε έναν ολοένα μεταβαλλό-
μενο κόσμο, διάφορες κοινωνίες
θα τείνουν σε ακραίες συμπεριφο-
ρές και θα νιώθουν την ανάγκη να
αντιμετωπίσουν τη συλλογική τους
fortuna, για να μιλήσω με μακιαβε-
λικούς όρους, μέσω της ανάδειξης
και ενεργοποίησης νέων φορέων
ισχυρής εξουσίας.
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 7
ΠΡΟΚΟΝΝΗΣΟΣ – ΚΟΥΤΑΛΗ – ΑΦΙΣΙΑ – ΑΛΩΝΗ
Τέσσερα μικρά νησιά με
μεγάλη ιστορία
Ποιος δεν γνωρίζει
τα Πριγκηπόννησα στην
θάλασσα του Μαρμα-
ρά; Υπάρχουν όμως και
κάποια άλλα νησιά στον
Μαρμαρά, που δεν είναι
ιδιαίτερα γνωστά στον
κύκλο του Ελληνισμού
της καθ’ ημάς Ανατολής.
Νησιά με βαριά ιστορία
που διακόπηκε απότομα
και βρέθηκαν στην αφά-
νεια μετά το 1922 και τον και σε όλες τις Ελληνικές πε- ρικά γεγονότα επηρεάζουν
ριοχές. την σύσταση του πληθυ-
ξεριζωμό των Ελλήνων
κατοίκων τους. Ο λόγος Ο εισηγητής της συνεδρί- σμού, όπως η συμμαχία της
ασης κ. Ιωάννης Παπαχρή- Προκονήσου και της Αθήνας
για το σύμπλεγμα των
στου, συνδέθηκε ζωντανά στην αρχαιότητα. Εργάτες
νήσων του Μαρμαρά:
από τη Κωνσταντινούπολη. έρχονται στο νησί από δι-
Προκόννησος, Κούταλη,
Αφισιά, Αλώνη. Ο κ. Παπαχρήστου γεννήθη- άφορα μέρη της Μεσογεί-
κε το 1980 στην Αθήνα και ου, της Μαύρης Θάλασσας,
Αυτά τα νησιά παρου-
σίασε σε διαδικτυακή σπούδασε Φιλοσοφία στην της Προποντίδας και αλλού
Πάτρα και στην Αθήνα και προκειμένου να δουλέψουν
εκδήλωση ο κ. Ιωάννης
Παπαχρήστου, που κα- ολοκλήρωσε το διδακτορικό στα λατομεία μαρμάρου και
του στο Βερολίνο, στην Αρ- μένουν.
τάγεται από την Προ-
κόννησο και ερευνά την χαία Φιλοσοφία. Στη Ρωμαϊκή εποχή και
Ως ερευνητής αυτή τη πε- στην αρχή της Βυζαντινής
ιστορία τους.
Από τις 29 έως τις ρίοδο μελετά την περιοχή περιόδου τα νησιά του Μαρ-
της Προποντίδας. Έχει εκδώ- μαρά είναι περιοχή εξορίας
31 Ιανουαρίου 2021
πραγματοποιήθηκε στα σει βιβλία με θέμα τα τέσσε- και μοναστικής δραστηριό-
ρα νησιά του συμπλέγματος τητας. Για ένα χρονικό διά-
Αγγλικά, μέσω διαδι-
κτυακής πλατφόρμας, Μαρμαρά (Μαρμαράς -αλ- στημα υπήρξε και υπό κατο-
λιώς Προκόννησος-, Κούτα- χή των Λατίνων, έτσι πολλοί
το πρώτο συνέδριο του
International Greek λη, Αφισιά και Αλώνη). Το κάτοικοι έχουν καταγωγή
2018 εξέδωσε τα ταξιδιω- από τους λεβαντίνους, κα-
Ancestry (Διεθνής Ελλη-
νική Γενεαλογία). Το συ- τικά απομνημονεύματα για θώς και λατινικά επίθετα.
τα νησιά του Μαρμαρά (Το Μετά την πτώση της Κων-
νέδριο κάλυψε θέματα
μεθοδολογίας και έρευ- Μαρμαρένιο Νησί, Εκδόσεις σταντινούπολης τα νησιά
Μπαλτά), και την χρονιά βρέθηκαν υπό Οθωμανική
νας αρχειακού υλικού,
όμως στις 31 Ιανουαρίου 2019-2020 συμμετείχε στο κατοχή και έτσι μουσουλμά-
πρόγραμμα που αξιολογού- νοι εργάτες δούλεψαν στα
εστίασε στην περιοχή του
Μαρμαρά (Προποντίδα). σε και κατέγραφε τα μνη- λατομεία και Χριστιανοί που
μεία των νησιών. μιλούσαν Αρβανίτικα μετα-
Το Greek Ancestry ως
οργανισμός αναγνώρι- κινήθηκαν στο νησί για να
Οι πολλαπλές ταυτότητες αυξηθεί ο πληθυσμός.
σε ότι, αν και σε όλο τον
Η παρουσίαση του κ. Πα- Σεφαρδίτες Εβραίοι κατα-
κόσμο έχει αναπτυχθεί
παχρήστου ξεκίνησε με την φθάνουν στο νησί τον 15ο
έντονο ενδιαφέρον για
γεωγραφική τοποθεσία και αιώνα και δημιουργούν τη
την ανάλυση της γε-
την παρουσίαση των τεσσά- δική τους κοινότητα όπου
νεαλογίας, η Ελληνική
ρων νησιών. Κεντρικό του μένουν μέχρι το 1930-40.
γενεαλογία παραμένει
θέμα ήταν η ταυτότητα των
ανεξερεύνητη σε μεγάλο Πληθυσμιακές
νησιωτών του Μαρμαρά, σε
βαθμό. Γι’ αυτό δημιούρ- μετακινήσεις
σχέση με την απομόνωση
γησε μία ηλεκτρονική
που έρχεται ως αποτέλεσμα Ανά τους αιώνες οι Οθω-
πλατφόρμα, για να καλύ-
της νησιώτικης ζωής. Αυτή μανοί μετακινούν πληθυ-
ψει τις ανάγκες αυτών με
η απομόνωση δημιουργεί σμούς από την Ήπειρο, τα
Ελληνική καταγωγή αλλά
μοναδικά πολιτισμικά και νησιά του Αιγαίου και άλ-
και όσων έχουν ερευνη-
γλωσσολογικά χαρακτηρι- λες περιοχές στα νησιά του
τικό ενδιαφέρον. Ο οργα-
στικά. Μαρμαρά ως εργατικό δυ-
νισμός ιδρύθηκε το 2020
Στα νησιά αυτά παρατη- ναμικό και για να ενισχύ-
από τον ιστορικό Γρηγό-
ρείται η συσσώρευση πολ- σουν τον πληθυσμό τους.
ρη Κοντό, ειδικό στην Ελ-
λών επιπέδων ταυτότητας. Τέλος, οικογένειες από τη
ληνική μεταναστευτική
Το παράδειγμα που φέρνει Μάνη, τη Σύρο, τη Χίο, την
ιστορία. Είναι προσβά-
ο κ. Παπαχρήστου είναι Κρήτη, τη Ρούμελη, την Ήπει-
σιμος μέσω της ιστοσελί-
πως κάποιος μπορεί να εί- ρο και την Άνδρο μετακινού-
δας www.greekancestry.
ναι ταυτόχρονα νησιώτης, νται στα νησιά, είτε λόγω της
net.
Κουταλιανός, υπήκοος του Ελληνικής Επανάστασης είτε
Ερευνητής της Οθωμανικού κράτους, ναυ- λόγω των γενικότερων πο-
τικός, Ρωμηός, μετανάστης λιτικών αναταραχών. Εκτός
Προποντίδας
από άλλη περιοχή κ.α. Έτσι αυτού, το εμπόριο συνέχιζε
Την συνεδρίαση της η ταυτότητα των νησιωτών με τη Ρωσία, τη Κωνσταντι-
31ης Ιανουαρίου συντόνι- γίνεται πολυεπίπεδη. Ο κ. νούπολη, την Αμερική, τη
σαν ο κ. Γρηγόρης Κοντός Παπαχρήστου σημείωσε Μασσαλία και πολλές άλλες
και ο κ. Ευστάθιος Κε- ότι η νησιώτικη γενεαλογία περιοχές με αποτέλεσμα τα
φαλίδης, πρώην κυβερ- είναι αποτέλεσμα της νησι- νησιά να είναι πολύ ανοιχτά
νήτης της AHEPA HELLAS ώτικης συνδεσιμότητας και στις μετακινήσεις των πλη-
(American Hellenic επικοινωνίας με τον «έξω θυσμών. Έτσι δημιουργείται
Progress Assosciation). Ο κόσμο». ένα πραγματικό ανθρώπι-
κ. Κεφαλίδης παρουσία- νο μωσαϊκό στη νησιώτικη
σε τη δράση του οργανι- Νησιά με ιστορία αυτή κοινότητα.
σμού, η οποία εστιάζεται Η γεωγραφική τοποθεσία Ο κ. Παπαχρήστου ολο-
στην προώθηση Ελληνι- των νησιών του Μαρμαρά κλήρωσε δίνοντας μία λίστα
κών ζητημάτων σε όλο και η έντονη εμπορική δρα- πηγών όπου κάποιος μπο-
τον κόσμο. Επίσης τόνισε στηριότητα σε μάρμαρο, με- ρεί να χρησιμοποιήσει για
την ανάγκη δημιουργίας τάξι και άλλα αγαθά, καθώς να αναζητήσει τη δική του
βάσεων δεδομένων που και αλιεία ήταν καθοριστικοί γενεαλογία σε σχέση με τα
θα συλλέγουν στοιχεία παράγοντες στη σύσταση νησιά του Μαρμαρά.
για την Ελληνική γενεα- του πληθυσμού των νησιών.
λογία σε όλο τον κόσμο Ακόμα, συγκεκριμένα ιστο- Στέλλα Μηνά