Su Yapıları I

Akarsu Düzenlemesi

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Akarsu Düzenlemesi
 Bir akarsudan
• Yararlanmak
• Korunmak
• Korumak
 Amacı ile yapılan çalışmaların tümü
“akarsu yatağı düzenlemesi” veya “akarsu
düzenlemesi” olarak tanımlanır.
R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
 Akarsu Düzenlemesi
 Akarsu düzenlemesi ile,
• Taşkın zararlarının önlenmesi yada azaltılması
• Suyun enerjisinden yaralanılması,
• Yeni tarım ve yerleşim alanları kazanılması,
• Sulama ve kurutma şartlarının düzeltilmesi,
• Ulaşım amaçlı kullanılması,
• Diğer su yapılarının güvenliğinin sağlanması,
• Yer altı su seviyesinin düzenlenmesi,
• Akarsuyun kendi kendisini temizlemesinin sağlanması,
• Buz yığılmalarını önlenmesi,
• Akarsuyun doğa ile uyumunun sağlanması,
• Vb..
amaçlanır.
R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
Akarsu Düzenlemesi

 http://www.riverwebmuseums.org/river_facts/basics/navig
ation/viewer/index.htm?moviename=7
R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
Akarsu Taşımacılığı
 http://www.uky.edu/AS/Geology/howell/g
oodies/elearning/module12swf.swf

 http://www.nola.com/katrina/graphics/flas
hflood.swf

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Akarsu Düzenlemesi
 Düzenleme Çalışmaları
• Büyük Debiye göre;
• Taşkın yatağı enkesitinin belirlenmesi,
• Baraj ve geciktirme havuzları, taşkın kanalları, taşkın yatağı oluşturma,
taşkın seddeler, vb..
• Ortalama debiye göre;
• Ortalama debinin yataktan çıkmayacağı kararlı bir enkesit oluşturmak
• Küçük debiye göre;
• En küçük debilerde akarsu yatağında yeterli bir su derinliğinin
sağlanması,
• Ulaşım için kullanılan akarsularda gemi geçişleri sağlanması,
• Katı madde yığılmasının önlenmesi.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Akarsu Düzenlemesi
 PLANLAMA
 Drenaj havzasının özellikleri de dikkate alınarak, kaynaktan deltaya kadar yan
dereler de dahil olmak üzere tüm akarsu güzergahını kapsayacak şekilde yapılır:
• Coğrafik yer ve havzanın büyüklüğü,
• Meteorolojik durum,
• Jeolojik durum,
• Toprak ve bitki örtüsü durumu, tarım ve orman alanlarından yararlanma,
• Su kaynaklarının durumu,
• Havzanın durumu, ekolojik durum ve erozyon,
• Ulaşım yapılan akarsularda gemi işletme esasları,
• Genel ekonomik durum
• Bölge düzenlemesi ve doğa koruması,
• Balıkçılık,
• Dinlenme ve su sporları
 Bir akarsuda düzenleme çalışmaları, vahşi dere ıslahı hariç, daima aşağıdan
yukarıya (mansaptan membaya) doğru yapılır. Yani akıma ters yönde yapılır.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Akarsu Düzenlemesi
 Ön Çalışmalar
 Jeodezik Çalışmalar :
• 1/25000 ölçekli genel plan,
• 1/1000-/5000 ölçekli akarsu planı ve boykesiti
• 24, 50 veya 100 metre arayla çıkarılmış 1/100 veya 1/200 ölçekli enkesitler
 Hidrolojik Çalışmalar :
• su seviyeleri, hızlar, su yüzü eğimleri,
• sürüntü ve askı maddesi miktarları
 Ekonomik Çalışmalar: maliyet analizi için,
• istimlak bedelleri,
• arazi sınıfları,
• malzeme ocaklarının yerleri ve uzaklıkları,
• mevcut ulaşım yollarının durumu ve yeni yapılacak servis yolları,
• işçilik ve işgücünün temini vb.
R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
 Akarsu Düzenlemesi
 Düzenleme Güzergahının Seçimi
• Düzenlemeden sonraki güzergah;
• Eğime
• akarsu yatağının alçaltılmasının istenip
istenmediğine
• sürüntü maddesi hareketinin az veya çok olmasına
bağlı olarak seçilir.
• Ayrıca akarsu ulaşımı, şehir geçişleri, enerji
üretimi gibi hususlar da dikkate alınır.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Akarsu Düzenlemesi
 Düzenleme Güzergahının Seçimi
• Akarsu, vadinin an düşük kotlu noktalarını takip eder. Bu doğal
özellik düzenleme çalışmalarında dikkate alınmalıdır.
• Yeni güzergah, mevcut akarsu yatağına olabildiğince uymalıdır.
• Sürüntü maddesi debisi küçük ve büyük debilerde sağlanmalıdır.
• Uzun ve düz yatak kesimlerinden kaçınılmalıdır.
• Güzergah seçiminde kabul edilebilir en büyük eğrilik yarıçapının
belirlenmesi önemlidir. Kıvrımlarda bulunan teğetler arası en
küçük açı 50o olmalıdır.



 > 50o 
R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
Akarsu Düzenlemesi
 Düzenleme Güzergahının Seçimi
• Arka arkaya gelen birbirine ters kıvrımlarda,
aralarındaki düz kısım akarsu genişliğinin en
az 1 veya 2 katı olmalıdır.

B 2B

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Akarsu Düzenlemesi
 Düzenleme Eğiminin Seçimi
K > 0.02 ; kollara ayrılmış akarsu kesimleri

0.25
J  K .Q

 K> 0.02 ; kollara ayrılmış akarsu kesimleri

 K< 0.004 ; mendereslenme eğilimi

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Örnek
 Örnek 1) Düzenleme yapılacak bir akarsu
kesiminde kesiti dolduran debi 320 m³/s
olduğuna göre kararlı bir akarsu yatağı elde
etmek için seçilebilecek taban eğimi
sınırlarını belirleyiniz.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

Çözüm)
J  k  Q 0.25
k = 0.02 – 0.004

k > 0.02 (kum yığınları ile parçalara ayrılır)

k < 0.004 ( mendereslenme eğilimi görülür )

k= 0.02 J  k  Q 0.25  0.02  (320) 0.25  0.00470

k= 0.004 J  k  Q 0.25  0.004  (320)0.25  0.00095

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Akarsu Düzenlemesi
 Düzenleme Enkesitleri
 Belirli bir akarsu kesiminin düzenlenmesinde kullanılan enine kesitlere
“düzenleme enkesiti” adı verilir:
• Gelen su, sürüntü maddesi ve buzlar çevreye zarar vermeden taşınmalı,
• Küçük akımlarda mümkün olduğunca büyük, büyük akımlarda ize mümkün
olduğunca küçük su derinlikleri oluşmalı,
• Müsaade edilen sürükleme gerilmesi aşılmayacak şekilde enkesit boyutları ve
şekli belirlenmeli
• Tarım ve diğer amaçlara uygun yer altı su seviyesi sağlanmalı
• Kıvrımlarda dış kıyıda erozyon,iç kıyıda yığılmalar önlenmeli
• Su ulaşımı yapılan akarsularda küçük debilerde gerekli su derinliği sağlanmalı,
• Kademeli enkesit seçilmesi durumunda taşkın yatağından yararlanma imkanları
düşünülmeli,
• Ekonomik olmalıdır.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

Akarsu Düzenlemesi
 Yarmada enkesit:

YSS
OSS
ASS

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

Akarsu Düzenlemesi
 Kademeli Enkesit:

YSS

OSS

ASS

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Akarsu Düzenlemesi
 Seddeli ve Kademeli Enkesit:
Taşkın Taşkın
seddesi seddesi
YSS

OSS

ASS

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Akarsu Düzenlemesi
 YAPI MALZEMELERİ VE ELEMANLARI
 Malzemeler
• yakın yerlerden temin edilmeli,
• kolay taşınmalı ve ucuz olmalı,
• deformasyonlara karşı fazla hassas olmayanlar tercih
edilmelidir.
 Kullanılan başlıca malzemeler:
• taş, beton, asfalt, ahşap, köklü ve köksüz bitkiler, çim,
naylon ve metal, vb..

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Akarsu Düzenlemesi
 Yapı Elemanları
• Anroşman : Akarsu yatağını suyun etkilerinden
korumak için kayaların ve beton küplerin
doğrudan su içine atılması ile oluşturulan
koruyucu örtüdür.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Akarsu Düzenlemesi
 Kaplama: Akarsu tabanı ve/veya kıyı yüzeylerini su
etkisinden korumak için uygun bir malzeme ile
örtülmesidir. Akım şartlarını düzenlemek, sızmayı
azaltmak ta amaçlanır.
 Geçirimli ve geçirimsiz olmak üzere iki türü vardır.
Kaplama için, taş, beton, asfalt, çim kullanılabilir.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Akarsu Düzenlemesi
 Kaplama:
 Geçirimli ve
geçirimsiz olmak
üzere iki türü vardır.
Kaplama için, taş,
beton, asfalt, çim
kullanılabilir.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Akarsu Düzenlemesi
 Dal Demeti: Çalı söğüt ve ağaç dallarının
2-4 m arası uzunlukta, 0.10 – 0.20 m
arasında değişen dairesel kesitli demetler
şeklinde bir araya getirilmesi ve çelik tel ile
bağlanması ile oluşturulur.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
 Akarsu Düzenlemesi
 Batırma Demeti: 0.6-1.2 m çapında 4-6 m.
Uzunluğundadır. Demetin içi çakıl ve moloz
taş ile doldurulur.

 Batırma Salları: Ağaç ve dal demetlerinin bir

sal şeklinde teşkil edilmesi ile oluşturulur.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

Akarsu Düzenlemesi
 Çitler

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

Akarsu Düzenlemesi
 Dal Paketleri:
 Tel Sandıklar ve Taş
Sandıklar

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
Akarsu Düzenlemesi
 Yapı Elemanları
Kritik Kayma Gerilmesi
Yapı Elemanı k (kg/m²)
Çim (akım kısa süre etkili) 2-3
Çim (akım uzun süre etkili) 1.5-1.8
Dal Demetleri arasında iri kum 1
Dal Demetleri arasında çakıl 1.5
Dal Demetleri akım yönüne paralel 5
Dal Demetleri ile kıyı koruması 7
Taş Kaplama (30 cm kalınlıkta) 16
Dal Paketleri (taş kaplamalı) 17
İri Taşlarla Anroşman 24
Taş duvar (ahşap kazık üzerine) 60
Beton duvar (taş kaplamalı) 60
Taş sandıklar 150
R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
 DÜZENLEME YAPILARI
 Koruma Yapıları
• Taban Koruma Yapıları
• Kıyı Koruma Yapıları
 Daraltma Yapıları
• Sabit Daraltma Yapıları
• Mahmuzlar
• Paralel Yapılar
• Hareketli Daraltma Yapıları
 Diğer Düzenleme Yapıları
• Yargınlar
• Taban Eşikleri
• Akarsu Kavşakları
• Akarsuyun Kollara Ayrılması
• Yataktaki kayaların temizlenmesi
• Yatak Taraması
R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
Koruma Yapıları
 Taban Kaplaması:
 Shields diyagramından kritik kayma gerilmesinin iki katına
dayanacak şekilde taban kaplaması malzeme çapı seçilir.

k  s 
 0.03  V  C R.J
( s   ).D 

K V2 2g K = 0.2 (az türbülanslı)

D K 2
C . 0.03
K = 0.5 – 0.7 (Orta türbülanslı)

 2g K = 1.4 (Çok türbülanslı)

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Koruma Yapıları
 Kıyı (Şev) Koruması:
• Su altındaki kaplamalarda eğim = 1/3 – 1/4
• Su seviyesi üstündeki kaplamalarda eğim = 1/1.5 – 1/2.5
• Çim kaplı şevlerde eğim = 1/6 – 1/10

2
KV 1
D .
 2g Sin 
2  = şev açısı
1  = içsel sürtünme açısı
Sin 
2

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Örnek
Yatak malzemesi 45 mm dane çaplı ve 30º
içsel sürtünme katsayılı kohezyonsuz
malzeme olan bir nehirde şev eğimi ½ dir.
Türbülanslı akıma sahip nehirde ortalama hız
1.30 m/s olduğuna göre şevlerde ve tabanda
herhangi bir korumaya (tahkimata) ihtiyaç
olup olmadığını belirleyiniz. s = 2.65 t/m³,
g = 9.81 m/s², CD = 0.7

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Çözüm
  2,65  1,00
D = 45 mm = 0.045 m  s   2,65
 1,00
Şevlerde:
CD  v 2 1 0.7  1.30 2 1 1.183 1
D       0.183 m
  2g Sin  1,65  2  9.81
2 2
Sin 26.57 32.373 0.20
1 1 
Sin 2 Sin 2 30
Şevlerde korumaya ihtiyaç var. 18.3 cm çaplı taşlarla tahkim edilebilir.
Tabanda:

CD  v 2 0.7  1.30 2 1.183

D    0.037 m
  2 g 1,65  2  9.81 32.373
Tabanda herhangi bir korumaya gerek yok

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Daraltma Yapıları :
 Düzenlemeden önce ve sonraki kesitler için:
5 5
A A

E
2
Y
2
P E P Y

 AE = düzenlemeden önceki kesit alanı

 Ay = düzenlemeden sonraki kesit alanı
 PUE = eski kesite ait ıslak çevre
 PY = yeni kesite ait ıslak çevre
R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
 Daraltma Yapıları :
 Mahmuzlar
 Akarsu yatağını daraltmak için akışa dik doğrultuda inşa
edilen su yapılarıdır. Enkesite göre enine doğrultuda
olduğundan Enine Yapılar da denir.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
 Daraltma Yapıları : Mahmuzlar
 Mahmuzun tepe yüksekliği, genellikle ortalama su seviyesinde.
Yüksek su seviyelerinde üzerinden su aştığından, tepesinin ve
şevlerinin anroşman ile korunması gerekir.
a

Mevcut kıyı çizgisi

d
Paralel yapı a

dolgu
a-a kesiti
Mahmuz
R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
Daraltma Yapıları : Mahmuzlar
   0.6
c 2
d
L
 
c 45
2g

L  4.75  b

L  60  d

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Daraltma Yapıları :
 Paralel Yapılar:
 Akarsuyun eksenine paralel olarak kıyı
çizgisinden başlayarak yeni düzenleme
çizgisini belirleyen sedde tarzında
yapılardır.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

Örnek
Kıyısında 50 m boyunda mahmuzlar
gereken bir akarsuda su derinliği 4,50 m
ve yatağın Chézy pürüzlülük katsayısı
C=40 olduğuna göre mahmuzların ara
mesafeleri ne olmalıdır.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Çözüm
?
50 m

   0.6 , c  40

c2  d 40 2  4 ,50
L L  0,6  220 m
2g 2  9,81
L=238 m
L  4.75  b L  4.75  237 ,50 m

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Diğer Düzenleme Yapıları :
 Yargınlar
• akarsu yatağının eğimini artırmak,
• yatak su seviyesini düşürmek,
• iç su ulaşımını sağlamak,
• akarsu kıvrımlarını düzeltmek
gibi gayelerle yapılır.
 Yargınlar ortalama hızların ve sürükleme gerilmesinin
artmasına neden olur.
 Sürüntü madde miktarının ve akımların aynı kalması
durumunda, yargının sonundan membaya doğru ilerleyen bir
taban derinleşmesi görülür.
 Yargın bölgesinde veya daha yukarılarda aşırı oyulmalara
karşı taban eşikleri planlanır veya yatak tabanı kaba malzeme
ile doldurulur.
R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
Yargınlar
L

yargın
yargın boyu ( l )

J1
J2
J1
R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
Yargınlar

eski = yeni
Qeski  Q yeni

L
J 2  J1
l

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

Örnek
Bir akarsuyun 8 km uzunluğundaki kıvrımlı
kesimi 5,60 km uzunluğundaki bir yargınla
düzenlenecektir.
Akarsu yatağında taban eğimi 0,0007 ve
taşkın debisi 840 m³/s için su derinliği 3,40
m dir. Yargın yamuk enkesitli olup şev
eğimi ½ dir. Akarsuda ve yargında Chézy
pürüzlülük katsayısı 40 dır. Yargın
enkesitini boyutlandırınız.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Çözüm
L=8 km

l=5,6 km

L 8000
J 2  J1 J2 
5600
0 ,0007  0 ,001
l

Qeski  Q yeni eski = yeni

h1  J 1 3,40  0,0007
  h1  J 1    h2  J 2 h2    2 ,38 m
J2 0,001

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Çözüm
Q V  A A  B2  h2 Q  V  ( B2  h2 )

V  C R J2 R  h2 V  C h2  J 2

Q  C h2  J 2  ( B2  h2 ) Q 2  C 2  h23  B22  J 2
Q 840
B2    180 ,60 m
C h23  J2 3
40 2 ,38  0 ,001

B2 180,60
  76  30
Kontrol h2 2 ,38

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Çözüm
B

21,19 180,86 m 21,19

B  180 ,86  2( 2  1,19 )  185 ,62 m
1,19 1
2 2,38 m
1,19

B  180 ,86  2( 2  1,19 )  176 ,10 m 21,19 b 21,19

Su yüksekliğinin aynı olması için:

yargın başlangıcında taban kotu, akarsu taban kotundan;

3,40 – 2,38 = 1,02 m

yukarıda olmalıdır.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Taban Düşüsü :
 Akarsularda dik eğim, büyük hızlara,
taban oyulmalarına ve şev
kaymalarına neden olur.
 Taban düşüsü ile yataktaki su seviyesi
kısa bir mesafede alçaltılarak,
akarsuyun enerji fazlalığı yok edilir.

J1
J2
R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
 Taban Düşüsü :
 Taban düşüsü, temel, savak duvarı, düşüm
yatağı ve düşüm yatağından oluşur.

ho hkr hu
hu
 0.8
hD ho
8 ho

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

  Taban düşüsünün taşkın esnasında etkili
olabilmesi için;

hD  hkr  3.97  (n  5.47)  14.15 2
 (Blainnes)

Q2
hkr  3 2 (Dikdörtgen kesitli kanallar için)
b .g

hu 2
nu  n  1  nu2  2
hkr nu
R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
Örnek
Bir dağ deresinin büyük yatak oyulmaları
meydana gelen 1 km uzunluğundaki kesiminde
8,0 m genişliğinde bir taban düşüsü yapılarak
taban eğimi 0,0018 den 0,001 e düşürülecektir.
Derenin maksimum taşkın debisi 16 m³/s ve bu
debide yataktaki su derinliği 1,4 m olduğuna göre
taban düşüsünün yüksekliğini bularak bunun
taşkın esnasında etkili olup olmadığını kontrol
ediniz.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Çözüm
10000 m

hkr
J1=0,0018 hu
hD J1=0,0018

8 ho J2=0,001

hD  L J 1  J 2  10000,0018  0,001  0,8 m

Q2 16 2
hkr  3 2
3 2
 0 ,74 m (Dikdörtgen kesitli kanallar için)
b .g 8  9 ,81

hu 1,40 2 2
nu    1,89 n  1  nu2   2  1  1,89 2   2  0 ,62
hkr 0,74 nu 1,89

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Çözüm
 Taban düşüsünün taşkın esnasında etkili olabilmesi için Blainnes’e göre:

hD  hkr  3.97  ( n  5.47)2 14.15  0,74 3.97  ( 0,62  5.47)2 14.15  0,61 m
   

0,80 m > 0,61 olduğundan taban düşüsü taşkın anında etkilidir.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Taban Eşikleri
 Taban eşikleri
• yatak tabanını aşırı su etkilerinden korumak,
• oyulmaları ve taban alçalmalarını önleyerek tabanı istenilen bir
seviyede tutmak
• meydana gelen oyulma ve taban alçalmalarını gidererek su
seviyesini eski durumuna yükseltmek,
• akarsuyun eğimini düşürmek
• amacıyla yapılır.
 Eşiklerin tepe kotu su altında bulunur.
 Malzeme olarak, anroşman, beton ahşap, taş veya dal
demetleri kullanılır.
R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
 Taban Eşikleri

vo²/2g
z v²/2g

Hmin
Ho ho
h

H o  ho  z 
vo2
H min  h 
v2 H min  H o  e
2g 2g

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

Örnek
Taşkın esnasında büyük oyulmalar görülen 800
m uzunluğundaki bir akarsu kesiminde taban
eşikleri öngörülerek eğimi 0,0012 den 0,0007 ye
düşürülmesi plalanmıştır.
Akarsu kesiti yaklaşık olarak dikdörtgen olup
Q=1250 m³/s debide su genişliği 260 m ve su
derinliği ise 3,20 m dir.
Eşik üzerinde kritik su derinliğinin 1,5 katı
büyüklüğünde bir su derinliği istendiğinde göre
eşik yüksekliğini bulunuz.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 vo²/2g
v²/2g
z

Hmin
Ho

Çözüm
ho h

L = 800 m
z  L J 1  J 2  8000,0012  0,0007  0,40 m


 J1 = 0,0012
 J2 = 0,0007

Q 1250 vo2 ( 1,5 )2

Vo    1,5 m / s H o  ho  z   3,20  0 ,40   3,72 m
A ( 260  3,20 ) 2g 2  9,81

q 2 3 ( 1250 / 260 )2 h  1,5  hkr  1,5  1,33  2 ,0

hkr  3   1,33 m
g 9 ,81

H min  h 
v2
 2,0 
( 1250 /( 260  2,0 ))2
 2 ,30 m H min  H o  e
2g 2  9,81

e  H o  H min  3,72  2 ,30  1,42 m

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.
Örnek
Bir akarsuyun mansap bölgesinde düzgün ve kararlı bir
yatak elde etmek için 782 m³/s büyüklüğündeki debi esas
alınarak düzenleme yapılacaktır.
Akarsuyun düzenlemeden sonra taban eğimi 0.0008, yamuk
şeklindeki enkesitin şev eğimleri ½ olup yatak malzemesinin
% 50 sini geçiren çap 32 mm dir.
Malzemenin özgül ağırlığı 2.65 t/m³ tür. Tabanın Manning
pürüzlülük katsayısı 0.024 tür.
Kritik kayma gerilmesini esas alarak yatak boyutlarını
belirleyiniz.

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Çözüm
kr  0.06  (  s   )  D50  0.06  (2650  1000 )  0.032  3.168 kg / m²

Katı madde hareketi olmaması için    kr

 3.168
 = RJ R 
  J 1000  0.0008
 3.96 m

1 1
Manning: V  R 2 / 3  J1 / 2   (3.96)2 / 3  (0.0008)1 / 2  2.95 m / s
n 0.024

Q 782
Q  V A  A   265.08 m²
V 2.95

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.

 Çözüm
B
Bb (b  2mh)  b
A h  h mh b mh
2 2

A  (b  mh)h h
1/m
2 2 2
P  b  2 (mh)  h  b  2h m  1 (mh)2  h2
b

A 265.08
R  3.96   3.96  b  7.92  h 5  265.08
P 2
b  2h 2  1

b  66.94  4.47  h
A  (b  mh)  h  265.08  (66.94  4.47  h  2h)  h  66.94  h  4.47  h2  2  h2

h  4.82 m

b  66.94  4.47  h  66.94  4.47  4.82  45.40 m

R.Ç D.Ü. İnş.Müh.Böl.