‫زبان هندی‬

‫زبان هندی (دیواناگری‪ ،)हिन्दी :‬یا دقیق‌تر هندی نوین معیار (دیواناگری‪ )मानक हिन्दी :‬یک زبان هندوآریایی است که در شمال و‬
‫مرکز هند بدان سخن گفته می‌شود‪ .‬هندی در واقع گونٔه معیار و سانسکریت‌شده‌ی[‪ ]۷‬زبان هندوستانی است که خود برپایه‬
‫گویش کهریبولی رایج در دهلی و مناطق پیرامونی در شمال هند پدید آمده‌است‪ ]۱۰[]۹[]۸[.‬هندی به خط دیواناگری نوشته می‌شود‬
‫و یکی از دو زبان رسمی دولت هند در کنار انگلیسی است‪ ]۱۱[.‬هندی همچنین زبان رسمی ‪ ۹‬ایالت و ‪ ۳‬قلمرو اتحادیه[‪ ]۱۵[]۱۴[]۱۳[]۱۲‬و‬
‫[‪]۱۶‬‬
‫یکی از ‪ ۲۲‬زبان برنامه‌ریزی‌شدٔه در جمهوری هند است‪.‬‬
 ‫هندی‬

‫هندی نوین معیار‬

‫‪ हिंदी‬هیندی‬

‫واژه «هندی» در خط دیواناگری‬

‫هند‬ ‫زبان بومی در‬

‫شمال‪ ،‬شرق‪ ،‬غرب و مرکز هند (کمربند زبان هندی)‬ ‫منطقه‬

‫
‬ ‫شمار گویشوران‬
‫مادری‪ ۳۲۲ :‬میلیون (‪)۲۰۱۱‬‬
‫دوم‪ ۲۷۰ :‬میلیون (‪]۲[)۲۰۱۶‬‬

‫هندواروپایی‬ ‫تبار‬
‫هندوایرانی‬
‫هندوآریایی‬
‫هندوآریایی مرکزی‬
‫هندی غربی[‪]۳‬‬
‫هندوستانی[‪]۳‬‬
‫هندی‬

‫سانسکریت ودایی‬ ‫گونه‌های نخستین‬

‫سانسکریت کالسیک‬
‫پراکریت سائوراسنی‬
‫اپبرمشه سائوراسنی‬
‫هندی باستان‬
‫هندی‬

‫زبان‌های هندوآریایی مرکزی را ببینید‬ ‫گویش‌ها‬

‫دیواناگری‬ ‫سامانه نوشتاری‬

‫کایتهی (تاریخی)‬

‫خط التین (غیررسمی)‬

‫بریل دیواناگری‬

‫هندی اشاره‬ ‫گونه‌های اشاره‬

‫وضعیت رسمی‬

‫‪ ‬هند‬ ‫زبان رسمی در‬

‫(زبان حفاظت‌شده)[‪]۴‬‬ ‫‪ ‬آفریقای جنوبی‬ ‫زبان اقلیت

‬
‫شناخته‌شده در‬
 ‫مرکزی[‪]۵‬‬ ‫مدیریت هندی‬ ‫تنظیم‌شده توسط‬

‫کدهای زبان‬

‫‪hi‬‬ ‫ایزو ‪۶۳۹–۱‬‬

‫‪hin‬‬ ‫ایزو ‪۶۳۹–۲‬‬

‫‪hin‬‬ ‫ایزو ‪۶۳۹–۳‬‬

‫‪)hin-hin (http://multitree.org/codes/hin-hin‬‬ ‫فهرست لینگوییست‬

‫‪hind1269 (http://glottolog.org/resour‬‬ ‫گالتولوگ‬

‫[‪]۶‬‬ ‫‪)ce/languoid/id/hind1269‬‬

‫‪AAF-qf-59‬‬ ‫زبان‌شناسی‬

‫مناطق هندی‌زبان‬
‫‪   ‬زبان بومی و بیشینه‬
‫‪   ‬زبان رسمی‬
‫‪   ‬زبان دوم یا غیررسمی‬

‫هندی زبان میانجی در مناطق کمربند زبان هندی و تا حد کمتری سایر بخش‌های هند است‪ ]۱۷[]۱۲[.‬بیرون از هند‪ ،‬زبان‌های متعددی‬
‫رسمًا به عنوان «هندی» شناخته می‌شوند ولی به زبان هندی نوین معیار که در این مقاله مورد بحث است‪ ،‬مربوط نمی‌شوند و به‬
‫جای آن به گویش‌های دیگری از زبان‌های هندوآریایی همچون اودهی و بوجپوری اطالق می‌شوند‪ .‬هندی فیجی که در فیجی‬
‫رسمی است[‪ ]۱۸‬و هندی کارائیبی که در ترینیداد و توباگو‪ ،‬گویان و سورینام رایج هستند نیز شامل این زبان‌ها‬
‫می‌شوند‪ ]۲۲[]۲۱[]۲۰[]۱۹[.‬جدای از خط و دایره واژگان رسمی‪ ،‬گویشوران هندی معیار نسبت به گویشوران اردوی معیار که گونٔه‬
‫هستند‪]۲۳[.‬‬ ‫رسمی دیگری از زبان هندوستانی است‪ ،‬دارای فهم متقابل‬

‫هندی چهارمین زبان بر پایه جمعیت سخنگویان بومی در جهان پس از ماندارین‪ ،‬اسپانیایی و انگلیسی است[‪ ]۲۴‬و در کنار اردو به‬
‫می‌رود‪]۲۶[]۲۵[.‬‬ ‫عنوان زبان هندوستانی‪ ،‬سومین زبان بر پایه مجموع تعداد سخنوران در جهان پس از ماندارین و انگلیسی به‌شمار‬
 ‫نام‬

‫واژه هندی در اصل به ساکنان جلگه سند و گنگ اطالق می‌شد‪ .‬این نام در فارسی از هندی یا هندو در پارسی باستان گرفته شده‬
‫گرفته‌است‪]۲۸[]۲۷[.‬‬ ‫که خود از واژه سانسکریت سندو (ु‪ )सिन्ध‬به معنای رود سند ریشه‬

‫در گذشته در ادبیات فارسی واژگان هنَد وی (‪ )हिंदवी‬یا هندویی (‪ )हिंदुई‬نیز به معنای «هندی» کاربرد داشتند و در آثار افرادی‬
‫یافت‪]۳۰[]۲۹[.‬‬ ‫چون امیرخسرو دهلوی می‌توان به‌کاربردن آن‌ها را‬

‫تاریخ‬

‫هندی همچون سایر زبان‌های هندوآریایی نوادٔه مستقیم سانسکریت ودایی است که پس از گذر از دوره‌های پراکریت سائوراسنی‬
‫و اپبرمشه شورسینی به هندی باستان و در پایان هندی نوین رسیده‌است‪ .‬پس از ورود حکومت اداری اسالمی به شمال هند‪،‬‬
‫هندی باستان وام‌واژگان بسیاری را از زبان فارسی و عربی دریافت کرد که منجر به پیشرفت زبان هندوستانی شد‪ ]۳۱[.‬در قرن‬
‫هجدهم‪ ،‬نسخه‌ای به شدت فارسی‌شده از هندوستانی به نام زبان اردو پدید آمد‪ ]۳۴[]۳۳[]۳۲[.‬اهمیت روزافزون زبان هندوستانی در‬
‫هند استعماری و ارتباط اردو با مسلمانان‪ ،‬هندوها را بر آن داشت تا نسخه سانسکریت‌شدٔه هندوستانی را به کار برند که منجر به‬
‫شد‪]۳۶[]۳۵[.‬‬ ‫شکل‌گیری هندی نوین معیار یک قرن پس از ایجاد اردو‬

‫پیش از معیارسازی هندی بر پایه گویش دهلی‪ ،‬گویش‌ها و زبان‌های مختلف کمربند هندی همچون اودهی و برج از طریق‬
‫معیارسازی ادبی برجسته شدند‪ .‬ادبیات نخستین هندی در قرون ‪ ۱۲‬و ‪ ۱۳‬میالدی شکل گرفت‪ .‬این مجموعه کار شامل‬
‫حماسه‌هایی مانند نمایشنامه‌های دهوال مارو به زبان مارواری‪ ]۳۷[،‬پریتهویراج راسو به زبان برج و آثار امیرخسرو دهلوی به‬
‫[‪]۳۸‬‬
‫گویش دهلی بود‪.‬‬

‫هندی نوین معیار که بر پایه گویش دهلی و پیرامونش است‪ ،‬از طریق معیارسازی ادبی به برجستگی رسید و به مرور جای سایر‬
‫گونه‌های به کار رفته در آثار ادبی همچون اودهی‪ ،‬مایتهیلی و برج را گرفت‪ .‬هندی نوین و سنت ادبی آن در اواخر قرن هجدهم‬
‫تکامل یافت‪ ]۳۹[.‬در اواخر قرن نوزدهم‪ ،‬جنبشی برای توسعه بیشتر هندی به عنوان گونٔه معیار هندوستانی جدای از اردو شکل‬
‫گرفت و در نتیجه آن در سال ‪ ۱۸۸۱‬ایالت بیهار برای نخستین بار در هند‪ ،‬هندی را به جای اردو عنوان زبان رسمی خود‬
‫پذیرفت‪]۴۰[.‬‬

‫پس از استقالل هند دولت هند در سال ‪ ،۱۹۵۴‬کمیته‌ای را برای تهیه دستور زبان هندی تشکیل داد‪ .‬گزارش این کمیته در سال‬
‫‪ ۱۹۵۸‬با عنوان دستور زبان پایٔه هندی نوین منتشر شد‪ .‬معیارسازی امالیی با استفاده از خط دیواناگری نیز توسط مدیریت هندی‬
‫مرکزی وزارت آموزش و فرهنگ هند برای ایجاد یکنواختی در نوشتن‪ ،‬بهبود شکل برخی از نویسه‌های دیواناگری و معرفی‬
‫نشانه‌هایی برای بیان صداهای دیگر زبان‌ها انجام گرفت‪ .‬با تالش‌ها و تجمعات بسیار ملی‌گرایان‪ ،‬مجلس مؤسسان هند در ‪۱۴‬‬
‫سپتامبر ‪ ۱۹۴۹‬هندی را که به خط دیواناگری نوشته شده بود به عنوان زبان رسمی جمهوری هند تصویب کرد و بدین ترتیب‬
‫گرفت‪]۴۳[]۴۲[]۴۱[.‬‬ ‫هندی جای اردو را که در راج بریتانیا استفاده می‌شد‪،‬‬

‫پراکندگی جغرافیایی‬
 ‫پراکندگی گویشوران مادری هندی طبق گزارش خودشان در‬
‫سرشماری سال ‪.۲۰۱۱‬‬
‫‪۰٪   ‬‬
‫‪۱۰۰٪   ‬‬

‫هندی زبان میانجی شمال هند در مناطق معروف به کمربند زبان هندی است و همچنین در کنار انگلیسی زبان رسمی دولت هند‬
‫[‪]۴۴‬‬
‫است‪.‬‬

‫در شمال شرق هند یک پیجین به نام هندی هفلونگ به عنوان زبان میانجی مردمی غیرهندی‌زبان در مناطق هفلونگ آسام‬
‫پذیرفته شده‌است‪ ]۴۵[.‬هندی همچنین در آروناچال پرادش میان بومیانی که بیش از ‪ ۵۰‬گویش محلی دارند نقش زبان میانجی را‬
‫می‌کند‪]۴۶[.‬‬ ‫بازی‬

‫هندی برای بیشتر پاکستانی‌هایی که به اردو تسلط دارند به آسانی درک می‌شود؛ عالوه بر این‪ ،‬رسانه‌های هند به‌طور گسترده‌ای‬
‫در پاکستان دیده می‌شوند‪ ]۴۷[.‬گروهی نیز افغانستان‪ ،‬به ویژه در کابل‪ ،‬هندی‪-‬اردو را به دلیل محبوبیت و نفوذ فیلم‌ها‪ ،‬ترانه‌ها و‬
‫می‌گویند‪]۴۹[]۴۸[.‬‬ ‫بازیگران بالیوود در این کشور می‌فهمند و بدان سخن‬

‫هندی همچنین توسط توسط جمعیت بزرگی از مردم مادهشی نپال (افرادی با ریشه در شمال هند که طی صدها سال به نپال‬
‫مهاجرت کرده‌اند) سخن گفته می‌شود‪ .‬جدای از این‪ ،‬هندی توسط جمعیت بزرگی از هندی‌های خارج از هند و افراد با ریشه‬
‫هندی تکلم می‌شود‪ .‬جوامع بسیار بزرگی با ریشه‌هایی از شمال هند در کشورهایی مانند ایاالت متحده آمریکا‪ ،‬بریتانیا‪ ،‬امارات‬
‫متحده عربی‪ ،‬ترینیداد و توباگو‪ ،‬گویان‪ ،‬سورینام‪ ،‬آفریقای جنوبی‪ ،‬فیجی و موریس زندگی می‌کنند و به هندی در خانه و میان‬
‫جوامع هندی سخن می‌گویند‪ .‬بیرون از هند ‪ ۸‬میلیون گویشور هندی در نپال؛ ‪ ۸۶۳٬۰۷۷‬نفر در ایاالت متحده؛[‪ ۴۵۰٬۱۷۰ ]۵۱[]۵۰‬نفر در‬
‫موریس؛ ‪ ۳۸۰٬۰۰۰‬نفر در فیجی؛[‪ ۲۵۰٬۲۹۲ ]۵۲‬نفر در آفریقای جنوبی؛ ‪ ۱۵۰٬۰۰۰‬نفر در سورینام؛[‪ ۱۰۰٬۰۰۰ ]۵۳‬نفر در اوگاندا؛ ‪ ۴۵٬۸۰۰‬نفر در‬
‫بریتانیا؛[‪ ۲۰٬۰۰۰ ]۵۴‬نفر در نیوزیلند؛ ‪ ۲۰٬۰۰۰‬نفر در آلمان؛ ‪ ۲۶٬۰۰۰‬نفر در ترینیداد و توباگو[‪ ]۵۳‬و ‪ ۳٬۰۰۰‬نفر در سنگاپور وجود دارند‪.‬‬

‫وضعیت رسمی‬
‫هند‬
‫قسمت هجدهم قانون اساسی هند به زبان رسمی کشور مشترک‌المنافع هند می‌پردازد‪ .‬طبق ماده ‪ ،۳۴۳‬هندی به خط دیواناگری و‬
‫انگلیسی زبان‌های رسمی اتحادیه هستند‪:‬‬

‫(‪ )۱‬زبان رسمی اتحادیه‪ ،‬هندی به خط دیواناگری خواهد بود‪ .‬شکل اعدادی که برای اهداف رسمی اتحادیه‬
‫استفاده می‌شود‪ ،‬شکل بین‌المللی اعداد هندی است‪
.‬‬

‫(‪ )۲‬صرف نظر از آنچه در بند (‪ )۱‬وجود دارد‪ ،‬استفاده از زبان انگلیسی برای مدت پانزده سال پس از آغاز‬
‫این قانون اساسی‪ ،‬برای تمام اهداف رسمی اتحادیه که برای آن پیش از شروع چنین کاری استفاده می‌شد‪،‬‬
‫ادامه دارد‪ :‬به شرطی که رئیس‌جمهور بتواند در طی مدت یاد شده‪ ،‬حکم اجازه استفاده از زبان هندی‬
‫عالوه بر انگلیسی و فرم عددی دیواناگری عالوه بر فرم بین‌المللی اعداد هندی را برای هر یک از اهداف‬
‫[‪]۴۴‬‬
‫رسمی اتحادیه صادر کند‪.‬‬

‫پیش‌بینی می‌شد که هندی تا سال ‪ ۱۹۶۵‬به عنوان تنها زبان کاری دولت مرکزی تبدیل شود (طبق بخشنامه‌های ماده ‪ )۲( ۳۴۴‬و‬
‫ماده ‪ ]۵۵[،)۳۵۱‬در حالی که دولت‌های ایالتی آزاد باشند و به زبان دلخواه خود کار کنند‪ .‬با این حال‪ ،‬مقاومت گسترده در برابر‬
‫تحمیل زبان هندی به غیربومیان‪ ،‬به ویژه در جنوب هند (مانند موارد موجود در تامیل نادو) منجر به تصویب قانون زبان‌های‬
‫رسمی ‪ ۱۹۶۳‬شد که استفاده از انگلیسی به‌طور نامحدود برای همه اهداف رسمی را مجاز می‌دانست‪ ،‬اگرچه دستور قانون‬
‫اساسی برای دولت مرکزی برای تشویق گسترش زبان هندی حفظ شد و امروزه به شدت بر سیاست‌های آن تأثیر‬
‫[‪]۵۶‬‬
‫گذاشته‌است‪.‬‬

‫هندی در سطح ایالتی در ایالت‌های بیهار‪ ،‬چتیسگر‪ ،‬هاریانا‪ ،‬هیماچال پرادش‪ ،‬جارکند‪ ،‬مادیا پرادش‪ ،‬میزورام‪ ،‬راجستان‪ ،‬اوتار‬
‫پرادش و اوتاراکند رسمی است‪ ]۵۷[.‬هندی همچنین در بنگال غربی در مناطقی که بیش از ‪ ٪۱۰‬از اهالی آن‌ها هندی‌زبان هستند نیز‬
‫یکی از زبان‌های رسمی است‪ ]۶۰[]۵۹[]۵۸[.‬هرکدام از این ایالت‌ها ممکن است یک «زبان رسمی» دیگر نیز داشته باشند‪ .‬برای مثال‪،‬‬
‫در اوتار پرادش اردو نیز رسمی است‪ .‬هندی همچنین در قلمروهای اتحادیه دهلی‪ ،‬جزایر آندامان و نیکوبار و دادرا و نگر حویلی‬
‫و دامان و دیو نیز عنوان زبان رسمی را دارد‪.‬‬

‫فیجی‬

‫بیرون از آسیا‪ ،‬زبان اودهی (یک گویش هندی شرقی) با تأثیراتی از بوجپوری‪ ،‬بیهاری‪ ،‬فیجیایی و انگلیسی در فیجی رایج‬
‫است‪ ]۶۱[]۵۲[.‬این زبان در فیجی طبق قانون اساسی ‪ ۱۹۹۷‬زبان رسمی است[‪ ]۶۲‬و به آن «هندوستانی» اطالق می‌شود‪ ،‬گرچه در‬
‫[‪]۵۲‬‬
‫قانون اساسی ‪ ،۲۰۱۳‬به سادگی «هندی فیجی» نامیده شد‪ ۳۸۰٬۰۰۰ ]۶۳[.‬نفر در فیجی به این زبان سخن می‌گویند‪.‬‬

‫آفریقای جنوبی‬

‫بیش از ‪ ۴۳۶٬۰۰۰‬نفر از مردم این کشور زبان هندی را می‌فهمند‪ ]۶۴[.‬مطابق قانون اساسی‪ ،‬هندی یک زبان حفاظت‌شده در این‬
‫[‪]۴‬‬
‫کشور است و دولت موظف به ترویج و احترام به آن است‪.‬‬

‫ریخت‌شناسی‬

‫اسم‬
‫در هندی همانند بسیاری از زبان‌های اصلی اروپایی و برخالف فارسی‪ ،‬اسم‌ها دارای دو جنس دستوری نر و ماده هستند و در این‬
‫زبان حتی اشیای بی‌جان نیز جنسیت دارند‪ .‬اسم‌ها همچنین از نظر شمار به دو گروه مفرد و جمع و سه حالت دستوری مستقیم‪،‬‬
‫[‪]۶۵‬‬
‫ندایی و غیرفعلی تقسیم می‌شوند‪.‬‬

‫فعل‬

‫سامانه فعلهای هندی به‌طور عمده حول ترکیبی از نمود و زمان‪/‬وجه ساخته می‌شود‪ .‬فعل‌ها در هندی شامل الیه‌های پی‌درپی‬
‫عناصر (عطفی) در سمت راست ریشه است‪ ]۶۶[.‬فعل‌های هندی دارای سه نمود کامل‪ ،‬عادتی و استمراری هستند که هر کدام از‬
‫دارند‪]۶۷[.‬‬ ‫آن‌ها همبستگی‌های ریخت‌شناسانٔه آشکاری‬

‫نحو‬

‫ترتیب پیش‌فرض ترکیبات در جمالت هندی نهاد‪-‬مفعول‪-‬فعل است گرچه این ترتیب در جمالت قواعد سخت و صریحی ندارد و‬
‫انحرافات بسیاری را می‌توان در جمالت هندی یافت‪ .‬با این حال اگر هر دو حالت برایی و مفعولی ترکیبات جمله را نشانه‌گذاری‬
‫کنند‪ ،‬فاعل همواره پیش از مفعول مستقیم می‌آید‪ .‬صفت‌های اسنادی نیز پیش از اسمی می‌آیند‪ ،‬اما همچنین می‌توانند برای‬
‫بیشتر شاعرانه به نظر رسیدن جمله یا تأکید بیشتر روی صفت پس از آن نیز قرار گیرند‪ .‬قیدها نیز پیش از صفت‌هایی که در‬
‫موردشان هستند می‌آیند‪.‬‬

‫نشانه‌های منفی‌ساز و سؤالی به‌طور پیش فرض پیش از فعل می‌آیند اما می‌توانند پس از آن نیز ظاهر شوند‪ .‬با این حال‬
‫موقعیت نشانه منفی‌ساز انعطاف‌پذیرتر است و اگر جمله دارای فعل کمکی باشد می‌تواند پیش یا پس از آن واقع شود‪ .‬هرگاه‬
‫منفی‌ساز پس از فعل به جای پیش از آن به وجود آید‪ ،‬بر نفی تأکید دارد‪ .‬نفی هرگز نمی‌تواند قبل از اسم باشد‪« .‬کیا» (به معنای‬
‫[‪]۶۸‬‬
‫«چه؟») را می‌توان در هر جایی از جمله به جز پیش از فعل قرار داد‪.‬‬

‫واژگان‬

‫مقالٔه اصلی‪ :‬واژگان هندوستانی‬

‫به‌طور سنتی‪ ،‬واژگان هندی با توجه به ریشه به پنج دسته اصلی تقسیم می‌شوند‪:‬‬

‫واژگان ططسم (َط طَس م «همچون آن»)‪ :‬این دسته واژگانی هستند که در هندی همانند سانسکریت نوشته می‌شوند (به جز‬
‫عدم وجود عطف نهایی)‪ .‬این واژگان سانسکریت مستقیمًا از آن یا از طریق پراکریت بدون هیچ تغییری به هندی رسیده‌اند؛‬
‫برای نمونه ‪ नाम nām‬هندی و ‪ नाम nāma‬سانسکریت‪.‬‬

‫واژگان ارطدسم (َا َر َط دَس م «نیمه‪-‬ددسم»)‪ :‬چنین واژگانی معموًال وام‌واژگانی از سانسکریت هستند که پس از وام‬
‫گرفته‌شدن‪ ،‬تغییرات صوتی پیدا کرده‌اند؛ برای نمونه ‪ सूरज sūraj‬هندی از ‪ सूर्य sūrya‬سانسکریت‪.‬‬

‫واژگان دطَب َه و (َد طَب َه و «زادٔه آن»)‪ :‬این دسته واژگانی بومی هندی هستند که پس از گذراندن قوانین واجی از سانسکریت‬
‫گرفته شده‌اند؛ برای نمونه َق م ‪ qam‬هندی از َق رمه ‪ qarme‬سانسکریت‪.‬‬
 ‫واژگان َط َش ج (َط َش ج)‪ :‬چنین واژگانی نام‌آوا یا وام‌واژه‌هایی از زبان‌های غیرهندوآریایی بومی هند هستند که از واژگان‬
‫تاییدشده هندوآریایی ریشه نمی‌گیرند‪.‬‬

‫واژگان وطشه (ِو َط شه «بیگانه»)‪ :‬این واژگان وام‌واژه‌های زبان‌های غیربومی هند هستند که بیشتر از فارسی‪ ،‬عربی‪ ،‬انگلیسی‬
‫و پرتغالی گرفته شده‌اند‪ .‬برای نمونه ‪ क़िला qela‬از «قلعه» فارسی‪ कमेटी kameṭī ،‬از ‪ committee‬انگلیسی و ‪साबुन‬‬
‫‪ sābun‬از «صابون» عربی‪.‬‬

‫وام‌واژه‌ها‬

‫هندی به دلیل اینکه زبان میانجی به‌شمار می‌رود‪ ،‬دارای وام‌واژگان بسیاری‪ ،‬عمدتًا از سانسکریت‪ ،‬فارسی‪ ،‬عربی‪ ،‬دراویدی‪ ،‬ترکی‪،‬‬
‫پرتغالی و انگلیسی و همچنین تا حد کمتری چینی و فرانسوی است‪ ]۷۰[]۶۹[.‬هندی معیار بیشتر واژگان رسمی و فنی خود را از‬
‫سانسکریت گرفته‌است درحالی که منبع اردو برای این واژگان بیشتر فارسی و عربی است‪.‬‬

‫بسیاری از واژه‌های فارسی به دلیل تأثیر حاکمان گورکانی شمال هند که به فارسی صحبت و فرهنگ ایرانی‌شده‌ای را دنبال‬
‫می‌کردند وارد فرهنگ لغت هندی شدند‪ .‬بسیاری از واژه‌های عربی نیز از طریق فارسی وارد هندوستانی شدند‪ .‬گویش فارسی که‬
‫توسط نخبگان حاکم مغول صحبت می‌شد به دری معروف بود‪ .‬دربارٔه پیشینٔه رواج زبان و ادب پارسی در شبه‌قاره‪ ،‬از مدارک‬
‫تاریخی چنین برمی‌آید که در سدٔه سوم هجری‪ ،‬برای نخستین بار هندوان فرصت یافتند تا با فارسی‌زبانان آشنایِی مؤثر پیدا‬
‫کنند‪ .‬در اوایل سده چهارم هجری‪ ،‬در ِس ند شاعری ظهور کرد مشهور به رابعه بنت کعب که اشعار فصیح دلکشی از او در‬
‫[‪]۷۱‬‬
‫قدیمی‌ترین تذکره‌ها نقل شده‌است و می‌رساَن د که در زمان او‪ ،‬زبان فارسی در ِس ند رواج داشته‌است‪.‬‬

‫نفوذ فارسی در هند در دورٔه غزنویان افزایش یافت و با تأسیس امپراتوری مغول هندوستان به اوج خود در هند رسید و زبان‬
‫رسمی هندوستان شد‪ .‬زبان فارسی هندوستان شاعران بزرگی همچون بیدل دهلوی و امیر خسرو دهلوی و دستگاه شعری سبک‬
‫هندی را در خود پروراند‪ .‬از دیگر شاعران نامدار فارسی زبان شبه قاره هندوستان‪ ،‬می‌توان از اقبال الهوری نام برد‪ ]۷۲[.‬همچنین‬
‫فارسی‌زبانان هندوستان‪ ،‬واژه‌نامه‌های ارزشمندی برای زبان فارسی گردآوری کردند که از آن‌جمله می‌توان به فرهنگ ابراهیمی از‬
‫ابراهیم قوام‌الدین فروغی و فرهنگ آنندراج از محمد پاشا‪ ،‬اشاره کرد‪.‬‬

‫فارسی پیش از آنکه هندوستان مستعمره انگلستان شود‪ ،‬دومین زبان رسمی این کشور (در دوره گورکانیان زبان رسمی) و زبان‬
‫فرهنگی و علمی به‌شمار می‌رفت‪ .‬اما پس از استعمار‪ ،‬انگلیسی‌ها در سال ‪ ۱۸۳۲‬میالدی با اجبار زبان انگلیسی را جایگزین زبان‬
‫فارسی کردند‪ ]۷۳[.‬امروزه در حدود یک میلیون نسخه خطی به زبان فارسی در هند وجود دارد که این میزان یک دهم کل نسخ‬
‫[‪]۷۴‬‬
‫خطی موجود در این کشور است و خط فارسی در منابع علمی کشور هند بسیار رایج است‪.‬‬

‫نوشتار‬
 ‫نوشته‌های هندی‬

‫مقالٔه اصلی‪ :‬دیواناگری‬

‫هندی به دیواناگری نوشته می‌شود که شامل ‪ ۱۱‬واکه و ‪ ۳۳‬همخوان است که از چپ به راست نوشته می‌شود‪ .‬بیشتر حروف‬
‫دارای خطی افقی در بخش باالیی خود هستند و اتصال حروف با کمک همین خط افقی انجام می‌پذیرد و از این طریق به‌سادگی‬
‫[‪]۷۵‬‬
‫قابل تشخیص است‪.‬‬

‫در این خط تمام صامتها و اکثر مصوتها همیشه نوشته می‌شوند و از این لحاظ یادگرفتن خواندن دقیق کلمات برای خارجیان‬
‫نسبت به خط عربی در حالتی که حرکت‌گذاری نشده باشد‪ ،‬آسان‌تر است‪ .‬تنها مصوتی که نوشته نمی‌شود فتحه است که البته‬
‫تشخیص جایی که باید فتحه تلفظ شود بسیار ساده است زیرا قاعده این است که اگر بین دو حرف مصوت دیگری نباشد و آن‬
‫دو به همدیگر نیز نچسبیده باشند مصوت بین آن‌ها فتحه است و این قاعده همیشه ثابت است‪.‬‬

‫واکه‌ها‬

‫واکه‌های هندی به دو گروه کوتاه و بلند تقسیم می‌شوند‪.‬‬

 ‫برابر انگلیسی‪/‬یادداشت‬ ‫دیواناگری نویسه‌گردانی‬

‫مانند ‪about‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪अ‬‬

‫مانند ‪father‬‬ ‫‪)aa (ā‬‬ ‫‪आ‬‬

‫مانند ‪sit‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪इ‬‬

‫مانند ‪elite‬‬ ‫‪)ee (ī‬‬ ‫‪ई‬‬

‫مانند ‪put‬‬ ‫‪u‬‬ ‫‪उ‬‬

‫مانند ‪flute‬‬ ‫‪)oo (ū‬‬ ‫‪ऊ‬‬

‫مانند ‪ trip‬یا ‪ heard‬در اسکاتلندی (کاربردش در هندی کم است)‬ ‫‪)ri (ṛ‬‬ ‫‪ऋ‬‬

‫‪ e‬کشیده‪ .‬این ادغام نیست؛ نواخت افت ندارد‪.‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪ए‬‬

‫مانند ‪ ،fair‬گاهی یک ‪ ए‬بلندتر‪ ،‬در گویش‌های شرقی مانند ‪bright‬‬ ‫‪ai‬‬ ‫‪ऐ‬‬

‫این ادغام نیست؛ نواخت افت ندارد‪.‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪ओ‬‬

‫مانند ‪ ،caught‬در گویش‌های شرقی مانند ‪town‬‬ ‫‪au‬‬ ‫‪औ‬‬

‫همخوان‌ها‬

‫در هندی همخوان‌های ناآشنای بسیاری برای فارسی‌زبانان وجود دارد‪ ،‬از جمله همخوان‌های حلقی و برگشته‪.‬‬
 ‫برابر انگلیسی‪/‬یادداشت‬ ‫دیواناگری نویسه‌گردانی‬

‫مانند ‪.skip‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪क‬‬

‫مانند ‪.sinkhole‬‬ ‫‪kh‬‬ ‫‪ख‬‬

‫مانند ‪.go‬‬ ‫‪g‬‬ ‫‪ग‬‬

‫مانند ‪.doghouse‬‬ ‫‪gh‬‬ ‫‪घ‬‬

‫مانند ‪ .sing‬فقط در وام‌واژه‌های سانسکریت‪ ،‬به صورت مستقل استفاده نمی‌شود‪.‬‬ ‫‪)ng (ṅ‬‬ ‫‪ङ‬‬

‫مانند ‪.church‬‬ ‫‪)ch (c‬‬ ‫‪च‬‬

‫مانند ‪.pinchhit‬‬ ‫‪)chh (ch‬‬ ‫‪छ‬‬

‫مانند ‪.jump‬‬ ‫‪j‬‬ ‫‪ज‬‬

‫مانند ‪.dodge her‬‬ ‫‪jh‬‬ ‫‪झ‬‬

‫مانند ‪ .canyon‬فقط در وام‌واژه‌های سانسکریت‪ ،‬به صورت مستقل استفاده نمی‌شود‪.‬‬ ‫‪)n (ñ‬‬ ‫‪ञ‬‬

‫مانند ‪ .tick‬برگشته‪ ،‬ولی هنوز یک صدای "سخت" ‪ t‬شبیه به انگلیسی دارد‪.‬‬ ‫‪)t (ṭ‬‬ ‫‪ट‬‬

‫مانند ‪ .lighthouse‬برگشته‬ ‫‪)th (ṭh‬‬ ‫‪ठ‬‬

‫مانند ‪ .doom‬برگشته‬ ‫‪)d (ḍ‬‬ ‫‪ड‬‬

‫مانند ‪ .mudhut‬برگشته‬ ‫‪)dh (ḍh‬‬ ‫‪ढ‬‬

‫‪ .retroflex n‬فقط در وام‌واژه‌های سانسکریت‪.‬‬ ‫‪)n (ṇ‬‬ ‫‪ण‬‬

‫در فارسی وجود ندارد‪ .‬ت دندانی‌تر‪ ،‬با کمی صدای ث‪ .‬نرم‌تر از ت فارسی‪.‬‬ ‫‪t‬‬ ‫‪त‬‬

‫نسخه حلقی حرف پیشین‪ ،‬مانند ‪ thanks‬یا ‪ the‬نیست‪.‬‬ ‫‪th‬‬ ‫‪थ‬‬

‫‪ d‬دندانی‪.‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪द‬‬

‫نسخه حلقی حرف پیشین‪.‬‬ ‫‪dh‬‬ ‫‪ध‬‬

‫‪ n‬دندانی‪.‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪न‬‬

‫مانند ‪.spin‬‬ ‫‪p‬‬ ‫‪प‬‬

‫مانند ‪.u'ph'ill‬‬ ‫‪f/ph‬‬ ‫‪फ‬‬

‫مانند ‪.be‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪ब‬‬

‫مانند ‪.abhor‬‬ ‫‪bh‬‬ ‫‪भ‬‬

‫مانند ‪.mere‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪म‬‬

‫مانند ‪.yet‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪य‬‬

‫مانند ‪ pero‬اسپانیایی با گردش زبان‪ .‬مانند ‪ rr‬در اسپانیایی‪ ،‬آلمانی یا انگلیسی اسکاتلندی‬
‫‪r‬‬ ‫‪र‬‬
‫نپیچانید‪.‬‬
 ‫مانند ‪.lean‬‬ ‫‪l‬‬ ‫‪ल‬‬

‫مانند ‪ vaca‬اسپانیایی‪ ،‬بین ‪ v‬و ‪ w‬انگلیسی‪ ،‬ولی بدون گرد کردن لب در ‪ w‬انگلیسی‪.)IPA: ʋ( .‬‬ ‫‪v/w‬‬ ‫‪व‬‬

‫مانند ‪.shoot‬‬ ‫‪)sh (ś‬‬ ‫‪श‬‬

‫تقریبًا برگشت غیرقابل تشخیص حرف باالیی‪ .‬فقط در وام‌واژه‌های سانسکریت‪.‬‬ ‫‪)sh (ṣ‬‬ ‫‪ष‬‬

‫مانند ‪.see‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪स‬‬

‫مانند ‪.him‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪ह‬‬

‫شماره‌ها‬

‫شماره‌های دیواناگری به شرح زیر می‌باشند‪:‬‬

‫شماره‌های دیواناگری‬

‫‪९ ८ ७ ६ ५ ४ ३ २ १ ०‬‬
‫‪۹ ۸ ۷ ۶ ۵ ۴ ۳ ۲ ۱ ۰‬‬

‫مقایسه با اردو‬

‫از نظر زبان‌شناسی‪ ،‬هندی و اردو دو گونٔه معیار از یک زبان و نسبت به یکدیگر قابل فهم هستند‪ ]۷۶[.‬هندی به خط دیواناگری‬
‫نوشته می‌شود و دارای واژگان سانسکریت بیشتری نسبت به اردو است‪ ،‬درحالی که اردو به خط عربی نوشته می‌شود و دارای‬
‫وام‌واژه‌های فارسی و عربی بیشتری نسبت به هندی است‪ .‬گرچه هر دو دارای یک هسته واژه‌ای از کلمات بومی پراکریت و‬
‫سانسکریت با شمار زیادی وام‌واژٔه فارسی و عربی هستند‪ ]۷۸[]۷۷[.‬به همین دلیل و همچنین این واقعیت که این دو گونه از یک‬
‫دستور زبان یکسان برخوردار هستند‪ ]۷۷[]۲۳[]۱۰[،‬همه زبان‌شناسان آن‌ها را دو گونٔه معیار از یک زبان به نام هندوستانی یا هندی‪-‬‬
‫[‪]۹[]۲۳[]۱۰[]۷۶‬‬
‫اردو می‌دانند‪.‬‬

‫هندی رایج‌ترین زبان رسمی در هند و اردو زبان ملی و میانجی پاکستان و یکی از ‪ ۲۲‬زبان رسمی هند و زبان رسمی در اوتار‬
‫پرادش‪ ،‬جامو و کشمیر و دهلی است‪ .‬در نظر گرفتن هندی و اردو به عنوان زبان‌های جداگانه عمدتًا ناشی از سیاست و به دلیل‬
‫است‪]۷۹[.‬‬ ‫رقابت هند و پاکستان‬

‫متن نمونه‬

‫متن زیر ماده ‪ ۱‬اعالمیه جهانی حقوق بشر (توسط سازمان ملل) به هندی باال است‪:‬‬

‫هندی‬
‫‪अनुच्छेद ۱ (एक) – सभी मनुष्यों को गौरव और अधिकारों के विषय में जन्मजात स्वतन्त्रता और समानता प्राप्त हैं। उन्हें बुद्धि‬‬
‫‪और अन्तरात्मा की देन प्राप्त है और परस्पर उन्हें भाईचारे के भाव से बर्ताव करना चाहिए।‬‬
‫نویسه‌گردانی (‪)IAST‬‬
 Anucched 1 (ek) – Sabhī manuṣyõ ko gaurav aur adhikārõ ke viṣay mẽ janmajāt svatantratā aur
samāntā prāpt hai. Unhẽ buddhi aur antarātmā kī den prāpt hai aur paraspar unhẽ bhāīcāre ke bhāv
.se bartāv karnā cāhie
)IPA( ‫آوانگاری‬
[ənʊtʃʰ:e:d e:k | səbʱi: mənʊʃjõ: ko: ɡɔ:ɾəʋ ɔ:r ədʱɪka:ɾõ ke: ma:mle: mẽ: dʒənmədʒa:t sʋətəntɾəta:
ɔ:r səma:nta: pɾa:pt hɛ: ‖ ʊnʱẽ bʊdʱ:ɪ ɔ:ɾ əntəɾa:tma: ki: de:n pɾa:pt hɛ: ɔ:ɾ pəɾəspəɾ ʊnʱẽ: bʱa:i:tʃa:ɾe:
ke: bʱa:ʋ se: bəɾta:ʋ kəɾnə tʃa:hɪe: ‖]
‫ترجمه‬
‫ عقالنیت و وجدان به آن‌ها ارزانی شده و الزم‬.‫ – تمام ابنای بشر آزاد زاده شده و در حرمت و حقوق با هم برابرند‬۱ ‫ماده‬
.‫است تا با یکدیگر عادالنه و برادرانه رفتار کنند‬

‫جستارهای وابسته‬

‫زبان اردو‬

‫زبان هندوستانی‬

‫منابع‬

Scheduled Languages in descending order of speaker's strength - 2011" (http://www.censusin" .1

dia.gov.in/2011Census/Language-2011/Statement-1.pdf) (PDF). Registrar General and
.Census Commissioner of India. 29 June 2018

E21:‫ الگو‬.2

Hindustani (2005). Keith Brown, ed. Encyclopedia of Language and Linguistics (2 ed.). Elsevier. .3
.ISBN 0-08-044299-4

Constitution of the Republic of South Africa, 1996 - Chapter 1: Founding Provisions" (http://ww" .4
w.gov.za/documents/constitution/chapter-1-founding-provisions). www.gov.za. Retrieved
.6 December 2014

Central Hindi Directorate: Introduction" (https://web.archive.org/web/20120504043836/http://" .5

hindinideshalaya.nic.in/english/aboutus/aboutus.html). Archived from the original (http://hin
dinideshalaya.nic.in/english/aboutus/aboutus.html) on 4 May 2012. Retrieved 18 February
.2014

Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). .6
"Hindi" (http://glottolog.org/resource/languoid/id/hind1269). Glottolog 2.2 (http://glottolog.
. org/). Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology
Constitution of India" (https://web.archive.org/web/20120402064301/http://lawmin.nic.in/olw" .7
ing/coi/coi-english/coi-indexenglish.htm). Archived from the original (http://lawmin.nic.in/ol
. wing/coi/coi-english/coi-indexenglish.htm) on 2 April 2012. Retrieved 21 March 2012

About Hindi-Urdu" (https://web.archive.org/web/20090815023328/http://sasw.chass.ncsu.ed" .8

Archived from the original (htt .‫ دانشگاه ایالتی کارولینای شمالی‬. )u/fl/faculty/taj/hindi/abturdu.htm
p://sasw.chass.ncsu.edu/fl/faculty/taj/hindi/abturdu.htm) on 15 August 2009. Retrieved
.9 August 2009

ISBN 978-1- .‫ انتشارات دانشگاه کمبریج‬.)English ‫ (به‬Basu, Manisha (2017). The Rhetoric of Hindutva .9
107-14987-8. "Urdu, like Hindi, was a standardized register of the Hindustani language deriving
from the Delhi dialect and emerged in the eighteenth century under the rule of the late
".Mughals

.‫ روتلج‬.)English ‫ (به‬Peter-Dass, Rakesh (2019). Hindi Christian Literature in Contemporary India .10
ISBN 978-1-00-070224-8. "Two forms of the same language, Nagarai Hindi and Persianized
Hindi (Urdu) had identical grammar, shared common words and roots, and employed different
".scripts

Constitutional Provisions: Official Language Related Part-17 of The Constitution Of India" (http" .11
s://web.archive.org/web/20170113064233/http://rajbhasha.nic.in/en/constitutional-provisio
Archived from the original (http://rajbhasha.ni .‫ دولت هند‬, ns). Department of Official Language
. c.in/en/constitutional-provisions) on 13 January 2017. Retrieved 15 February 2017

How languages intersect in India" (https://www.hindustantimes.com/india-news/how-languag" .12

esintersect-in-india/story-g3nzNwFppYV7XvCumRzlYL.html). Hindustan Times. 22
.November 2018

How many Indians can you talk to?" (https://www.hindustantimes.com/static/iframes/langua" .13

ge_probability_interactive/index.html). www.hindustantimes.com. Retrieved 22 December
.2019

Hindi and the North-South divide" (https://www.deccanherald.com/opinion/perspective/hindi-" .14

. and-north-south-divide-696931.html). 9 October 2018

Pillalamarri, Akhilesh. "India's Evolving Linguistic Landscape" (https://thediplomat.com/2018/0 .15

. 7/indias-evolving-linguistic-landscape/). thediplomat.com. Retrieved 22 December 2019

PART A Languages specified in the Eighth Schedule (Scheduled Languages)" (https://web.arc" .16
hive.org/web/20131029190612/http://censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Census_Data_O
nline/Language/Statement1.htm). Archived from the original (http://censusindia.gov.in/Cens
. us_Data_2001/Census_Data_Online/Language/Statement1.htm) on 29 October 2013
How many Indians can you talk to?" (https://www.hindustantimes.com/static/iframes/langua" .17
. ge_probability_interactive/index.html). www.hindustantimes.com

Hindi Diwas 2018: Hindi travelled to these five countries from India" (https://indianexpress.co" .18
m/article/research/hindi-diwas-2018-hindi-travelled-to-these-five-countries-from-india/). 14
.September 2018

Sequence of events with reference to official language of the Union" (https://web.archive.org/" .19
web/20110802071514/http://rajbhasha.nic.in/IIContent.aspx?t=enevents). Archived from
. the original (http://rajbhasha.nic.in/IIContent.aspx?t=enevents8) on 2 August 2011

रिपब्लिक ऑफ फीजी का संविधान (Constitution of the Republic of Fiji, the Hindi version)" (https://we" .20
b.archive.org/web/20131101180254/http://www.fiji.gov.fj/getattachment/5912a2ce-0260-4df
5-98b9-955360cd3aad/Click-here-to-download-the-Fiji-Constitution-(Hind.aspx). Archived
from the original (http://www.fiji.gov.fj/getattachment/5912a2ce-0260-4df5-98b9-955360cd3a
. ad/Click-here-to-download-the-Fiji-Constitution-(Hind.aspx) on 1 November 2013

Caribbean Languages and Caribbean Linguistics" (https://web.archive.org/web/20161220080" .21

555/http://uwispace.sta.uwi.edu/dspace/bitstream/handle/2139/41235/Caribbean%20Herita
ge%20Ferreira%202012.pdf?sequence=1) (PDF). University of the West Indies Press.
Archived from the original (http://uwispace.sta.uwi.edu/dspace/bitstream/handle/2139/4123
5/Caribbean%20Heritage%20Ferreira%202012.pdf?sequence=1) (PDF) on 20 December
.2016. Retrieved 16 July 2016

Richard K. Barz (8 May 2007). "The cultural significance of Hindi in Mauritius". South Asia: .22
Journal of South Asian Studies. 3: 1–13. doi:10.1080/00856408008722995 (https://doi.org/10.
. )1080%2F00856408008722995

‫ (به‬Gube, Jan; Gao, Fang (2019). Education, Ethnicity and Equity in the Multilingual Asian Context .23
ISBN 978-981-13-3125-1. "The national language of India and .‫ انتشارات اسپرینگر‬.)English
Pakistan 'Standard Urdu' is mutually intelligible with 'Standard Hindi' because both languages
share the same Indic base and are all but indistinguishable in phonology and grammar (Lust et
".)al. 2000

Mikael Parkvall, "Världens 100 största språk 2007" (The World's 100 Largest Languages in .24
Asterisks mark the 2010 estimates (http://www.ne.se/spr%C3%A5 .‫ ناسیونال انسکلوپدین‬2007), in
https://web.archive.or( ‫بایگانی‌شده‬ )k/v%C3%A4rldens-100-st%C3%B6rsta-spr%C3%A5k-2010
g/web/20121111051518/http://www.ne.se/spr%C3%A5k/v%C3%A4rldens-100-st%C3%B6rsta-
.Wayback Machine for the top dozen languages ‫ توسط‬۲۰۱۲ ‫ نوامبر‬۱۱ ‫در‬ )spr%C3%A5k-2010

English). ‫ (به‬Gambhir, Vijay (1995). The Teaching and Acquisition of South Asian Languages .25
University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8122-3328-5. "The position of Hindi-Urdu among
 the languages of the world is anomalous. The number of its proficient speakers, over three
".hundred million, places it in third of fourth place after Mandarin, English, and perhaps Spanish

Hindustani" (https://web.archive.org/web/20170729004822/http://www.encyclopedia.com/lit" .26

erature-and-arts/language-linguistics-and-literary-terms/language-and-
Archived from the original (http://www.encyclope .‫ انتشارات دانشگاه کلمبیا‬. )linguistics/hindustani
dia.com/literature-and-arts/language-linguistics-and-literary-terms/language-and-linguistics/hi
. ndustani) on 29 July 2017 – via encyclopedia.com

Mihir Bose (18 April 2006). The Magic of Indian Cricket: Cricket and Society in India (https://boo .27
978-1-134-  ks.google.com/books?id=6gyAAgAAQBAJ&pg=PA1). Routledge. pp. 1–3. ISBN
.24924-4

. India" (https://www.etymonline.com/word/india). Online Etymology Dictionary" .28

Khan, Rajak. "Indo-Persian Literature and Amir Khusro" (http://vle.du.ac.in/mod/book/print.ph .29

. p?id=11660). University of Delhi. Retrieved 17 February 2018

Losensky, Paul E. (15 July 2013). 8184755228 In the Bazaar of Love: The Selected Poetry of .30
Amir Khusrau (https://books.google.com/books?id=yexgmTQIYhUC&q=ISBN) Check |url=
.value (help). Penguin UK. ISBN 9788184755220 – via Google Books

English). Routledge. ‫ (به‬Jain, Danesh; Cardona, George (2007). The Indo-Aryan Languages .31
ISBN 978-1-135-79711-9. "The primary sources of non-IA loans into MSH are Arabic, Persian,
Portuguese, Turkic and English. Conversational registers of Hindi/Urdu (not to mentioned
formal registers of Urdu) employ large numbers of Persian and Arabic loanwords, although in
Sanskritized registers many of these words are replaced by tatsama forms from Sanskrit. The
Persian and Arabic lexical elements in Hindi result from the effects of centuries of Islamic
administrative rule over much of north India in the centuries before the establishment of British
rule in India. Although it is conventional to differentiate among Persian and Arabic loan
elements into Hindi/Urdu, in practice it is often difficult to separate these strands from one
another. The Arabic (and also Turkic) lexemes borrowed into Hindi frequently were mediated
through Persian, as a result of which a thorough intertwining of Persian and Arabic elements
took place, as manifest by such phenomena as hybrid compounds and compound words.
Moreover, although the dominant trajectory of lexical borrowing was from Arabic into Persian,
and thence into Hindi/Urdu, examples can be found of words that in origin are actually Persian
".loanwords into both Arabic and Hindi/Urdu

The Formation of Modern Hindi as Demonstrated in Early 'Hindi' Dictionaries (https://books.goo .32
gle.com/books?id=YLRjAAAAMAAJ). Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences.
.9789069843216 2001. p. 28. ISBN
 English). Brill Academic Publishers. 1993. p. 1024. ‫ (به‬First Encyclopaedia of Islam: 1913-1936 .33
ISBN 9789004097964. "Whilst the Muhammadan rulers of India spoke Persian, which enjoyed
the prestige of being their court language, the common language of the country continued to
be Hindi, derived through Prakrit from Sanskrit. On this dialect of the common people was
grafted the Persian language, which brought a new language, Urdu, into existence. Sir George
Grierson, in the Linguistic Survey of India, assigns no distinct place to Urdu, but treats it as an
".offshoot of Western Hindi

Mody, Sujata Sudhakar (2008). Literature, Language, and Nation Formation: The Story of a .34
English). University of California, Berkeley. p. 7. ‫ (به‬Modern Hindi Journal 1900-1920
".)"...Hindustani, Rekhta, and Urdu as later names of the old Hindi (a.k.a. Hindavi

John Joseph Gumperz (1971). Language in Social Groups (https://archive.org/details/langua .35

geinsocial0000gump). Stanford University Press. p. 53 (https://archive.org/details/languagein
. social0000gump/page/53). ISBN 978-0-8047-0798-5. Retrieved 26 June 2012

Tracing the Boundaries Between Hindi and Urdu: Lost and Added in Translation Between 20th .36
Century Short Stories (https://books.google.com/books?id=LqZ-6QRKc7wC). BRILL. 2010.
.9789004177314 p. 138. ISBN

Turek, Aleksandra. "Is the Dhola Maru ra duha only a poetic elaboration?" (https://www.academ .37
. )ia.edu/21068577

Rekhta: Poetry in Mixed Language, The Emergence of Khari Boli Literature in North India" (http" .38
s://web.archive.org/web/20160328003510/http://www.columbia.edu/itc/mealac/pritchett/00
urduhindilinks/workshop2012/bangha_rekhta.pdf) (PDF). Columbia University. Archived from
the original (http://www.columbia.edu/itc/mealac/pritchett/00urduhindilinks/workshop2012/b
. angha_rekhta.pdf) (PDF) on 28 March 2016. Retrieved 23 April 2018

Archived copy" (https://web.archive.org/web/20060830102522/http://lrs.ed.uiuc.edu/Student" .39

s/avatans/hindi.html). Archived from the original (http://lrs.ed.uiuc.edu/students/avatans/hi
. ndi.html) on 30 August 2006. Retrieved 9 October 2006

Paul R. Brass (2005). Language, Religion and Politics in North India (https://books.google.com/ .40
.978-0-595-34394-2  books?id=SylBHS8IJAUC). iUniverse, Incorporated. ISBN

Clyne, Michael (24 May 2012). Pluricentric Languages: Differing Norms in Different Nations (htt .41
978-3-11-  ps://books.google.com/books?id=ieMgAAAAQBAJ). Walter de Gruyter. ISBN
.088814-0

Choudhry, Sujit; Khosla, Madhav; Mehta, Pratap Bhanu (12 May 2016). The Oxford Handbook of .42
the Indian Constitution (https://books.google.com/books?id=QuEmDAAAQBAJ). Oxford
 .978-0-19-105861-5 University Press. ISBN

Grewal, J. S. (8 October 1998). The Sikhs of the Punjab (https://archive.org/details/sikhsofpu .43

.978-0-521-63764-0 njab0000grew). Cambridge University Press. ISBN

The Constitution of India" (https://web.archive.org/web/20140909230437/http://lawmin.nic.i" .44

n/coi/coiason29july08.pdf) (PDF). Archived from the original (http://lawmin.nic.in/coi/coiaso
. n29july08.pdf) (PDF) on 9 September 2014

Kothari, Ria, ed. (2011). Chutnefying English: The Phenomenon of Hinglish. Penguin Books .45
.978-0-14-341639-5 India. p. 128. ISBN

Chandra, Abhimanyu. "How Hindi became the language of choice in Arunachal Pradesh" (http .46
s://web.archive.org/web/20161211120138/http://scroll.in/article/675419/how-hindi-became-t
he-language-of-choice-in-arunachal-pradesh). Scroll.in. Archived from the original (https://scr
oll.in/article/675419/how-hindi-became-the-language-of-choice-in-arunachal-pradesh) on 11
.December 2016

Gandapur, Khalid Amir Khan (19 September 2012). "Has Hindi become our national language?" .47
(https://web.archive.org/web/20190731213305/https://blogs.tribune.com.pk/story/13807/ha
English). Archived from the ‫(به‬ s-hindi-become-our-national-language/). The Express Tribune
original (https://blogs.tribune.com.pk/story/13807/has-hindi-become-our-national-language)
.on 31 July 2019. Retrieved 24 January 2020

Hakala, Walter N. (2012). "Languages as a Key to Understanding Afghanistan's Cultures" (htt .48
English). ‫ نشنال جئوگرافیک (به‬.) p://media.nationalgeographic.org/assets/file/asia_8.pdf) (PDF
Retrieved 13 March 2018. "In the 1980s and '90s, at least three million Afghans--mostly
Pashtun--fled to Pakistan, where a substantial number spent several years being exposed to
Hindi- and Urdu-language media, especially Bollywood films and songs, and beng educated in
Urdu-language schools, both of which contributed to the decline of Dari, even among urban
".Pashtuns

Krishnamurthy, Rajeshwari (28 June 2013). "Kabul Diary: Discovering the Indian connection" (ht .49
English). ‫(به‬ )/tp://www.gatewayhouse.in/kabul-diary-discovering-the-indian-connection
Gateway House: Indian Council on Global Relations. Retrieved 13 March 2018. "Most Afghans
in Kabul understand and/or speak Hindi, thanks to the popularity of Indian cinema in the
".country

Hindi most spoken Indian language in US, Telugu speakers up 86% in 8 years | India News -" .50
Times of India" (https://timesofindia.indiatimes.com/india/hindi-most-spoken-indian-language-
. in-us-telugu-speakers-up-86-in-8-years/articleshow/65893224.cms). The Times of India
 United States- Languages" (https://web.archive.org/web/20170211075837/https://www.ethn" .51
ologue.com/country/us). Ethnologue. Archived from the original (https://www.ethnologue.co
. m/country/us) on 11 February 2017. Retrieved 17 February 2017

Hindi, Fiji" (https://web.archive.org/web/20170211075826/http://www.ethnologue.com/18/la" .52

Archived from the original (http://www.ethnologue.com/18/language/ .‫ اتنولوگ‬. )/nguage/hif
. hif/) on 11 February 2017. Retrieved 17 February 2017

Frawley, p. 481 .53

United Kingdom- Languages" (https://web.archive.org/web/20170201044623/https://www.et" .54

hnologue.com/country/GB). Ethnologue. Archived from the original (https://www.ethnologue.
. com/country/GB) on 1 February 2017. Retrieved 17 February 2017

Rajbhasha" (https://web.archive.org/web/20120131084820/http://www.india.gov.in/govt/doc" .55

Hindi and English). india.gov.in. Archived from the ‫ ) (به‬uments/hindi/PARTXVII.pdf) (PDF
. original (http://india.gov.in/govt/documents/hindi/PARTXVII.pdf) (PDF) on 31 January 2012

THE OFFICIAL LANGUAGES ACT, 1963 (AS AMENDED, 1967) (Act No. 19 of 1963)" (https://we" .56
b.archive.org/web/20161216142842/http://www.rajbhasha.nic.in/en/official-languages-act-1
963). Department of Official Language. Archived from the original (http://www.rajbhasha.nic.i
. n/en/official-languages-act-1963) on 16 December 2016. Retrieved 9 June 2016

Report of the Commissioner for linguistic minorities: 50th report (July 2012 to June 2013)" (ht" .57
tps://web.archive.org/web/20160708012438/http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM50th
Report.pdf) (PDF). Commissioner for Linguistic Minorities, Ministry of Minority Affairs,
Government of India. Archived from the original (http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM5
. 0thReport.pdf) (PDF) on 8 July 2016. Retrieved 26 December 2014

Roy, Anirban (27 May 2011). "West Bengal to have six more languages for official use" (https:// .58
www.indiatoday.in/india/east/story/west-bengal-mamata-banerjee-recognizes-six-non-bengali-
. languages-134507-2011-05-27). India Today. Retrieved 10 January 2020

Roy, Anirban (28 February 2018). "Kamtapuri, Rajbanshi make it to list of official languages in" .59
(https://web.archive.org/web/20180330143710/https://www.indiatoday.in/pti-feed/story/kamt
.‫ ایندیا تودی‬. )apuri-rajbanshi-make-it-to-list-of-official-languages-in-1179890-2018-02-28
Archived from the original (https://www.indiatoday.in/pti-feed/story/kamtapuri-rajbanshi-make-
it-to-list-of-official-languages-in-1179890-2018-02-28) on 30 March 2018. Retrieved 16 March
.2019

Sen, Sumant (4 June 2019). "Hindi the first choice of people in only 12 States" (https://www.the .60
hindu.com/news/national/hindi-the-first-choice-of-people-in-only-12-states/article27459774.
 . ece). The Hindu

Fiji Hindi alphabet, pronunciation and language" (https://web.archive.org/web/201706081008" .61

18/http://www.omniglot.com/writing/fijihindi.htm). www.omniglot.com. Archived from the
original (http://www.omniglot.com/writing/fijihindi.htm) on 8 June 2017. Retrieved 22 June
.2017

Section 4 of Fiji Constitution" (https://web.archive.org/web/20090609110318/http://www.serv" .62

at.unibe.ch/icl/fj00000_.html). servat.unibe.ch. Archived from the original (http://www.serva
. t.unibe.ch/icl/fj00000_.html) on 9 June 2009. Retrieved 3 May 2009

Constitution of Fiji" (https://web.archive.org/web/20161011085543/http://www.fiji.gov.fj/govt" .63

--publications/constitution.aspx). Official site of the Fijian Government. Archived from the
original (http://www.fiji.gov.fj/govt--publications/constitution.aspx) on 11 October 2016.
.Retrieved 14 October 2016

. Hindi" (https://joshuaproject.net/people_groups/12106). Joshua Project" .64

Kachru, Yamuna (2006). Hindi (12th ed.). John Benjamins Publishing Company. ISBN .65
9789027238122

Masica, Colin (1991), The Indo-Aryan Languages, Cambridge: Cambridge University Press, .66
ISBN 978-0-521-29944-2

Shapiro, Michael C. (2003). A Primer of Modern Standard Hindi. New Delhi: Motilal .67
.Banarsidass. p. 265. ISBN 81-208-0475-9

Shapiro, Michael C. (2003). A Primer of Modern Standard Hindi. New Delhi: Motilal .68
.Banarsidass. p. 265. ISBN 81-208-0475-9

A Guide to Hindi" (https://www.bbc.co.uk/languages/other/hindi/guide/facts.shtml). BBC -" .69

.Languages - Hindi. BBC. Retrieved 11 December 2015

Kumar, Nitin. "Hindi & Its Origin" (http://blogs.transparent.com/hindi/hindi-its-origin/). Hindi .70

.Language Blog. Retrieved 11 December 2015

https://web.archive.org/web/20130418105203/http://( »63 ‫ ص‬.‫ «گزارش فرهنگستان زبان و ادب فارسی‬.71

htt( ‫ بایگانی‌شده از اصلی‬.) persianacademy.ir/userfiles/file/gozaresh02/daneshname02.pdf) (PDF
.۲۰۱۳ ‫ آوریل‬۱۸ ‫ ) در‬p://persianacademy.ir/userfiles/file/gozaresh02/daneshname02.pdf) (PDF
.۲۰۱۲ ‫ اکتبر‬۲۲ ‫دریافت‌شده در‬

http://www.irna.ir/News/80223154/%D9%( ]۱[ ‫ پژوهشی در تأثیر زبان فارسی بر زبان‌های شبه قاره هندوستان‬.72
BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D8%AB%D
B%8C%D8%B1-%D9%88%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D9%8
 1%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%D
9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D8%A8%D9%87-%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%8
‫ایرنا‬ )/7%D9%86%D8%AF/%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A

Clawson, Patrick. Eternal Iran, 2005, ISBN 1-4039-6276-6, Palgrave Macmillan, p.6 .73

‫دارد‬-‫وجود‬-‫هندوستان‬-‫در‬-‫ایرانی‬-‫خطی‬-‫نسخه‬-‫میلیون‬-‫یک‬/https://www.mehrnews.com/news/4714925 .74

Bhatia, Tej K. (1987). A History of the Hindi Grammatical Tradition: Hindi-Hindustani Grammar, .75
Grammarians, History and Problems (https://archive.org/details/historyofhindigr0000bhat).
.9789004079243 Brill. ISBN

Hindi and Urdu are classified as literary registers of the same language" (https://web.archive.o" .76
rg/web/20160602104222/http://scroll.in/article/809102/the-death-of-urdu-in-india-is-greatly-e
xaggerated-the-language-is-actually-thriving). Archived from the original (https://scroll.in/arti
cle/809102/the-death-of-urdu-in-india-is-greatly-exaggerated-the-language-is-actually-thrivin
. g) on 2 June 2016. Retrieved 1 June 2016

English). Rosen Publishing. ISBN 978-1-61530- ‫ (به‬Kuiper, Kathleen (2010). The Culture of India .77
149-2. "Urdu is closely related to Hindi, a language that originated and developed in the Indian
subcontinent. They share the same Indic base and are so similar in phonology and grammar
".that they appear to be one language

Chatterji, Suniti Kumar; Siṃha, Udaẏa Nārāẏana; Padikkal, Shivarama (1997). Suniti Kumar .78
English). Sahitya Akademi. ISBN 978-81-260-0353-2. "High ‫ (به‬Chatterji: a centenary tribute
Hindi written in Devanagari, having identical grammar with Urdu, employing the native Hindi or
Hindustani (Prakrit) elements to the fullest, but for words of high culture, going to Sanskrit.
Hindustani proper that represents the basic Khari Boli with vocabulary holding a balance
".between Urdu and High Hindi

Sin, Sarah J. (2017). Bilingualism in Schools and Society: Language, Identity, and Policy, Second .79
Edition (https://books.google.com/books?id=0pouDwAAQBAJ&pg=PT60). Routledge.
.ISBN 978-1-315-53555-5. Retrieved 17 February 2018
‫ویکی‌پدیای انگلیسی‬