Professional Documents
Culture Documents
Gurm at Gyan 201201
Gurm at Gyan 201201
gurbwxwI ivcwr
isrIrwgu mhlw 1 ]
lyKY bolxwu bolxww lyKY Kwxww Kwa ] lyKY vwt clwe~Aw lyKY suixw vyKwa ]
lyKY swh lvwe~Aih pVy ik puCxw jwa ]1] bwbw mweAw rcnw Dwohu ]
A<DwY nwmu ivswirAw nw iqsu Eh n Aohu ]1]rhwa] jIvxw mrxww jwe kY EQwY KwjY kwil ]
ijQwY bih smJwe~Ey iqQwY koe n cilAo nwil ] rovxw vwly jyqVy siB b<nih p<f prwil ]2]
sBu ko AwKY bhuqu bhuqu Git n AwKY koe ] kImiq iknY n pwe~Aw khixw n vfw hoe ]
swcw swhbu Eku qU hoir jIAw kyqy loA ]3] nIcw A<dir nIc jwiq nIcI hU Aiq nIcu ]
nwnku iqn kY s<ig swiQw vifAw isa ikAw rIs ] ijQwY nIc smwlIAin iqQwY ndir qyrI
bKsIs ]4] (pNnw 15)
apro#q Swbd my< ‰I gu{ nwnk dyv jI Prmwn krqy hY< ik hmwrw bolcwl, hmwrw
Kwnw-pInw QwoVy hI smX ky ilE hY; ijs jIvn-sPr my< hm cl rhy hY< vo sPr BI QwoVy
hI smX ky ilE hY qQww Xy jo duinXw ky r<g-qmwSwy hY< Xy BI kuC hI smX ky ilE hY<[ Awgy
gu{ jI khqy hY< ik hy Bwe~! Xh jo mwXw kw Kyl hY Xh BI kuC hI idno< kw hY[ es kuC
idn ky mwXw ky Kyl my< máq huAw mnuˆX pRBu kw nwm jpnw BI BUl gXw hY[ n mwXw
swQw inBI AOr n hI pRBu-nwm kI kmwe~ ho skI[ 'rhwa' ky bwd gu{ jI kw kQwn hY
ik mnuˆX s<swr my< jNm lyny ky bwd amR Br pdwQw~vwd my< hI P<sw rhqw hY[ ijn s<gI-
swiQwXo< ky ilE mnuˆX Xh sb duinXwvI Bwg-dOV krqw hY anmy< sy koe~ BI askw swQw nhI<
inBwqw jb jIvn Br ky kmo_ kw ihswb ikXw jwqw hY[ mnuˆX ky mrny ky bwd asko
rony vwly Ab prwlI kI gw<Ty< ilE GUm rhy hY< ijskw mry mnuˆX ko Ab koe~ lwB nhI<[
hy Bwe~! sBI log Dwn-pdwQwo_ kI mw<g krqy huE AiDwk sy AiDwk kI hI mw<g krqy hY<,
QwwyVy kI mw<g koe~ BI nhI< krqw[ iksI ny BI mw<gny sy kBI qObw nhI< kI AQww~q` koe~
nhI< khqw ik Ab AOr Dwn-pdwQw~ nhI< mw<gny[ hy pRBu! Ek qU hI sdw kwXm rhny vwlw
hY, Swyˆw sb nwSwvwn hY[ gu{ nwnk swihb khqy hY< ik hy pRBu! qU myrw aNhI< ky s<g swQw
bnwnw jo duinXw ky logo< kI njro< my< nIcI sy nIcI jwiq ky hY<[ mY< an (qQwwkiQwq)
nIco< kw swQw cwhqw hU<, (qQwwkiQwq) bVo< (Dwnvwn) ky mwg~ pr clny kI muJy koe~ eÇCw
nhI<[ muJy pqw hY ik qyrI k÷pw vhI< pr hoqI hY jhw< grIbo< (nIco<) kI Kbrswr lI jwqI hY[
qwËpX~ Xh ik hmy< ApnI AwjIivkw kI kmwe~ krqy huE kyvl pRBu-nwm kI hI mw<g
krnI cwihE qQww askw jwp krqy huE hI jIvn sPl bnwnw cwihE[ hmy< ‚<cy bnny kI
Ah< Bwvnw ko ËXwg kr pRBu kw Adnw-sw iSwˆX bn kr rhnw cwihE[
gurmiq zwn 3 jnvrI 2012
123456789012345678901
123456789012345678901
123456789012345678901
s<pwdkIX
123456789012345678901
123456789012345678901
123456789012345678901
123456789012345678901
123456789012345678901
123456789012345678901
Akwl q$q swihb, q$q ‰I kysgFæ swihb, q$q ‰I ptnw swihb, q$q ‰I hjUr swihb, q$q ‰I
dmdmw swihb pr Anyko< ivrwsqI Xwdgwro< kI s<Bwl kI ge~ hY[ fyrw bwbw nwnk, Bwe~ }pw, PPVy
Bwe~ ky, Gu<grwxww, GuFwxwI, kw<gV, moqI bwg pitXwlw, qoSwwKwnw kpUrQwlw, iklw mubwrk pitXwlw, n<gl,
GVU<Aw, Dwmqwn swihb, nrvwxww, mlyrkotlw, sO<tI, kpUrgFæ Awid Eysy vxw~nxwIX gw<v hY< jhw< is#Ko< ky
qvwrIK-E-qvrokwqo< ky dSw~n ikE jw skqy hY<[
A<gRyj Apny rwÈX-kwl ky smX is#Ko< kw bhuq swrw bhumUØX Kjwnw Apny swQw e<^lY<f ly gXy
jo Awjkl ibRitSw s<gRhwlX my< hY[ is#Ko< ny bhuq AiDwk jd`dojhd krky ensy kuC váquE< pRwÎq kI<
pr<qu Ab BI bhuq swrI vhI< hY<[
eqnI AmUØX ivrwsq ky mwilk hony ky bwvjUd BI jwny-Anjwny my< gu{-Gro< kI ne~ emwrqo<
kw inmw~xw krqy smX bhuq swry Eyiqhwisk icNh Awlop ho gE; bhuq swrw háqiliKq swihËX Kjwnw
hmwry hwQwo< sy jwqw rhw[ is#Ko< ªwrw sidXo< kI myhnq sy is#K ry®y<s lwXbRyrI qQww ky<dRIX is#K
s<gRhwlX my< s<BwlI ge~ ivrwsqI váquE< 1984 e~. ky POjI hmly ky smX hmsy CIn lI ge_[
Apny gu{ swihbwn qQww SwhIdo< kI Xwdgwr SwqwiÑdXw< mnwqy smX is#Ko< my< ne~ jwg÷iq pYdw hue~[
Apny ivrsy ko dSww~ny Ev< s<Bwlny kI cyqnw hyqu An<dpur swihb kI DwrqI pr 'ivrwsq-E-Kwlsw' ky
}p my< Ek AjUbw hmwry swmny AwXw hY[ AwDwuink ifjItl qknIk ky pRXog sy bnwXy gE es ivrwsqI
AjUby ny duinXw Br ky AjUbo< my< Apnw nwm Swwiml kr ilXw hY[ esmy< p<jwibXo< qQww is#Ko< kI
ivrwsq ko es qrh s<jokr d÷ˆtmwn ikXw gXw hY ik esy dyKqy hI hr koe~ ASw-ASw kr aTqw
hY[ duinXw ky iksI BI kony sy AwXw ÛXi#q mwZ 70 imnt my< hmwrI ivrwsq ky pRiq BrpUr jwnkwrI
hwisl krky gu{ swihbwn ky crxwo< my< SwISw JukwXy ibnw nhI< rh skqw[
cpVicVI (srih<d) my< bwbw b<dw is<G bhwdur ªwrw kI 'srih<d Pqh' kI Xwd my< 'Piqh buj~'
inim~q ikXw gXw hY[ sUbw srih<d vjIr Kw< ªwrw BolI-BwlI jnqw pr ikE jw rhy AËXwcwro< ko
b<d krny ky ilE dsvy< pwqSwwh swihb ‰I gu{ goib<d is<G jI ny bwbw b<dw is<G bhwdur ko QwwpVw
dykr juØm kI jV aKwVny ky ilE nw<dyV sy p<jwb Byjw Qww[ bwbw b<dw is<G bhwdur ny cpVicVI
ky mYdwn my< en jwilmo< kw sPwXw krky is#K rwÈX kI nI<v rKI[ es Eyiqhwisk ivjX kI ivrwsq
ko dSww~qw Xh 'Pqh buj~' Awj duinXw kI swq ‚<cI emwrqo< my< Apnw nwm Swumwr krvw cukw hY[
Cotw GØlUGwrw (kwhnU<vwn, ijlw gurdwspur) is#K SwhIdo< kI vo ivrwsq hY ijsko duinXw ky
swmny pySw krnw SwhIdo< ko sÇcI ‰©w<jil dynw hY[ 1746 e~. my< Eymnwbwd ky POjdwr jspq rwX
ny sËX ky gvwh lgBg ds hjwr is#Ko< ko SwhId kr idXw[ en SwhIdo< kw ivrwsqI ámwrk duinXw
Br ky logo< ky Awgy Apnw eiqhws rhqI duinXw qk mUiq~mwn krqw rhygw[
1762 e~. my< kuÎp rhIV gw<v (mlyrkotlw, ijlw s<g}r) ky pws is#Ko< ny bVI bhwdurI ky swQw
Ahmd Swwh AÑdwlI kI POj kw mukwblw ikXw[ Bwrq ko bwr-bwr lUtny AwXy Ahmd Swwh AÑdwlI
ny kBI spny my< BI nhI< socw hogw ik es bwr EysI bhwdur kOm ky swQw askw pwlw pVygw[ lwKo<
kI s<$Xw my< cFækr Awe~ POj kw mukwblw krqy huE 35,000 is<G-is<GixwXw< SwhIidXw< pw gE[ en SwhIdo<
kI bhwdurI kw eiqhws duinXw Br my< phu<cwny Ev< sdYv ky ilE hr Ek ky sIny my< bswny ky ilE
kuÎp rhIV my< ivrwsqI ámwrk kw inmw~xw krvwXw gXw[
en ivrwsqI emwrqo< ko bnwkr is#Ko< ny Apny eiqhws ko s<Bwlny hyqu Ek kdm AOr Awgy
bFæwXw hY[ ABI qo Xh is#K eiqhws kI mwZ Ek Jw<kI hI hY, bhuq-swrw kwm es sMb<DwI honw ABI
Swyˆw hY[ is#K Eyiqhwisk ivrsy ko s<Bwlny qQww askw pRswrxw krny hyqu s. pRkwSw is<G bwdl, mu$Xm<ZI
p<jwb Ev< p<jwb srkwr ny Xh jo pRXËn ikXw hY asky ilE vy bDwwe~ ky pwZ hY<[ is#K kOm my<
enky es kwX~ kI sdYv pRSw<sw hoqI rhygI[
gurmiq zwn 5 jnvrI 2012
ik gu{ jI ky pRiq asky idl my< sMmwn Qww[ gu{ jI ko Apny es puZ my< sÇcwe~ Ev<
gu{ jI ny Ek bwr asko Ek dul~B AOˆwiDw hOsly kI kmI kI Kbr sunkr bhuq duK
Byjkr askI jwn bcwe~ QwI[ AOr<gjyb kI huAw[ aNho<ny asko guirAwe~ ky ijMmyvwr pd
POj ky Awgy-Awgy Bwgqw huAw dwrwiSwkoh ky ilE AXo^X Goiˆwq kr idXw AOr es bwq
goe<dvwl swihb phu<cw qQww asny gu{ jI ko ky ilE mn bnw ilXw ik rwmrwX kI jgh
ivnqI kI ik vy asko pkVy jwny sy bcwXy<[ gurgd`dI ‰I (gu{) hiriŸSwn swihb ko dI
gu{ jI ny pICw kr rhI POj ky iv{© jwXygI[
dirXw ÑXws kw rwáqw rokny ky ilE Apny ‰I gu{ hirrwX swihb ky smX is#K
AwdmI Byjy qwik SwrxwwQwI~ Swhjwdw bc mq ny AÇCI aNniq kI[ aNho<ny Ek
inklny my< sPl ho jwXy[ sNXwsI B#q Bgvwn, jo is#K ho gXw Qww,
AOr<gjyb ko Xh bwq nhI< BUlI[ q$q ko p<jwb sy bwhr pUrb idSww my< is#K mq
pr bYTqy hI asny gu{ jI ko Apny swmny ky pRcwr ky ilE Byjw[ kYQwl qQww bwgiVXw<,
hwijr hony ky ilE bulwvw Byjw[ gu{ jI Kud do Bwe~ pirvwro< ko Xmunw qQww sqluj
nhI< gE[ aNho<ny Apny puZ rwmrwX ko dirXwAo< ky mDX vwly elwky my< pRcwr kw kwm
Byjw[ AOr<gjyb es bwq kI qsØlI krnw sO<pw gXw[ ÑXws qQww rwvI ky mDX 'l<mw<'
cwhqw Qww ik is#K mq my< eslwm ky iv{© @wyZ my< Bwe~ Py} gu{ jI ky ms<d ky }p my<
koe~ bwq qo nhI< hY[ bwdSwwh ny rwmrwX sy kwm kr rhw Qww[
bhuq swry pRSn pUCy[ anmy< sy Ek pRSn ‰I ‰I gu{ hirrwX swihb pUrI Xo^Xqw ky
gu{ nwnk dyv jI kI bwxwI my< sy Ek p<i#q swQw lgBg sZh vˆw~ qk guirAwe~ inBwny
QwI jo muslmwno< ky es ivSvws sy s<b<iDwq ky aprw<q 6 A#qUbr, 1661 e~. (5 kwiq~k,
QwI ik ijn m÷qk SwrIro< ko m÷ËXu ky pScwq s<vq` 1718) ko kIrqpur swihb my< ÈXoiq-
jlw idXw jwqw hY, vy dojK (nrk) my< jwqy joq smw gXy[
hY<[ vo p<i#q es pRkwr hY : ('is#K eiqhws' puáqk sy sDwNXvwd)
imtI muslmwn kI pyVY pe~ kuiMhAwr ]
GiV Bw<fy etw kIAw jldI kry pkwr ]
(pNnw 466)
bwdSwwh ny rwmrwX ko pUCw ik ''‰I gu{
gR<Qw swihb my< es qrh muslmwno< kI in<dw
#Xo< kI ge~ hY?'' rwmrwX ny a#q p<i#q my< Ek
SwÑd bdlkr mOkw bcw ilXw[ asny khw ik
''muslmwn SwÑd kwiqb kI glqI sy ilKw
gXw hY[ vwáqv my< Xh SwÑd 'bye~mwn' hY[''
bwdSwwh KuSw ho gXw qQww asny rwmrwX ko
dUn kI vwdI my< jwgIr dy dI[
gurmiq zwn 7 jnvrI 2012
qyg bhwdr swihb qQww mwqw gujrI jI ky Gr Apnw invws-áQwwn An<dpur swihb sy pwa<tw
ptnw swihb my< huAw Qww[ jb ankw jNm swihb kr ilXw Qww qwik 'Dwrm clwvn s<q
huAw qo ipqw ‰I gu{ qyg bhwdr swihb pUrb abwrn' ky imSwn ko Awgy clwXw jw sky[
kI XwZw pr Qwy[ p<jwb sihq swry aÁrI aNho<ny FwifXo<, kvISwro<, ilKwirXo< ko joSwIlw
Bwrq my< gu{ jI ko bwdSwwh ky juØm kI swihËX rcny qQww gwXn krny kw AwdySw kr
Kbr imlI qo vy ptnw swihb my< ‰I gu{ idXw Qww[ 'qvwrIK gu} Kwlsw' kw lyKk gu{
goib<d is<G jI (bcpn kw nwm goib<d rwX jI ky drbwr my< bwvn kivXo</FwifXo< kw
Qww; gurgd`dI pr bYTny qQww Kwlsy kI s÷jnw honw bqwqw hY jo es pRkwr hY<--A<imRq rwX,
ky pScwq ‰I gu{ goib<d is<G jI nwm pRis© kvrys, m<gl, sYnwpqI, suKdyv, c<dn, e~Swr,
huAw) kw dIdwr krky SwIGR hI p<jwb kI Aor Awlm, ady rwX, h<s rwj, rwvl, rwm, AØlU,
cl pVy Qwy AOr pirvwr ko BI SwIGR hI p<jwb mDwU, c<d, bØlU, l#Kw, ibDwIAw, n<d lwl,
Awny kw AwdySw kr idXw Qww[ kuC vˆw~ ptnw ibRj lwl, KwnKwnw, ip<fI lwl, rwmdws,
swihb my< hI invws krny ky pScwq mwqw husYnI, inhwl, mdn lwl, DwXwn is<G, Dwrm
gujrI jI qQww ‰I gu{ goib<d is<G jI is<G, dXw is<G, roSwn is<G, mwlw is<G, Awsw
pwirvwirk sdáXo< Ev< ‰©wluAo< sihq p<jwb is<G, n<d is<G, su#Kw is<G, Dw<nw is<G, tihkn,
kI qrP cl idXy[ p<jwb my< An<dpur swihb n<d rwm, nwnU, gurdws, Acldws, AxwI rwX,
kI DwrqI pr phu<cny pr ankw BrpUr ávwgq sXwm, sYnw, syKw, rwm c<d, bwlU, mwnI,
huAw[ ‰I gu{ goib<d is<G jI kI hr pRkwr su<dr, sohn, jwn, hIr, Twkur[
kI duinXwvI iSw@ww kw pRb<Dw ikXw gXw[ gu{ jI is#Ko< ko SwáZ qQww SwwáZ-iv´w
PwrsI, gurmuKI, s<ák÷q qQww SwáZ-iv´w ky my< inpuxw krnw cwhqy Qwy, #Xo<ik SwwáZ-iv´w
ilE aáqwd inXq ikXy gXy[ ky ibnw SwáZ-iv´w mnuˆX ky mn my< Ek
idØlI my< ‰I gu{ qyg bhwdr swihb kI qrP jbR qQww Ah< kw ivkws krqI hY qQww
Swhwdq ky aprw<q An<dpur swihb my< ‰I gu{ dUsrI qrP mnuˆX vhmo<, BRmo<, pwK<fo< qQww
goib<d is<G jI ko gurgd`dI sO<pny kI rám km~kw<fo< my< P<sw rhqw hY[ SwwáZo< sy pRwÎq
Adw kI ge~[ ‰I gu{ qyg bhwdr swihb kI ikXw AwËm-zwn mnuˆX ky mn my< ‰©w,
Swhwdq ky bwd is#Ko< my< mwXUsI kI Bwvnw Bwvnw, d÷Fæqw, sbR, s<qoˆw qQww SwUrvIrqw ky
Aw ge~ QwI ijsko dUr krny ky ilE ‰I gu{ guxw Brny kI swmQX~ rKqw hY[ s<ák÷q as
goib<d is<G jI ny anmy< joSw Ev< aËswh pYdw smX kI dyv Bwˆww mwnI jwqI QwI[ dIn-
krny kw kwX~ Awr<B ikXw qwik smX Awny duinXw ky ÛXvhwr kI bhuq swrI ‰yˆT bwqy<
pr jbR Ev< juØm ko rokny ky ilE ANX nXy es Bwˆww my< ilKy gR<Qwo< my< kYd QwI<[ gu{ swihb
XËn ikXy jw sky<[ gu{ jI ny smkwlIn is#Ko< ko es kwX~ my< smQw~ bnwnw cwhqy Qwy
hwlwqo< ky md`dynjr Xojnwb<dI Awr<B kr dI qwik vy gurmuKI my< iv´mwn gurmiq kw dYvI
QwI[ FwifXo< kI vwro< qQww swihËX kI s÷jnw qQww duinXwvI zwn pRwÎq krny ky swQw-swQw
ny es ad`dSy X ko pUrw krny ky ilE mhËvpUxw~ ANX Dwwim~k gR<Qwo< sy BI sIDww zwn hwisl
BUimkw inBwe~[ gu{ jI ny v#q ky Anuswr krky Apny jIvn kw ivkws qQww smwj kI
gurmiq zwn 9 jnvrI 2012
Blwe~ kr sky<[ BwrqIX logo< kI smáXwAo< swmUihk }p sy gu{ jI ky iv{© cFæ AwXy
ky invwrxw ky ilE anky Dwm~-gR<Qwo< kw Qwy[ jo phwVI rwjw gu{ jI ky iv{© lVy vy
ADXXn j}rI Qww jo ik s<ák÷q Bwˆww my< rcy es pRkwr hY<--BImc<d, PqyhSwwh, gopwl c<d
gXy Qwy[ hr Ek ÛXi#q ko en gR<Qwo< ko pFæny gulry I, iŸpwl c<d kw<gVIAw, bIrsYn m<fIvwlw,
kI ejwjq nhI< QwI[ is#Ko< ko s<ák÷q iv´w kysrI c<d jsvwlIAw, idAwl c<d kwTgFæIAw,
pRdwn krny kI syvw gu{ jI ny rGunwQw p<ifq hrI c<d h<fUrIAw, krm c<d B<borIAw, amYd
ky ijMmy lgwe~[ lyKk bqwqw hY ik ''jb as is<h jsvw<dw, An<q c<d ipRQwIpurIAw, JgV c<d
p<ifq ny is#Ko< kI jwiq pUCI qo is#Ko< ny mnsvwlw, Bw‚ is<G sIbyvwlw, Dwrmpwl
bFæe~, ijmI<dwr, nwe~, CI<bw, kuhwr Awid kutlYVdw, dXw is<G nUrpurIAw, Bwg is<G
ApnI-ApnI jwiq bqwe~[ qb p<ifq ny iqlokpurIAw, tyk is<G ksqvwrIAw, suDwr
pFæwnw b<d kr idXw[ iPr gu{ jI ky khny sYxw m<fI vwlw, gurBj e<dOrIAw, jY c<d byJy
pr BI p<ifq ny XhI jvwb idXw ik ''Awpky vwlw, TofI is<G s<GrIvwlw, s<swr c<d ndOxwIAw,
is#K 'SwUdR' ÈXwdw hY< ijnko vyd-iv´w pFæny hrI c<d kotIvwlw, lÇCU c<d ksOlIvwlw,
kw AiDwkwr nhI<[ Dwm~-SwwáZ my< ilKw hY ik BUq is<G QwXog[
vyd-iv´w pFæny vwly SwUdR AOr SwUdR ko pFæwny B<gwxwI kw Xu© is#Ko< ky ilE prI@ww
vwly ky mu<h my< is#kw Fwlkr anko mwr kI GVI QwI, #Xo<ik rwjwAo< kI POj my<
dynw cwihE[ Xh Pl qo cwhy Ab koe~ rwjw iSwi@wq ispwhI qQww jrnYl Qwy qQww gu{ jI kI
nhI< dyqw ik<qu ibrwdrI muJy inˆkwisq kr qrP sy lVny vwly is#K anky swDwwrxw
dygI['' lyKk bqwqw hY ik s<ák÷q iv´w pRwÎq ‰©wlu Qwy[ B<gwxwI ky Xu© my< gu{ jI kI Aor
krny qQww ih<dU Dwm~-gR<Qwo< kw ADXXn krny ky sy Eysy ‰©wlu lV rhy Qwy ijNho<ny hiQwXwr ko
ilE gu{ jI ny pw<c is#K bnwrs Byj idE[ kBI pkVkr BI nhI< dyKw Qww[ lyKk do Eysy
pwa<tw swihb my< SwáZ qQww SwwáZ-iSw@ww kw ‰©wluAo< kw ijŸ krqw huAw khqw hY ik
AÒXws Awr<B huAw qo SwáZo< Ev< SwwáZo< ky ''lwlc<d hlvwe~ qQww Bwe~ n<d c<d ky hwQw Ev<
bhuq-sy DwnI gu{-dSw~n ko Awny lgy[ smX hO<slw dyKkr pTwn d<g rh gE, #Xo<ik en
kI hkUmq sy frkr ijnkI Xy $vwihSwy< CupI dono< ny BY<sy< crwny Xw lkVI qOlny ky ibnw
hue~ QwI<, gu{ jI kI CZ-CwZw qly anko kBI kuC ikXw hI nhI< Qww[ eNho<ny bVy-bVy
pRPuiØlq krny kw mOkw imlny lgw[ Xo©wAo< jYsw j<g kr idKwXw qQww Anyko< ko
gu{ jI kI jIvn-SwYlI bhuq swry logo< mOq ky Gwt aqwr kr SwhIdI pwe~['' pIr
kwy pRBwivq kr rhI QwI[ Awm log jhw< gu{ bud`DwU Swwh jYsy b<dgI krny vwly PkIro< ny
jI sy pRBwivq hokr is#K bnqy jw rhy Qwy Xu© my< ihásw lykr Xh is© kr idXw Qww ik
vhI< phwVI rwjw es bwq sy e~ˆXw~ krny lgy Dwm~ ky mwg~ pr clqy huE j}rq pVny pr
Qwy ik khI< qwkq hwisl krky gu{ jI anky SwáZo< kw shwrw BI ilXw jw skqw hY[
rwÈX pr kwibj hI n ho jwXy<[ B<gwxwI ky B<gwxwI ky Xu© ny is#Ko< ky hO<sly bul<d kr
áQwwn pr gu{ jI kw phlw Xu© esI Œ÷<Klw idE Qwy ijskw vxw~n krqy huE gu{ jI 'bicZ
kw Ek ihásw hY[ bhuq-sy phwVI rwjw nwtk' my< bqwqy hY< :
gurmiq zwn 10 jnvrI 2012
juDw jIq AwE jbY itkY n iqn pur pw<v ] kOn dyK rhw hY[ gu{-prmySvr kw BX Eysy
kwhlUr mY< bw<iDwXo Awn An<dpur gw<v ] mnuˆX ky mn my< nhI< rhqw biØk Eysy mnuˆX
(ADXwX 8:36) Dwm~ qQww sdwcwrk jIvn-jwc ko nkwrwËmk
An<dpur swihb my< dUr-njdIk kI s<gq qOr pr lgwqwr pRBwivq krqy rhqy hY<[ gu{
gu{ jI ky dSw~n ko Awny lgI QwI[ ms<d jI ny ms<d-pRQww ko KËm krny kw PYslw
By<twE< lykr gu{-Gr Awny lgy qQww jo ‰©wlu kr ilXw qQww is#Ko< ko AwdySw kr idXw ik
pwa<tw swihb nhI< Aw skqw Qwy vy An<dpur By<twE< sIDww gu{-Gr my< Aip~q kI jwXy<[ lyKk
swihb gu{ jI ky dSw~n krny Awny lgy[ bqwqw hY ik ''cwr mwh qk gu{ jI ms<do<,
An<dpur swihb my< dono< v#q dIvwn lgqw kw b<dobáq krny my< lgy rhy[ ms<do< kw
Qww[ Am÷q vyly ‰I gu{ nwnk dyv jI ªwrw b<dobáq krky Awgy sy hu#m idXw ik koe~
Awr<B ikXw inÁnym hoqw[ Awsw kI vwr ky is#K mIxwy, ms<d, myvfæy ko gu{ kI kwr-By<t
gwXn ky aprw<q FwfI vwry< gwqy Qwy jo s<gq n dy[ jo kuC ApnI ‰©w sy dynw ho vo
ko ivrwsq ky swQw joVny ky swQw-swQw anmy< Apny-Apny Gr my< hI gu{ kI golk my< jmw
vIr rs BI pYdw krqI QwI<[ esky Alwvw gu{ krqy rho[ vˆw~, do vˆw~ bwd jb BI gu{-Gr
jI Apny sy pUv~ rh cuky gu{ swihbwn kI AwAo qo Ap~xw kr jwXw kro[''
iSw@wwE< s<gq ko d÷Fæ krvwqy Qwy[ vy sbko XhI gu{ swihbwn ny smwj my< áZI kI
apdySw d÷Fæ krvwqy ik Akwl purK kI rjw swmwijk hwlq ko suDwwrny hyqu bhuq XËn
my< pRsNn rhnw, ApnI ikrq krky qQww bw<t ikXy Qwy[ ijs dySw kI iáZXw< eqnI blvwn
kr Cknw, gu{-m<Z kw jwp krqy rhnw, ho< as dySw ky mdo_ ko kwXro< vwlw ÛXvhwr
mVI-mswxwI, gor, mT, mry huE ipqr Awid kI SwoBw nhI< dyqw[ ‰I gu{ goib<d is<G jI ky
kØpnw, jo ibpRo< ny Apny gujwry ky ilE logo< smX bhuq swrI is#K bIibXo< (mihlwAo<) ny
ko Btkwny ky Fkosly rcy hY,< en pr Eqbwr j<go<-Xu©o< my< is#K nOjvwno< kI shwXqw kI
nhI< krnw AOr n hI enkI pUjw krnI[ QwI qQww Bwe~ Bwgo jYsI iáZXw< Awgy hokr qyg
‰I gu{ goib<d is<G jI ‰I gu{ nwnk ky jOhr idKw rhI QwI<[
dyv jI ky sdwcwrI qQww propkwrI imSwn kw lyKk BI gu{ jI kI iSw@wwAo< kw
pRcwr kr rhy Qwy[ ‰I gu{ goib<d is<G jI ko mihlwAo< ky jIvn pr pV rhy pRBwv kw
iSwkwXqy< imlny lgI< ik ms<d gu{-imSwn ko vxw~n krqy huE bqwqw hY ik mwJy kI s<gq
Awgy clwny my< bwDww bny huE hY<[ Bly hI sBI my< Ek mihlw bIbI dIp kOr gu{-dSw~n ky
ms<d Eysw nhI< kr rhy Qwy mgr iSwkwXqy< ilE ‰I An<dpur swihb Aw rhI QwI[ rwáqy
ÈXwdw hony ky kwrxw gu{ jI ny es sMb<DwI my< vh s<gq sy Awgy inkl ge~[ AkylI jwn
dIG~ ivcwr krnI Swu} kr dI ik Xw qo cwr quko_ ny asko Gyr ilXw[ anky pws
ms<do< ko suDwwrw jwXy Xw iPr ensy injwq qlvwry< QwI<[ bIbI BI Am÷qDwwrI is<GxwI QwI[
pw lI jwXy[ mwnvIX v÷iÁ ko kwbU krnw asny Apnw k<gn aqwr kr nIcy Py<k
bhuq kiTn kwX~ hoqw hY[ gu{ jI sy pro@w idXw[ Ek quk~ nIcy Juk kr k<gn aTwny
hokr log Xh socny lg jwqy hY< ik Ab aNhy< lgw qo bIbI dIp kOr ny qlvwr sy asko
gurmiq zwn 11 jnvrI 2012
vhI< Fyr kr idXw[ jb do AwdmI AOr Awgy Qww[ ‰I An<dpur swihb my< BI gu{ jI kw
AwE qo asny anko BI Jtkw idXw[ eqnI s<Gˆw~ jbR qQww ANXwX ky iv{© jwrI Qww,
dyr my< pICy sy AOr s<gq Aw ge~[ asny cOQwy esilE anko ke~ Xu© lVny pVy Qwy[ bVy
ko BI mwr idXw AOr sBI ko kuE< my< Py<k s<Gˆw~ kI qYXwrI ky ilE vy XËn kr rhy Qwy
idXw[ bIbI dIp kOr ky idlyrI Bry kwrnwmy qwik Ek bVy s<Gˆw~ ky swQw smUcy dySw kI
sunkr gu{ jI bhuq pRsNn huE qQww s<gq my< jnqw ko jgwXw jw sky[ Ab gu{ jI kw
askw sMmwn krqy huE gu{ jI ny ANX swrw DXwn es Aor Qww[ gu{ jI smUh Dwwim~k
mihlwAo< ko BI bIbI dIp kOr jYsI ihMmq ivSvwso< ko mwnny vwly logo< ko es s<Gˆw~ my<
vwlI bnny kI pRyrxww kI[ gu{ swihb jhw< Swwiml krnw cwhqy Qwy, esI ilE ijs BI
is#K mihlwAo< kI pRSw<sw krqy Qwy vhI< vy Dwm~ kw koe~ ‰©wlu gu{ jI ky dSw~n ko Awqw
is#Ko< ko BI Xu© ky smX dUsry Dwmo_ kI qo gu{ jI asky swQw lok-prlok ky s<Gˆw~
iáZXo< kw sËkwr krny kI pRyrxww BI dyqy Qwy[ kI ccw~ krky asko prmwQw~ ky mwg~ pr
gu{ swihb kw AwdySw Qww ik j<g ky smX clny kI pRyrxww krqy Qwy[
iksI bujug~ mnuˆX, áZI qQww bÇco< pr hwQw gu{ jI kw pRqwp idnoidn bFæ rhw Qww[
nhI< aTwnw[ gu{ jI jwnqy Qwy ik Xu© qQww dUr-dUr sy s<gq gu{-dSw~n ko AwqI QwI[ es
s<kt ky smX A#sr hI iáZXo< ky swQw mOky gu{ jI ky Awgy EkZ hoqI mwXw (Dwn)
ÈXwdqI hoqI hY[ aNho<ny Apny is#Ko< ko Eysw sy jhw< syvw qQww propkwr ky kwm hoqy Qwy
krny sy mnw ikXw Qww[ spny my< BI pr-áZI vhI< AwDwuink SwáZ bnwny vwly BI iŸXwSwIl
kw s<g n krny kI pRyrxww krny vwly gu{ jI ho gXy Qwy[ gu{ jI inB~X Ev< inrvYr rhkr
is#Ko< ko Dwm~ Ev< sdwcwr ky inXmo< kI jnswDwwrxw ky propkwrI kwX~ kr rhy Qwy,
pwlnw krny pr jor dyqy Qwy[ lyKk bqwqw ijssy ankI pRisi© dUr-dUr qk PYl ge~ QwI[
hY ik Ek is#K rwm is<G quko_ ky hwQw lg vYr-ivroDw, e~ˆXw~, ªyˆw Awid ko gu{-Gr my< koe~
gXw[ aNho<ny jbrn as is#K ky kySw kwt áQwwn pRwÎq nhI< Qww[ jo gu{-Gr sy vYr rKqy
idXy qQww askI suNnq kr dI[ iksI qrh Qwy anko smJwny kw XËn krky Sww<iq qQww
vh bckr gu{ jI ky crxwo< my< jw hwijr ávwiBmwn sy jIvn bsr krny kw mwg~
huAw[ asny quko_ ªwrw jbrn muslmwn bnwny dSww~Xw jwqw Qww[ Sww<qmXI kwr-ivhwr ko
kw pRsg< sunwXw gu{ jI ny AwdySw idXw ik gu{-Gr kI kmjorI smJkr blpUv~k anko
''kVwh pRSwwd bnwAo[ esko Am÷q Ckwkr dbwny Xw jIqny kw jo XËn krqy anko
esky hwQwo< sy kVwh pRSwwd Kwlsy my< b<tvw do['' hmySww hwr kw mu<h dyKnw pVqw[ phwVI
gu{-Gr is#Ko< kI tkswl QwI jhw< sy irXwsqo< kI AwpsI r<ijSwo< ko gu{ jI ny dUr
nwm-bwxwI ky AÒXws ky swQw-swQw s<gq kI krny kw XËn ikXw pr<qu e~ˆXw~ Ev< Ah<kwr
hr pRkwr kI syvw krny kw bl imlqw Qww[ ny phwVI rwjwAo< kI koe~ pySw n jwny dI[
gu{-Gr ky smUh pwirvwirk sdáX vhI kwX~ vy bhumUØX mwnvIX ihqo< kI bjwX Apny
krqy Qwy jo gu{ mXw~dw ky AnukUl hoqy Qwy[ Coty-Coty ávwQwo_ qk sIimq Qwy[ hr Ek
s<gq kI syvw ko sbsy aÁm mwnw jwqw irXwsq dUsrI ko nIcw idKwny ky XËn my<
gurmiq zwn 12 jnvrI 2012
lgI hue~ QwI[ gu{ jI ky swQw jo BI phwVI vy ABI BI inr<qr es idSww my< kwX~SwIl Qwy[
rwjw Xu© krny kI socqw askI swrI 1699 e~. ko vYswKI ky Avsr pr gu{
Xojnw DwrI-Dwrwe~ rh jwqI QwI[ gw<vo< ky gw<v jI ny Kwlsw p<Qw kI s÷jnw kI QwI[ Ek bVy
gu{ jI ky ‰©wlu bnqy jw rhy Qwy qQww gu{ p<fwl my< sjI hue~ s<gq my< sy gu{ jI ny Ek
jI kI Ek Awvwj pr vy hiQwXwr qQww Apny ky bwd Ek pw<c is#Ko< ky isro< kI mw<g kI
AwdmI lykr gu{ jI kI syvw my< Aw jwqy Qwy[ QwI[ Alg-Alg jwiqXo< qQww BUgoilk @wyZo< sy
jo glqI ‰I gu{ hirgoib<d swihb ky ivroiDwXo< s<b<iDwq pw<c is#K gu{ jI ko isr By<t krny
ny kI QwI vhI glqI ‰I gu{ goib<d is<G jI ky ilE Awgy AwXy Qwy[ gu{ jI ny anko K<fy-
ky ivroDwI BI inr<qr kr rhy Qwy[ vy gu{ jI bwty kw Am÷q Ckwkr Kwlsw p<Qw kI
ky ed~-igd~ juVI s<gq ko swDwwrxw smJ lyqy jËQwyb<dI kw AwDwwr bw<Dww Qww[ Am÷q qYXwr
Qwy qQww Xh Anumwn lgwny lg jwqy Qwy ik krqy smX mwqw jIqo jI ªwrw bwty my< bqwSwy
iSwi@wq POj ky swmny rwj-swj ky ibnw Xy fwlnw qQww pw<c bwixwXo< kw pwT--''jpu, jwpu,
QwoVy-sy ApRiSwi@wq log ikqnI dyr itk skqy cOpe~, svYXy, An<du swihb'' krnw lyKk
hY<? vy es bwq kw ivSlyˆwxw krny my< sdYv bqwqw hY[ esI qrh gu{ jI ny Am÷q Ckwkr
Pyl rhy ik gu{ jI ªwrw lVny vwly is#K pw<c ÎXwro<--Bwe~ dXw is<G, Bwe~ Dwrm is<G,
ivSvws Ev< Dwwim~k pRyrxww ky swQw lVqy hY< jo Bwe~ ihMmq is<G, Bwe~ mohkm is<G, Bwe~
Xh smJqy Qwy ik es lok my< gu{ shwXI hY swihb is<G ko jwq-pwq qQww BRm-Byd sy mu#q
qQww prlok my< BI mwZ gu{ hI r@ww krygw[ krky Ek jYsw bnw idXw Qww[ es jËQwyb<dI
lok qQww prlok my< bhuq km A<qr smJny my< Swwiml hony vwlo< ky ilE kuC sdwcwrk
vwly m÷ËXu ky BX sy nhI< frqy qQww n hI inXm Dwwrxw krny AwvSXk Qwy ijnko 'rihq'
anko Xh ic<qw hoqI hY ik anky mrny ky khw jwqw hY[ gu{ jI ªwrw bqwe~ hue~ rihq
aprw<q anky pirvwr kI dyKBwl kOn krygw[ ky Anuswr rojwnw inÁnym ky Alwvw SwáZ
swrI ic<qwAo< sy mu#q hokr lVny vwlo< ko Dwwrxw krny AwvSXk Qwy[ inÁnym AwDXwiËmk
jIqnw Awswn kwX~ nhI< hoqw[ esI kwrxw ivkws ky ilE j}rI hY qQww SwáZ ávwiBmwn
gu{ jI ky iv{© kI ge~ hryk lVwe~ my< phwVI kwXm rKny kw pRqIk hY<[ Anyk pRkwr ky
rwjw hwr kw mu<h dyKqy rhy Qwy[ gu{ jI ky SwáZ gu{ jI ky pws Byt< hony lgy Qwy qQww bhuq-
iv{© Apny Awp ko blhIn smJkr aNho<ny sy SwáZ An<dpur swihb my< BI qYXwr ikE jwny
smX kI mugl hkUmq kI mdd lynI Xo^X lgy Qwy[ gu{ jI qQww anky is#K jo SwáZ
smJI[ hkUmq ky bhuq swry shXogI kt`trp<QwI eáqymwl krqy Qwy anmy< ktwry,< kuqky, K<f,y gurj,
phly hI gu{-Gr ky iv{© Qwy qQww vy lgwqwr j<jlY ,<y jmUr,y qm<c,y qlvwry,< qIr-kmwn, qyg,<y
XËn kr rhy Qwy ik jYs-y qYsy es lhr ko KËm qopy< (dysI), nyj,y ipáqOly,< b<dk
U ,<y briSwXw<, Bwly,
krky eslwm kw J<fw pUry Bwrq my< lhrwXw rwmj<gy Awid Swwiml Qwy[ An<dpur swihb kI
jw sky[ ‰I gu{ Arjn dyv jI qQww ‰I gu{ sur@ww ky ilE gu{ jI ny cwr ikly--An<dgFæ,
qyg bhwdr swihb kI Swhwdq ny anky m<sbU o< lohgFæ, kysgFæ, PqyhgFæ BI bnvwXy Qwy[
ko ABI qk kwmXwb nhI< hony idXw Qww, mgr gu{ jI kI Swi$sXq qQww Xojnwb<dI es
gurmiq zwn 13 jnvrI 2012
qrh kI QwI ik anky ªwrw ikXy gE hr kwX~ gu{ jI kI Swi$sXq kw sbsy bVw guxw
sy jnsmUh pRBwivq hoqw Qww[ gu{ jI ªwrw Qww ik vy iblkul ihMmq hwr cuky logo< my< ne~
Kwlsw p<Qw kI jËQwyb<dI sy pRBwivq hokr jwn fwl dyqy Qwy[ ankI pRyrxww, joSw qQww
phwVI rwjw BI gu{ jI ky pws AwE Qwy[ gu{ aËswh kw sdkw AØps<$Xk hoqy huE BI
jI ny anko smJwXw ik ''vxw~-ÛXváQww ny is#K bVI sy bVI POj kw mukwblw krny
smwj ko kmjor ikXw hY[ prápr ivSvws ky smQw~ ho gXy Qwy[ jYsy Swyr SwwrIirk Awkwr
kI kmI qQww smwj my< ivBwjn ho jwny ky p@w sy qo hwQwI sy Cotw hoqw hY pr<qu idlyrI
kwrxw Ekqw km hue~ hY[ bwhrI qwkqo< qQww Ev< hO<sly kw sdkw vh hwQwI ko BI kwbU
muglo< ny eskw BrpUr PwXdw aTwXw hY[ krny ky smQw~ hoqw hY, asI qrh gu{ jI ky
Ekqw qQww eÁPwk rotI-bytI kI sw<J ky is#K AØps<$Xw my< hoqy huE BI mugl POjo<
swQw bFæqy-PUlqy h<Y qQww mjbUq hoqy hY<, Aq: qQww Anyko< phwVI irXwsqo< kI sw<JI POjo<
Kwlsw jËQwyb<dI my< Swwiml hokr eÈjq qQww kw swmnw krny Ev< aNhy< mwq dyny ky smQw~
ávwiBmwn vwlw jIvn bsr kro['' rwjwAo< Qwy[ gu{ jI ky iv{© ijqny BI Xu© huE,
ny khw ik ''‚<cI kul hony ky kwrxw hm SwUdoR < An<dpur swihb kw Xu© anmy< sy ivSwyˆw mhËv
ky swQw koe~ sw<J nhI< rK skqy['' gu{ jI rKqw hY, #Xo<ik Xh Xu© Dwm~ ky mwg~ pr
ny anko smJwqy huE khw, ''ijn is<Go< ko clny vwlo< qQww Dwm~-gR<Qwo< kI ksmy< Kwkr
Awp SwUdR khqy ho, Akwl purK ky pRqwp sy qoVny vwlo< ky drimXwn Qww[ es Xu© my<
Ek idn XhI Awpky bwdSwwh ho<gy qQww Awp muglo< qQww phwVI rwjwAo< kI sw<JI POj gu{
log enky ADwIn rhkr idn gujwrogy[ Ab jI ky iv{© cFæ Awe~ QwI[ An<dpur swihb
Awp enky swQw rotI kI sw<J nhI< krqy iPr ky Xu© my< gu{ jI ky iv{© cFæ Awe~ sw<JI
byitXw< dykr sw<J krnw cwhogy['' Kwlsw POj my< Alg-Alg irXwsqo< qQww ky<dRIX POj
jËQwybd< I kI áQwwpnw gu{ jI ªwrw jbR Ev< juØm ky jo jrnYl Swwiml huE Qwy vy es pRkwr
krny vwlo< ky iv{© bVy s<Gˆw~ kw Awgwj QwI[ bqwE gE hY< : Swyr muhMmd Kw<, iKjr Kw<,
Bwe~ n<d lwl jI gu{ jI ªwrw s÷ijq Kwlsy njIb Kw<, rhmq Kw<, nvwb jl<DwrI ihMmq
kw ad`dSy X ajwgr krqy huE khqy hY< : Kw<, asmwn Kw<, muhMmd ksUrI, krIm b$Sw
Kwlsw soe inrDwn ko pwlY[ cODwrI, sBw c<d PgvwVIAw, Pqy muhMmd Kw<
Kwlsw soe duˆwt ko gwlY[ ku<jpurIAw, jwnI-mwnI Kw< moir<fw ky, sXwdq
Kwlsw soe nwm jp krY[ AlI sFOry vwlw, Swms Kw< ibjvwVy kw
Kwlsw soe mlyC pr cFæY[ Awid[ jo Alg-Alg @wyZo< kI POjy< es Xu©
Kwlsw swye nwm isa< joVy[ my< Bwg lyny Awe~ QwI< vy es pRkwr hY<: srsw,
Kwlsw soe b<Dwn ko qoVy[ rxwIAw, PiqAwbwd, boihAw, bulwFw, Aw<f},
Kwlsw soe jo cFæy qur<g[ Alvwrw, smwxww, bhwvlpur, J<g, kihlUrI,
Kwlsw soe jo kry inq j<g[ h<fUrI, ktoc, jsvwl, gulyrI, c<bw, sukyq,
Kwlsw soe Swsqr ko DwwrY[ m<fI, kuØlU, hrIpur, nUrpur, ‰Ingr, kYQwl,
Kwlsw soe duˆwt ko mwrY[ (qnKwhnwmw 50-54) dVol, c<dyl, fFvwl, krol, ArkI, BÈjI
gurmiq zwn 14 jnvrI 2012
Awid[ esky Alwvw Alg-Alg sUbo< qQww pr hmlw kr idXw[ prmwËmw kI rjw ko
prgno< ky bhuq-sy cODwrI qQww mwlgujwr gu{ hmySww mITw krky mwnny vwly gu{ jI ny
jI ky iv{© cFæ AwE Qwy qQww aNho<ny ‰I Anyko< Xu© lVy Qwy, pirvwr Ev< Kwlsy ko
An<dpur swihb ko Gyr ilXw Qww[ Anyko< kubw~inXw< krnI pVI QwI<, Anyko< muiSklo<
phwVI Ev< SwwhI POj ny ‰I An<dpur kw swmnw krqy huE kiTn mwg~ pr clny ky
swihb ko Gyrw fwl ilXw Qww jo ke~ mhIno< ilE mjbUr honw pVw Qww, ik<qu iPr BI Aiq
qk jwrI rhw[ SwwhI POjo< kw Kc~ phwVI s<kt kI GVI my< aNho<ny Kwlsy kw mnobl
irXwsqo< ky rwjwAo< ky ijMmy Qww ijs kwrxw kwXm rKw[ ‰I An<dpur swihb CoV jwny ky
irXwsqy< k<gwl ho ge~ QwI<[ dUsrI qrP ikly aprw<q huE hmly ny is#Ko< ko ibKr jwny ky
ky A<dr cwhy dwnw-pwnI KËm ho gXw Qww ilE mjbUr kr idXw Qww, ik<qu iPr BI gu{
pr<qu iPr BI gu{ jI kw Akwl purK pr jI ny SwIGR jo Xojnwb<dI kI QwI vh sw<JI
Brosw Qww ik vh sc ky mwg~ pr clny vwlo< POj ko gu{ jI qk phu<cny sy rokny ky ilE
ko Kud mwg~ idKwqw hY qQww Dwm~-Xu© my< kwPI QwI[ Kwlsw, gu{ jI qQww sw<JI POj
fgmgwny nhI< dyqw[ prmwËmw ky ad`dySX ko ky mDX dIvwr bn gXw Qww[ isr-DwV kI
mu$X rKkr askI rjw my< ikXw gXw koe~ bwjI lgwkr is#K sw<JI POj ko gu{ jI kI
BI kwX~ kBI AsPl nhI< hoqw[ esI ivSvws qrP bFæny sy rok rhy Qwy[ Kwlsy kw jwn-
kw sdkw vy sdw Apny is#Ko< ko hO<slw qQww mwl kw BwrI nukswn huAw[ srsw ndI pwr
pRyrxww dyqy huE Dwm~ ky pRiq d÷Fæqw kwXm rKny krky inh<g Kw< ky Gr sy gujrqy huE gu{ jI
pr jor dyqy Qwy[ ny cmkOr kI gFæI my< mocw~b<dI kr lI QwI[
duSmn POj my< ih<dU Ev< muslmwn Swwiml es Xu© my< hr Ek is#K sw<JI POj ky
Qwy[ BwrI mwZw my< nukswn hoqw dyKkr imSwn ko AsPl krny my< Xogdwn fwl rhw
aNho<ny iklw KwlI krvwny kI Xojnw bnwe~[ Qww, Xhw< qk ik gu{ jI ky swihbjwdo<--bwbw
dono< Dwmo_ ky AnuXweXo< ny Apny-Apny Dwm~- AjIq is<G, bwbw juJwr is<G ny BI ApnI
g<RQwo< kI ksmy< Kwkr gu{ jI ko smX ky Swhwdq dykr SwZuAo< ko sPl nhI< hony idXw
AnukUl iklw KwlI krny ky ilE imNnqy< kI Qww[ gu{ jI qb qk cmkOr kI gFæI my<
QwI<[ dUsrI qrP gu{ jI ky is#K BI iklw ct`twn kI Bw<iq fty rhy jb qk Kwlsy ny
KwlI krny pr jor dy rhy Qwy[ gu{ jI ko gu{ jI ko p<Qw ky mhwn ihqo< ko mu$X rK
sw<JI POj ªwrw Kwe~ hue~ ksmo< pr iblkul kr cmkOr kI gFæI CoV jwny ky ilE
Brosw nhI< Qww AOr vy iklw KwlI krny ky mjbUr nhI< kr idXw Qww[ ankI es jw<bwjI
p@w my< nhI< Qwy, pr<qu iPr BI is<Go< ky bwr- qQww pRyrxww kw sdkw hI Qww ik as BXwnk
bwr khny pr aNho<ny iklw KwlI krny kw Xu© my< lVny kI @wmqw rKny vwlw koe~ BI
mn bnw ilXw Qww[ An<dpur swihb sy clkr is#K ivroDwI POj ky kwbU nhI< AwXw Qww[
gu{ jI kw kwiPlw ABI kIrqpur swihb qk sbny Dwm~ ky mwg~ pr jUJqy huE Swhwdqy< dI
hI phu<cw hogw ik 'ibØlI QwYly sy bwhr Awny' QwI< qQww iksI ny BI ivroiDwXo< kI bwq nhI<
kI lokoi#q ky Anuswr sw<JI POj ny gu{ jI mwnI QwI[ cmkOr kI gFæI my< AwiKrI do
gurmiq zwn 15 jnvrI 2012
is#K--Bwe~ s<q is<G Ev< Bwe~ s<gq is<G es bwq jI kw swQw dy rhy hY< qo asny anko g<BIr
kI gvwhI Brqy hY< ik aNho<ny Apny AwiKrI Svws pirxwwm Bugqny kI cyqwvnI dI ijsko cODwirXo<
qk gu{ jI pr inˆTw kwXm rKI QwI[ ny rd`d krqy huE khw ik ''Kwn swhb! hmwry
gu{ jI ny ijn hwlwqo< kw swmnw ikXw gu{ ivcrxw krqy huE Xhw< Aw gE hY<[ ijs
Awm mnuˆX kw as mwg~ pr clqy huE pRkwr Awp Apny pIro< kI syvw krqy ho asI
fgmgw jwnw ávwBwivk hY[ prmwËmw ªwrw qrh hm BI Apny gu{ jI kI syvw krqy hY<[
bi$SwSw ikE Anyko< pdwQwo_ ko jØd hI BUl qumny jo ilKw hY ik Awp BI gu{ jYsw bnnw
kr CotI-sI mw<g pUrI n hony pr mnuˆX cwhqy ho, qo eqny bVy Bw^X hmwry khw< jo
asky swQw iglw krny lg jwqw hY[ ke~ bwr gu{ jYsy bn jwXy<['' esI qrh gu{ jI qlv<fI
mnuˆX eqnw KPw ho jwqw hY ik vh sdwcwr swbo ky cODwrI Bwe~ fØly ky pws invws kr
kw mwg~ CoVkr durwcwr kI qrP {icq ho rhy Qwy qo vjIr Kw< Xh sunkr bVy ŸoDw my<
jwqw hY[ gu{ jI kw pRyrxwwmXI mwg~ sbky Aw gXw[ asny qur<q DwmkI Bry lhjy my< Bwe~
swmny hY[ gu{ jI hr s<kt Ev< iáQwiq my< fØly ko ilKkr Byjw Qww ik ''gu{ jI ko
prmwËmw kw SwuŸwnw krqy rhy qQww asI kw pnwh dynw bwdSwwh ky swQw SwZuqw mol lyny
jwp Ev< iSw@wwXy< gRhxw krny pr jor dyqy rhy[ vwlI bwq hY, esilE qyry ilE XhI Xo^X hY
gu{ jI ijs mwg~ pr cl rhy Qwy, iniScq hI ik gu{ jI ko pkVkr ly Aw, nhI< qo qyrI
vh joiKm BrpUr Qww, pr<qu ankw imSwn gFæI kI e_t sy e_t bjwkr quJy qyry gu{ sihq
iblkul shI idSww kI Aor Dwm~-muKI qQww pkV lw‚<gw['' lyKk bqwqw hY ik vjIr Kw<
lok-muKI Qww[ eskI ávIk÷iq es bwq sy kI es ict`TI ky jvwb my< Bwe~ fØly ny
hoqI hY ik cmkOr swihb kI gFæI CoV jwny vIrqwpUv~k ilK Byjw Qww ik ''phly hI qUny
ky pScwq vy ijn gw<vo< sy gujr rhy Qwy, bVI gu{ jI ky pRiq koe~ ksr nhI< rKI AOr Ab
s<$Xw my< log anky ‰©wlu bnqy jw rhy Qwy[ BI n rKnw[ gu{ myry pRwxwo< ky swQw hY<[ qyry
‰I mukqsr swihb kw Xu© cmkOr ky Xu© lSwkr ko vhI hwQw idKwE<gy[ Ek ko BI
sy kuC smX bwd hI ho gXw Qww[ as Xu© ij<dw nhI< jwny dy<gy['' gu{ jI ky Dwm~-pRcwr
my< bydwvw dy gE cwlIs is#Ko< ky Alwvw bVI qQww pRswr kw pRBwv cwro< qrP njr Awny lgw
s<$Xw my< as elwky ky is#Ko< ny Swwiml hokr Qww[ mwlvw @wyZ ky log bVI s<$Xw my< anky
duSmn ko j<g kw mYdwn CoVkr jwny ky ‰©wlu bn gE Qwy qQww anmy< sy BwrI s<$Xw my<
ilE mjbUr kr idXw Qww[ gu{ jI kI nIiq Am÷q Ckkr is<G BI sjqy jw rhy Qwy[
qQww hwikmo< kI AnIiq ko logo< ny AÇCI Swyˆw Agly A<k my< . . .
qrh sy smJ ilXw Qww qQww kuC elwko< ky
cODwirXo< ny Apny hwikmo< ky Prmwn ko rd`d
krky gu{ jI kw swQw dyny kw Elwn kr
idXw Qww[ Ek Gtnw my< jb srih<d ky nvwb
vjIr Kw< ko es bwq kw pqw clw ik mwlvy
ky elwky ky cODwrI lKmIr qQww smIr gu{
gurmiq zwn 16 jnvrI 2012
AgMX pu{ˆw ‰I gu{ goib<d is<G jI : mOlvI bUtSy wwh kI d÷iˆt my<
-fW. jgjIq kOr*
swihby-Awlm, AgMX pu{ˆw, mrd Ag<mVw bildwn idXw, mwqw gujrI jI SwhId hue_,
‰I gu{ goib<d is<G jI kw jIvn Apny Awp Apny cwr l$qy-ijgr Dwm~ ihq kubw~n kr
my< AiªqIX Ev< ivl@wxw ÛXi#qËv hY[ vy kyvl idE, jIvn kw mnorQw sMpNn huAw, vwihgu{
Ek Dwm~-pRxwyqw hI nhI<, smwj-suDwwrk hI kw SwuŸwnw ikXw, puZo< ky bildwn pr AËX<q
nhI<, biØk smgR mwnvqw ko AK<f dySw-pRym s<qoˆw pRkt ikXw[
kI Bwvnw sy Aoq-pRoq kr vIrËv v swhs ''Awj Kws BXo Kwlsw siqgur ky
kI Bwvnw sy pRyirq, sv~kØXwxw hyqu Aimt drbwr['' Kwlsw swjny kw l@X Awj pUxw~
bildwn, ËXwg, propkwr, mwnv-syvw sy pUxw~ huAw[ cmkOr kI gFæI my< kyvl cwlIs is<G
Amr jIvn jIny kI pRyrxww dyqy hY<[ s<swr ky ds lwK jwilm synw kw SwOX~pUxw~ swmnw
eiqhws my< #Xw koe~ Eysw Dwm~ pRxwyqw hY jo krqy huE vIrgiq ko pRwÎq huE qo es
Apny AwrwDX ky crxwo< sy Bi#q-Bwvnw kI mhwmwnv ny s<qoˆw pRkt ikXw ik ijs
lInqw kI crm iáQwiq my< AwËmrq EysI mksd sy pRBu ny aNhy< jgq my< Byjw Qww AOr
pRwQw~nw krqw ho, hy pRBu! muJy Eysw vrdwn do ijs mksd sy Kwlsw p<Qw kI swjnw kI ge~
ik mY< jIvn-pX_q mwnvqw ky pRiq SwuB kwXo_ QwI vh l@X pUxw~ huAw[ Kwlsw es Xo^X ho
my< lIn rhU< AOr jb jIvn ky A<iqm gXw hY ik vh juØm sy t#kr ly skqw hY
inxww~Xk @wxw swmny AwE< qo rxwBUim my< hI AOr inrIh mwnvqw kI r@ww kr skqw hY[
lVqy-jUJqy dySw, kOm v Dwm~ ky ilE Apny es mhwbildwnI ky lwswnI, ivl@wxw,
jIvn kI bil cFæw dU<: byimswl ÛXi#qËv ko iciZq krny kI shj
hy riv! hy sis! hy k{nw iniDw! ijzwsw ih<d-U muiálm v ivdySwI A<gjyR eihqwskwro<
myrI AbY ibnqI suin lIjY ] my< BI rhI hY AOr Anyko< ny Apny-Apny F<g
Aar n mw<gq ha< qum qy kCu, sy enkw vIrËvpUxw~ jIvn-v÷Áw<q ilKw hY[
cwhq ha icq mY soe~ kIjY ] enmy< sbsy pRwcIn v÷Áw<q bUtSy wwh mOlvI gulwm
SwsZn so< Aiq hI rn BIqr, muhIad`dIn ªwrw iliKq ''qwrIKy-p<jwb'' my< hY[
jUiJ mro<! kih swc pqIjY ] mOlvI bUtySwwh A<gRyj kÎqwn mry kw
s<q shwe sdw jg mwe, pySwkwr Qww[ kYÎtn mry ky khny pr hI esny
iŸpw kr sXwm ehY v{ dIjY ]900] is#Ko< kw eiqhws ilKw Qww[ kYÎtn mry e~át
(dsm gR<Qw) e<ifXw k<pnI my< POjI fw#tr Qww[ Xh sr
Akwl purK vwihgu{ ny ankI eÇCw fyivf Awktr lonI, jo idØlI my< k<pnI kw
pUxw~ kI[ dySw, kOm, p<Qw ihq aNho<ny ipqw kw rwjnIiqk kwX~kqw~ Qww, asky mwqhq luiDwXwnw
*1801-C, Mission Compound, Near St. Mary's Academy, Saharanpur (U.P.)-247001, Mob. : 92197-87756
gurmiq zwn 17 jnvrI 2012
AOr A<bwlw my< asky ilE kwm BI krqw goib<d is<G jI kw jIvn-v÷Áw<q ilKqy huE
Qww[ esy is#K eiqhws my< idlcápI QwI[ esny bqwqw hY ik gurdyv jI kw jNm ibhwr ky
'mhwrwjw rxwjIq is<G' nwmk puáqk BI ilKI Swhr ptnw swihb my< 22 ids<br sn` 1666
QwI[ Xh mhwrwjw rxwjIq is<G ky drbwr ko mwqw gujrI jI kI koK sy huAw[ Swhwdq
lwhOr my< ids<br 1826 sy mwc~ 1827 e~. qk ky bwd jb ‰I gu{ qyg bhwdr swihb kw
rhw[ mhwrwjw ky swQw ApnI bwqcIq Xh pwvn SwISw Bwe~ jYqw jI idØlI sy aTwkr
icit`TXo< ªwrw A<gRyj srkwr ko Byjqw Qww An<dpur swihb ly AwE qo Bwe~ jI ko gu{
ijsmy< sy AiDwkw<Sw swmgRI bwd my< 'The swihb ny gly sy lgw ilXw AOr 'r<grytw gu}
Punjab Sovereign State' puáqk my< CpI, jo kw bytw' kh kr sMmwinq ikXw[ esky bwd
mhwrwjw kI Swwn my< hY AOr pFæny Xo^X hY[ gu{ swihb ny 'p<Qw' swjny kw inxw~X p#kw
esI kÎqwn mry ny Apny pySwkwr luiDwXwnw kr ilXw[ dUr-dUr qk hukmnwmw Byjw, is#K
iáQwq mOlvI bUtySwwh ko is#K p<Qw kw s<gq ko vYswKI ky idn An<dpur swihb
eiqhws ilKny ko khw[ bwd my< 'pRwcIn p<Qw ekt`Tw hony kw hu#m idXw[ AásI hjwr ky
pRkwSw' (k÷q Bwe~ rqn is<G) esI AwDwwr pr krIb is#K ‰©wlu EkiZq huE[ EkiZq
ilKw gXw[ Bwe~ rqn is<G (B<gU) ko Eysw jnsmUh ko Ek ‚<cy tIly pr KVy hokr gu{
lgw ik mOlvI bUtySwwh ny is#K p<Qw kw swihb ny sMboiDwq ikXw AOr bqwXw ik ''Ab
eiqhws TIk bXwn nhI< ikXw hogw esilE juØm kI Aiq ho cukI hY, Aq: esky mukwbly
aNho<ny s<vq` 1866 my< 'pRwcIn p<Qw pRkwSw' ky ilE POjI jIvn ApnwXw jwE[ mY< cwhqw
ilKw AOr is#K s<gq ky ilE vhI C<d rcnw hU< ik hmwry jIvn kw inSwwnw Ek hI ho
gR<Qw ky }p my< s<vq` 1898 my< pRkwiSwq kI[ AOr asky ilE hmy< Ek hI pRkwr kI jIvn-
Bwe~ rqn is<G srdwr mihqwb is<G mIrw<kotIE p©iq my< bw<Dww jwE; 'Xk vqIrw kwrb<dId'
ky poqy, srdwr rwX is<G ky puZ qQww srdwr Ek hI Dwm~ ko Dwwrxw kry< AOr ªYq Bwvnw
iSwAwm is<G kroVIE ky nwqI Qwy[ enkw kw ËXwg kry<[ 'Xk mjhb dr Awe<d ik dUe~
dyhw<q s<vq` 1903 (sn` 1846) my< huAw[ AjmXw brKyjd'[ cwro< vxw~--bRw³xw, @wiZX,
enkI s<qwn Ab ijlw luiDwXwnw kI qhsIl vYSX, SwUdR Dwm~-Byd kw ËXwg kr Ek hI p<Qw
smrwlw ky gw<v BVI my< hY[ pr cly<[ Awj sBI Am÷q-pwn kry< AOr Ek
Bwe~ rqn is<G kI rcnw C<dwnuswr hI áQwwn pr bYTkr sBI Ek swQw 'pRswd'
inXmb© nhI< QwI, esilE zwnI igAwn is<G, Cky<['' eqnw sunnw Qww ik ke~ jwiqvwdI
jo lO<govwl invwsI Qwy, ny asmy< AOr pRs<g aTkr KVy ho gE AOr khny lgy ik ''hm
joVkr nXw 'p<Qw pRkwSw' s<vq` 1924 my< rcw Apnw puSqYnI Dwm~ nhI< ËXwg skqy['' vhw< sy
ijskI phlI EfISwn s<vq` 1947 my< CpI ke~ cly gE pr iPr BI 20 hjwr pRwixwXo<
hY[ es pRkwr bUtySwwh kw mhËv es d÷iˆt sy ny Am÷q-pwn ikXw[ jb Am÷q kw pwZ qYXwr
AËX<q AwdrxwIX hY ik aNho<ny p<Qwk eiqhws ho rhw Qww qo gu{ jI ky mihl (supËnI) ny
kI rcnw my< Xogdwn idXw[ Awkr qYXwr Am÷q my< bqwSwy fwl idE[ gu{
mOlvI bUtySwwh dSwmySw ipqw ‰I gu{ swihb ny KuSwI jwihr kI ik áZI kI
gurmiq zwn 18 jnvrI 2012
apiáQwiq Eysy SwuB Avsr pr es bwq kw sihq bwrwq pwa<tw swihb ky rwáqy ly jwny
pRqIk hY ik Xh p<Qw KUb clygw[ áZI kI Awzw cwhI[ gu{ jI ny synw ky ilE mnw
e~mwndwrI AOr ËXwg kw pRqIk hY jo Dwm~ ko kr idXw pr lVkw-lVkI pwa<tw swihb ky
ij<dw rKqI hY[ bqwSwo< kI imTws es bwq kw rwáqy gE[ es pr phwVI rwjwAo< ny burw
pRqIk hY ik mITy ÛXvhwr sy p<Qw, dySw-dySww<qr mwnw AOr SwwdI ky qur<q bwd B<gwxwI kw Xu©
pr AiDwkwr pRwÎq krygw : ''is#Kw< rw dhwn huAw[ kuC pTwn, jo phly gu{ jI ky swQw
SwIrI Swbd v br qbwA irAwsq rsId v Qwy, lVwe~ ky smX phwVI rwjwAo< sy jw imly[
mulkI bdsq['' gu{ swihb kI POj eqnI bhwdurI sy lVI ik
pw<c ÎXwro< ko Am÷q Ckwny ky bwd gu{ APgwno< ky swry AwgU, ijnmy< kwly Kwn,
jI q$q CoVkr, hwQw joV kr anky swmny BIKn Kwn, njwbq Kwn, hXwq Kwn AOr
Aw KVy huE AOr pRwQw~nw kI ik ijs pRkwr jOhr Kwn Qwy, sb mwry gE AOr phwVI rwjw
mY<ny Awpko Am÷q CkwXw hY asI qrh Awp BI hwr kr Bwg gE[ hrIc<d h<fUrIAw, jo
muJy BI Am÷q kI dwq b$Swy<[ sbko sMboiDwq Pswd kI jV Qww, gu{ jI ky hwQwo< mwrw
krqy huE gu{ jI ny khw ik Awj sy koe~ gXw--''hrI c<d h<fUrIAw ik bwes iPqnw v
‚<cw nhI<, koe~ nIcw nhI<, koe~ kul kw Pswd Swdh bUd nIj kusqw Awmd[''
AiBmwn nhI< krygw, sBI Ek hI Dwm~ ko gu{ swihb An<dpur swihb Aw gE #Xo<ik
mwny<gy; sbko hr smX swvDwwn rhny ko Ab An<dpur swihb kI r@ww AinvwX~ ho ge~
khw; dsqwr hr smX Dwwrxw kry rKy<[ QwI[ Xhw< gu{ jI ny An<dgFæ, lohgFæ, PqhgFæ
es pRkwr gu{ jI ny Am÷q Ckwkr AOr mukqgFæ nwmk ikly bnwE[ phwVI
khw ik Ab Kwlsw p<Qw pRkt ho gXw hY[ ''e~ rwjwAo< ny gu{ jI ko Apny blbUqy pr hrw
iPrkw jwhr Swud['' log kImqI By<tw lykr pwnw kiTn smJw, Plq: aNho<ny mugl
hwijr hony lgy[ gu{ jI ko bhumUØX qyg, bwdSwwh AOr<gjyb ko pRwQw~nw kI[ asny
sPyd bwj, erwkI GoVw, SwwhI hIry-moiqXo< sy lwhOr ky sUbydwr jbrdsq Kwn AOr srih<d
jVw SwwimXwnw, p<c klw SwáZ, mu#qw hwQwI ky hwikm Swms Kwn ko An<dpur swihb pr
By<t my< AwXw dyK phwVI rwjw e~ˆXw~ krny hmlw krny kw AwdySw idXw[ phwVI rwjwAo<
lgy[ gu{ jI ny smJw ik Ab Xu©o< kw smX kI siMmilq synw ny swq mhIny qk An<dpur
Aw gXw hY, AÇCI POj BI qYXwr ho cukI swihb ko Gyrw fwly rKw[ is#K phly qo KUb
QwI[ nwhn ky phwVI rwjw mydnI pRkwSw ky bhwdurI sy lVqy rhy pr<qu DwIry-DwIry kuC
bulwvy pr gu{ jI pirvwr sihq nwhn AwE[ is#K BUK sy q<g hokr iklw CoVkr cly
Xmunw ndI ky iknwry Ek mjbUq iklw gE, kuC bydwvw ilK kr cly gE[
bnwXw gXw, nwm rKw 'pwa<tw swihb'--''Aw< esI bIc An<dpur swihb my< phwVI
jw iklw dr gweq AsqvwrI bxww krd rwjwAo< ny Ek máq hwQwI ko Swrwb iplw kr
pwa<tw mosUm swKq['' ikly kw drvwjw qoVny ko Byjw[ gu{
kihlUr ky rwjw ky lVky kw irSqw mhwrwj jI ny Bwe~ bicÁr is<G nwmk vIr
Pqyh Swwh kI lVkI sy qX huAw[ asny synw bhwdur ko QwwpVw dykr mukwbly ky ilE Byjw[
gurmiq zwn 19 jnvrI 2012
Bwe~ swihb ny hwQwI ko mwr BgwXw--''bwAd Pqh hwisl hue~[ gu{ swihb Ab pUrI qsØlI
Aw bicqr is<G nwmI Ajwjq mhwrbw dwd<d['' sy vhw< itky[ s<gq dSw~n ko Awny lgI[ Gro<
esky bwd gurdyv cwlIs is<Go< ky swQw cmkOr ko Bwgy is<G iPr Aw imly[ j<g my< SwhId hony
kI gFæI my< phu<cy[ mhwrwj ny is<Go< sy khw vwly cwlIs is<Go< ko gu{ jI ny 'pw<c hjwrI',
ik smX Aw gXw hY, kmrkásy krky {áqm 'ds hjwrI', 'AmIrI', 'vjIrI' AOr 'bwdSwwhq'
kI qrh j<gy-mYdwn my< lV kr SwhIdI pRwÎq sy invwjw[ A<iqm sw<sy< ignqy Bwe~ mhw< is<G
kry<[ igrw huAw KUn kBI ÛXQw~ nhI< jwqw, kI pRwQw~nw pr bydwvw PwVw gXw[
KUn Ek idn r<g lwEgw--''e~ KUn hwe~ SwUmw gu{ jI kI ivjX kw smwcwr sunkr
jweAw n $vwhd['' AOr<gjyb prySwwn ho aTw[ gu{ jI ny dInwkw<gV
is<Go< ny gu{ jI ko hu#m idXw ik is<G nwmk áQwwn sy 'jPrnwmw' ilKkr asy
qo lVkr SwhIdI pRwÎq kr ly<gy lyikn hwlwq Byjw[ asy J<JoVw ik kYsy vh drvySwo< sy
ky md`dynjær vy gFæI CoVkr cly jwXy<[ qb ÈXwdqI krqw rhw[ gu{ swihb ny bqwXw ik
Bwe~ s<gq is<G nwmk Ek is<G, ijsky nYn- kYsy ankw swrw jIvn s<Gˆw~ my< hI gujrw hY-
n#Sw gu{ jI sy imlqy-julqy Qwy, asy gu{ jI ''ir<j Ao kSwwkSwI jmwnw rIjI dIgr b
injI ilbws v SwáZ phnwkr A<Dwyry my< gFæI cSwm mn Awmd cU<[''
sy bwhr ho gE--''s<gq is<G nwmikdr sUrq 'jPrnwmw' kw ghrw pRBwv AOr<gjyb
gu{ goib<d is<G muSwwhbq qmwm dws<q gu{ pr pVw[ vh smJ gXw ik ‰I gu{ goib<d
swihb ilbws v slwA (SwsZ) Kwsw Kudb is<G jI mhj drvySw hY< AOr asny drvySwo< ky
dU bKSwIn['' gu{ swihb rwq Br sPr kr swQw NXwX nhI< ikXw hY--''drvySw bySw ny
mwCIvwVw phu<cy[ vhI< aNhy< cmkOr swihb sy sq['' asny qur<q Bwe~ dXw is<G AOr Bwe~
cly is<G Bwe~ nbI Kwn AOr Bwe~ gnI Kwn Dwrm is<G ky hwQw pZ kw aÁr Byjw[ gu{
imly jo aNhy< ''aÇc dw pIr'' bnwkr suri@wq swihb ko di@wxw Bwrq Awny kw inm<Zxw idXw
áQwwn pr ly gE[ Bwe~ gulwbw nwmk is#K AOr srih<d ky nvwb qQww ANX hwikmo< ko
ny aNhy< Apny Gr QwoVI dyr ThrwXw[ qb vy ivSwyˆw Prmwn Byjw ik gu{ swihb pr iksI
ku<jpurw (knyc) phu<cy AOr AwlmgIr hoqy huE pRkwr kw pRiqb<Dw n lgwE<[ vy jhw< jwnw
jtpurw phu<cy[ Xhw< s<gq gu{-dSw~n ky ilE cwhy< aNhy< jwny dy<--''b Awml srih<d vgYrw
amV pVI[ Xhw< 'kpUrw' ny gu{ jI kI syvw dr bwb Adm mjwhmq['' gu{ swihb ABI
kI[ kpUrw ny hI Kbr dI ik mugl synw di@wxw ko cly hI Qwy ik AOr<gjyb kw dyhw<q
ankw pICw krqI Aw rhI hY[ gu{ jI ho gXw[ askw bytw bhwdur Swwh gd`dI pr
idlwvr md~ Qwy[ vy fry nhI<, mukwblw krny bYTw[ bhwdur Swwh ny gu{ jI sy @wmw mw<gI[
ko ft gE--''gu} goib<d is<G mrd idlwvr['' di@wxw my< vy mwDwodws bYrwgI sy imly,
vy mukqsr swihb my< j<g ky ilE ft gE[ ijsy Am÷q Ckw kr 'b<dw is<G' nwm dykr
vy Eysy mrdw‚puny sy jUJy ik hmlwvr POj p<jwb kI Aor Byjw[ Awp ávX< nw<dyV my< Thry
ky jvwn qIro< kI qwb n sh sky[ vy mYdwn jhw< vjIr Kw< ªwrw Byjy gE ankI syvw my<
CoVkr Bwg gE[ ‰I gu{ goib<d is<G jI ko rq do pTwno< ny mOkw pwkr ktwr sy mw}
gurmiq zwn 20 jnvrI 2012
hmlw ikXw[ Ek ko qo gu{ jI ny vhI< Jtk khqy hY< ijskw AQw~ hY- 'sdw kwXm rhny
idXw, dUsrw Bwg inklw[ KUn kwPI bh cukw vwlw'--''Swhr nw<dyV ik Akwl is<Gw Aj KI
Qww[ j$m Dwo-po<C kr isl idE gE, pr Ek qwA jIm Abcl ngr XwAnI ik dvw<m
idn pRËX<cw cFæwqy v#q vy j$m Pt gE, kwem[''
r#q-sRwv huAw[ gu{ jI ny Akwl purK kw es pRkwr bUtySwwh ny swihby-Awlm ‰I
bulwvw AwXw smJ ‰I (gu{) gR<Qw swihb ko gu{ goib<d is<G jI kw jIvn AËX<q ‰©w-
gu{qw pRdwn kI AOr ávX< prm ÈXoiq my< Bwv sy A<ikq ikXw hY[
ivlIn ho gE[ Ab nw<dyV ko 'Aibcl ngr'
mhËvwkw<@wI bno
-bIbI jspRIq kOr 'jásI'*
bhuq km log Eysy hoqy hY< jo scmuc ÛXi#q Apny ÛXi#qËv ko aplÑDw ho jwqw hY
mhËvwkw<@wI hoqy hY<[ @wudR sy q÷Îq ho jwny vwly vhI Apny jIvn my< KuiSwXw< Br skqw hY,
mhËvwkw<@wI nhI< hoqy, ApnI m<ijl ko jo AslI Sww<iq asy hI imlqI hY[ jmIn my< dbw
jwqy hY< vy hI mhËvwkw<@wI hoqy hY<[ bIj ApnI Swi#qXo< ko ekt`Tw kr BUim ky
hmy< jIvn ko Ek l@X dynw cwihE ‚pr aTqw hY[ sUX~ ky dSw~n kI ÎXws asy
AOr ²dX ko mhËvwkw<@wI bnwnw cwihE[ A<kur bnwqI hY[ asI qrh pRbl eÇCw sy hI
ávX< ko ‚<cweXo< ky ávÎno< sy Br lynw vh ávX< ko qoVqw hY AOr bIj ky Awvrxw
cwihE[ ibnw l@X ky hmwrI Swi#qXw< ibKrI sy bwhr Awqw hY[ hmy< bIj kI Bw<iq bnnw
rhqI hY<[ swDwwrxwqXw hm tukVo< my< ibKry hY[ prmwËmw ko pwny ky ilXy, ApnI m<ijl
rhqy hY<[ hmwrI kuC ‚jw~ kw AvSwoˆwxw ŸoDw ko pwny ky ilXy, Apny jIvn-l@X ko pwny
ªwrw, kuC hmwry loB ªwrw AOr kuC vwsnw ky ilE hmy< ApnI swrI Swi#qXo< ko sd`mwg~
ªwrw hoqw hY AOr Xh islislw clqw hI pr lgwnw hY[ esky bwd jIvn my< Ek @wxw
rhqw hY[ cwro< Aor hm eÇCwAo< sy iGry rhqy Eysw BI jb hm mwXw ky Awvrxw ko qoVkr
hY< AOr iPr ‚jw~-ivhIn ho jwqy hY<, KoKly pRBu-dSw~n pw sky<gy[ esky ilE hmwry A<dr
AOr KwlI-KwlI ho jwqy hY<[ hmwry pws koe~ mhävwkw<@ww kw honw byhd j}rI hY[
‚jw~ Swyˆw nhI< rh jwqI[
hmy< ApnI Swi#qXo< ko EkiZq krky Ek
l@X inDww~irq krnw cwihE AOr iPr as
l@X ko smip~q ho jwnw cwihE[ mwnv-
jIvn kw vwáqivk l@X hY pRBu-pRwiÎq kr
jNm-mrxw ky c#kr sy mu#q honw[ jo
*mkwn n<: 11, sy#tr 1-E, gu{ zwn ivhwr, fugrI, luiDwXwnw[
gurmiq zwn 21 jnvrI 2012
es roSwn idl nwl sKI! gu} goib<d is<G cIj QwI, jo gu{ ky mn my< kwrlwel sy
ismrIE[ sidXo< phly aËpNn hue~ QwI[ kwrlwel kI es
drs suhwvY sY vrihAw< dy, klgIDwr dy krIE[ Dwwrxww ko pySw krny sy phly hI gu{ jI ko
(Bwe~ vIr is<G, klgIDwr cmqkwr) 'sÇcw pwqSwwh' khkr s<boiDwq ikXw jwqw
AQw~ : hy shyilXo! AwAo An<dpur swihb my< Qww[ ‰I gu{ goib<d is<G jI kw nIiq-q<Z
clkr (gu{ swihb ky) dSw~n krky hwid~k prmwËmw kI AwiËmk pwqSwwhI ko jnsmUh
Sww<iq (TirE) pRwÎq kry< AOr pRsNn ²dX AQwvw sBI logo< ko háqw<qirq krny kw
(roSwn idl) sy ‰I gu{ goib<d is<G jI kw aØlyK krqw hY[ vh váquq: 's<gq q<Z' hY[
ámrxw kry<[ (hmwrI XhI pRwQw~nw hY ik) hmy< (Spirit of The Sikh)
gu{ swihb ky dSw~n sY<kVo< vˆwo_ (sY vrihAw<) 'pwqSwwh' SwÑd kw pRXog sBI is#K
qk hoqy rhy<[ gu{Ao< ky ilE huAw hY, ik<qu pRs<g ky AnukUl
ke~ bwr kivXo< ny ApnI Dwun my< iksI ankI gu{-pdvI kI s<$Xw swQw my< joV dI
ANX sMmwnsUck SwÑd 'ávwmI' kI AiBv÷i© jwqI hY[ bhuDww anky nwm ky pXw~X ky }p
BI kr dI hY, XQww : my< 'sÇcw pwqSwwh' SwÑd kw pRXog ikXw jwqw
e#k idn gu{ goib<d is<G swihb, 'klgIAw< hY[ C<d-pUiq~ ky ilE es SwÑd-Xugl kw phlw
vwly ávwmI'[ SwÑd 'swco' AQwvw 'swcy' kr idXw gXw hY,
dwsw< dy r$Xk, is#K pwlk, ÎXwirAw< A<qrjwmI[ XQww :
klgI ij^hw ibrwjy mËQwy, l#k qlvwr --qyg swco, dyg swco, sUrmw srn swco,
suhwvy[ swco pwqSwwh gu} goib<d khwXo hY[
mËQww qUxw qIr dw BirAw, DwnuK lihr (kiv su<dr)
idKlwvy[ (Bwe~ vIr is<G, klgIDwr cmqkwr) --swcy pwqSwwh ‰I gu{ goib<d jIa,
es pd my< kiv mhodX ny gu{ swihb kw Boj kI sI mOj qyry roj roj pweE[
s<pUxw~ SwáZDwwrI áv}p pRkt krqy huE aNhy< (kiv Awlm)
Apny syvko< kw r@wk, is#K-s<gq kw pwlnkqw~ is#K gu{-pr<prw my< ‰I gu{ goib<d is<G
Ev< pw<c ÎXwro< ky ²dX my< invws krny vwlw jI kw dsvw< áQwwn Qww, esilE aNhy< Bwe~
(A<qrXwmI; sw@wwq Bgvwn` áv}p) mwnw hY[ kysr is<G iCÑbr ny BI 'dsvy< pwqSwwh' ApnI
4. dSwm pwqSwwh qQww sÇcy pwqSwwh : es kwÛX-rcnw my< pukwrw hY, XQww :
SwÑd smuÇcX my< 'dSwm' SwÑd s<ák÷q kw hY, A^gy purwqn na pwqSwwhIAw< QwI<, is#KI clI
ijskw AQw~ hY 'dsvy'< [ is#K ic<qnDwwrw my< bsy Awe~[
'pwqSwwh' SwÑd kw AQw~-boDw kwPI iváqwr ky dsvy< pwqSwwh 'is<GI' rlwe~[ (b<swvlInwmw)
swQw pRoPysr pUrn is<G ny krvwXw hY, XQww : AQww~q` : is#K Dwm~ qo phly nO gu{
'pwqSwwhI' kw Xh s<kØp muglo< kI pwqSwwhI swihbwn ky jIvn-kwl my< hI pRcilq Qww,
jYsw nhI< Qww, biØk Xh qo kwrlwel ky ik<qu dsvy< pwqSwwh (‰I gu{ goib<d is<G jI)
klwDwwrI pwqSwwh kI Dwwrxww sy imlqI-julqI ny (Kwlsw p<Qw kI áQwwpnw ky pScwq`) sBI
gurmiq zwn 24 jnvrI 2012
is#Ko< ky nwm ky pICy 'is<G' SwÑd AinvwX~ ávX< Apny jIvn-l@X ky bwry my< ilKw hY :
}p sy joVny kI pr<prw clw dI[ hm eh kwj jgq mo AwE ]
‰I gu{ goib<d is<G jI kI kuC bwixwXo< Dwrm hyq gurdyv pTwE ] . . .
pr 'sRI muK vwk pwiqswhI 10 (dsvI<)' A<ikq Dwrm clwvn s<q abwrn ]
krky asy ‰I gu{ goib<d is<G jI kI bwxwI dust sBn ko mUl apwrn ] (bicZ nwtk)
pRmwixwq ikXw gXw hY[ esI p©iq pr Bwe~ en SwÑdo< ªwrw aNho<ny Bi#q (s<q
vIr is<G ny anky ilE 'dsm gu}' (dSwm abwrn) AOr Swi#q (dust apwrn) ky
gu{) apmw kw pRXog BI ikXw hY, XQww: smNvX kw ad`Goˆw ikXw Qww[ esI kwrxw
dsm gu} dy boly sUry, A<q Awvxww kwl[ aNhy< 's<q-ispwhI' apmw pRdwn kI jwqI hY[
AÈj nU< Awvy kØl nU< Awvy, tly n kIiqAw< 8. srb<sdwnI : gu{ swihb ky do bVy supuZ-
twl[ bwbw AjIq is<G jI AOr bwbw juJwr is<G jI
Dwrm le~ mrnw puNn ibswl[ cmkOr ky Xu© my< SwhId ho gE Qwy[ anky
(klgIDwr cmqkwr) dono< Coty swihbjwdy--bwbw jorwvr is<G jI
AQww~q` (m÷ËXu sy inBI~k) dsvy< gu{ swihb Ev< bwbw Pqh is<G jI ny is#K Dwm~ ky ilE
ky Ek SwUrvIr ny Dwm~-Xu© my< Bwg lyqy smX srih<d (PqyhgFæ swihb) my< Apnw jIvn
khw ik mnuˆX kI mOq Awj AQwvw kl Aip~q kr idXw Qww[ Eysy duKd smwcwro< ky
j}r hogI (AvSX<BwvI hY), Aq: Dwm~ kI r@ww bwvjUd BI gu{ swihb Apny Bi#q AOr Swi#q
ky ilE pRwxw dyny sy bFækr Blw AOr ivSwwl ky smNvX-mwg~ pr sudF÷ æ rhy[ EysI aØlyKnIX
puxX #Xw hogw! ËXwg-Bwvnw ky kwrxw vy 'srb<sdwnI' kI
5. dSwmySw ipqw : Bwe~ kwNh is<G nwBw ky apmw sy BI ivBUiˆwq huE, ijskw AQw~ hY
Anuswr 'dSwmySw' SwÑd 'dSwm+e~Sw' do SwÑdo< 'sv~áv dwn krny vwly'[
kw s<iDwj }p hY[ eskw AQw~ hY : ''is#Ko<
ky dsvy< ávwmI ‰I gu{ goib<d is<G swihb[''
sn` 1699 kI vYswKI ky idn 'Kwlsw p<Qw'
kI áQwwpnw ky bwd sy gu{ jI 'pw<c ÎXwro<'
ky swQw-swQw smUcy is#K smudwX ky 'ipqw'
khlwny lgy Qwy, esilE ke~ bwr aNhy<
‰©wlu-jn 'dSwmySw ipqw' ky nwm sy BI
ámrxw krqy hY<[
6. bwjw< vwly : lokpRcilq rwX hY ik ‰I
gu{ goib<d is<G jI Apny pws Ek 'bwj' p@wI
rKw krqy Qwy[ esI kwrxw 'bwjw< vwly' SwÑd
ankI SwoBnIk apmw bn ge~[
7. s<q-ispwhI : ‰I gu{ goib<d is<G jI ny
gurmiq zwn 25 jnvrI 2012
eiqhws' my< gu{ jI kI Swi$sXq ky bwry my< kiv AOr ivªwn ky }p my< : fW. E. sI.
ilKqy hY<, ''gu{ goib<d is<G jI p<jwb ky AroVw ky kQwn ky muqwibk ''gu{ goib<d is<G
eiqhws ky sbsy mhwn AOr Awkˆw~k ÛXi#qXo< jI Apny smX ky Ek mhwn ivªwn AOr
my< sy Ek mwny jwqy hY<[ anmy< aÇc koit ky pRiqBwSwwlI kiv Qwy[ anko p<jwbI, ih<dI,
mnuˆX, aÁm s<gTnkqw~, blvwn synwnwXk, s<ák÷q, PwrsI eËXwid BwˆwwAo< kw zwn Qww[
Xo^X ivªwn, kiv AOr mhwn AwDXwiËmk nyqw Ek suXo^X g´-lyKk hony ky swQw-swQw vy
ky guxw iv´mwn Qwy['' aÇc koit ky kiv BI Qwy[''3. anky ªwrw
pRo. hrb<s is<G ky kQwn ky muqwibk, ''vy iliKq bhuq-sw swihËX srsw ndI my< ivluÎq
(gu{ jI) Ek mhwn gu{ AOr mwnvqw kw ho gXw[ vq~mwn smX my< mOjUd gu{ jI kI
a©wr krny vwly sÇcy suDwwrk Qwy . . . bwxwI ko pFæ kr lgqw hY ik gu{ swihb
ijNho<ny logo< ko e~Svr kI mihmw AOr rjw Anupm swihËXk Xo^Xqw ky ávwmI Qwy[
kw zwn krvwXw[''1. s<gTnkÁw~ ky }p my< : fW. e<dU BUˆwxw bYnjI~
gu{ swihb inás<dyh bhup@wI pRiqBw ky ky kQwn ky muqwibk ''gu{ goib<d is<G jI
ávwmI Qwy[ ankI Swi$sXq AËX<q pRBwvSwwlI Ek aÁm inmw~qw Ev< s<gTnkÁw~ Qwy[''4.
QwI[ muiálm eiqhwskwr Es. Em. lqIP ny BI eskw sbsy bVw pRmwxw gu{ swihb ªwrw
gu{ swihb kI bhup@wI Swi$sXq kI qrP Kwlsw kI s÷jnw krnw hY[ gu{ swihb ny
s<kyq krqy huE khw hY ik ''anmy< Ek Dwwim~k Xh AnuBv ikXw ik anky dySwvwsI muglo<
nyqw AOr Xo©w ky guxwo< kw sumyl Qww[ vy ky AËXwcwro< kw iSwkwr bny huE hY< AOr
gurgd`dI pr bYTy Ek kwnUndwqw, rxwBUim my< AwpsI BydBwv ky kwrxw vy ihMmq, idlyrI
Ek synwnwXk, msnd pr bYTy Ek bwdSwwh qQww AwËm-ivSvws Ko bYTy hY<[ anmy< bhwdurI,
AOr Kwlsw smwj my< Ek PkIr Qwy[''2. Ekqw AOr dySw-Bi#q kI BwvnwE< pun:
adwr Ev< shnSwIl : ‰I gu{ goib<d is<G jwg÷q krny ky ilE gu{ swihb ny Kwlsw
jI kw Ek bhuq bVw guxw Xh Qww ik vy p<Qw kI nI<v rKI[ es s<gTn ky Pláv}p
Dwwim~k ivcwro< my< bhuq ÈXwdw adwr AOr qQwwkiQwq nIc smJI jwny vwlI jwiqXo<
shnSwIl Qwy[ cwhy mugl smRwt AOr<gjyb ny ko nXw jIvn pRwÎq huAw AOr Kwlsw p<Qw
ApnI Dwwim~k ktuqw ky clqy gu{ swihb ky ky AnuXweXo< my< aËswh pYdw huAw[
ipqw jI ko SwhId krvw idXw iPr BI synwnwXk ky }p my< : fW. E. sI. AroVw
muiálmo< ky pRiq anky idl my< G÷xww-Bwv nhI< ilKqy hY< ik ‰I gu{ goib<d is<G jI Ek
Qww[ gu{ swihb ky adwr AOr shnSwIl hony bhwdur Xo©w AOr mhwn synwnwXk Qwy[ gu{
ky kwrxw pIr muhMmd bud`DwU Swwh, inh<g Kwn, swihb iBNn-iBNn SwáZo< kw pRXog krnw
nbI Kw< AOr gnI Kw< jYsy muiálm gu{ jI AÇCI qrh sy jwnqy Qwy . . . pwa<tw swihb
ky inktvqI~ rhy qQww gu{ jI ky is#K hony my< Apny is#Ko< ko sYink iSw@ww dykr gu{
ky nwqy aNho<ny s<kt ky smX gu{ jI kI swihb ny DwIry-DwIry bhwdur is#Ko< kI Ek
shwXqw BI kI[ synw kwXm kr lI . . . gu{ swihb ky Xo^X
gurmiq zwn 27 jnvrI 2012
AOr kwmXwb synwnwXk hony kw sbsy bVw idXw[ qlv<fI swbo my< gu{ jI ny is#K Dwm~
sbUq es bwq sy imlqw hY ik Apny sIimq kw bhuq jor-Swor sy pRcwr ikXw AOr
swDwno< AOr kuC mwZ sYinko< ky swQw aNho<ny mwlvw pRdySw ky bhuq-sy logo< ko is#K
ke~ vˆwo_ qk ivSwwl Ev< Swi#qSwwlI mugl bnwXw[
synw kw sPlqwpUv~k ivroDw ikXw[ cmkOr fW. hrI rwm guÎqw ky muqwibk, ''gu{
swihb kI j<g my< anky mwZ 40 is#Ko< ny swihb ky AwdSw~ AOr kwrnwmy anky smX my<
duSmno< ky hjwro< sYinko< kw ijs ihMmq, hI logo< ky Dwwim~k, sYink AOr rwjnIiqk
idlyrI AOr bhwdurI ky swQw mukwblw ikXw jIvn my< Ad`Buq pirvq~n ly AwE[''6.
askI imswl ANXZ imlnI muiSkl hY[ ‰I gu{ goib<d is<G jI kI kyvl p<jwb
iKdrwxwy (mukqsr) kI j<g my< muglo< kI synw v Bwrq ky eiqhws ky hI nhI< biØk ivSv
kI s<$Xw is#Ko< sy pw<c gunw sy BI AiDwk ky eiqhws ky BI sbsy mhwn AOr aÁm
QwI iPr BI vy is#Ko< sy burI qrh hwr gE. nwXk hY<[
. . Ek suXo^X synwpiq kI qrh gu{ swihb pwd itÎpixwXw< Ev< hvwly :
jwnqy Qwy ik duSmno< sy kb, khw< AOr kYsy 1. Guru Gobind Singh, Harbans Singh,
Xu© krnw hY . . . An<dpur swihb my< aNho<ny p.164-65.
cwr ikly bnvw kr vhw< pr sur@ww ky pRb<Dw 2. History of the Punjab, S.M. Latif, p. 270.
mjbUq kr ilE Qwy[5. 3. History of Punjab, Dr. A.C. Arora, p. 150.
DXwnpUv~k dyKw jwE qo Xh bwq ápˆt 4. Evolution of the Khalsa, I.B. Bainergee,
ho jwqI hY ik gu{ jI kI sBI sYink p.159.
kwr~vweXo< ky pICy ankw ad`dySX Dwwim~k hI 5. History of Punjab, Dr. A.C. Arora, p. 150-
Qww[ aNho<ny Kwlsw p<Qw kI s÷jnw AOr 51.
muglo< ky iKlwP Xu© Dwm~ kI r@ww ky ilE 6. History of Sikh Gurus, H.R. Gupta, p. 147
hI ikE Qwy[ anky Xu© vwáqv my< Dwm~-Xu©
Qwy[ Apny is#Ko< ko sYink iSw@ww dyny ky
swQw-swQw gu{ swihb sdYv anko Dwwim~k
iSw@ww BI dyqy rhy[ gu{ swihb Apny is#Ko<
ko apdySw dyqy rhy ik hr smX svwy~Ám
AOr sv~Swi#qmwn e~Svr kw jwp (ismrn)
kro; kwm, ŸoDw, loB, moh, Ah<kwr sy
bco[ aNho<ny Apny sy pUv~ gu{ swihbwn kI
Bw<iq bwxwI-rcnw BI kI jo 'dsm gR<Qw' my<
dj~ hY[ aNho<ny Awid ‰I gu{ gR<Qw swihb my<
nvm pwqSwwh kI bwxwI ko Swwiml qQww
askI puns_pwdnw kr asy A<iqm }p
gurmiq zwn 28 jnvrI 2012
n<kI v <FI lweqbwr ] (pNnw 1288) is#K pr<prw sBI Dwmo_ kw Awdr krqI hY
as smX NXwX-ÛXváQww ikqnI BRˆt ho AOr Awcrxw kI Swu©qw pr bl dyqI hY[
ge~ QwI, ‰I gu{ nwnk dyv jI ny es ivˆwX Swwsk koe~ BI ho, askw Dwm~ koe~ BI ho,
pr BI pRkwSw fwlw hY[ kwjI NXwXwDwISw askI swQw~kqw askI pwrdiSw~qw my< hY[
bnkr NXwX krny kw dwvw krqw hY[ vh Xh BI eiqhws kI ivf<bnw hI hY ik
hwQw my< NXwX kI mwlw Pyrqy huE e~Svr kw pw<c sO vˆw~ pUv~ ijs Sww<iq-pQw kw pRvq~n
nwm lyqw rhqw hY, ik<qu ÛXvhwr my< irSvq huAw Qww AOr ijsny Asmwnqw, ANXwX AOr
lykr NXwX krqy huE Apny kÁ~ÛX ko BUl pwK<f ky iv{© swmwijk-Ÿw<iq kw ad`Goˆw
jwqw hY[ Xid koe~ asky Eysy NXwX pr pRSn ikXw Qww, askw qËkwlIn srkwr sy tkrwv
aTwqw hY qo vh NXwX s<ihqw kI duhwe~ dyny aËpNn ho gXw[ ‰I gu{ nwnk dyv jI sy
lgqw hY : lgBg Ek sO vˆw~ bwd pw<cvy< gu{ ‰I gu{
kwjI hoe kY bhY inAwe ] Arjn dyv jI ko qËkwlIn mugl Swwsk
Pyry qsbI kry Kudwe ] jhw<gIr ny b<dI bnwkr, Anyk XwqnwE< dykr
vFI lY kY hku gvwE ] SwhId kr idXw[ jhw<gIr ny ApnI AwËm-
jy ko puCY qw piV suxwwE ] (pNnw 951) kQww 'qujk-E-jhw<gIrI' my< ‰I gu{ Arjn
irSvq lykr JUTI gvwhI dyny vwlo< kI dyv jI pr Anyk inrwDwwr Awrop lgwqy huE
BI kmI nhI< hY[ Eysy log qo Pw<sI idE jwny Xh BI ilKw hY ik ''As<$X log anky
Xo^X hY< : AnuXwXI Qwy, ijnmy< bhuq-sy muslmwn BI Qwy[''
lY kY vFI dyin agwhI durmiq kw gil Pwhw ‰I gu{ Arjn dyv jI ky bwd gu{ ky iSwˆXo<
hy ] (pNnw 1032) AOr mugl Swwsko< my< tkrwv ke~ sidXo< qk
‰I gu{ gR<Qw swihb my< Eysy Anyk s<kyq bnw rhw[ dsvy< gu{ ‰I gu{ goib<d is<G jI
hY< ik rwjw kYsw honw cwihE, bwdSwwh my< #Xw ky smX sy Xh tkrwv sSwáZ hokr ho gXw[
guxw hony cwihE, askw ApnI pRjw ky pRiq Xh d÷ˆtÛX hY ik tkrwv sdYv is#Ko< AOr
rvYXw kYsw honw cwihE, asI ÛXi#q ko Swwsko< ky mDX rhw[ is#Ko< AOr muslmwn
Swwsk bnnw cwihE jo asky Xo^X ho : jnqw ky bIc sd`Bwv sdYv bnw rhw[ is#Ko<
qKiq rwjw so bhY ij qKqY lwek hoe~ ] ny kBI Dwwim~k ivSvwso< AOr AwáQwwAo< kwy
ijnI scu pCwixwAw scu rwjy sye~ ] rwjnIiq pr hwvI nhI< hony idXw[
(pNnw 1088) ATwrhvI< SwqI ky A<iqm vˆwo_ sy aNnIsvI<
gurbwxwI my< Swwsk, Swwsn-q<Z, NXwX- SwqI ky mDX qk p<jwb, sImwpRw<q AOr
p©iq, rwjnIiqk BRˆtwcwr, AwiQw~k Gotwlo< kSwmIr pr is#Ko< kI rwjnIiqk sÁw kw
jYsy swmwijk srokwro< pr qIKI itÎpixwXw< hY< vc~áv Cw gXw Qww[ as smX mhwrwjw
AOr ensy aBrny ky sUZo< kI ghrI ccw~ hY[ rxwjIq is<G kI rwjnIiqk pRBuqw kI du<duBI
rwjnIiq my< nYiqkqw honw AOr rwjnIiqzo< gU<j rhI QwI[ mhwrwjw rxwjIq is<G ny kBI
ªwrw swDwwrxw jnqw kI syvw krny ky p@w sv~Dwm~-smBwv AOr Dwm~-inpy~@wqw ky AwdSw~
pr bwr-bwr AwgRh ikXw gXw hY[ sMpUxw~ (Soˆw p÷ˆT 45 pr)
gurmiq zwn 31 jnvrI 2012
dUrI pr luiDwXwnw-mlyrkotlw sVk pr iáQwq ingwhIAw is<G ky BI Awgy qIn puZ Qwy--srdUl
hY[ es gw<v ky bwry my< khw jwqw hY ik 17vI< is<G, bwGw is<G qQww Bwgw is<G[
SwqwÑdI ky Awr<B my< hI Xh gw<v bs cukw Bwe~ ingwhIAw is<G ky jNm ky bwry my<
Qww[ mOiKk }p sy pIFæI-dr-pIFæI clI Aw $Xwl ikXw jwqw hY ik lKmIr is<G kw
rhI irvwXq ky Anuswr gw<v bIjw ky pws ivvwh mUlovwl ky Bwe~ ipAwrw is<G kI puZI
srwX lSwkrI Kwn kotw< kw ad`Gwtn krny ky swQw huAw Qww[ es qrh Bwe~ ingwhIAw
ky ilE mugl smRwt AOr<gjyb AwXw Qww[ jb is<G kw ninhwl gw<v mUlovwl hY qQww Bwe~
AOr<gjyb ad`Gwtn krny ky ilE AwXw qo ipAwrw is<G anky nwnw kw nwm Qww jo gu{-
gw<v Dww<drw ky cODwrI ny asky Awgy PirXwd Gr kw pRymI Qww[ Ek bwr jb ‰I gu{ qyg
kI ik nvwb loDwI askI lVkI ky swQw bhwdr swihb mwlvw dySw kI XwZw krny AwXy
jbrdáqI SwwdI krnw cwhqw hY[ Xh sunny qo vy GnOlI, ropV, n<dpur klOV, dwdU
ky aprw<q AOr<gjyb ny SwwdI ky idn nvwb mwjrw, agwxww, nOl#Kw, tihlpur qQww l<g
loDwI kw isr kwt idXw[ es kwrxw es Awid gw<vo< my< logo< ko apdySw dyqy huE gw<v
báqI kw nwm AOr<gjyb AwlmgIrI ky nwm mUlovwl Aw gXy[ Bwe~ mwe~Aw go<dw vhw< kw
pr AwlmgIr pV gXw[ gu{ªwrw swihb ko pY<c, gu{ jI ky pws rsd lykr AwXw[ gu{
is#K rwÈX ky smX 70 bIGw jmIn BI dI jI ny pIny ky ilE pwnI mw<gw qo Bwe~ mwe~E
ge~ QwI[ es gu{ªwrw swihb my< pRiq vˆw~ 14, ny ivnqI kI ik pws vwly kuE< kw pwnI Kwrw
15, 16 pOˆw vwly idn dSwm gu{ jI ky Awgmn Ev< kVvw hY, mITy pwnI vwlw kuAw< QwoVw dUr
kI Xwd my< joV-mylw (vˆw~gw<T) hoqw hY[ hY, vhw< sy pwnI ly Awqy hY<, ik<qu gu{ jI ny
Bwe~ ingwhIAw is<G kI pwirvwirk p÷ˆTBUim Kwry pwnI vwly kuE< kw pwnI m<gvwkr pIXw[
ky bwry my< SwoDw krny pr pqw clw ik ijlw iPr swrw gw<v asI kuE< sy hI pwnI Brny
luiDwXwnw my< Ek gw<v guÈjrvwl hY[ as gw<v lgw[ gu{ jI ny grIb pirvwro< Bwe~ mwe~E ko
kw invwsI qoqw jt`t (gryvwl) Qww[ asky isropwa idXw[ Ab askI s<qwn vhw< rhqI
qIn puZ Qwy--symw, joDww qQww agr[ symw hY[ Xhw< pr Awjkl gu{ªwrw m<jI swihb bnw
ApnI jvwnI ky idno< my< 1600 e~. ky inkt huAw hY, jo mhwrwjw krm is<G pitXwlw vwly
gw<v guÈjrvwl CoVkr AwlmgIr Aw gXw ny s<vq` 1882 my< bnvwXw Qww AOr jwgIr
AOr Xhw< jmIn KrIdkr AwlmgIr kw invwsI BI esky nwm pr lgwe~ QwI[ nvm` pwqSwwh
bn gXw[ Awj AwlmgIr gw<v ky AiDwkqr 21 pOˆw, s<vq` 1720 ko gw<v mUlovwl AwE
invwsIXo< ko symy kI AOlwd hI mwnw jwqw hY[ Qwy[ as gw<v kw (hrIky goZ kw jt`t) Bwe~
symy kw puZ Qww blwkI AOr blwkI kw puZ Qww ipAwrw is<G ApnI bytI, jo lKmIr is<G
lKmIr is<G; lKmIr is<G kw puZ Qww ingwhIAw AwlmgIr kI pËnI QwI, qQww ApnI pËnI ky
is<G, jo Apny pw<c BweXo< my< sy sbsy bVw Qww[ swQw nvm` pwqSwwh ‰I gu{ qyg bhwdr swihb
Bwe~ ingwhIAw is<G ky Swyˆw cwr Bwe~--sUrj ky dSw~n krny ky ilE AwXw qo askI bytI
ml, rwm is<G, nUnI qQww mITw Qwy[ Bwe~ ny gu{ jI sy mw<g kI ik myrw phlOTw bytw
gurmiq zwn 33 jnvrI 2012
gu{ jI kI syvw my< Apnw jIvn Aip~q kry[ 19. Bwe~ J<fw is<G, }pngr
gu{ jI ny khw ik esI qrh hogw[ Xh bwq 20. Bwe~ sujwn is<G, }pngr
3, 4 jnvrI, 1664 e~. kI hY[ esI vˆw~ ky 21. Bwe~ g<fw is<G, pySwwvr
AwiKrI mhIno< my< Bwe~ ingwhIAw is<G kw jNm 22. Bwe~ inSwwn is<G, pySwwvr
huAw mwnw jwqw hY[ es qrh vy dSwm pwqSwwh 23. Bwe~ ibSwn is<G, pySwwvr
‰I gu{ goib<d is<G jI ky hm-amR hI Qwy[ 24. Bwe~ guridÁ is<G, pySwwvr
cmkOr swihb kI j<g my< dSwm pwqSwwh 25. Bwe~ krm is<G, Brqpur
ky dono< swihbjwdy qQww ANX is<G SwhId huE[ 26. Bwe~ surjIq is<G, Brqpur
iSwromixw gu{ªwrw pRb<Dwk kmytI ªwrw pRkwiSwq 27. Bwe~ nrYxw is<G, Brqpur
ivvrxw ky Anuswr cmkOr swihb kI rxw- 28. Bwe~ jYml is<G, Brqpur
BUim my< ‰I gu{ goib<d is<G jI ky bVy 29. Bwe~ g<gw is<G, jvwlwmuKI
swihbjwdy--bwbw AjIq is<G jI qQww bwbw 30. Bwe~ Swyr is<G, AwlmgIr
juJwr is<G jI ky swQw pw<c ÎXwro< my< sy Bwe~ 31. Bwe~ srdUl is<G, AwlmgIr
mohkm is<G jI, Bwe~ ihMmq is<G jI qQww 32. Bwe~ su#Kw is<G, AwlmgIr
Bwe~ swihb is<G jI ky Alwvw inMniliKq 33. Bwe~ p<jwb is<G, K<fU
is<G Swwiml Qwy : 34. Bwe~ dmodr is<G, K<fU
1. Bwe~ jvwhr is<G, ‰I Am÷qsr 35. Bwe~ Bgvwn is<G, K<fU
2. Bwe~ rqn is<G, mwxwkpur 36. Bwe~ s}p is<G, kwbul
3. Bwe~ mwxwk is<G, mwxwoky duAwbw 37. Bwe~ jvwlw is<G, kwbul
4. Bwe~ iŸpwl is<G, krqwrpur 'rwvI' 38. Bwe~ s<q is<G, poTohwr
5. Bwe~ idAwl is<G, rwmdws 39. Bwe~ Awlm is<G, poTohwr
6. Bwe~ gurdws is<G, ‰I Am÷qsr 40. Bwe~ s<gq is<G
7. Bwe~ Twkur is<G Cwrw 41. Bwe~ mdn is<G
8. Bwe~ prym is<G, mnImwjrw 42. Bwe~ koTw is<G
9. Bwe~ hrdws is<G, ^vwilXr en is<Go< ny jwilmo< kI POj kw
10. Bwe~ s<go is<G, mwCIvwVw ftkr mukwblw krqy huE SwhIdI pRwÎq kI[
11. Bwe~ inhwl is<G, mwCIvwVw enmy< sy Bwe~ Swyr is<G, Bwe~ srdUl is<G qQww
12. Bwe~ mihqwb is<G, }pngr Bwe~ su#Kw is<G SwhIdI pRwÎq krny vwly gw<v
13. Bwe~ gulwb is<G, mwCIvwVw AwlmgIr ky invwsI Qwy[ enmy< sy Bwe~ srdUl
14. Bwe~ KVk is<G, }pngr is<G, Bwe~ ingwhIAw is<G kw bVw puZ Qww[
15. Bwe~ tyk is<G, }pngr en SwhIdo< kw A<iqm s<ákwr ekt`Tw vhI< j<g
16. Bwe~ qulsw is<G, }pngr ky mYdwn my< kr idXw gXw Qww, jhw< Awjkl
17. Bwe~ sihj is<G, }pngr 'gu{ªwrw kqlgFæ swihb' bnw huAw hY[ AwlmgIr
18. Bwe~ cFæq is<G, }pngr ky invwisXo< ny Apny gw<v ky SwhIdo< kI
gurmiq zwn 34 jnvrI 2012
'Xwdgwry<' Apny gw<v my< BI bnwe~ hue~ hY<[ Kd`dr (KwdI) ky sPyd {mwly my< lpytw huAw
jb dSwm pwqSwwh 14 pOˆw, s<vq` 1761 Qww qQww imt`tI ky bq~n my< pVw Qww[ bq~n
muqwibk 29 ids<br, 1704 e~. ko AwlmgIr ky mu<h pr kwly pËQwr kI kuC rwK imlI[
phuc< y qo as smX Bwe~ ingwhIAw is<G ko pqw Xh hukmnwmw gu{ªwrw ‰I m<jI swihb pwqSwwhI
Qww ik swihbjwdo< ky swQw askw bVw puZ BI nOvI<-dsvI<, gw<v mUlovwl, ijlw s<g}r ªwrw
SwhId ho cukw hY qQww mugl POj dSwm CpwXw huAw imlqw hY[ ho skqw hY ik ipR<tj~
pwqSwwh kw pICw kr rhI hY[ asny gu{ sy mwZwAo< kI Xw iksI A@wr kI glqI ho
swihb ko GoVw pySw ikXw ik vy jØd sy jØd ge~ ho, pr<qu aNho<ny Apny ªwrw Asl kI
dUr inkl jwXy<[ gw<v AwlmgIr my< Ek kwpI hI bqwe~ hY[ eskI pRmwixwkqw s<b<DwI BI
Dwm~Swwlw hY[ gw<v vwlo< ky Anuswr Xh Bwe~ SwoDw krny kI j}rq hY[
ingwhIAw is<G kw hI Gr Qww, ijsko Dwm~Swwlw es qrh A<dwjw lgwXw jw skqw hY ik
ky }p my< eáqymwl ikXw jw rhw hY[ gw<v jb ‰I gu{ goib<d is<G jI Bwe~ ingwhIAw
vwlo< ny Bwe~ ingwhIAw is<G ky Gr ko is<G ko AwiKrI bwr gw<v mUlovwl my< jwkr
s<Bwlny kI koe~ koiSwSw nhI< kI[ imly as smX Bwe~ swihb kI AwXu lgBg
jb Bwe~ ingwhIAw is<G ny gu{ swihb 40 vˆw~ kI hogI[ esky pScwq Bwe~ ingwhIAw
ko GoVw By<t kr idXw qo gu{ swihb GoVy pr is<G kw #Xw bnw, kuC pqw nhI< clqw[ Xh
svwr hokr cly gXy[ asky bwd mugl POj Ek SwoDw kw ivˆwX hY[ es qrP eiqhwskwro<
gu{ jI kw pICw krqI hue~ gw<v my< Aw ge~ ko DXwn dynw cwihE[
qQww asny Bwe~ ingwhIAw is<G ky Gr ko Gyrw Kwlsw p<Qw ApnI ivrwsq ko s<Bwlny
fwl ilXw[ vh as Gyry my< sy inklkr Apny my< kwPI FIlw hY[ XhI kwrxw hY ik p<Qw ky
ninhwl gw<v mUlovwl phu<c gXw qQww mugl ilE Apny swry pirvwr kI kubw~nI dyny vwly
synw ny askw swrw pirvwr kËl kr idXw[ Bwe~ ingwhIAw is<G ky Swyˆw jIvn kI ivSwyˆw
jb gu{ swihb ko pqw clw ik Bwe~ jwnkwrI nhI< imlqI[ jo kOm ApnI ivrwsq
ingwhIAw is<G kw swrw pirvwr kËl kr Ev< eiqhws ko nhI< s<BwlqI, askw #Xw hwl
idXw gXw hY qo gu{ swihb ny rwq ko hI hoqw hY, Xh bqwny kI j}rq nhI<[ AwAo,
swDwwrxw ilbws my< gw<v mUlovwl phu<ckr Bwe~ hm ApnI ivrwsq ko s<Bwlqy huE, Apny
ingwhIAw is<G ko FwFæs b<DwwXw[ es qrh 15 SwhIdo< ky jIvn ky bwry my< SwoDw krky ankI
pOˆw, s<vq` 1761 ko Bwe~ ingwhIAw is<G qQww jwnkwrI swrI duinXw my< phu<cwXy< qwik hmwrI
asky nwnw Bwe~ ipAwrw is<G kI gw<v mUlwyvwl Awny vwlI pIiFæXw< Apny eiqhws pr gv~
my< gu{ swihb ky swQw AwiKrI mulwkwq hue~[ krky, Apnw sr ‚<cw krky cl sky< qQww
es s<b<Dw my< Ek hukmnwmw BI imlqw hY, jo Apny pUv~jo< ky jIvn sy idSww lykr hmySww
27 Agáq, 1952 e~. idn buDwvwr ko gu{ªwrw hk-sc kI Awvwj pr ftI rhy<!
m<jI swihb ky njdIk piScm idSww my< syvw
krqI s<gq ko imlw Qww[ Xh hukmnwmw
gurmiq zwn 35 jnvrI 2012
ijnko 'Swbd rIq' AQwvw 'tkswlI rIq' khw Anuswr hI Swbdo< kw cXn ikXw jwqw hY n
jwqw hY, aNhy< BI isKwXw jwqw hY[ Xy b<idSwy< ik rwgo< ky smX ky inXwnuswr[ Anyk
sInw-b-sInw clI Aw rhI hY<[ vq~mwn my< rwgI-sÈjn as smX ky rwgo< ky smXwnuswr
gurmiq s<gIq pr sugm s<gIq qQww gjæl A<g qQww piriáQwiqXo< ko BI DXwn rKqy huE Swbdo<
kI gwXn-SwYlI kw pRBwv BI dyKny ko imlqw kw cXn kr kIq~n krqy hY< AOr ApnI
hY jo ik aicq nhI< hY[ kuSwlqw ko pRdiSw~q krqy hY< jo ik hr Ek
is#K Dwm~ ky AnuXwiXXo< ny ivklw<g, rwgI ky vSw kI bwq nhI< AOr n hI sBI
nyZhIn qQww ipq÷-mwq÷-ivhIn bÇco< ky BivˆX sy Xh apy@ww kI jw skqI hY[ kuC rwgI-
ko aÈjvl bnwny ky ilE ke~ ky<dR Eysy BI jn ‰yqwAo< kI p÷ˆTBUim qQww {ic ko DXwn
áQwwipq ikE hY<, jhw< pr bÇco< ko pRQwm k@ww my< rKqy huE BI qQww ApnI @wmqwAo< my<
sy lykr Em. E. qk kI swmwNX iSw@ww, s<gIq- rhkr BI kIq~n krqy hY<[''3.
iSw@ww qQww iviBNn pRkwr kI dáqkwrI kw ‰I gu{ gR<Qw swihb my< EysI BI bwixwXw<
pRiSw@wxw pRdwn ikXw jwqw hY[ sy<töl Kwlsw hY< jo l<bI hony ky kwrxw Alg-Alg rwgo<
XqImKwnw, ‰I Am÷qsr ny Ap<g bÇco< ky my< qQww Alg-Alg qwlo< my< gwE jwny kI
jIvn ko s<vwrny my< mhwn kwX~ ikE hY<[ suivDww pRdwn krqI hY<[ Xh SwYlI asI pRkwr
vhw< pr pRËXyk iv´wQwI~ ky ilE s<gIq-iSw@ww kI hY ijsy hm SwwáZIX s<gIq ky @wyZ my<
AinvwX~ hY[ gwXn, vwdn kI p÷Qwk }p sy rwgmwl Xw rwgmilkw ky nwm sy jwnqy hY<[
{ic Anuswr iSw@ww dI jwqI hY[ es XqImKwny kIq~n-gwXn my< eNhy< 'guldáqw' AOr 'pVqwl'
sy iSw@ww pwkr Anyk pRis© rwgI smwj kI khqy hY<[ kIq~n-m<flI ko 'rwgI jËQww' khqy
syvw krqy rhy hY<[2. Xh s<áQww 78 vˆwo_ sy es hY<[ Xh pRwX: qIn AQwvw essy AiDwk ÛXi#qXo<
kwX~ my< syvwrq hY[ kw ho skqw hY[ pRwX: do ÛXi#q Swbd gwXn
'Swbd rIq' ky bwry my< fW. pY<ql kw mq krqy hY<, Ek qblw bjwqw hY AOr ANX
hY ik ''pRwr<B my< sBI Swbd as smX kI ÛXi#q ANX vw´o< kw vwdn krqy hY<[ gu{ªwro<
pRcilq gwXn-SwYlI ky Anuswr ávrb© ikE my< pRiqidn ky kIq~n ky Aiqir#q iSwromixw
gE ho<gy, pr<qu smX ky pirvq~n ky kwrxw gu{ªwrw pRb<Dwk kmytI qQww Dwm~-pRcwrwQw~ áQwwipq
{ic qQww gwXn kI SwYlI my< jo pirvq~n huE ANX s<áQwwE< smX-smX pr kIq~n drbwro<
askw pRBwv gurmiq s<gIq pr BI dyKny ko kw AwXojn krqI hY<[ esky Aiqir#q
imlw, jo vq~mwn my< BI jwrI hY[ . . . ely#töWink mIifXw kw Xogdwn BI srwhnIX
piriáQwiq ivSwyˆw ky Anuswr jb gurbwxwI kw hY jo ik iviBNn tI. vI. cYnØj ky mwDXm
gwXn ikXw jwqw hY, qo as smX rwgo< ky sy qQww sI. fI. AOr kYist ky mwDXm sy
gwXn smX ky inXm kI pwlnw n krqy huE gurmiq s<gIq ky pRcwr-pRswr my< ApnI Ahm
piriáQwiq Anuswr Swbdo< kw cXn kr gwXn BUimkw inBw rhw hY[ k<ÎXUtr ky es AwDwuink
ikXw jwqw hY[ adwhrxwwQw~--Xid iksI mnuˆX Xug my< e<trnyt ky mwDXm sy ivdySwo< ky
ky prlok gmn kr jwny pr krvwE gE iviBNn gu{ªwro< my< Xh suivDww aplÑDw hY ik
pwT ky Bog ky Avsr pr jb kIq~n ikXw vhw< sy gurbwxwI, kIq~n, kQww qQww pwT kw
jwqw hY qo as smX piriáQwiq ivSwyˆw ky sIDww pRswrxw duinXw ky iksI BI kony my< sunw
gurmiq zwn 37 jnvrI 2012
kw dwn hY[ ijsy Xh pRwÎq ho jwE asy AOr bVw mhËv hY[ hmy< nyk kmwe~, Dwn-dOlq kw
#Xw cwihE? gurbwxwI my< bwr-bwr hir ky nwm hI nhI< biØk smX kw dsv<Dw BI inkwlnw
kw dwn vwihgu{ sy iBKwrI bnkr mw<gny ky (dynw) cwihE[ es dsv<Dw ky A<qg~q b<dgI,
ilE khw gXw hY[ bySwk koe~ ÛXi#q qIQwo_ pr nwm-ismrn, hwQwo< sy syvw-km~, gurbwxwI kw
jwkr kroVo< bwr ánwn kry, fubikXw< lgwE pwT v ivcwr, Dwwim~k-mUØXo< ky bwry my< ivcwr
AOr lwKo<, Arbo<, Krbo< {pE Dwn-dOlq ky v Aml Swwiml hY<[ gurmiq my< dwn kw BwvwQw~
}p my< dwn kry, ik<qu Xh sb kuC BI as syvw hY, jo is#K ny ApnI ikrq-kmwe~ my<
ijzwsu ky brwbr nhI< phu<c skqw ijsky sy j}rqm<do< kI mdd krky krnI hoqI hY[
²dX my< vwihgu{ ky nwm kw invws hY[ gurmiq ivcwrDwwrw my< ''grIb kw mu<h gu{ kI
gurbwxwI hmwrw nyq÷Ëv XU< krqI hY: golk hY[''
koit mjn kIno esnwn ] dsv<Dw kI s<áQww kw phlw (mUl) }p
lwK Arb Krb dIno dwnu ] ‰I gu{ rwmdws jI ky smX d÷iˆtgocr hoqw
jw min visAo hir ko nwmu ] (pNnw 202) hY[ as smX ms<d log dsv<Dw kI rkm
'nwm dwn' sv~‰yˆT dwn hY[ jo ÛXi#q gu{-Gr my< s<gq-kwX~ hyqu EkZ krky By<t
pRBu ky pRym ky r<g my< r<gw huAw, pRBu ky nwm ikXw krqy Qwy[ gu{-Gr kI Aor sy inXu#q
kw zwnI hogw, vhI dUsro< ko zwn kw dwn ms<d dsv<Dw ky }p my< EkZ kI ge~ 'kwr-
dy skqw hY, dUsro< ko pRBu ky nwm ky swQw Bytw' iksI ivSwyˆw pv~ pr gu{-Gr my< Awkr
joV skqw hY[ AzwnI ÛXi#q iksI ko zwn By<t ikXw krqy Qwy[ dsv<Dw ky iniScq ivDwwn
kw dwn kYsy dy skqw hY? hw<! zwnI mnuˆX ky Alwvw s<gq ApnI swmQX~ ky Anuswr
BI kyvl idKwvy ky ilE zwnI nhI< honw gu{-Gr my< Dwn, sonw, cw<dI, jyvr, GoVy qQww
cwihE[ asy hr smX scyq, jwg}k, ic<qnSwIl hiQwXwr By<t (Aip~q) kr gu{-k÷pw kI pwZ
hony ky swQw-swQw 'jwg÷q AváQww', 'shj bnqI :
AváQww' my< rhnw cwihE[ asy Bly-bur,y aicq- --dsv<Dw gu{ nih dyve~ JUT bol jo Kwe[
Anuicq kI phcwn honI cwihE[ AzwnI khy goib<d is<G lwl jI iqs kw kCU nw
mnuˆX ANX logo< ky pICy lgkr ApnI ibswih[ (rihqnwmw Bwe~ n<d lwl jI)
dOlq, pU<jI v smX kI bbw~dI krqw hY : --dyh dsv<Dw gur ihq sdw[
igAwnI hoe su cyq<nu hoe AigAwnI A<Dwu dwrid sdn hoih nih kdw[
kmwe ] (pNnw 556) (‰I gur pRqwp sUrj gR<Qw)
zwn, ivvyk kI pRwiÎq hyqu vwihgu{ ky ApnI ikrq-kmwe~ kI bcq kw dsvw<
Awgy Ardws kI jwqI hY : Bwg propkwrI Ev< syvw-kwXo_ hyqu Kc~ krny
hwir pirAo suAwmI kY duAwrY dIjY buiDw ko hI 'dsv<Dw' khw gXw hY[ ‰I gur pRqwp
ibbykw ] (pNnw 641) sUrj gR<Qw my< ANXZ ijŸ hY : ''jo ApnI kCu
is#K Dwm~ my< jhw< dwn-puxX Ev< AÇCy krhu kmwe~[ gu{ ihq idhu dsv<Dw bnwe~[''
kwXo_ kw Aiq mhËv hY, vhI< 'dsv<Dw' kw BI Ek sÇcy is#K ko XËnSwIl honw
gurmiq zwn 41 jnvrI 2012
cwihE ik grIbo<, byshwro<, j}rqm<do< ky ilE khw jwqw hY[ Bwe~ Gne~Xw jI, B#q pUrxw
Bojn, váZo<, dvwAo<, Awid kw pRb<Dw krny my< is<G jI ko kOn BUl skqw hY? iksI ikám
Apnw Xogdwn dy, grIb-kNXwAo< kI SwwdI my< kw BI Xogdwn dyqy smX, dwn krqy smX hmy<
shXog dy[ grIb bÇco< kI pFæwe~ kI PIs, Ah<-Bwv sy dUr rhnw cwihE[ sÇcI syvw
kwipXwy<, ikqwbo<, báqo<, vid~Xo< ky }p my< mdd krny pr 'syvk' kI apwiDw Ev< AwËm-gOrv
krnI Aiq propkwrI Ev< kØXwxwkwrI kwX~ kI pRwiÎq hoqI hY[
hY[ gurmiq my< lok-kØXwxwkwrI kwXo_ my< dwnSwIl, km~SwIl, ivvykSwIl, dXwSwIl
Xogdwn, j}rqm<do< kI mdd qQww gu{ªwrw honw AOr grIb kI, jIvo< kI r@ww krnw
swihb my< syvw, s<gq-p<gq kI syvw, ip<glvwVw Ek sÇcy is#K kI phcwn hY, aÇc cirZ
v XqImKwny jYsI s<áQwwAo< my< swmQX~ Anuswr kw pircX hY, ‚<cy AwdSw~ v jIvn-ad`dySX
Xogdwn dynw hI mhwdwn hY[ Aw<Ky< dwn krny kI ksOtI hY[
ko, KUn-dwn ko, A<g-dwn ko BI mhw-dwn
ho jwqI hY #Xo<ik prmwËmw esy gurmuK ky mn nhI< ikXw jw skqw[ pRym ko Dwwrxw krny
my< es qrh bswqw hY jYsy Ek mmqwmXI mw< ky ilXy pUrI qYXwrI krnI hoqI hY AOr ávX<
Apny puZ ky muK my< ÎXwr sy ÛX<jn kw kOr ko asky Xo^X bnwnw pVqw hY[ is#K Dwm~-
fwlqI hY, jYsy AQwwh jlrwiSw qYrqI hue~ dSw~n ny phlI bwr pRym kI eqnI iváq÷q AOr
mClI ko Apny ÎXwr my< bw<Dw kr jIivq ÛXvhwirk ÛXw$Xw kI qQww pRym kI svo~Çcqw
rKqI hY[ guris#K Apny siqgu{ kI Aor áQwwipq krny sy pUv~ asky kwrxwo< pr BrpUr
aNmuK hoqw hY AOr siqgu{ asmy< prmwËmw ky pRkwSw fwlw[ siqgu{ ny gurmuK ko bqwXw ik
pRiq pRmy ky rs kw s<cwr kr dyqw hY[ gurmuK pRym kw s<b<Dw mn sy hY, ANX iksI váqu Xw
es pRym rs ªwrw prmwËmw sy juV jwqw hY[ iáQwiq sy nhI<[ Ek gurmuK Apny mn ko
Xh pRym rs Ek gurmuK sy kuC ËXwg krvwqw siqgu{ ky swmny Aip~q krky pRym pwlqw hY:
hY qQww bhuq kuC dyqw hY : nwcu ry mn gur kY AwgY ]
sunhu lokw mY pRym rsu pweAw ] gur kY BwxwY nwcih qw suKu pwvih
durjn mwry vYrI s<Gwry siqguir mo ka hir A<qy jm Ba BwgY ]rhwa]
nwmu idvweAw ] (pNnw 370) Awip ncwE so Bgqu khIEy
apro#q vcn ky Anuswr Ek gurmuK Awpxww ipAw{ Awip lwE ] (pNnw 506)
burI s<gq ko CoVkr swDws<gq kI Swrxw my< Ek gurmuK Apny Awp ko jb pUrI qrh
jwqw hY AOr Apny ivkwro< pr inX<Zxw krqw sy siqgu{ ky sm@w smip~q kr dyqw hY qo
hY[ Eysw krny pr siqgu{ k÷pw krky asy siqgu{ kI k÷pw asky mn my< pRym kw s<cwr
prmwËmw kI rwh bqwqy hY< ijsky ilXy pRym kw kr dyqI hY[ Xh pRym esilXy mhwn hY #Xo<ik
rs asky ²dX my< aËpNn krqy hY,< bSwqy,~ asy gurmuK esy Apny mn ky ivkwr, Ah< Awid
swDws<gq my< bYTny ky Xo^X bnnw pVqw hY : ËXwg kr smip~q-Bwv sy siqgu{ sy pRwÎq
pRQwmy iqAwgI hamY pRIiq ] krqw hY[ Eysy pRym rs kI Ek bU<d BI AmUØX
duqIAw iqAwgI logw rIiq ] hY[ eskI qo mihmw hI An<q hY :
ZY guxw iqAwig durjn mIq smwny ] Awid A<iq prj<q nwih prmwid vfwe~[
qurIAw guxwu imil swDw pCwny ] (pNnw 370) hwQw n pwe AQwwh dI Asgwh smwe~[
guris#K phly Apny Ahm` kw ËXwg iprm ipAwly bU<d ek ikin kImiq pwe~[
krqw hY, iPr swmwijk Awf<bro<, idKwvo< sy Agmhu Agm AgwiDw boDw gur AlKu lKwe~ ]
ávX< ko Alg kr lyqw hY[ vh smd÷iˆt ko (Bwe~ gurdws jI, vwr 13:12)
Dwwrxw krqw hY AOr sBI ky swQw ibnw iksI Ek gurmuK vh hY jo pRym kI Swi#q ko
vYr-ivroDw, BydBwv ky sMmwnjnk ÛXvhwr jwnqw hY[ vh jwnqw hY ik pRym kI ‚jw~
krny lgqw hY[ Ek guris#K an guxwo< ko AQwwh hY AOr eskw boDw asy siqgu{ hI
Dwwrxw krqw hY jo siqgu{ asy bqwqy hY<[ en krwqy hY<[ qBI qo vh Apnw sb kuC
guxwo< ky ibnw n qo mn my< pRym-Bwv apj ËXwgkr eskw vrxw krny ko qYXwr ho jwqw
skqw hY, n hI prmwËmw sy s<b<Dw áQwwipq ho hY[ gurmuK vo hY jo es bwq ko jwnqw hY
skqw hY[ ápˆt hY ik mwZ khny sy hI pRym ik ikqny ËXwg ky bwd pRwÎq hony vwlw pRym
gurmiq zwn 44 jnvrI 2012
hamY bj{ Bwr hY durmiq durwlw[ dyqy hY< ik Bwv rihq Awcrxw Dwm~ nhI< hY[ pUxw~
gurmiq Awpu gvwe kY isKu jwe suKwlw ] guris#KI vySw Dwwrxw kr lyny sy, inËXpRiq gu{-
(Bwe~ gurdws jI, vwr 13:17) Gr my< SwISw invwny sy, swDws<gq krny sy AOr
Bwe~ gurdws jI ny bVy hI stIk F<g inÁnym mwZ sy hI a©wr s<Bv nhI< hY Xid
sy pRym ky mwg~ kI ÛXw$Xw kI hY[ vy khqy mn sy ivkwro< qQww Ahm, dubi~u © kw ËXwg,
hY< ik pRym kw pQw KVg kI Dwwr sy BI AiDwk siqgu{ ky sm@w sMpUxw~ smp~xw AOr mn my< pRmy
qIKw hY, ijssy ivcilq honw Bvswgr my< fUb kw rs nhI< hY[ es iáQwiq kI qulnw gu{
jwny ky smwn hY[ Xh mwg~ kySw ky bwl sy nwnk swihb inMn vcn my< as myhmwn sy
BI bwrIk hY AOr siqgu{ ªwrw idKwXw gXw krqy hY< jo sUny Gr kw myhmwn hY[ vh sUny
Ek inrwlw mwg~ hY[ jo es mwg~ pr nhI< Gr my< jYsw Awqw hY, iksI ky Gr my< n hony
clqw, jIvn ky Avsr ko Ko dyqw hY[ Ek ky kwrxw ibnw koe~ sËkwr pRwÎq ikXy vYsy kw
gurmuK Apny Awp ko siqgu{ ky crxwo< my< vYsw hI lOt jwqw hY[ gu{ swihb khqy hY< ik
smip~q kr Bwr-mu#q ho jwqw hY AOr pRym ijsy pRmy rs nhI< imlw vh piq (prmwËmw) sy
rs ko Dwwrxw krky prmwËmw ky es inrwly imln kw suK #Xw jwnygw?
mwg~ pr shjqw sy clqy huE suK ko pRwÎq ijnI n pweAo pRym rsu k<q n pweAo swa ]
krqw hY[ su<\y Gr kw pwhuxww ija AweAw iqa jwa ]
siqgu{ k÷pw krky gurmuK ko Xh sumiq (pNnw 790)
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
Kæbrnwmw
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
An<dpur swihb my< 8vy< AjUby ky }p my< ky kwXo_ ko sMmuK rKqy huE pw<c q$q
ivl@wxw is#K eiqhws ko dSww~qw 'ivrwsq-E- swihbwn ky jËQwydwr swihbwn ny ‰I Akwl
Kwlsw'; lgBg ^Xwrh hjwr kI qwdwd my< q$q swihb pr huE Ek bVy smwroh ky
is<G-is<GixwXo< Ev< bÇco< kI Swhwdq ko dSww~qI dOrwn mwnnIX mu$Xm<ZI p<jwb s. prkwSw
'Cotw GØlUGwrw SwhIdI Xwdgwr' kwhnUvwn is<G bwdl ko ivSwwl }p sy EkZ s<gq ky
C<b, gurdwspur; lgBg pY<qIs hjwr is#K- ekt`T my< 'PKR-E-kOm p<Qw rËn' sMmwn
Swhwdqo< ko dSww~qI 'bVw GØlUGwrw SwhIdI idXw[
Xwdgwr' kuÎp {hIVw, mlrykotlw, ijlw s<g}r es Avsr pr p<jwb ky ap-mu$Xm<ZI
qQww mhwn is#K jrnYl bwbw b<dw is<G s. suKbIr is<G bwdl, p<jwb kI smUcI
bhwdur kI srih<d Pqh kI Xwdgwr 'Pqh AkwlI lIfriSwp, iSwromixw gu: pR: kmytI ky
buj~' ky }p my< cpVicVI ky mYdwn my< bnwkr ADX@w jËQwydwr Avqwr is<G qQww iSwromixw gu:
Apny rwjsI jIvn ky Alwvw Dwwim~k jjby pR: kmytI ky smUh sdáXgxw ky Alwvw smUh
kw BI pRmwxw idXw hY[ esky Alwvw s. is#K jËQwyb<idXw< apiáQwq QwI<[ iSwromixw gu:
prkwSw is<G bwdl ny ApnI ij<dgI ky lgBg pR: kmytI sicv s. dlmyG is<G qQww smUh
60 vˆw~ is#K kOm-dySw kI syvw krqy huE átwP BI es kwX~Ÿm my< Swwiml Qww[
l<bw smX jyly< BI kwtI<[ enky Dwwim~k @wyZ
ky<dR srkwr ivdySwI hvwe~ Af`fo< pr
dsqwr sMb<DwI is#Ko< ky hoqy Apmwn ky bwry my< s<jIdw nhI<
‰I Am÷qsr : 8 ids<br[ Alg-Alg dySwo< hY< qo qlwSwI ky bhwny ankI dsqwr aqrvwkr
ky hvwe~ Af`fo< pr is#Ko< kI qlwSwI lyny ky ankw Apmwn ikXw jwqw hY[
bhwny ankI dsqwr aqrvwkr Apmwinq iSwroimxw gu: pR: kmytI ky ky<dRIX kwXw~lX
ikXy jwny pr iSwromixw gu: pR: kmytI ky sy jwrI Ek bXwn my< jËQwydwr Avqwr is<G
ADX@w jËQwydwr Avqwr is<G ny ky<dRIX srkwr ny khw ik hm ky<dR srkwr sy s<b<iDwq ke~
ko doˆwI Thrwqy huE khw ik srkwr is#Ko< m<iZXo< sy ke~ bwr imlkr aNhy< es msly kw
kI smáXwAo< ky hl ky ilE burI qrh sy kUtnIiqk áqr pr hl krny ky ilE kh
AsPl rhI hY[ aNho<ny khw ik Awj is#K cuky hY<[ p<jwb ky s<sd sdáXo< ny BI
Bwe~cwrw duinXw ky 161 dySwo< my< Apny-Apny pwil~Xwmy<t my< Xh mwmlw ke~ bwr aTwXw hY,
kwmkwjI srokwro< ky kwrxw bsw huAw hY pr<qu Bwrq srkwr is#K mslo< ky pRiq
AOr ApnI mwq÷-BUim p<jwb my< Awnw-jwnw s<jIdw njr AwqI idKwe~ nhI< dy rhI[
hr is#K kw lgw rhqw hY[ es kwrxw jb aNho<ny pRDwwnm<ZI sy jordwr mw<g kI vy es
is#K Bwe~cwry ky log hvwe~ Af`fo< pr jwqy msly ky pRiq SwIGR aicq kdm aTwXy<[
i¤<tr v piÑlSwr s. dlmyG is<G ny goØfn AwPsyt ¤ys, gu{ªwrw rwmsr swihb, ‰I Am÷qsr sy
Cpvw kr mwilk iSwromixw gu{ªwrw ¤b<Dwk kmytI ky ilE kwXw~lX, iSwromixw gu{ªwrw ¤b<Dwk kmytI,
‰I Am÷qsr sy ¤kwiSwq ikXw[ pRkwiSwq krny kI iqiQw : 01-01-2012