Saal Egitm Derg 2001, 3.1}, 25-33 Sembolik Oyunun Dil Gelisimi ve Dil Bozukluklariyla Hliskisi *Funda ACARLAR Ankara Universitesi Ozet Exken dil gelisimi ve sembolik oyun arasindaki iligkiyi gdsteren bir cok caligma yaptlmesr. Bu yazida, sembolik osunuen normal dil gelisimi gdsteren cocuklardaki gelisinsi, dil gelisimiple iiskisi ve dil bozuklugu olan cocuk- Lardaki getisimt normal getisimle karsilasnrmalr olarak incelenmistir. Ayrica sembolik oyunun dil bozuklugu olan ocuklarin degerlendirme ve efitimindeki rolit de tartistinushr. Anahtar sézcibkter: Sembolit oyun, dit gelisimi, dil bozaklugu, oyun ve dil Abstract There have been a number of studies that have reported the relationship of carly language development and sym- olie play. This article provides a review about symbolic play in typical children and its relation with early lan- guage development. Symbolic play and language in language disordered children have also been compared with normative literature. These relationships are discussed in terms of their implications for assessment and educa- tion of language - delayed children. Keywords: Symbotic play, language development, language disorder. play and language * Yrd, Dog. Dr. Ankara Universitesi, Egitim Bilimleri Fakiiltesi, Ozel Egitim Boliimii, Cebeci/ ANKARA26 FUNDA ACARLAR, Erken govukluk donemunde sembolik oyun ve dif gelisim: arasinds nasal bir hgh oldugu sorusu- fun aragtmaciiann slgisin gekmeye devam ect gorulmektedir Yagamin ak ike yilt gocuklatan dtl Kuflamim) ve sembolik oyun gibi sembol kullanmnt- a iceren becenilerinde onemlt ve hizit degigikhikle nn ortaya giktugs bir donemeu Gelistmsel olarak anlamh bu degisikhikler sembohik oyun ve dil gelist mt arasindaka ahskilere yonelik arastirmatar yapal- masina neden olmustur (Casby ve Della Coite, 1987, Lyytinen, Poikkeus ve Laakso, 1997 McCu ne, 1995) Dil oncest zihinsel becerilerden brn olan semboltk eyunun sozel olmayan yapist, del Kacant munin sinirt oldugu durumtarda sembollert anlama ve kullanma becetisinin degertendinlmesinde ‘onemlt bir arag olmasint saglamaktadir Bu yazida, dil bo7uktugu ofan cocuklarda sembohk oyun gett. sgiminin incelenmesinde bur temel olusturacags 191n, ‘once normal geligim gosteren cocuklarda sembobk ‘oyunun nasil bir geligim gostei ve dille ihykist, daha sonra sembolik oyuntin dil bozukluge olan go cuklardakt gelisim: normal geligimle kargtlaghumalt olarak ele alinacakur ‘Sembolik oyun ve getisimi ‘Yagarmn lk iks ytlh cocuklarin bilissel becertle- inde onemh ve hi7h degisishklenin oldogu bir do nemdir Bu donemde nesne sureklihgs, takht ve sembolik oyun gibt bazt oneml bilissel kazanumlar soz konusu olmaktadit Bu donem, Piaget’nin (1973) bilissel gelisim agamalanina gore duyu-hare ket (sensory-motor) denemi gektinde ssumlenduet! mektedir Duyu-hareket doneminin sonlarina doBru sembollen antama, yaratma ve kullanma becertsim ageten sembolik islev ottaya gihmakluda Sembolk aslevin gehgmesiyle gocuk nesneler ve olaylann farkli selullerde 1slevsellestunlebileceg bilgisimu ka zanmaktadic Sembolik islevin ortaya gikis bxgimle aiden bis de sembolk oyundur Sembolik oyun gergek dunyaya iiskin nesne, kie 31 ya da datumianin yerine baska hig nesne ve du Famtarin Koyularak femstl edilmest (mip gtbt yap ma hayal oyun) seklinde tanmmlanabilir Bir nesné. oct 341) 42 bagka bur nesneymig gibt yapma edinunde onu zi finde canlandirarak simgeleyebilme soz konusudat ‘OineGin, kalem telefon gibt Kullanan bar gocuk ka Jer gergek kullamm yeklun bibnekte ama kale. bir (etefon gibs kullsnarak telefonun zthinsel bir ies mine sahip oldugumu gostermektedir Sembolik oyuads gocuk by oinekte Kalem olan anlam kaza- nanla (sigmfied), antam veren durumundaki teleto nu (signitier? bulesunneyt ogrenie Baslangigta go cuklarin bite nesneyt temstl etmek igin segtiklen bir bagka nesne, temsil edilene fiziksel olarak (kalem- (elefon) benzemektedir Sembolik oyun kuguk ¢o- cuklarin erken sembollesuirme becertieunin bir orta ya qihigt olarak kabul edifmektedir Tufekgiogin (2001) da, duguncede yaratutan olaylar dizrsi gergek olaydan bagimsiz olarak yarantehgt ve bu ajamads semboller hullanilarak zihinde tekrar gostenume git «die agin bir sembollestirmenin oldugumu belirtmis- dir Gocus aaba suruyormus gibt yaparak yetskin, eylenmnt gostcrmektedir Oyun oxtammda yaima za- mam degilken uyuyormuy gibi yapan gocuk, bu davrantgin baska yer ve zaman agin uygun okluguau bilir Praget’e gore sadece boyle bir adaktan uzak lagina (decentration) so7 konusu oldugunda gergeh bir sembolik islevden so edilebihit Bu agamada go- ‘augon oyun gemalan kena eylemterinden diger ki- giles eylemlerine dogeu gemglemektedse Dolay1 styla, odaktan uzaklasma diger kigilerin duygu ve davranislannin da oyuna dahil edilmesint ayermek- tedir (MeShane, 1994 Onur, 1998, Rice.198%, Sieg- ler, 1991) Nesneierle oyun oynama eylemunta bebekltk do- neminde basladigi okul oncest donemde taiNhilasa- rak dovam eit gorulmektedir Ik asamada nesne Jer ocel tslevlenine gore dedi, herhangs bir nesnc 2 br ele alimmaktadir 5 6 aylik bir bebogin her nesne ye sallama agzina goturme gibi hareketlerle farkh- Jaymamis gekilde davrandigi gozlemr Mk yulin so ‘muna dogr se nesneler islevine uygon sekalde kal lanutmaya baslaner Gocuk yas buyudukge duyu-ha- reket donemindekt bur semalandan -rmts giby yapma hareketine dogru slerier Semboltk oyun gelytnat de bu sembol oncest gemalat duzeyinden baglayarak‘SEMBOLIK OYUNUN DIL GELISIM| VE DIL BOZLKLUKLARIYLA ILIGKISI 2 incelenir Sembolik oyuna shgken bir cok galigmada McCune'un (J981b 1995) belirledi8i geltsimsel st ranin temel alindi gt xorulmektedir (Kennedy. Shert- dan, Radlinski ve Beeghly, 199), Ogua 1991) McCune sembolik oyunun gelistmsel strasine agagi- da verlen 5 duveyde tanumlamishir Tk skt duzey “duyu-hareket donemr”, diger ug duzey ise _sembo hk agama” basliklart altinda alunmustir Sembolik oyunun gelisimsel_sirag Duyu-hareder donenn Lduzey Sembol ones oyun semalarinda ¢o- cuk bir nésnenin algisal ozetliklent ile 1slevt arasin- daks shskiyt bildizint zoster Gocugun taragr sagt nna degdirmest, bandagi dudagina golurmest sémbot onces! oyun gemalanina iliskin ornehlerdir 2duzey- Bu duzeyde cocuk yeme, igme uyuma gibr kendisiyle slnghilt etkinhiklerde -msy subs (self pretend) yapar, yam cocuk Kend) davranisans takhit eder Gocugun igme harekent gun basim arkaya dog ru almasi omeginde oldugu gibi, bir yestle mig giby yaptitinun farkinda olduge gorulur Bu, gocugun an- fam veren ve anlam kazanan arasindaki ayrums yap- gin gostermekiedir Semtboltk asana S.duzey- Bu tek semah sembolik oyuntar duze- yande gocuk digerleninden gordugu davrantslant tak Int eder ve oyunda bagkalarim (annest, oyuncak be- bek gibi) oyuncu olarak kullarur Yaoi cocuk -mig gabr_yapmayt kendt ctkinhklerinden dijer kigtlerin okuma, yernek prstime gibt etkinhklenne dora ge nisleur (other pretend) Ayrica oyuncak bebeze ye~ mek yedime ornejiindeks gibs, oyunda oyuncu ola rak Kendist yerine oyuncak bebek gibt digerlenm. kullanur Kendisirun yemeh yemesi yerine, bebege yemeck yedirmest odaktan uzaklasmay1 gostermek- fedtr Aduzey- Bu duzeyde oyun sematart ardigih ola Tak thskilidir Tek bir gema birden fazia kip tle (on ce annesine sonra bebe¥ine yemek verme gibt) ve~ ya farkli semalar sirayla Coyuncah bebsBs opme, ya tafina koyina ve sonra biberonu afvina hoyina gt bi) oynanir Anam veren ve anlam kazanan arast aks cesutlt isktlenin bir seta gande ontaya konmast soz konusuidur Cocttk bu gekilde olayin tarkli ozel hiklouns buldigant gostermektedir Sduvey- Cocugun oyununda plan vardr Bu plan —mig gtbr oyunda agamatt olarak gergchlestin- ir Orneiin, gocuk oyaneah bebe abir sonra bit s1- 5€ ara ve sisey1 bulunca bebegi beste Boradaki arama davransst oyun baylamadan once bur planin yapildyfint gostermektedn McCune'un 8 24 aylan arasindakt yocuklar ryan (animladigt yakartdakt 5 duzey birbinnden kesin yas smurlan ale ayrilamamaktadir Ancah MeCu- ne‘un (1995) yap gahsmada, sembobk oyunun yasla dogtusal bir slskist oldvdy ve galismaya ah nan cocuklarin % $0'sime 9 ayda ! duzey oyun, 14 ayda 2 ve 3 duzey oyun, 14 ayda 4 duzey oyua, 18,22 ve 24 ayda 5 duzey oyun gosterdhikle- i bulunmustur Sembohk oyun gehsttn sirasinin ev= rensellifr soz konusu olmakla beraber gocugun ge- nel gehigim tiziksel saghit anne babanin egitim ve gocuktariyia iligktsimin nitelgh gibt baz1 taktorier nedemsyle bireyscl farkhiiklar da ortaya gukmakiadsr (Beeghly,1998 McCune, 1995, Ogura, 1991) Hem sembobk oyun hem de dim sembollert kullanma becerisine bath olmasi scmbolik oyun ve dil arasindaks alskaye yoneik calismalarin da yaptl- masina neden olmustur (McCune-Nicobich, 198tb, Ogura, 1991) Cocuklar 12-18 aylar srasinda kendy kasisel sembollertnan yani sira topiumnda ortak kabul goren sove] sembollert kullanmaya baslarlar “Ka- tem” sorcudumun temsil etn nesne olan kalem gi- br gorunmemesinde olduku gibi, cuuk semboller temsil edhilen nesneye benzememektedir Gocuk sa- up oldugu bu sembolk sslevs bur semboller sistem olan dil kullanimina dogra gentsletir Sembolik oyun ve dil geligimi lish Dil gelisims ve sozel olmayan biltssel becertler aravindak thskr konusunda Praget’nn (1973) billy sol geligim kuraminin onemli bir etkisi oldugu go- (OZEL EGITIM DERGIS!28 FUNDA ACARLAR tulmektedir Praget, dil ve sozel olmayan biltssel be cenlerm altta yatan ay: sembolik kapasiteden ort ya giktium ve dilin nesne sutekhhgs, sembolnk ‘oyun gibi bazs bibssel kazanimlar gergeklegmeden once ortaya cukmadigint, yam dil gelstmisin babs set geligimin ilertsinde olamayacagint tlert surmus tur Ancak bu gorugu desteklemeyen arastirma so- anuglart Praget’nin gorusunun yeniden ele almmast- na neden olmustur Omegin Kelly ve Dale (1989) 12+ 24 aylar arasindaki cocuklaila yaptiklan galt mada bazt gocuklanin bilssel duzeylerinin ilentsinde dil becerilert gosterdikterim bulmoslardir Sembolik ‘oyun gibt sozel olmayan bilssel becerilerle dil gelt- sim arasindaki thskryt inceleyen bazs gahgmalarda da bihysel bilginn her zaman sozcuk veya sozcuk boirlesimlerinden once gergeklesmediih bulunmustur (Miller, Chapman, Branston ve Retchle, 1980, Si egel, 1981) Bugun, dil ve biltssel gelisim arasinda belirtt agamatarda ortaya cikan bazt ozgun shpkrlerin oldugu ve dilm bir Gok ayn beceriden olustugu go rugunun agiritk kazanchi goralmektedar (Gopnik ve Meltzofi, 1986, Rice 1983) Bu gorag kapsaninda temel olarak ele alimacak olan simrlt benzerlik mo dlelme (local homology model) gore, dil ve sembo- ik geligim, gelisimin erken asamalanndakt beltrlt zamantarda ve bell dilse¥dilse] olmayan becenter xgin shskilidar (McCune. 1995, Thal, 1991, Ogura, 1994, Rice, 1983) Asaiida sunulan arastumalarda- Js, tek sozcukler agamasinda sozeuk kullanirat ale nesnelerin islevine uygun kullanirm, sozcuk burles- ‘urmerun baslangict ale oyunda tek semalann barley fnimest arasinda guclu bir rhsia oldugunun goste~ rilmest gibt balgular bu gorusu desteklemektedir Erken donemde dil ve semboluk oyun arasinda baz ozelliklenin ortaya gikts zamantarina iligkin pa ralelhkler soz Konusu olmaktadir Kelly ve Dale (1989) henuz hig sozcugu olmayan gocuklarin sem bolik oyun da gergeklestirmedizant, tek sozcukler agamasindaka gocuklazin ise sembol oncest oyun se~ malar ve mig gibt etkiniklert oldugunu bulmustur Lyytnen, Potkkeus ve Laakso (1997) da 18 aylik gocuklarda sembobik oyunun vozcuk dagarcsis, soz- ‘ce uzunlugit ve bigimbinmlerin (morfemnlerin) kul- 2001 3 (1) anim tle anlamh bir kovelasyonu oldugunu goster- misleidir Alct ve afade edier dille en facta algih ‘olan oyun kategorisinin ise bagkalarinin eylemlerint igeren mug gibt yapma oldugu cikhan cekmigtir Aytintitarda farklilagmakla beraber bie cok arag- tumnact tarafindan gelisimin Jarkh asamatarnda dil ve sembohk oyun atasinda o7el rhishaler olcluga ka bul edilmektedir McCune Nicolich (1981b} sembo- Dk oyun ve dil gelisimminin Kargtlkls ligkcu a) sozcuk kullanumt ve -mig gibt yapmanin bas. anger . ) dilde sozcuklen ve sembolik oyunda semala nburlegurmelenn baslangici , ©) dilde sozdizimi ve sembohk oyunda plan birlesimlerin baglangict sekbiade vermistir Normal gelisim gosteren gocuklards erken do- nemilerde sembolik oyunfa baslayan somboliestirme becerisinn dl geligim ile antamlt abskisi oldugunu, gosteren bir gok gahgma vaidir ( Casby ve Della Corte, 1987, McCune, 1995, Ogura, 1991). Baslan gigta gocuklann semboik oyununda gemanin belih, nesne ve darumlara bagh oldugu goralmektedir Da ha sonra bu semalar belirh bir baglaman disinda ve nesnemn ve/veya olay yoklugunda ca kullanitina ya baglanir Sozcuk kullanimda ocugun kendi ey lemlerin taki erugr “-mes gibi ayun duzeyinde™ simgelestinme soz komuiste olmaktadir Sembolth oyumun 2 duzeyinde oldugu gib: gocugon ornegi Kalem sezcugunu kullanmasi icin kalem sozeugu le kaleman kendist arasindakt ihskiyt ayirdetmest, ya- ‘nt sozcuigun nesneyt gosteren brr sembol olduzunu Kavramast gerekmektedir Ogura nin (1990) 4 Jax pon cocuguyla yapngs boylamsal galigmanmn bulgu Jan da ba gorugu desteklemektedir Ogura, lk soz- cuklenn 12 135 aylar arasinda 2 oyun dureyinde kullaniléigin baldirmisie Bazs caligmalar tle sembolik ayun bilestmlerimn baglangict ve sozcuklerm cumle olusturmah uzere birlesnmiimest (sozdrzimt baglangict) arasinds bit ihiski oldugu gosteritmistir 20-24 aylarda gocuklac sozeuklert birlesurerek cumle kusmaya ve birden‘SEMBOLIK OYUNLIN DIL GELISIMI VE DIL BOZUKLUKLARIYLA ILISKSt 29 fazla semay1 sembolik oyunda kullanmaya baslarlat, ‘yam her tkt davranigin da ottak bir baglangig zamna- int vardir Casby ve Delta Conte (1987), Brown'un (1973) ontalama sozce w2unluguna (OSU) dayale olarak (ammladigi lk ug dil geligims asamasinds olan gocuklann dil performanslan tle yerine nesne koyma seklindek sembolik oyun arasindala tltskile~ 11 karsilastemslardir (OSU hakkinda ayrmatlt bilge agin Ege, Acarlan ve Guleryuz, 1998 bakiniz) Bu ¢2- ugmanin sonuglan ozellikle sozcuklerin burlestiil- ‘mesi agamasinda sembolik oyunun erken dil gelist- ‘mt ale sliskilt oldugu gorugunu desteklemigtur Aynt galigenada dil geligum sozcuklen birlestirme duze- yinde olan gocuklanin sembohik oyun becersennin (ck sozcuk duzeyideki gocuklannkinden farklr ol- duu ve bir nesne yerine baka bir nesnemn kulla faulmasim igeren sembolik oyunda daha bagarils 0} duklart bulunmugtur Sembolik oyun ve dil arasin- daki thgkamn sembolk oyun ve kronoloytk yay 1ltj- Jasinden daha guclu oldugu da bu galigmanin dikkat eken bulgulan arasinda yer almaktadie Sozdizamt kurallan da plant ve asamalt semb0 ik oyunda olduge gibt planlt bir duzenlemeyr ge- rekurmektedir Kelly ve Dale (1989) ve Ogura (1990) da gocuklarda sembohk eyunun § duzeyt ile birlikte sozdizimnde uretkenligin basladigin gos termuslerdir McCune (1995) 8-24 aylar arasindakt gocuklarin sembolik oyun ve dil becenlerim dogal oyun ortamt iginde incelemigtir, MeCune sembolik oyunun beg duzeyine gore yaptrgi mceleme sonncunda sozcuk dagarcigi ile 2 duzey, sozcuk birlesimlen ile 4 du zey, sozcuk birlesimlennin tek sozcuklerden cok da- hha adirhklt kullanitmasiyla S duzey arasinda ihgkrler bulmustar MeCune’un bir bapka bulgusu da bir oyun duzeyinden digerine gegtgon aiskh dil becerisinin oF- taya cikigindan once oldugudur Ogura (1991) da hem sembolik oyun hem de dalm altta yatan sembo luk becenys yansittgam, tek sozcukler agamasinda her ikisinin de paralet bir gelisim gosterdiZim ve sozcuk birlegimlert ontaya ciktiktan sonza burbirlennden ba- imsiz, gehsuiklennt tent surmustar Lyytinen, Potkkeus, Laakso, Eklund ve Lyyanen (2001) 14 aylik cocuklarda deSerlendinilen sembo lik oyun beverilerimin 3 5 yastakt alict ve tfade edi- co dil performansint kesurmede de goventhir oldugu- nu bulmuslardir Ayrica bu aragormada dala onceki caligmalarinda set surduklent gibx (Lyytunen ve ark , 1997) sembolik oyunun ttade edict dilden gok alcr dille shskal oldugunu bir kev daha desteklemis lerdir Ozetle yapilan galigmatar kullandiklan yontem. ler ve bulgulant agisindan bazt tarkliitklar goster mekle beraber erken dil geligimr ve sembolik oyun arasinda Karghikht sigkilerin oldugu. sekhindeks te mel varsayinn destekler gorunmektedir Sembolik oyun, gocuklarin artan biligsel yetorhr gibr, dil ge- Lignin alert agamatar igin bir temel olusturan dil concest becerilert de temsil elmeKtedir Pek ok ¢a ligma ile bir nesne yerine bagka bur nesne koyma seklindeki sembobk oyunun gercek sumgelestirme- in agarets oldugu ve bu nedente esken dil gehsimy le en fazla uhsktl oyun upr oldugu ile surulmustur Oyun ve dil gelisiminin erken donemde sadece be bari agamalar ve belirh sembohk /sembolik olmayan byrimler icin aliskals olduklatt gorulmektedir 13 20 aylauda sk sozcukley ilk iletisim amagh yestler ve oyunda bast hayalt gemalanin, nesnelenin aslevine uygun Kollaniminin gorulmesiyle birlikie ortaya gikmaktadie 20-24 aylar arasinda ise gocuklar soz cuklen birlestirerek cumle kurmaya ve oyunda tek basit semalant biden tazla semali suralasa birlegtir meye baslarlar Sovdizimi kurallarmin ogreniteizi 28 ay cwvarinda tse, gocuklar mantiksal olarak du zenlenmig hayals oyun suralamalanin yaparlar Sem bohk oyun ve dil geltsimindeki tum bu paralethikter sina benzerlik modelimn, dil ve sembolik oyunun geligimin erken asamalanndakr belirlt donemlerde paralel ve birbinyle shgkih bir gelisimt olduge var sayimini desteklemektedit Dil bozukluklarimda sembolik oyun Normal gelijim baglaminda ortaya konan dil sembolik oyun thykasi, dil bozukluu gosteren veya genel gelgimsel gecikme, zibin engeh, riume enge- ‘OZEL EGITIM DERGlS!30 FUNDA ACARLAR, Jt grin dil gecikmest risk grabunda yer alan gocukls rin dil geligimm, degerlenditilmest ve sagatuimryta tl gilenen kigtler igin de yararltie Daha once soz ech)- dis gibt sembolik oyunun so7el olmayan yaprst, dil kazanimunda yetersi/lig1 olan cocuklarin sembolih tasarmlamay! (representation) anlama ve kullanma becenssinin degerlendinimesinde oneml: bir arag of masint saglamaktadie Dil bozuklogu olan gocuklarm sembolik oyun performansiarumn normal gehisim gosteren gocuk larla Kargtlagtutldigi galigmalar birbinnden farkle sonuslart igermektedir Bazs galrgmalarda dil bozuk lngu olan cocuklarin dil ve sembolik oyun geliam lerimin ayn sekilde gecikmelt oldugu (Rescorta ve Goossens, 1992, Terrell ve Schwartz, 1988), bazi ga- ligmalarda sembolik oyunda yas normlaninin altinda olmalsrina ragmen dil yagina gore eglestiridiklen nomial geliymn gosteren gocuklandan daha yt pet formans gosterdiklen (Ferrell, Schwartz, Prelock ve Messick, 1984) ve bazi caligmalarda ise dil bo7uk- Iugu olan gocuklarin dil becenlerinin semboltk oyun performanslarmdan daha 1y1 oldagu (Roth ve Clark, 1987) bulunmugtur Belirlenebilir bir nedent olmayan ozgun dil bo zukluklarinda (specific language impairment) néde~ nin daha genel sembollestume becertlerindeks ye- tersizhk oldugunu stent suren bazi_aragumacilar vardir Rescorla ve Goossens (1992) akt yagindakt sadece itade edict dilde ozgun dil bozuklugu olan gocuklar ile normal geligim gosteten cocuklanin sembolik oyun geligimterint kargilagirmaslardir Bu galigma sonucunda, ogun dil bozuklugu olan go cuklarin daha az odaktan wzaklagmts oyun oymadik lari, sembolk oyunlannda bir nesneyt digen yerine ‘koyma geklindekt kullanumlann daha az ortaya guk- Of butunmustur Ayn cocuklarda sembohk oyun gelisiminm de normal geligim gosteren cocuklaila Karsilasuinidiginda gecikmeh oldugu belutumisur Bu farkhhZin sembol kullaniminda gehsimsel ber gecikme veya daha genel bar sembobk tasarimlarna vyeterstzlifinden kaynaktandigi dugunulmustur Roth ve Clark (1987) da hem alici hem ifade edt 2001 3.4 ci dilde gecikme gosteren ortalama kronolouk yas lant 67 ve OSU 3 3 olan cocuklarda sembolik oyu nun daha ust duzey becerilerinin, il gelryimalerine gore eglestunidiklent normallerden daha yeterstz ol- duguna bulmuslardir Ornedin, ail bozuklugu olan gocuklann yartsindan fazlas: sembolik oyun testin- deki bebedt yataga koyma gibi oyun davramgtarin- da bagaristz olmustur Ancak Casby (1997) Roth ve Clark’in bu arasuirmasinda gocuklardan istenen 1- Iemlerin sovel yonergelerle sunulduguna ve sovel yonergelert anlamadakt yetersizhgin cocuklarin 1g Jemlerdcks performansint etkileyebilecegane dikkat sekmmgir Benzer bar gakgmada da Tervell, Schwartz, Pre- lock ve Messick (1984) tek sozcuklu tfadeler duze yindekt omalama | 7 yagindaki normal gelisim gos- teren ve ortalama 27 yasindaki dil bozuklogu olan socuklanin sembobk oyun davramsun karsilagtir mislardie Arastrmaya sozel olmayan zekalart nor- mal olan ve bagka bir engeller: olmayan gocuklar aluornisit Tervell ve ack bu arastirmada gocuklarin oyundaki dil kullanimint degerlendirmmeyip sadece oyunda yemalain ortaya gikigt ve birlesticimest ale ilgilenmisler ve aastirma sonucunda dil bozakluga olan gocuklarin normallerden daha fazla saytda semboltk oyun semalanin: birlestiediklerint bulrmu;- Jardir Bu beklenmeyen bulgu, araytnmacilann dit ve sembolik oyun arasinda dognudan veya nedensel bir baglanu olmadiin alent surmeterine neden ol- mustur Ancak Casby (1997), Terrell ve ark ‘nin ca- Ingmasindakt bu bulgunun nedeninin, ¢il bozuktuge olan gocuktatin kronolopk yaslan daha buyuk oldu fu igin nesnelerte deneyimlerinin daha farta olma~ st olasthgt uzerinde durmustur Dil bozuklugu olan gocuklarin oyun becenlen dilierinden daha tlen du- zeyde olmakla beraber, kronoloyk yaslarina gore beklenenin alunda olmustur Bir gok galtgnrada gcligimin erken asamalannda (2-3 yas) normal yeligim gosteren ve dil bozuklugu olan gocuklarin sembolik oyun davranislan arasinds onemh bir farkibk bulunmamstur (Casby, 1997, Lyytinen, Potkkeus, Laakso, Eklund ve Lyytunen,‘SEMBOLIK OYUNUN DIL GELISItal VE OIL BOZUKLUKLARIYLA ILISkiSl 31 2001). Sadece daha buyuk yaslarda (4-5 yas) dit bo- zuklugu olan gocuklarin, burlestirdmy oyun gemala- 11 seklindekt sembolik oyunun daha ust duzeylenm normal geligim gosteren cocuklardan daha az kul- landiklan’ belrulmugur. Casby (1997) bu durumu, kuguk yaslardaka sembolik oyunda dilin rolunun da- hia sinirh ofmast ve dil bozuklugunun sembolik oyu rnun daha ust duzeylennin omaya grkmasint ctkuleds- Hi geklinde aciklamegtie Ayrica tum bu galiymalarin dil bozaklugu olan gocuklarda sembolik yeterlihkie degil, sembolik performanstak bur eksikligi goster- dgiru alert surmmustar. Farkit engel gruplarmda sembolik oyun ve dil ilishisi Farkl engel gruplanndaka cocuklanda da sembo- ik oyun ve dil shskisint inceleyen baz1 galigmalar yapiimishr, Sigman ve Ungerer (1984) zihan engeth ve ousuk gocuklarda alice di) ve semibolik oyunun shskih olduguna gostemmiglerdur Otsstik gocuklann, zihin engelh ve normal gehgim gosteren cocuklazla kargilassualdginda, bebekle oyun gibt bagka kisile- rin eylemlerimin takhit edildifi “mig gibi. yapmna” sukbklaninin daha az oldagu ve sembolik oyun orta- ya koymada da jestler ve sozcuklent taklut etmede oldugu kadar yeterstz olduklart gorulmustur Casby ve Ruder (1983) de OSU'na gore esleguriios nor- mal ve zihinsel engellt gocuklarin sembolsk oyun petformanslars arasinda bir farklilik olmadigint ve bir nesney: digen yertne kullanma geklindeks sem- bolik oyunun erken dil geligimyle kuvvetlt bir ko- relasyonu olduguny buimuslardir Ayni aragturmada ‘OSU 1.5-20 arasinds olan zihin engeth gocuklar dil duzeylenne uygun sozel olmayan sembolik becert- [er gostermmslerdic Aragtumacilar bu sonucun, 2ihin engelli cocuklardaka dil gecikmesinin erken sembo- ik gley becersleninin ekesiklygy tle sigkalt olmadigian ‘gosterdifanu alert surmuslerdr. Down sendromlu gocuklarin nesnelerte oyun ze- lusimi sitasinin ozelhikte exken donemde normal ge- hhsim gosteren gocuklarla ayn smayt izle gorul- mektedis, Zeka yagt antikea nesnelorle bastt oyun- dan daha karmasik ve gelismig bir oyun upt olan - imi gib oyuna gecilmektedir Beeghly ve Cicchetti (1987) Down sendromlu gocuklann oyun ve dil be- cenlerindeki gelisimsel degistkhislert 1 yil suresince tlediklent gahymalaninda, dil onces: donemdekt Iugbir gocukta sembobk oyun gorulmedigant, ancak dd geligimanin tek sozcukler asamasindaka cocukla- zn gogunun tek semali basit oyun gemalarim Kulla- nabitdiklerin: bulmaslardir Sozcuk birlesimlert bay- Jayan gocuklar oyunda da semalari bitleslirereh -mig gibi oyun gostermislerdir. Ancak sozcuk ve oyun birlegimlerinin gorecel olarak seyrek okduiu ve ku- ralls olmadiga dikkant cekmistur Ifade edier dil gel sim) daha Hees olan gocuklar plan, agamal olarak birlesuriims oykulen weren -mig gibr oyunu kul- lanmislaida Ayiica bu gocuklarda dil ve sembolik: oyunda wretkenligin antgi da eklermisur. Kennedy ve ark (1991) normal gelisim gosteren {goculklat 1gin gosteriien dal ve sembolik oyunu be- fir agamalardakt Karghikh ehskilerimn gelisimsel gecikmesi olan cocuklar igin de gegerh olduguna gostermislerdir Gehigimsel gecihmest olan 6 gocugu 6 ay stesine 2leduklon caligmada bast, tek gema- Loyunlan olan gocuklann tek sozcuklu ifadeler kule lanchgin, oyunda gemalan birlestiren cocuklarin ise birden fazla sozcuklu sfadelert kullanma egileminde oldoklann bulmustacdir Igitme engellilerde de sembolik oyunun sozel ol- ‘mayan yapisinin potansiyel dit gelisimt tn ryt bit gosterge oldugu dusunulmektedir Yoshinaga-ltano, Snyder ve Day (1998) 8-36 aylar arasindaki air asttme engellt 170 gocugun semboik oyun ve dil ge- igtmlen arasindakt thskalert uncelediklent galigmnae da, sembolik oyun gelisiminin erken dil gelisinm tle guglu bir skist oldugunu bildirmiglercir Sembo- Ink oyun becentent sembolk yestlerin geligirm, soz cuk ve ifadelert anlama ise kullanilan sozcuk saysss ie thskih bulunmustur Casby ve McCormack (1985) da erken leusim ve sembolk oyun becerle- rinin ihskalr oldogums gostermisiir Sonugta agitme engell gocuklardakt sembolik oyun ve dil gehsimt Askisinin nommallerde gorulene benzer oldugu bu- tunmustur, ‘O2EL EGITIM DERGISI32 FUNDA ACARLAR, ‘Tum galismalar incelendiginde, farkh engel grubundaks gocuklarmn sembolk oyun gelisimlerin| de hiz, nitelik gibt bazs farkhihklar olmakla beraber geligimsel sita ve ozelliklerin hem groplar arasinda hem de normallerle karstlastirichgunda benzer oldu~ Ju gorulmektocir Farkit engel gruplarmda da dil becenlerimn (o2elhide anlama) sembolik oyun be- certlen le ihskalt oldugu ilert surulmektedir Sonug ve sembolik oyunun dilin degerlendi- rilmesi / efitimindeki katkalart Semboluk oyun ve dil arasindaki slskinin ince. Jenmiest dit geltsimnde gecskme olan gocuklatin degerlendinimest ve eiittmine yoneltk bazs onemlt puglanim tgermektechr (Nelson, 1998, Paul, 1995) Sembolik oyunu bela agamalarinin bell dil be~ cenlert tle peralel bu gelisiminin olmast dil bozuk Ingu olan gocuklarin «gilt oyun becerilerint de 205- terpp gostermedigimin incelenmess gereZum ortaya Koymaktadu Eger oyun becenlere varsa bunlarla birhkte gorulen «il becertlenmin gocukta getrgmeye hhazw ve oftetilebilu oldugu, eer dil gibt oyun be centlennde de sinurlliklar soz konusu ise, paralellik- Jen dugunulerek her iks becen geligiminin birlikte hedeflenmest dugunulebibr Paul (1995) ozellikle 18 36 aylar duzeyinde performans gosteren gocuk Jam iletipam gogluklennin degerlendinimesinin sembolik oyunu da igermesi gerektsjiim belirtmshr Dil ve sembobik oyun sliskisint destekleyen bit diger galigmada kaveam bitgisinin de dil gelisim 2001 3.1) ein oneml ama yeterh olmadiii dil gelryimnde oncehkle sembollestirme becensmin onemh oldugu gostenimisur (Lewis, Boucher, Lupton ve Watson, 2000) Yer-yon bildiren sozcuklen kullanmayan ve~ ya anladigin: gostermeyen bir gocuk sembolik oyunda nesnelent baska aesnelertn altina, ustune vb hoymada bagarth olabihr Bu durum, gocugun tark Inkonumlan ayrrdetudini, sembolh tasarmlamanin var oldugunu ve bu sozcuklen anlama veya kullan- ‘mast 1gin herhangr bit biligsel engelt ofmadigint gostermektedir Sembolik oyun beceruertne sliskan bilgs, gocu, Bun dili en ryt ogrenecegs etkinliklerin ve materyal- fern secim konusunda da yol gosterrctdn Dogal ‘bir ofrenme ortarm saglayan oyun gocugun dilie sembolih islevint gelistirmesint de desteklemekte~ dr Dilde gecikme gosteren kuguk cocuklarm dil becertlerine gore daha gelismis oyun becertlent gos- terdift bulgusu da oyunun, oyun wginde var olan ths- kaler ve anlamlann eguimde hedet olarak kullanila- bulecegin: gostermektedir Sembohk oyunun dil gelisimnmn degertendurl- mest ve desteklenmesindeki sozu edilen bu katkila- nt da dusundugumuzde, sembohk oyun ve dil ara- sindala ihgkilert agiklamaya _yonelik galiyenatarin ne kadar oneralt oldugu ortaya gikmaktadn Bu ne- dente normal dil gelysumt ve dil bozuklugu gosteren gocuklarda sembohik oyun ve dil gelisimanun boy Jamal cahgmalarta izlenmesinm alana kathi sala yacath dusuaulmektedr'SEMBOLIK OYUNUN DIL GELISIMI VE DIL BOZUKLUKLARIYLA ILISKISI 3B KAYNAKCA Beeghly M_& Cicchett D (1987) An argamzatienal approach to symbolic development in childen with Desn syndrome Net Dicer for Child Devedonnacne ¥% 379 Beoghly M_ (1998) Emergence of symbolic play Perspect fromm typical ind slypical development nS Barack R M Hodapp & E ZelerEds) Mlundbouk of meat sevandanon and deiclopmcat (pp 240 289) NY ‘Comberdge University Press Brown Ro UISTIS A first femguuage The cards sages Cambridge MA. Hareard University Pros. Canby Ma Ruder K_ C193) Symbolic play ana ery angug® evelopment im normal and roencally retarded etnldren ow nat of Speect ued Beaton Rescanchi 28 404 411 Canby M-& McCormack (1985). Symbolic play and early ‘corsmmumicstion development ne wing apaited children Jounal of Comme atise Drvonders 18 67 m Casty MW & Dells Corte M (1987). Symbolic play performuncs ind early lngusge development Jorn nat of Povchobinguevne Reveael 1640) A Casby M_ (1997) Symbolic play of children wath language mpaiement A craveal review Jonna! of Speci Langage ant Hearang Reswanelt 403 468 480 ge P Acutlar F ve Guleryu2 F (1998) Turkce kazinumunds ‘yoy ve ottalamna sozce wzunlugunom otkise Tee Puthotoy Derg 13e41) 19.31 Gopmik A Se Multzoil AN 1986) Relations berwecs semate and cognitive development m he one word wage the Specitiony hypothess Chul Devetepmnns 57-1040 183 Kelly Ca & Dale PS (1989) Cognmve sills assoc ted wth the oncet of mulinvord vierances Jona! af Speech Languae and Hearrig Reseach 32 645 656 Kennedy, MD. Sheridan MK Radhsky SH & Beeghly, M (1991) Phiy lunguage relationships an young children swath developmental delays Implications for sessment Toya nal of Speach and Hearne Reseanchs 34 UID 132 Lewis V Boucher J Lupton L- Watson S$ (2000) Relauonships between yymbolic play functional play verbal and non verb il ability in young. chuldres Iucrtinnal Iomnad of Lanesurge andl Conimumcateon Dyyondes 35 (1) AIT 127 Lyyunen P Poikkeus AM & Liskso ML (1997) Language and symbole play an toddlers ues natcn Fonanal of Beles rota Dev doponsit 2102) 289 302 Lyyunen P Pokkews AM. Lusko ML Eklund K 6 Lyyimen 11 2001) Language development snd symbole play mn children wath and without famulal sk for dyslexia founal ef Srecch Language cad Hoi Research 44 873 885 MeCune Nacolich L (19818) Toward symbolic tunchonng Siructure of early pretend games and potential parallels wt language Child Devclepnicat 32785 797 MeCune L (1998) Anormauve study of representational play at the Wanton 10 language Dev ciopmental Pow aloe 312) 198 200 MeShine J (1998) Comune development An anformanon pracesane appreach Oxtord. Blaskwell Publishers Muller JF Chapman RS Branson MB & Rechte J (1980) LLimguage comprehension in sermoriincor stages Vand VE towel ef Spcecl aed Heats Research 23 284 3 Neon NW (1908) Chidhvind langnace divanders ms conte at tian tough adotescence Boston Allytand Bacon Ogu T (198K) A longuudind study of the relatoaship between early language development and play development foasnal of Chik Longnage 2 233 296 Onm B (1998) Cock ve creen echo Imge Kuadeve Yayinlary Ankara Paul R-U995) Lamguaye divarders fram anfanex thas hiescenne esserment and mucroman Mrssour Mosby Year Book Puget J (1873) The celd and seahis New York Grossman hers Reeosla L& Goowens M (1992) Symbolic ply development on toddlers wih expleswe specie Language impairment Journal of Speec tan Hearne Resch 35 1290 1302 Rice M_— (1983) Comemporary —accousty of the ognihonylanguage relationshnp Implications far speecis language elimictans fowrnal nf Speech and Hearne Drsdery 48 347 389 Roth F & Cluk D987) Symbolic play and secu paruerpation abilities of language ampauied and formally developing chldion oul af Spee aid Hearne Disorders 82.1729 Siegel LS (19RD lata mst as predicors ol cogosove and language devetopseat at wo years Child Development 52 545 575 Siegler RUU99I) Choleien ssmieng Newlersey Prentice Kall Sigman M-& Ungerer (1984) Cognitive and Language sll wn oust menully ccturded ond normal culdren Deschopmastad Pretutors 200) 298 302 Terrell B Schwurte R Prelock P & Mevvck C (1984) Symbolic play om normal and lanettee pared iden: Lew at of Spuoc and Beare Rescasch 27 226.029 ‘Terrell B & Schwartz R (1948) Object vsmrformatons nthe Pay of language impared uiten faut of Speech dou! Hearing Drsendes $3 439 466 Thal D J (1991) Language and cogniuon n norm and Iie tang toler: Topas es Laguae Drsonders UL (8) 3342 Tufeksioels U O01) Oyun wailen ME yal oyualar “Tulekgrogla U (Bed Conia harchet onan ecligune ve vcr 85 108% Eskyebir Anglolt Universes Yayuat Apik Ojreuen Fakules. Yay Yoshinaga llano Snyder Lynn S & Day D (190%) The ‘elation of language and symbos play anh ath heareg loss ota Revven 100) 138.168 OZEL EGITIM DERGIS)