Πανελλαδική Έρευνα Κοινής Γνώμης

Συνέχειες και Ασυνέχειες της Μεταπολίτευσης

Συντάχθηκε για τον

Μάιος 2024
Η ταυτότητα της έρευνας

Εταιρεία: Metron Analysis (Α.Μ. ΕΣΡ 4 - Αρ. Γ.Ε.ΜΗ 002305501000)

Ανάθεση: Κύκλος ιδεών

Τύπος Έρευνας: Συνδυασμός Computer Assisted Telephone & Web Interviews

Περιοχή Έρευνας Πανελλαδική

Τηλεφωνική έρευνα: Απλή τυχαία δειγματοληψία σε αρχείο τηλεφωνικών αριθμών που έχουν παραχθεί με τυχαίο τρόπο (RDD-Random Digit Dialing) με την
Μέθοδος
Δειγματοληψίας: εξής αναλογία: σταθερά τηλέφωνα 70% και κινητά τηλέφωνα 30%.
Online έρευνα: Τυχαία επιλογή με βάση ποσοστώσεις από online panel

Χρόνος Διεξαγωγής: 23-29/04/2024

Μέγεθος Δείγματος: 1.202 άτομα ηλικίας 17 ετών και άνω, 720 τηλεφωνικά και 482 online. Μέγιστο δειγματοληπτικό σφάλμα ±2,8%

Σταθμίσεις: Το δείγμα σταθμίσθηκε εκ των υστέρων ως προς το φύλο και την ηλικία και την ψήφο στις Βουλευτικές 2023

Προσωπικό Για την τηλεφωνική έρευνα εργάστηκαν 3 επόπτες και 32 συνεντευκτές. Το 26% των τηλεφωνικών συνεντεύξεων ελέγχθηκαν με τη μέθοδο της συνακρόασης.
field/Έλεγχοι: Το 100% των συνεντεύξεων ελέγχθηκαν ηλεκτρονικά
Παρατηρήσεις: Στους πίνακες που ακολουθούν, όπου οι βάσεις είναι μικρότερες των 60 ερωτηθέντων, τα στοιχεία είναι τελείως ενδεικτικά
Επισήμανση: Λόγω στρογγυλοποίησης ενδέχεται κάποιες κατανομές να μην αθροίζουν στο 100%

Η METRON ANALYSIS είναι μέλος της ESOMAR και του ΣΕΔΕΑ και τηρεί τους κώδικες δεοντολογίας και διεξαγωγής ερευνών και επαγγελματικής πρακτικής της ESOMAR και του ΣΕΔΕΑ.

2
Συνέχειες και ασυνέχειες της Μεταπολίτευσης

Η Μεταπολίτευση υπήρξε μία τομή, όχι μόνο με τη Δικτατορία αλλά και με την «Καχεκτική» μετεμφυλιακή δημοκρατία.

Είναι η ιδρυτική στιγμή της Γ΄Ελληνικής Δημοκρατίας, μιας «κανονικής» πλέον, πλουραλιστικής φιλελεύθερης δημοκρατίας.

Ταυτόχρονα, είναι η μακρά περίοδος ανάπτυξης του πολιτικού, κοινωνικού και πολιτισμικού πλαισίου που διαμόρφωσε τον χαρακτήρα της χώρας τις
επόμενες δεκαετίες.

Μέσα σε αυτήν τη μακρά διαδρομή εντοπίζονται συνέχειες και ασυνέχειες. Πολλές από αυτές έχουν αναδειχθεί στον πλούσιο και έντονο δημόσιο
διάλογο για τη Μεταπολίτευση.

3
Συνέχειες και ασυνέχειες της Μεταπολίτευσης

Εποχές αυξημένων
Αυτό επιχειρεί να ανιχνεύσει και η παρούσα απαιτήσεων και
έρευνα: Συνέχειες και ασυνέχειες στις αντιλήψεις διαφοροποιήσεων
μας για τη Μεταπολίτευση, όπως αποτυπώνονται
σε ποικίλες διαστάσεις: Το τέλος της
«Το αίνιγμα του
Μεταπολίτευσης και
εκδημοκρατισμού»
το μέλλον της

Το «πρόσωπο» της
Η Ελλάδα στον κόσμο
Μεταπολίτευσης

Κοινωνία, Αξίες &

Κρίσεις

4
Εποχές αυξημένων και μειωμένων προσδοκιών

Εποχές αυξημένων
Η μετάβαση στη δημοκρατία συνδέθηκε με μια εποχή απαιτήσεων και
αυξημένων προσδοκιών και ανοδικής κοινωνικής διαφοροποιήσεων
κινητικότητας.
Το τέλος της
Σήμερα, ωστόσο, ο ορίζοντας των προσδοκιών στενεύει. «Το αίνιγμα του
Μεταπολίτευσης και
εκδημοκρατισμού»
το μέλλον της

Και εάν η λεγόμενη Γενιά της Μεταπολίτευσης και του

Πολυτεχνείου (που εν πολλοίς ταυτίζεται με τη γενιά των
boomers) δηλώνει ότι έζησε καλύτερα από την
προηγούμενη...

...οι νεότερες γενιές, που βρέθηκαν αντιμέτωπες με την Το «πρόσωπο» της

Η Ελλάδα στον κόσμο
Μεταπολίτευσης
«πολυ-κρίση» της εποχής μας στην πιο παραγωγική ηλικία,
θεωρούν ότι ζουν χειρότερα από τους γονείς τους.

Κοινωνία, Αξίες &

Κρίσεις

5
 Οι απόψεις είναι μοιρασμένες ως προς την ικανοποίηση από τη ζωή
‘Γενικά, πόσο ικανοποιημένος/η ή δυσαρεστημένος/η θα λέγατε ότι είστε από τη ζωή σας αυτό τον καιρό;’

Ανάλυση

Πολύ/Αρκετά ικανοποιημένοι Ούτε-ούτε (αυθ.) Πολύ/Αρκετά δυσαρεστημένοι ΔΓ/ΔΑ (αυθ.)

Σύνολο 39.9 19.1 40.7

40
41
34 Αριστεροί 27.1 15.8 56.5 0.6
25 Κεντροαριστεροί 29.3 22.7 47.5 0.5
19 16
Κεντρώοι 37.3 22.5 39.9
6
Κεντροδεξιοί 62.2 15 22.8
Πολύ ικανοποιημένοι Αρκετά Ούτε-ούτε (αυθ.) Αρκετά Πολύ Δεξιοί 50.2 16.2 33.5
ικανοποιημένοι δυσαρεστημένοι δυσαρεστημένοι
Τίποτα (αυθ.) 27.2 23.9 48.9

Ανά γενιές
Αγροτική τάξη* 24.8 17 58.2
Εργατική τάξη 33.2 12.2 53.6 0.9
Μικρομεσαίοι 23.3 23.7 52.5 0.5
47 49 49
44 Μεσαία τάξη 49.8 18.9 31.3
38
Ανώτερη τάξη 65.5 10.1 24.4
35 37 41 38
23
Βασική εκπ. 34.6 13.9 51.5
Generation Z (17-27 Millennials (28-43 Generation X (44-59 Boomers (60-78 ετών) Silent (79+ ετών)*
ετών) ετών) ετών) Μέση εκπ. 38.8 20.3 40.8
Πολύ/Αρκετά ικανοποιημένοι Πολύ/Αρκετά δυσαρεστημένοι Ανώτερη/Ανώτατη εκπ. 41.6 19.1 39

% * Βάση μικρότερη των 60 ατόμων 6

 Η μεγάλη γενεακή τομή
‘Και όταν σκεφτείτε τη γενιά σας σε σχέση με τη γενιά των γονιών σας, θα λέγατε ότι ζει…’

Ανάλυση
Το ίδιο
10 Καλύτερα Το ίδιο Χειρότερα ΔΓ/ΔΑ (αυθ.)

Καλύτερα Σύνολο 42.1 10.1 47.5

42

Αριστεροί 36.2 11.3 51.6 0.8

Κεντροαριστεροί 37.2 13.5 49.4
Κεντρώοι 42.8 9 47.5 0.7
Κεντροδεξιοί 55.8 5.2 39
Χειρότερα 48
Δεξιοί 50.4 10.1 39.6
Τίποτα (αυθ.) 23.2 11.8 64.1 0.8

Ανά γενιές
Αγροτική τάξη* 40.3 4.1 55.6

66 69 67 79 Εργατική τάξη 35.9 8 55.2 1

Μικρομεσαίοι 29.4 12.7 57.7
49
Μεσαία τάξη 51.1 9.5 39.2
26 Ανώτερη τάξη 51.1 7.8 41.1
19 17 42 17

Generation Z (17-27 Millennials (28-43 Generation X (44-59 Boomers (60-78 ετών) Silent (79+ ετών)*
Βασική εκπ. 62.4 8 28.9 0.7
ετών) ετών) ετών)
Μέση εκπ. 38.7 11.4 49.5
Καλύτερα Χειρότερα Ανώτερη/Ανώτατη εκπ. 41.5 9.4 48.8

% * Βάση μικρότερη των 60 ατόμων 7

 Η ανοδική κοινωνική κινητικότητα της Μεταπολίτευσης
‘Σε ποια κοινωνική τάξη θα λέγατε ότι ανήκαν ή ανήκουν οι γονείς σας; Και σε ποια ανήκετε εσείς;’

Κοινωνική ένταξη γονέων Κοινωνική ένταξη ερωτώμενων

47

33
30
24
17 19
10 8
4 6
1 1
Αγροτική τάξη Εργατική τάξη Μικρομεσαίοι Μεσαία τάξη Ανώτερη τάξη ΔΓ/ΔΑ (αυθ.)

Υποκειμενική Κοινωνική Ένταξη γονέων

Αγροτική
Εργατική τάξη Μικρομεσαίοι Μεσαία τάξη Ανώτερη τάξη
τάξη
Αγροτική τάξη 16 3 1 1 2
Εργατική τάξη 14 31 6 2 *
Μικρομεσαίοι 21 33 58 16 13
Μεσαία τάξη 46 28 28 73 36
Ανώτερη τάξη 3 4 6 7 47

* Ποσοστό <0,5%
% ** Βάση μικρότερη των 60 ατόμων 8
 Εικόνα φθίνουσας πορείας της κοινωνικής ανόδου

Generation Z (17-27 ετών) Millennials (28-43 ετών)

Κοινωνική ένταξη γονέων Κοινωνική ένταξη ερωτώμενων Κοινωνική ένταξη γονέων Κοινωνική ένταξη ερωτώμενων
47 47
39 38 39
27 29
19 20
12 11 12 11 9 12
4 6 6 6
1 2 1 2
Αγροτική τάξη Εργατική τάξη Μικρομεσαίοι Μεσαία τάξη Ανώτερη τάξη ΔΓ/ΔΑ (αυθ.) Αγροτική τάξη Εργατική τάξη Μικρομεσαίοι Μεσαία τάξη Ανώτερη τάξη ΔΓ/ΔΑ (αυθ.)

Generation X (44-59 ετών) Boomers (60-78 ετών)

Κοινωνική ένταξη γονέων Κοινωνική ένταξη ερωτώμενων

Κοινωνική ένταξη γονέων Κοινωνική ένταξη ερωτώμενων
51
46

31
28 30 27 27
25
19 20 21
16
8 9 9 9
5 5 4 4
1 2 1 2
Αγροτική τάξη Εργατική τάξη Μικρομεσαίοι Μεσαία τάξη Ανώτερη τάξη ΔΓ/ΔΑ (αυθ.) Αγροτική τάξη Εργατική τάξη Μικρομεσαίοι Μεσαία τάξη Ανώτερη τάξη ΔΓ/ΔΑ (αυθ.)

% 9
«Το αίνιγμα του εκδημοκρατισμού»

Εποχές αυξημένων
Τόσο στον δημόσιο διάλογο όσο και στις αντιλήψεις απαιτήσεων και
των ανθρώπων, η Μεταπολίτευση θεωρείται τόσο η διαφοροποιήσεων
«στιγμή» της μετάβασης στη Δημοκρατία
(transition)... Το τέλος της
«Το αίνιγμα του
Μεταπολίτευσης και
εκδημοκρατισμού»
...όσο όμως και η πιο μακρά περίοδος εμπέδωσης το μέλλον της
της δημοκρατίας (consolidation) και μιας νέας
πολιτικής και κοινωνικής κουλτούρας.

Το «αίνιγμα του εκδημοκρατισμού» παραμένει,

ωστόσο, καθώς επερωτάται όχι η ίδια η Το «πρόσωπο» της
Η Ελλάδα στον κόσμο
δημοκρατία αλλά πτυχές της ποιότητάς της. Μεταπολίτευσης

Κοινωνία, Αξίες &

Κρίσεις

10
 Αν και η εικόνα της Μεταπολίτευσης ως «στιγμής» είναι ισχυρή, για την πλειονότητα ταυτίζεται με
ολόκληρη την περίοδο από το 1974 έως και σήμερα
‘Φέτος συμπληρώνονται 50 χρόνια από την πτώση της δικτατορίας και την εγκαθίδρυση της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας. Όταν ακούτε να γίνεται λόγος για τη «Μεταπολίτευση», τι σας
έρχεται πρώτο στο μυαλό;’
Ανάλυση
Η πτώση της δικτατορίας και η αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1974
Ολόκληρη η περίοδος από το 1974 μέχρι σήμερα
ΔΓ/ΔΑ (αυθ.)
Η πτώση της δικτατορίας και
η αποκατάσταση της Σύνολο 40.9 56 3.1
δημοκρατίας το 1974
41
Αριστεροί 43.5 54.5 2
Κεντροαριστεροί 46.7 50.5 2.8
Ολόκληρη η περίοδος από
το 1974 μέχρι σήμερα Κεντρώοι 44.1 55.1 0.8
56
Κεντροδεξιοί 37 60.5 2.5
Δεξιοί 41.5 55.7 2.8
ΔΓ/ΔΑ (αυθ.) 3
Τίποτα (αυθ.) 27.2 65 7.8

Ανά γενιές
Αγροτική τάξη* 28.2 68.4 3.4
Εργατική τάξη 38.4 54.3 7.3
60 43
54 57 55 Μικρομεσαίοι 42.2 53.9 3.9
Μεσαία τάξη 44.7 53.6 1.7
43 41 40 41 Ανώτερη τάξη 29 68.1 2.9
39

Generation Z (17-27 Millennials (28-43 Generation X (44-59 Boomers (60-78 ετών) Silent (79+ ετών)* Βασική εκπ. 31.9 52.7 15.5
ετών) ετών) ετών)
Μέση εκπ. 43.3 54 2.7
Η πτώση της δικτατορίας και η αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1974 Ανώτερη/Ανώτατη εκπ. 40.6 58 1.4
Ολόκληρη η περίοδος από το 1974 μέχρι σήμερα

% * Βάση μικρότερη των 60 ατόμων 11

 Η λειτουργία του κράτους: ο μεγάλος ασθενής της Δημοκρατίας μας
‘Και όσον αφορά τη δημοκρατία στη χώρα μας σήμερα, πόσο ικανοποιημένος/η θα λέγατε ότι είστε από…’

Πολύ Αρκετά Όχι και τόσο Καθόλου

Πολύ+Αρκετά

Tα δικαιώματα και τις ελευθερίες που απολαμβάνουν οι 11 36 32 21

πολίτες 47

28
Τη λειτουργία του κράτους και των θεσμών 5 23 38 34

% 12
 Το πρωθυπουργοκεντρικό μοντέλο διακυβέρνησης, που διαμορφώθηκε σταδιακά στη διάρκεια της
Μεταπολίτευσης, θεωρείται ότι περιορίζει τη δημοκρατία
‘Ορισμένοι λένε ότι η Δημοκρατία μας χαρακτηρίζεται από αυξημένες εξουσίες του Πρωθυπουργού και της Κυβέρνησης. Κατά τη γνώμη σας, αυτό σημαίνει κυρίως ότι …’
Ανάλυση
Η διακυβέρνηση της χώρας είναι περισσότερο αποτελεσματική
Η διακυβέρνηση της χώρας είναι λιγότερο δημοκρατική
ΔΓ/ΔΑ (αυθ.)
Η διακυβέρνηση της χώρας Σύνολο 27.4 69.6 2.8
είναι λιγότερο δημοκρατική
70
Αριστεροί 11 88.5 0.5
Κεντροαριστεροί 17.7 81 1.3
Η διακυβέρνηση της χώρας
είναι περισσότερο Κεντρώοι 26.4 69.5 4.1
αποτελεσματική
Κεντροδεξιοί 50.9 45.1 4
27
Δεξιοί 43.3 54.5 2.2
ΔΓ/ΔΑ (αυθ.) 3
Τίποτα (αυθ.) 10.9 84.6 4.4

Ανά γενιές
Αγροτική τάξη* 23.7 67.9 8.5
82
76 72 Εργατική τάξη 17.5 78.3 4.1
61 44
Μικρομεσαίοι 20 78.2 1.8
Μεσαία τάξη 34.6 62.5 2.9

33 43 Ανώτερη τάξη 32.5 65.6 1.8

23 27
18
Generation Z (17-27 Millennials (28-43 Generation X (44-59 Boomers (60-78 ετών) Silent (79+ ετών)* Βασική εκπ. 33.9 54.8 11.4
ετών) ετών) ετών)
Μέση εκπ. 25.3 72.7 2
Η διακυβέρνηση της χώρας είναι περισσότερο αποτελεσματική Ανώτερη/Ανώτατη εκπ. 28.2 69.7 2.2
Η διακυβέρνηση της χώρας είναι λιγότερο δημοκρατική

% * Βάση μικρότερη των 60 ατόμων 13

 Αν και το σημερινό πολίτευμα δε φαίνεται να αμφισβητείται

‘Και ποιο πολίτευμα θα ήταν, για εσάς, το πιο κατάλληλο για μια χώρα όπως η δική μας;’

44

23
18

6 6
3

Το πολίτευμα που έχει Ημιπροεδρική Δημοκρατία, Προεδρική Δημοκρατία, με Βασιλεία ή Βασιλευόμενη Άλλο (αυθ.) ΔΓ/ΔΑ (αυθ.)
σήμερα, Προεδρευόμενη με Πρόεδρο εκλεγμένο από Πρόεδρο εκλεγμένο από τον Δημοκρατία
Κοινοβουλευτική τον λαό και Κυβέρνηση που λαό
Δημοκρατία ελέγχεται από το
Κοινοβούλιο

% 14
Το «πρόσωπο» της Μεταπολίτευσης

Εποχές αυξημένων
Το «πρόσωπο» της Μεταπολίτευσης δεν είναι ένα απαιτήσεων και
αλλά πολλαπλά. διαφοροποιήσεων

Μια μακρά περίοδος που σημαδεύτηκε από

Το τέλος της
πολιτικές προσωπικότητες, πολιτικές δυνάμεις αλλά «Το αίνιγμα του
Μεταπολίτευσης και
εκδημοκρατισμού»
και κομβικά γεγονότα που υποδεικνύουν το μέλλον της
περιοδολογήσεις και εσωτερικές τομές.

Πάντως, το βάρος της αρχικής, «ιδρυτικής»

περιόδου φαίνεται να παραμένει μεγαλύτερο από
τις περιόδους που ακολούθησαν – ένδειξη ότι η
«μήτρα» της Μεταπολίτευσης διατηρείται ισχυρή.
Το «πρόσωπο» της
Η Ελλάδα στον κόσμο
Μεταπολίτευσης

Κοινωνία, Αξίες &

Κρίσεις

15
 Οι αξιολογήσεις για τις δύο ιδρυτικές μορφές της Μεταπολίτευσης (και του δικομματισμού της) είναι
θετικές για 2 στους 3 ερωτώμενους – σε συνάρτηση βέβαια με την πολιτική αυτοτοποθέτηση
‘Θα σας διαβάσω ορισμένα πολιτικά πρόσωπα και θα ήθελα να μου πείτε πώς αξιολογείτε τη συνεισφορά τους στη χώρα κατά την περίοδο της Μεταπολίτευσης;’

Θετικά Μάλλον θετικά Μάλλον αρνητικά Αρνητικά ΔΓ/ΔΑ (αυθ.)

Θετικά/Μάλλον θετικά

Ανδρέας Παπανδρέου 33 31 13 19 4

64

Κωνσταντίνος Καραμανλής 33 30 15 18 4
63

39
Κωνσταντίνος Μητσοτάκης 16 23 21 36 4

% 16
 Αξιολόγηση συνεισφοράς προσώπων κατά την περίοδο της Μεταπολίτευσης
ανά πολιτική αυτοτοποθέτηση και γενιές

Θετικά/Μάλλον θετικά Πολιτική αυτοτοποθέτηση Γενιές

Τίποτα από τα
Κεντρο Κεντρο Generation Z Millennials Generation X Boomers Silent
Σύνολο Αριστεροί Κεντρώοι Δεξιοί παραπάνω
αριστεροί δεξιοί (17-27 ετών) (28-43 ετών) (44-59 ετών) (60-78 ετών) (79+ ετών)**
(αυθ.)

Ανδρέας
Παπανδρέου 64 68 81 67 62 51 49 55 52 67 74 72
Κωνσταντίνος
Καραμανλής 63 47 57 70 79 72 41 49 44 65 78 86

Κωνσταντίνος
Μητσοτάκης 39 17 25 34 69 62 21 22 28 43 46 65

* Ποσοστό <0,5%
% ** Βάση μικρότερη των 60 ατόμων 17
 Ο «μύθος» ότι το ΠΑΣΟΚ σφράγισε με την παρουσία του την Μεταπολίτευση επιβεβαιώνεται
‘Μιλώντας για πολιτική, ποιο κόμμα θα λέγατε ότι άφησε περισσότερο τη σφραγίδα του στην περίοδο της Μεταπολίτευσης;’

63

24

5 3
3
1 1
ΠΑΣΟΚ ΝΔ ΣΥΡΙΖΑ ΚΚΕ Άλλο (αυθ.) Κανένα (αυθ.) ΔΓ/ΔΑ (αυθ.)

% 18
 Προκύπτει μια «νοσταλγική» περιοδολόγηση για τη Μεταπολίτευση

‘Και τώρα θα σας διαβάσω ορισμένα γεγονότα και θα ήθελα να μου πείτε πώς πιστεύετε ότι επηρέασαν την πορεία της χώρας την περίοδο της Μεταπολίτευσης;’

Θετικά Μάλλον θετικά Μάλλον αρνητικά Αρνητικά ΔΓ/ΔΑ (αυθ.)

Θετικά/Μάλλον θετικά
Ένταξη στην ΕΟΚ το 1980 47 24 11 10 8
71
Δημοψήφισμα του 1974 για την Βασιλευόμενη ή Αβασίλευτη 46 23 9 11 11
Δημοκρατία
69

Νίκη του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του 1981 36 29 14 16 5

65

Ολυμπιακοί Αγώνες το 2004 32 22 18 26 2

54

Είσοδος στο ευρώ το 2000 28 22 19 29 2 50

Νίκη της ΝΔ στις εκλογές του 2019 24 21 15 37 3 45

Δημοψήφισμα του 2015 11 15 22 46 6 26

% 19
Κοινωνία, Αξίες & Κρίσεις

Εποχές αυξημένων
Μετά από πέντε δεκαετίες δημοκρατίας, πώς απαιτήσεων και
διαμορφώνονται βασικές αξιακές επιλογές και διαφοροποιήσεων
προσανατολισμοί σε μια κοινωνία που γνώρισε
ενδογενείς και εξωγενείς τομές και α-συνέχειες; Το τέλος της
«Το αίνιγμα του
Μεταπολίτευσης και
εκδημοκρατισμού»
Μια χώρα που εντάχθηκε στην ευρωπαϊκή το μέλλον της
ενοποίηση και ανοίχτηκε στον κόσμο, πέρασε από
την «υπερπολιτικοποίηση» στην εξατομίκευση, από
χώρα αποστολής έγινε χώρα υποδομής
μεταναστών, και ζει στη σκιά των πολλαπλών
κρίσεων της εποχής μας.
Το «πρόσωπο» της
Η Ελλάδα στον κόσμο
Μεταπολίτευσης

Κοινωνία, Αξίες &

Κρίσεις

20
 Μέσα στις πολλαπλές διεθνείς κρίσεις της εποχής, βαραίνει σαφώς περισσότερο η οικονομική
‘Λέγεται ότι σήμερα ζούμε σε μια εποχή συνεχόμενων κρίσεων. Ποια από τις κρίσεις της εποχής μας θεωρείτε ότι επηρεάζει πιο πολύ τη ζωή μας;’

58

15 13
8
5
1
η η η νία ία .)
ρίσ ρίσ ρίσ α μ υθ
κ κ κ ρ δη (α
ική ή ή υκ ν Α
μ τικ γικ Ο Πα /Δ
νο ιμ
α φυ
την Δ Γ
Ο ικο Κλ ροσ ς σ
ή-
π
εμο
τικ λ
υ Πό
σ τε
α
ταν
ε
Μ

% 21
 Στο δίπολο ελευθερία-ασφάλεια το αίτημα για περισσότερη ελευθερία παραμένει ισχυρότερο

‘Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι τόσο η ελευθερία όσο και η ασφάλεια είναι σημαντικές, αλλά αν έπρεπε να διαλέξετε μεταξύ τους, ποια θα θεωρούσατε σημαντικότερη;’
Ανάλυση
Ελευθερία Ασφάλεια ΔΓ/ΔΑ (αυθ.)
Ελευθερία Σύνολο 56.5 41.4 2
57

Ασφάλεια Αριστεροί 78.7 19.6 1.7

65 τον 41
Κεντροαριστεροί 71.2 28.8
09/22*
Κεντρώοι 52.3 44.4 3.3
31 τον Κεντροδεξιοί 42.7 55.7 1.5
09/22*
Δεξιοί 37.9 61 1
ΔΓ/ΔΑ (αυθ.) 2
Τίποτα (αυθ.) 61.4 33.3 5.3

Ανά γενιές Αγροτική τάξη* 40.5 57.5 2

Εργατική τάξη 59.3 37.3 3.4
62 61 60 67
Μικρομεσαίοι 55.8 42.3 1.8
52
Μεσαία τάξη 57.7 41 1.3
45
39 38 39 Ανώτερη τάξη 52.7 42.7 4.6

31
Generation Z (17-27 Millennials (28-43 Generation X (44-59 Boomers (60-78 ετών) Silent (79+ ετών)* Βασική εκπ. 35.6 61.9 2.5
ετών) ετών) ετών)
Μέση εκπ. 54.8 43.2 2
Ανώτερη/Ανώτατη εκπ. 61.2 36.8 1.9
Ελευθερία Ασφάλεια

% *Πηγή: Πανελλαδική έρευνα για τον Κύκλο Ιδεών– Σεπ 2022 * Βάση μικρότερη των 60 ατόμων 22
 Η δημοκρατία αποτελεί το κοινό αξιακό έδαφος

‘Θα σας διαβάσω τώρα μερικές λέξεις και θα ήθελα να μου πείτε τι αίσθηση σας δημιουργείται στο άκουσμα κάθε μιας από αυτές, θετική ή αρνητική; ’

Θετική Ούτε-ούτε (αυθ.) Αρνητική ΔΓ/ΔΑ (αυθ.)

Δημοκρατία 89 5 5 1

Εθνική ανεξαρτησία 85 9 5 1

Σοσιαλισμός 51 19 29 1

Φιλελευθερισμός 48 19 32 1

Παγκοσμιοποίηση 24 18 57 1

Κομμουνισμός 17 15 67 1

Συντηρητισμός 17 16 65 2

% 23
 Τρεις δεκαετίες αφότου η Ελλάδα έγινε χώρα υποδοχής μεταναστών μόνο 1 στους 3 θεωρεί τη
μεταναστευτική εισροή εμπλουτισμό της κοινωνίας μας και όχι απειλή
‘Όσον αφορά το ζήτημα της μετανάστευσης, θα λέγατε ότι από τη δεκαετία του 1990 έως σήμερα η μετανάστευση από άλλες χώρες προς την Ελλάδα …’
Ανάλυση
Έχει εμπλουτίσει και ενισχύσει την κοινωνία και την οικονομία μας
Απειλεί τη συνοχή της κοινωνίας και της οικονομίας μας
ΔΓ/ΔΑ (αυθ.)
Απειλεί τη συνοχή της Σύνολο 33.5 63 3.4
κοινωνίας και της
οικονομίας μας
Έχει εμπλουτίσει και 63
ενισχύσει την κοινωνία και Αριστεροί 60.7 34.9 4.3
την οικονομία μας Κεντροαριστεροί 40.9 55.6 3.5
34
Κεντρώοι 36.8 59.9 3.4
Κεντροδεξιοί 26.2 71.8 2
Δεξιοί 16.6 81.1 2.3
ΔΓ/ΔΑ (αυθ.) 3
Τίποτα (αυθ.) 17.6 78.5 3.9

Ανά γενιές
Αγροτική τάξη* 29.8 68.2 2
68 Εργατική τάξη 34.9 58 7
71
56 59 61 Μικρομεσαίοι 33.5 63.8 2.7
Μεσαία τάξη 33.5 63.5 3
42 40 Ανώτερη τάξη 35.9 59.8 4.3
28 33
21
Generation Z (17-27 Millennials (28-43 Generation X (44-59 Boomers (60-78 ετών) Silent (79+ ετών)* Βασική εκπ. 26 67.1 6.9
ετών) ετών) ετών)
Μέση εκπ. 26.6 70.4 3.1
Έχει εμπλουτίσει και ενισχύσει την κοινωνία και την οικονομία μας Ανώτερη/Ανώτατη εκπ. 40.1 56.7 3.2
Απειλεί τη συνοχή της κοινωνίας και της οικονομίας μας

% * Βάση μικρότερη των 60 ατόμων 24

Η Ελλάδα στον Κόσμο

Εποχές αυξημένων
Η είσοδος στη δημοκρατία και στη Μεταπολίτευση απαιτήσεων και
έγινε υπό το βάρος του τραύματος του Κυπριακού, διαφοροποιήσεων
αλλά και παράλληλα με την είσοδο στην ευρωπαϊκή
ενοποίηση ως εχέγγυο δημοκρατίας και Το τέλος της
«Το αίνιγμα του
Μεταπολίτευσης και
γεωπολιτικής ασφάλειας. εκδημοκρατισμού»
το μέλλον της
Εξαρχής τέθηκε το ερώτημα: «Πού ανήκουμε;» Και
στην πρόσφατη οικονομική κρίση επερωτήθηκε,
χωρίς να αμφισβητηθεί εν τέλει, το ανήκειν της
χώρας στην Ευρώπη.

Πού ανήκει λοιπόν σήμερα η Ελλάδα;

Το «πρόσωπο» της
Η Ελλάδα στον κόσμο
Μεταπολίτευσης

Κοινωνία, Αξίες &

Κρίσεις

25
 Η συνολική αποτίμηση από τη συμμετοχή μας στην ΕΟΚ/ΕΕ είναι σαφώς θετική για 2 στους 3
ερωτώμενους
‘Πιστεύετε ότι η Ελλάδα ωφελήθηκε ή ζημιώθηκε από τη συμμετοχή της στην ΕΟΚ και κατόπιν στην ΕΕ;’

Ανάλυση
Ωφελήθηκε Ωφελήθηκε Ούτε-ούτε (αυθ.) Ζημιώθηκε ΔΓ/ΔΑ (αυθ.)
63
Σύνολο 62.8 2.5 32.3 2.4
Ούτε-ούτε (αυθ.)
3 Αριστεροί 41.1 4.4 51.5 3
Κεντροαριστεροί 71.2 2.6 24.1 2.2
Κεντρώοι 64.6 2.2 30.7 2.5
Κεντροδεξιοί 85 1.9 12.7 0.5

ΔΓ/ΔΑ (αυθ.) 2 Δεξιοί 65.2 0.6 32.7 1.5

Ζημιώθηκε 32 Τίποτα (αυθ.) 38.8 3.9 51.9 5.3

Ανά γενιές Αγροτική τάξη* 63.6 3.8 30.3 2.4

78
Εργατική τάξη 45.5 1.2 46.5 6.8
66 69
60 Μικρομεσαίοι 58.5 4.1 34.5 2.8
49 Μεσαία τάξη 70.6 1.7 26.5 1.2
35 31
24 Ανώτερη τάξη 61 2.2 34.4 2.5
47
12
Βασική εκπ. 61.1 5.9 24.9 8.1
Generation Z (17-27 Millennials (28-43 Generation X (44-59 Boomers (60-78 ετών) Silent (79+ ετών)*
ετών) ετών) ετών) Μέση εκπ. 58.4 2.6 36.2 2.8
Ωφελήθηκε Ζημιώθηκε Ανώτερη/Ανώτατη εκπ. 66.5 1.8 30.4 1.3

% * Βάση μικρότερη των 60 ατόμων 26

 Σταθερά κερδίζουν έδαφος οι «υβριδικές» ταυτότητες
‘Εσείς προσωπικά θα λέγατε ότι αισθάνεστε…’

*Ευρωβαρόμετρο 47, άνοιξη 1997

Έλληνας/δα μόνο: 54%

50%* Έλληνας/δα και Ευρωπαίος/α: 42%
47%*
Ευρωπαίος/α και Έλληνας/δα: 1%
47
43 Ευρωπαίος/α μόνο: 2%

3%*
0%*
7
3

Έλληνας/δα μόνο Έλληνας/δα και Ευρωπαίος/α Ευρωπαίος/α και Έλληνας/δα Ευρωπαίος/α μόνο

% * Πηγή: Ευρωβαρόμετρο 90, φθινόπωρο 2018-γενικός πληθυσμός 27

 Στο ερώτημα «Πού ανήκουμε», οι διαφορετικές γενιές δίνουν διαφορετικές απαντήσεις

‘Και σε ποιον ευρύτερο χώρο πιστεύετε ότι ανήκει ιστορικά και πολιτισμικά η Ελλάδα;’
Βρίσκεται ανάμεσα σε Ανάλυση
Δύση και Ανατολή Ανήκει περισσότερο στη Δύση Βρίσκεται ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή
46 Ανήκει περισσότερο στην Ανατολή ΔΓ/ΔΑ (αυθ.)

Ανήκει περισσότερο στη Σύνολο 44.7 46.4 6.8 2.1

Δύση
45
Αριστεροί 22.4 62.1 14.5 1
Κεντροαριστεροί 40.4 52.9 6.3
Κεντρώοι 49.8 43.8 4.32.1
Κεντροδεξιοί 62.4 32.8 3.90.9
ΔΓ/ΔΑ (αυθ.) 2 Ανήκει περισσότερο στην Δεξιοί 57.9 36.2 4.71.2
Ανατολή 7
Τίποτα (αυθ.) 27.3 56.5 9.2 7

Γενιές Αγροτική τάξη* 33.5 44.2 12.7 9.6

Generation Z Millennials Generation X Boomers Silent Εργατική τάξη 48.5 39.4 7.7 4.4
Σύνολο (17-27 ετών) (28-43 ετών) (44-59 ετών) (60-78 ετών) (79+ ετών) Μικρομεσαίοι 34.3 57.2 6.8 1.7

Ανήκει περισσότερο Μεσαία τάξη 50.6 42.3 6.11.1

στη Δύση 45 28 37 45 55 68
Ανώτερη τάξη 51.6 38.1 6.5 3.8
Βρίσκεται ανάμεσα
σε Δύση και Ανατολή 46 60 51 48 40 17
Βασική εκπ. 51.8 23.9 9.8 14.4
Ανήκει περισσότερο
στην Ανατολή 7 11 11 6 4 1 Μέση εκπ. 45.5 47.1 6.11.4
Ανώτερη/Ανώτατη εκπ. 42.9 49.4 6.9 0.8
ΔΓ/ΔΑ (αυθ.) 2 1 1 2 2 14

% * Βάση μικρότερη των 60 ατόμων 28

 Η θέση της χώρας θεωρείται ότι ενισχύθηκε κυρίως στις διατλαντικές σχέσεις της, λιγότερο στην ευρύτερη περιοχή
της (Βαλκάνια, Μεσόγειος), αλλά το τραύμα του Κυπριακού μοιάζει να υπονομεύει ακόμη την εθνική αυτοπεποίθηση

‘Εάν σκεφτούμε λοιπόν αυτά τα 50 χρόνια, από το 1974 μέχρι σήμερα, θα λέγατε ότι η θέση της Ελλάδας;’

Ενισχύθηκε Ούτε-ούτε (αυθ.) Αποδυναμώθηκε ΔΓ/ΔΑ (αυθ.)

Στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις 63 19 15 3

Στα Βαλκάνια 50 18 30 2

Στη Μεσόγειο 46 20 29 5

Στις ελληνοτουρκικές σχέσεις 30 23 44 3

Στο Κυπριακό 20 23 53 4

% 29
Το Τέλος της Μεταπολίτευσης και το Μέλλον της

Εποχές αυξημένων
Ο τίτλος αυτής της τελευταίας ενότητας μοιάζει απαιτήσεων και
παράδοξος, αλλά αντανακλά τη συλλογική διαφοροποιήσεων
αμφιθυμία μας απέναντι στη Μεταπολίτευση όπως
αποτυπώνεται τόσο στον δημόσιο διάλογο όσο και Το τέλος της
«Το αίνιγμα του
Μεταπολίτευσης και
στην παρούσα έρευνα. εκδημοκρατισμού»
το μέλλον της
Αν το δημοκρατικό κεκτημένο της Μεταπολίτευσης
αποτελεί κοινό έδαφος και ενώνει διαφορετικά
κοινά, από την άλλη οι απόψεις διχάζονται και
αποκλίνουν ως προς την αποτίμηση μισού αιώνα
Μεταπολίτευσης και ως προς το ανοιχτό ερώτημα
εάν έχει κλείσει ή όχι τον κύκλο της. Το «πρόσωπο» της
Η Ελλάδα στον κόσμο
Μεταπολίτευσης

Κοινωνία, Αξίες &

Κρίσεις

30
 Η Μεταπολίτευση θεωρείται από 2 στους 3 καλύτερη περίοδος της νεότερης Ελληνικής ιστορίας
‘Και κατά πόσο συμφωνείτε ή διαφωνείτε με την άποψη ότι η περίοδος της Μεταπολίτευσης είναι η καλύτερη της νεότερης ελληνικής ιστορίας;’
Μάλλον συμφωνώ
62 Ανάλυση
Ούτε συμφωνώ ούτε Μάλλον συμφωνώ Ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ (αυθ.) Μάλλον διαφωνώ ΔΓ/ΔΑ (αυθ.)
διαφωνώ (αυθ.) Σύνολο 62 1.4 33.7 2.8
1

Αριστεροί 60.1 2.1 35.8 2

Κεντροαριστεροί 73.4 1.9 23.1 1.5
Κεντρώοι 65 1.4 32.7 0.9
Κεντροδεξιοί 71.8 0.9 24.2 3
Δεξιοί 54.3 1.5 43 1.2
ΔΓ/ΔΑ (αυθ.) 3 Μάλλον διαφωνώ 34 Τίποτα (αυθ.) 37 0.7 53.2 9.1

Ανά γενιές Αγροτική τάξη* 66.9 31.2 2

71 Εργατική τάξη 54.2 2.9 40.7 2.1

73
56 52 60 Μικρομεσαίοι 54.8 1.4 39.7 4.2
Μεσαία τάξη 69.5 0.7 27.9 1.9
Ανώτερη τάξη 58.4 5.4 32.5 3.7
44 37
34 24
20 Βασική εκπ. 71.4 0.9 22.7 5
Generation Z (17-27 Millennials (28-43 Generation X (44-59 Boomers (60-78 ετών) Silent (79+ ετών)*
ετών) ετών) ετών) Μέση εκπ. 56.6 1.7 37.6 4.2

Μάλλον συμφωνώ Μάλλον διαφωνώ Ανώτερη/Ανώτατη εκπ. 64.7 1.4 32.5 1.4

% * Βάση μικρότερη των 60 ατόμων 31

 Όσο για το τέλος της Μεταπολίτευσης και το μέλλον της, οι απόψεις είναι απολύτως διχασμένες: για
τους μισούς έχει κλείσει τον κύκλο της, για τους άλλους μισούς συνεχίζει να μας καθορίζει...
‘Κατά τη γνώμη σας, η Μεταπολίτευση…’
Έχει τελειώσει και η Ελλάδα Ανάλυση
έχει μπει σε μια νέα περίοδο
της ιστορίας της Έχει τελειώσει και η Ελλάδα έχει μπει σε μια νέα περίοδο της ιστορίας της Ούτε-ούτε (αυθ.)
49
Δεν έχει ακόμη κλείσει τον κύκλο της, συνεχίζει να καθορίζει την ιστορία μας ΔΓ/ΔΑ (αυθ.)

Σύνολο 49.4 46.7 3.6

Αριστεροί 45.5 0.5 51.9 2

Κεντροαριστεροί 53.1 0.7 42.5 3.7

Δεν έχει ακόμη κλείσει τον Κεντρώοι 50.6 45.7 3.8

κύκλο της, συνεχίζει να Κεντροδεξιοί 57.6 39.2 2.8
καθορίζει την ιστορία μας
ΔΓ/ΔΑ (αυθ.) 4 Δεξιοί 44.9 51.8 3.3
47
Τίποτα (αυθ.) 42.2 53.5 4.3
Ανά γενιές
Αγροτική τάξη* 39.2 2 58.9
64 60
52 Εργατική τάξη 34 0.7 61.4 3.9
53 54 Μικρομεσαίοι 49 47.2 3.8

23 Μεσαία τάξη 53.2 42.5 4

45 43 42
Ανώτερη τάξη 55.6 44.4
35
Generation Z (17-27 Millennials (28-43 Generation X (44-59 Boomers (60-78 ετών) Silent (79+ ετών)*
ετών) ετών) ετών) Βασική εκπ. 28.3 1.6 59.5 10.6
Μέση εκπ. 44.6 51.8 3.4
Έχει τελειώσει και η Ελλάδα έχει μπει σε μια νέα περίοδο της ιστορίας της
Ανώτερη/Ανώτατη εκπ. 56.5 40.7 2.7
Δεν έχει ακόμη κλείσει τον κύκλο της, συνεχίζει να καθορίζει την ιστορία μας

% * Βάση μικρότερη των 60 ατόμων 32

 Όσοι τείνουν στην άποψη ότι έχει κλείσει τον κύκλο της, συνδέουν το «τέλος της
Μεταπολίτευσης» με την είσοδο στη νέα χιλιετία και όχι τόσο με την κρίση
‘Και πότε πιστεύετε ότι τελείωσε;’
Βάση: το 49% του δείγματος που πιστεύει ότι η Μεταπολίτευση έχει τελειώσει και η Ελλάδα έχει μπει σε μια νέα περίοδο της ιστορίας της
44
37

16

2 1
Το 1989-1990 με την Πτώση του Το 2000 με την είσοδο στο ευρώ Το 2010 με το ξέσπασμα της Άλλο (αυθ.) ΔΓ/ΔΑ (αυθ.)
Υπαρκτού Σοσιαλισμού και την και στη νέα χιλιετία κρίσης και τα Μνημόνια
πολιτική κρίση στην Ελλάδα
Πολιτική αυτοτοποθέτηση
Κεντρο Κεντρο Τίποτα από τα
Σύνολο Αριστεροί Κεντρώοι Δεξιοί
αριστεροί δεξιοί παραπάνω (αυθ.)
Το 1989-1990 με την Πτώση του
Υπαρκτού Σοσιαλισμού και την 16 17 12 14 13 22 21
πολιτική κρίση στην Ελλάδα
Το 2000 με την είσοδο στο ευρώ
και στη νέα χιλιετία 44 37 48 44 48 39 40
Το 2010 με το ξέσπασμα της
κρίσης και τα Μνημόνια 37 46 39 38 35 33 32
Άλλο (αυθ.) 2 * 1 2 2 6 5
ΔΓ/ΔΑ (αυθ.) 1 1 * 2 3 * 3
* Ποσοστό <0,5%
% ** Βάση μικρότερη των 60 ατόμων 33
Πανελλαδική Έρευνα Κοινής Γνώμης

Συνέχειες και Ασυνέχειες της Μεταπολίτευσης

Συντάχθηκε για τον

Μάιος 2024